Norsk Tidend 4-18

Home , Eldrid Lunden

Drøymeprosjektet Historie på nett Målfylket RETURADRESSE: – Eg ville ikkje at skrivinga Mykje av stoffet i den ny- – Det var utruleg kjekt skulle gå over, eg har ikkje norske litteraturhistoria blir å få vera med på dette, Noregs Mållag sett fram mot å setja punk- fritt tilgjengeleg på nett. seier Aud Karin Oen, som Lilletorget 1 tum, seier Morten Søberg. – Viktig, seier Allkunne- fekk Hordaland fylkes- 0184 OSLO Han har leita etter nynor- redaktør Per Magnus Fin- kommune til å stramma skens indre ljos. nanger Sandsmark. opp målbruken. SIDE 12–13 SIDE 14–15 SIDE 8–9

nr. 4 Norsk Tidend september 2018 medlemsblad for Noregs Mållag

Klår tale – Eg er ærleg. Eg seier det som det er, også når det gjeld studentane. Eg prøver ikkje å lura redaksjonane til å tilsetja folk eg ikkje synest har noko i journalistikken å gjera, seier Magni Øvrebotten, leiar ved NRK Nynorsk mediesenter. SIDE 16–19

FOTO: KJARTAN HELLEVE 2 Norsk Tidend Norsk Tidend 4 • 2018 Framhald avFedraheimen ogDen17deMai vera fagforeininga tilnynorsken? ҡ bod ogfagforeiningstillitsvalde». taleverk, takontakt medverneom- medverka. Setdeginnilov- ogav- harduplikttilå «Som arbeidstakar takarar somermidtieislikprosess. syna fram kvalitetane sine. han vera openforendringar og effektivisera,semd somskal såmå ieiverksom einarbeidstakar eg harlært atdetheiter. Akkurat norsken eromstillingsdyktig, som ҡ med segvidare. toppen nårdetgjeldviktigetingåta oftast står nynorsk eitstykke frå nynorsk. Mendeterunntaket. Som noko annaval ennåopnaoppfor , såhaddeikkjesistnemnde posten artiklar frå Bergens TidendeiAften- sjølv. DåSchibstedstartaå trykkja mot nynorsken seg,nestenav seg omstillingsprosessar styrkjerderi- det errom fornynorsken. Inokre desse prosessane erdetikkje gittat stadige skulesamanslåingar. Ialle regionar, eindigitalskulekvardag og ҡ lett åtrekkja parallellar. sken som einarbeidstakar, erdet som arbeidsgjevaren ognynor Om mevel åsjåpåstyresmaktene som ersærlegoppteken av dette. og akkurat noharmeeiregjering kla seg.Omstilling måtilogsåher, blinervøsefort kan av sliktsnakk. like lettå sjåkviforarbeidstakarar er detlettåsjåmotivet. Ogdeter sera. Fordeisomeigverksemder, same somåskjera nedogeffektivi - ҡ [email protected] Utforming: Audun, AS Språksmia Abonnement: 250kroner perår Heimeside: www.nm.no Hege Lothe,ErikGrov I redaksjonen: tlf. 23002932 [email protected], Redaktør: KjartanHelleve, Tilskrift: Avisa blirredigert etterRedaktørplakaten. Utgjeven avNoregs Mållag Omstilling ҡ ҡ ҡ ҡ Det finstlistermed råd tilarbeids- Eit samfunnvilheiletidautvi- Skal mesjå.KvenSkal seiastå kan Kommunesamanslåingar, nye I dag er omstilling blitt det I dageromstillingblittdet Det blireitspørsmålomny Lilletorget 1,0184OSLO

KJARTAN HELLEVE

•

2018 - - - om einaltsåtar bådeverdigrunnlag, overordnadel krete kompetansemåla pådeiulike trinnavilsjåut met laga direktoratet tilkorleis eitutkast deikon overordna oglite konkret. Foråhjelpepåproble- system ogmogelegheit»«språkleg mangfald». munikasjon», «skriftlegtekstskaping», «språket som tekst», tiltekst», «kritisktilnærming kom- «munnleg fag. «tekstikon Inorskbleidessekjerneelementa viktigaste ogmestsentrale elevane lære skal ikvart ifaga. det somblirkalla «kjerneelement» Deierdet SKULEÅRET 2017 og nynorsk.» «Norsk omfatter delikestilte skriftspråkene bokmål Noregs Mållag, såstårdetidenferdige utgåva at nemnde. Etterhøyringsfråsegn frå blant andre overordna atorda «nynorsk» og«bokmål»ikkjevar læreplanen våren 2017. var Førsteutkastet såpass idenoverordnaførst uttrykte delenav den nye mangel påhøgetankar. Deihøgeambisjonaneblei helse oglivsmestring». bærekraftigmedborgerskap, utviklingogfolke - blant anna jobbetverrfagleg demokrati «med og Verdigrunnlag løftastfram, skal ogelevane skal lære få meiridjupna,ogdeiskal «forståelse». auka hengen mellomfaga blibetre. skal Elevane skal innhald, meirtydelege prioriteringar, ogsaman relevante forframtida. Faga få skal meirrelevant endrastheiter detatdeiskal slikatdeiblirmeir læreplanane blitattibrukskulen.Imålsettinga ket «Kunnskapsløftet». Omberre dei toårskal nye inn ideisisterundanemedåfornye læreplanver UTDANNINGS-STYRESMAKTENE INOREGgår nå Kunnskapsløftet 2.0 må ikkje sende kunnskapane på loftet Som einser, såerresultatet framleis veldig Ordvalet frå Utdanningsdirektoratet viseringen – 18 UTARBEIDDE sådirektoratet - - - - undervise klasse 8Amedaltdetteibagasjen.undervise nedtileitklasseromog kjerneelement ogbyrjarå ҡ eit mindre bruktspråk. tilretteundervisninga fordeielevane somskriv ket. Derformåeinistørre grad leggedenkonkrete eit mindre bruktspråk enni det mestbruktesprå- nynorsk hovudmål. Det erannleisåfå opplæring i særskilde omsyntilsituasjonen forelevar med Da erdetviktigatnye læreplanverket tar nye norsk-læreplanen frå tilektelæreplan. utkast DENNE HAUSTENGÅRarbeidetmedåskrive den delæring». språk med. må einsjølvsagt haeinreiskap tilåanalysere vesentleg heilttilVG3. einmeistre Skal skriving, underleg. Formverk oggrammatikk-kunnskap er mens deterbortevekk ihøgare trinn.Detteer Formverk ernemntfor1.– 7. klasse ibarneskulen, loftet. ipraksiskunnskapsløft, blirå flytte til kunnskapar DA OPPDAGAR EINatdetsombleilansert someit ҡ Fleire undersøkingar tyder påatmange Ein heldsegpåoverflata,kallar men det«dyb- Grammatikk ogformverk eristorgrad vraka. LEIARTEIGEN direktoratet utdannings- Leiar iNoregsMållag MAGNE AASBRENN innhald direktoratet utdannings- Kunnskapsløftet 2.0 må ikkje sende kunnskapane på loftet direktoratet utdannings- innhald eksamen isidemål. Hermåmålrørsla vera vaken. ein fellesnorskkarakter av tilsluttog fjerning eigen bliførstetrinniretningleløpet kan av åinnføre dei sisteåra påungdomsskulenogividaregåande. sidemål ereignekarakterfag togongeriåret bådei vern, tyngdogseriøsitetved atbådehovudmål og ordninga. Detmestutsettespråket –nynorsken –får skeleg åfinneargumentforendre deneksisterande har nokon effektpå læringa tilelevane, erdet van NÅR ORDNINGAMEDsamanslåtte karakterar ikkje dei somikkjevar med. karakteren tilelevane som var mediforsøket, og fem årerlikevel atdetbleinullskilnadpåslutt- skriveopplæring tilelevane. Konklusjonen etter melde atdenneordninga gav deitidtilågimeir terane ihovud- ogsidemålslått saman.Lærarane skular og25ungdomsskular. Herbleihalvårskarak direktoratet. Forsøket har omfatta 184vidaregåande med eitkarakterforsøk påoppdrag frå Utdannings- Sidan 2013harforskingsinstituttetNIFUarbeidd saman meddetframtidige karaktersystemet inorsk. UTARBEIDINGA AV NYlæreplan hengsjølvsagt også på nynorskelevane. grunnsteinar ieispråkopplæring somtarbetre vare for atspråket deira erverdifullt. Dessefire punktaer dringar, ogdeiharbrukforstøtteanerkjenning praktiske grep medmindretalsutfor foråhanskast i nynorsk, ikkjebokmål.Deitreng og kunnskapar ei språk- ogskriveopplæring somtarutgangspunkt nynorsk inorskfaget ogskulengenerelt. Deitreng språkleg Nynorskelevar trygge. treng åmøtemeir nynorskelevar ikkjefår eiopplæring somgjerdei Å slå samannorskkarakterane undervegs isku- direktoratet utdannings- - - - standpunkt ogeksamen. elevar få eignekarakterar ihovud- ogsidemål,både nerte frå studieførebuande Derformå undervisning. både nynorsk ogbokmålhosdeisombliruteksami- prinsippet omateinstillerkrav tilkompetanse i sessen. nynorsken idennepro- blireitektekjerneelement Utdanningsdirektoratet. Noregs Mållagskalmøteleiingailæreplannemndatil DET BLIREINutfordrande haust. Læreplannemndatil Den norske, språklege jamstillinga bygger på Vi lovar ågjera vårtbesteforatomsynettil stiller krav tilkom- Den norske,språk- petanse i både nynorsk og bokmål. lege jamstillinga sippet omatein bygger påprin-

Teikning: Kjartan Helleve ҡ kjærleik».» sagt til«littmeir fridom,littmeir bisschen Frieden». Ogdetvartsjølv- nynorsk. Grand Prix-songar somvarivinden.Til svake. Ellersåhaddelæraraneomsett fred iverda ogåtavare pådeisomer kunne vere om salmarmedbodskap alle samlaforåsyngeeinsong.Det «Kvar vart morgon påbarneskulen representera oss alle? ikkje deisomsitikommunestyret med personarsomhatarnynorsk.Skal – Høgre harogsåpåsikker plass teke morkne syltestrikker. båndene slintrer rundtihalsensom og bare brøle motmånentilstemme meste fjelltopp,riveavsegklærne tilåklatreMan fårlyst opppånær- som gjørdetsågodtegnettilrock. – Deternoemedkrafteninynorsk nynorsk.» tuell røyndom somdetheiterpågodt «VR tyder«virtualreality», altsåvir- identitetar.» hansundervignettenLokale tekstene Tønesmune, samtintervjue omsang- for atStavangerbørblinynorskkom- forhold tilnynorsk,ogargumentere både holdeåpningsforedraget omsitt onsdag 19.september. han Derskal årets Kapittel-festival, somstarter «Men førstblirRenberg opptatt med det ervårfelleskulturskatt! ket, menverd åhuske, somdusier, at siesomsprå- Ja, determyesomkan – Såerdetdesomikke tålernynorsk. side. som harforegått franynorsken sin innlegg dereromoverkjøringen undret overhvorliteharmdirrende identifisert segmed,ogeridagfor- – Nynorskharundertegnedealdri singa, ikkjeproblemet. – Nynorskerfaktiskeindelavløy- skolen. hadde hattdetsomhovedmålpå nok skrevetpånynorskhvisvi boka –Men nårdetersagt,såhaddejeg dialekt. jeg iover20årharsungetsangerpå vis. Dethengernoksammenmedat – Detvarfaktiskmerkelig imåneds- nynorsk. – Fornyingaavbibelspråket kjemfrå Kari HelenePartapuoli tilVårt Land Lesarinnlegg frå Hemsedal Mållag fråHemsedalMållag Lesarinnlegg ҡ Brita i Allers svarar påeitinnlegg iAllers Brita – Tyskland hadde vunnemed«Ein SAGT Nils S. Breivik med lesarinnlegg S.Breivikmedlesarinnlegg Nils SørensenElsbeth tilDagen å skrive bok på bokmål. bokpåbokmål. å skrive Frank Åsabu medinnspeliBAÅsabu Tom OstadiMossAvis til Dalane Tidendeom Hardanger Folkeblad Stavanger Aftenblad i Sunnmørsposten «Tønes» Same Tønnesen i Hallingdølen Tønnesen N -

3 Norsk Tidend 4 • 2018 ҡҡ MÅLNYTT

SKAL HOPPA ETTER KIHL: – Ei veldig spennande utfordring, seier Peder Lofnes Hauge. Foto: Gro Morken Endresen Ny nestleiar

Peder Lofnes Hauge skrive nynorsk. Vi skal fremje nynorsk på alle område i samfun- er vald til ny nest- net, og i åra som kjem vil vi særleg prioritere skule, språkteknologi leiar av styret i No- og kommune- og regionreforma, seier Peder Lofnes Hauge. SAMDE: Nynorskelevane må bli omslutta av nynorsk i den digitale skulekvardagen, meiner Magne Aasbrenn, leiar i Noregs Mållag, og Steffen Handal, leiar i Utdanningsforbundet. regs Mållag. – Vi skal halde fram med å Foto: Eli Kristine Korsmo JENS KIHL GÅR av som nestleiar halde både lokale og nasjonale fordi han har vorte tilsett som styresmakter i øyra, men også politisk kommentator i Bergens hjelpe dei til å styrkje nynorsken Tidende. og vareta nynorskbrukarane sine – Dette er ei veldig spennande rettar, slår Peder Lofnes Hauge utfordring. Mållaget har styrkt seg fast. Krev digital læring på nynorsk dei siste åra og er ein organisa- Regjeringserklæringa gjev ikkje sjon i vekst. Vi vinn små og store rom for å svekkje nynorsken, men sigrar kvar dag, og eg opplever at tvert om styrkje han. For Noregs Retten til nynorske di- nynorsken har vind i segla, seier Mållag vert det viktig å halde fram FAKTA Peder Lofnes Hauge, påtroppande arbeidet inn mot regjeringa. Det er gitale læremiddel må nestleiar i Noregs Mållag. fleire saker som peikar seg ut, som Noregs Mållag og Utdannings- Peder Lofnes Hauge arbeider til dømes ny språklov og arbeidet sikrast, meiner Utdan- forbundet ønsker at: som politisk rådgjevar for sosial- med nye læreplanar i norskfaget. ҡҡ Kunnskapsdepartementet byråd Erlend Horn (V) i Bergen – Jens Kihl har vore ein stor ningsforbundet og opprettar ein eigen læremid- kommune. Han er 29 år og kjem kapasitet for oss med djup politisk delportal med eit oversyn frå Gloppen i Sogn og Fjordane. og taktisk innsikt. Heldigvis får Noregs Mållag. over digitale læremiddel som – Noregs Mållag er fagforei- Noregs Mållag ein ny nestleiar er produserte både på bok- ninga til nynorsken. Eg gler meg med mange av dei same eigenska- – STYRESMAKTENE MÅ sikre at mål og nynorsk. til å vere nestleiar i ein organisa- pane, seier Magne Aasbrenn, leiar nynorskelevane får oppfylt den lov- ҡҡ Det også i framtida blir sikra sjon som arbeider for at alle fritt i Noregs Mållag. festa retten til digitale læremiddel på midlar til å utvikle digitale skal kunne bruke dialekta si og HEGE LOTHE nynorsk, seier Steffen Handal, leiar i læremiddel på nynorsk, med Utdanningsforbundet og Magne Aas- same krav som i 2018-løy- brenn, leiar i Noregs Mållag. vinga, nemleg at dei som får Hauge-stipend til Erlend O. Nødtvedt Organisasjonane er nøgde med pengar frå utviklingspotten at Kunnskapsdepartementet slår til Kunnskapsdepartementet, Den unge poeten Erlend O. Nødt- – Eg er utruleg stolt og glad for tydeleg fast at både bokmål og må utvikle læremiddelet på vedt frå Bergen fekk æra av å å få dette stipendet. Det er eit fan- nynorsk skal med når det no blir båe målformer.

2018 vere den første som får det nyeta- tastisk initiativ å opprette ein pris løyvd 55 millionar ekstra til digitale • blerte Olav H. Hauge-stipendet på som fokuserer på poesien – som læremiddel. Likevel er det fleire til- ҡҡ Kontorstøtteprogram (til 4 dømes tekstbehandlings- 150.000 kroner. Utdelinga skjedde ofte kjem i skuggen av prosaen. Og tak som må til. program) som blir brukte i under Ulvik poesifestival. å få eit så stort stipend gir meg eit Skuleelevar med nynorsk som skulen, bør bli omfatta av dei Erlend O. Nødtvedt (f. 1984) får løft og tid til å skrive meir. 150.000 hovudmål har ein lovfesta rett til å same krava som læremiddel. stipendet for å ha fornya det lyriske kroner er ein stor sum i økonomien få både trykte og digitale læremid- språket samstundes som han løftar til ein poet, sa Nødtvedt til Nynorsk del på nynorsk. Opplæringslova slår fram fleire litterære uttrykk og tra- pressekontor. fast at alle læremiddel skal komme

Norsk Tidend Norsk disjonar. (NPK) på nynorsk og bokmål til same pris 4 N Rekord for Litteratur- dagane i Vinje OVER 2100 GJESTER besøkte Lit- og Oslo kom til Vinje med siste teraturdagane i Vinje i august. Det nytt om jubilanten. er publikumsrekord for festivalen Litteraturfestivalen i Telemark i Telemark. er arrangert årleg sidan 2001. Frå – Vi var spente på korleis publi- 2018 er han eigd og driven av kum ville ta imot eit program med Nynorsk kultursentrum som ein godt etablerte programpostar og del av Vinje-senteret. Rantala tak- mange nye innslag, og responsen kar medarbeidarar og frivillige for overveldar oss, seier dagleg leiar festivalsuksessen i år. Kristian W. Rantala i Vinje-sente- – Litteraturdagane er ein av dei ret i ei pressemelding. mest desentraliserte festivalane i Litteraturdagane i Vinje kan vise landet, og då kjem ein ingen veg til 2.139 gjester på 31 arrangement. utan mange gode hjelparar. Det Det er 1.000 fleire enn året før. vi gjorde no, kunne vi berre få Ein tredel av programma til fordi mange har gjort eit godt handla om 200-årsjubilanten Aas- arbeid med å utvikle festivalen før mund Olavsson Vinje. Foredrags- oss, seier Rantala i Vinje-senteret. haldarar frå Edinburgh, London (NPK)

SAMDE: Nynorskelevane må bli omslutta av nynorsk i den digitale skulekvardagen, meiner Magne Aasbrenn, leiar i Noregs Mållag, og Steffen Handal, leiar i Utdanningsforbundet. GODT BESØK: Publikum på avslutninga av Litteraturdagane i Vinje. Foto: Eli Kristine Korsmo Foto: Sunniva Lund Osdal / Nynorsk kultursentrum

Vinje-fondet tar tenkjepause Krev digital læring på nynorsk Søknadsbunken til Vinje-fondet kjent at tildelinga i år blir overført var i år så tynn at styret i Nynorsk til 2019. Føresetnaden er at pengane kultursentrum har valt å droppe går til det same føremålet. og same tid. Skulane skal ikkje nytte – Problemet er at mange av desse tildelinga denne gongen. Det kan òg hende at det blir læremiddel som ikkje er på båe språk. læremidla berre er tilgjengelege – Det er ingen dramatikk i dette, justerte tildelingskriterium. Nynorsk No er digitale læremiddel på full på bokmål. Skal nynorskelevane men søknadene var færre enn kultursentrum har nemleg bede Kul- fart inn i norske klasserom. Tilgan- bli trygge språkbrukarar, må dei tidlegare, og fleire av dei var i gren- turdepartementet om eit møte for å gen på læremiddel er stor, og norske framleis bli omslutta av nynorsk i selandet for støtteordninga. Styret drøfte forbetringar i støtteordninga. lærarar kan velje mellom mange skulekvardagen. Derfor må dei ha er opptatt av å ha eit best mogleg – Vi har hatt jamleg kontakt med gode verktøy for å gjere opplæringa tilgang til læremiddel på nynorsk, søknadsgrunnlag, og derfor tok vi Kulturdepartementet om ordninga betre og meir spennande. seier Steffen Handal. kontakt med departementet for undervegs, men har ikkje diskutert Det er likevel eit skilje mellom lære- eventuelt å flytte tildelinga til neste henne sidan ho vart oppretta. No middel og læringsressursar. Det må år, seier direktør Ottar Grepstad i har det gått åtte–ni år, og det kan til dømes vere lov for lærarar å bruke Nynorsk kultursentrum. vere lurt å gjere opp status, seier oppslagsverk og dagsaktuelt pressestoff Kulturdepartementet har no god- Ottar Grepstad. (NPK) utan at det blir råka av lova. – Men når læremiddelprodu- sentane sjølv lagar og vil selje inn – Strøyme-TV bør få nynorsk teksting læremidla til skulane som læremid- Skal nynorsk- del, må dei produkta vere lovlege og Strøymekanalane på TV, som Netflix jante venninne no snart kjem i filma altså ligge føre både på nynorsk og og HBO, må tilby nynorsk teksting versjon i strøyme-TV, bør kanalen elevane bli trygge bokmål, seier Magne Aasbrenn. meiner Noregs Mållag. HBO sørgje for at det blir med – Kunnskapsdepartementet og Utspelet kjem etter at det er blitt nynorske undertekstar, seier Magne

Utdanningsdirektoratet må ta over- kjent at HBO Nordic arbeider med Aasbrenn, leiar i Noregs Mållag, i ei 2018 språkbrukarar, må • ordna ansvar for at nynorskelevane å lansere Elena Ferrante-serien pressemelding. dei framleis bli om- i den framtidige digitale skulekvar- Mi briljante venninne som filmver- NRK viser stadig filmar som er dagen skal ha den same retten til sjon. Bokserien er i Noreg gitt ut på teksta på nynorsk, men i strøymeka- slutta av nynorsk i god opplæring på sitt hovudmål som nynorsk og har hatt stor suksess. Mål- nalane er slik teksting fråverande. bokmålselevane har, krev Utdan- laget meiner derfor at det er naturleg Noregs Mållag har kontakta HBO skulekvardagen. ningsforbundet og Noregs Mållag. at filmen blir teksta på nynorsk her i om dette og håpar kanalen ser at dei HEGE LOTHE landet. har eit marknadsførings-skup fram- Steffen Handal, [email protected] – Når Elena Ferrantes Mi bril- for nasen her. (NPK) Tidend 4 Norsk leiar i Utdanningsforbundet 5 ҡҡ MÅLNYTT – Målet er å bli meir synleg, få fleire medlemer og soleis få fleire innspel på kva me skal arbeida med, seier Olav Helge Øwre, leiar i Lærarmållaget. Lærarmållaget rører på seg LÆRARMÅLLAGET SLIT MED dei overalt, gjer at me i større grad er vore flinke nok til å syna oss fram, same utfordingane som dei fleste til stades der ting skjer. Er det eit og mange veit ikkje at me finst eller andre yrkesmållag; medlemene er spørsmål om korleis det står til i at det er råd å vera med i fleire spreidde over heile landet og dei lærarutdanninga? Ja vel, så spør me lokallag samstundes. Eg skal jo ikkje er yrkesaktive med avgrensa fritid. medlemene våre der. Skal det vera seia det sikkert, men eg er ganske No ynskjer Øwre å vri dette til noko ei skulemålsrøysting? Ja vel, så spør viss på at det er fleire enn hundre positivt. me lærarane ved dei aktuelle sku- lærarar mellom medlemene i mål- – Det er avgrensa kva me kan lane om kva situasjonen er. laget, seier Øwre, som sjølv er lærar gjera. Styremedlemene sit i Oslo – Men har de så mange medlemer ved Groruddalen skole i Oslo. og i Finnmark, så berre det å ha eit at det er mogleg? Skulen er eit av dei viktigaste styremøte kan vera ei utfordring. – Me er over hundre medlemer arbeidsområda Mållaget har, både Men nett dette at me har medlemer no, men eg er ganske sikker på at sentralt og lokalt. Om ein også og ikkje minst potensielle medlemer det er råd å bli fleire. Me har ikkje inkluderer arbeidet med vaksne innvandrarar og barnehage, så blir det allereie mykje med desse felta. Øwre seier at dei har ingen ambisjonar om å overta dette arbeidet. – Førebels er me eit lite lokallag den nye læreplanen i norsk, men Vår styrke er at me faktisk og er ikkje i nærleiken av å kunna me vil helst vera til stades på lærar- ta på oss slikt arbeid. Det er hel- rommet, seier Øwre. ler ikkje målet. Vår styrke er at me Han trekkjer fram fagdagar og arbeider i skulen, og kan seia faktisk arbeider i skulen, og kan motivasjonskurs som døme på seia mykje om korleis kvardagen er. kva laget kan arbeida med, men mykje om korleis kvardagen er. Me skal vera ein ressurs, eit tillegg, har også trua på at det vil vera ein nokon å spela på. Me har sendt inn styrke for lærarar å samlast i ein eit høyringssvar til arbeidet med kombinasjon av fag og målsak.

