Biologisk mangfald i Bremanger kommune Miljøfaglig Utredning, rapport 2004:2

Miljøfaglig Utredning AS Rapport 2004:2

Utførende institusjon: Kontaktperson: ISBN-nummer:

Miljøfaglig Utredning AS Geir Gaarder 82-92227-73-3

Prosjektansvarlig: Finansiert av: Dato:

Geir Gaarder Bremanger kommune Januar 2004

Referanse: Gaarder, G. 2004. Biologisk mangfald i Bremanger kommune. Miljøfaglig Utredning Rapport 2004:2.

Referat: Som eit ledd i Stortinget sitt ønske om at alle kommuner skal kartlegge sitt biologiske mangfald, er det samla informasjon frå Bremanger kommune i Sogn og Fjordane fylke. Hovudvekten av arbeidet er lagt på verdifulle naturtypar, men det er også satt saman ein del generell informasjon om naturtilhøva i kommunen og førekomst av raudlisteartar.

4 emneord: Biologisk mangfald Raudlisteartar Kommune Registrering

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 2 – Miljøfaglig Utredning 2004

Forord

Miljøfaglig Utredning ved Geir Gaarder har samla får takk for god hjelp, m.a. til kart, litteratur, tips om informasjon om det biologiske mangfaldet i nye lokalitetar og hjelp med nye registreringar. Bremanger. Oppdraget er gitt av Bremanger Også andre i kommunen har vore til god hjelp, kommune. m.a. jordbrukssjef Einar Leira. I tillegg er det Hovudansvarlege for oppdragsgiver har vore motteke viktig informasjon frå Fylkesmannen si fagkonsulent på skog Bjørn H. Marthinussen, som miljøvernavdeling.

Tingvoll, 08. mars 2004

Geir Gaarder

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 3 – Miljøfaglig Utredning 2004

Innhald

Forord ...... 3 Innhald ...... 4 Samandrag ...... 5 1 Bakgrunn ...... 10 2 Metodar ...... 11

2.1 Innsamling av informasjon ...... 11

2.2 Presentasjon ...... 11

2.3 Verdsetting ...... 12

2.4 Ordforklaringar ...... 14 3 Naturgrunnlaget ...... 15

3.1 Historisk utforsking av Bremanger ...... 15

3.2 Klima og geologi ...... 17 4 Hovudnaturtypar ...... 19 5 Lokalitetar ...... 23

5.1 Nye lokalitetar...... 23

5.2 Endra lokalitetsnummer ...... 27

5.3 Verneområde ...... 29 6 Raudlisteartar ...... 30

6.1 Raudlista insekt ...... 30

6.2 Raudlista karplanter ...... 30

6.3 Raudlista sopp, lav og moser ...... 31 7 Nye undersøkingar ...... 35 8 Kjelder ...... 38

8.1 Generell litteratur ...... 38

8.2 Litteratur om Bremanger ...... 38

8.3 Andre skriftlege kjelder ...... 40

8.4 Observatørar ...... 40 Vedlegg - artslister ...... 41

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 4 – Miljøfaglig Utredning 2004

mange av dei viktigaste og mest interessante Samandrag lokalitetane og artane påvist. Etter det var det meir stilt, men på 1950- og 60- talet kom det nokre nye undersøkingar av Bakgrunn og formål karplanter, der særleg Finn Wischmann var Det biologiske mangfaldet i Bremanger er kartlagt sentral. etter retningsliner frå Direktoratet for Dei siste ti-åra har det vore fleire og dels meir naturforvaltning (1999a). Kommunen har vore systematiske undersøkingar, der det er grunn til å ansvarleg for prosjektet og har brukt trekkje fram ulike verneplanarbeider (særleg for konsulentfirmaet Miljøfaglig Utredning til å gjere barskog, sjøfugl og myr), samt kulturlandskaps- det praktiske arbeidet. Hovudformålet med undersøkingane til Høgskulen i Sogn og Fjordane. prosjektet har vore å få registrert kjente, verdifulle I tillegg kjem m.a. eit hovudfagsarbeid på naturtypar i kommunen. I tillegg har det vore eit råmekrevjande moser og nokre undersøkingar mål å få oversikt over kunnskapsnivået om tilknytta planlagte inngrep, som skogsvegar, mangfaldet, innbefatta potensielt verdifulle steinbrot og vindmøller. Til sist kjem våre eigne naturmiljø og sjeldne og truga artar. undersøkingar i 2002 og 2003, som har betra kunnskapen ytterlegare. Metoder Dei fleste undersøkingane har vore retta mot Direktoratet for naturforvaltning (1999a) si handbok virvelldyr, karplanter og moser, medan sopp og lav i kartleggjing av naturtypar er brukt som rettesnor har vore omfatta av færre prosjekt. Virvellause dyr for arbeidet. Som databaseverktøy er Natur2000 som insekt har knapt vore undersøkt i det heile. brukt, medan lokalitetane er digitalisert med ØK (rasterkart) som bakgrunn. Naturgrunnlaget Kunnskap om det biologiske mangfaldet er Bremanger dekker totalt 831 km2 land og samla ved søk i skriftlege kjelder som litteratur, ferskvatn. Kommunen ligg ut mot kysten og har databaser, herbarium og dagboksnotat, ved store skilnader i klima og topografi. Berggrunnen er kontakt med eksterne fagfolk og ved nye for det meste fattig, men det er mange eksempel feltregistreringar. Kvaliteten på registrerte artar og rundt i kommunen på plantefunn som viser at det naturførekomster er vurdert, og naturområda er lokalt også finst rik berggrunn. Nedbøren er verdsatt som svært viktige (”A”), viktige (”B”), lokalt gjennomgåande høg til svært høg og Ålfotbreen i viktige (”C”) eller uten sikre naturverdiar . Resultata aust er kanskje den mest nedbørrike staden i føreligg i form av denne rapporten, databasen og Noreg. Dette visast også i artsmangfaldet, der digitale kart for kjente lokalitetar. kommunen har viktige førekomstar er fleire svært råmekrevjande moser og lav. Historisk utforsking av Bremanger Kulturpåverknaden varierer mykje i Bremanger. Bremanger er ein stor, variert og biologisk svært Store delar av kommunen, særleg i ytre delar, er spennande kommune. Han har da også vore vitja prega av tidlegare omfattande bruk, der t.d. skogen av fleire naturfagleg interesserte folk utanifrå opp har forsvunne og vorte erstatta med åpne gjennom åra. lyngheier. På den andre sida finst nokre av dei Dei første viktige undersøkingane vart utført på eldste og minst påverka furuskogane på slutten av 1800-talet og fyrst på 1900-talet, av folk Vestlandet i Bremanger. I nyare tid har jordbruket som særleg studerte karplanter og moser, som gått sterkt tilbake, skogbruket har endra karakter Ove Dahl, B. Kaalaas og E. Jørgensen. Alt da vart og det har kome nye tiltak. Industriverksemda i

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 5 – Miljøfaglig Utredning 2004

Svelgen har både ført til omfattande næring og artar. Dei blir difor i liten grad fanga opp vassdragsreguleringer og lokalt markert av denne kartleggjinga. Eit par mindre vatn i luftureining. For tida er det satt i gang eit stort låglandet er likevel kartlagt da dei inneheld steinbrot, flere er under planlegging og det same sjeldsynte planter. Tidlegare har kommunen hatt gjeld planar om vindkraftverk. Alt dette påverkar store verdiar knytt til fossefall, men dei fleste det biologiske mangfaldet i kommunen i vesentleg (alle?) ser ut til å ha vorte sterkt forringa eller gått grad. tapt som følgje av vassdragsreguleringar. Skog dekkjer store areal i kommunen, særleg i Naturtypar i Bremanger midtre og indre delar. Mykje av skogen er ganske Alle dei syv hovednaturtypane førekjem i ung, fattig og triviell, men det finst også fleire Bremanger; myr, rasmark/berg og kantkratt, fjell, eksempel på svært verdifulle skogsmiljø. Særleg er kulturlandskap, ferskvatn/våtmark, skog og det grunn til å trekkje fram dei gamle havstrand/kyst. kystfuruskogane, som finst fleire stader på Myr er det ein del av, ikkje minst i ytre strøk og i fastlandssida, og der eit område er verna aust for dalføret vest for Ålfoten. Det er mange små og Svelgen. I tillegg har kommunen ein del gamle fattige myrer, men også innslag av biologisk ospeskogar, dels fuktige med innslag av verdifulle rikmyrer og terrengdekkjande myrer. To råmekrevjande regnskogslav. Det er ellers store område er føreslege verna som naturreservat. verdiar knytt til rike hasselkratt og storvaksen Kommunen har ein del berg, rasmark og lindeskog. Også andre treslag som eik, svartor, kantkratt under skoggrensa. Mange av dei kristtorn og barlind gjer grunnlag for verdifulle sørvendte miljøa er nok artsfattige og trivielle, sjølv skogsmiljø. om verdifulle lokalitetar finst. Derimot har Kommunen har ei lang kystline, men det meste kommunen god førekomst av fuktige, nordvendte av denne er berre ei smal kantsone mot sjøen med bergvegger og blokkmark med innslag av svaberg og grov rullesteins-strand. Fleire døme på råmekrevjande moser og lav, og Bremanger har eit verdifulle havstrand-miljø finst likevel, der særleg nasjonalt forvaltningsansvar for denne naturtypen. sanddynene og sandstrendene på Fjell har Bremanger mykje av, og i det minste i Bremangerlandet har stor verdi. I tillegg kjem både området mellom Ålfoten og Rugsundet finst det brakkvasspoller, brakkvassdelta og strandenger. også parti med artsrik, verdifull fjellvegetasjon. Ved bevaring av biologisk mangfald i M.a. har fleire artar vestgrensa si her. Bremanger er det grunn til å trekkje fram Kulturlandskapet er ein viktig naturtype i kommunen sitt ansvar for å ta vare på gamle kommunen, men diverre er mykje av det i attgroing furuskogar, fuktige ospeskogar, nordvendte eller så intensivt dreve at dei biologiske verdiane er kystberg, sanddyner og sandstrender. små. Fleire svært verdifulle lokalitetar finst likevel, særleg som naturbeitemarker, t.d. i Nordbotnen. Verdifulle naturområde Også av lynghei og slåtteenger er det verdifulle I alt er det påvist 94 verdifulle naturområde i miljø, men desse treng sårt betre skjøtsel, og m.a. Bremanger med grunnlag i DN (1999a) sitt system, bør planar for å ta vare på verdiane ved Ytre Grotle sjå Figur 1. Av desse var rundt 1/3 av lokalitetane og i Vetvika utarbeidast og iverksettjast så snart kjent for styresmaktene gjennom Fylkesmannen som råd. sin naturbase. Nedafor er områda fordelt etter Ferskvatna og våtmarkene i Bremanger er det naturtypar og verdi. Storleiken varierar mykje mange av, men dei er i all hovudsak fattige på mellom lokalitetane.

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 6 – Miljøfaglig Utredning 2004

Tabell 1 Verdifulle naturområde i Bremanger fordelt på naturtypar og verdi. A=svært viktig, B=viktig, C=lokalt viktig og U=uprioritert. Naturtype Verdi A B C U Myr Intakt låglandsmyr 1 Rikmyr 1 1 Andre viktige førekomster 1 Rasmark, berg og kantkratt Sørvendt berg og rasmark 1 Nordvendt berg og rasmark 8 4 1 Ultrabasisk og tungmetallrik mark under skoggrensa 1 Fjell Kalkrike område i fjellet 5 Kulturlandskap Slåtteenger 1 2 3 1 Naturbeitemark 5 6 5 Kystlynghei 2 2 Store gamle tre 1 1 Ferskvatn/ våtmark Andre viktige førekomster 4 Skog Rik edellauvskog 3 2 1 Gammal lauvskog 5 6 Urskog/gammalskog 3 Kystfuruskog 1 Andre viktige førekomster 1 1 Havstrand/kyst Brakkvasspoll 2 Brakkvassdelta 1 Sanddyner 1 Sandstrender 2 1 Strandeng og strandsump 1 Andre viktige førekomster 6 Sum 36 34 17 7

Raudlisteartar i Bremanger antall funn auka med 60%. To svært sjeldsynte Opplysningar om karplanter, lav, moser og sopp i sopp som hittil ikkje har vore vurdert for den Bremanger er samla frå litteratur, herbarium, nasjonale raudlista vart også funne databaser og eigne feltunder-søkingar dei to siste (ametystkantarell og Entoloma nausiosmus). åra. Kunnskapen om raudlisteartar i kommunen Manglane er størst for dei største og viktigaste har generelt vore dårleg tidlegare. Det er fortsatt organismegruppene – insekt/virvellause dyr og store mangler, men det vart registrert ein del nytt i sopp, men er også dårleg for moser og dels lav og 2002 og 2003, særleg for sopp og lav. Vårt karplanter. T.d. vil nye undersøkingar i feltarbeid førte til at antal artar vart firedobla og kulturlandskap og skog i ein god soppsesong opplagt gi funn av fleire nye raudlista sopp.

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 7 – Miljøfaglig Utredning 2004

Tabell 2  Systematisk og grundig kartleggjing av Førekomst av raudlisteartar i Bremanger kommune. biologisk verdifulle skogsmiljø, der det blir lagt Oversikten er ut frå data innlagt i Natur2000, med eit par spesiell vekt på følgjande skogtypar; gammal supplement. Raudlistekategoriane er: E (direkte truga), V furuskog (vedbuande sopp, levermoser), rik (sårbar), R (sjeldsynt), DC (omsynskrevjande) og DM (bør edellauvskog med lind og hassel overvakast). (marklevande sopp, karplanter) og gammal Organisme- Artar Raudlistekategori ospeskog (lav, holerugande fugl). gruppe  Systematisk kartleggjing av verdifulle E V R DC DM kulturlandskap. Spesielt bør det bli leita etter Karplanter 4 1 1 2 naturbeitemarker (sopp, planter) som truleg Moser 3 1 2 har vore lite gjødsla tidlegare. Sopp 26 1 3 6 16  Registrering av rikmyr, ikkje minst i dalføret Lav 6 2 4 vest for Ålfoten. Sum 39 1 7 7 22 2  Registrering av nordvendte og fuktige berg og rasmarker (moser, lav).

