Driftsplan Lærdal – Årdal Villreinområde 2013 – 2017
Driftsplan Lærdal – Årdal Villreinområde Side: 2 av 16 Oppdatert 07.03.2013
INNHALD
1 Naturgrunnlag og historikk ...... 3 1.1 Planperiode ...... 3 1.2 Villreinområdet ...... 3 1.2.1 Avgrensing og storleik...... 3 1.2.2 Naturgrunnlag ...... 4 1.3 Beiter og arealbruk ...... 4 1.3.1 Beiter ...... 4 1.3.2 Arealbruk ...... 4 1.4 Historikk ...... 5 1.4.1 Konflikt mellom villrein- og tamreininteresser ...... 5 1.4.2 Reetablering av ein ny villreinstamme ...... 6 1.4.2.1 Metode for medikamentell immobilisering ...... 7 1.4.2.2 Gjennomføring ...... 7 1.5 Forvaltningsgrunnlaget ...... 8 1.5.1 Totalteljingar ...... 9 1.5.2 Strukturteljingar...... 10 1.5.3 Oppsummering ...... 10 2 Driftsplan ...... 11 2.1 Plan for bestandsstorleik – og forvaltning ...... 11 2.1.1 Målsettingar ...... 11 2.1.2 Bestandsstorleik ...... 11 2.1.3 Stammeforvaltning ...... 12 2.2 Tiltak i planperioden ...... 13 3 Areal og vedtekter ...... 14 3.1 Eigedomsstruktur – Teljande areal - Rettigheitshavarar ...... 14 3.2 Vedtekter ...... 15
Driftsplan Lærdal – Årdal Villreinområde Side: 3 av 16 Oppdatert 07.03.2013
1 Naturgrunnlag og historikk
1.1 Planperiode
Dette er den tredje versjonen av driftsplan for Villreinområdet Det er gjort fortløpande oppdateringar av stammestorleik og kalvetal, avskyting m.v.
Denne planen er ein hovudrevisjon for 5-årsperioden 2013 – 2017 og vert lagt fram på årsmøtet i Lærdal – Årdal Villreinområde i 2013.
1.2 Villreinområdet
1.2.1 Avgrensing og storleik
Lærdal-Årdal villreinområde ligg i Sogn og Fjordane fylke, i kommunane Lærdal og Årdal. Villreinområdet har tidlegare omfatta fjellpartiet mellom Lærdalsfjorden og Lærdal opp til Nedre Smedalsvatn, oppstrøms Slutedøla 2 km. Derifrå rett nord til Biskopvatn i Tyadalen, vidare nordover denne, og Moadalen til Årdalsvatn og ut til Årdalsfjorden og rundt til Lærdalsfjorden. I dag er også fjellområdet som ligg i Lærdal kommune, aust for Slutedalen til fylkesgrensa og eigedomane i Vang, tilslutta villreinutvalet. Dette arealet er også derfor teke med som teljande villreinareal. Dette arealet er på omlag 488 km2. Det godkjende området innbefattar ikkje pr. i dag grunnrettane i Vang kommune i Oppland fylke. Brukar ein dei naturlege grensene som avgrensar området med bilvegane E-16 og R-53, er totalarealet 573km2.
Driftsplan Lærdal – Årdal Villreinområde Side: 4 av 16 Oppdatert 07.03.2013
1.2.2 Naturgrunnlag
Berggrunnen i Lærdal-Årdal villreinområde er dominert av hard, kalkfattig grunnfjellsgranitt, gneis og gabbro. Innimellom desse harde bergartane, finst band av fyllitt. Eit tynnt og usamanhengande morenedekke er dominerande. I bratte parti er det skredmateriale og bart fjell.
Terrenget innan villreinområdet er eit typisk vestnorsk fjellandskap. Landet reiser seg bratt opp frå fjordnivå og dalbotnar til vel 1000 moh. Toppane på 1500 – 1600 moh. er skilt ved markerte fjelldalar.
Lærdal er den bygda på Vestlandet som har minst nedbør. Årsnedbøren er 450 – 500 mm. Her er eit utprega tørt innlandsklima med kalde vintrar og tørre, varme somrar. Det er store variasjonar i årsnedbøren innan Lærdal-Årdal villreinområde. Ifrå dalbotn i Lærdal og Årdal (30 moh) og opp i dei høgste fjellpartia (1500 – 1600 moh) aukar årsnedbøren med vel 800 mm.