Læreplannemnda i full sving I VÅR OPPNEMNDE styret i Noregs gjande ulik for elevar med bokmål Mållag ei eiga nemnd for arbeidet som hovudmål og dei som har med dei nye læreplanane, og arbei- nynorsk som hovudmål, fortel det er kome godt i gang. Gudrun Kløve Juuhl. Det er eit veldig felt dei skal inn – Mållaget har alt gjort mykje i, og dette skal gjerast parallelt med arbeidd knytt til sidemålsordninga, det arbeidet Utdanningsdirektoratet så her har me ikkje like mykje bruk held på med. I fjor starta direktora- for å utvikla ny politikk. Når det tet jakta på såkalla kjerneelement, gjeld nynorskelevane, er det meir det som elevane skal læra i kvart som ikkje er tenkt og gjort i førre fag. Dette skuleåret skal sjølve lære- runde. Fleire undersøkingar tyder planane utviklast, og skal etter pla- på at mange nynorskelevar ikkje får nen vera ferdige ein gong til neste ei opplæring som gjer dei språkleg år. Målet er at dei skal takast i bruk trygge, seier Juuhl. frå hausten 2020. Ho syner til fleire undersøkingar I nemnda sit Gudrun Kløve der nett denne manglande meist-

2018 Juuhl (leiar), Nina Berge Rudi,

• ringa av skriftspråket og manglande Eline Bjørke og Magne Aasbrenn. oppleving av at nynorsk passar eller 4 Nemnda skal i all hovudsak kjennest naturleg i ulike situasjo- konsentrera seg om læreplanen nar, fort kan føra til språkskifte. i norsk, og det avgjerande spørs- målet blir: Korleis tek han vare på Treng språkleg sjølvtillit nynorskelevane. Nemnda meiner at det er viktig å NEMND I ARBEID: (F.v.) Gudrun Kløve Juuhl, Nina Berge Rudi, Eline Bjørke og – Nemnda meiner det er viktig seia at skulen har eit ansvar for å

Norsk Tidend Norsk Magne Aasbrenn. Foto: Per Henning Arntsen å syna at opplæringa er grunnleg- gje nynorskelevane ei språkopp- 6 N ҡҡ MEDIA

GURO KVALNES Leiar i Kringkastingsringen

Lovleg bra, NRK!

ETTER EIN TRAURIG vår med grimme tal for nynorsk på nett i NRK, var det gledeleg å sjå dei første episodane av den nye dramaserien Lovleg. Serien utspeler seg på Sandane i Sogn og Fjordane og følgjer oppturar og nedturar i livet til Gunnhild som går i 1. klasse på Firda vgs. Med eit publiseringsunivers som ligg tett opp til storebror Skam, med messenger- meldingar og fiktive instagramprofilar som ein kan følgje, var det mange språklege fallgruver.

DÅ EG FØRST høyrde om serien, som vart presentert som ein vestlandsk versjon av Skam, kjente eg det sokk i mageregionen. Her var det mykje som kunne gå galne vegen. Det er noko med å leggje lista så høgt, fallhøgda blir desto større. Men heldigvis er Lov- VIL BLI STØRRE: – Me er over hundre medlemer no, men eg er ganske sikker på at det er råd å bli fleire, seier leg eit univers på eiga hand, med sin Olav Helge Øwre, leiar i Lærarmållaget. Foto: Ingar Arnøy eigen estetikk og spelestil. Der Skam var seriøst og tenderte til det inder- – Det er noko anna når læra- Her kan me gjera oss god nytte lag. Då kunne me ha vore som eit lege, så er det meir komikk i Lovleg. rar kan møtast for å snakka om av den teknologiske utviklinga og fylkesmållag, med avgreiningar Og heldigvis så har serieskaparane og sams utfordringar og kombinera sosiale medium. Då har ikkje den over heile landet, gjerne ned på NRK sytt for at alt av tekstmeldingar det med målsak. Eg trur mange geografiske avstanden så mykje å skulenivå. Det er eg sikkert på og metatekst knytt til serien, anten av dei lærarane som er medle- seia lenger, seier Øwre, som også hadde gjort oss mykje sterkare og er på dialekt eller nynorsk! Eg kunne mer i Mållaget, er passive, og då ber på ein større draum. gjort det trivelegare å vera med, trekkje eit letta sukk i godstolen. For kunne dette vore ein måte å auka – Gitt at me greier å verva seier Øwre. dette er lovleg bra, NRK! engasjementet på. Det vil bli ein mange nok, så hadde det vore KJARTAN HELLEVE målfellesskap og ein fagfellesskap. fantastisk å få til lokale lærarmål- [email protected] OG DET ER gledeleg å kunne fram- snakke ei satsing frå allmennkring- kastaren for ein gongs skuld. For all den tid me i Kringkastingsringen nyttar til å ”reagere” og ”rase” frå oss om dårlege tal for nynorsk på nrk.no, om sjølvmål med teksting på bokmål i Heimebane og få nynorskbrukande Læreplannemnda i full sving leiarar i NRK, så er me opptekne av ein sterk allmennkringkastar. NRK læring som gjev dei språkleg læringsbehova til nynorskelevar det som er og bør vera ulikt. Men er fyrtårnet vårt, og det er jo difor sjølvtillit. meir i læreplanen. Det meiner dette er det jo opp til styret å sty- me er så opptekne av at dei fyller det – Nynorskelevar har bruk for me i nemnda vil vera nyttig ret diskutera ferdig. samfunnsoppdraget dei er sette til å å møta meir nynorsk i norskfaget for lærarane si planlegging av utføre. og skulen generelt. Dei må få ei undervisninga, fortel Juuhl. Verre på ungdomsskulen språk- og skriveopplæring som – Dette med ulike kompetanse- Dette skiljet er verre å få til i OG FOR ÅRA som kjem, så trur me i tek utgangspunkt i nynorsk og mål er ørlite kontroversielt. ungdomsskulen, der vilkåra for Kringkastingsringen at det kjem til språklege utfordringar knytt til – Me trur at det mest under- nynorskelevane straks er mykje å bli stadig viktigare for NRK å spele det, inkludert praktiske grep for visningsstyrande i læreplanen verre. Der har ikkje elevane rett ut mangfaldskortet sitt for å markere å hanskast med mindretalsutfor- er kompetansemåla. Difor har på undervisning på sitt eige seg i møte med dei kommersielle dringar. Og ikkje minst må dei me lagt vekt på å synleggjera hovudmål, og det finst heller aktørane. Rapporten NRK og medie- få støtte og anerkjenning for at nynorskelevane her. Dette er ei ikkje nokon regel om at nynorsk- mangfold som Medietilsynet leverte språket deira er verdifullt. ganske varsam differensiering, elevane kan samlast i eigne i vår, synte at NRK bidreg positivt – Korleis skal ein oppnå det? men det er å innføra eit nytt undervisningsgrupper. til mediemangfaldet i Noreg. Kring- – Det mest sjølvsagde er at prinsipp i læreplanen – nemleg – Difor må endringane koma i kastingsringen har i sommar likevel læreplanen må presisera at den at ikkje alt skal gjelda for alle, opplæringslova fyrst. Her oppfat- registert at kommersielle aktørar

grunnleggjande lese- og skrive- difor er det ei større endring enn tar me også at me er i tråd med har freista å undergrave truverdet til 2018 • opplæringa skal vera på hovud- det ser ut som. Me trur at dette arbeidsprogrammet, der punkta denne rapporten og ynskjer å utfordre målet. Det kan synast sjølvsagt, er ein betre idé enn ein heilt som gjeld ungdomsskule og posisjonen statskanalen har. Difor men introduksjonen av digitale eigen læreplan for nynorskele- vidaregåande, gjeld regulering trur me at NRK gjer rett i å posisjo- verktøy syner at slik er det ikkje vane, fordi veldig mange delar over læreplannivå, seier Juuhl. nere seg i mediebiletet ved å satse i praksis. Samstundes kan ein av faget er så integrerte på tvers Nemnda skal møtast no i sep- på mangfaldet. Kringkastingsringen ved å gjera nokre kompetanse- av skriftspråk. Me ser dette som tember, og jamleg utover hausten. heiar på ein sterk og mangfaldig all- mål ulike for nynorskelevar og eit framlegg som både tek vare HEGE LOTHE mennkringkastar! [email protected] bokmålselevar synleggjera opp- på det som er felles og synleggjer Tidend 4 Norsk 7 ҡҡ MÅLNYTT Nynorsk administrasjon på alle Nynorske bøker frå SNØFUGL vidaregåande skular. Nynorsk i all kommunikasjon på Bybanen i Bergen og all annan offentleg transport.

HORDALAND FYLKESKOMMUNE

Einar Bardal fortel om Klimakrisa har reist radikalt Ola Stemshaug har tatt for folket på ein trøndergard nye spørsmål til framtidig seg hjorten i norsk natur og på 1700-talet. Innberanna, landbrukspolitikk. Reidar kultur. Boka er kjelde til kunn- vakker og klok, er midt- Almås drøfter i denne høg- skap om kor verdfull hjorten punktet i handlinga. Ho blir aktuelle boka korleis norske har vore for bygdesamfunna. bønder skal tilpasse seg sett på prøve meir enn ein Innb. 300,– gong. Innb. 320,– klimaendringane. Innb. 350,- Rettar ryggen I LØPET AV eit halvt år har fyl- namngjevingsskikken for vidare- kestinget i Hordaland gjort to gåande skular i Bergen var annleis omfattande vedtak som skjerpar enn i resten av fylkeskommunen, Eigil Steinsfjord skriv om Reidar Almås, pioner i byg- Om Olav Gullvåg, bokmann og rutinane for nynorskbruk i fylket. og til sist enda ein med å finna ut kontakt over aldersgap, om deforskning, har skrive den- bladmann. Han skreiv Spelet Det har fylkespolitikar Aud Karin at det verken fanst avtalar eller truskap, skam, løyndom og ne boka, ein brannfakkel i om Heilag Olav, og gjekk i feng- om å møte sin gryande al- norsk landbrukspolitisk de- sel for målsaka. Eivind Hasle er Oen (SV) ein stor del av æra for. vedtak som låg til grunn for dette. derdom. Innb. kr. 280,– batt. Utg. 2016, innb. 350,– forfattar av boka. Innb. 350,– – Det var i november, då eg fekk Mest truleg var det snakk om ein sakspapira til fylkesutvalet, at eg gamal vane som hadde, som det la merke til saka, seier Aud Karin er med vanar flest, synt seg å vera Oen, gruppeleiar i Hordaland SV. vond å venda. Og slikt er nyttig – Eg sa til meg sjølv at her var ammunisjon for den som vil ha det ei sak der me kunne prøva å få merksemd rundt ei sak. til noko. Mållaget utstyrte difor alle Saka ho snakkar om, er ei tilsy- partigruppene i fylkestinget med nelatande enkel namngjevingssak den kunnskapen ein hadde grave som gjaldt tre nye vidaregåande opp, og Oen og SV delte informa- skular i Hordaland. Ved nærare sjon om kva framlegg dei ville augesyn kunne ein nemleg leggja fremja i fylkestinget. Til sist klarte merke til noko litt spesielt: I den dei såleis å dra i land ei fleirtals- nynorskadministrerte fylkeskom- semje: Bokmålsnamn på vidare- munen var det føreslått at to av gåande skular høyrer ikkje heime Gunnar Stavdal rydder Falkberget gjorde ein stor sam- Dette er Torleif Andersens dei nye skulane skulle ha den i ein nynorsk fylkeskommune, etter far sin, soknepresten. funnsinnsats ved sida av forfat- andre diktsamling. Han I kveldinga kjem han over tarskapen. Anders Sakrisvoll hentar inspirasjon frå nynorske nemninga vidaregåande og dimed måtte den nye skulen papir som gjer at han gløy- tar for seg hjelpesmannen og natur, havet og historia. skule, medan den siste var pre- på Tertnes i Bergen vera ein mer alt anna. Innb. 320,- politikaren. Innb. kr. 200,– Innb. 250,– sentert med bokmålsversjonen vidaregåande skule. I tillegg fekk videregående skole i namnet. Kor- forslagsstillarane også tilslutnad KNUT KJØK leis kunne det ha seg at ein fyl- kring eit ekstra forslag om at fylkeskommune som administrerer kestinget måtte få opp ei prinsipp- GAMLE ORD dei vidaregåande skulane sine på sak om språkbruk i fylkeskom- OG UTTRYKK nynorsk, ville gje bokmålsnamn munen generelt. Då låg vegen klar Målføreuttala til ein av dei nye skulane sine? for ein arbeidssam vår for både i Garmo og Vårdalen Det spørsmålet var det Oen SV-gruppeleiaren og mållaget. stilte seg. Ho visste frå før at fleire

SNØFUGL av skulane i Bergen allereie hadde Stramma opp regelverket namn på bokmål, og lurte på om I midten av juni var prinsippsaka Anders Sakrisvoll Eg er songen om fortel interessant Knut Kjøk la sjela si i ar- Ein mann blir pensjo- det var riktig at det skulle vera slik. klar til handsaming. Og trass i det spilte: kjettaren, om Falkbergets ko- beidet med målførearven nist. Det er tid for å tilråding frå fylkesadministrativt døgenikten, kujon- ne, mor og sviger- i Garmo og Vårdalen. I sjå tilbake, men også Samarbeid hald om å venta med å ta avgjer- en, forføraren, like- mor og korleis dei sommar kom boka på framover. Sigurd Bir- – Eg tenkte at dersom me gjorde ein der kring språkbrukspraksis til kelund tar opp spørs- sæla, den ovelegne, påverka forfattaren. 399 sider. Innb. 400,– liten jobb for å nøsta opp i saman- ein skal i gang med regionsaman- skriv Torgeir L. Bil- Innb. 200,– mål som trenger seg stad som intro til på ved denne mile- hengen rundt dette, kunne me kan slåingsprosessen med Sogn og pælen. Boka er på denne romanen. henda klara å laga ei større sak fjordane, vart også denne saka ein nynorsk, trass i titte- 2018 Boka kom i 2010 rundt dette namnevalet. Kan henda suksess for nynorsken sine vener • len «Å leve i nuet». Innb. 280,–. Utg. 1999, innb. kunne me få til ein ny praksis som i fylkestinget i Hordaland. Saman

4 Tilbod no kr. 100,– 180,- Tilbod kr. 70,– sømer seg betre i ein nynorsk fyl- med Venstre og Raudt, la SV også keskommune, fortel Oen. – Og då denne gongen fram eit alterna- Snøfugl forlag har i 50 år gitt ut mange titlar på nynorsk. Du kan tinge bøker frå oss på høvde det svært bra at Hordaland tivt forslag til vedtak. Dei føreslo epost: [email protected] – på tlf 72 87 24 11eller frå nettsidene våre: Mållag også var på ballen. at ein så raskt som råd skulle www.snøfugl.no. Du kan og tinge i brev til Snøfugl forlag, boks 95, 7221 Melhus. I samarbeid med friviljuge i stramma inn regelverket, mellom Bed du om bøker for meir enn 500 kroner blir dei sendt deg fraktfritt. fylkeslaget gjekk Oen i gang med anna ved at det fylkeskommunale

Norsk Tidend Norsk å prøva å koma til botnen i kvifor transportselskapet Skyss skal nytta 8 N Nynorsk- skrivande oslofolk

OSLO MÅLLAG ARRANGERTE i juni MålBar med temaet «Oslofolk som skriv nynorsk». Gjestene som var inviterte: Oddrun Grønvik, språkforskar ved Universitetet i Oslo og m.a. tidlegare redaktør for Norsk Ordbok, Jens Kihl, journalist i Klassekampen og nestleiar i Noregs Mållag, Karl Peder Mork, musikkstudent og tidlegare leiar i Norsk Målungdom Ordstyrar var Ellen Hellebo- stad Toft, leiar for Oslo mållag og seniorrådgjevar i Språkrådet. Ho er oppvaksen i Bærum og la sjølv om til nynorsk ein dag i 2007. Kvar av gjestene heldt ei inn- leiing om eigen bakgrunn og deira veg til nynorsken. Grønvik fortalde om ein oppvekst med språkmedvitne foreldre. Mor hennar Einfrid Perstølen, som døydde i fjor, er mellom anna kjend for å få inn Noreg-namnet på frimerke og pengesetlar. Dei to andre paneldeltaka- rane, Jens Kihl, oppvaksen på Ullevål, og Karl Peder Mork, oppvaksen i Holmenkollen, fortalde begge at dei vart med i elevmålla- get ved Oslo Katedralskole før dei la om til nynorsk. Kihl fortalde at han i motsetnad til Oddrun ikkje kom frå ein heim der nynorsk var naturleg, og at han i utgangspunktet berre melde seg inn i elevmållaget som ei veneteneste. Deretter balla det på seg i slik grad at han til slutt skjøna det ikkje gjekk an å sjå seg attende. På spørsmål om i kva grad nynorskbrukarar slår meir opp i ordbøker enn bokmålsbrukarar, svara Kihl at han i sitt arbeid som NYNORSK PÅ BYBANEN: – At mållaget heile tida var der med faktaopp- journalist slo opp mange gonger lysningar og gode argument, var til god hjelp for oss, seier Aud Karin Oen. for dagen, truleg oftare enn bok- Foto: Hordaland Fylkeskommune og IngolfBLN / Flickr målsbrukarane, men mest for å sjekka at han hadde rett, noko som oftast var tilfelle. Likevel får han stundom sinte e-postar om nynorsk i Bergen på same måte med oss politikarar når de oppdagar – Eg er veldig nøgd med resulta- språket, og ikkje berre om språk- som elles i fylket, at alle fylkeskom- saker der nynorsktilhøve er aktuelle. tet, seier den nynorskengasjerte Oen. feil. Så kanskje bokmålsbrukarar munale vidaregåande skular skal – Det var utruleg kjekt å få vera slepp unna med meir. administrerast og marknadsføra seg Jubel og applaus med på dette. Ho meiner desse sakene Mork på si side fortalde at på nynorsk (sjølv i språknøytrale Ho fortel vidare at ofte er det slik at verkeleg har sett nynorsken på dags- han vart meir språkmedviten kommunar som Bergen) og at alle ting modnast hjå politikarane. Når ordenen på ein heilt ny måte i fylket. etter eit opphald i Berlin, der tekstar som fylkeskommunen beta- forslag kjem på bordet i politiske Nynorsksaka har vorte meir synleg, han mellom anna opplevde at lar eksterne tekstprodusentar for, utval, har ikkje representantane og gangen fram mot vedtaka har vore dialektbruk møtte motstand også bør leverast på nynorsk. alltid fått tid til å tenka over kva dei med på å få fram administrativ språk- og ikkje var sjølvsagt slik som i – Me skal inn saman med ein meiner om saka. Dersom ein vil vera bruk som ei viktig sak i seg sjølv. Noreg. Det var fyrst etter dette fylkeskommune som heldigvis er med på å påverka prosessen fram – Det skal ikkje vera slik at ein at han vart engasjert og la om mykje strengare enn oss på dette. mot eit endeleg vedtak om noko, tenker det ikkje er så farleg om ein målforma og til dels dialekta. Då bør me skjerpa oss allereie no, er det viktig ikkje å gje seg før saka kallar ein skule for vidaregåande I spørsmålsrunden var møte- sa forslagsstillar Oen frå talarstolen. er komen heilt i mål. Ver aktiv, finn eller videregående, at det ikkje er lyden dessutan innom fleire Og med stønad frå KrF, Ap, Sp og fram til relevant informasjon og så farleg om det er litt bokmål her andre tema, mellom anna bruk

MDG vart alle desse punkta ved- argumentasjonslister og ha ein open og litt nynorsk her, held Oen fram. av nynorsk som opplæringsspråk 2018 • tekne. I ettertid vart det rapportert dialog med partigruppene, er rådet – Har ein fyrst gjort eit vedtak om for innvandrarar og nynorsk om spontane jubelrop frå bakarst i frå den erfarne fylkespolitikaren. administrasjonsspråk, så skal ein i teikneseriar. Ut frå kveldens salen. God informasjonsflyt er ofte avgje- fylgja det. I Hordaland har me valt innhald kan ein litt uvitskapleg – At mållaget heile tida var der rande, meiner ho. å bruka nynorsk, og då skal me konkludera med at det gjerne er med faktaopplysningar og gode Jubelen bak i fylkestingsalen i bruka det. Det er ei sak det er verdt slumpetreff som fører til at oslo- argument, var til god hjelp for oss, juni vitna om politikarar som var å kjempa for. folk skriv nynorsk, men meir seier Oen om gangen i saka. – De glade for å få noko att for å ha stått LIVE HAVRO BJØRNSTAD forsking er naudsynt. [email protected] gjer lurt i å fylgja med og ta kontakt på for ei sak. MADS Y. RAGE Tidend 4 Norsk 9 ҡҡ LOKALNYTT Nettside skal redde dialekten

