MA Ritgerð Tungumál, Ritmál Og Bókmenntir Norðmanna Frá
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
MA ritgerð Þýðingafræði Tungumál, ritmál og bókmenntir Norðmanna frá frumnorrænum tíma til nútímans Þýðingar á ritrýndu yfirlitsefni með greinargerð Þórunn Sveina Hreinsdóttir Leiðbeinandi: Gauti Kristmannsson Júní 2019 Háskóli Íslands Hugvísindasvið Þýðingafræði Tungumál, ritmál og bókmenntir Norðmanna frá frumnorrænum tíma til nútímans Þýðingar á ritrýndu yfirlitsefni með greinargerð Ritgerð til M.A.-prófs Þórunn Sveina Hreinsdóttir Kt.: 100859-3949 Leiðbeinandi: Gauti Kristmannsson Maí 2019 Útdráttur Í ritgerðinni er fjallað um tungumál, ritmál og bókmenntir Norðmanna frá frumnorrænum tíma til nútímans. Norsk málsaga og þróun norsks ritmáls, frá frumnorrænum tíma, er stórbrotin saga sem nær yfir um það bil 18 aldir. Norskri málsögu er skipt eftir tímabilum í frumnorrænu, norrænu, norsku á síðmiðöldum (miðnorsku) og nútímanorsku. Norsk bókmenntasaga nær yfir 12 aldir, það er frá norrænum tíma til nútímans. Bókmenntasögunni er skipt í fjórtán tímabil strauma og stefna. Hún tekur til munnlegrar geymdar, og verka sem rituð eru á nokkrum ritmálum: norrænu, dönsku, bókmáli, nýnorsku og samísku. Ljóðlistin fær sérstaka umfjöllun fyrst almenna og síðan um evrópsk þjóðkvæði þar á meðal söfnun þeirra og varðveislu. Síðan er fjallað sérstaklega um fjóra norska 19. aldar fræðimenn, sem eiga það sameiginlegt að hafa brotið blað í sögu norsks ritmáls og bókmennta. Þeir eru: Ivar Aasen, frumkvöðull ritmáls sem byggt er á samræmdum norskum mállýskum. Knud Knudsen, hugmyndafræðingur ritmáls sem byggist á aðlögun dansks ritmáls að norskum framburði og málfræði. Aasmund O. Vinje, ljóðskáld og brautryðjandi í útgáfu á nýnorsku Aasens. Sophus Bugge, einn helsti fornkvæða og þjóðkvæðasafnari Norðmanna. Í kjölfarið fylgja þýðingar úr verkum þessara manna sem undirstrika enn frekar hugðarefni þeirra. Þar á meðal er þýðing á rómantísku náttúruljóði eftir Vinje. 1 Abstract This essay covers language, writing and literature of Norwegians, including history of the Norwegian poem, from early Nordic times to present day. Norwegian language history and evolution of writing of Norwegian people from early times is a magnificent saga that covers approximately eighteen centuries. The essay divides Norwegian writing by periods in early Norwegian, Nordic, medieval Norwegian and modern Norwegian. Fractions of translated poems is presented from a collections of letters from 1836 and 1849 by Ivar Aasen, about his ideals on creating new writing for the Norwegian people instead of the Danish writing that had been used for almost five centuries. That is followed by comprehensive review on Norwegian literature history and covers about 12 centuries, from Nordic time to present day. The literature history is divided into fourteen era of different trends. The essay covers verbal sources and literature that are written in several languages: Nordic, Danish, Norwegian and Sami. Several authors are covered, with a list showing name and lifespan of each other from mid sixteen century. The poem in Norwegian literature history is covered specially is a short review. Also the essay shows a translated fragment from a historical travel journal, including a poem from Aasmund Olavsson Vinje. 2 Efnisyfirlit I. hluti - Greinargerð Inngangur ..................................................................................................... 9 Höfundar þýddu fræðigreinanna frá 21. öld ............................................................... 10 1 Þýðingafræðihugtök og -kenningar .................................................. 11 1.1 Orðræðugreining ............................................................................................. 11 1.2 Skoposkenningin ............................................................................................ 12 1.3 Jafngildi .......................................................................................................... 12 1.4 Ýmis hugtök þýðinga ..................................................................................... 13 1.5 Góðar þýðingar ............................................................................................... 15 2 Greinargerð um markmálið .............................................................. 16 2.1 Framsetning texta markmálsins ...................................................................... 16 2.2 Tilvitnanir og neðanmálsgreinar ..................................................................... 16 2.3 Sértæk vandamál og orðaval við þýðingarnar ................................................ 18 2.3.1 Þýðingar á textum um þýðingar og fræðin að baki .................................... 18 2.3.2 Þýðingar á textum um norska málsögu ...................................................... 