1.3 Beiter og arealbruk
1.3.1 Beiter
Eldar Gaare, DN gjennomførte i 1983 kartlegging av beitet i Lærdal-Årdal villreinområde ved flytaksering. I følgje denne registreringa utgjer greplynghei 17%, rabbesivhei 5%, blåbærhei 10%, finnskjegghei 8%, engsnøleie 1%, fjellmosnøleie 3%, vierkratt 7%, myr 2%, skog 4%. Resten 43% er rasmark, ur, blokkhav, berg, snø og vatn/elv. Som ein ser er store delar av det takserte arealet vegetasjonslaust (impediment ). I 1989 gjennomførte Gaare/Hansson (NINA) på ny ei taksering av beitene og berekning av bæreevna. Dette var året etter vedtak om avvikling av tamreindrifta i Lærdals-Årdalsfjella (Landbr.dep 31.10.88). Samanlikna med 1983 hadde slitasjen auka sterkt i greplynghei i lågfjellet og samla sett hadde lavbeiteressursen gått tilbake i løpet av 6 vintrar.
I rapporten til Gaare/Hansson (1990) blir det peika på at vi her er i utkanten av reinens utbreiingsområde og oppfatninga om lavbeiter som minimumsfaktor kan vere feilaktig. Det kan vere andre planteartar som kan erstatte lav som vinterens vedlikehaldsnæring, og i så fall kan det beite fleire dyr enn lavmattene sin produksjon skulle tilseie. Men, dersom ein tek utgangspunkt i lavbeitet, og at lavmattene sin maksimalt mulege, årlege tilvekst blir brakt i balanse med reinstammen sin årlege slitasje, kan ein vedlikehalde denne situasjonen med ein vinterstamme på 470 – 630 dyr.
1.3.2 Arealbruk
Som vanleg i mange villreinområde på Vestlandet gir den oppbrotne topografien mange terrenghindringar for eit fritt reintrekk. Men elles vil det kuperte terrenget by på gode moglegheiter for vinterbeite oppe på vindutsette fjellryggar (snaurabbar), der snøen sjeldan får ligge lenge i ro. Om våren vil reinen lett kunne finne beite i overgangar mellom bjørkeskogen og lågalpin sone (800 – 1000 moh). Her smeltar snøen tidleg, og grøne planter veks fram i snøkanten. Om sommaren vil det ligge att snøfonner oppe under dei høgste toppane, og i søkk og botnar der sola ikkje så lett får tak. Desse snøfonnene er viktige tilfluktstader for reinen i vindstille, varmt ver og når insektplaga er stor. Elles vil seint framsmeltande snøleier gje reinen ferske, grøne planter med høgt proteininnhald langt utover sommaren. Dvs. mjuke, unge spirer med lågt lignin- og fiber-innhald. Utpå seinvinteren og våren vil reinen kunne finne gode kalvingsplassar og spirande føde i Driftsplan Lærdal – Årdal Villreinområde Side: 5 av 16 Oppdatert 07.03.2013
solvendte lier i lågareliggjande områder. Om hausten vil reinen finne forholdsvis flatt terreng som eignar seg som paringsområder i dei høgare liggjande fjellpartia, t.d. Høganosi – Hestehovden og fjellet mellom Kvamsdalen og Horgedalen.
Etter at det vart reetablert ein villreinbestand i området ved at villrein vart immobilisert frå Nordfjella i 1995 og 96, er det kvart år gjennomført ei omfattande overvaking av bestanden og kartlegging av arealbruken. 10 simler vart radiomerka ved innfanging, og det har seinare letta tilsynsarbeidet monaleg. Registreringane syner at reinen går i gamle trekkruter med kulturminne frå veidemannstida ( graver og bogastiller ), og dei vert også jamnleg registrert på lokalitetar i fjellet med stadnamn knytt til rein frå gamalt av (Simledalane, Reinsgravtjørn).
1.4 Historikk
Graver til å fange villrein i, ledegjerder fram til gravene og steinmurar der jegerane låg bakom med pil og boge og venta på reinsflokkane (bogahi), var det ei mengd av i fjella rundt Lærdal og Årdal i eldre tid. Frå 12000 – 8000 år sidan vandra villreinen inn i området. Det vart fanga/veida villrein her i tusener av år. Det heldt til mykje villrein i indre Sogn heilt til magasingeværa kom i 1894. Men, noko som øydela enda meir for villreinen i mange områder, var dei store tamreindriftene som spreidde seg utover store fjellområder. Mykje villrein gjekk da inn i tamreinflokkane, og det mislikte gjetarane. For dei urolege gjestane drog ofte med seg tamrein når dei rømte bort att frå flokken. Gjetarane såg seg ofte nøyde til å skyte ned villreinen.