Numedal mållag lanserte Tilbyd nettsida til andre lag Medan styret har lagt ned mykje arbeid si innhaldsrike dialekt- på å skrive pengesøknadar, finne forma på innhaldet og setje nettsida ut i livet, er det nettside i sommar. Dei lokale arbeidsgrupper for kvar bygd som jamleg møtest for å fylle ordboka med inn- meiner det er eit pilot- hald. I tillegg til stor dugnadsinnsats, var prosjekt som andre kan få det økonomisk sett i fyrste rekkje støtte frå Buskerud mållag og numedalskommunane som gjorde prosjektet mogleg. – I starten SPLEISELAG: I alt 700 bøker vart delte ut til avgangselevane nytte av. freista me å få Noregs Mållag aktivt med på dei vidaregåande skulane i Sunnfjord. I kvar bok låg ei på å utvikle dialektnettsida som eit pilot- helsing til elevane både frå Sogn og Fjordane mållag, Naust- dal mållag, Førde mållag, Jølster mållag og Selja Forlag. Frå – OPPHAVLEG VAR IDEEN å skrive bok og prosjekt. Det ville dei ikkje, så me tok på venstre Arne Kleiva (Naustdal mållag), Anne Britt Fedøy (Selja ha fast spalte i lokalavisa, fortel Gunhild oss oppgåva sjølv. No vonar me at arbeidet Forlag), Norunn Ulvedal (Førde mållag) og Ingrid Søyland Torsrud, ein av dei gamle travarane i lokal- kan koma andre til gode. Mål- og dialektlag (Jølster mållag). laget. Lagsleiar Sigrun Heimdal medgjev at som måtte vera interesserte, kan godt få det i staden vart satsa på nettet for mellom kjøpe nettsida «rein» og fylle henne med anna å nå dei unge. – Grunntanken vår er innhald for eiga bygd eller fylke, reklame- at nettsida Numedalsmål (www.numedals- rer Gunhild Torsrud, – og det til ein rimeleg mal.no) skal dokumentere, formidle og pris. Me likar å samle ord, ikkje pengar. fremje bruk av og kunnskap om numedals- Gav 700 bøker dialektane. Om me klarar å gjera det på eit Måltilhøva i Numedal litt ungdommeleg og friskt vis, så har me Lokallaget har kring 50 medlemmar. Sjølv kanskje gjort noko rett, seier Sigrun. om den siste nynorske skulekrinsen i dalen til elevane vart nedlagd for fleire år sidan, er nynor- Profesjonelt skreddarsydd sken framleis ei viktig sak for laget. Mel- – Reis ut i verda, Hellesen, Agnete Haaland, Ei nettside kan vera så mangt. I utgangs- lom anna har det vore halde nynorskkurs Marita Liabø, Idun Los- punktet kan heilt enkle sider lagast gratis, for sidemålslærarar. I det siste har likevel men hald på negård, Eldrid Lunden, og det fanst allereie norske dialektsider dialekten stått mest i fokus. – Diverre er det Vidar Nupen, Hans Sande, med meir heimelaga preg. Numedal mållag ikkje mange unge som held på målet, seier dialekta di og Katrine Sele, Gunnar Staa- ville få laga ei profesjonelt utvikla nettside Sigrun, – men me gjev ikkje opp kampen lesen, Rune Timberlid, der funksjonaliteten og estetikken gjorde enno. Sjølv er ho ein av fire aktive medlem- nynorsken – Jorunn Torsheim, Fridtjov sida morosam å bruke og fin å sjå på. mar i 30-åra. Det vart fullt i det vesle lokalet Urdal, Maria Tryti Venne- Forma skulle tilpassast innhaldet og ikkje i Rollag den 27. juli i år då nettsida skulle og kom gjerne rød, Sissel Værøyvik, Ole omvendt. Det dyraste å få laga var den digi- opnast. Sylfest Lomheim kasta glans over til- Johannes Øvretveit og tale ordboka – delt på ulike bygder – med stellinga, og den lokale spelemannen, Even heim til slutt. Ronny Brede Aase. avanserte bla- og søkjefunksjonar. Tråen, underheldt 132 gjester. Dialekt er eit DET VAR OPPFORDRINGA – Skal nynorsk overleve populært tema både for bygde- og hyttefolk. frå Sogn og Fjordane mål- som målform, er det viktig Ein kulturhistorisk skatt Språkprofessor Alexander Seippel budde lag, Førde mållag, Jølster med gode ambassadørar. Nettsida har ein ordbokdel der du kan søkje i dalen i periodar 1891–1907. Desse orda mållag, Naustdal mållag og De som er unge og skal både på fritekst, ordklasse og tema. Alle hans finn ein nærast som eit valspråk på Selja Forlag, då dei delte ut i verda, er dei beste einskilde ord har forklaring og ei dømeset- dialektnettsida: «Den som hev so godt eit ut «Ete fysst. 18 forteljingar ambassadørane vi kan få, ning som viser bruken. Til dei einskilde maal som Numedalsmaalet og so vrakar det om Sunnfjord» til alle dei sa leiar i Sogn og Fjordane orda vil det ofte vera lydfil for å vise uttale, og tek bymaalet i staden, han vil eg likne 700 avgangselevane på mållag, Hallstein Dvergs- og ein kan finne foto, lengre forklaringar, med ei jente som hev ervt ei ven gamal Dale vgs, Hafstad vgs, Mo dal til elevane på Hafstad grammatikalsk bøyingsskjema og nettlen- sylgje etter mor si, og so byter ho burt fyr ei og Øyrane vgs og Flora vgs. vgs som introduksjon til ker. I tillegg har sida artiklar om dialektane, massingbrosje med ein uekte stein i.» – Vi håpar at same kvar bokgåva. Han peika også og tekst, lyd og video av det tradisjonelle Dei som måtte ynskje meir informasjon du hamnar, så vil du hugse på det presset nynorsk talemålet. Laget har ambisjonar om å utvi- for å starte likande prosjekt, kan kontakte kvar du kom i frå. Vi håpar kjempar mot frå alle kan- kle pedagogiske verkty som kan nyttast i Numedal mållag på: [email protected] også at du tek vare på den tar, ikkje minst frå sosiale skuleverket. Innhaldet på sida skal halde BJØRN OLE HOVDA vakre dialekta di og at du medium. fram med å vekse. [email protected] brukar nynorsk som skrift- Elevane fekk også hel- språk, sjølv om kollegaene sing frå ein av forfattarane, på ein framtidig arbeids- Ronny Brede Aase, ei ung plass gjer noko anna, skriv og prislønt radiostemme, Sogn og Fjordane mållag, som har vist at dialekt og Naustdal mållag, Jølster nynorsk ikkje er noko hin- mållag, Førde mållag og der for å lukkast. Selja Forlag i helsinga som – Uansett kor og kva ligg ved bokgåva. du skal, sørg for å nyte Boka Ete fysst er eit det så hardt du klarar. resultat av at 18 forfat- Og sørg for å skryte av tarar og skribentar fekk kor du kjem frå. Der stikkordet «Sunnfjord» og ute i den store verda er vart utfordra til å skrive ein Sunnfjord ganske eksklu- personleg tekst. Bidragsy- sive saker. Tol at dei nye tarane kjem frå Sunnfjord, venene dine seier «hæ?»

2018 har flytta til Sunnfjord • når du pratar den vakre eller kjenner seg på ulikt dialekta di i starten. Dei 4 vis knytte til distriktet. må berre få utvide hori- Nokre av røystene er nye, sonten sin, og taklar det KUNNGJER: andre er prislønte og har kjempebra etter kvart, Harald Runde skrive bøker nok til å fylle skriv Brede Aase, betre ropar ut Aud ei bokhylle på eiga hand. kjend som P3 Ronny, til Kibsgaard som Dei 18 er: Gunnar Garfors, elevane. vinnar i Naust-

Norsk Tidend Norsk Heidi Hattestein, Terje PRESSEMELDING dal. 10 N

ҡҡ LANDET RUNDT

NYTT MÅLLAG I Nettside skal redde dialekten MOSS! Heile 15 personar kom og vart med på skipingsmøtet til Moss Mållag. På møtet var det fleire som var på sitt aller fyrste mållagsmøte. Det var Noregs Mål- lag og Østfold Mållag som tok initiativ til skipingsmøtet på Moss bibliotek. Det første styret er på plass fram til årsmøtet neste år. Fremst sit den første leiaren av Moss Mål- Foto: Magne Aasbrenn lag, Trygve Hansen Eidem. Bak frå venstre står Magnus Bernhardsen, Tom Rikard Ostad, Gro Carlsen og Anders Ericson.

FOSSETUR I VALDRES: Nord-Aurdal Mållag og Etnedal Mållag inviterte til «fossetur» til Lundebrue og Helleføssen i Etnedal på seinsommaren. Torodd Lybeck som har skrive boka 222 fossar i Valdres, var turleiar. Han fortalde om mellom anna Lundebrue, elva og Helleføssen. Ved Lundebrue var det pause. Då hadde turdeltakarane med seg niste og drakk kaffi saman.

STAND PÅ RANDABERG: Ein laurdag i august stod Stavanger Mållag på stand i Randaberg sentrum. Dei delte ut Dag og Tid og vart tekne godt i mot.

PANELSAMTALE OM NYNORSK DIGITAL OPPVEKST: Korleis skal ungane lære seg å skrive nynorsk når alt på iPaden dei får på skulen, er på bokmål? Det spørsmålet stilte Volda Mållag saman med Høgskulen i Volda og Allkunne i ei panelsamtale i høve Forskingsdagane. Direktør i Språkrådet Åse Wetås deltok i panelet saman med førsteamanuensis Gudrun Kløve Juuhl på Høgsku- len i Volda og leiar i Volda Mållag, lærar Øyvind Festø og oppvekstsjef i Volda Per Ivar Kongsvik.

TELEMARK MÅLLAG STARTAR FORLAG: I haust tryk- kjer Telemark Forlag opp att ei bok som heiter Ljos og kraft til alle heimar som handlar om krafthistoria til Vest-Telemark. Deretter gjev dei ut ei ny bok om skrift på låvevegger: Folkekunst, tidtrøyte eller magi skriven av Åsta Østmoe Kostveit frå Vinje.

PÅ TUR MED DALANE MÅLLAG: I september inviterte Dalane Mållag på tur i fotspora til Ole Gabriel Ueland. Turen starta på Heskestad gamle kyrkjegard. Her vart han gravlagd i 1870. Han kom inn på Stortin- get i 1833, 33 år gammal, og sidan vart han attvald til alle storting så lenge han levde. På Stortinget vart han førar for bøndene og arbeidde for å styrkja folkestyret. Ole Gabriel Ueland var fyrste ordføraren i Heskestad, han var lensmann, klokkar og omgangsskulelærar, og sjølvsagt bonde.

Da går se’ vel te itte kvert SAMLING FOR UNGE VAKSNE: I starten av september var det samling av unge vaksne i Oslo. Styret inviterte «DOMMEN» FRÅ FOLK i Naustdal i Sunn- Premie var den nye boka frå Samlaget, unge vaksne målfolk frå 25 til og med 40 år til å kome fjord av det typiske «Naustdalsuttrykket» «Ein driftig djevel i Bergen», om målman- til Oslo for ha det kjekt i lag, byggje kunnskap og for å står fast: Da går se’ vel te itte kvert –! nen, avisredaktøren og grunnleggjaren av drøfte målpolitikk og strategi. Det vart ei triveleg sam- Under bygdedagen i Naustdal – San- nynorsk forlagsverksemd, Mons Litleré. ling. Somme hadde ikkje vore med på mållagsmøte densundagen – siste sundagen i august, Mons var naustedøl og tok til med boksal før, medan andre hadde vore veldig aktive i Norsk hadde også Naustdal Mållag stand. Vi og bokutgjeving i tilknyting til handels- Målungdom. Nokre var allereie aktive i eit lokallag, medverka med to oppgåver: Ein ordleik verksemda til faren. Han vart så henta til medan andre ynskte å bli aktive i eit mållag. (kviss) og ei liste over typiske uttrykk frå Bergen som redaktør og tok med forlags-

daglegtalen i bygda. Ordleiken vart dømd verksemda. STAND PÅ SANDANE-DAGANE: Gloppen Mållag 2018 • til å vere vanskeleg: Men Aud Kibsgaard Mons døydde tidleg, men rakk å gje følgde tradisjonen og stod på stand på Sandane- hadde likevel elleve rette av tolv spørsmål, ut kring 115 bøker, der 80 av desse var på dagane. I år debuterte dei med ny standsdisk og flagg. ikkje verst! landsmål. Mållaget hadde også forslag til eit rot- Mållaget takkar Aud J. Baardsen, Vigdis VIL LAGE LAG I FITJAR: I Fitjar kommune i Hordaland ekte «Naustdalsuttrykk». Her stemde heile Ness og Jens Vestrheim for gode forslag til har Noregs Mållag ikkje lokallag i dag. Det vil lokale tredjeparten av deltakarane for Da går se’ oppgåver, ord og uttrykk! målfolk gjerne noko med. No er det kalla inn til opp- vel te itte kvert –. Loddtrekking måtte til, og HARALD JARL RUNDE skipingsmøte måndag 1. oktober klokka 19 på Fitjar Naustdal Mållag Joar Stegane vart vinnar. seniorsenter ved Fitjar kultur og idrettsbygg. Tidend 4 Norsk 11 ҡҡ BØKER Kastar seg ut i det Ljoset inn- Debuterer med barnebok gitt ut på både nynorsk og bokmål – vertes ljoset

og på eige forlag. Morten Søberg har forfriskande å finna metaforar som kunne illustrera poenga mine. Det – DET ER EI barnebok til rein halde nynorsken opp handlar om ulike former for ljos, og underhaldning. Ho har ingen vassmerke – men dette må lesast, peikefinger, og lite underliggjande mot ljoset og leita et- seier han. moral. Det er artig for ungane og ter eit vassmerke. vonleg også for dei vaksne, fortel Nynorsken er essayistisk debutant Pia Lise Selnes. Det er med eit essay han leitar, og Til dagleg arbeider Selnes som I MANGE ÅR har tweed-industrien det er i essayet han finn svar. Sjan- tekstforfattar i eit reklamebyrå i VIL NÅ UT: – Det viktigaste for meg, på Ytre Hebridane i Skottland hatt geren er særmerkt av ein tydeleg Trondheim, og ho har lang erfa- som urutinert forleggjar og debu- ei godkjenningsordning for kva avsendar som utforskar og spør, ring med å skriva historier, både tant, er å få gitt ut boka og nå ut til som kan reknast som skikkeleg utan å koma med bastante svar. Ofte for born og vaksne. For nokre år så mange lesarar som råd, seier Pia Harris Tweed. I lovreglane frå 1993 freistar forfattaren å utfordra ved- sidan starta ho på ein historisk Lise Selnes. Foto: Samarkand heiter det mellom anna at tweeden tekne sanningar; løysa og lysa opp roman som kravde mykje føre- må vera voven for hand heime hjå eitkvart. arbeid, og som tok tid å bli ferdig nokon som bur på øya, av ull som er – Om du kjøper denne defini- med. Då fyrsteutkastet endeleg spunne og farga på Ytre Hebridane. sjonen av essay som sjanger, så er var ferdig skrive, fekk ho lyst til å omsett til nynorsk og ikkje samstun- Dette minner om krava som finst det fort å sjå likskapen mellom den skriva noko heilt anna. Ut kom his- des gje det ut på bokmål, som trass både til champagne, som må pro- nynorske skriftkulturen og essayet, toria om Esmeralda Storeblom. alt er mi eiga målform, fortel Selnes. duserast i Champagne-Ardenne og seier Søberg. Esmeralda er ei mor som berre I mellomtida hadde ho fått kon- til feta-ost, der mjølka må koma frå – Det er i essayet den nynor- kan telja til tolv. Difor trur ho at ho takt med folk som gjev ut bøker på nokre få område i Hellas. ske skriftkulturen møter seg sjølv. har tolv born, sjølv om ho eigentleg eige forlag, og ideen kom om å gje Dette er sjølvsagt gjort for at Denne skriftkulturen er gjen- har tretten. Ho er ein ivrig heklar ut boka på eige forlag. Då kunne varene ikkje skal bli erstatta av nomsyra av tydelege subjekt, av med ei utprega evne til å hekla seg ho gjera akkurat som ho ville. rimelegare alternativ. Det ville like- granskingar, reiser og utprøvande ut av vanskelege situasjonar. Pappa – Så eg må nok innrømma at vel vore fånyttes om ein ikkje kunne samtalar. Sjølv den fyrste nynorske Storeblom er tubalærar, og ungane det med ei nynorskutgåve var meir ha argumentert for at tweeden, teksten Aasen hadde på trykk i Mor- og alle på skulen må spela tuba. tilfeldig enn viktig. Men då ideen vinen og osten får nokre heilt sær- genbladet, var ein samtale mellom Dei er møkk lei, men stemninga fyrst kom, klarte eg ikkje å sleppa eigne eigenskapar ved å bli produ- to bønder. Samtalen er der, under- snur når dei blir inviterte til å spela han. Med ein ektemann som ivra serte nett der og på den måten. søkinga er der og folkeopplysinga. i Amerika. Problemet er at det er veldig for nynorsk, og ein kol- Utan å jamføra meir med vare- Gode essay har også ein politisk Esmeralda som skal tinga billettar. lega som sette meg i kontakt med handelen er nynorsk også i ein brodd, det handlar om samfunns- – Ein av manuskonsulentane Åsmund Forfang for omsetjing, liknande situasjon. Om ein berre ser utvikling. På same måte har nynor- mine samanlikna boka med Kurt- kjende eg at ting ramla på plass av på den praktiske nytta av eit språk, sken vore heilt avhengig av politikk, bøkene til Erlend Loe. Smigrande seg sjølv. Det viktigaste for meg, så vil det vera enkelt å seia at det er lovgjeving, løyvingar, innstillingar, sjølvsagt, men ho snakka truleg som urutinert forleggjar og debu- meiningslaust å halda seg med to tilrådingar og vedtak. Om du så å meir om stilen enn om kvaliteten, tant, er å få gitt ut boka og nå ut til såpass like språk her til lands. Men seia held den nynorske skriftkultu- seier Selnes. så mange lesarar som råd. Håpet er om ein vel å sjå på kva som særmer- ren opp mot ljoset, så kan du sjå eit Då ho var ferdig med boka om at ei parallellutgåve kan hjelpa til kjer språket, så vil ein fort finna at vassmerke: essayistisk språk, klåre Esmeralda, sende ho henne til fleire med det. Om eg lukkast, kjem sjølv- det har eigenskapar som gjer det subjekt, opposisjon, politikk og forlag. Trass i positive tilbakemel- sagt også bok to og tre til å bli sette unikt. samfunnssak. Om du ser slik, er det dingar, stoppa det opp. Ein dag sa om. Fortenesta ville heilt klart vore Det er desse eigenskapane ei forlokkande kopling mellom ein mannen hennar, nærast på fleip, at større om eg berre valde eitt språk, Morten Søberg jaktar på i det nye bestemt sjanger og denne skriftkul- ho burde setje boka om til nynorsk men etter kvart har dette blitt til essayet sitt, Nynorskens lys. Det har turen. og senda henne til Samlaget. Ho tok min eigen vesle «gimmick», og eit vore eit drøymeprosjekt. – Men bortsett frå dei som går på han på alvor og kontakta fleire for- ørlite spark til dei etablerte forlaga. – Eg ville på sett og vis ikkje vidaregåande, er det ganske få av lag som gjev ut bøker på nynorsk. – Blir du nervøs av å gjera dette at skrivinga skulle gå over, fortel oss som held på med essayskriving. Men dei ville ikkje vera med på å for eiga rekning? Søberg. – For mange er nynorsk konven- gje ut boka også på bokmål. – Det einaste eg framleis er ner- – Eg har ikkje sett fram mot å sjonelt og daglegdags. Sjølvsagt – – Etter som manuset alt eksis- vøs for, er om folk likar boka eller setja punktum. Det har gjort meg det seier seg sjølv. Men det ligg også terte på bokmål, tykte eg det var ikkje. Sjølv om eg har hatt testle- godt å tenkja gjennom kvifor eg føre som eit val, eit språk djupast meiningslaust om eg skulle få det sarar og fått hjelp av manuskonsu- sjølv skriv nynorsk, og det har vore sett forma og prega av ferdaminne, lentar, så slepp ikkje redsla taket. folkestyre, forsøk, munnhell og Eg kunne kanskje tenkt litt meir på ordtak, politikk og utprøvingar. økonomi og inntening, men eg er Skriv du nynorsk som vaksen, så komfortabel med at dette i verste kjem ein ikkje unna at ein meiner fall går med eit dundrande under- noko med det. Det er ein særmerkt skot. Ikkje spelar eg golf heller, så norsk skriftkultur som har nokre eg har råd til ein liten «hobby» som ibuande eigenskapar, som skil seg kanskje kan bli til noko meir på frå bokmålet. Å sjå til er det nærast sikt, seier Selnes. identiske språk, men det er berre Ho har alt skrive bok num- toppen av isfjellet. Den dag i dag 2018

• mer to, der alle ungane skal få eit har nynorsken noko kjettersk ved husdyr kvar. Og i bok nummer tre, seg. Det er ein skriftkultur som gjen- 3 som Selnes så vidt har kome i gang nom «sin blotte eksistens» syner med, får pappa Storeblom problem at det finst alternative sanningar, Tubakrisa då ein naboskule startar med å Nynorskens lys andre typar erfaringar, som kjem til av Pia Lise Selnes læra alle ungane å spela trompet. av Morten Søberg uttrykk gjennom eit språk som står Samarkand 2018 KJARTAN HELLEVE Samlaget 2018 i opposisjon til fleirtalssynet på kva [email protected] som er norsk, og korleis ein skriv

Norsk Tidend Norsk norsk. Boka er eit forsøk på å bera 12 N Fjellgard- klassikar i ny utgåve

