VENELAGET OLAV H. HAUGE Medlemshefte for Venelaget Olav H. Hauge, stifta 1999 JULI 2020 Innhald VIKTIG til medlemmane 3 Leiaren har ordet 4 Avgått rådsmann og poet. Av Torbjørn Ljones 8 Brukspoesi på BRUVEKTI. Av Sjur Tjelmeland 10 Å verna om det levande. Av Anne Karin Fonneland 13 «Det grøne, skapande, frodige auge». Nokre utdrag om Tor Obrestad frå dagbøkene til Olav H. Hauge. Av Marit Hafting 18 Oddmunds båt. Av Olav Ljones, foto Kai Andresen 22 Olav H. Hauge og det norske målet. Av Olav Ljones (og med tekst av Arne Skjerven og Knut Olav Åmås) 25 VIKTIG Til medlemmane Adresser, e-post og lagspengar. Venelaget slit litt med å utnytta dei digitale føremonene for drifta av Venelaget. Vi vil forbetra oss og vil gjerne ha medlemmane med på denne dugnaden. Vi sender ut medlemshefte pr post og her er vi avhengig av presis adresse i samsvar med dei krav postverket set, det vil seie for kvart medlem: Namn, vegnamn og vegnummer og postnummer (er det postboks er det nok med nummer og postnummer) Er adressa ikkje rett får vi bladet i retur frå Posten. Så er styrearbeidet og avhengig av at vi har oppdatert opplysing om e-post-adresse. Her er det store manglar. Så ver venleg å send inn rett e-post adresse. Vi delar sjølvsagt ikkje slike opplysingar med andre. Så er det framleis mange som ikkje har betalt lagspengane for 2020. Dei er kr 250 og skal inn på konto 3450 30 01960 Venelaget Olav H. Hauge ved Anders Opheim. Det kan og nyttast VIPPS # 586853 Venelaget Olav H. Hauge. Skriv tydeleg namn og adresse på avsendar. Send og e-post adressa og postadressa til leiaren Olav Ljones: [email protected] 3 LEIAREN HAR ORDET av Olav Ljones Våren 2020 vart heilt annleis enn Ulvik var i 1918 på 8, og 4 i 1919. det dei fleste hadde tenkt. Folk Rekna pr 1000 innb. er tala 2,8 hadde høyrt om ein epidemi i og 1,4 som er godt under lands- Kina, men at det skulle verta ein gjennomsnitt.(Kjelde: Svenn Erik pandemi som førde til stenging av Mamelund, Hovudoppgåve 1998) mykje aktivitet i Noreg var nok Spanskesjuka sette djupe spor, ikkje venta. Venelaget Olav H. men ikkje særmerkt djupe i Ulvik Hauge er ikkje dei som skal klaga og det er ikkje lett å sjå at denne høgast sjølv om planane om ein epidemien sette særlege spor i dik- Haugekveld våren 2020 var utsett tarverket til Hauge. og Poesifestivalen 2020 vart utsett Det vart eit alvor i tida når epi- til 2021. Styret i Venelaget er inn- demien råka. Poesi kan ha eit ek- stilt på å forlenga arbeidsperioden stra verd i slike tider. Det biletet til neste årsmøte i Venelaget som som vert teikna av Olav H. Hauge vert lagd samstundes med Poesi- i diktet Svarte krossar kan mange festivalen september 2021. ha tenkt over. Korona-epidemien eller Covid 19- epidemien er ein virus epidemi SVARTE KROSSAR som ofte vert samanlikna med den Svarte krossar sokalla Spanskesjuka som herja i i kvite snjo bølgjer i åra 1918–1919 (litt og i luter i regnet gruve. 2020). Det er for tidleg å gje dei Hit kom dei døde endelege tal for koronaepidemien. yver klungermo Men det er grunn til å tru at Span- med krossar på herd skesjuka var langt meir alvorleg. og sette dei frå seg Om Spanskesjuka vert det sagt at og gjekk til ro det døydde fleire av den enn det under si klaka tuve. døydde i dei to verdskrigane til saman - første og andre (50–100 Sjølv om Spanskesjuka ikkje råka millionar). Samla tal på dødsfall Ulvik og minnet til Olav H. Hauge i verda av koronaepidemien er på ein særmerkt måte, var det nok framleis under ein halv million. ei anna helsetid og når den jamn- Olav H. Hauge som var fødd 1908, aldra unge spelemannen Johan var 10–11 år når Spanskesjuka her- Hjelmevoll døydde av lungetuber- ja i verda. Heimbygda Ulvik var kulose i 1929, medan Johan gjekk ikkje hardt råka av Spanskesjuka. på Voss Landsgymnas, so var det I ein oversikt kan ein finne at ta- ei hending som sette djupe spor. let på dødsfall av Spanskesjuka i Diktet Spelemannen (Glør i oska, 4 1946) er eit flott minne om ein No ligg di fele kunstnar som døydde alt for tidleg. utan meisterhond, burtslengd og ustemd. SPELEMANNEN Kløkkjande tonen søv So fyl’ me glimegut til gravi då no med di ånd, vårkalde dagen. leikar unemnd Soli skin ikkje, vinden aukar på, ute i skog der vind slå då upp kragen! og bekker syng sorgalt um våren – Enno ligg bygdi kvitrar hjå fuglen snjosvævd og kald stigande or lyng med frosne fjordar. vengelett