Tamreindrifta har gjennom kortare og lengre periodar hatt stor innverknad på villreinstamma i delar av Lærdal – Årdal – Luster-fjella.
I 1840-åra vart det første tamreinlaget skipa i Årdal. Det vart kjøpt inn dyr i Hardanger, og dyra vart dreve fjelleies til Årdal. Tamreinlaget hadde beite på sør- og nordsida av Årdalsfjorden, i Vikadalsfjella og på halvøya aust i Fardalsfjella. Det vart sagt at tamreinen drog mykje rovdyr til bygda, særleg ulv, og at det var hovudgrunnen til at laget vart avvikla så snart ( 1846 – 53 ). Når det vart slutt på tamreinsdrifta i eit område, voks det fort opp ein ny villreinstamme. Og, i motsett fall, når eit tamreinlag starta opp i eit fjellområde, vart anten villreinen skremd bort eller rydda ut.
I Lærdal-Årdalsfjella voks det fram ein villreinstamme på 300-400 dyr etter at Nesdalen Tamreinselskap slutta drifta i 1947. Denne villreinstamma forsvann litt om senn etter at Sletterust tamreindrift starta opp i området i 1972.
1.4.1 Konflikt mellom villrein- og tamreininteresser
Sletterust tamreindrift starta opp i mars 1972, med ” avlasting av 500 tamrein ” frå Elgå reinbeitedistrikt. Tamreindrifta fekk eit tilskot på kr 7000,- til flytting, og leigde beiter i oppstartingsfasen av desse grunneigarane: Tyinstølen sameige, Steinar Grøv, Olav Grindhamar, Grøna sameige, Ola Vee og Frostdalen sameige. Seinare vart det fleire grunneigarar som leigde bort grunn til tamreindrifta.
Den 19. juli 1972 vart villreinen i Lærdal-Årdal flytalt, området sorterte da under Hemsedal/Hallingskarvet (Nordfjella). Flyfotoa viste då 4 flokkar på 255 dyr. I 1979 var det atter flyteljing i området og utfrå denne teljinga vart det ikkje tildelt jaktløyver i 1980. Dermed var striden i gang! Temaet om villrein/tamrein vart ein fast gjengangar på dagsorden i Villreinrådet i Noreg sine landsmøter. Det var Ottar Nesse og Per Hjermann jr. Driftsplan Lærdal – Årdal Villreinområde Side: 6 av 16 Oppdatert 07.03.2013
som orienterte om saka. Konflikten mellom villrein/tamrein svinga fram og attende med injuriesøksmål, forliksråd og rettssaker. På den eine sida stod Sletterust tamreindrift v/John Jonasen, på den andre sida fleire grunneigarar og jaktinteresserte, representerte ved villreinutvalet for Lærdal-Årdal.
Så etter mange år med rettssaker og injurier vart det i 1988 fatta vedtak om avvikling av tamreindrifta i Lærdals- og Årdalsfjella (Landbr.dep. 31.10.88).
Dei to tamreinlaga i Valdres, Filefjell og Fram, er no dei næraste grannane til Lærdal-Årdal villreinområde. Tilsaman har desse to laga 8500 rein sommarstid. Filefjell Tamreinlag har i dag sommarbeite i grenseområdet Vang; Hemsedal, Lærdal og Årdal. Tamreinlaget har søkt om tilleggsareal i austlege delar av fjellområdet mellom E-16 over Filefjell og RV 53 Årdal Tyin, i Vang og delvis Årdal. Søknaden vart avslegen av Landbruksdepartementet 4.10.2001. Tamreinlaget klaga på dette vedtaket 30.11.2001, men denne klagen vart seinare trekt tilbake 29.08.2002.
1.4.2 Reetablering av ein ny villreinstamme
I 1981 vart det etablert eit villreinutval for Lærdal-Årdal. I 1983 vart den første takseringa av beitene og berekning av bærevna gjennomført (Eldar Gaare, DN). I 1987 vart det utarbeidd eit framlegg til avtale mellom grunneigarar i villreinutvalet Lærdal-Årdal og grunneigarar i Borgund, Årdal og Vang som leigde ut tamreinbeite. Allereie i 1987, i avtala mellom grunneigarane, vart det nedsett eit interimstyre på 3 medlemmar med funksjonstid fram til 1991. Arbeidet gjekk ut på: Gje tamreindrifta i området rimeleg avviklingstid – til haust 1991. Utarbeide driftsplan for villreinområde. Utarbeide finansiering/kostnadsplan. Førebu etablering av villreinstammen. Utarbeide framlegg til vedtekter for eit grunneigarlag for heile fjellområdet. Innkrevje naudsynt kontingent frå grunneigarane. Vurdere andre driftsformer dersom villreinalternativet ikkje let seg gjennomføre. Arbeide med ein felles driftsform for heile området.