HALVOR FLODEN SI skildring om fjellgarden han vaks opp på, er endeleg råd å få tak i. «Det er ikkje tanken at denne utgreiinga skal vera ei bok til utgjevings. Men eg tenkjer at det kan ha noko å seia at eg gir ei nokoleis utførleg skildring av miljøet eg vaks opp i. (…) Ei utførleg skildring av livet og arbeidet på garden i min barndom kan med tida få kulturell interesse, og det er difor eg etlar meg til å bruke nokre vinterdagar til å feste noko om det på papiret.» Dette skreiv Halvor Flo- den berre nokre månader før han døydde i 1956. Lite visste han kor rett tenkt det var. Skildringa av livet i Kvan- bekksetra fekk ein stor plass i Historien om Norge av Kar- sten Alnæs, som eit levande bilete på overgangen frå naturalhushald til industriell tidsalder. Sjølve gardsdrifta tek naturlegvis mest plass, men boka har også eigne kapittel om bakst, veving, barnestell og julefeiring. Så sjølv om boka stort sett er ei nøktern skildring av kvardag og helg, så skin det gjennom at ho er skriven av ein forfattar. Slik sett handlar boka vel så mykje om folka som levde på garden, som om korleis dei dreiv han. Boka kom endeleg ut i 1968, men har lenge vore vanskeleg å få tak i. No har Bjørn Skåret og vesle Fregn Forlag i Trysil gitt henne ut MANGFALDIG: – Om du held den nynorske skriftkulturen opp mot ljoset, så kan du sjå eit vassmerke: essayistisk språk, på ny. Den nye utgåva er rikt klåre subjekt, opposisjon, politikk og samfunnssak, seier Morten Søberg. Foto: Kjartan Helleve utstyrt med teikningar og fotografi. Boka har fått eit etterord av kunstnar Finn Moen som vitjar garden til torgs ein argumentasjon om at bokmålske skriftkulturen. Eg måtte – Om me held oss til at eit essay gjennom akvarellar og tekst. slik er det. sannsynlegvis ha dikta i staden for å etter definisjonen skal løysa opp san- Nyutgjevinga er støtta av – Men kunne ein like godt ha skriva sakprosa. ningar, kva er det du vil løysa opp? Østby og Trysil kommune. skrive noko liknande om bokmål? Eg – Det som særmerker nynorsk, KH veit fleire glitrande essayistar som Eit spegelbilete blir ikkje snakka nok om. Kvifor held seg med det språket. – Med ein slik definisjon, så kan ein finst det ikkje ei lov om den nynor- – Eg trur det ville ha vore veldig godt skjøna kvifor nynorsk høver ske skriftkulturen, som definerer vanskeleg å skriva noko liknande godt til essay, men òg til lyrikk, som kva det er snakk om og som vernar om bokmål. Min fyrste tanke at det er ei anna form for personleg utprø- språket som intellektuell eigedom? ville vera godt gjort. Du har ikkje ving. Men nynorsk har også rykte på Det kunne ha medverka til å forklara den same demokratiske innfallsvin- seg for å vera eit godt lovspråk. Det kva me til sjuande og sist snakkar kelen, alle desse føremennene, du høver vel ikkje så godt? om. Eg har vanskeleg for å sjå at ein har ikkje stortingsvedtak som i same – Jo, det gjer det. Noreg og Island kan koma utanom dette. Det som slo grad lyser opp mange år etterpå. har det beste lovspråket i heile meg, var at koplinga mellom essayet Som t.d. at den fyrste lova skriven Europa. Ein viktig grunn i Noreg er og nynorsken var så openberr, og på nynorsk, innførde ei ny tidrek- striden mellom bokmål og nynorsk. sjølvsagt. Det er eit spegelbilete, og 2018 • ning her til lands. Du har ikkje den Det har gitt eit meir aktivt språk, eg meiner det bør vera ein del av det same soga om korleis språket vart fleire verb og færre substantiv. nynorske sjølvbiletet. Nynorsken er til, med rastlaus reising gjennom Denne tevlinga har ført mykje godt etter alle solemerke ein essayistisk tiår etter tiår, samtalar og avlytting, med seg. Men det handlar djupast skriftkultur – med eit underlys som Ein fjellgard utforsking mellom folk flest og den sett om at det folkelege alternativet stig opp frå reiser, samtalar og tekstar av Halvor Floden folkeleg eliten. Det er heilt ulik har kome til uttrykk, at det overrisla gjennom snart hundrevis av år. Fregn Forlag 2018 historie. Eg ville i alle fall ha slite språkutviklinga. Det syner også att KJARTAN HELLEVE [email protected] med å skrive noko liknande om den i lovene. Tidend 4 Norsk 13 Nynorsk litteraturhistorie på nett I vår kom Nynorsk litteraturhistorie for første gong ut i bok- form. No blir fortel- La språket gå i arv jinga om den nynor- Gje ei testamentarisk gåve ske skjønnlitteratu- ren fritt tilgjengeleg Ei testamentarisk gåve til Noregs Mållag vil på nettet. styrkje oss og gjere oss i stand til å arbeide endå meir for at nynorsken skal ha gode vilkår i sam- Torsdag 23. august vart den nye funnet. digitale satsinga lansert i Tele- mark. Etter lanseringa kan kven Noregs Mållag har arbeidd for å få flest mogleg til å velje som helst klikka seg inn på det nynorsk og for at det skal vere enkelt å vere nynorskbru- digitale oppslagsverket Allkunne. kar sidan 1906. Vi er det språklege interessefellesskapet, no og finna artiklar om nynorsk både for medlemene våre og for andre nynorskbrukarar. litteraturhistorie frå 1850 til 2015. Arbeidet vårt femner vidt, og målsetnaden vår er alltid at Publiseringa er eit samarbeid nynorsken skal kome styrkt ut. mellom Nynorsk kultursentrum, som driv Allkunne.no, Det Norske Det er mange gode grunnar til å skrive eit testamente. Samlaget og forfattaren Jan Inge Testamentet gjer ynska dine tydelege for dei etterlatne, og Sørbø som har skrive storverket det gjev til dømes deg høve til å inkludere gode føremål om nynorsk litteraturhistorie. som du ynskjer å stø. Ei gåve frå ditt testamente kan vere Verket til Sørbø er på heile 600 med å gje di hjartesak støtte inn i framtida. sider, men i den digitale utgåva er stoffet korta ned og lagt til rette • Vi har stor respekt for den tilliten du viser oss for nettbrukarar. gjennom å gje oss ei testamentarisk gåve. – Vi har redigert om verket til åtte periodeartiklar med tilhøyrande • Vi er takknemlege for alle gåver, og vi forsikrar at illustrasjonar, kvissar og tidslinjer, gåver gjevne som arv blir brukte i tråd med ønska slik at det er gjort om til artiklar som dine. Du vel sjølv om du vil stø arbeidet vårt ålment, står for seg sjølv, seier redaktør Per eller om du ynskjer å stø heilt konkrete arbeidsfelt Magnus Finnanger Sandsmark i All- eller prosjekt. kunne til Nynorsk pressekontor. sjon om tidlegare, seier Finnanger Sandsmark. • Vi rår deg til å ta kontakt med ein advokat dersom du 900 nynorskforfattarar Til saman inneheld det nynorske ynskjer å setje opp eit testamente. Då er du sikker på I tillegg har Allkunne fått nyskrive oppslagsverket no informasjon om at alle omsyn du ynskjer å ta, kjem med, og at doku- over 900 biografiar om forfatta- 900 skjønnlitterære forfattarar som mentet blir riktig og gyldig. rar som har gjeve ut litteratur på har gjeve ut bøker på nynorsk eller • Du kan endre testamentet ditt når som helst, berre du nynorsk. dialekt. Spennvidda er stor både – Noko har lege på allkunne.no når det gjeld geografisk spreiing og gjer det formelt riktig. frå før, men alt er oppdatert, og litterære sjangrar. Forfattarane som mykje av dette er nyskrive. Det er omtalte, kjem frå alle dei 18 fylka Ynskjer du meir informasjon om dette, ta kontakt med: betyr at det no er tilgjengeleg i landet og har skrive alt frå essay, dagleg leiar Gro Morken Endresen på telefon informasjon om ei rekkje diktarar dikt og drama til biletbøker, viser, som det ikkje fanst slik informa- romanar, noveller og forteljingar. 23 00 29 37 eller e-post: [email protected]

Framtida junior på opplæringsturné FRAMTIDA JUNIOR SKAL ut på redaktør Svein Olav B. Langåker i turné på Vestlandet for å lære opp Framtida.no. fleire juniorjournalistar. Framtida junior finst på både Turneen er finansiert med nett og papir, og over 50.000 støtte frå Sparebanken Vest, som brukarar har vore innom nett- no har løyvd 100.000 kroner avisa sidan starten i fjor haust. til satsinga på nynorskavis for Bak nettavisa står Landssaman- barn. slutninga av nynorskkommunar – Framtida junior har som mål (LNK), Framtida.no og ABC Start- å gjere det kjekt å lese nyheiter for siden. Papiravisa gir Framtida.no barn på nynorsk, og vi søkjer no ut i samarbeid med lokalavisene etter barn som vil vere juniorjour- Hallingdølen, Hordaland, Os og nalistar i redaksjonen vår, og sku- Fusaposten, Sogn Avis og Sunn- lar som vil ha besøk av oss, seier hordland. (NPK) MÅLNYTT NT Nynorsk litteraturhistorie på nett

STOLT OG GLAD: Allkunne-redaktør Per Magnus Fin- nanger Sandsmark er stolt og glad over at sentrale delar av den nynorske litteraturhistoria no blir fritt tilgjengeleg på Allkunne. no. Han håpar det skal føra til at endå fleire får auga opp for det store mangfaldet i nynorsk litteratur. Foto: Laila Walseth Lid / Nynorsk kultursentrum

DØROPNAR: Professor i nynorsk skriftkultur, Jan Inge Sørbø, har skrive den første nynorske litteraturhistoria. No blir sentrale delar av verket fritt tilgjengeleg på nettet. Foto: Margunn Sundfjord / NPK

Satsar på nye generasjonar frå 1850 og fram til i dag. skular for å informera om det nye mark, som frå november overtek Det er ikkje utan grunn at lanse- – Det å kunna syna fram gode tilbodet. Allkunne-redaktøren håpar som ny direktør for Nynorsk kultur- ringa er lagt til to vidaregåande nynorskdøme på ulike trendar i det vil føra til at fleire får auga opp sentrum. skular. Å gjera nynorske forfattarar europeisk og internasjonal litteratur for det store mangfaldet som er og Redaktøren er svært glad for meir kjende i skulen er ei prioritert er viktig. For å gjera informasjonen har vore i nynorsk litteratur. at Det Norske Samlaget og Jan oppgåve. meir tilgjengeleg for skulebruk, har Inge Sørbø har gjeve Allkunne – Vi meiner at ein for liten del vi arbeidd bevisst med korleis mate- Tre nynorsk-jubileum løyve til å bruka tekstane og av dei nynorske forfattarane blir rialet blir presentert og har mellom Den digitale storsatsinga fell saman materialet til Sørbø, og for at presentert i skulen, seier Finnanger anna brukt kvissar, illustrasjonar, med at Det Norske Samlaget fyller Fritt Ord, Kulturdepartementet Sandsmark. tidslinjer og fleire døme enn vi elles 150 år, Allkunne 10 år og Nynorsk og Sparebanken Vest har støtta Han peikar på at det finst nynor- brukar å gjera. kultursentrum 25 år. prosjektet økonomisk. ske forfattarar som har skrive i så og Seinare i haust vil Allkunne gjera – Då passa det godt med ei slik MARGUNN SUNDFJORD seia alle sjangrar og i alle tidsepokar fleire framstøyt mot vidaregåande storsatsing, seier Finnanger Sands- NPK

Kongen tok imot nynorsk- riddaren Ottar Grepstad AVTROPPANDE DIREKTØR FOR – Me snakka om språk, verds- jobb med å få til ting. Det snakka Nynorsk kultursentrum, Ottar historie og løysing av kulturelle me litt om, fortel Grepstad. Grepstad, var tidlegare i haust på konfliktar utan vald, som er eit – Så fortalde eg om dei gon- audiens hjå kongen på Slottet. prosjekt eg skal inn i no, seier gane kongefamilien har vore i Grepstad blei i sommar Rid- han etter møtet. Aasen-tunet. Men eg gløymde å

dar av 1. klasse av St. Olavs Direktøren for Nynorsk kultur- nemne at den sitjande monarken 2018 • orden. Tildelinga av ordenen sentrum er takksam for høvet til å aldri har vore der, seier han lat- skjedde under Dei nynorske fortelje om kva dei held på med, termild og legg til at det er litt rart festspela i Hovdebygda i juni. No og om korleis dei hadde tenkt om å fortelje ein så aktiv konge at han var tida kommen for ein audiens oppbygginga av institusjonen. sjølv skal gi seg. med kong Harald i Oslo. – Når me no skal feire 25 1. november går Ottar Grep- Det var ein godt nøgd Ottar års jubileum i Nynorsk kultur- stad av med pensjon. Per Magnus Grepstad som hadde teke turen til sentrum om ein månad, er det Sandsmark tek over som direktør

Ottar Grepstad. Foto: Bjørn Ivar Voll / NPK hovudstaden for audiensen. mange som har gjort ein enorm i Nynorsk kultursentrum. (NPK) Tidend 4 Norsk 15 ҡҡ INTERVJUET

– Det står visst «nynorsk» i panna mi, seier Magni Øvrebotten. Faneberaren

EIGENTLEG SKULLE DETTE inter- er langsiktig, og om ein fekk heile vjuet handla om alt arbeidet Magni organisasjonen til å ta han seriøst, Øvrebotten har lagt ned for dis- FAKTA så ville vi bli mindre avhengige av triktskontora, om tida i Gula Tidend ҡҡ Fødd 1954 desse eldsjelene du snakkar om. Det og Nationen, Valgerd Svarstad Haug- er ein draum, men han er vanskeleg ҡҡ Journalist og redaktør frå land og alt anna som gjorde henne 1971–2004. å tru på i vaken tilstand. Difor er vi fortent til å få Målprisen 2018 på framleis avhengige av språksjefar og landsmøtet i vår. Slik gjekk det ikkje. ҡҡ Leiar for NRK Nynorsk medie- andre språkmedvitne, som passar på For dagen før vi møttest, var i ho på senter sidan dei starta opp og seier frå. Eg trur alle tiltak som møte i Kringkastingsrådet og pre- i 2004. er i mindretal, har det slik. Ting går senterte NRK Nynorsk mediesenter. ҡҡ Mottakar av Målprisen 2018 ikkje av seg sjølv, og nokon må ta Dei hadde mangfald oppe som sak, frå Noregs Mållag på lands- den børa. og Øvrebotten fekk saman med møtet i vår. – På møtet i Kringkastingsrådet NRK Sápmi og NRK FleRe høve til å fekk ein då inntrykk av at leiinga tok presentera arbeidet sitt og svara på dette seriøst? eventuelle spørsmål. – Det trur eg nok, og kringkas- – Det vart for lita tid til det vikti- ein leiar skal tenkja på; dei skal tingssjefen lovar bot og betring gaste, seier Øvrebotten. rekruttera fleirkulturelle, «digitale kvart år når Medietilsynet påpeikar – Eg hoppa vilt i manuset mitt spydspissar», historieforteljarar, osv. for lite nynorsk i rapporten om slik at det skulle verta tid til spørs- Sjølv om dei har få/ingen nynorsk- allmennkringkasting. Eg trur det mål frå medlemmane i rådet, men brukarar i redaksjonen, er ikkje stoppar opp lenger nede i systemet. det vart det knapt tid til. Synd, sidan nynorsk det fyrste dei tenkjer på. Då Difor er det viktig at vi praktiserer det ofte er i slike ordskifte dei vik- er vi avhengige av folk som masar det som står i handlingsplanen for tigaste poenga kjem fram. Men det om dette. nynorsk i NRK, at det er eit leiar- var kjekt å bli invitert. Eg har vore – Og det gjer du? ansvar i alle ledd, og at leiarane på møte i rådet tidlegare òg, men – Ja, det ser eg som ein del av blir målte på om dei gjer noko. Det det er fyrste gongen eg har fått pre- jobben min. Sist eg reiste rundt høyrer ingen stad heime at NRK P2 sentert arbeidet vårt slik. og snakka for ulike redaksjonar i i årevis har hatt berre 17 prosent NRK, var tittelen på føredraget mitt nynorsk, då må det tiltak til for å Ivrige eldsjeler «Vekk meg når Magni er ferdig.» Det retta på det. – Kvifor kjem dette opp no? sitatet fekk eg opp i hendene av ein – Eg trur at utgangspunktet var tidlegare redaktørkollega i NRK, NRK må henga med at dei ville snakka om korleis det som hadde høyrt meg snakka om på utviklinga blir arbeidd med det fleirkulturelle nynorsk utruleg mange gonger. Så – På nettsida var ein vel nede i 16 i NRK, både saker og rekruttering. på eit møte i avdelinga hans, der eg prosent? Men så fekk både Sápmi og vi koma skulle snakka om kor viktig det var – Dei skifter på med P2 om å lig- inn under same punktet, vi var alle med nynorsk i NRK, heiv han seg gja lågast. Men på nettet er det ein døme på mangfaldet i NRK. Det er ned i beste lenestolen og sa akkurat verkeleg nynorskprosent. Sidan det viktig at NRK trekkjer fram dei felta det. Austlendingane forstod ikkje er skriftleg, får dei ikkje halve dia- vi er nærast åleine om å dekkja. Det at eg ikkje vart fornærma, men eg lektpotten å hjelpa seg opp med, slik vil styrkja NRK og syna kor viktige var stålande nøgd med å få ein alle andre plattformer og kanalar i vi er både for språka våre og mang- steikjande god tittel med fleire bot- Sist eg reiste rundt NRK får. NRK generelt, og NRK.no faldet. nar. For det er jo litt slik. Dei som spesielt, må tilsetja fleire nynorsk- – Sett frå utsida, får ein stundom ikkje er interesserte i, eller har sine og snakka for brukarar – og bokmålsbrukarar som inntrykk av at nynorsken i NRK blir fordommar mot nynorsk, dei lèt kan nynorsk. Då kan vi få slutt på at sikra av nokre få, men ivrige eldsje- att øyra og «søv» når slike som meg ulike redaksjonar nynorskbrukarar skriv bokmål når

2018 ler. fleire arbeider med ei sak, under-

• snakkar. – Ja, slik har det nok vore, og forstått fordi kollegaene ikkje kan

4 i NRK, var tittelen mange kunne vore nemnde. Eg Håpar på betring skriva nynorsk. Handlingsplanen føler av og til at det står nynorsk i – Men NRK har jo kome med ein på føredraget mitt seier at det er slutt på å skriva om panna mi. Når dei ser meg, kjem dei eigen språkplan for nynorsk? nynorskartiklar til bokmål. Vi må brått på noko om nynorsk, som dei – Det har vore eit stort framsteg «Vekk meg når leggja meir vekt på kunnskapar i skulle ha gjort for lenge sidan. Det å få ein språksjef, og Ragnhild nynorsk når vi tilset folk i NRK, og er eit framsteg kvar gong nokon tek Bjørge og språkstyret i NRK skal ha Magni er ferdig!» læra dei kva ansvar NRK har for dei

Norsk Tidend Norsk tak på eiga hand. Men det er mykje ære for den gode språkplanen. Han norske språka. Når vi har rekruttert 16 N

PÅ JAKT: – Eg leitar alltid etter det openberre talentet i kvart kull, ho/ han som berre veit at dei skal bli journalist, kosta kva det kosta vil. Foto: Kjartan Helleve

alle plattformer. No fer dei helst rundt med ein mobil, som dei både gjer opptak og redigerer med. Vi må heile tida henga med. Difor er det så bra å vera knytt til NRK Sogn og Fjordane, som alltid har vore flinke til å liggja i framkant av utviklinga. Det gjer at vi også er med der. – Kva status har denne ... kallar du det kurs eller utdanning? – Eg kallar det NRK Nynorsk mediesenter for opplæring. Eg kallar det ikkje journalistutdanning. Det er eg veldig nøye med. – Kva status har denne opplæ- ringa? Kva seier dei andre institusjo- nane? – Vi merkar ikkje så mykje til det, men møter stundom det argumen- tet at vi driv med lettvinte greier, når vi brukar eit halvår på det jour- nalistutdanningane brukar 2–3 år på. Opplegget vårt er svært praktisk retta, dei lærer-med-å-gjera-det. Vel- dig lite teori og mykje praksis. Dess- utan har vi lærarar som er aktive journalistar og heile tida praksis i pulserande redaksjonar. Dessutan kan vi handplukka folk, ofte med gode utdanningar frå andre felt enn journalistikk. Det trengst i dei fleste redaksjonar. Vi tilset ingen utan intervju, språk- og studiotest. Eg leitar alltid etter det openberre talentet i kvart kull, ho/han som berre folk frå VG, Dagbladet, Aftenposten norskspråkleg innhald, og slik som veit at dei skal bli journalist, kosta og ulike nettmiljø, så kjem dei frå engelsk grip om seg no, kan snart kva det kosta vil. Den drivkrafta, miljø der nynorsk er mest fråve- bokmålet òg ha nytte av røynslene kombinert med talent og engasje- rande, og då er det eit leiaransvar å nynorskfolk har med å kjempa for ment, er uslåeleg. Kull 30 er lyst ut få dei til å fylgja språkreglane i NRK. språket sitt. med søknadsfrist 15. oktober!!! – Skal NRK driva på med ei netta- vis? Må vera fleirmedial NRK er den store Er ærleg – Sjølvsagt skal vi det. NRK må – Korleis har denne utviklinga – Du har rykte på deg for å vera flink utvikla seg som medieverksemd slik påverka utdanninga dykkar? produsenten av til å fylgje opp praktikantane. alle andre gjer det. Vi kan ikkje sitja – Heilt sidan starten i 2004 har vi – Eg legg vekt på å få folk i med hendene i fanget og sjå på at vore fleirmediale. Vi har alltid lært norskspråkleg arbeid, ikkje minst sidan NRK bru- alle andre tek i bruk «våre» plattfor- praktikantane nynorsk og journalis- kar fleire millionar på dette i året. 2018 • mer som radio og fjernsyn, og berre tikk for nett, radio og fjernsyn, i dei innhald. Å svekkja Det er eit eksklusivt opplegg, der halda på med det same som vi alltid seinare åra også sosiale medium. vi stiller krav både til studentane har gjort. NRK er den store produ- Det vil alltid vera justeringar av kva NRK er å svekkja og oss sjølve. Når praktikantane senten av norskspråkleg innhald vi skal bruka mest tid på. I byrjinga skal i praksis, prøver eg uansett plattform. Vi må henga med var det mest radio og fjernsyn i norskspråkleg å få dei inn i redaksjonar i utviklinga og vera der folk – i ulike opplæringa. Nettet tok meir og meir der dei eignar seg best aldersgrupper – er, mellom anna på plass, og skal noko inn, må noko innhald. og kan få synt kva dei

nettet. Å svekkja NRK er å svekkja ut. Dei får opplæring og praksis på kan på to månader. I Tidend 4 Norsk 17 Kr 100,–