18 2.3.3 Þýðing á texta um norska bókmenntasögu ................................................. 19 2.3.4 Þýðingar á textum um norska brautryðjendur frá 19. öld .......................... 20 2.3.5 Þýðingar á textum eftir norska brautryðjendur frá 19. öld ........................ 22 3 II. hluti - Þýðingar 3 Þýðingar á textum um þýðingar og fræðin að baki ............................ 24 Þýðingar ...................................................................................................................... 24 Meginreglur þýðinga .............................................................................................. 24 Misræmi milli þýðinga ............................................................................................ 25 Ákvarðanatökur við þýðingu .................................................................................. 26 Mismunandi tegundir þýðinga ................................................................................ 27 Þýðingafræði ............................................................................................................... 27 Að þýða orð fyrir orð eða merkingu fyrir merkingu ............................................... 28 Þýðingar sem nýtt rannsóknarsvið ......................................................................... 28 Rannsóknarsviðið fær nafn og skilgreiningu .......................................................... 29 Þýðing er meira en bara texti ................................................................................. 30 Þýðing sem menningarlegur viðsnúningur ............................................................. 31 4 Þýðingar á textum um norska málsögu ............................................ 31 Norsk málsaga ............................................................................................................ 31 Frumnorræna ......................................................................................................... 32 Norræna .................................................................................................................. 33 Miðnorska ............................................................................................................... 35 Nútímanorska ......................................................................................................... 36 4 5 Þýðing á texta um norska bókmenntasögu ...................................... 40 Norsk bókmenntasaga ................................................................................................ 41 Stutt yfirlit ............................................................................................................... 41 Aðfaraorð ............................................................................................................... 44 800–1300: Norræna tímabilið ................................................................................ 45 1300–1550: Síðmiðaldir ......................................................................................... 50 1550–1814: Dansk-Norskar bókmenntir ................................................................ 50 1814–1850: Rómantíkin ......................................................................................... 52 1850–1875: Frá rómantík til raunsæis ................................................................... 54 1875–1890: Innreið nútímans ................................................................................ 56 1890–1905: Nýrómantík og módernísk sálfræði .................................................... 57 1905–1925: Nýtt raunsæi ....................................................................................... 58 1925–1940: Menningarbundin átök og sálfræðilegt raunsæi ................................ 60 1940–1945: Hernámið ............................................................................................ 60 1945–1965: Eftirstríðsbókmenntir ......................................................................... 61 1965–1980: Módernismi og félagslegt raunsæi ..................................................... 62 1980–1999: Hreinskilni og fjölbreytni ................................................................... 64 Bókmenntir við þúsaldahvörf : Stöðugleiki og endurnýjun .................................... 66 6 Þýðing á texta um ljóðlist ................................................................... 69 Ljóðlist ........................................................................................................................ 69 Saga ljóðsins ........................................................................................................... 70 Ljóðið í norskri bókmenntasögu ............................................................................. 71 5 7 Þýðing á texta um evrópsk þjóðkvæði .............................................