boren— Kor kan du visa slikt eit atterhald duplar i unge hjarto, når me til jordar syng i blod og heite sansar ber son din, den bjartaste som var? når yver tilet kåt og vill i mod Bljugskap kan henda ungdomen dansar – gjer at du tér deg kvardagsleg og hard kling i ein trolsk og òg denne venda. dipleg fanitull nifst gjennom notti, - Visst var det vent å leikar hjå fossegrimen, lyda på hans spel græt i sull leika for øyra. frå huldreslotti – Varaste veki lell i denne sjel fekk ingen høyra. klagar frå ættene som gjekk og kom Varstilt var spelet, her attum Onen, strengen kløkk og linn, til han kjem att fest i tvinga. den spelemannen Best som du synest som kan fanga tonen. fanga tonen din, kan noko springa! Alt innestengde skulde du ha løyst, Spelar du rakk vel spela og sunge, stemma so vidt vorte ein tolk for bygdi her, sut og syner ville ei røyst fyrr du vart kalla heim til ditt, for oss unge. æve og stille. - - - - 5 Veit de det, vener, ve ned eit lite minnedikt om Johan. kva me legg i grav «Det er so tarveleg som det kan med denne kiste? vera: men det hev likevel si inte- Varmaste voni Skaparen oss gav, ressa». var det me miste. Løyndaste von i ungdomsmjuk sjel, In Memoriam draumen i hjarte, Februar 1929 er å kunne tolka sitt eige So fyl’ me Johan stilt til gravi då kjenslespel blåkalde dagen. og syner bjarte. Soli skin ikkje, vinden susar på – slå då upp kragen! Ungdom og lengsle, Her gjeng dei alle draum og von og sut, dei som hev mist heilage elden, tunge i sinnet. skal det alt lykta her og blåsast ut Syrgjer på han?—det fåe veit vel som ljos i kvelden? visst. Døden vil minne Rådville stend me utan rett å sjå alle um sår som livet eingong slo. mål eller meining. Djupt hev det skore. Den som vert gamal, Vinje han segjer blomane skal gro vis ein gong og grå, fagrast or såret. finn vel ei eining. Frys sjel og sinn? -- er eg for tom og kald Dropen som glitrar, sorgi å kjenna? blokkone på kvist, Hev eg’kje hjarta? dansande bylgja er eg ikkje skald? skifter ustanseleg, Gjev det må renna alt lyt so visst alt godt i hugen til ein fager krans lovene fylgja. kringum hans minne. Syng so ein song eg helgar namnet Lat det so vera det er slutt og stengt hans for bogehondi. einsleg i sinnet. Livet er stutt, - evig draum og lengt Kvi er eg sorgfull? Etter livsens lov i folkeåndi. livet det strider; fann ikkje veg um lengten aldri sov. I Dagboka til Hauge er det frå april Kanskje umsider 1929 nokre ord om at Olav har satt fatar me det som slær oss blinde no, øksa i kneet og skal byrja på Hjelt- tyngjer vår lagnad. nes gartnarskule. Så kjem nokre Fekk du ein glytt so trår du utan ro ord om at venen Johan Hjelmevoll (morgon skal dagna) hadde døydd og at han hadde skri- fram imot dagnad. (dagning) 6 Einskilde liv som berre skuggar driv So fyl’ me Johan stilt til gravi då; til gøymsla selde. reint svingar ferdi. Framand for jordi ånd og æva sviv Klokkom i tårnet byrjar tungt å slå: i tagalt velde. Død yver verdi! Der ligg dei døde fredsamt under Livet er løyndom; der er livsens snjo trøyst; etter all fagnad. alt me kan segja. Snart skal me alle kvila der i ro, Vasen han aukar om ein knut vert -- ynka vår lagnad? løyst. O. Hauge – so lat oss tegja. Græt dei ikring meg? Veit de kva han var, Det er vel berre dei fire første line- han som hev bleikna? ne som har klar likskap med diktet De som i sjeli aldri gneisten bar, Spelemannen frå 1946, men stem- tvil aldri veikna? ninga er mykje lik. Det finst fleire Visst var det vent å lyda på hans spel døme på korleis Olav utvikla og jubla og gråta. forbetra dikta sine med tida. Eitt Fagraste tonen lell i denne sjel døme på det er skildra i ein artikkel fekk ikkje låta. i dette heftet. Tonen som me er tenkt å syngja her Olav H. Hauge er rekna til dei vert aldri songen (sungen) store nynorske lyrikarane. Han Livet er lengten; aldri strengen fær gjorde som forfattar ein stor inn- klinga for trongen. sats for nynorsk som levande Spelet må stillast, takten må me få, språk. Det er i dette Venelagshefte lyda og strjuka. samla litt stoff omkring språk og Best som me synest rette klangen nå, språkstrid og Hauge. Olav H var strengen kan rjuka. praktikar og ikkje språkpolitikar Lat det so vera ingen høyra fekk eller organisasjonsmann Eitt av tonen på jordi. dei litt uavklara detaljspørsmål er Lell trur eg tonen upp til himmels om Olav eigentleg var medlem av gjekk.