Julepetter*

Me veit at det er lenge til jul. Men skal me kunne marknadsføre den nye julekalenderen vår i tide, så må det bli no. Kalenderen kjem i staden for von om at dei vert sette på som vi ser kvar dei har talentet sitt det tradisjonelle skrapelotteriet. Til liks med lotteri- gode nok til å få halda fram, slik etter berre eit halvår. et, skal inntekta gå til lokalt og nasjonalt målarbeid. at dei får meir mengdetrening – Det er om lag 55 prosent av og blir utvikla vidare av andre elevane dine som no arbeider i redaksjonar. Eg reiser alltid rundt media. Er det skuffande? Kvar kalender er med i trekninga om fine vinstar. og vitjar dei i praksisperioden for – Dei som er gode i prosent- Så strengt teke er dette eit julekalenderlotteri, men å finna ut kva som fungerer, og rekning, seier eg må vera nøgd det ordet ligg ikkje så godt på tunga. Men det er kva som ikkje gjer det. Då snakkar med vel 55 prosent i media av 140 altså råd å vinna gåvekort på reiser, pledd, krus og eg både med praktikanten, fad- praktikantar. 40 prosent av dei deren og redaksjonsleiaren. Er det arbeider i NRK, og dei fordeler mykje meir. Til saman er det 282 vinstar med ein noko som ikkje fungerer, så seier seg nokså jamt mellom riks- og samla verdi på kr 130 186,–! eg i frå, uansett kven det gjeld. I distriktsredaksjonar. Vi skal læra desse samtalane prøver eg å finna opp nynorskbrukande journalis- Pris pr. kalender er 100,– kroner, og han er like stor ut om det nokon sjanse for om tar til etermedia, men det er ikkje som eit A4-ark. I tillegg til sjølve lotteriet vil ein praktikanten kan få halda fram noko nederlag om dei får seg kvar dag kunne læra eit nytt ord. Orda er henta frå etter praksisperioden. Om så ikkje arbeid i TV2, Nationen, Bergens er tilfelle, og eg meiner at prak- Tidende eller Vest-Telemark Blad. Norsk Ordbok, band V, (Det Norske Samlaget, 2005). tikanten er nokon NRK kan ha Det er berre flott. Det såre er at glede av i framtida, så står eg på nokre av talenta, som sjølv ville Har du lyst å tinge ein eller fleire kalendrar, skriv til for å overtyda om det eller finna satsa på journalistyrket, ikkje [email protected] eller ring 23 00 29 30. andre redaksjonar som treng ved- fekk det. Dei var på feil plass til komande sin kompetanse. Eg har feil tid. Det var ikkje noko ledig Lokallag kan som vanleg selje direkte. Dei vil då sitje vore redaksjonell leiar sidan 1985, i redaksjonen akkurat då dei var att med halvparten av inntekta sjølve. og NRK Sogn og Fjordane dreiv der, eller kan henda dei kom inn i med opplæring av nynorskjour- feil redaksjon. Og hadde det vore nalistar også før Nynorsk medie- fleire leiarar som verkeleg var

2018 senter kom til i 2004. Det har gitt • opptekne av nynorsk, så hadde meg ei stor kontaktflate, som eg nok fleire av desse vore journalis- 4 prøver å fornya etter beste evne. tar i dag. Eg er ærleg. Eg seier det som det er, også når det gjeld studentane. Diktarsti i Botnane Eg prøver ikkje å lura redaksjo- – Frå nesten utlukkande å vera knytt *ei(n) som går på vitjing fyrste juledag nane til å tilsetja folk eg ikkje til Nynorsk mediesenter, så har du synest har noko i journalistikken brått dukka opp som ein ambassa-

Norsk Tidend Norsk å gjera. Men det er ikkje gjeve at dør for Jan Magnus Bruheim. 18 N

FRISK OPNING – Det var den dagen då Vår Herre fann ut at han skulle vaska Sunnfjord reint etter ein turr sommar. Foto: Ingrid Elisabeth Haugen

– Eg har vore ambassadør for med Dikt i utval og CD-en Brevet til til ei av dei våtaste, og det var gan- han lenge, men du tenkjer på Dik- kjærleiken med Sigrid Moldestad. Ho ske tydeleg den dagen. Men denne tarstien i Botnane? toneset og framfører dikta hans på stien handlar òg om å syna fram – Det gjer eg. framifrå vis, og har gjeve diktinga Botnane og området rundt, gjennom – Diktarstien i Botnane, med ti til Jan-Magnus Bruheim ein ny vår. diktinga til Jan-Magnus Bruheim. dikt av Jan-Magnus Bruheim, er Fleire har fått opp auga for han, Det var veglaust og berre 25 fastbu- den einaste grunnen til at eg er på også nye generasjonar. I samband ande då han kom dit i 1978. No er Facebook. Tilfeldigvis var det eg som med jubileet vart det også laga ein det mellom anna veg til nabobygda gjorde at Bruheim flytta til heim- diktarstig i Skjåk. Då slo det meg at Årebrot, og til saman bur det rundt bygda mi Botnane. det kunne vi laga i Botnane òg. Der 60 menneske. Jan-Magnus Bruheim – Eg intervjua han som ung FIN BUKETT: Øvrebotten saman med kunne vi i større grad knyta dikta var oppteken av at slike bygder journalist, om boka «Gapet». Etter Oddny Miljeteig og Olaug Nilssen på til kvar han skreiv dei, og til kva dei måtte overleva i sentraliseringa sin intervjuet spurde han kvar eg kom landsmøtet i Vinje. Foto: Hallstein Dvergsdal handla om. Han kom til Botnane for tidsalder. Sjølv søkte han roa og stilla frå, og eg la ut om Botnane. Han å oppleva kysten, naturen og folket i Botnane, og han var overtydd om fortalde han at han alltid hadde der, og det er det han skriv om. Eg at det var noko menneske kom til å hatt lyst til å bu ved kysten, og ein har brukt Facebook til å masa om trenga til alle tider, som i diktet Gjev sogning hadde lova å skaffa han pengar til føremålet. Ein sti med ti meg ei stund med stille, som er eitt eit gamalt skulehus å bu i. Då datt dikt, fem informasjonsskilt og seks av dei du finn på Diktarstien i Bot- det ut av meg at det var eit tomt stoppeplassar. Dikta er graverte i nane (sjå meir www.botnane.no). skulehus heime, som han sikkert stål og bolta til stein, slik at ikkje kunne få leiga. «Kan du ordna det?» vinden skal ta dei. Den 18. august i Gjev meg ei stund med stille spurde han, og det kunne eg. Han Diktarstien i år kunne vi endeleg opna stien. Gjev meg ei stund med stille. flytte nokre veker etter vi møttest og – Det var litt vått, etter det eg Der solblanke, blide budde i Botnane frå 1978 til 1985, Botnane, med ti forstår? båror går mot mi kyst. då han flytte heim att til Skjåk. Han – Ja, det var den dagen då Vår Lat det bli fred, der dei ville vart «Bruheimen» for alle i bygda og dikt av Jan-Mag- Herre fann ut at han skulle vaska stormane bryt i mitt bryst. fann seg vel til rette. Eg, og mange Sunnfjord reint etter ein turr som- 2018 • med meg, vart glade i han både som mar. Det var som om sjøen vart til Gjev meg ei stund med stille. menneske og forfattar, og lærde å nus Bruheim, er himmel, teltet heldt på å fyka til Før meg attende kjenna diktinga hans. himmels og flagget rivna. Det var så frå uvêr og ilt. – Og så vart det diktarsti? den einaste grun- ille at me berre måtte gjera eit poeng Heim til det mogne og milde. – Då det var 100-årsjubileum ut av det. For det vart nett desse kon- Lat alt bli stilt. for Jan-Magnus i 2014, var eg med nen til at eg er på trastane som gjorde at Jan-Magnus i nemnda i Skjåk som førebudde vart så begeistra for staden. Han KJARTAN HELLEVE Facebook. [email protected] og gjennomførde det, med ny bok kom frå den turraste bygda i landet Tidend 4 Norsk 19 ҡҡ ESSAY

Kvifor er ikkje den nynorske skriftkulturen lovfest på tilsvarande vis som Harris tweed? Ferdaminne frå Hebridane

EG TEK MORGONFLYET frå Glasgow tweed og eg går tiår attende i tid, frå KVIFOR ER IKKJE den nynorske og landar berre ein times tid seinare og med studietida i England. Den skriftkulturen lovfest på tilsvarande på flyplassen attmed Stornoway, den fyrste tweedjakka mi den gongen vis som Harris tweed? Som intel- største byen på Lewis. Der ventar eg var gråfarga. Ho var utstyrt med lektuell, norsk eigedom. Som skrift på kofferten min i lag med ein løpar: lysebrune skinnlappar under olbo- tufta på samtalar, undersøkingar. Ein diger statue i tre, ein forstørra gane, som skreddarsydd for skri- Som ein essayistisk skriftkultur, kopi av ei sjakkbrikke står og ruvar vebordsarbeid. Eg har halde meg som flyt med tida og dei tilhøy- attmed samlebandet med bagasje. På med slike jakker sidan. Kvardags- rande endringane som måtte – når ein av veggene i tilkomsthallen ser lege, formelle klede – med eit hint tida krev det – ha rettkome krav eg ein illustrert artikkel med tittelen av kommunal sektor? Visstnok er på aktsemd. Kvifor finst det inga «Memories of a Norse Heritage». Det namnordet herad det etymologiske nynorsklov tufta på ein klokkeklår er snakk om 87 sjakkbrikker som vart opphavet til stadnamnet Harris. Og og politisk vedteken definisjon av funne i 1831 i området Uig vest på Lewis går attende til Ljodhus. opphav og særtrekk og klårgjering Lewis. Eit tilhøyrande kart viser vegen av ansvar for å hegna om skrift- dit frå flyplassen teikna inn med ein EG KJEM TIL kort i Tarbert. Armane kulturell autentisitet, standard og raud strek. Og: «The Chessmen may mine er for lange, tweedjakkene sit omdøme? Eg ser føre meg eit kvali- have originated in Trondheim, the ikkje som dei skal. Dinest tek eg opp tetsmerke i retning av © nynorsk- medieval capital city of Norway, and tråden i Stornoway. Der finn eg fram essay-folkestyre. På Hebridane ligg home to the Norsemen who were the til ein merkeleg miks av ei grotte, slike tankar i dagen. Og eg skriv dei overlords of the Isle of Lewis during ein labyrint, eit tweedtempel. Her ned i det eg får auga på dei. the eleventh and twelfth centuries.» heng jakker ned frå taket som tørr- Dei siste åra har det vorte laga ei rek- fisk, talglys og høy til tørk. Eg må ha HARRIS, LEWIS ER stader bortan- kje røselege Lewis-brikker i tre som er hjelp til å orientera meg i det ordna for kvardagen. Eg fotograferer med utplasserte kringom i landskapet. Dei kaoset, innehavaren fylgjer meg ut argusaugo, skriv med Fingerspitzen- er underfundige referansar til slag og i dagslyset for å sjå om tweedjakka gefühl, samlar opplysningar på strid, strategi og taktikk. Og skriftkul- passar meg. Rundt rekna 200 pund opphavleg nynorsk vis. Til dømes: På tur? Den såkalla Shannon-konstanten seinare er handelen avslutta. Veder- eit lite museum i Uig kjøper eg med lærer at ordinære sjakkparti kan spe- lagsfritt får eg på kjøpet med meg meg ein artikkel av Magne Oftedal last på minst 10 forskjellige vis. Det ei entusiastisk utlegging om Harris om stadnamn på Lewis. Det er slik eg talet er astronomisk høgt. Like eins tweed, irekna stikkordet lovfesting: lærer at Uig er avleidd frå vik. Norrøn er dei moglege kombinasjonane av skrift og tale ser ut til å liggja under bokstavar og teikn på papiret i praksis HARRIS TWEED ACT 1993 er ein fas- brorparten av stadnamna her. Jamvel uendelege, fantastiske. cinerande lovtekst. Meininga med Stornoway, jamfør Stjernebukt. lova er å definera Harris tweed og DUSKREGN. SKIFTANDE SKYLAG. dessutan «promote and maintain the UIG LIGG UTANFOR allmannvegen. Stø kurs sørover. Usynleg til venstre authenticity, standard and reputation Fleire gonger freistar eg køyra ned for meg ligg det skotske fastlandet. of Harris tweed», både i Storbritannia mot sjøen, men eg er for skundsam, Bilradioen er stilt inn på frekvensen og i resten av verda. Ansvaret for endar opp på blindvegar, må prøva til BBC Scotland. Eg køyrer i retning dette arbeidet er lagt til eit eige på nytt fleire gonger. Endeleg, rett Harris akkompagnert av radioaktiv direktorat med hovudsete i Storno- føre parkeringsplassen attmed sand- folkemusikk på gælisk. Lewis og way. Lova gjer klårt at det er tale om stranda, ser eg endå ein statue av ei Harris vert av og til omtala som øyar å hegna om handfaste, intellektuelle Lewis-sjakkbrikke, denne gongen ein i fleirtal. I røynda er dei namna på eigedomsrettar: Harris tweed er per konge. Om lag her vart dei originale historiske biletet? Madden skreiv høvesvis den nordlege og den sør- definisjon ull, klede, produkt som skal brikkene oppdaga for snart 200 år sprenglærd og fengjande. Artik- lege luten av ei øy i eintal. Grensa vera «handwoven by the islanders at sidan. I dag har eit fåtal feriemen- kelen hans – «Historical Remarks mellom dei er naturleg. Lewis er their homes in the Outer Hebrides, neske slege leir her. Eg spaserer forbi on the introduction of the game stort sett flatt land, Harris meir finished in the Outer Hebrides, and nokre bålplassar og telt. Det er fjøre of Chess into Europe, and on the kupert med langt fleire høgdemeter. made from pure virgin wool dyed og langgrunt. I det fjerne: bylgjer, ancient Chess-men discovered Den einaste tettstaden på Harris er and spun in the Outer Hebrides». skum. Omlandet er eirgrønt, alle byg- in the Isle of Lewis» – er skriven Tarbert: eit ferjeleie, tronge gater og Samstundes, frå tid til anna, må den ningane kvitmåla. Sollyset er skarpt. i skjeringspunktet mellom det

2018 ein turistvenleg utsalsstad for Harris definitive forståinga av Harris tweed Utan solbriller må eg heile tida mysa. leksikalske og det essayistiske. • tweed. Allslags klede frå topp til tå, tilpassast skiftande tider, står det i Eg tenkjer på det eg nyss har lese, på Utsjånaden til dei ymse brikkene 4 lommelerker kledde i tweed, toalett- lova. Det kan for eksempel gjelda korleis eg skal skriva om det. vert både fortald og teikna. Dron- vesker, hundeutstyr, slips sjølvsagt, fargar, men ikkje dei grunnleggjande ningane verkar tenksame, dei kviler tweedlommebøker og andre bøker geografiske kriteria. Det er som om JO, ALT I 1832 freista Frederic Mad- andleta på høgre handa. Kongane med side opp og side ned om ull, den juridiske definisjonen av Harris den ved British Museum å gjera sit med sverd i fanget. Tårna skil seg fargar, veving, tradisjonar. Det låg tweed er eit produkt av geografisk greie for dei då nyleg oppdaga mest ut. I dei ser Madden noko nytt, i korta at eg ein gong skulle koma fundamentalisme og tidsmessig sjakkbrikkene på Lewis. Korleis eitkvart ukjent. Enkelte av tårnbrik-

Norsk Tidend Norsk til denne luten av Skottland. Harris pragmatisme. ser dei ut? Kvar kom dei inn i det kene er menn som bit i skjolda 20 N

Somme av dei leiande nynorske strategane og taktikarane likna på berserkar òg. Ihuga stridsmenn som beit tennene saman og gav alt for målsaka. Før i tida var målet med spelet å setja motstandarane sjakk matt.

brikkene som kan letta frå brettet, Sjølv har eg berre sett det på skilt hoppa over andre. Og dinest til sida. –names on the road. Engelsk rår grun- Eg lurer på om springaren ikkje er nen, og utover kvelden er det flest den mest essayistiske sjakkbrikka. I engelskmenn innom puben med. Ein alle tilfelle endrar alle slike bonde- mann frå Yorkshire var i luftforsvaret forvandlingar makta og statusen til her, såg lyset i form av ei innfødd dei andletslause fotsoldatane som møy og vart verande. Eg spør han om har klart kunststykket å rykkja heil- dei britiske ubåtane med atomvåpen, skinna fram gjennom fiendeland. om ikkje dei held til i farvatna her òg? Jau, det hender at dei ser dei, i for- ER IKKJE DEN nynorske skriftkul- bifarten, på veg heim etter å ha vore turen også ei form for bondefor- på tokt. vandling? Vi har å gjera med eit bondespråk – eit skriftspråk tufta på GJENNOM FEMTI ÅR no har britane talemålet til det dåverande fleirtalet halde seg med fire slike undervass- av nordmenn – som mest magisk, på båtar. Dei utgjer den avskremmelege Stortinget i 1885, vart forvandla til forsvarslina deira. Heile tida er ein av eit jamstilt språk i Noreg. I minsto på dei ute til havs, radiostille, væpna til papiret. Somme av dei leiande nynor- tennene og klar til å hemna eit åtak ske strategane og taktikarane likna på Storbritannia. Med på ferda har på berserkar òg. Ihuga stridsmenn kvar ubåt med seg eit brev frå den som beit tennene saman og gav alt britiske statsministeren. Sakprosa for målsaka. Før i tida var målet med som ingen enno har lese; berre skri- spelet å setja motstandarane sjakk varane veit kva dei har skrive – om matt. Nynorsken skulle verta einaste kva ubåtkapteinane skal gjera i fall riksmål i landet. No om dagen er det katastrofen har råka landet og dei som om den nynorske skriftkulturen ikkje får ordre i sanntid om kva dei spelar med svarte brikker. «Spelet» har skal gjera, korleis dei skal respon- noko defensivt over seg. dera. Det er ålment kjent at dei fyrst skal søkja etter teikn på liv, eller ret- I SENTRUM AV Stornoway kjem eg tare fråvær av slike teikn. Alt håp er over endå ein statue av ei sjakkbrikke. ute dersom det ikkje er noko radio- Denne gongen: eit tårn, ein berserk. samband på militære frekvensar og Eg set meg på ein benk rett attmed (hakket meir kuriøst) uråd å ta inn medan skyene over meg glid vidare BBC Radio 4. Då skal kapteinen opna i retning synsranda. Eg kjenner meg safen om bord, lesa skriftstykket frå som eit skip, stadig tyngre lasta med statsministeren og omsetja ord til opplysningar, refleksjonar og skisser. handling. Eit siste sjakktrekk. Eg veit kva eg ser etter. Samstundes vert eg overraska når eg ser det: UTAN JAMFØRING ELLES: Korleis Foto: © National Museums Scotland parallelle raude trådar, gode herme- kan ein vita om det er over og ut neutiske sirklar og andre nynorske med den nynorske skriftkulturen? sine, som stereotype berserkar. Dei ARTIKKELEN TIL MADDEN inneheld geometriske former. Samstundes Kva slags teikn bør ein – eg, du – sjå er utstyrte med skjold og sverd, og òg teikningar av sjakkbønder. Nokre denne kjensla ein får på reisefot, av etter? Sett at det går slik som med den øvre delen av tanngarden lyser har form som gravsteinar, andre er tid som flyg, renn; stader eg neppe norrønt på Hebridane: Ein atonal mot oss under ovale augo og spisse åttekanta, elegante. Alle vantar and- ser igjen. Til dømes eit lokalt bryg- svanesong avløyst av inkje anna enn hjelmar. I 1873-utgåva av ordboka si let. Men det var og er berre bønder gjeri med eigen pub nede ved hamna. etymologi og språkleg dvergmål. definerte Ivar Aasen ein berserk som som på sjakkbrettet kan forvandla Lokalet er funksjonalistisk utan å Eller tenk at ingen lærer nynorsk «en vild og rasende Stridsmand» – seg og stiga i gradane. Som kjent vera funkis. Der kjøper eg fyrst ein rett – i tydinga ei ideologisk innfø- med gamalnorsk opphav. Og det må ein bonde som kjem seg over pint med Berserker export pale ale. ring i den nynorske skriftkulturen er til norrøne kjelder at Madden brettet, verta springar eller løpar, Logoen til ølet viser eit fotografi av som ei samfunnssak med eit særeige 2018 • vender seg når han skal til botnar tårn eller dronning. I regelen vert ei av sjakkbrikkene der vikingen bit kvalitetsmerke. Gudane veit – dette: i saka. Heimskringla, Edda, Snorre: han det siste; dronninga er som ein i skjoldet sitt. Brygget er tilsvarande Nye bondeforvandlingar kan inn- Tilvisingane til den norsk-islandske løpar og eit tårn i eitt. Kvifor vert sterkt. Slagordet til etablissementet er treffa. Framtida er uskriven. skriftkulturen kjem som perler på ei bønder ein hende gong til tårn? heller ikkje ueffent: «Tradition in the MORTEN SØBERG snor, medrekna eit sitat frå Hervors Svaret er å unngå å setja motstan- Modern Time». Bartenderen kjem frå saga. Der skal det stå at dei kvite daren patt. Av og til kan det òg vera Lewis, han seier at morsmålet hans brikkene øydelegg, medan dei svarte taktisk klokt å gjera bonden om til er gælisk, at Hebridane framleis er eit Teksten er eit utdrag frå Morten Søberg:

forsvarer seg. springar. Springarane er dei einaste slags kjerneområde for det språket. Nynorskens lys. Eit essay (Samlaget 2018). Tidend 4 Norsk 21 Frequency.no

FOR Å UTVIKLE NÆRING MÅ EIN HA KULTUR FOR LÆRING! I Fjord1 er vi opptekne av å utvikle oss stadig nye folk til dei mange spennande jobb som kunne passe nettopp deg og heile tida. Ikkje berre som organisasjon, oppgåvene vi skal løyse på dei norske din kompetanse. Fjord1 er så mykje men òg med tanke på kvar einskilt sin fjordane. Vi vil gjerne kome i kontakt meir enn berre miljøvennlege ferjer og kompetanse. Og ikkje minst treng vi med deg for å sjå om det kan vere ein gode sveler!