Interimstyret sitt arbeid retta seg mot dei offentlege styresmakter som Fylkesmannen i Sogn og Fjordane og Direktoratet for naturforvaltning (DN) inkl. NINA. Det kom fram at styresmaktene sette klåre krav både når det gjeld etablering av villreinstammen og i samband med innfanging, merking og transport av villreinen.
Etter etableringsmøtet for Grunneigarlaget i 1993 vart arbeidsplanen slik: Snarast kome i gang med utsetting av rein i området. Etablere kontakt med dei tilgrensande tamreinlag for å få avtalar/samarbeid med dei Skaffe finansiering til utsetting og oppsyn.
Frå vedtektene kan det nemnast at dersom etablering og drift av villrein syner seg umogeleg innan år 2000, skal ein vurdera andre driftsformer. Framtidig jakt skal skje på grunnlag av fellesjaktavtale som gjeld for heile området.
Styret for grunneigarlaget bestemte seg for å forsøke utplassering av villrein frå Nordfjella villreinområde. Villreinutvalet for Nordfjella hadde tidlegare gjeve løyve til dette.
Driftsplan Lærdal – Årdal Villreinområde Side: 7 av 16 Oppdatert 07.03.2013
I september 1994 vart det første møtet mellom aktørane i sjølve innfanginga halde i Lærdal. Her vart alle dei formelle sidene av saka gjenomgått og prosedyrene for innfanging diskutert.
1.4.2.1 Metode for medikamentell immobilisering
Medikamentell immobilisering og flytting av villrein er nytt i Norge. Det er tidlegare, i regi av NINA, gjennomført immobilisering både i Norge og på Svalbard, men det føreligg ikkje tilgjengelege data om medikamentbruken. Artsforskjellar gjer også at data ikkje nødvendigvis er direkte overførbare. Det vart vurdert fleire strategiar for bedøving av villreinen, men ein kom fram til at berre bruk av helikopter var aktuelt når så mange dyr skulle flyttast. I praksis vert dette gjort ved at helikopteret sig inn på dyra bakfrå og parallelt med dyras rørsleretning. Ideell avstand for immobilisering er 15-20 meter. Tida ein kan fly på flokken vart sett til 3-5 minutt og berre eitt innfangingsforsøk pr flokk pr dag. Etter at eit dyr har fått ein injeksjon frå bedøvelsespila, vert helikopteret trekt unna for å gje dyret mest muleg ro. Den påskotne villreinen vert observert frå helikopteret og etter at dyret har lagt seg, landar helikopteret ved sidan av. Villreinen vert teken inn i helikopteret og floge til utsleppstaden der det vert gjeve motgift. Frå villreinen har lagt seg og til den har fått motgift vert temperatur, puls, respirasjon og surstoffopptak kontinuerleg kontrollert.
1.4.2.2 Gjennomføring
Den 21.09.94 ( dagen etter avslutning av villreinjakta ) vart 5 rein bedøvd i Nordfjella og 4 av desse vart sett ut i Lærdal. Medisinen som vart bruka førte til temperaturstigning hos reinen. Eitt dyr vart derfor umiddelbart vekt opp att og sleppt fri. Det var barmark og dermed vanskeleg å observera reinen frå den fekk bedøvingspila og til den la seg. Utetemperaturen var +5C og i varmaste laget for immobilisering. Innfanging av 4 rein i 1994 var vellukka, men dårleg vêr utover vinteren og det faktum at dyra berre var øyremerka, gjorde at det var vanskeleg å ha kontroll med dei. Dyra er ikkje sett etter at dei vart sleppt fri i Lærdal.