 Kartleggjing av uregulerte fossefall (moser). Trong for nye undersøkingar

Sjølv om det i dette prosjektet er samla mykje data Ein må rekne med at mange verdifulle om det biologiske mangfaldet i Bremanger, trengs naturførekomstar i Bremanger enno ikkje er kjent. det fortsatt meir kunnskap. Etter feltarbeidet er Nye kartleggjingar bør difor prioriterast høgt. Fram våre erfaringar at det var ganske lett å finne nye til slike er føreteke, bør kommunen være varsam viktige og svært viktige lokalitetar i kommunen. Vi med å tillate arealinngrep som kan vere skadelege, tilrår at kartleggjinga framover blir retta mot nokre utan kartleggjingar på førehand. felt. Desse er nedafor oppgitt i prioritert rekkefølge og organismegrupper som det er spesielt viktig å fange opp innafor typane er satt opp i parentes.

Figur 1 Kart med oversikt over registrerte, prioriterte og verdifulle naturtypar i Bremanger kommune

1 Bakgrunn

I Stortingsmelding nr. 58 om berekraftig utvikling Kartleggjinga har imidlertid ikkje som mål å: (Miljøverndepartementet 1997) har Stortinget vedteke at  få ei total oversikt over alle kjente artar (vanlege «alle landets kommuner skal ha gjennomført kartlegging artar vert ikkje registrerte) og verdiklassifisering av det biologiske mangfaldet på  få total oversikt for alt areal (vanlege naturtypar vert kommunens areal i løpet av år 2003». Direktoratet for ikkje registrerte) naturforvaltning har laga ei handbok til hjelp for  kartleggje artar (artar skal i fyrste rekkje kommunene i arbeidet (Direktoratet for naturforvaltning registrerast innafor verdifulle naturtypar) 1999a). Medan nabokommunane i Nordfjord gjorde denne jobben i løpet av 2001 og 2002, avventa Kunnskapen om det biologiske mangfaldet i Bremanger situasjonen litt. I 2003 vedtok kommunen å Bremanger har vorte bygd opp gjennom lang tid. starte opp, og dei knytta til seg Miljøfaglig Utredning Denne informasjonen er spredt på ulike som konsulentselskap. Kontaktperson og ansvarleg for institusjonar og kjelder. Statleg og kommunal kommunen har heile tida vore fagkonsulent på skog forvaltning har hatt kjennskap til mykje av denne Bjørn H. Marthinussen. informasjonen, men fleire viktige kjelder har ikkje Kartleggjinga skal være av lokalitetar med verdifulle vorte fullt utnytta. Målet med dette prosjektet har naturtypar. Viktige utvalgskriterium er (Direktoratet for både vore å få ein oppdatert og meir samla naturforvaltning 1999a): oversikt over kommunen sine naturverdiar og  førekomst av raudlisteartar (artar på DN 1999b si kunnskapen omkring dei, og utføre ny kartleggjing i liste over truga og sjeldsynte artar ) den grad ressursa tillet dette. Kunnskapsmanglane  kontinuitetsområde er likevel fortsatt store. Det er opplagt mange  artsrike naturtypar lokalitetar som ikkje er fanga opp, og sjølv innafor  sjeldsynte naturtypar kartlagte område er kunnskapen om  viktig biologisk funksjon artsmangfaldet ofte mangelfull. Det krevst  spesialiserte artar og samfunn vesentleg større kartleggjingsressursar før  naturtypar med høg produksjon Bremanger kommune har god nok kunnskap til å få  naturtypar som går sterkt attende ei forvaltning som tek vare på det biologiske mangfaldet.

2 Metodar

Direktoratet for naturforvaltning (1999a) si handbok i  nye registreringar kartleggjing av biologisk mangfald har vore rettesnor Dei skriftlege kjeldene kan delast inn i: for arbeidet. Kva slags naturtypar som skal  litteratur (verneplanarbeid, rapporter frå ulike registrerast, verdsetjast og leggast fram, har vore forvaltningstilknytta prosjekt, referat frå utferdar, styrt av metodane i handboka. Ho deler norsk natur ulike biologisk retta registreringsnotat, rapportar inn i 7 hovudtypar og har valt ut 56 naturtypar og artikler) innafor desse som skal prioriterast. Også handboka  databaser (databasene til botanisk museum i sitt verdsettingssystem er følgt, samt at alle Bergen og Oslo for sopp, lav og karplanter) lokalitetar er lagt inn i ein eigen database. Som Dei personlege meldingane er lista opp i kapittel databaseverktøy er NaturkartDA sin base Natur2000 8.4, saman med ei oversikt over andre fagfolk som brukt (grunnlagt på programmet FileMakerPro). har vitja kommunen. Det dreier seg i fyrste rekkje om Sidan kommunen ikkje har skaffe seg denne fagfolk busett utafor kommunen. databasen enno, er uskrifter og regneark med Nye registreringar vart gjennomførte i 2002 og sentrale opplysningar levert kommunen. 2003, og gav både meir informasjon om kjente Digitalisering av lokalitetar kartfesta på lokalitetar og fleire funn av nye, verdifulle område. I økonomiske kart er utført i dataprogrammet ArcWiew kapittel 7 er det gitt eit oversyn over aktuelle og overlevert kommunen i SOSI-format. lokalitetar som enno ikkje er undersøkt. DN har i si rettleiing lagt særleg vekt på at ein skal få fram eksisterande kunnskap og i mindre grad utføre nye undersøkingar. Dette er følgt opp i 2.2 Presentasjon Bremanger ved innsamling av litteratur og sjekk av andre kjelder. Det skriftlege materialet er ikkje Prosjektet har gitt 3 hovedprodukt: særleg omfattande for Bremanger, og det er difor  Denne rapporten også utført ein del feltarbeid. Dette foregikk i 2002  Database oppbygd i Natur2000 med alle og 2003. registrerte og prioriterte lokalitetar innlagt, med Under feltarbeidet har det vorte samla inn belegg opplysningar om m.a. stad, verdi, kjente av nokre interessante artar som er oversendt naturkvalitetar og kjelder botanisk museum i Oslo. Artsomtaler er ut frå  Digitalt kart med innlagte lokalitetar vanleg, gjeldande namnsettjing og systematikk for dei ulike artsgruppene. Denne rapporten er bygd opp på tradisjonelt vis med forord, innhald, samandrag, innleiing, materiale og metodar samt framvising av resultat og kjelder. 2.1 Innsamling av informasjon Resultata omfatter:  ein generell del om naturgrunnlaget og Kunnskapskjeldene om det biologiske mangfaldet i naturtypane i Bremanger Bremanger er summert i kapittel 8. Det er 3  ein spesiell del med utskrift av lokalitetane i hovedtypar kjelder: databasen  skriftlege kjelder  ein spesiell del som viser funn av raudlisteartar  personlege meldingar i kommunen.

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 11 – Miljøfaglig Utredning 2004

Databasen er bygd opp ved hjelp av såkalla  sjeldsynte utformingar (nasjonalt og regionalt) moduler, der den grunnleggande eininga er Vi har prøvd å følgje rettleiinga frå DN ved lokalitetsbasen som fastlegg lokaliteten sitt namn og verdsetting av lokalitetane så godt som råd. nummer, koordinater for sentralpunkt i lokaliteten, Grunnen er ikkje minst fordi ein da får mest mogeleg samt opplysningar om hovudnaturtype, like resultat mellom kommunane og uavhengig av grunneigartilhøve og kartblad. Deretter kan ein gå kvem som utfører arbeidet. Noko skjønn er likevel inn i andre baser og leggje inn opplysningar om ofte naudsynt, slik at ein kan ikkje utelukke at andre naturmiljø og artsmangfald, men ut frå lokalitetane fagfolk i einskilde tilfelle ville ha satt ein annan verdi brukt i lokalitetsbasen. på lokalitetane. Eit avvik frå tilrådingane om Naturtypebasen vert nytta for å leggje inn verdisetting i handboka, er at lokaliteter med prioritert naturtype etter DN sitt system, førekomst av lind får ikkje automatisk verdi svært vegetasjonstypar, områdeskildring og forslag til viktig (A). Til det rekner vi arten som for vanleg i skjøtsel og omsyn. Vanlegvis har vi også lagt inn ei regionen. Vi har elles tolka handboka slik at vurdering av grannsemd på avgrensinga av førekomst av raudlisteartar i kategori direkte truga, lokalitetane, samt grunngjeving av verdsettinga. sårbar og sjeldsynt automatisk gir verdi svært viktig I tillegg kjem tre artsdatabaser. Viltbasen (A), medan kategori omsynskrevjande automatisk inneheld funn av virvelldyr, karplantebasen av minst gir verdi viktig (B). Avvik frå dette blir karplanter og basen for andre arter tek for seg lav, kommentert i kvart tilfelle. moser, sopp og virvellause dyr. Desse basene fokuserer på artene, der det for Førekomst av raudlisteartar er ofte eit vesentleg kvart artsfunn står opplysningar om lokalitet, kriterium for å rekne ein lokalitet som viktig eller funndato, finner, mengde, kvalitetsvurdering m.m. svært viktig, og i handboka til Direktoratet for naturforvaltning (1999a) har også raudlisteartar fått direkte verdi som viktige (artar i kategoriane 2.3 Verdsetting omsynskrevjande og bør overvakast) eller svært viktige (artane i kategoriane direkte truga, sårbar og Alle lokalitetar er verdsatt etter Direktoratet for sjeldsynt). Raudlistekategoriane sin rangering og naturforvaltning (1999a) sitt system, som deler inn forkortingar er (med engelsk namn i parentes) : lokalitetane i viktige («B») og svært viktige («A») Ex – utrydda (extinct) område. I tillegg kjem område av lokal betydning E – direkte truga (endangered) («C») som Direktoratet for naturforvaltning (1999c) V – sårbar (vulnerable) har føyd til i etterkant av handbokarbeidet. R – sjeldsynt (rare) DN har satt opp 5 kriterium for verdsetting av DC – omsynskrevjande (declining, care demanding) lokalitetane: DM – bør overvakast (declining, monitoring species)  storleik og utviklingsgrad (verdien stig med For øvrig vil vi vise til Direktoratet for naturforvaltning aukande areal og utviklingsgraden) (1999b) si nye raudliste for nærare forklaring av  grad av tekniske inngrep (tekniske inngrep inndeling, metodar og artsutval i den norske reduserer verdien) raudlista. Der er det også kortfatta omtaler av miljø  førekomst av raudlisteartar (verdien auker med artane lever i og viktige trugsmål. mengde og omfang av trugsmål)  preg av kontinuitet (verdien auker med miljøet sin alder)

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 12 – Miljøfaglig Utredning 2004

Figur 2. Vetvika er eit av dei mest interessante naturmiljøa i Bremanger. Området er ikkje berre naturskjønt, men har også ei av dei best bevarte og verdifulle sanddynene på Nordvestlandet. I tillegg er det artsrike, nordvendte kystberg.

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 13 – Miljøfaglig Utredning 2004

Nøkkelelement: Dette er element av stor verdi 2.4 Ordforklaringar for mangfaldet. I skog gjeld det m.a. gamle, grove tre, hule tre, bergvegger, grove steinblokker og Her følgjer korte forklaringar på ein del ord og uttrykk kjelder. I kulturlandskapet kan det m.a. vere store som av og til blir brukt ved kartleggjing av biologisk tuntre, dammer, åkerholmer og små bekkedrag. mangfald. Raudliste: Sjå eigen oversikt i kapittel 2.3. Beitemarkssopp: Marklevande sopp som er Raudlister gir ingen fasit for status til artsmangfaldet knytta til lite gjødsla og jordbearbeida grasmarker og dei fanger ikkje opp heile variasjonen til det med langvarig hevd. Dei har difor eit tyngdepunkt i biologiske mangfaldet. Dei har likevel vist seg å få utbreiinga i naturbeitemarker og naturenger. meget stor gjennomslagskraft i miljøforvaltningen i Biologisk mangfald: Dette er mangfaldet av alt de senere årene, m.a. fordi dei er oversiktlege, levande. Uttrykket skal omfatte både variasjonen av konkrete, dei rangsjerer artane og dei gir høve til å naturtypar, av artar og mellom artar (genetisk samanlikna artar og område. variasjon). Det blir ofte fokusert sterkt på å ta vare Signalart: Ein art som indikerer miljøer med på artsmangfaldet, men det er viktig å få med seg at høge naturverdiar . vi også må ta vare på variasjonen av naturtypar, Vegetasjonstypar: Dette er samfunn av planter sjølv om desse ikkje alltid er spesielt artsrike eller som stiller ganske like krav til næring og råme, og inneheld truga artar , og at vi ikkje berre må ta vare dei same artane går att der desse tilhøva finst. Sjå på levedyktige bestander av ein art, men også den Fremstad (1997) for nærare forklaring og naturlege, genetiske variasjonen til arten. oppbygging av kartleggjingssystem. Naturbeitemark: Gammal beitemark som er lite jordbearbeida, lite gjødsla og har vore i langvarig hevd. Dette er artsrike miljø der mangfaldet treng fortsatt tradisjonell skjøtsel for å overleve. Natureng/slåtteeng: Gamle slåttemarker som har vore lite jordbearbeida, lite gjødsla og med langvarig hevd. Dette er artsrike miljøer der mangfaldet treng fortsatt tradisjonell skjøtsel for å overleve. Naturtype: Naturtypar er eit praktisk, forvaltningsretta verktøy for å kunne dele inn naturen i eininger eigna til avgrensing og kartleggjing. Direktoratet for naturforvaltning (1999a) seier det slik i samband med den kommunale kartleggjinga: "Naturtypene er et slags felles multiplum der en prøver å fange opp alle de viktigste variasjoner på økosystemnivå". Inndelinga er grunnlagt på biologi, men er utan nokon einskapleg naturfagleg basis. Det faglege grunnlaget og vinklinga på dei kartlagte naturtypane varierer difor. Vi må rekne med at inndeling og system kan bli endra etter kvart som det blir betre kunnskap og erfaring med systemet.