... Fjord1 vart kåra til Årets Opplæringsbedrift innan maritime fag i 2016 VISSTE DU AT ...... vi er nominerte i år igjen

… til saman har vi i løpet av eit år om lag 120 opplæringsstillingar i kortare eller lengre periodar

… kompetanseområdene våre spenner frå miljøteknologi, forretningsutvikling, HR og IKT til strategi, catering og økonomi/finans

… Fjord1 er … i 2017 tilsette vi heile Noregs største 281 nye ferjereiarlag medarbeidarar, med om lag 1200 tilsette derimellom 19 nye i over store delar av Noreg administrasjonen

… vi tilbyr spennande traineestillingar

… vi har til ei kvar tid 60 lærlingar på 35 opplæringsfartøy i konsernet, fordelt på 35 personar på matrosfaget og 25 personar på motormannfaget

søk ledige stillingar på … for tida har vi 15 kadettar, der fem av dei er fjord1.no og følg maskinkadettar og ti av dei er dekkskadettar oss på Facebook og Instagram … framover er det mellom anna stort behov for maskinistar på sjø 2018 • 4

VÅRE VERDIAR: STOLTE • OPNE OG ÆRLEGE • PÅLITELEGE • GODT HUMØR • TEAMÅND • LØNSAME Norsk Tidend Norsk 22 ikkje alleverkemiddel isongenhartolttidasitann like godt. med «FruJohnsen». Låta ernoko av einmilepåleinorskpophistorie,men tet frå, forklarer songen aldri.Menut tilsynelatande ganske utvidaautori- malt? Nøyaktig kvar Tilsynetfår sin verka forprosaisk, kanskje fornor For HøgMoral. Eitforeldreutval bytt utmeddetmeirdiffuseTilsynet arbeidsutvalet, ellerforeldreutvalet, kjent somIngerLiseRypdal. Hervart av IngerLiseAndersen,seinare best nes omsetteteksten,sombleisungen på dentida–ogsåiNoreg. Terje Mos- nar påandre språk, somvanleg var nokon fekkideenomålage versjo- tokdetikkjelang tidfør countrylista, stor suksessbådepåBillboard og det, ogfordi songenogsåvar ein Det ereisterkhistorie,inga tvilom Kva tilsyn? å vere hyklarar. med deira synderogskjellerdeiutfor andre av utvalet sinemedlemmer der hokonfronterer deneineetter får taletid,leverer hoeinlang toretale som einangrande syndar. Straks ho seg sjølveitvarsel omathoikkjekjem utvalet haddekritiserthennefor–i tet somvar einav deispesifikke tinga kjem påmøtet,ikledddetkorte skjør Dei innkallarhennetileitmøte.Ho at hoereitdårlegforbildefordottera. reknar foråvere umoralsk, ogmeiner ordelag, livsstilen hennar, somdei nar går. Utvalet kritiserer, isterke på skulendertenåringsdottera hen (am. parent-teacher association –PTA) krast brev frå foreldras arbeidsutval gamal enke, Mrs.Johnson,somfår eit PTA». Songenfortelomeiikkjealtfor Valleysin størstehitmed«Harper JeannieC.Riley countrysongarinna I AUGUST1968fekkdenamerikanske 50 årmedhøgdobbeltmoral I vintererdet50årsidan - - - Vally PTA, ogvel sådet. får somHarper deisameskyljebøtta toppfolk seruttilåtilhøyre. Uansett kjære meinigheita,somallebygdas opphavet ognid- sittidenlokale frå konteksten hardetsannsynlegvis i september 1968, gjekk til topps på i september1968, gjekktiltoppspå liten suksessmed «Romeo ogJulie» som allereie haddehatteinpen det ogsåvart av bråket. IngerLise, etter kvart druknaisuksessensom kom nokfrå vissehald,sjølvomdei rettmessig ellerikkje.Rop omforbod krenkte ogmangeføltesegskulda, Men bråk vart det. Mangefølteseg er ogsåtilfellemed«FruJohnsen». vartei kulturytring utsettfor, ogdet graden av reelt forbodogsensursom I ettertiderdetoftelettå overdrive Bråk NT NT NT NT FAKTA: FAKTA: ҡ ҡ ҡ ҡ Terje Mosnes sette om tek- Basert på songen Harper Låg 16 veker på VG-lista i «Fru Johnsen» er ein av Inger sten til norsk. C. Riley Hall, og spelt inn av Jeannie Valley PTA, skriven av Tom T. 1968–69 dal) sine største suksessar Lise Andersen (seinare Ryp- skapte furore skapte Inger Lise Rypdal ogbegeistring til sluttenav januar1969. adventsveka isameåret, ogbleider VG-lista med«FruJohnsen» første som i originalen, så kunne ein med som ioriginalen, såkunneeinmed Johnsen idetminste blitteienkefrue, ei veldig lettomskriving kunneFru for vestlendingar ogmålfolk.Med hykleri ogdømmesjuke ermeirtypisk nynorsk? Tilsynet snakkar Somom Johnsen eigentlegbokmål,mens Fru i songen.Forkviforsnakkar vest-haldning somkjemtiluttrykk hykleri, meneinedlatande austmot seg ramma, ikkjeav skuldingane om ignorere atdetvar mangesom følte rundt songenhareintendenstilå texanske. Forteljinga omkontroversen let sameaksent,nemleghennareigen Mrs. Johnson,dottera hennarogutva- med mitthovudpoeng, gav Rileybåde For detandre, ogherermeframme Kvifor nynorsk? på bådeherogder. åleinemora, sålittekstra drama erlagt ikkje medåtadottera frå denmodige ValleyTilsynet truga Harper PTA heller Tom T. Hall,gjorde. Imotsetningtil enn kva Rileyoghennartekstforfattar, var åbeomiallefall littmeirbråk rekning. Replikken ersnedig,mendet la påeinekstra kontrovers foreiga mel dere aldrikommer til», såMosnes «min skjørtekant ernærmere skjørtekant denhim «min versjonen inga verselinje tilsvarande det førstefinstidenamerikanske blei bråk. Tildetteerdetåseie atfor fjordane påVestlandet, utanatdet var somlangs minstlike gudfryktige i deiamerikanskesørstatane,derfolk var Valley at«Harper PTA» seldegodt Eit populært forsvar forsongen - eigentlege bodskapen. eigentlege bodskapen. framleis vore eindistraksjon frå den bokmål,ogmålbrukensnakka hadde det ikkjeforklart kvifordottera også seinare avlidne mann.Rett nokhadde inst inneieinfjord foråvere medsin hadde flytta tildennestaden heilt litt fantasi gått utfrå atFruJohnsen dobbeltmoral erintakt. trale omdømmesjuke bodskapen og kunstig –einkarikatur. Mendensen len deira erhøgellerhøy, erframleis foreining somTilsynet,antenmora- Fru Johnsen.Sjølve eksistensenav ei For Hø Her harTilsynet(somerblitt tekst) av låta til«Hver gang ViMøtes». ogdelvisomskriven ein modernisert spelte OnklPinneinny versjon (med kristenrussen iHaugesund:I2015 seg årette oppiden.Ogikkjeberre sett svakheita ved teksten,ogtillate 1968-versjonen, forsvinn. som uunngåeleg pressar segpåi mot nynorsk ogaustmotvest, på denmåten.Fokusetbokmål ten. Konflikten vart meirorganisk medverkande haddesamedialek er lettåpeike pågrunnen:Alledei kjende listetoppversjonen, ogdet fungerte mykje betre enndenmeir Haugesund tidlegpå90-talet. Den songen påeinkristenruss-revy i eg sågeindramatisert versjon av versjon eksisterteeingong,var då eg vissteatIngerLiseRypdal sin versjon av «FruJohnsen», ogfør Første gongenegfekkhøyre ein Nye utgåver MUSIKK Heldigvis harseinare generasjonar Prix i1974. Prix finaleniMelodiGrand den norsk pågeneralprøvatil Ingebrigtsen talet. HersamanmedStein utover70- populære artistane tileinavdeimest seinare Rypdal, sen» gjordeIngerLiseAndersen, GJENNOMBROTET: y Moral) same dialekt som Moral) samedialektsom

Foto: Petter R. Iversen «Fru John TROND SÄTRE NT - - - 23 Norsk Tidend 4 • 2018 ҡҡ Olga Meyer (1930–2018) DET VAR MED stor sorg Noregs Mållag tok imot meldinga om at Olga Meyer er død. Gjennom kjærleik til målet og hug for målreisinga har Olga Meyer brukt livet sitt for nynorsken. På landsmøtet i Bergen 27. juli 2000 vart Olga Meyer utnemnd til heidersmedlem i Noregs Mållag. Olga Meyer vart fødd i Fana 8. august 1930. Ho arbeidde nokre år som lærar i heimbygda og i Oslo, og ho tok eksamen ved Volda lærarskule i 1967. Hausten 1968 byrja ho på opplæringskurset i NRK og i 1969 vart ho tilsett i NRK Radio. Der arbeidde ho i samfunnsavdelinga frå 1969–93 og i Oslo-redaksjonen i P1 1993–2000. Ho har òg vore salongjente i norsk utanriksfart. I over 30 år vart røysta til Olga kjend for heile folket gjennom radioen. Olga gav nynorsken eit andlet og ei røyst. I radioen var Olga med i redaksjonane for programma «Kvardagen», «Forbrukaren har ordet», «På direkten», «Sånn er livet», «Ekko» og «Sølvsuper». Frå 1995 til ho slutta i NRK, var ho fast gjest i Nitimen med dyrehisto- rier sende inn frå lyttarar frå heile landet. Desse sogene var ho òg med på å redigere til fleire dyre- bøker som vart svært populære. Olga Meyer var viktig for nynorsken i NRK. Ho var ein uredd pådrivar for å få fleire nynorskmed- arbeidarar i NRK, og kom med stadige påmin- ningar om at jamstellingsomsyn måtte telje med i programsaker og i tilsetjinga av nye folk. Olga Meyer var oppteken av mange saker og samfunnsspørsmål. Gjennom radioprogramma tok

ho opp viktige samfunnsspørsmål med stor iver og Hjort Karoline Foto: eit sterkt engasjement. Sosial urettferd og mistilhøve var støtt saker som Olga presenterte på ein god og av dei som ynskte å syne aktiv støtte til heile kunnskapsrik måte. Vi kan trygt seie at Olga både ҡҡ MINNEORD den organiserte målrørsla. Ho stod i heimelaget er eit barn av og sjølv har vore ein grunnstein i den Fana Mållag i tillegg til bylaget i Oslo der ho

folkeopplysninga NRK var og skulle vere. budde i heile sitt vaksne liv, og sjølvsagt Medi- oppteken av NRK og nynorsken. Siste store striden emållaget. Som heidersmedlem var Olga på fleire OLGA MEYER VAR aktivt med i mållaget i mange ho kasta seg inn i med liv og lyst i 2002, var kam- landsmøte i Noregs Mållag, og ho var ein sjølv- tiår. Og støtt har ho takka ja til å ta eit tak, anten pen for å halde på NRK Sogn og Fjordane som eige skriven og entusiastisk gjest då Noregs Mållag det har vore med styreverv eller praktiske arbeids- distriktskontor med redaktøransvar. Det var ei sak feira 100-årsjubileum i 2006. Like til landsmøtet oppgåver. Olga har sete i styret og arbeidsutvalet i som vekte mykje engasjement, og dåverande kul- i 2009 var ho ein engasjert deltakar på dei fleste Noregs Mållag og som leiar for Fylkesmållaget Vik- turminister Valgjerd Svarstad Haugland gjorde det målmøte. væringen. Ho har òg vore med i styret for Dag og klårt at NRK Sogn og Fjordane er viktig for nynor- Når vi no minnest Olga Meyer, så er det den Tid og vore leiar for «Venner av Det Norske Teatret». sken i NRK. I 2004 vart NRK Nynorsk mediesenter energirike, kunnskapsrike kvinna med det gode Det er likevel innsatsen i Mediemållaget Olga opna i Førde, og distriktskontoret har halde fram humøret og ikkje minst dei artige replikkane vi mest vil bli hugsa for. Ho var med på å skipe Medie- med å sikre nynorske røyster og tekst frå NRK. hugsar. Ho var så uhøgtidleg og liketil med både mållaget i 1977, og var leiar i laget frå 1992–94. Ho Olga Meyer tok imot Kringkastingsprisen alt i høg og låg, ny og gamal. seier sjølv at dette var ei vanskeleg tid for journa- 1981 og var heidersmedlem både i Fana Mållag og Det var uråd ikkje å like og ikkje å bli glad i Olga listane i Mediemållaget fordi Noregs Mållag hadde i Oslo Mållag, i tillegg til Noregs Mållag. Noregs Meyer. Med innsatsen sin, sitt vinnande vesen og teke standpunkt mot EU, medan journalistane ikkje Mållag har ei ordning, etter gamalt, der du kan si varme røyst har ho gjeve nynorsken eit andlet og ville stå fram med noko standpunkt. stå som medlem i fleire lag, og det er ei handfull ei røyst og vi skuldar ho ein stor takk. Olga Meyer har naturlegvis fyrst og fremst vore medlemer som gjer nett det. Olga Meyer var ei MAGNE AASBRENN,

Misforstått Nynorsk og namnegjeving

ҡҡ ORDSKIFTE Å HEGNA OM målet sitt og om ҡҡ ORDSKIFTE har det vorte ei motesak å gje ætta si er to sider av same sak. namn til barna sine. Gamle Når du gjev borna dine namn, norske namn som Torgeir og HALLVARD HEGNA HAR i innlegget «Ei glede- lyt du kjenne ætta di og kalla Ætta mi flytte ned til Aug- Kjellaug blir erstatta av utan- leg vending» i Norsk Tidend 3/2018 mistydd dei opp i samsvar med dei. land i Vågsbygd. Og dermed landske, som ikkje har rot eller ei opplæringsøving i nynorsk på nettsidene Far til far min heitte Osmund vart namnet til farfaren min meining i norrøn tradisjon. til Språkrådet. Det blir spurt om bøyinga av Knutson. Han var son til Knut Osmund Knutson Augland. Innvandrarar derimot held substantivet sak, og det er tre svaralternativ: Olson Hanås, som var son til Ole Men fordanskinga kom inn ofte sin arv i hevd, som eksem- hankjønnsbøying (ein sak – saken – sakar Davidson, son til David Olson, i kyrkja, og gamal namneskikk pelvis i Beniamin Ben Levi – sakane), hokjønnsbøying (ei sak – saka – son til Ole Davidson, son til David vart gløymd. Far min, som (Beniamin son av Levi). Dei saker – sakene) og «begge er rette». Dette vil Olson Hanås, som døyde i 1735. skulle vore kalla Knut Osmund- hegnar om si tru og sin skikk

2018 på ingen måte seia at Språkrådet presenterer Nabogarden til Hanås er son Augland vart i staden regis-

• medan vi gløymer vår. begge bøyingsmåtane som rette. Om ein vel Kjetså, og dei to gardane blanda trert i kyrkjeboka som Kristoffer Eg har lagt merke til at nokre 4 det første eller tredje alternativet, får ein feil ætt. Eldstegutane fekk namn Knutsen, som om han var son norske kvinner kallar seg til i nettøvinga, og dette kjem fram i fasiten. Til- etter farfaren sin. Nest eldste av bestefar sin. Diftongar, som dømes Gunnhild Eiriksdotter, svarande gjeld spørsmålet med bruk av man guten fekk namn etter morfaren i Aukland, vart rekna som av eller Siv Ranveigsdotter. og ein. Om ein vel man eller «begge er rette», sin. Frå Kjetså-folket fekk vi inn lågare slag. Og Augland vart ofte Eg vil tru at vi lyt gjera noko blir dette sjølvsagt feil. namna Knut og Osmund. Men omgjort til dømes som Ugland. med namnesaka, ei bevisstgjering DANIEL GUSFRE IMS, det eigentlege etternamnet tok Sæd og skikk for som svarar til vernet om målet vårt. Seksjonssjef i Språkrådet Norsk Tidend Norsk dei etter garden dei budde på. namngjeving fall bort. Og no ÅSMUND KNUTSON AUKLAND 24 N ҡҡ NMU Det vert sagt at «ein dag vekke frå Sunnhordland FREDRIK HOPE er ein bortkasta dag», men eg kan bekrefta at ei Leiar i Norsk Målungdom lita veke på sumarleir med verdas beste ungdoms- organisasjon, og verdas mest inkluderande miljø, verkeleg er verdt det! Språklov for nynorsk kvardag REGJERINGA HAR VARSLA at det kjem ei ny språklov. Det er ein gigantisk sjanse til å styrkja nynorsken og gjera det let- tare å vera nynorskbrukar.

MÅLLOVA ME HAR i dag, sikrar nynorsk og bokmål som jamstilte skriftspråk i Noreg. Men lova er viktigast for vesle- broren nynorsk. Når mållova no skal gå inn i ei ny språklov, må me målfolk vera vakne. Ikkje berre for å berga dagens språkrettar. Me må våga å vera kritiske til mållova. Kva manglar?

EIT STORT HOL i dagens lovverk er at det ikkje finst eit påbod om å greia ut kva konsekvensar politiske framlegg har for nynorsken. Medan dei samiske språka vert nemnde i utgreiingar om alt frå framtidas skule til kommunereforma, vert nynorsken ofte gløymt. Å lovfesta ei utgreiingsplikt vil bøta på dette. KJEKT PÅ SUMARLEIR: Aksjonering i Kristiansand i strålande sol. Foto: Anna Sofie Ekeland Valvatne DET ER INGEN grunn til at språklova ikkje skal stilla krav til fylka og kommunane. Språkrådet bør føra tilsyn med språkbru- ken deira. Lova må slå fast at kommunar og fylke i område med nynorsk i grunn- skulen må ha språkbruksplanar. Til språk- Min fyrste sumarleir nøytrale kommunar skal staten bruka minst 25 prosent av kvart skriftspråk. DAGEN VAR ENDELEG komen, og oppfrisking på nynorskkom- strålande sol var noko eg likte Omgrepet språknøytral kommune bør og me skulle reisa vekk frå den munar gjorde susen. Ikkje at det særs godt. Å snakka med folk på erstattast av anten fleirspråkleg kommune fagre sumarøya vår, som for ein er viktig å vinna altso, men det gata gjekk betre enn eg hadde eller tospråkleg kommune. gongs skuld faktisk hadde funne gjorde me. forventa, og is var veldig godt i sumaren. No var det tid for å solsteiken. FOR OSS I Norsk Målungdom er rettane prøva denne leiren me hadde Teiknspråk til elevar og studentar ekstra viktig. I dag høyrt so mykje om. Spente var Dagane som kom, inneheldt Melodikappleik er det uklårt kven elevane skal klaga til, me, men etter landsmøtet visste mange interessante innleiingar. Som ein del av juryen fekk eg når dei ikkje får lærebøker på nynorsk. eg at me kom til å verta møtte Alt ifrå korleis me skal verva, ein vanskeleg jobb med å måtta Dette ansvaret bør Språkrådet ha. Studen- med opne armar. til kva språklege rettar me har, velja mitt favorittinnslag i melo- tar bør ha rett til vitnemål, eksamen og til lokallagsaktivisme. Me fekk dikappleiken. Alle innslaga var karakterutskrifter på nynorsk eller bokmål Tunnelar innblikk i korleis ein kan inklu- fantastisk gode, det må eg berre etter eige ynske, og språklova bør gjelda Her i landet har me nokre dera nynorskbrukarar som har få sagt! Allsong tykkjer eg alltid for studentsamskipnadane, høgskular, fantastiske oppfinningar kalla dysleksi eller språkvanskar i er like skøy, særleg når ein har universitet og fagskular. Studentane bør tunnelar. Dei gjer at me i nokre språksamfunnet, me fekk læra eit slikt flott songhefte. Maten ha like språkrettar på private og offentlege minutt av gongen vert skåna for om blindeskrift, og til og med var kjempegod, ikkje berre på institusjonar. alt som heiter natur, slik at me litt koreansk. Den stiligaste festen, men gjennom heile veka. nyt landskapet kring oss endå innleiinga tykkjer eg likevel var Laurdagen kom, og det var SKAL ME FÅ ei sterkare språklov, må me meir når me kjem ut att. Me då me vart kursa i teiknspråk. tid for heimreise. Me fekk ikkje bruka mållova medan me har ho. Du tenkjer over kor heldige me er Teiknspråk synest eg er kjem- med oss alt den dagen, då me må gidda å klaga når HelseNoreg sender som bur i dette nydelege landet, peinteressant i seg sjølv, men hadde eit tog å rekka. Me pakka e-post på bokmål, og orka å seia i frå når og bandet mellom menneske og det var veldig lærerikt å sjå kor oss ferdige, høyrde på ei innlei- Statens Vegvesen hengjer opp bokmåls- natur vert sterkare – norsk sam- godt ein kan kommunisera med ing, og so var det ikkje lenge før skilt i ein nynorskkommune. Viss du står ferdslepolitikk på sitt beste. berre kroppsspråket. me var på togstasjonen. Toget opp for rettane våre, vert både rettane og Somme tider hender det var femti minutt forseinka, men språket vårt mykje sterkare. likevel at ulukker skjer i desse Spel og aksjon det gjorde absolutt ingen ting. tunnelane, noko som skjedde på Kvissen eg hadde førebudd, vart Eg må berre få takka for meg, og I DAG ER det alt for vagt kven mållova vår vesle reise i retning ekvator. teken godt imot, noko som var seia at eg hadde det superkjekt gjeld for. Eitt døme: I kvar ei grend og Me kom oss likevel til Stavanger kjekt for meg, men eg trur dei på sumarleir! kvar ein bydel står det ein trafostasjon etter litt venting, slik at me var som tok del i han, hadde det Det vert sagt at «ein dag som gjev oss straum. Du må vera passe fem minutt for seine til toget. kjekt dei au. Globaliserings- vekke frå Sunnhordland er ein nerd for å veta om det skal stå «Fare! 2018 • Det kunne vore verre tenkte spelet var skøy og synte sam- bortkasta dag», men eg kan Høyspenning!» eller «Fare! Høgspen- me, og sette oss for å venta. Me stundes fram ulikskapane i bekrefta at ei lita veke på sumar- ning!» på boksen. Slik skal det ikkje vera. slengde oss på ein buss, og me verda. Fotball er alltid kjekt, og leir med verdas beste ungdoms- Språklova må gjelda for heile staten og var framme i Søgne til middag. det var utruleg gøy å ha fotball- organisasjon, og verdas mest alt som har med staten å gjera – ingen Etter middagstid var det tid turnering, og til lagkameratane inkluderande miljø, verkeleg er unntak. Me treng ei språklov som gjev for natursti. Nei, ikkje i skogen, mine vil eg berre seia: Alle gode verdt det! oss både straumen og resten av kvarda- men på skuleplassen. Artige sta- ting er blå! ERLING LØKLINGHOLM gen på nynorsk.