Problema ein hadde med bedøving og kontroll av dyra i 1994 førte til at det vart halde eit møte mellom grunneigarlaget, viltnemd, FM Sogn og Fjordane og DN i Trondheim sommaren 1995. Dette møtet var særs nyttig og avklåra mange spørsmål. Økonomidelen for prosjektet vart skikkeleg gjennomgått og det vart slege fast at regional/nasjonal viltstyresmakt ville stå for etablering av ein bestand på 25-30 dyr innan 1.3.1998. Ytterlegare utsetjing av dyr med tanke på ein raskare oppbygging av villreinbestanden er eit grunneigaransvar. Det skulle skiljast mellom reorganisering av gammalt område ( Lærdal-Årdal ) og nyorganisering av området ( Lærdal-Årdal-Vang ). FM i Sogn og Fjordane, villreinnemd og grunneigarlaget skulle stå for reorganiseringa av rettigheitshavarane. DN ville føreta naudsynt avklaring med Miljøverndep. og Landbruksdep. Med omsyn til buffersone mot tamreinområdet. DN skulle avklare bruk av virkemiddel for å halde villreinen og tamreinen avskilt. Ansvarshavande veterinær skulle søkje Forsøksdyrutvalet om løyve til å radiomerke villreinen. FM i Sogn og Fjordane og ansvarshavande veterinær skulle utarbeide eit budsjett for reetablering av 20-30 dyr. Etter dette møtet var det klart for eit nytt innfangingsforsøk på snø i andre veka av november 1995. Det vart valt å bruke ein annan medikamentkombinasjon til innfanging for å unngå temperaturstigning på villreinen. I alt vart 20 rein immobilisert i Nordfjella dette året, og frakta til Lærdal. To kalvar restituerte ikkje etter at dei hadde fått motgift, og kalvar vil derfor ikkje bli Driftsplan Lærdal – Årdal Villreinområde Side: 8 av 16 Oppdatert 07.03.2013
immobilisert med desse medikamenta for flytting. I midten av november 1996 vart ytterlegare 15 reinar flytta over frå Nordfjella. Av dei 33 utsette reinane i 1995 og 1996 vart 10 simler utstyrte med radiosendarar. Ved slutten av 1996 bestod flokken av 22 simler. 7 bukkar og 6 årskalvar.
1.5 Forvaltningsgrunnlaget
Forvaltningsgrunnlaget er kort og godt den kjennskapen og kunnskapen vi har om villreinbestanden; talet på dyr, samansetnad osb., samt det vi veit om bestanden sitt krav til leveområde, t.d. beiteforhold.
Det grunnleggjande utgangspunktet er:
Arealforvaltning + Stammeforvaltning = Viltforvaltning
Metodar som forskinga tek i bruk i viltforvaltninga er totalteljingar vinterstid, kalve- tilvekstteljingar i juni/juli, strukturteljingar etter at bukkane har funne fostringsflokkane om hausten og kondisjonsundersøking gjennom kjeveinnsamlingar. Fellingsresultata frå jakt gjev også viktig informasjon.
For villreinen i Lærdal-Årdal var det sidan immobiliseringsprosjektet starta i 1994 og fram til 2002 ikkje opna for uttak av dyr ved jakt. Målet i denne 6-årsperioden var å reetablere villrein i området, og det er årleg nedlagt eit betydeleg arbeid i tilsyn med den veksande villreinbestanden. Det vert gjennomført totalteljingar, kalvetilvekstteljingar og struktur- teljingar. Dette arbeidet var vesentleg letta ved at 10 simler vart radiomerka ved immobilisering. Radiomerkinga fungerte særs bra, og førte til at ein kunne fylgja godt med på kor dyra var til ei kvar tid, og det var også til god hjelp for å kartleggje beiteområde og trekkruter for reinflokken. Etter at radiosendarane slutta å senda signal, var det vanskelegare å leita opp reinflokken. I oktober 2000 vart ei av simlene som vart flytta over i 95 avliva, da ho hadde hengt opp høgre framfot i klaven i radiosendaren. Ho hadde ingen synlege teikn på skade i nakke eller fot etter at foten vart opphengt i klaven, men var tydeleg avmagra og vog 32 kg ferdig slakta. Kjeven til simla vart teken vare på.
Driftsplan Lærdal – Årdal Villreinområde Side: 9 av 16 Oppdatert 07.03.2013
1.5.1 Totalteljingar
Ein del av registreringane vert gjort med småfly, innleigd frå Valdres Flyklubb. Noko vert gjort med snøskuter. Resten av registreringane vert gjort frå bakken. Registreringane er finansiert med midlar frå DN, viltfondsmidlar frå Fylkesmannen og frå villreinutvalet.
Antal År Tal dyr Tal kalv fellingsløyve Antal felt % kalv Merknad 1995/96 18 0 0,00 Utsett nov. 1995 1996/97 34 6 0,35 15 dyr utsett 1996 1997/98 50 16 0,64 1998/99 70 21 0,60 1999/00 90 22 0,49 2000/01 106 14 0,26 2001/02 130 24 0,37 2002/03 140 22 13 11 0,31 2003/04 160 30 17 9 0,38 2004/05 198 53 25 17 0,54 2005/06 230 60 40 26 0,52 2006/07 242 60 67 47 0,50 2007/08 247 73 73 33 0,59 2008/09 245 74 80 56 0,60 2009/10 262 74 74 36 0,56 2010/11 278 72 85 57,00 0,52 2011/12 262 75 83 45,00 0,57 2012/13 270 60 78 48,00 0,44
Driftsplan Lærdal – Årdal Villreinområde Side: 10 av 16 Oppdatert 07.03.2013
Kalvingsprosenten på vaksne simler har ikkje vore slik som forventa i driftsplanperioden. Frå 2000 har det vore dokumentert tap av småfe årsaka av jerv i området. Det er ikkje usannsynleg at jerv og ørn tek reinkalvar tidleg på sommaren.