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 14 – Miljøfaglig Utredning 2004

3 Naturgrunnlaget

Her legg vi fram grunnlaget for kunnskapen om det Rugsundet (inkludert Marøya og Bortnen), Hornelen, biologiske mangfaldet i Bremanger. Berlepollen, Grotle, Kalvåg og Vetvika. Han var likevel ikkje den første botanikaren i kommunen, 3.1 Historisk utforsking av men viser m.a. til fagfolk som B. Kaalaas, R. Fridtz og Krog, som alle var der tidlegare på 1800-talet. Bremanger Tidleg på 1900-talet er det særleg grunn til å trekkje fram ein av våre viktigaste mose-ekspertar – Bremanger er nok ikkje av av dei kommunane i E. Jørgensen – som vitja fleire av fjordliane rundt Sogn og Fjordane som er best kjent for sitt Ålfoten (både på vest- og nordsida) og der fann biologiske mangfald. Likevel har det vore jamnt med mange interessante og sjeldsynte artar (Jørgensen fagfolk som har vitja kommunen opp gjennom åra og 1934). mykje av interesse har vore funnen. Seinare vart det noko meir stilt, men på 1950- og Både geografisk og fagleg har undersøkingane dels 60-talet utførte Finn Wischmann ein del vore sprette. Likevel er det nok karplantefloraen og registreringar i nordre del av kommunen (jfr. ytre og nordre delar av kommunen som er best Danielsen 1970), og han var også oppe i fjellet. kjent. I tillegg til planter har det også vore gjort Også Eilif Dahl (Dahl 1954), Knut Fægri og Jakob relativt mykje undersøkingar av moser i Bremanger, Naustdal vitja kommunen i denne perioden. på ulike stader og av fleire fagfolk. Sopp, lav og helst også virvellause dyr har derimot i liten grad fått 1970-2001 merksemd. Geografisk er det nok sørlege delen av Kunnskapen om naturen i Bremanger og omfanget kommunen og areala opp mot Ålfotbreen som er av undersøkingar har auka ein god del dei siste ti- minst kjente. Einskilde område, som Grotle og åra. Viktige registreringar har vore gjort både Marøya har vore vitja av såpass mange fagfolk og tilknytta generelle temaundersøkingar, over lang tid slik at dei kan reknast som ”klassiske” verneplanarbeider og utbyggingsplanar. botaniske lokalitetar. I kulturlandskapet har Høgskulen i Sogn og Undersøkingane har også vore fordelte på ulike Fjordane sin kartleggjing vore viktig (Helle 1990), på hovudnaturtypar. Mest merksemd har nok medan det for skogsmiljøa særleg har vore Moe skogsmiljøa, kulturlandskapet og havstrendene fått, (1994) sin barskogskartleggjing og Lindmo m.fl. medan fjellområda og ferskvatn er dårlegare (1991) sin kartleggjing av barlind og kristtorn som er botanisk kjent. Samla sett veit vi nå ganske mykje av interesse. I tillegg kommer kartleggjing av myr om hovudtrekka i naturtilhøva i kommunen, men det (Moen & Olsen 1983, Anonby 2001) og lynghei står mykje att på detaljane. (Fremstad m.fl. 1991). Overraskande lite ser ut til å ha vore gjort tilknytta vassdrag, men nokre avgrensa 1800-1970 undersøkingar av Lingaas (1985) og Anonby (1984) Nokre av dei viktigaste og mest omfattande kan nemnast. undersøkingane i Bremanger vart gjort av den kjente I dei siste åra har det også kome fram noko nytt botanikaren Ove Dahl på slutten av 1800-talet (Dahl gjennom ulike planlagte tiltak i kommunen, som 1896, 1898). Han registrerte karplanter fleire stader i vindkraftverk og steinbrot (AsplanViak 2002, nordre del av kommunen, m.a. ved Davik, Pedersen 2001, Losvik 2003).

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 15 – Miljøfaglig Utredning 2004

Det er likevel ikkje til å kome utanom at skog, men også i nokon grad havstrand, kystfjell og feltarbeidet som vart gjort under kartleggjinga av våtmark. Mange tidlegare ukjente lokalitetar og artar mangfaldet i Bremanger i 2002 og 2003 (v/ Bjørn vart da påvist, noko som kjem fram m.a. av kapittel 5 Harald Larsen og Geir Gaarder frå Miljøfaglig og 6. Utredning) har gitt mykje ny kunnskap. Da vart både karplanter, lav, moser og sopp registrert, i fyrste rekkje innafor hovudnaturtypane kulturlandskap og

Figur 3. Ytre Grotle med sandstrender og holmer. Dette er ein klassisk lokalitet vitja av fleire botanikere i over 100 år. Nokre av holmane og indre delar av sandstranda har ein verdfull vegetasjon med til dels svært sjeldsynte artar. I forgrunnen til høgre kan ein også sjå litt av den artsrike naturbeitemarka som ligg ovafor busetnaden.

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 16 – Miljøfaglig Utredning 2004

3.2 Klima og geologi

Topografi Berggrunn og lausmassar Bremanger ligg ut mot kysten med store Det geologiske kartet over Måløy (Kildal 1970) høgdeskilnader, mange øyer og ei lang og variert dekkjer kommunen. Det syner at heile kystline. I tillegg kjem Ålfotbreen som dekkjer fastlandsdelen kommunen frå Førdefjorden og høgareliggande fjellparti i indre delar av kommunen. Vingen i nord, samt Hornelen og Marøya, består av Det er mange små og middels store vatn, bekker og bergartar frå devonsk alder (konglomerat og elver, men i austre delar er ein god del av desse sandstein). sterkt påverka av vassdragsreguleringar. Resten av kommunen (øyane og områda rundt Davik og Rugsundet) har ein meir kompleks og Tabell 3 variert berggrunn. Det meste er i utgangspunktet Nokre arealtal (i km2) for Bremanger kommune (ut frå fattig berggrunn med mykje granitt, kvartsitt og arealstatistikk til Fylkesmannen si landbruksavdeling og gneis. Statens kartverk). Meir interessant er mindre førekomster av olivinberg vest for Davik som gjer grunnlag for ein Tema Areal fattig, men særprega flora, og band med Fordeling i høgdelag 0-300 m o.h. 331 fylitt/glimmerskifer og grønstein over (ferskvatn er ikkje med) 300-600 m o.h. 244 Bremangerlandet og Frøya. Desse kan gje grunnlag 600-900 m o.h. 116 for ein kravfull og interessant flora. På nordspissen 900-1200 m o.h. 85 av Frøya, ved Nesje, skal det også vere innslag av 1200-1500 m o.h. 47 kalkstein, utan at det er kjent spesielle artar her som 1500-1800 m o.h. 8 følgje av det. På den andre sida er det fleire stader Naturmiljø Jordbruksområde 14 både i høgfjellet og låglandet kjent førekomster av (for myr er truleg berre Drivverdig skog 80 kalkkrevjande planter innafor områda med areal under Herav kulturskog 25 tilynelatande svært fattig konglomerat og sandstein, skoggrensa oppgitt) Ferskvatn 26 slik at lokalt er det tydeleg at berggrunnen er mykje Myr 6 meir variert enn det som kjem fram av dei grove Isbreer ? oversiktskarta. Totalareal Landareal + 831 ferskvatn

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 17 – Miljøfaglig Utredning 2004

Klima Bremanger ligg heilt ute på kysten og er samtidig rikt Tabell 4 på høge fjell. Både det høgaste fjellet utafor Klimatiske og vegetasjonsgeografiske data for Bremanger fastlandet på Vestlandet (Hornelen) og den einaste kommune. større brea ute mot kysten av landsdelen

(Ålfotbreen) ligg i kommunen. Tema Utbreiing Kjelde

Dette gir grunnlag for store mengder nedbør, og Nedbør 1500-2000 mm i Dei ytterste delane av Aune & Ålfotbreen er truleg den mest nedbørrike staden i året kommunen DNMI 1993 Noreg. Også andre stader i kommunen fell det mykje 2000-2500 mm i Store delar av regn og tilhøva for råmekrevjande artar er generelt året kommunen under svært god. På den andre sida så finn ein få meir skoggrensa tørketolerante artar, og desse veks helst i låglandet 2500-3000 mm i Mykje av ute på kysten. Årsaken er at det er her det kjem året høgareliggjande minst nedbør, samtidig som varmen og fordampinga fjellområde er relativt stor. 3000-4000 mm i Fjell på og rundt Det oppstykkja og varierte terrenget, dei store året Ålfotbreen høgdeskilnadene og og variasjon i hellningsretninger Over 4000 mm i Sentrale delen av året Ålfotbreen auker dei klimatiske skilnadene. Sjølv om klimaet i Temper-atur +2 o til 0 o i januar Bremangerlandet og Førland & hovudtrekk er fuktig, kjølig og oseanisk, får ein difor Frøya DNMI 1993 inn markerte varmekjære trekk i mangfaldet i 0 o til –4 o i januar Resten av kommunen sørvendte lier i låglandet, og t.d. trivst mange såkalla under skoggrensa edellauvskogsartar godt i kommunen. -4 o til –12 o i Fjellområda i indre strøk januar +12 o - +14 o i juli Låglandet +8 o - +12 o i juli Snaufjellet Vegetas- Boreonemoral Låglandet ut mot kysten Moen 1998 jonssone Sørboreal Lågland i midtre og indre delar Mellomboreal Høgareliggjande skogsområde Alpin Snaufjell over 300-600 m o.h. Vegetasj- Sterkt oseanisk, Dei ytterste delane av Moen 1998 onsseksjon vintermild under kommunen seksjon (O3t) Sterkt oseanisk, Det meste av kommunen humid under- seksjon (O3h) Klart oseanisk Lågland ut mot sekjson (O2) Nordfjorden

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 18 – Miljøfaglig Utredning 2004

4 Hovudnaturtypar

Bremanger har alle dei 7 hovudnaturtypane som kulturlandskap, 5-ferskvatn/våtmark, 6- Direktoratet for naturforvaltning (1999a) bruker: 1- havstrand/kyst og 7-skog. myr, 2-rasmark, berg og kantkratt, 3-fjell, 4-

Tabell 5 Oversikt over hovudnaturtypane i Bremanger kommune, med framheving av viktige område og naturtypar. I tillegg er det satt fram forslag til kartleggjing for å betre kunnskapen og utarbeide skjøtsel- og forvaltningsplaner for spesielt viktige område.

Hovudnaturtype, tilstand og status for registreringer Oppfølging

Myr

Det fuktige klimaet gir godt grunnlag for myr i Bremanger, sjølv om det er  Ei systematisk kartleggjing av rikmyr og store skilnader innen kommunen. litt større myrkompleks i dalen mellom I ytre delar av kommunen – Bremangerlandet og Frøya – er det ein Ålfoten og Svelgen. del myr, men som oftast i mosaikk med lynghei, og dei dekker difor  Interessante og verdifulle myrområde sjeldant store areal. Til dels er det snakk om terrengdekkande myr, bør også kartleggjast saman med særleg på høgare nivå på Bremangerlandet, men gamle, omfattande eventuelle andre typer torvuttak har gjort at denne internasjonalt særprega myrtypen ikkje er av kartleggjingsprosjekt i kommunen, som spesielt stor interesse i kommunen. Det aller meste av myrene her er miljøregistreringar i skog. nedbørsmyrer og fattige jordvassmyrer, som er artsfattige og lite  Kommunen bør generelt unngå grøfting produktive. Helst bør det også finnast små flekker rikmyr hist og her, og tilplanting av attverande myrområde i men ingen slike er hittil kartlagt. låglandet ut mot kysten. Det andre viktige, kjente myrlandskapet i kommunen ligg i dalføret mellom Svelgen og Ålfoten. Her det ein veksling mellom furuskog og myr, med fleire middels til nokså store myrdominerte parti. Eit område er også føreslege verna (Storemyra). Her er det mest jordvassmyrer og ein god del av dei er ganske baserike, såkalla middelsrike myrer. Desse har ein meir artsrik og kravfull flora med innslag av sjeldsynte planter. Truleg er det få andre kommunar i fylket som har like mykje rikmyr som Bremanger. Også andre stader i kommunen finst litt myr. Dette er særleg kjent frå Eldedalen mellom Davik og Rugsundet, der dei viktigaste areala er føreslege verna. Det bør finnast nokre fleire interessante og verdifulle myrområde spreitt i kommunen, særleg som små flekkar av rikmyr.

Rasmark, berg og kantkratt

Rasmark og blottlagt fjell (under skoggrensa) er ein ganske vanleg  Det bør utførast ein systematisk naturtype i Bremanger. Dette gjelder ikkje minst i ytre delar av kartleggjing av fuktige, meir eller mindre kommunen (Bremangerlandet og fjordarmane innafor). Rasmarker og nordvendte berghamre og rasmarker i bergflåg er naturleg skoglause, åpne miljø. På finkorna substrat får ein kommunen, med særleg vekt på her naturlege engsamfunn med eit rikt mangfald og stort slektskap med moseflora og dels lavflora. meir kulturbetinga enger. På berg og i grov ur er det mest mose og lav,  Kommunen bør vere svært varsam med og særleg fuktige, nordvendte område kan ha eit stort mangfald av slike å tillate inngrep, som t.d. steinbrot i slike artar. område inntil kartleggjing er gjort der.