sjonar involverande chili-eting Aksjonering i Kristiansand i LEIVESTAD Tidend 4 Norsk leiar i Noregs Mållag 25 26 Norsk Tidend 4 • 2018 Bjarne ØygardenBjarne Mathias I.Øvsteng Berit Østmoen Olav Veka Lars Ullgren Ola Tronsmoen Rolf Theil Magne Teppen Olav Teppen Reidun Ramse Sørensen Sverre Sørbø Thorvald ChristianHoltan Marit Steinsrud Liv Solheim Solhaug Unn-Elisabeth Skuterud Arne Egil Skullerud Jakup Skjedsvoll Tom W. Rustad Oddvar Romundset Jørgen Nørstegard Olaf Nøkleby Hans M.Næss Jogrim Nordsletten Øyvind Nordli Anne Midtbø Asgeir Lilleås Anders Jan Larsson Håvard Kleiven Turid Kleiva Anders Kirkeby Dag Johansen Kåre Idsø Per Hvamstad Ola Holen Bjarte Hole Gaute Elvesæter Helland Anne Haugstad Magnhild Harsheim Olav Haraldseid Erik Hanssveen Odin Hagen Iver Grytting Anders G.Fretheim Tordis Irene Fosse Harald Ove Foss Mathias Finsveen Frode Erstad Torhild Ekre Ingvild MarieEknes Brit Dalseg Ivar Bungum Per Brumillom Oddbjørg Blakar Vigdis Bjørhovde Ole Bjerke AUSTMANNALAGET Jens Vellene Olav Vehus Bjørg Valborgland Helge Ove Tveiten Lasse Trædal Johannes G.Torstveit Astrid StuestølSandkjær Olav Riisland Sigrid BjørgRamse Rune Nylund Målfrid Mejlænder-Larsen Jon KolbjørnLindset Hans-Olav Lauvstad Jorunn Lande Ragnar Kaasa Roy WillianJohansen Malmfrid N.Homme Rolf Fredriksen Kristine Foss Kirsti Wasland Berntsen Lars Aasbø Scott Aanby AUST-AGDER MÅLLAG bladet, ellervippseitvalfritt beløptil90540.Tusen takk! sin rettkomne plassiNoreg. Vildugjemålgåve? giroen Brukgjerne somliggved kroner igåve. Dettegjevosseitgodtgrunnlagfor åkunnearbeidefor nynorsken takk! Mellom26.maiog10.septemberfekkHjarteleg Noregs Mållag303276 ҡ Sæhlie ҡ MÅLGÅVA Irene Myrbostad Mundal Arnold Norvald Mo Birgit Synnøve Lunde Edvard Lauen Vegard Andreas Larrarte Inger Kvilstad Dagrun Kvammen Laurits Killingbergtrø Jens Kihl Olav Høgetveit Marit Hovdenak Karl-Anders Hovden Joar T. Hovda Halldor Hoftun Anne Grethe Hoff Edvard Hoem Botolv Helleland Mildrid Helland Sveinung Helgheim Ola M.Heide Haug Asbjørn Oddrun Grønvik Øystein Grønmyr Ketil Gravir Leif Granmo Tor Gabrielsen Haldor Fykse Kim S.Fureli Torfinn Fuhr Olav Frøystadvåg Gunnar EilevFitje Brit Ragnhild Øydna Turid Farbregd Tove KarinaEidhammer Hans Olav Eggestad Jenny Margrethe Dugstad Tormod Bønes Kjell Bø Karen Bø Hæge MarieRoholdt Svein ErikBrodal Kirsten Bolstad Lajla ElinBlom Halvard Bjørkvik Rakel Bjerke Olav Befring Lillian Austnes Børre Austmann Ruth Amdahl Solveig FiskvikAamodt Bergfinn Aabø VIKVÆRINGEN FYLKESMÅLLAGET Anders Olav Vøllo Øystein Velure Nils Tørto Sigurd Tveito Sigrun Torsteinsrud Rolf Harald Sæther Grethe Sollien Ola Ruud Tordis Perstølen Ommedal Arne Odd Oleivsgard Kristin Lindberg Anna Lilleslett Gunhild Lien Bodvar Kvamme Lars ErikJacobsen Bjørg KariBrattåker Guri Ekse BrennhovdHerbjørn Tor O. Bergum Maria Høgetveit Berg Audun Aasmundtveit BUSKERUD MÅLLAG Fisknes Brunvatne Håheim Inge Draugsvoll Nils J.Drage Kristian Djuvsland Olav Digernes Arve Dale Kari LeiteDahle Dahl Vigdis Digernes Rannveig Bårtvedt Kjell JosteinBø Toril Herland Bystøl Jostein Buene Kristian Bruåsdal Endre OttoBrunstad Reidar Bremerthun Tor Brattebø Jostein Brattabø BrattabøArne Borge Oddbjørn Lars O. Bleie Solveig Bjørsvik Dag Bjørnevoll Audun Bjørnberg Dagrun Berntsen Kristen Bergsvik Marit Berge Berge Oddbjørn Olav Berge Daniel Berge Edel Augestad Marta Augensen Anne LineAsphaug Øystein Ask Erik Arneson Sigrid Arne JørgenAnsok Arnfinn Ingvard Andreassen Andersen Arne Svein Schrøder Amundsen Oddny Råsberg Amundsen Solveig Almås Livar Aksnes Hallstein Aadland HORDALAND MÅLLAG Arne WågeArne Kjetil Vistad Lars Sigurdson Vikør Alvhild Venås Helene Valvatne Johan KristianTønder Steinar Tveitnes Stein Tveite Øystein Tormodsgard TolsrødAsbjørn Jostein Tjore Olav NilsThue Tordis Thorsen Jostein Sønnesyn Anne Joronn Sætre Sissel LSæbø Åsfrid Svensen Idun Stokka Fredrik Steen Ane Solberg Nils Sletta Sigrid Skålnes Synnøve Skjong O.Arne Skjelvåg Gunnvor FykseSkirbekk Olav R.Skage Erik Simensen Asbjørg EngebøRystad Kjell Rygg Frøydis MarieRuud Karen MarianeRogstad Magnus Robberstad RoaldsetAsbjørn Yngve Rekdal Benjamin EdillonReichle Kari Rysst Paulsen KåreBjørn Odde Øystein NjålNordang Arne OlavArne Nilsen Nilsen Arne Åshild Ness Marit Nedreli Amund Måge Møster Arnljot Nils Mæhle Einar Myster Jostein Mykletun Marit Mulelid Marie Morken Svanhild Monstad Monsen Leif Bjørn Solveig H.Michelsen Margunn Melkersen Mehammer Harry Ove LeonLåstad Einar Lotsberg Gunnvor BodilLothe Anstein Lohndal Åsmund Lien Kirsten Chr. Lie Caroline Lehmann Unni Lange Ane Landøy Trygve Kråkevik Olaug Kråkevik Ståle Kolbeinson Marit Klette Folke Kjelleberg Ingvild Jøsendal Ruth Jørgensen Johnsen Aslaug Garnes Leif Johnsen Sniolvur Joanesarson Jan Kåre Jakobsen Jens Hystad Daniel Hydle Husefest Bjørn Irene Hunskår Elisabeth Hummelsund Arny-Sissel Myking Horsås Karl JohanHolmås Ingunn Holmedal Grete OlineHole Annbjørg Rebbestad Marit Hjartåker Kjartan Hernes Kåre Herfindal Jan Kåre Henriksbø Linn HjartnesHenjum Knut JohannesHelvik Aslak T. Helleve HellevangArnfinn Bjarte Helle Jorunn Havro Torbjørn Haukås Eli Hanto Dagfinn Gjøstein Lars Gjøstein Paul Kåre Gjuvsland Berly MjøsGiljarhus Harald Frønsdal Olav Freim Kari Fosse Sissel Folkvord Tormod Folgerø Frode Flesland Sverre Fjell Jenny Fagerheim Gjertrud Espeland Øystein Erstad Magne Engevik Reidun Emhjellen Eirik IngolfEldøy Anna ElnaEkeland Jarle Eikemo Solbjørg MariaEik Liv KjellfridEide Randi EngelsenEide Dyvik Jan-Egil Hjellestad Nils Ivar Østerbø Jan Økland Leif Øie Jorunn Zakariassen Selma Ynnesdal Karl HelgeWatnedal Agnes Råket Vågslid Inger B.Vikøren Aud LivHoleVike Vika Inger-Marie Guri Vesaas Randi Vengen Aslaug Veland Rigmor Nesheim Vaular Anna K.Valle Brit Valland Terje Gerhard Valen Utne Brynhild Bjørg Tøsdal Tora Tønder Odd Tøndel Olav J.Tveite Rune Tveit Håvard Tvedte Kjell Thore Tungesvik TunestveitHarry Erlend Trones Torgeir Torvik Kjell Torp Knut J.Tokheim Harald Tjønn Erling Thu Leif HelgeSærsten Marit Sæle Lars BørgeSæberg Christer Syltøy Wenche Svendsen Rolf SigmundSunde Tobba Therkildsen Alf MagnarStrand Gerhard IngeStorebø Helge Storebø Nelly Storebø Magnhild Steine Idar Stegane Åse Steen-Olsen Jan Oddvar Solli Solberg Harry Solberg Asbjørn Smådal Sigbjørn Marie Skålnes Harald Skorpen Per Skjæveland SkjævelandArnlaug Skjold Bjarne Gunvald Skeiseid Olav JohannesSkeie Skarestad Bjarne Mons OleDyvikSellevold Torbjørn Seim Heidi Seilfaldet Helge Sandøy Solbjørg ÅmdalSandvik Lars K.Sandven Håkon Sagen Gudrun Rosseland Rossebø Inger-Johanne Toril Romsø Lars Riise Borgny Reisæter Berit Reinsaas Rannveig Reigstad Astrid OddbjørgReigstad Gunnbjørg Raudstein Olai Otterå Aud Oppedal Åse Opheim Helge MartinNygård Lisbeth Norendal Åshild Nordstrand Ingvar Nistad Sudmann Gunvor Aardal Kjell Aambakk Oddveig KirstenAam ROGALAND MÅLLAG Randi Ås Elen MariaTodal Eirik S.Todal Ola Roaldset Per EilertOrten Opland Henry Finn GunnarOldervik Oddvar Moen Olav K.Lien Jorunn M.Kvendbø Klaksvik Asbjørn Tora Kjelleberg Jon Ingvald Håbrekke Sigrunn Helset Johan SigmundHeggem Randi Skrøvset Hatle Sverre Hatle Eivind Hasle BrørsStyrkår Ola Bræin Anne Grete WitzøeBotten Jon KristianAune Magnar Almberg Aksel Aarflot NORDMØRE MÅLLAG Øystein Ringaker Kåre Belsheim NORDLAND MÅLLAG Jan GauteBuvik Håvard Avelsgaard NAUMDØLA MÅLLAG Yngve Øvstedal Sivert Ørevik Ingolv Vevatne Svein Terje Vestbø Jon Olav Velde Anbjørg Tungesvik Jon Olav Tesdal Sælevik Arne Ernst Svein A.Strømme Trygve Sandvik Helga Reinertsen Geir Ragnhildstveit Borghild Sævereide Ottesen Finn Arne Gunvald Ottesen Lars GunnarOma Miljeteig Asbjørn Solveig Lunde LangåkerArne Svend Kjetland Olav Torfinn Jondahl Sara MarieNess Håland Torill BorgeHorneland Jakob Hellesland Trygve Handeland Kirsten Grunnaleite Stein Oddvar Gravelsæter Ingar KjellFrøyland Grete Fedøy Dorthea SofieErøy Lars Eikehaugen Anne-Ma Eidhammer Solveig Eidhammar Bjørg Bjerkreim Reidun HebnesBerge KARMSUND MÅLLAG Solveig Åsvang Magne Århus Olav Ånneland Einar Øyre Prestegård Reidar Vik Arve Vedvik Astrid ApalsetVassbø VarhaugSigbjørn Ottar Vandvik Kurt Tunheim Kåre Torvanger Heidi Tornes Ove Thu Liv-Sigrid Taylor Svein Kåreson Søyland Hogne Sønnesyn Marita Haugedal Marta Sætrenes Einar Sæland Brit HarstadSværen Odd SigmundSunnanå Gaute Steinnes Audun Steinnes Marit Rommetveit Ivar Stangeland Jon Stangeland Hans Spilde Tom Soma Kåre Skår Ingeborg NSkjærpe Ingeborg Skjerpe Jostein Selvåg Bergljot Selvåg Sigfrid Selsvik Gerd Sandsmark Magne Sande Signhild Stave Samuelsen Rolf Salte Jørgen Sagevik Torhild L.Rørheim Dagrun Røgenes Atle Røe Magne A.Roth Audun Rosland Torleiv Robberstad Svein Risa Åshild Osaland Berit Irene Oltesvik Ingvar Olimstad Kjellaug SølvbergOftedal Knut Norddal Knut GeorgNilsen Anne Merethe Mæland Sigrid Myhre Elaine Munthe Per Moen Ståle Moe Georg Løvbrekke Eivind Lomeland Magnhild Lid Hallgeir Langeland Olav Kvernenes Nils Ingvar Korsvoll Tore O. Koppang Magnhild HarboeKleppa Magnar Kartveit Dag Ingebrigtsen Jorunn Håvarstein Terje Håland Magne O. Hope Liv Hobberstad Rasmus Hidle Halvard Helseth Astrid Heigre Sverre Haver HaugvaldstadArne Inge Haugland Lidvor Hatteland Bergny Gjesdal Ola Gjerde Jan Finjord Terje Fatland Ellen Einervoll John Djup Gerd HelenBø Alf Jan Bysheim Jan EgilByberg Marit Kyllingstad Bråten Berit Brusli Dagfinn Birkeland Johannes Bakka Lars Bakka Sigmund Andersen Leif Andenes Helge Alfsvåg Mona Aksdal Gunnleiv Aareskjold Söderholm Staveland Håkon Lundestad Aud JensineLunde Rune Lotsberg Jon Ove Lomheim Jorunn Loftesnes Kåre Lerum Øystein Lavik Liv Janne Kvåle Kjellaug Kvåle Hildegunn Kvistad Kari Klingenberg Marit Kleiven Viviann Kjøpstad Lars Kjøde Harald Kirkebø Jane Kastet Ingunn Kandal Bente Oddny Kandal Kaarstad Bjarne Jonstad Anna Skadal Sverre Indrehus Målfrid Husnes Nils Husabø Liv Husabø Ragnar Hove Arve Helle Gislaug Heinum HavroBjarne Ivar S.Haugland Oddstein Haugen Hans Haugen Margit Hovland Hamre Oddlaug Hammer Audun Hammer Jon Gåsemyr Karen Grov Dagfrid Grepstad Oddvar Gjelsvik Geithus Asbjørn Ottar Færøyvik Else Fure Siri BenteFuhr Jan MartinFrislid Dag Fosstvedt Sverre N.Folkestad Inger Eikeland Flåten Johannes Flaten Kjellrun HamnesEspe Astrid Ervik Dag-Erik Eriksmoen Hans Engesæt Gjertrud Eikevik Solgunn Eikevik Eikenes Arne Annbjørg Eikenes Tor W. Eikemo Nils Distad Toril Bruvik Jan ErikBolstad Saxe Bjørkedal Kjellaug Bjergene Ingrid Bjergene Eiliv Berdal Emma Bale Ragnhild Anderson Lise Aasen MÅLLAG SOGN OGFJORDANE Øystein Øye Kathrin Villa Sæbø Bjørn Knut Sæbø Oddmund Svarteberg Per Skomsø Arne Elin Rønnekleiv Arild Rosøy Karen Os Jonn Jofred Nordbø Tor Kvadsheim Krøvel Digernes Arnhild Inga GuriHestad Einar Gridset Per Ellingseter Bjørn Annlaug Berge Asbjørg Baldersheim Henning Austigard Dagrun GjelsvikAustigard Ingar Aas ROMSDAL MÅLLAG Viggo Østebø Anne EliseWinterhus Gunnlaug FossåVåge Ketil Volden Roger Nedreklepp Trine Naadland Jostein O. Mo Else Løndal Anne LiseLunde Svein Linge Lerheim Arne Einar Landmark Marit Kvammen Gunvor Krogsæter Aud LangloKongsnes Terje Kjøde Jakob O. Kjersem Ottar Kaldhol Ingrid RundeHuus Astri Hunnes Reidun Hunnes Holmeset Steinar Arne Inger Hjorthaug Jorunn H.Henriksen Jan Heltne Severin Haugen Steinar Grimstad Lilly Grimstad Tore Gjære Anders Jan Folkestad Jostein Fet Per Fauske Ann BrittVåde Fannemel Knut Falk Liv Eikrem Marit Veiberg Eide Steinar Dimmen Norunn Margrethe Ole ArildBø Bente JohanneIversen Sigurd Olav Brautaset Synnøve RusteBjørdal Sigmund Bjerkvik Ingunn Bergem SUNNMØRE MÅLLAG Sonja AasenÅrdal Vidar Åm Liv Østrem Ottar Wiik Lars ØyvindVikesland Øystein Vikesland Gudrun Vigdal Jens Vestrheim Oddfrid Vereide Johan Varlid Borgny Ulltang Kari ogHelgeTveit Ivar JosteinTjugum Jakob Thingnes Ståle Sørbotten Leiv Sølvberg Gunnhild Systad Sigrid Svartefoss Karsten F. Sunde Geir Liavåg Strand Dag Håkon Storaker Irene Stokker Kirsti SolheimStegane Sigrid Solheim Einar Skeie Anders Skarestad Bjarte Sindre Anne MarieSandvoll Laila Hov Sandnes Magnhild Sagosen RørtveitBjørn RomørenErna Henning LeivRivedal Jostein Risa Tordis Randmo Ramstad Oddbjørn Jon Ramstad Per Scott Olsen Stein BuggeNæss Odd Njøs Britt Nikøy Julie KristineNess Åse Neraas Audun Normann Nedrebø Olav Nedrebø Oddvar Natvik Knut OleMyren Ragnhild Skogen Molde Knut Moen Terje ErikMoe Steinar DahlLægreid Dimmen Breivik Kari Vogsland Margit Verpe Johan Vaa Jon Tvitekkja Jørgen Tveit Kari Tveit Olav Tho Tone Telnes Bergljot Telnes Toppidrettsgymnaset i Alv Halvor Straumstøyl Gunvor Solberg Ruth Slokvik Sigvald Rørtveit Halvor Kvåle Rue Jan Terje Olsen Jakob Olimstad Harald Nordbø Guri Espeland Ness Inger Moen Moen Sigrun Garvik Halvor Midtveit Aud Manheim Aslaug Langåsdalen Tove Kvaale Lene Teigland Kleivi Jon Ingebretsen Hallgrim Høydal Ragnhild Hovda Torgeir Grimstveit Lavrans Grimstveit Hans MagneGautefall Anne KarinFunner Sigrid Fonnlid Olav Felland Per Engene Gunhild TDølen Olav RuneDjuve Tjøstov GunneDjuve Sondre Bratland Kari Indrelid Bjåen Lars Bjaadal Erlend Bakke Anne IngunBakaas TELEMARK MÅLLAG Ola Melby Sigrun Lunde Hallstein Kristiansen Ingvild Kamplid Olaug Husabø Magnhild Henriksen Magne Heide Liv Grønvik Eldbjørg Gjelsvik Eilertsen Bjarne Sveinung Eikeland Vidkunn Eidnes Ingrid Dønnestad Terje B.Dahl Per K.Bjørklund Nils Aarsæther MÅLLAG TROMS OGFINNMARK Ottar Aashamar Årseth Kjell Arne Ingrid Aamdal Liv Åm Knut Ytterdal Marie Lovise Widnes Sveinung Walseth Bodil Waldal Svein Vinje Eldrid Vik Lars MartinVik Randi FlemUlvestad Jan Ove Ulstein Hildegunn Ulla TryggestadAsbjørn Gudrid Tandstad Ingrun Sørås Jarle Solheim Else Synnøve Skarbø Ingvar Røyset Otto Rørvik Kjell Rønning Olga Støylen Runde Gunder Runde Torleiv Rogne Lillian Ramnefjell Vidar Parr Britt Oterholm Lars Omenås Telemark Svein Aarnes Yngve Øye Aa. BjørgumØwre Beret Wicklund Aud Mikkelsen Tretvik Torbjørn Tranmæl Jan Sørås Svein BertilSæther Eiliv Størdal Odd SigmundStaverløkk Odd Johs.Stautland Tor Stallvik Jan Solberg Åsmund Snøfugl Oddny Pauline Skeide Rutt OldenSkauge Ragnhild Saur Helge Rypdal Narve Rognebakke Kristian Risan Jostein Rekstad Olaug Reitås Ranes Herman Solveig Otlo Aud Okkenhaug Idar Næss Lars Nygård Ingrun Norum Einar Nordbø Helge Normann Nilsen Magne Måge Sverre Myklestad Mikal Olav Mogstad Håvard Moe Lars KolbjørnMoa Jens Loddgard Anne Leira Kirsti Årøen Lein Olav Kuvås Johannes Krumsvik Inger Sandvik Jarstein Kjell Håve Øyvind Hoel Herlaug Hjelmbrekke Sivert Hestveit Sigfred Haugnes Gorsetseter Mikal Anders Gjelsvik A.FrisvollArne Nina Fossheim Helge Fiskaa Oddmund Farbregd Inger Ertsås Olav Engan Anne Eldevik Tove Eivindsen Olaug Denstadli Mathias Bruheim Alf J.Bratberg Håkon Bleken Karl Ove Bjørnstad Oddrun Bjørgum BjørdalsbakkeArne Ingvar Berg Kjell Bardal Reidar Almås TRØNDERLAGET Bjørg Lerhol Nils H.Leine Frank Tommy Jacobsen Ingunn Hommedal Helga A.Fugllien Margit Fuglehaug Ola Fosheim Inger Solveig Bøe Olav GullikBø Gunnar Breivik Gunnar Belsheim VALDRES MÅLLAG Karin Vrålstad Gunn Utkvitne Jon Todal Anne MartaSteinnes Sunniva Skålnes Rønnaug Ryssdal Ingrid Russøy RognmoArne Guro Reisæter Ole Edgar Nilssen Atle Måseide Oddrun Molvik May JohanneMolund Reidun Mellem Åse FloaSteinrud Erling Stangnes Erling Nordheim Johannes Hjønnevåg Torstein Finnbakk Marit Einrem Kari Synnøve Bjørndal INNMELDE BEINVEGES Vidar Ystad Birger Valen Amund Trellevik Turid J.Thune Harald Thune Odd EinarSørås Sigrun Solberg Frode Ringheim Hugfrid Raaheim Solfrid Ottesen Finn GunnarOttesen Borge Otterlei S. K.J.Nesdal Kari Huus Eirik Holten Jørund AsleHolme Sissel Hole Olav Furnes Ragnar Ekre Kjellfrid Bøthun Gunnveig Breistein YRKESMÅLLAG Håkon Teigland Einar O. Standal Bjørg Robberstad Jensen Kjeld Qvortrup Gunnar Ottne KvernhusvikArne Ursula ElisabethEckert Eiliv Herikstad VågslidGry Gardsteig Bodil Cappelen Asgeir Bjørkedal Astrid Andersen ØSTFOLD MÅLLAG Ivar Åmlid Gunnar Vollen Hans GeorgTønnesen Leiv Torstveit Per Sveinung Stordrange Stallemo Asbjørn Bjørg HeleneSlapgard Magnhild Synnøve Nils Salvigsen Audun Rossevatn Tom Lindeland Arnt Målfrid Lindeland Solveig StallemoLima Oddvar Jakobsen Olav Torgny Hårtveit Kjell ErlingHåland Magne Heie Torgeir Hagestad Anne Tone Hageland Ola Reidar Haaland Øyvind Grov Vigleik Frigstad Randi LohndalFrestad Aslak T. Fjermedal Åse-Berit Fidjeland Siri Fidjeland Solveig Fidje Anne-Berit Erfjord Helga Dåsvatn Aud Støylen Djupdal Anne Austad Eldrid Arne Leiv Hartly Andreassen Audar Aasheim VEST-AGDER MÅLLAG Magnor Wigdel Per GunnarVeltun Ingrid Solveig Spjøtvoll Ragnhild Solberg Liv Aslaug Myhre Torodd Lybeck Kolstad Skjeggedal N 27 Norsk Tidend 4 • 2018 28 Norsk Tidend 4 • 2018 1 ҡ 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 ҡ ҡ QUIZ Den tidlegare fotballspelaren er Kva ernamnetpå den førsteheilaf Kva erhovudingrediensen itofu? masse? di hanharomtrent samestorleikog tvillingplanetentilJorda,kalla av Kva vertofte planetisolsystemet heiter fisken pånorsk? «pike»eller berre påengelsk, kva pike» Fisken «nothern vertkalla dei somsparar? vert samlaieinpott,ogloddauttil Kva vispareprodukt kallar derrenta truleg mestkjendfor? utanriksminister, menkvavarthan Trygve Lievareinnorsktidlegare ein fotballkamp? Kor mangeminutterordinær tidav garden MidtbøiVinjekommune? Kva kunstnarektepar busettesegpå sjon tidlegpå1980-talet? Kva norskmyntgjekkutavproduk avis? I kvalanderKronen Zeitung eistor produsert ilevra? Kva somblir heiterdengulevæska logi? Kva myto heiterhavgudeninorrøn mange fot? Ein famnertre alenbrei, menkor Kva erhovudstadeniVietnam? gen? nøytrale underdenandre verdskri Kva femeuropeiske landvarformelt alkohol»?’ Kven skreiv diktet«Farvel –bror samiske språk? Kva foreispråkgruppetilhøyrer vart bygdpå1600-talet? første offentlegevegeniNoreg, som Mellom kvatostadergjekkden Kva tolandgrensar Costa til? Rica Kva heiterhan? og hanfekktilnamnet«derKaiser». rekna someinavTysklands beste, tans Disney-filmensom kom i1937? ҡ BAK MÅL