Kalvinga har i hovudsak gått føre seg i området Smørhola – Ljøsabotn og Hellingane/Munkane.
1.5.2 Strukturteljingar
Resultat av strukturteljingane har vore:
Bukk Bukk Simle Bukk 1,5 - 3,5 > 3,5 År Totalt Kalv >1år 1,5 år år år Merknad 1996 20 6 10 4 Før utsetjing 1996 35 6 22 7 Etter utsetjing 1997 50 16 24 3 7 1998 70 21 29 10 10 1999 92 22 39 10 21 2000 106 14 47 10 35 2006 242 58 124 10 27 23 04.10.2006 2007 07.10.2008, del av 2008 203 47 100 19 27 16 flokken 2009 245 48 120 14 35 28 2010 2011 2012 270 47 141 0 54 28 01.10. 2013 ungbukk i same gruppe
1.5.3 Oppsummering
Med så mykje opplysningar og kunnskap frå registreringar, teljingar og livsgrunnlag som pr. i dag føreligg, skulle ein tru at det er ei enkel sak å finne den optimale fordeling på alder og kjønn samt stammestorleik. Og ut i frå denne kunnskap setja i verk tiltak som gjev størst muleg tilvekst i høve til dei naturgjevne tilhøva. Men dette er inga enkel sak. Ei mengd variable faktorar som vêrtilhøve, endringar i beitesituasjonen, endringar i kondisjon, reproduksjonsevne og dødelegheit, trekk ut frå området, sjukdom/ulukker, rovdyr/ulovleg jakt m.m. gjer slike berekningar vanskelege.
Trass i variable faktorar og feilkilder så er desse kunnskapane likevel grunnlaget vi må bruke i stammeforvaltninga. Nye resultat frå NINA`s forskingsprosjekt, betra metodikk ved teljingar, undersøkingar og berekningsmåtar, samt auka kunnskap og innsikt hos lokale forvaltarar, bør gjera oss i stand til å driva ei stadig betre forvaltning. Den viktigaste forutsetjinga er at reinen får behalda sine leveområder. Driftsplan Lærdal – Årdal Villreinområde Side: 11 av 16 Oppdatert 07.03.2013
2 Driftsplan
2.1 Plan for bestandsstorleik – og forvaltning
2.1.1 Målsettingar
Å ta vare på og betra villreinområdet sin kvalitet som leveområde for villrein. I dette ligg også oppfølging av arbeidet med å sikre ei varig løysing som reduserar konfliktar og konfliktpotensiale mellom villrein- og tamreininteressene.
Å sikra trekkvegane for villreinen innan området.
Å sikra ei villreinstamme med sunne dyr og med ein naturleg samansetnad når det gjeld Kjønn og alder.
Å hausta av villreinstamma på ein slik måte at det gjev god avkastning og ei rettvis fordeling mellom jaktrettshavarane.
Arbeide for ei human jakt med høg fellingsprosent.
Informasjon til jegerane og jaktrettshavarane om deira oppgåver i forvaltninga.
2.1.2 Bestandsstorleik
Etter jakta 2012 var stammestorleiken på 270 dyr. Gjennomgang av historikk på vinterdyr, kalvetal og fellingsdata viser at forvaltninga vår har bygd på ein kalveprosent som er for høg. Tala viser at kalvetalet ligg godt under 50% medan driftsplanen vår har føresett ca 60%. Sidan vi framleis ynskjer vekst i stammen er det naudsynt å legge til grunn lågare kalveprosent i driftsplanen. Dette vil då medføre redusert jaktuttak i planperioden.
Ut frå tilrådingane i beiterapporten og erfaringane så langt er det framleis målsetninga å bygge opp ein permanent vinterstamme på 400 - 500 dyr.
Driftsplan Lærdal – Årdal Villreinområde Side: 12 av 16 Oppdatert 07.03.2013
2.1.3 Stammeforvaltning
Målsetjinga bør vere ein stammestruktur i vinterstammen på ca: 30 % bukk, av desse 15% 3,5 år og eldre 50 % simle 1,5 år og eldre 20 % kalv.