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 19 – Miljøfaglig Utredning 2004

Av sørberg og rasmarker med engflora er det heller få interessante  Nokre område som kan ha verdifulle lokaliteter i kommunen. Eit område under Hornelen er fanga opp i dette sørvendte berg og rasmarker bør også prosjektet, men truleg er det noko fleire lokaliteter, kanskje særleg på kartleggjast. Dette gjeld særleg på Bremangerlandet (t.d. ovafor og utafor Grotle) og Frøya. Kanskje finst Bremangerlandet (nordsida av også mindre førekomster på fastlandet, t.d. utafor Svelgen. Bremangerpollen, kanskje også Derimot er det kjent ein god del fleire nordvendte kystfjell med nordsida av Frøysjøen). råmekrevjande moser og dels lav. Slike finst spreitt, både inne i  Det bør utførast ei systematisk fjordarmane og ute på Bremangerlandet. Det er opplagt ein god del fleire kartleggjing av tungmetallrik mark i lokalitetar som enda ikkje er kartlagt. Dei kan vere både heilt åpne og kommunen (i praksis spesielt 5-10 med glissen, småvaksen skog. Ei veksling mellom små berghamre og førekomster sørvest for Davik), med grov blokkmark er typisk, sjølv om miljøa også kan vere meir einsarta. særleg vekt på karplantefloraen. Kommunen er ein av dei viktigaste i fylket og kanskje heile landet for  Interessante og verdifulle berg og denne naturtypen. rasmarker bør også kartleggjast saman I det minste nokre stader sørvest for Davik er det kjent mindre med eventuelle andre typer førekomster av tungmetallrik mark, og ein verdifull lokalitet er skilt ut. kartleggjingsprosjekt i kommunen, som Dette er artsfattige miljø, men med ein heilt særprega flora. Naturtypen miljøregistreringar i skog. er dårleg kjent i Bremanger, men det er truleg viktig å ta vare på alle lokalitetar.

Fjell

Bremanger har mykje fjell, og i austlege delar ligg desse så høgt og får  Kommunen bør vurdere å utføre litt så mykje nedbør at dei er permanent dekte av snø og is (Ålfotbreen). kartleggjing av karplantefloraen i Det meste av fjellområda har ein svært artsfattig og triviell vegetasjon, og einskilde fjellparti rundt Ålfotbreen og i t.d. har fleire fagfolk vore oppe på Hornelen utan å finne særleg av grensefjella mot Flora. interesse. Lokalt finst likevel ganske artsrike område, noko som i fyrste  Skulle det bli påvist førekomster av rekkje er dokumentert frå fjellparrtiet mellom Rugsundet/Leirgulen og kalkkrevjande fjellplanter eller andre austover mot Ålfoten. Her er det påvist ein handfull lokalitetar som skil kravfulle og regionalt sjeldsynte seg ut som særleg verdifulle. Fleire fjellplanter har kjent vestgrense i fjellplanter i kommunen, er det viktig å ta dette området. Det er ikkje usannsynleg at det også finst parti med vare på desse. interessant fjellvegetasjon andre stader i kommunen, som rundt Ålfotbreen og i grensestrøka mot Flora, men desse områda er dårleg undersøkt.

Kulturlandskap

Bremanger er ikkje nokon stor jordbrukskommune. Bruka er  Det bør utarbeidast ein skjøtselsplan for gjennomgåande små og ligg spreitt langs sjøen. Dei største bygdene er sandstranda og dei kalkrike rundt Bremangerpollen, ved Berle, Ålfoten, Davik og Frøyalandet. engsamfunna på Ytre Grotle, der m.a. Fråflytting, nedleggjing av bruk og attgroing preger i dag tradisjonell engslått inngår som eit viktig jordbrukslandskapet over store delar av kommunen. Dei stadig aukande element. krava til lønnsemd og stordrift gir heller ikkje særlege håp om at denne  Det bør utarbeidast ein skjøtselsplan for negative utviklinga skal endrast i åra framover. sanddyna og engene i Vetvika, som Dei negative utslaga på det kulturbetinga biologiske mangfaldet av sikrer at både landskapet og dei store denne nasjonale jordbrukspolitikken er store. Bruk som har sjansen og biologiske verdiane her vert teken vare er villige til å drive så intensivt at dei held oppe lønsemda klarar i svært på. liten grad å ta vare på noko biologisk mangfald av særleg verdi. Håpet  Det bør utførast noko meir detaljerte og ligg i dei bruka som fortsatt vil drive meir smått og variert, og helst dei systematiske kartleggjingar av som har småfe (særleg sau) eller driv med ekstensiv kjøttfeproduksjon. attværande artsrike naturbeitemarker og Det gamle kulturlandskapet med sin store variasjon i bruksmåter, der slåtteenger. Særleg bør førekomsten av ein både hadde litt åkermark, noko kultureng og mykje beitemarker og beitemarkssopp og karplanter lyngheier og helst kombinerte med noko fiske er i ferd med å bli borte. registrerast. Sjølv om det fortsatt finst biologisk rike og verdifulle kulturlandskap i  Kommunen bør utarbeide ein plan for å Bremanger, ligg desse mest som små firmerke og isolerte øyer i eit få ny og betre hevd av kystlyngheiane i ellers ueigna landskap for det kulturbetinga mangfaldet. kommunen, gjerne kombinert med ein

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 20 – Miljøfaglig Utredning 2004

Dei mest velhevda og truleg mest verdifulle kulturlandskapa som vart grundig kartleggjing av dei biologiske funne under kartleggjinga er relativt store beitemarker der det går storfe. verdiane der. Særleg verdifullt er eit område i Nordbotnen lengst sør i kommunen, men  Nokre av Helle (1990) sine lokalitetar også langs Solheimsvatnet ved Vetvika på Bremangerlandet ligg eit fint har ikkje vorte reinventert. Dette bør og velhevda storfebeite. utførast for å få ei vurdering av dagens I tillegg er det fleire små og verdifulle beitemarker der sau blir nytta. status. Slike har ein spredt over kommunen. Lokalt, m.a. på Bremangerlandet,  Ein bør sjekke med litteraturkilder og er det også mogeleg at beitetrykket av sau i utmarka er stor nok til å eldre folk om det kan ha vore styva halde oppe kulturlandskapsverdiane også i slike miljø, men dette er noko edellauvtre i kommunen, og om nokon dårleg kjent. fortsatt finst at bør desse takast vare på. Kommunen har fortsatt store areal med lyngheier. Det aller meste av  Ein bør vurdere ei inventering av desse gror nå gradvis att. I første omgang blir berre lyngen gradvis mosefloraen på middelaldrande og større og eldre, men etter kvart vil einer og lauvkratt ta over, og på lang gamle parktre og frukttre, t.d. i Davik. . sikt vil det meste gå over til slutta skog. Berre i nokre få område ser  Kommunen bør vurdera å kartleggje lyngheiene ut til å bli halden i hevd med beite og/eller brenning, t.d. på nokre vegkantar for å sjå om dei kan ha sørspissen av Frøya, Rotå ved Smørhamn og utafor Ytre Grotle. ein interessant flora, særleg i samband Kommunen har fortsatt att ein del naturverdiar knytta til lyngheiene, men med andre typar kartleggjingsprosjekt. viss ein ikkje får teken opp att hevden i løpet av nokre år, er det fare for at det meste av dette går tapt. For andre kulturbetinga naturtyper står det enda dårlegare til. Det ser diverre ut til å vere svært få, kanskje ingen, velhevda artsrike slåtteenger att i Bremanger. Eit par plassar finst det likevel enger som enten nyleg har gått ut av bruk eller har ein svak/noko mangelfull hevd. Her er det særleg grunn tiil å trekke fram dei kalkrike engene langs stranda på Ytre Grotle, og tilsvarande engsamfunn i attgroing i Vetvika. På begge plasser kan nasjonale verdiar vere i ferd med å gå tapt som følgje av mangelfull hevd. Torvtekt har vore ei viktig verksemd på Vestlandskysten, helst også i Bremanger. Denne kulturen er nå borte, men spor kan sjåast mange stader. Dette er likevel ein aktivitet som det i avgrensa grad er kjent har nokon positiv verknad på det biologiske mangfaldet. Annleis er det da med styving av ulike lauvtre. Sjølv om det er noko uklart, ser dette likevel ikkje ut til å ha hatt særleg omfang i moderne tid i Bremanger. Det er for øvrig ikkje usannsynleg at det kan vere kvalitetar knytt til gamle lauvtre i kulturlandskapet, som parktre og tuntre, men desse er dårleg undersøkt i kommunen. Kanskje finst det også innslag av artsrike vegkanter nokre stader.

Ferskvatn/våtmark

Det finst mange små vatn og vassdrag i kommunen. Sjølv om fleire av  Det bør utførast ein systematisk desse har store biologiske verdiar, m.a. som leveområde for laksefisk, kartleggjing av mangfaldet tilknytta dett dei fleste av dem utafor naturtypane som skal kartleggjast i dette attverande uregeulerte fossefall i prosjektet. Til det er dei for næringsfattige, djupe og/eller renn over bart kommunen (særleg dei som kjem frå fjell eller grov grus og stein. Berre eit par lokalitetar er difor fanga opp i Ålfotbreen), med spesiell vekt på denne kartleggjinga. mosefloraen. Omtrent alle tjern og innsjøar er oligotrofe (næringsfattige og med  Ein bør vere varsam med inngrep i eller klart vann) eller dystrofe (humusrike myrtjern). Dette gjeld både i inntil våtmarksmiljø i låglandet (under låglandet og i fjellet. 200 m o.h.), utan grundige biologiske Vi har generelt samla sparsamt med kunnskap om det biologiske vurderingar på førehand. mangfaldet i ferskvassmiljøa i kommunen. Truleg er dei aller fleste vatna og vassdraga ganske artsfattige og dominert av vidt utbredte, vanlege artar. Ein skal likevel ikkje utelukke at det også finst nasjonalt sjeldsynte artar, t.d. insekt, sjølv i næringsfattige vatn. Dette kan vere aktuelt både i kystvatn og våtmarksmiljø inn mot Ålfotbreen. ______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 21 – Miljøfaglig Utredning 2004

I nokre små låglandsvatn ut mot kysten er det også funne einskilde uvanlege vassplanter. Dette gjeld i fyrste rekkje buntsivaks, eit lite kravfullt, men sørleg halvgras. Kanskje kan både denne arten og andre sørlege vassplanter dukke opp i ytterlegare nokre kystvatn. Tilknytta fossefall i liene inn mot Ålfotbreen har det tidlegare vore ein artsrik moseflora med førekomst av fleire sjeldsynte og dels truga artar. Vassdragsreguleringar har ført til at dei fleste av desse førekomstene er øydelagte, men kanskje kan det fortsatt finnast fosser her som ikkje er undersøkt og som enno inneheld ein slik flora.

Skog

Tidlegare kulturpåverknad førte til at skogen stort sett forsvann og vart  Det bør utførast ein systematisk erstatta med lynghei på dei ytre øyane i kommunen, som Frøya og det kartleggjing av biologisk verdifull skog i meste av Bremangerlandet. Lenger inne har det derimot alltid vore ein kommunen. Spesiell vekt bør da god del skog, og t.d. dalføret mellom Svelgen og Ålfoten har noko av dei leggjast på følgjande skogtyper (med største, samanhengjande areala med naturleg furuskog i regionen. viktigste organismegrupper i parentes): Samla sett har Bremanger spesielt store kontrastar i skogtilhøve, frå gammal furuskog (vedbuande barksopp, granplantefelt og store areal med ung lauvskog til storvaksen ospeskog levermoser), rik edellauvskog med lind og lindeskog og nokre av dei eldste furuskogane som finst på og hassel (marklevande sopp, Vestlandet. karplanter) og gammal ospeskog (lav, Mykje av skogen har i lang tid vore hardt påverka. Dette gjeld ikkje holerugande fugl). Også av gammal minst som tidlegare nemnt i ytre strøk, der store område har vorte heilt edellauvskog (sopp og lav) og avskoga. Også innover i fjordarmane har skogen gjennomgåande blitt svartorskog (lav) kan det finnast ganske hardt utnytta, og i mange lier dominerer ung og middelaldrande verdifulle til svært verdifulle førekomstar skog. Det er likevel overraskande mykje gammal og til dels svært av. gammal skog i Bremanger. Det gjeld særleg oppe i dalføret mellom  Granplantefelt i edellauvskogar bør så Svelgen og Ålfoten, men også eit par andre stader som nok tidlegare var langt som råd systematisk bli fjerna og tungt tilgjengelege for skogsdrift. Her står det glissen og seintvaksen erstattast med treslag som høyrer til på furuskog med jamnt innslag av gadd og levande tre som har stått der i staden. både 300 og 400 år. Slik skog er svært sjeldsynt på Vestlandet, og det er  Det bør ikkje utførast meir treslagsskifte ikkje dokumentert tilsvarande område med så gammal skog andre stader av dei gamle furuskogane i kommunen, ute på kysten av Vestlandet (med unntak av tilstøtande delar av Flora, men heller fjerne grana ein del stader. samt Aure i Møre og Romsdal). Kommunen har difor eit stort nasjonalt Gammal furuskog bør generelt ikkje og internasjonalt ansvar for å ta vare på gamle kystfuruskogar, og i flatehoggast og for dei eldste Sørdalen ovafor Svelgen er eit skogområde alt verna av denne årsaken. furuskogane bør det setjast i verk tiltak Ein annan interessant og biologisk viktig skogtype er dei rike for å unngå hogst i det heile. edellauvskogane. Bremanger har ikkje mykje slik skog, og t.d. har ingen område vore vurderte i verneplanen for edellauvskog i fylket. Dei fleste førekomstane er da også små og ligg spreitt. Dei som finst kan likevel vere både artsrike og svært verdifulle. Ute på kysten, t.d. ved Ytre Grotle, finst det rike hasselkratt med innslag av fleire sjeldsynte og raudlista artar. Lenger inne, som ved Risevatnet og utafor Svelgen, er det innslag av meir varierte edellauvskogbestand, der det m.a. førekjem storvaksen lindeskog. Andre stader står det spredt med gamle eiketre, små holt av svartor eller alm. Ein tredje interessant skogtype i kommunen er dei noko mindre varmekjære, men fuktige lauvskogane. Det finst ein del gammal osp i Bremanger, og desse er generelt verdifulle, t.d. som hekkeplassar for truga hakkespettar. I dei mest fuktige ospeholta kan det i tillegg vekse fleire sjeldsynte og truga lavartar. Dette er råmekrevjande artar og fleire av dei indikerer at det er snakk om såkalla boreal eller tempererte regnskogsmiljø. Slike er m.a. funne i den nordvendte lia utafor Svelgen og kan nok også vekse andre stader. Artane treng ikkje berre vekse på osp, men også på t.d. rogn og hassel. ______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 22 – Miljøfaglig Utredning 2004

Eit par kystbundne, sørlege og nokså sjeldsynte treslag veks fleire stader i Bremanger. Kristtorn finst ein del stader i fjordlier og einskilde dalføre. Interessante førekomster er m.a. kjent frå Risevatnet og Marøya. Barlind er meir sjeldsynt. Ein liten førekomst er kartlagt ved Bortnen, men arten skal også vekse i Midtgulen og kanskje ute på Marøya.