• Janne Nygård

- Halldis Moren Vesaas og Tarjei og Tarjei Vesaas Halldis Moren Vesaas den fyrsteÅ vere generalsekretæren i SN

- - - Irland, Portugal, Sveits, Spania og Sveits, Irland, Portugal, Sverige 1 Franz Beckenbauer og Nicaragua 2 Panama (Sylvvegen) 3 Drammen og Kongsberg 4 Den finsk-ugriske 5 Jens Bjørneboe 6 7 Hanoi 8 6 9 Njord 10 Galle 11 Austerrike 12 Femøringen 13 14 90 minutt 15 16 Premieobligasjonar 17 Gjedde 18 Venus 19 Soyabønner 20 Snøkvit og dei sju dvergane ҡ båt. Ognovarhan der igjen.Klartdetåtoss. Pål Fossvar denførstesomfekktogbane.Den somfekkeigen norskast, tyktemange,ogDuckvarnorskast, engelskogikkje høvesvis AndersAndogKalla Andamåttefor Anka. teikneseriefiguren. Derheiterhan, sommange veit, då medtilvisingtildetdanske ogsvenske namnetpå tanken omådøypa omDonaldDucktilOla Nebb, sjølv omdetvart littleven dåeinkvan fram kasta DET GJEKKFINTmeddennynorske Donaldistarten, i1984-årgangen,nald-striper omsetteav Gard Espeland. «Manhattan» (1991). OgsåDagogTidhaddenynorske Do- Grand Canyon» (1987, «Skotskrutet familiefeide» (1989)og West» (1985),«PicassokuppetiBarcelona (1985),«Tur-retur (1984), «Kvitt gullfrå Matterhorn»(1984),«Reisa tilKey TITLANE PÅ DEIsjuhefta var «Regnguden frå Uxmal» mange nynorskfolk. ein ikkjemåttegløyma dei store byane derdetbudde ha bestvon omgodtsalav nynorskhefta, men la tilat kom medtipsomkva område av landet dereinkunne «Eventyr frå tilonkel skattkista Skrue». Noregs Mållag & co» medandeifemsistehøyrde tilundernemninga vignetten «Eventyrlege forteljingar omDonaldDuck nynorske parallellutgåver. Deitofyrstefall innunder FRÅ 1984TIL1991kom detdåutsjuDisney-album i er suntågå utanforvanetenkinga stundom. målfolk børliggjameirframpå enneinoftegjer. Det reaksjonen var absoluttpositiv, noko somseierossat ein idéåhasommestykke pånynorsk ibladet. Og Duck medførespurnad kunnevera omatdetkanskje brev tildenansvarlege norske redaksjonen forDonald finna påisommarvarmen, fann mepååsendaeit gong fyrsti1980-åra dåNoregs Mållag haddeliteå teikneseriebladet somfyrstkom tilNoreg i1947. Ein SEINARE VART DETlitenynorsk åsjåidettepopulære bladet ogmykje omtale ellesvart detiallehøve. som eiuthengingav nynorskbrukarar. Godreklame for ikkje omdetkom protestar frå Voss, mensommesågdet somtalaAmerika nynorsk medvossasleng i1963.Egveit laga tilsoga omfirkantfolketfrå ei avstengd grend iSør- MANGE MÅLFOLKVART forarga dåDonaldDuck hadde Den nynorske Donald ҡ FALCH Henta frå Sigmund Falch: Den slemmastedokka iDrammen, Schibsted / Vigmostad & Bjørke 2015 - folk brukar idag. folk brukar gåmed atDonaldåleinekan an,ogdeterdétnamnet ein ingenveg ogstakkpipaisekken. Mesloosstilro gar ogtrugsmål.Sindigemålfolkskjønaatherkom reagerte medsterkøsingogkom medsterke åtvarin skandinavisk hovudsete iKøbenhavn snuseni,ogdei norsk. DettefekkjuristaneiDisney-konsernet med ҡ Donald-album pånynorsk. til 2016førmepåny kunnegledaossover eitnytt DETSISTEhefteti1991,måtteme ETTER venta heilt lognt, påtrøndersk vis,somrimelegkunnevera. om åblislektningmedeinnorskDonald.Hantokdet ogspørjakvaomtykt senterpartimann, hansyntest då pååringjaordføraren iBjugn,AlfNebb, einsærs ene leitaettergodesaker. Eiavis iTrøndelag kom VARDETTE MIDT iagurktidaomsommaren ogavis- ringja ordføraren iBjugn,Alf ҡ Ei avisiTrøndelag kompåå terpartimann, og spørja kva ogspørjakva terpartimann, MÅLSOGE ning medeinnorskDonald Nebb, einsærsomtyktsen- han syntest omåblislekt- han syntest Olaf Almenningen • Olaf - ҡ Kryss NTnr.4-2018 HØGDER KLAUVDYR RÅKALD FØLGJE DET VEKS FLYDEL SLETTE FRAUS SAMLING ELEVANE HELD TIL ҡ IHUGE DEKK- RATANE Kryss NTnr.3-2018 BEDRIFT HALVØY FJERNKOS DRONNING ELDSTE TARVE- TRENERE OMRÅDE PLASS BORNA BLAD UTKAST FISKE EI VON ROM- TELT- FART IMOT DER- SINT UT AV TUR PLOG M M FISK LEG BAR G S A A S L ҡ KRYSSORD NR 4 •2018 ҡ NORR. FOR- TELJING OSTEBY LØYSING M R R A S S U B A D Y E E P E L L I NØYDD TREKVIT FØDEBY IBSENS FISK FEIT M R Å S S N S D K E ER E T L I I I BERAREN NOKO FOR- SPERRING KASTELEG SØKKA KAMERAT GARN- SYSTEM IBSEN- FIGUR G G S N N U N S E V E E T T L I I NORD- KALKU- FJORD LATOR VERN M R R S N N A K K E E E P E E L SÅ I IDYLLISK ARTIG GJETEN LÅTTEN NAMN- DYR G BOR R R Å S B D E E E E E E F L L BERGART RELIGION RETT TIL KANTEN SLAGS LIKESÆLE GARD I TILLEGG ELTAR LERRET GROVT STILL R R A S D K E E E F T T L L I I VERTSHUS PLANTE- • Nr. 3 – 2018 LOBBE- PLASS SITJE- BYGD FUGL DEL R R R R A A O S Y K P E E T T I BOKSAR MANNS- LYTEFRI SEINKE MÅLAR SNUSE UTSLEPP NAMN OPNING PÅ BÅT TYSK G S S N N S A O O FOR K E E ORDNE TIL I I PUSSIG BUSTAD OPNING I OMN SUGE FERD PÅ LÆRE- TYGGJE SPORET STAD M G R S S O U N A K E E E T L L L HARMLAUS BÅDE HER KRAMSET ANONYM OG DER KRIMS- SKRIVE LEVER YNKE ORG. R R S N NED A O A D E E E T T L L MANNS- MANNS- DÅRLEG SKJELV STILLING VEGEN KÅTE NAMN NAMN I DAG G G N N A A U O A D E J T T L IGJEN TOM- SLEDE FESTA ROM STAD- KLEMMER SANITÆR- VÆSKE UTSTYR MENN G R R S A A S A U S D K E V F T L KJENDE ÅTAKET SKRATTA SPARKE- DRIVE IKKJE MIDDEL FLIS R R A A Å K K E E E E T L I I HJELP FOR ELVEFISK EINØYGD SIVBÅT LENGD MÅLTE KJERRING PRON. IGJEN GUD R R A N A S O A D K E P P T L I DRIKKEN GJE LOV NYFIKEN SYSTER STORE- TROLL- SOLE FOT- OPPFINNAR BRYGGJE MÅLTID TAL • Laurits Killingbergtrø TIL EKSIS- TERER HØGT SITJE R O N S A A O N N N D P E L I I KVINNA SKRIVNE UNDER- GODE HERME ALLE TING R R R A S O A D E E P E E T T T GARBORG- AVDEL- INGAR TØRKLE LEGERING NR. 03 SET I STIG 2018 SEG JORDING G G R R R R N E E E E E T T NT "PRYD"- I UNDER- SKEIV GRAS TRIV BUSK HEIM VARM POESI Postnummer/-stad: Adresse: Namn : Jon Magne Skjerpe, StavangerJon MagneSkjerpe, Per Lea,Ås Marit KarinHaugen,Bergen nr.Vinnarar avkryssord 3: GLAD DYR "FEIL" PÅ STOVA KLATRE- REKKJE HENDE FJELL- MYNT LATIN ESKE TIL DEKT AV KARAKTER SLAGSTAD GNAGAR JORD FISKEN 1177 MODELL TOBAKKS- AVGIFT KRINS SIDAN KONGE BAK "RUNDE" LANGT STALL VESLE- SIFFER HUSET FLY- TAL SÅ SEIE M-Ø-Ø Merk konvolutten «Kryssord». Frist: 9.november Send løysinga til: BALTIKUM KRYDDER LITE VINK EIN FRÅ TISPE fin premie. Tre vinnarar vert trekte utogfår Rett løysing kjeminesteutgåve. 0184 Oslo Lilletorget 1 Noregs Mållag FERSKE HEILAG MEDISIN- SKARD ARTAR PLANTE SIT HØGT RETNING MEINING MANNS- BROTEN STRUTS ULLHÅR SKIFTE NAMN TO VEKER DUKKAND SAMLING DEKKE FAKKE MISTA FJØR- PREIKE- GJØN TRYGLA STONG GAMMAL SLAGER HATT SIGNAL SIVBÅT BLØF- FAR N 29 Norsk Tidend 4 • 2018 KRAMBUA Cirkle K-krus inkludert kaffiavtale. Termokrus som gjev deg gratis kaffi på alle Cirkle K- stasjonar ut 2018. Kr 299,-

Til/frå-lappar. Klistrelappar til jolegå- vene. 20 stk. Kr 50,-

Fat. Stilsikker logo på stilsikkert fat frå Verde-serien til Figgjo. Høveleg til både grill- og jolemat. Diameter 20 cm. Kr 200,–

Krus. «Nynorsk til meg, takk!» på Verde-koppen frå Figgjo og formgjevar Johan Verde. Ein klassikar med klassisk slagord! Kr 200,–

TILBOD! Fat + krus. Kr 330,–

Ostehøvel i stål, blank, frå Bjørklund. Kr 190,–

Ostehøvel i stål, matt svart, frå Bjørklund. Kr 170,– Refleks. Mjuk refleks, 7 cm i diameter, med logo. Absolutt noko ein vil bli sett med. Kr 30,–

Pledd med logo frå Røros Tweed. Kr 1500,–

Krus med trykket: Det går mangt eit menneske og ser seg fritt ikring for Ivar Aasens skuld. Tarjei Vesaas, 1950. Kr 160,– Skistroppar. To skistroppar med borre- lås, 26 cm lange. Høver til langrennsski, uavhengig av målform og målføre. Kr 50,–

Krus med trykket: Skogen stend, men han skifter sine tre. Olav H. Hauge, 1965. Kr 160,–

Jakkemerke Send e-post med tinging til [email protected], ring til 23 00 29 30, «NyNorsk» «Slepp nynorsken til» eller gå inn på www.nm.no. Sjå innom heimesida for andre tilbod. «Gjennom ord blir verda stor» «Takk, Ivar Aasen!» Kr 10,– per stk., kr 50,– for 20 stk. Hugs at vi kan gå tom for somme artiklar. Det er såleis ikkje sikkert 2018 • at du får alt du tingar. i polyester. 4 Noreg-skjerf Kr 150,– Aasen-panneband i ull. Kr 350,– Porto kjem i tillegg til prisane vi har gjeve opp her. Norsk Tidend Norsk 30 9. november nr.Stoffrist 5–2018: nummer kanvidiskutere særskilde avtalar. Alle prisarereks.mva. Ved lysingifleire Ilegg tilavisa: Heilside: Halvside: Kvartside: Spaltebreidd: Tillegg fortekstside: Annonseprisar: Annonsar: Abonnement: kr. 250,–perår 14600 Opplag: Prent: Nr1Trykk as Norsk Tidend Framhald avFedraheimen ogDen17deMai kr 1,00pr. stk. kr 9000,– kr 5000,– kr 3000,– 45 mm kr 0,50,–/mm kr 9,00,–/mm 4

•

2018 MÅLLAGET INFORMERER Mobil: E-post: [email protected] Leiar: Bankgiro: Kontoradresse: E-post: [email protected] Telefon: 23002930 0184 OSLO Lilletorget 1, Tilskrift: www.nm.no NOREGS MÅLLAG Lilletorget 1,0184OSLO MagneAasbrenn

979 70065 Foto: My Day Studio tingsringen. - som gårtilstillingadaglegleiariKringkas ten avnovemberogoverteketterKjartanHelleve, Norsk Tidendogkommunikasjonsrådgjevarislut rådgjevar iSpråkrådet.Hobyrjarsomredaktør i Noregs Mållag.Hokjemfråstillingasomsenior- i NorskTidendogkommunikasjonsrådgjevar i Grov ertilsettsomnyredaktør Marie Astrid NY I MÅLLAGET frå TinniTelemark. AstridMarieGrovi rettsvitskap. er34årogkjem Universitetet iOslo,ogergangmedmastergrad Ho harmastergradiallmennlingvistikkfrå nynorskpraktikant vedNRKNynorskmediesenter. som tilkallingsvikariNRKDagsnyttogharvore for kommunikasjonsseksjonen.Hoharbakgrunn Deisisteåraharhoògjobbamykje forvaltning. forspråkiskuleogoffentleg er tilknyttseksjon Grov. bli eindelavaktivspråkorganisasjon, seier politiske spørsmålisamfunnet.Egserframtilå 3450.19.80058 – Noregs Mållagerflinke tilåløfteframspråk Ho harvore tilsettiSpråkrådetsidan2010og

tlf. 45471716,[email protected] Marit Aakre Tennø, politiskrådgjevar, [email protected] tlf. 23002932-94397998 Kjartan Helleve,informasjonskonsulent, tlf. 92648348,[email protected] og organisasjonskonsulent, Hege Lothe,informasjons- [email protected] tlf. 23002936•975 29700, Ingar Arnøy,skulemålsskrivar, tlf. 23002934,[email protected] Per HenningArntsen,økonomikonsulent, tlf. 23002930,[email protected], Erik Grov, organisasjonskonsulent, [email protected] tlf. 23002937•957 85560, dagleg leiar, Gro Morken Endresen, Tilsette: NOREGS MÅLLAG - - nm.no ogspør! tilPer per.arntsen@e-post HenningArntsen ligg anitevlingaseinare påhausten?Sendein målarbeidet.Lureri detlokale depåkorleis de verdi avomlag2500kroner, brukast somkan Vinnarane fårkvarsibokpakke tileinsamla 2. lagetmeddenhøgstefaktiskeauken 1. (til samanfire vinnarar). ogtofråfylkeslaga med tovinnararfrålokallaga i2018, Me skipartevlingomåblibestevervelag VERVETEVLING! medlemer! nokre ekstra å haldedetmedlemstalet.Dåmåmealleverve Målet tilstyretgreie oglandsmøteteratmeskal godt vervearbeid! liggalttilrette forådriveeit 2020. Dermed 2019. Nestemedlemsgiro ipostenerpånyåret betalar 200kroner ogblirmedlemerfor2018 Nye medlemeriNoregs Mållagfrå1.oktober 1. OKTOBER! VERVING FRÅ stafettbileninnom16kommunar.november skal lemark. Iløpetavtre veker frå22.oktobertil9. mykje materiell.Iårgårturen tilAgderogTe dekorert medtre bilsomvifyller personarog Dåleigerviein Målungdom påNynorskstafett. For sjetteåret reiser Noregs MållagogNorsk NYNORSKSTAFETTEN 2018 seinare ihaust. sipprogram. Påmeldinga tilseminaret vertopna ordskifte someindelavarbeidetmednyttprin- nye læreplanar inorsk,ogvilogsåhafleire og tekoppaktuellesaker somregionreforma, 2019 påLillehammer. Seminaret eropeforalle minar laurdag 26.januarogsundag27. Noregs Mållaginviterer tilnasjonaltvinterse VINTERSEMINAR 2019 talet laget medhøgstprosentvise auke imedlems- I fjorhaddeNoregs Mållag13240medlemer. E-post: [email protected] Telefon: 95404115•23002940, Skrivar: Leiar: Tilskrift: malungdom.no NORSK MÅLUNGDOM Bankgiro: 3450.65.48707 E-post: [email protected] Telefon: 23002940 0103 Oslo E-post: [email protected] Telefon: 47659738 • 23002940, Fredrik Hope, ElineBjørke, Postboks 285Sentrum, - - NT 31 Norsk Tidend 4 • 2018 RETURADRESSE:

Noregs Mållag Lilletorget 1 0184 OSLO

Nr. 4 • september 2018 Kommunane må (…) setja inn eit nytt gir for å unngå at Norsk Tidend skulen blir ein språkskiftefabrikk. Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai Åse Wetås

PÅ TAMPEN

DU VEIT DU byrjar å dra på åra når eit prate- program på radio kan gjera deg blank i augo av nostalgi. Men sånn har det altså blitt. Ein av dei aller varmaste dagane i sommar, var det som om eg blei sendt rett tilbake til barndommen, då eg høyrde Oslo-biskop Kari Veiteberg sin episode av Sommer i P2 på NRK. Biskopen frå Stord snakka om havet, og korleis ein blir prega av å bu ved sjøen. Om foreldra som lét ungane bada etter 17. mai, uansett vêr og temperatur. Om pysene frå byen som ikkje ville uti før det blei skikkeleg badetemperatur. Og om den overveldande gleda ved å få napp i havgapet. Fisk, altså.

DET VAR NESTEN så eg kunne kjenna lukta av dieselmotoren i snekka som eg sjølv vaks opp med, då me som unggutar gjekk åleine ut for å fiska utanfor Bømlo. Med oss i båten hadde me fiskestenger, bøtte og kniv. Håpet var nokre store torskar som me kunne selja heime, eller kanskje ei heil bøtte med makrell. Han smakte ikkje særleg godt, men det var kjekt med den hissige nappinga. Dessu- tan er makrell ypparleg som teinemat, og me skulle jo sjølvsagt fiska krabbe seinare. Foto: Kjartan Helleve ME VAR IKKJE gamle karane, men gjekk ut tidleg på føremiddagen, og kom som regel ikkje heim før i kveldinga. I mellomtida var det berre oss kameratane, båten og sjøen. Og Storegutpris til Olav Vesaas måken, så snart lukta av fiskeslo melde seg. Det var ingen vaksne og ingen mobilte- lefonar. Ingen som sa kva me kunne gjera ҡҡForfattaren og journalisten Olav Vesaas (82) terat og granskar har han pusta djupt og inderleg i og kor me kunne gå. Men me visste sånn har fått Storegutprisen 2018 for den livslange inn- diktinga gjennom eit langt liv. Det har vore eit liv nokolunde kor straumane var sterkast, og at satsen sin for norsk språk og litteratur – og ikkje med og for litteraturen og det nynorske språket, på det var best om me heldt oss innanfor den minst nynorsken. Sjølv om vinjebyggen gjennom eit vis som til fulle kvalifiserer til Storegutprisen, staken der med det skjeret, og helst på rette vaksenlivet har budd i Oslo, har han vore ei tyde- slår nemnda fast. sida av brua. leg nynorskrøyst i både skrift og tale, seier Storgut- Og me visste at rett der ute var havet og nemnda med Stein Versto i spissen. ҡҡVesaas fekk prisstatuetten i bronse, som er laga resten av verda. av bilethoggaren Kjell Grette Christiansen, under ҡҡ– I kraft av det langvarige virket hans i NRK Litteraturdagane i Vinje. DEN FRIDOMSKJENSLA DET gav, kan eg vart han ei kjent røyst for radiolyttande nord- framleis kjenna på når eg ser utover fjorden. menn, der den normalnynorsken han nytta, sam- ҡҡBak prisen står Medlemslaget Litteraturdagane Eller endå betre; når eg er ute i båten, åleine tidig fekk eit umiskjenneleg bygdemålspreg med i Vinje, som har delt ut prisen sidan 2002. Prisen eller saman med ungane. dei djupe vokalane som har vore eit særkjenne for skal gå til ein person, eit lag eller ei verksemd som Sjølv om eg har flytta nokre nautiske mil vinjedialekten, seier nemnda i grunngivinga si. på ein positiv måte nyttar eit levande og ledig ny- innover fjorden, og me stort sett held oss norsk i det offentlege rommet. innaskjers og går i land så snart det begyn- ҡҡVesaas har som forfattar mellom anna skrive ner å gå kvitt på fjorden, ber saltvatnet med biografiar om Aasmund Olavsson Vinje og forfat- ҡҡI fjor gjekk prisen til Kristin Sørsdal, som mel- seg eit løfte, som stundom kan få det til å tarforeldra sine, Tarjei Vesaas og Halldis Moren lom anna har omsett dei populære romanane til brusa lett i blodet: Vesaas, og interessa for litteratur har følgt han Elena Ferrante til nynorsk. Tidlegare prisvinnarar Rett der ute er havet. heile vegen. er mellom andre daverande samferdselsminister ANDERS TOTLAND Liv Signe Navarsete (2007), songaren Odd Nord- https://totlanders.wordpress.com/blogg/ ҡҡ– Virket til Olav Vesaas ber preg av djup kjær- stoga (2010) og næringsmiddelprodusenten Lerum leik til litteraturen, ein kjærleik som han nok (2015). bokstavleg talt fekk inn med morsmjølka. Som lit- (NPK)