Villreinutvalet ynskjer å legge til grunn ei konservativ forvaltning i planperioden for å sikre jamn tilvekst i villreinstammen. I planen legg vi til grunn ein kalveprosent på 45%, eit løyvetal på 25% av tal vinterdyr, og ein fellingsprosent på 60%. Dette vil gje ei utvikling som vist i tabellen nedanfor.
År Vinterstamme Kalvetal Jaktuttak Dyretal haust Løyver 2013 270 61 41 290 68 2014 290 65 44 312 73 2015 312 70 47 335 78 2016 335 75 50 361 84 2017 361 81 54 388 90
Forvaltning i planperioden 2013-2017
400
350
300
250 Vinterstamme Kalvetal 200
Jaktuttak Dyretal 150 Løyver
100
50
0 1 2 3 4 5 År
Ei fordeling av uttaket i planperioden med 20 % frie dyr 50% simle/ungdyr 30% kalv vil teoretisk kunne halde strukturen stabil.
Villreinutvalet vil halde fram med årlege teljingar for å sikre godt fundert forvaltning. Talet på vinterdyr vil være avgjerande for dei årlege søknadane om fellingsløyve. Lengda på jakttida vil og vere eit verkemiddel som kan nyttast for å sikra ynskt utvikling i villreinstammen. Talet på fellingsløyve som skal nyttast i området, og fordeling på kjønn og alder vert fastsett kvart år av Villreinnemnda etter søknad basert på driftsplanen frå villreinutvalet. Driftsplan Lærdal – Årdal Villreinområde Side: 13 av 16 Oppdatert 07.03.2013
2.2 Tiltak i planperioden
Totalteljingar (vinterteljingar) har vore gjennomført kvart år sidan utsettinga av villreinen starta. Det vil vera viktig at totalteljingane held fram kvart år ut denne planperioden. I den aktuelle tidsperioden (februar og mars) må vêrforholda i heile området vera gunstig etter nyleg snøfall dersom ein skal få eit fullgodt resultat.
Jakttida kan bestemmast av styret i Villreinutvalet innafor jakttidsramma som DN har fastset for heile landet (20.08. – 30.09.).
Fellesjakt over jaktfelt og kommunegrenser skal styrast gjennom jaktavtala for grunneigarane i fjellområdet Lærdal – Årdal - Vang
Analyse av jaktuttaket skal utførast, med fellingsløyvet som grunnlag, for å sjå kva for type dyr som vert felt på dei enkelte korttypar. Dermed vil ein få eit betre grunnlag for å utarbeida forslag til totalkvote og fordeling kvart år.
I tillegg til ovanfor nemnde tiltak skal det arbeidast aktivt med tilrettelegging av ei forsvarleg oppsynsteneste både i jakttida og elles i året.
Driftsplan Lærdal – Årdal Villreinområde Side: 14 av 16 Oppdatert 07.03.2013
3 Areal og vedtekter
3.1 Eigedomsstruktur – Teljande areal - Rettigheitshavarar
nr Areal (da) Teljande Areal (da) NAVN L-1 5 350 5 350 Offerdal/Sand/Damstuen/Sandnes L-2 7 450 7 450 Per Hjermann L-3 9 500 9 500 Mjelde Sameige v/Tor M Gjerde L4 + L6 10 400 10 400 Hunderi Sameige v/Harald Hunderi L5 + L7 8 500 8 500 Hauge-Færest.-Molde Sameige v/Jarle Molde L-6 0 0 Hunderi Sameige v/Harald Hunderi L-7 0 0 Hauge-Færest.-Molde Sameige v/Rein A Golf L-8 44 125 44 125 Ljøsnendalen Sameige v/Jens Reidar Ljøsne L-9 13 500 13 500 Aud Horge L-10 2 100 2 100 Odd Inge Brugrand L-11 31 500 31 500 Håkon H Kvamme L-12 10 400 10 400 Volldalen Sameige v/Arne Kvamme L-13 29 925 29 925 Smedalen Sameige v/Dagfinn Hegg Lunde L-14 20 800 20 800 Sluten Sameige v/Kjell Olav Cock L-15 33 075 33 075 Frostdalen Sameige v/Torfinn Skårheim Å-1 87 150 87 150 Per Bjørkum Å-2 40 300 40 300 Ole Bjarne Hovland Å-3 38 800 38 800 Geir Sigurd Berge Å-4 24 625 0 Wollert Klingenberg Å-5 4 100 0 Marta Eldegard Å-6 66 150 0 Ole Vee V-1 15 000 0 Grøna Sameige V-2 24 575 0 Tyinstølen Sameige V-3 11 650 0 Sletningen Sameige V-4 12 000 0 Opdalsstølen Sameige V-5 16 575 0 Sigrid Nystuen V-6 5 000 0 Bjørdalen v/Grihamar/Hermundstad Total 572 550 392 875
Driftsplan Lærdal – Årdal Villreinområde Side: 15 av 16 Oppdatert 07.03.2013
3.2 Vedtekter Vedtekter for Lærdal/Årdal Villreinutval
1. Lærdal/Årdal villreinutval er ei samanslutning av grunneigarar som disponerer areal brukt av villrein innan kommunane Lærdal-Årdal-Vang.