Havstrand/kyst

Bremanger har ei strandsone til sjø som er over 50 mil lang! Likevel er  Dei små restane av deltaområde som det ikkje kartlagt mange lokalitetar med verdifulle havstrender i finst ved elveutløpa i kommunen bør kommunen. Årsaken til så få lokalitetar er som oftast at sjøen er brådjup sparast for fleire inngrep. med mest bart fjell og grove steiner i strandkanten. Dette gjev dårleg  Jfr. tidlegare kommentarer under grunnlag for prioriterte naturtypar. Nokre miljø av til dels svært stor verdi hovudnaturtype kulturlandskap, bør det førekjem likevel. utarbeidast skjøtselsplanar for å ta vare Det er her særleg grunn til å trekkje fram sanddynene og på verdiane til sandstrendene på Ytre sandstrendene på Bremangerlandet. Sanddyna i Vetvika er ei av dei Grotle og sanddyna i Vetvika. største på Nordvestlandet, og den einaste av betydning mellom Stadt og  Restane av sandstrendene på Indre Rogaland. Fleire regionalt svært sjeldsynte planter veks her. Grotle og på Hauge bør takast vare på. Sandstrandene mellom Hauge og Grotle har i lang tid vore kjent som ein  Kommunen bør vurdere ei generell av dei plantegeografisk mest interessante og rike lokalitetane i regionen, kartleggjing av biologisk interessante og også her veks mange interessante og dels truga artar. strandenger og brakkvassmiljø. Kommunen har fleire verdifulle og interessante brakkvassmiljø og strandenger, sjølv om desse ikkje er like særprega som sandområda. Sjølv om inngrep i utosen til Dalevatnet sikkert har auka saltvassinnhaldet ein del, er dette ein av dei største brakkvasspollane i fylket. Dei fleste elveutløpa ligg på grove lausmasser og deltaene er små og dårleg utvekla. Eit par har likevel dokumentert verdi og eit område i Bremangerpollen er verna som naturreservat. Strandengene er også gjennomgåande små, men interessante lokalitetar finst fleire plassar, og eit par område er registrert i Botnane heilt sør i kommunen. Truleg bør kommunen også ha førekomstar av verdifulle strandberg, sjølv om ingen slike hittil er kartlagt.

5 Lokalitetar

restrerande er 17 reine viltområde, 11 5.1 Nye lokalitetar kvartærgeologisk interessante og 6 kulturlandskap utan særlege biologiske verdiar). Databasen over verdifulle naturområde i Dette tyder at nesten 2/3 av lokalitetane ikkje Bremanger kommune omfatter ved sluttføring av har vore med i Naturbasen tidlegare. Dei fleste av rapporten 94 lokalitetar. Fylkesmannen sin desse har tidlegare vore heilt ukjente, men det er Naturbase har 74 lokaliteter, og av desse er 38 også ein del som er oppdaga ved gjennomgang av inkludert i den nye basen for kommunen (av dei litteratur og databaser. Nye lokalitetar er det

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 23 – Miljøfaglig Utredning 2004

særleg blant typane ”nordvendt berg og rasmark”, og om det er gjort artsregistreringar i området. ”naturbeitemark”, ”rik edellauvskog” og ”gammal Opplysningane er ut frå dei data som er lagt inn i lauvskog”. Natur2000. For å få meir detaljert informasjon om I databasen no ligg det ein del både av lokalitetane må ein gå inn i databasen. Ein nordvendte berg og rasmarker, kalkrike systematisk og detaljert gjennomgang av fjellområde, kystlyngheier, naturbeitemarker, kommunen ville nok ført til at antall lokaliteter slåtteenger, ulike skogsmiljø og fleire hadde vorte fleirdobla. Det står med andre ord havstrandtypar, i tillegg til at også dei verna enno att ein god del å kartleggje. I tabell 7 som sjøfuglområda har vorte lagt inn. Dette gjenspegler kjem etter, er koblinga mot lokalitetane som ligg i variasjonsbredda i naturtilhøva innafor kommunen. eksisterande Naturbase til Fylkesmannen vist. Nedafor er alle lokalitetar lista opp (tabell 6), saman med opplysningar om naturtype, naturverdi

Tabell 6 Registrerte lokalitetar med spesiell naturverdi i Bremanger kommune, sortert etter naturtype og verdi. Ein prikk i rubrikk for "andre" tyder at det er gjort funn på lokaliteten av andre artsgrupper, vanlegvis sopp, moser og lav. Nokre av lokalitetane under ”nordvendt berg og rasmark” står i basen som ”andre viktige førekomster” av datatekniske grunner. Artsregistreringar Nr Namn Naturtype Verdi Vilt Planter Andre Hovudnaturtype myr 10 Eldedalen - myr Intakt lavlandsmyr Svært viktig • 11 Fessegrøvene Rikmyr Svært viktig • 92 Grasdalen Rikmyr Viktig 9 Storemyra Andre viktige forekomster Svært viktig • Hovudnaturtype rasmark, berg og kantkratt 56 Hornelen sørøst Sørvendte berg og rasmarker Svært viktig • • 94 Endalsvatnet NV Ultrabasisk og tungmetallrik Viktig • mark under skoggrensa 3 Gulebrystet Nordvendt berg og rasmark Svært viktig • 4 Rise Nordvendt berg og rasmark Svært viktig • • 5 Mulen Nordvendt berg og rasmark Svært viktig • • 6 Åskora Nordvendt berg og rasmark Svært viktig • 7 Bortnen: Rinden Nordvendt berg og rasmark Svært viktig • • 8 Slænes Nordvendt berg og rasmark Svært viktig • • 20 Litlehornet i Norddalen Nordvendt berg og rasmark Svært viktig • • 21 Skudalsvatnet sørside Nordvendt berg og rasmark Svært viktig • • 40 Vasslidvatnet Nordvendt berg og rasmark Viktig • • 61 Vetvika - kystfjell Nordvendt berg og rasmark Viktig • 63 Nesje - kystberg Nordvendt berg og rasmark Viktig • • 84 Vingelva aust Nordvendt berg og rasmark Viktig • 83 Fura vest Nordvendt berg og rasmark Lokalt viktig • •

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 24 – Miljøfaglig Utredning 2004

Hovudnaturtype fjell 33 Svartevasseggja Kalkrike områder i fjellet Viktig • 34 Rjupehaugen Kalkrike områder i fjellet Viktig • 35 Troda Kalkrike områder i fjellet Viktig • 38 Rauddalskammen Kalkrike områder i fjellet Viktig • 39 Kvasshornet Kalkrike områder i fjellet Viktig • Hovudnaturtype kulturlandskap 1 Frøya - lynghei Kystlynghei Svært viktig • 2 Skarstein - lynghei Kystlynghei Svært viktig • 65 Torshovden Kystlynghei Viktig • • 77 Dalsbotn Kystlynghei Viktig 46 Nordbotnen Naturbeitemark Svært viktig • • 50 Mulehamn i Sørgulen Naturbeitemark Svært viktig • • 73 Førde: NA for gardsbruka Naturbeitemark Svært viktig • • 74 Førde: Setrehammaren sør Naturbeitemark Svært viktig • 82 Solheim Naturbeitemark Svært viktig • • 30 Tennøyane Naturbeitemark Viktig • 52 Dyrstad indre Naturbeitemark Viktig • • 62 Smørhamn Naturbeitemark Viktig • • 67 Ytre Grotle - beitemark Naturbeitemark Viktig • 86 Berlepollen nordvest Naturbeitemark Viktig • • 88 Hauge litle - Øgarden Naturbeitemark Viktig • • • 64 Nesje - beitemark Naturbeitemark Lokalt viktig • • 70 Eikelandsneset Naturbeitemark Lokalt viktig • 75 Førde: Setrehammaren aust Naturbeitemark Lokalt viktig • 87 Steinset Naturbeitemark Lokalt viktig • • 90 Grummeholmen Naturbeitemark Lokalt viktig 53 Nesbø Slåtteenger Svært viktig • 79 Myklebustsetra Slåtteenger Viktig • 91 Ytre Grotle - slåltteeng Slåtteenger Viktig • 76 Værøy Slåtteenger Lokalt viktig 78 Dyrstad ytre Slåtteenger Lokalt viktig • 80 Vik Slåtteenger Lokalt viktig 81 Davikneset Slåtteenger Uprioritert 49 Indrehusvatnet: Nørdre Teigen Store gamle tre Viktig • 93 Davik: Øvrebø Store gamle tre Lokalt viktig Hovudnaturtype ferskvatn/våtmark 55 Hennøy - tjern Andre viktige forekomster Lokalt viktig • 59 Einestapflota på Andre viktige forekomster Lokalt viktig • Smørhamnsøya 60 Solheimsvatnet Andre viktige forekomster Lokalt viktig • 85 Konsdalsvatnet Andre viktige forekomster Lokalt viktig •

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 25 – Miljøfaglig Utredning 2004

Hovudnaturtype skog 68 Risevatnet: Geitvikneset Rik edellauvskog Lokalt viktig • 22 Risevatnet: Tåene Rik edellauvskog Svært viktig • • 23 Risevatnet: Øyrane Rik edellauvskog Svært viktig • • 66 Ytre Grotle - hasselkratt Rik edellauvskog Svært viktig • • 51 Brynneset Rik edellauvskog Viktig • 69 Tåhamrane Rik edellauvskog Viktig • • 24 Risevatnet - austenden Gammel lauvskog Svært viktig • • 25 Bortnen: Hoderinden Gammel lauvskog Svært viktig • • 42 Djupevika Gammel lauvskog Svært viktig • • 43 Dalsetebakkane Gammel lauvskog Svært viktig • • • 48 Søredalen ved Indrehusvatnet Gammel lauvskog Svært viktig • • • 12 Korpedalen Gammel lauvskog Viktig • • 13 Eldesætra Gammel lauvskog Viktig • • 14 Mastrehaugane Gammel lauvskog Viktig • • 15 Litlesætra aust Gammel lauvskog Viktig • • 45 Bortnen: Teigereset Gammel lauvskog Viktig • • 89 Gaupåsen Gammel lauvskog Viktig • 16 Sørdalen Urskog/gammelskog Svært viktig • 17 Vingen - Dyreholtane Urskog/gammelskog Svært viktig • • 18 Pyttane Urskog/gammelskog Svært viktig • • 41 Marøya Kystfuruskog Svært viktig • • 44 Bortnen: Barlinden Andre viktige forekomster Lokalt viktig • 54 Inste Bårdvikneset Andre viktige forekomster Svært viktig • • Hovudnaturtype havstrand/kyst 71 Førdspollen naturreservat Brakkvannsdeltaer Viktig • 19 Sørbotnen Brakkvannspoller Viktig • 72 Dalevatnet Brakkvannspoller Viktig • 36 Vetvika: Sanden Sanddyner Svært viktig • • 37 Ytre Grotle - sandstrand Sandstrender Svært viktig • • 57 Indre Hauge Sandstrender Svært viktig • • 58 Indre Grotle Sandstrender Viktig • 47 Pollen: Flatholmen Strandeng og strandsump Lokalt viktig • 26 Bjørnøy Andre viktige forekomster Uprioritert 27 Veststeinen Andre viktige forekomster Uprioritert 28 Skorpeholmane Andre viktige forekomster Uprioritert 29 Haukedalsholmane Andre viktige forekomster Uprioritert 31 Vengane Andre viktige forekomster Uprioritert 32 Frøyskjera Andre viktige forekomster Uprioritert

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 26 – Miljøfaglig Utredning 2004

5.2 Endra lokalitetsnummer

Naturbasen til Fylkesmannen (1992) har ein annan register har vurdert fleire naturkvalitetar, som t.d. nummerering av sine lokalitetar. Difor er det vilt, kvartærgeologi, og skal ha med alle nedanfor gitt eit oversyn over dei innlagte verneobjekt, inneheld den basen også ein del lokalitetane i Fylkesmannen sin naturbase, lokalitetar som ikkje er lagt inn i Natur2000. Ei kort samanlikna med det som er lagt inn i Natur2000 for grungjeving for kvifor lokalitetar ikkje ligg i Bremanger kommune. Sidan Fylkesmannen i sitt Natur2000 er difor gitt.