2. Formålet med samanslutninga er å ta vare på villreinen sine leveområder og å skape grunnlag for eins forvaltning av ei sunn og levedyktig villreinstamme.
3. Styre. Mellom og av grunneigarane vel ein eit styre på 5 personar, pluss personlege varafolk.
Styremedlemene i utvalet er valde for to år om gangen, men det er høve til attval. Leiar, varafolk og revisor er på val på årsmøtet for eit år om gongen.
Grunneigarane er innforstått med at styret i villreinutvalet opptrer på vegne av medlemmene, ut frå dei vedtak som er gjort på årsmøtet.
4. Jaktavtale. Det er felles jaktavtale for villreinområdet. Leiar er valdansvarleg, jamført jaktavtalen.
5. Villreinutvalet sine oppgåver. a. Arbeide med skjøtsel av villreinstammene i Lærdal/Årdal villreinområde, her også arbeide for at leveområda til reinen vert best mogleg. b. Ta seg av oppgåver som tek sikte på å fremja ei målretta drift av villreinstamma innan området, utarbeiding av driftsplan og gjennomføra teljingar av reinsstamma, beitegranskingar og kondisjonsundersøkingar. c. Fungere som kontaktorgan mellom grunneigarar, myndigheiter og jegerar. d. Legge fram årsmelding, revidert regnskap og framlegg til budsjett og arbeidsplan for årsmøtet. e. Utarbeide framlegg til driftsplan. f. Utarbeide framlegg til jakttider. g. Administrera felles jaktavtale for området. h. Fastsette reglar for jaktutøving. i. Organisere felles jaktoppsyn. k. Representere villreinområdet eksternt og internt.
6. Årsmøtet skal haldast innan 15. mars. Innkalling, vedlagt saksliste, årsmelding, regnskap, budsjett og eventuelle sakspapir skal sendast grunneigarane, utvalsmedlemmar og villreinnemnda seinast 3 veker før årsmøtet. Saker ein ynskjer å ta opp på årsmøtet må vera Villreinutvalet i hende innan 1. februar. Årsmøtet vert leia av leiar i Villreinutvalet. Årsmøtet fører protokoll som vert underskrive av 2 valde årsmøteutsendingar. Minst 50 % av totalarealet må vera representert på årsmøtet før årsmøtet er vedtaksføre.
7. Årsmøtets sine oppgåver Driftsplan Lærdal – Årdal Villreinområde Side: 16 av 16 Oppdatert 07.03.2013
a. Handsama årsmelding og revidert regnskap. b. Føreta val av styremedlemmer med personlege varafolk, leiar, revisor og valnemnd. Valnemnd kjem med framlegg til godtgjersla til tillitsvalde. c. Vedta arbeidsplan og budsjett, fastsette kontingent til finansiering av Villreinutvalet sitt arbeid. d. Vedta framlegg til driftsplan for heile villreinområde.
8. Avstemning i årsmøtesaker. Stemmetalet vert rekna ut på grunnlag av teljande areal. Alle saker som er nemnt under punkt 6, og som ikkje gjeld felles jaktavtale, vedtektsendring eller framlegg om oppløysning, vert avgjort ved simpelt fleirtal. Sameigene er representert med ei stemme etter teljande areal. Lovleg fatta årsmøte vedtak er bindande for alle grunneigarane.
9. Vedtektsendring og oppløysning. Vedtektsendring krev 2/3`s fleirtal av dei oppmøte stemmeandelene på årsmøtet.
Oppløysning krev 3/4`s fleirtal av dei totale stemmeandelene innan området. Ei oppløysning føreset at det vert gjort vedtak på årsmøtet det eine året, og at det vert stadfesta av årsmøtet påfølgjande år.
10. Ekstraordinært årsmøte kan fastsetjast når grunneigarane som representerer minst 1/3 av stemmeandelene forlangar det.
11. Utmelding må skje skriftleg, og vert først gjeldande etter eit år.
Vedtekter er vedtekne på årsmøtet den 11.3.2004.