Tabell 7 Endringar av m.a. lokalitetsnummer for lokalitetar lagt inn i Natur2000 for Bremanger, samanlikna med Fylkesmannen sin naturbase (pr. 16.11.1992). Ein "-" betyr at lokaliteten ikkje er lagt inn i Natur2000 for kommunen. Navn Natur2000 Naturbase Kommentarer Oldesundet - 001 Viltlokalitet Smørhamnvatna 59 002 Plantefunn gir også botanisk verdi Vågane - 003 Viltlokalitet Førdspollen naturreservat 71 004 Dalevatnet 72 005 Plantefunn gir høgare verdi Iglandsvika - 006 Viltlokalitet Grotlesanden 37 007 Nye funn gir vesentleg høgare verdi Vetvika 36, 61 008 Oppsplitta, nye funn gir vesentleg høgare verdi Solheimsvatnet 60 009 Frøyskjera naturreservat 32 010 Kjent verdi berre som viltlokalitet Tennøyane naturreservat 30 012 Her registrert og verdisatt som kulturlandskap Sætrevatnet - 014 Viltlokalitet Storemyra 9 015 Langevatn - 016 Viltlokalitet Veststeinen naturreservat 27 017 Kjent verdi berre som viltlokalitet Skorpeholmane naturreservat 28 018 Kjent verdi berre som viltlokalitet Haukedalsholmane NR 29 020 Kjent verdi berre som viltlokalitet Skjelholmen - 021 Viltlokalitet Vengane naturreservat 31 022 Kjent verdi berre som viltlokalitet Måseholmen - 023 Viltlokalitet Vingen - 024 Kulturhistoriske og landskapsverdier landskapsvernområde Veststeinen 27 025 Kjent verdi berre som viltlokalitet ”Hanshjellen” - 026 Ikke reinventert, usikker/tvilsam verdi ”De 11 apostler” 93 027 Dauremålsvatn - 028 Kvartærgeologi Elde - 029 Kvartærgeologi Ålfotbreen - 030 Kvartærgeologi, landskapsverdiar

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 27 – Miljøfaglig Utredning 2004

Øksaneset - 031 Viltlokalitet Nyken - 032 Viltlokalitet Svora - 033 Viltlokalitet Mjåholmane - 037 Viltlokalitet Fiskholmen - 039 Viltlokalitet Vedelskytten - 040 Viltlokalitet Noveskjera - 041 Viltlokalitet Visholmen - 042 Viltlokalitet Nesjeskjera - 043 Viltlokalitet Muleholmane - 044 Viltlokalitet Dalesætrane, sør for 10 045 Otervatn, myr sør for 10 046 Fessegrøvene 11 047 Marøya 41 050 Artsfunn gir grunnlag for høgare verdi Eldedalen m/fjellområde - 051 Oppsplitta (sjå nr 12-14 i Natur2000) Bremangerlandet - 052 Dels landskap, dels splitta opp Vikkrysset, Ålfoten - 054 Kvartærgeologi Ålfoten, langs idrettsplassen - 055 Kvartærgeologi Åpnarhella - 056 Kvartærgeologi Sletta-Gudbrandsneset 46 058 Registrert og verdisatt som kulturlandskap Frøyalandet - 059 Kvartærgeologi Blålidvatnet - 060 Kvartærgeologi Svartevatnet - 061 Kvartærgeologi Skippeerdalen - 062 Kvartærgeologi Vetvika - 063 Kvartærgeologi Svarstad - 064 Kvartærgeologi Bjørnøy naturreservat 26 067 Kjent verdi berre som viltlokalitet Værøy 76 068 Sætrehaugane 1 069 Verdisatt som lynheiområde Frøyalandet - 070 Ikkje dokumentert spesielle naturverdiar Grotle 91 071 Ny kunnskap gir grunnlag for ganske høg verdi Svarstad-Varpe - 072 Ikkje dokumentert spesielle naturverdiar Koppen - 073 Ikkje dokumentert spesielle naturverdiar Varpestølen - 074 Ikkje dokumentert spesielle naturverdiar Dalsbotn 77 075 Naturverdiane gir grunnlag for ganske høg verdi Litle Mulelia - 076 Ikkje dokumentert spesielle naturverdiar Nesbø 53 077 Nye registreringar gir grunnlag for høg verdi Dyrstad 78 078 Myklebustsetra 79 079 Vik 80 080 Davikneset 81 081 Ikkje inventert, dagens status og verdi er usikker Hessevågneset - 082 Ikkje dokumentert spesielle naturverdiar

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 28 – Miljøfaglig Utredning 2004

Grummeholmen 90 083 Pyttane 18 084 Vingevassdraget 17 085 Sørdalen 16 086 Skarstein 2 087 Risevatnet 69 088 Nye registreringar gir grunnlag for høgare verdi

5.3 Verneområde

Fleire område er alt verna i Bremanger, og det landskapsvernområde og nokre einkilde tre som er pågår ein prosess for å verne ytterlegare nokre verna. I tillegg er det framlegg om vern av eit område. Dei fleste er verna av omsyn til myrområde. Nedanfor er det gjeve eit oversyn over førekomsten av sjøfugl, men det er også desse områda. barskogsreservat, eit vassdragsvern,

Tabell 8 Naturvernområde i Bremanger kommune, ut frå Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, miljøvernavdelinga (2001) sitt oversyn, med tillegg av vassdragsvern og seinare supplement. Navn Kommentarer Frøyskjera naturreservat Sjøfuglreservat Vengane naturreservat Sjøfuglreservat Veststeinen naturreservat Sjøfuglreservat Skorpeholmane naturreservat Sjøfuglreservat Haukedalsholmane Sjøfuglreservat naturreservat Førdspollen naturreservat Våtmarksreservat Sørdalen naturreservat Barskogsreservat Vingen Helleristingsfelt m.m. landskapsvernområde Hanshjellen, Førde Naturminne – ei furu er verna De 11 apostler Naturminne – opprinneleg 11 furutre var verna (ikkje meir enn 7 står att) Vingelva Varig vernet i verneplan for vassdrag Stormyra Verneframlegg som myrreservat Eldedalen Verneframlegg som myrreservat Ålfotbreen Verneframlegg som landskapsvernområde

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 29 – Miljøfaglig Utredning 2004

6 Raudlisteartar

Eit sentralt verktøy for å finne og klassifisere 1999, våre eigne undersøkingar i 2002 og 2003), viktige område for biologisk mangfald er førekomst men kunnskapen om desse er likevel fortsatt av raudlisteartar. Den norske raudlista blir ganske dårleg. For ei svært viktig artsgruppe som oppdatert med jamne mellomrom av Direktoratet insekt er det truleg nestan ikkje gjort noko i det for naturforvaltning. Den siste kom i 1999 (DN heile. 1999b) og er ut frå kjent kunnskap om ca 15 000 artar innafor 27 artsgrupper. I overkant av 20% av desse artane er ført opp på raudlista. 6.1 Raudlista insekt Dei fleste av artsgruppene som er med på denne raudlista, er fortsatt dårleg kjent (eller heilt Det er ikkje kjent undersøkingar av raudlista insekt ukjente) i Bremanger. Den best undersøkte gruppa og andre virvellause dyr. Ein må rekne med at er nok karplanter. fleire artar førekjem, sjølv om potensialet kanskje Det har også vore nokre undersøkingar av ikke er av dei aller beste i kommunen. sopp, lav og moser (Løe 1999, Gaarder & Hassel

Låglandskvitkurle (”stor kvitkurle”) er ein 6.2 Raudlista karplanter sjeldsynt orkide som særleg veks i gamle slåtteenger. Tidlegare er det grunn til å tru at arten Berre fire raudlista karplanter er kjent frå var utbredt i distriktet, om ikkje særleg vanleg. Nå kommunen. Dette er mindre enn fleire av er den nok vesentleg meir sjeldsynt og nyare funn nabokommunane langs kysten (som Flora og frå hevda slåtteenger mangler. Derimot veks Selje), og det bør finnast nokre fleire artar. kvitkurla enda hist og her i andre typer meir Dei fleste funna er gjort av hinnebregne. Dette naturlege engsamfunn. er ei utprega kystbunden bregne. Arten er Solblomen er ei anna slåtteengplante. råmekrevjande, men ikkje så uvanleg og lita truga Tidlegare var han ved eit par tilfelle påvist ved at ho ikkje burde ha vore plassert på den nasjonale Davik, men er ikkje kjent herifrå i nyare tid. Det ser raudlista. Ikkje minst gjeld dette i Bremanger, der ikkje ut til at arten nokon gong har vokse på hinnebregna er utbredt over store delar av Bremangerlandet eller i sørlege delar av kommunen og antal registrerte funn utgjer opplagt kommunen. Det er difor usikkert om arten fortsatt berre ein liten del av det reelle, totale talet. finst i Bremanger. Brunburkne er derimot ei nasjonalt sjeldsynt Også andre raudlista karplanter kan vekse i plante som berre veks på tungmetallrik mark kommunen, som t.d. bruntelg, havburkne, (olivinberg). Arten er funne ein plass ved Davik, og kystengkall, irsk kystmyrklegg m.v., men det står det er truleg avgrensa sjanser for å finne fleire enda att å finne desse. vekseplasser for arten i kommunen.

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 30 – Miljøfaglig Utredning 2004

også desse vil nok i stor grad vekse i dei same 6.3 Raudlista sopp, lav og moser naturtypane. Det er grunn til å nemne at for nokre av artane Av dei 39 raudlisteartane i tabell 8 er det 26 sopp, så har Bremanger truleg eit viktig 3 mosearter og 6 lavarter. Dette er ikkje uventa. forvaltningansvar. Dette gjeld ikkje minst Sopp er den mest artsrike organismegruppa vi har, sumpjordtunga, som også internasjonalt er svært nest etter insekt. Samtidig er det noko lettare å sjeldsynt, samt fossegrimemose, der ein vesentleg registrere og artsbestemme sopp. Lav og moser er del av norske førekomster ligg i Bremanger. Det det noko færre av, men det kystnære og fuktige vart under feltarbeidet i 2003 også funn to klimaet som store delar av kommunen har, gjev soppartar som også er svært sjeldsynte og som også godt grunnlag for kravfulle og raudlista arter ikkje har vore vurdert for den nasjonale raudlista innan desse organisme-gruppene. enno, men som ganske opplagt vil bli plassert høgt Dei fleste raudlista lav, moser og sopp er på denne. Det gjeld ametystkantarell, som er kjent funnen i rike og/eller fuktige lauvskogsmiljø, både frå under 10 lokalitetar i Noreg (den har tidlegare edellauvskog og gammal lauvskog samt i berre vore funnen på Sørlandet) og Entoloma naturbeitemark. Dette er ei ganske typisk fordeling nausiosmus, som aldri tidlegare har vore påvist her for kommunar på Vestlandet. Betre undersøkingar til lands. Begge to veks på Ytre Grotle, den første i vil opplagt føre til at fleire artar blir funnen,, men rike hasselkratt og den siste på skjelsandeng.

Tabell 9 Kjente raudlista karplanter, sopp, lav og moser i Bremanger, med opplysningar om nasjonal raudlistestatus etter Direktoratet for naturforvaltning (1999b). I tillegg er kjente lokalitetar der artane truleg førekjem (lokalitetsnummer er vist) og totalt antal funn/lokalitetar oppgitt. Ein "x" viser at funna er så gamle eller grovt oppgitt at vi ikkje har klart å avgrense nokon lokalitet. Norsk namn Vitenskapleg namn Raudliste Lokalitetar Antal funn

Karplanter Brunburkne Asplenium adulterinum R 94 1 Solblom Arnica montana DC Davik 1-2 Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii V 4, 5, 7, 8, 17, 20, 21, 24, 20+ 25, 40, 41, 42, 48, 54, 83, 84, x Låglandskvitkurle Pseudorchis albida ssp. albida DC 54, 63, x 6 Sopp Svartnande kantarell Cantharellus melanoxeros V 23 1 Fiolett greinkøllesopp Clavaria zollingeri V 46 1 - Entoloma atrocoeruleum DC 46 1 - E. caesiocinctum DC 53 1 Ravneraudskivesopp E. corvinum DC 36, 86 2 - E. exile DC 88 1 Bronseraudskivesopp E. formosum R 50, 57, 82 3 Lillagrå raudskivesopp E. griseocyaneum DC 46, 63, 88 3 Grønn raudskivesopp E. incanum DC 36 1 Fiolett raudskivesopp E. mougeotii R 36 1

Vrangtunge Geoglossum atropurpureum DC 53 1 Sleip jordtunge G. glutinosum DC 46 1 Trolljordtunge G. simile DC 46 1 Sumpjordtunge G. uliginosum E 46 1 Brunsvart jordtunge G. umbratile DC 50 1 Gulfotvokssopp Hygrocybe flavipes DC 46 1 Musserongvokssopp H. fornicata DC 46 1 Limvokssopp H. glutinipes V 53, 73, 74 3 Spiss vokssopp H. persistens DC 36 1 Svartdogga vokssopp H. phaeococinea DC 52, 73 2 Hasselskrubb Leccinum griseum R 56, 66 2 Vedkorallsopp Lentaria soluta R 23 1 Falsk brunskrubb Porphyrellus porphyrosporus DC 66 1 Grå trompetsopp Pseudocraterellus undulatus DC 66 1 Marsipankremle Russula grata R 56 1 Skjeggfrynsesopp Thelophora penicillata R 23 1 Lav Kystblåfiltlav Degelia atlantica DC 56 1 Skorpefiltlav Fuscopannaria ignobilis DC 12, 13, 14, 15, 42, 43, 7 89 Kastanjelav Fuscopannaria sampaiana DC 66 1 Kranshinnelav Leptogium burgessii V 42 1 Skoddelav Menegazzia terebrata DC 23, 24 2 Randprikklav Pseudocyphellaria intricata V 56, 66 2 Moser Råteflak Calypogeia suecica DM 12 1 Øygardsmose Glyphomitrium daviesii DM 41 1 Fossegrimemose Herbertus stramineus V 3, 4, 5, 6, 7, 21, 25 7 Sum 39 artar Min 86 lok.funn

Av desse funna vart vel 60 funn gjort under våre registreringar i 2002 og 2003, d.v.s rundt 60% av raudlisteartane er nyfunn. Dei fleste eldre funn har vore av eit fåtal artar, som hinnebregne, låglandskvitkurle og skorpefiltlav, slik at våre registreringar har firedobla antal raudlisteartar for Bremanger.

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 32 – Miljøfaglig Utredning 2004

Figur 4. Ametystkantarell funne i dei rike hasselkratta på Ytre Grotle hausten 2003. Denne har hittil stort sett vore rekna som ein variant av vanleg kantarell, men skil seg både på farge og økologi. Den er varmekjær, helst knytta til edle lauvtre og har tydelege fiolette skjel på hattoverflata. Den har tidlegare berre vore kjent frå nokre få plassar på Sørlandet i Noreg og funnet er difor både ny nordgrense for landet og ny for Sogn og Fjordane.

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 33 – Miljøfaglig Utredning 2004

Figur 5. Utsnitt frå den storvaksne lindeskogen på Øyrane i botnen av Risevatnet. Området har tidlegare ikkje vore kjent av fagfolk. Fleire sjeldne lav og sopp veks her. Det fuktige klimaet kjem tydeleg fram når ein ser på trestammane, som er nærast overgrodd med ein frodig lav- og mosevegetasjon.

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 34 – Miljøfaglig Utredning 2004

7 Nye undersøkingar

Det trengs nye undersøkingar i Bremanger ikkje gjennomført, korkje av naturtypar eller kommune. Dette skyldes i fyrste rekkje at område. prosjektet har hatt avgrensa ressurser og at Ut frå herbariebelegg, eit par litteraturkjelder og kommunen er stor, variert og dels tungt eigne vurderingar, er det lista opp nokre lokalitetar tilgjengeleg. Fleire kjente og potensielt viktige i tabellen nedafor, der det allereie føreligg sterke lokalitetar er vorte oppsøkt, men nokre står att. Det indikasjoner på at lokalitetane er eller har vore er i tillegg tekne spredte stikkprøver i ulike biologisk spesielt verdifulle . naturmiljø. Ei systematisk kartleggjing er derimot

Tabell 10 Potensielt verdifulle naturområde i Bremanger. Det er ikkje føreteke nokon prioritering mellom områda. I alt er 16 lokalitetar lista opp. Lokalitetsnamn kan vere feilskrevne eller med forelda skrivemåte. UTM-koordinat med kilometers grannsemd bør berre sjåast på som rettleiande. Herbariebelegg er vist med en "O" (Oslo) eller "BG" (Bergen) i parentes på kjelde .

Namn Koordinat Opplysningar Kjelde

Demmevatn LP 02 49 Funn av fleire råmekrevjande moser, som E. Jørgensen juli1901 praktdraugmose og prakttvibladmose. (Jørgensen 1934) Guleslettene innafor Sørgulen KP 94 44? Funn av fleire råmekrevjande moser, som E. Jørgensen praktdraugmose og prakttvibladmose. 250-450 m 09.07.1903 (Jørgensen o.h. 1934) Bakkefjell ved Rugsundet LP 09-10 Funn av fleire råmekrevjande moser, som B. Kaalaas 02.08.1888 67? praktdraugmose og prakttvibladmose. (Jørgensen 1934) Rikeloftet ved Risevatnet LP 04-06 51 Funn av fleire råmekrevjande moser, som E. Jørgensen praktdraugmose og prakttvibladmose. 300-400 m 14.08.1920 (Jørgensen o.h. (dels i mengder). 1934) Midtgulen Funn av barlind B.H. Marthinussen og H. Kjær pers. medd. Hauge-Indre Grotle KP 85-87 Innslag av rike hasselkratt og sørberg med funn av Eigne observasjonar, 62-63 t.d. blankburkne, murburkne, skogfredlaus, K. Fægri (BG), O. Dahl mellomtrollurt, blankstorkenebb (O) Utafor Ytre Grotle KP 80-83 64 Kystlynghei, sørberg, strandberg Eigne observasjonar Oldeide vest KP 85-92 Nordvendte kystfjell Eigne observasjonar 67-70 Indehus LP 005 495 Brakkvassdelta Eigne observasjonar Bortnedalen og Bortnepollen LP 08-13 62 Gammal lauvskog, rik edellauvskog, nordvendte Eigne observasjonar, kystfjell, blankstorkenebb, skogstorr O. Dahl (O), K. Fægri (BG)

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 35 – Miljøfaglig Utredning 2004

Svora LP 20-22 60 Rik,myr, gammal lauvskog Eigne observasjonar Vik-Askevik LP 28-29 61 Falkbregne, hinnebregne, klourt F. Wischmann (BG) Indre Isane LP 27-28 62 Falkbregne F. Wischmann (BG) Strømmen i Rugsund LP 07-08 Mjølkerot F. Wischmann (BG) 65-67 Davik – vest for Lien LP 17 67? Funn av solblom (DC) F. Wischmann (BG) Davik – strandeng på V-siden Funn av pusleblom (DC) F. Wischmann (BG)

Trong for nye undersøkingar  Registrering av rikmyr, ikkje minst i dalføret I kapittel 4 er det satt fram fleire forslag til nye, vest for Ålfoten. oppfølgjande undersøkingar i Brem-anger, fordelt  Registrering av nordvendte og fuktige berg og på ulike hovudnaturtypar. Vi tilrår å prioritere rasmarker (moser, lav). framtidig kartleggjing-sarbeid på nokre felt. Desse  Kartleggjing av uregulerte fossefall (moser). er oppgitt i prioritert rekkefølgje. Organismegrupper som det er særskilt viktig å fange opp innafor Under feltarbeidet i 2002 og 2003 er vår erfaring at typane er satt opp i parentes. det var ganske lett å finne nye viktige og svært  Systematisk og grundig kartleggjing av viktige lokaliteter i Bremanger kommune. Dette biologisk verdifulle skogsmiljø, der det blir lagt gjaldt både for skogsmiljø (både rike skogtypar og spesiell vekt på følgjande skogtypar; gammal fuktig gammal lauvskog), men også andre furuskog (vedbuande sopp, levermoser), rik naturtypar (som naturbeitemarker, nordvendte edellauvskog med lind og hassel kystberg m.m.). Kommunen har mange verdifulle (marklevande sopp, karplanter) og gammal naturtypar. Vi må vente at mange verdifulle ospeskog (lav, holerugande fugl). naturførekomster fortsatt ikkje er kjent. Nye  Systematisk kartleggjing av verdifulle kartleggjingar bør difor prioriterast høgt. Fram til kulturlandskap. Spesielt bør det bli leita etter slike er føreteke, bør kommunen være varsam naturbeitemarker (sopp, planter) som truleg med å tillate arealinngrep som kan vere skadelege, har vore lite gjødsla tidlegare. utan kartleggjingar på førehand.

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 36 – Miljøfaglig Utredning 2004

Figur 6. Kulturlandskap i Berlepollen ved Hauge. I bakgrunnen ser ein tydeleg at lyngheia gror att eller er tilplanta med bartre. Likevel er det fortsatt att ein del biologisk verdifull beitemark som vert halden i hevd i dette området, i motsetning til kva som er vanleg ellers i kommunen. Desse kunne med fordel vore grundigare og meir detaljert undersøkt for betre å finne ut kor verdiane ligg og kor store dei er.

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 37 – Miljøfaglig Utredning 2004

8 Kjelder

Anonby, J. 1984. Plantelivet i Myklebustelv- 8.1 Generell litteratur området. Notat, 2 s. Anonby, J. 2001. Framlegg til verneplan for myr i Her er det oppgitt litteraturkjelder referert tidlegare i Sogn og Fjordane. Fylkesmannen i Sogn og rapporten, med unntak av kjelder som inneheld Fjordane, rapport nr 4 – 2001. 125 s. stedfesta, biologisk informasjon frå Bremanger. Asplan Viak AS 2002. Konsekvens-utredning Desse står i kapittel 8.2. steinbrudd. Gulestø, Bremanger. Rapport H2002-042. 133 s. Aune, B. & Det norske meteorologiske institutt Berle, I. & Skjølberg, G. 1981. Planter på 1993. Årsnedbør. 1:2 mill. Nasjonalatlas for havstrand. Sandstrand og steinstrand. Norge, kartblad 3.1.1, Statens kartverk. Grotlesanden. Prosjektarbeid. Rapport. Børset, A. 1979. Inventering av skogreservater på Dahl, E. 1954. Siphula ceratites (Wbg.) E. Fries i statens grunn. NF rapport nr.3/79. Ytre Nordfjord. Blyttia 12: 170. Direktoratet for naturforvaltning 1999a. Kartleggjing Dahl, O. 1896. Kystvegetationen i Romsdal, Nord- av naturtyper. Verdsetting av biologisk og Søndfjord. Christ. Vidensk. Selsk. Forhn. mangfald. DN-håndbok 13-1999. 1896, no 3: 1-76. Direktoratet for naturforvaltning 1999b. Nasjonal Dahl, O. 1898. Botaniske undersøgelser i raudliste for truete artar i Norge 1998. DN- Søndfjords og Nordfjords fjorddistrikter i 1896- rapport 1999-3. 162 s. 97. Christ Vidensk. Selsk. Forhn. 1898, no 3: 1- Fremstad E. 1997. Vegetasjonstyper i Norge. NINA 27. Temahefte 12. 279 s. Danielsen, A. 1970. Nye funn av norske karplanter Førland E. & Det norske meteorologiske institutt (Bergen-herbariet). Blyttia 28: 205-228. 1993. Årsnedbør 1:2 mill. Nasjonalatlas for Fremstad, E., Aarrestad, P.A. & Skogen, A. 1991. Norge, kartblad 3.1.1, Statens kartverk. Kystlynghei på Vestlandet og i Trøndelag. Kildal, E.S. 1970. Geologisk kart over Norge, Naturtype og vegetasjon i fare. NINA Utredning berggrunnskart. Måløy, 1:250 000. NGU. 029: 1-172. Lid J. & Lid D. T. 1994. Norsk flora. 6. utgåve ved Frisvoll, A.A.. & Blom, H.H. 1997. Trua mosar i Reidar Elven. Det Norske Samlaget, Oslo. 1014 Noreg med Svalbard. Førebelse faktaark. s. NTNU, botanisk notat 1997-3. 170 s. Moen A. 1998. Nasjonalatlas for Norge. Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, Vegetasjon. Statens kartverk, Hønefoss. miljøvernavdelinga 1985. Utkast til verneplan for våtmark i Sogn og Fjordane fylke. Rapport. 8.2 Litteratur om Bremanger 124 s. Fylkesmannen i Sogn og Fjordane 1991. Verneplan for sjøfugl, Delplan 5: Sogn og Her følgjer litteratur som inneheld stedfesta, Fjordane. Rapport, 143 s. biologisk informasjon frå Bremanger, som enten er Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, brukt i denne rapporten og/eller er brukt som kjelde miljøvernavdelinga 1992. EDNA. Registrerte i databasen. område av naturverninteresse i Bremanger

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 38 – Miljøfaglig Utredning 2004

kommune. Registeret er ajourført pr Moen, A. & Olsen, T.O. 1983. Myrundersøkelser i 01.11.1992. Sogn og Fjordane i forbindelse med den norske Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, myrreservatplanen. K. norske Vidensk. Selsk. miljøvernavdelinga 2001. Nasjonalparkar og Mus. Rapp. Bot. Ser. 1983-5: 37 s. andre naturvernområde i Sogn og Fjordane. Pedersen, A. 2001. Bremangerfjellet Rapport nr. 2-2001. Fylkesmannen i Sogn og Vindkraftanlegg – konsekvensutredning av flora Fjordane. og vegetasjon. Rapport 20/7-01. 8 s. + kart. Gaarder, G. & Hassel, K. 1999. Biologiske Sveum, B.K.P. 1981. Grå trompetsopp, Craterellus undersøkelser i Eldedalen, Bremanger i Sogn sinosus i Norge. Blyttia 41: 24-26. og Fjordane. Miljøfaglig Utredning, rapport 1999: 4. 22 s. Hassel, K. & Løe, G. 1998. To nye funn av den rødlista levermosen fossegrimemose Herbertus stramineus. Blyttia 56: 177-183. Haugen, I. 1992. Barskog i Vest-Norge. Utkast til verneplan. DN-rapport 1992-9. 120 s. Helle, T. 1990. Kulturlandskap og kulturmarkstypar i Bremanger kommune. Kulturlandskap og kulturmarkstypar i Sogn og Fjordane, bruk og vern. Rapport 9. SFdh skrifter 1990:2. 103 s. Jørgensen, E. 1934. Norges levermoser, - Bergen Museums Skrifter 16: 1-343. Lindmo, S., Salvesen, P.H: & Skogen, A. 1991. Verneverdige forekomster av barlind og kristtorn i Hordaland, Sogn og Fjordane og Møre og Romsdal. Bot. inst. Univ. Bergen. Rapport 50. 125 s. Lingaas, O. 1985. Myklebustelva. Samla plan for forvaltning av vassressursane. Fagrapport, fagfelt Naturvern. Notat, 9 s. Losvik, M.H. 2003. Artsrke slåttemarker på gårdsbruk i drift. Upubl. Notat. Løe, G.W. 1999. Population studies of three rare hepatic species in the genus Herbertus S.F. Gray. Thesis in botany, plant ecological studies in biodiversity of the degree Candidatus Scientiarum. NTNU, dep. of botany. Moe, b. 1994. Inventering av verneverdig barskog i Sogn og Fjordane. NINA oppdragsmelding 318: 1-85. Moe, B., Korsmo, H. & Svalastog, D. 1992. Verneplan for barskog. Regionrapport for Vest- Norge. NINA Utredning 031: 1-114.

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 39 – Miljøfaglig Utredning 2004

8.3 Andre skriftlege kjelder 8.4 Observatørar

Her nemnes databaser, internettinformasjon o.l. Berre personar som er oppgitt i databasen med aktuell informasjon frå Bremanger. (Natur2000) eller i denne rapporten, er nemnde.

Botanisk museum i Oslo 2002. Utskrift pr. Namn Adresse 21.11.2002 fra soppdatabasen (15 funn låg inne Johannes Anonby Fylkesmannen i Sogn og frå Bremanger). Henta frå internett. Fjordane Botanisk museum i Oslo 2002. Utskrift pr. Hans H. Blom Skogforsk, Bergen 21.11.2002 fra lavdatabasen (270 funn låg inne Eilif Dahl - (død) frå Bremanger). Henta frå internett. Ove Dahl - (død) Botanisk museum i Oslo 2001. Utskrift pr. ca juni Helge Fjeldstad Miljøfaglig Utredning 2001 fra karplantedatabasen (101 funn lå inne Knut Fægri - (død) av vel 200 prioriterte kartleggjingsartar for Geir Gaarder Miljøfaglig Utredning fylket). Basert på excel-fil tilsendt frå museet. Kristian Hassel NTNU, Trondheim Botanisk museum i Bergen 2001. Oversikt over E. Jørgensen - (død) herbariebelegg (72 funn låg inne av vel 200 Bernt Kaalaas - (død) prioriterte kartleggjingsartar for fylket). Ut frå Bjørn H. Larsen Miljøfaglig Utredning eigen gjennomgang av herbariemateriale ved Mary H. Losvik Botanisk museum, Bergen museet våren 2001. Anders Lundberg Geir W. Løe Göteborg Bjørn H. Marthinussen Bremanger kommune Bjørn Moe Bergen Jakob Naustdal - (død) Monna Nordhagen - (død) Tor Ø. Olsen R. Fridtz - (død) Arnfinn Skogen Bot. Inst., Bergen Finn Wischmann Botanisk museum, Oslo N. Wulfsberg - (død)

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 40 – Miljøfaglig Utredning 2004

Vedlegg – artslister

Her er det gitt ei oversikt over kjente funn av raudlista karplanter i Bremanger kommune. Det er også en tabell over raudlistede lav, moser og sopp som er lagt inn i naturbasen til Bremanger kommune.

Tabell 11 Oversikt over innlagte funn av raudlista lav, sopp og moser i databasen Natur2000 for Bremanger kommune, sortert etter lokalitetar og latinsk namn. Lok.nr Lokalitetsnamn Norsk namn Vitenskapleg namn Funndato Raudliste 3 Gulebrystet Fossegrimemose Herbertus stramineus 1996.06.19 V 4 Rise Fossegrimemose Herbertus stramineus 1996.06.19 V 5 Mulen Fossegrimemose Herbertus stramineus 1996.06.19 V 6 Åskora Fossegrimemose Herbertus stramineus 1996.06.17 V 7 Bortnen: Rinden Fossegrimemose Herbertus stramineus 1997.07.25 V 12 Korpedalen Skorpefiltlav Fuscopannaria ignobilis 1998.05.08 DC 12 Korpedalen Ròteflak Calypogeia suecica 1998.05.08 DM 13 Eldesætra Skorpefiltlav Fuscopannaria ignobilis 1998.05.08 DC 14 Mastrehaugane Skorpefiltlav Fuscopannaria ignobilis 1998.05.08 DC 15 Litlesætra aust Skorpefiltlav Fuscopannaria ignobilis 1998.05.08 DC 21 Skudalsvatnet sørside Fossegrimemose Herbertus stramineus 2002.05.23 V 23 Risevatnet: Øyrane Skoddelav Menegazzia terebrata 2002.09.25 DC 23 Risevatnet: Øyrane Vedkorallsopp Lentaria soluta 2002.09.25 R 23 Risevatnet: Øyrane Skjeggfrynsesopp Thelephora penicillata 2002.09.25 R 23 Risevatnet: Øyrane Svartnande kantarell Cantharellus melanoxeros 2002.09.25 V

24 Risevatnet - austenden Skoddelav Menegazzia terebrata 2002.09.25 DC 25 Bortnen: Hoderinden Fossegrimemose Herbertus stramineus 1998.05.09 V 36 Vetvika: Sanden Grønn raudskivesopp Entoloma incanum 2003.08.08 DC 36 Vetvika: Sanden Ravneraudskivesopp Entoloma corvinum 2003.08.08 DC 36 Vetvika: Sanden Spissvokssopp Hygrocybe persistens 2003.08.08 DC 36 Vetvika: Sanden Fiolett raudskivesopp Entoloma mougeotii 2003.08.08 R 41 Marøya Øygardsmose Glyphomitrium daviesii 1888.08.05 DM 42 Djupevika Skorpefiltlav Fuscopannaria ignobilis 2003.04.15 DC 42 Djupevika Kranshinnelav Leptogium burgessii 2003.04.15 V 43 Dalsetebakkane Skorpefiltlav Fuscopannaria ignobilis 2003.04.16 DC 46 Nordbotnen Lillagrå raudskivesopp Entoloma griseocyaneum 2003.08.06 DC 46 Nordbotnen - Entoloma atrocoeruleum 2003.08.06 DC 46 Nordbotnen Trolljordtunge Geoglossum simile 2003.09.26 DC 46 Nordbotnen Sleip jordtunge Geoglossum glutinosum 2003.09.26 DC 46 Nordbotnen Musserongvokssopp Hygrocybe fornicata 2003.09.26 DC 46 Nordbotnen Gulfotvokssopp Hygrocybe flavipes 2003.09.26 DC 46 Nordbotnen Sumpjordtunge Geoglossum uliginosum 2003.09.26 E 46 Nordbotnen Fiolett greinkøllesopp Clavaria zollingeri 2003.09.26 V 50 Mulehamn i Sørgulen Brunsvart jordtunge Geoglossum umbratile 2003.09.26 DC 50 Mulehamn i Sørgulen Bronseraudskivesopp Entoloma formosum 2003.09.26 R 52 Dyrstad indre Svartdogga vokssopp Hygrocybe phaeococcinea 2003.09.26 DC 53 Nesbø - Entoloma exile 2003.09.26 DC

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 42 – Miljøfaglig Utredning 2004

53 Nesbø Vrangtunge Geoglossum atropurpureum 2003.09.26 DC 53 Nesbø Limvokssopp Hygrocybe glutinipes 2003.09.26 V 56 Hornelen sørøst Kystblåfiltlav Degelia atlantica 2003.08.07 DC 56 Hornelen sørøst Marsipankremle Russula grata 2003.08.07 R 56 Hornelen sørøst Hasselskrubb Leccinum griseum 2003.08.07 R 56 Hornelen sørøst Randprikklav Pseudocyphellaria intricata 2003.08.07 V 57 Indre Hauge Bronseraudskivesopp Entoloma formosum 2003.08.07 R 63 Nesje - kystberg Lillagrå raudskivesopp Entoloma griseocyaneum 2003.08.09 DC 66 Ytre Grotle - hasselkratt Kastanjelav Fuscopannaria sampaiana 2003.08.10 DC 66 Ytre Grotle - hasselkratt Falsk brunskrubb Porphyrellus porphyrosporus 2003.08.10 DC 66 Ytre Grotle - hasselkratt Grå trompetsopp Pseudocraterellus undulatus 1977.07.19 DC 66 Ytre Grotle - hasselkratt Hasselskrubb Leccinum griseum 2003.08.10 R 66 Ytre Grotle - hasselkratt Randprikklav Pseudocyphellaria intricata 2003.08.10 V 73 Førde: NA for gardsbruka Svartdogga vokssopp Hygrocybe phaeococcinea 2002.09.26 DC 73 Førde: NA for gardsbruka Limvokssopp Hygrocybe glutinipes 2002.09.26 V 74 Førde: Setrehammaren sør Limvokssopp Hygrocybe glutinipes 2002.09.26 V 82 Solheim Bronseraudskivesopp Entoloma formosum 2003.08.08 R 86 Berlepollen nordvest Ravneraudskivesopp Entoloma corvinum 2003.08.09 DC 88 Hauge litle - Øgarden - Entoloma caesiocinctum 2003.08.09 DC 88 Hauge litle - Øgarden Lillagrå raudskivesopp Entoloma griseocyaneum 2003.08.09 DC 89 Gaupåsen Skorpefiltlav Fuscopannaria ignobilis 2002.05.23 DC

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 43 – Miljøfaglig Utredning 2004

Tabell 12 Oversikt over innlagte funn av raudlista karplanter i databasen Natur2000 for Bremanger kommune, sortert etter lokalitetar og latinsk namn. Lok.nr Lokalitetsnamn Koordinater Artsnamn Vitenskapleg namn Raudliste Funndato Finner 54 Inste Bårdvikneset KP 988 588 Låglandskvitkurl Leucorchis albida ssp. albida DC 07.08.2003 Bjørn H. Marthinussen m.fl. e 63 Nesje - kystberg KP 8086 5977 Låglandskvitkurl Leucorchis albida ssp. albida DC 09.08.2003 Geir Gaarder e 94 Endalsvatnet NV LP 142 673 Brunburkne Asplenium adulterinum R 01.07.1956 Finn Wischmann 3 Gulebrystet KP 970 520 Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii V 17.07.1907 E. Jørgensen 4 Rise KP 041 534 Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii V 19.06.1999 Geir Wickstrom Løe 5 Mulen KP 958 512 Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii V 19.06.1996 Geir Wickstrom Løe 7 Bortnen: Rinden LP 116 626 Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii V 09.05.1998 Geir Gaarder 8 Slænes KP 82 58 Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii V 26.09.1997 Geir Wickstrom Løe 17 Vingen - Dyreholtane LP 060 585 Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii V 23.08.1990 Bjørn Moe 20 Litlehornet i Norddalen KP 900 484 Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii V 22.05.2002 Geir Gaarder 21 Skudalsvatnet sørside KP 904 517 Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii V 23.05.2002 Geir Gaarder 24 Risevatnet - austenden LP 080 520 Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii V 25.09.2002 Bjørn H. Marthinussen m.fl. 25 Bortnen: Hoderinden LP 115 624 Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii V 09.05.1998 Geir Gaarder 40 Vasslidvatnet LP 192 576 Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii V 14.08.1954 Finn Wischmann 41 Marøya LP 045 620 Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii V 08.08.1895 Ove Dahl 42 Djupevika KP 980 530 Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii V 15.04.2003 Geir Gaarder 48 Søredalen ved Indrehusvatnet LP 010 460 Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii V 06.08.2003 Bjørn H. Marthinussen m.fl.

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 44 – Miljøfaglig Utredning 2004

54 Inste Bårdvikneset KP 988 588 Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii V 07.08.2003 Bjørn H. Marthinussen m.fl. 83 Fura vest LP 033 598 Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii V 07.08.2003 Bjørn Harald Larsen 84 Vingelva aust LP 053 603 Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii V 07.08.2003 Bjørn Harald Larsen

Tabell 13 Funn av raudlista karplanter i Bremanger kommune som det ikkje har vore mogeleg å føre til nokre av dei registrerte lokalitetane. Norsk namn Latinsk namn Lokalitet Dato Finner Koordinat Solblom Arnica montana Davik: W f Lien, Davik W 04.08.1960 F. Wischmann Solblom Arnica montana Nordfjord: Daviken 07.08.1897 Dahl, Ove LP 17-19 66-67 Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii Storevatni 27.08.1994 B. Moe LP 007 472 Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii mellom Olsbø og Raudalsvatn v bekken 17.08.1960 F. Wischmann Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii Rugsundøy, mell Kråkevåg og Syrheller 19.08.1960 F. Wischmann Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii Fjellkløft mell Vik og Aakevik, Ålfoten, nordvendt 17.08.1958 F. Wischmann Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii Gulen i Søndfjord. Guleslebberne 10.07.1907 E. Jørgensen Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii Gulbrystet 17.07.1907 E. Jørgensen Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii Grotle i Bremangerpollen 08.07.1955 K. Fægri Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii Svelgen. Svelgdalsvatn og Sørdalsvatn 10.07.1955 K. Fægri Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii Klubben 03.08.1985 F. Wischmann LP 00 65 Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii Gulen i Søndfjord. Guleslebberne 10.07.1907 E. Jørgensen Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii Grotle i Bremangerpollen 08.07.1955 K. Fægri ______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 45 – Miljøfaglig Utredning 2004

Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii Davik: fjellkløft mell. Vik og Askervik, Ålfoten 16.08.1954 Wischmann, F. Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii Bremanger: Bremangerlandet: Naustdal 01.07.1971 Østhagen, Haavard Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii Bremanger: ovenfor gården Mulelid pr. Kjelkenes; Midtgulen 23.11.1954 Jørstad, Finn Hinnebregne Hymenophyllum wilsonii Nordfjord: Rugsund 12.09.1876 Wulfsberg, N. Låglandskvitkurle Pseudorchis albida ssp. albida Grotle i Bremangerpollen, på kolle i innmark 08.07.1955 K. Fægri Låglandskvitkurle Pseudorchis albida ssp. albida Svelgen 10.07.1955 K. Fægri Låglandskvitkurle Pseudorchis albida ssp. albida Davik: åsen S f Førdepollen, Ålfoten 08.08.1958 F. Wischmann Låglandskvitkurle Pseudorchis albida ssp. albida Aalfot: Ml. Dalesætvand i Myklebustdalen og Førdedalen 27.07.1897 Dahl, Ove LP 16-16 60 Låglandskvitkurle Pseudorchis albida ssp. Albida Nordfjord; Bremangerland: Hornelen 09.08.1895 Dahl, Ove LP 02-03 63-64

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 46 – Miljøfaglig Utredning 2004

Figur 7. Hornelen sett frå sør. Dette er ein av dei mest imponerande kystformasjonane på Vestlandet. Feltarbeid i 2003 viste at dei bratte sørvendte liane med store rasmarker, sørvendte berg og småvaksen lauvskog også er biologisk interessante. Fleire sjeldsynte og dels raudlista lav, sopp og planter vart funne under ei kort registrering. Betre undersøkingar vil opplagt kunne avdekkje meir.

______

Biologisk mangfald i Bremanger kommune – 47 – Miljøfaglig Utredning 2004