Medlemsblad for Noregs Mållag • Nr. 5 – november 2009 Nesten kristen Olaug Nilssen har pressa Sigvart Dagsland opp til veggen for å fi nne ut kva han eigentleg meiner om det å vere kristen. Han svara så godt at ho nesten bikka over til å bli kristen igjen. MIDTEN

Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai Foto: KjartanFoto: Helleve På tide med samarbeid om kunnskap på Internett? Foto: Sanja Gjenero/Stock.Xchng Foto: Illustrasjon: ilker/stock.xchng Illustrasjon:

◆ Det nynorske nettleksikonet Allkunne er lansert. ◆ Nynorsk Wikipedia feirar fem år, har meir enn 50 000 oppslagsord og blir drive på dugnad av entusiastar. ◆ Oppslagsverket har i fyrste omgang konsentrert seg om den nynorske kulturhistoria, og inneheld artiklar ◆ Båe oppslagsverka har som mål å fylle Internett med om viktige institusjonar, aviser, kommunar, språk og nynorsk innhald. Likevel samarbeider dei ikkje. Enno. personar. Side 6-7 70 ÅR UTDANNING PRIS Skriv for alle Vil inspirere Heidra kanalvert

– Det er svært vanskeleg Mange lærarar tykkjer det – Språket er verktøyet mitt, å få til tekstar for både er vanskeleg å undervise i og når nokon gjev meg ros nykomarar og dei fi losofi sk nynorsk. Norunn Askeland og for at eg nyttar verktøyet mitt skolerte. Men det kan vere Cecilie Falck-Ytter ville gjere godt, så blir eg jo veldig glad eit bra mål å strekkje seg noko med dette og har skrive for det, seier Yasmin Syed, som mot, seier Jon Hellesnes, ei idébok full av tips for å inspi- er tildelt Kringkastingsprisen som har runda 70 år. rere lærarar og studentar. 2009. Foto: Universitetet i Tromsø i Universitetet Foto:

Side 12-13 Side 3 yasminsyed.com Foto: Side 16–17 Fagbokforlaget Foto: Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai

Utgjeven av Noregs Mållag DetD er so dumt å vera so redd ordet romantikk

Tilskrift: ogo alt som smakar av det Postboks 474 Sentrum Gustav Indrebø 0105 Oslo Redaktør: Kjartan Helleve [email protected], 23 00 29 32, leiarteigen faks 23 00 29 31 I redaksjonen: Magnus Bernhardsen, Hege Lothe, Jens Kihl Heimeside: www.nm.no Abonnement: Kroner 250,- per år Utforming: Språksmia AS [email protected]

Pressestøtta under lupa Ungdomsskole VANLEG UVANLEG NAMN Kultur- og kyrkjedepartementet NAMN oppnemnde 19. oktober er pressestøtteutval. Utvalet skal gjere ei vurdering av statlege økonomiske verke- middel innan media, inklu- dert momsfritaket.

Ordninga med statsstøtte kom til på 60-talet, då ein såg at fl eire aviser fekk problem med å gå rundt økonomisk. Ein risikerte å sitje att med færre aviser, og såleis eit mindre mangfald. Ein frykta å sitje att med ei poli- tisk einsretta presse.

Sidan den gongen har det Teikning: Kjartan Helleve skjedd store endringar, både i korleis avisene de- fi nerer seg i det politiske landskapet, og særleg i kor viktig avisene er. Ny tekno- logi og endra mediebruk har utfordra maktposisjo- Nynorsk berre for Ola og Kari, nen som avisene ein gong hadde. Difor spørst det om det er rett å støtte dei slik staten har gjort dei siste 40 ikkje for Sabina og Ahmed? åra.

Eg tvilar sterkt på at utvalet «ER MORA DI DANSK? Då veit du kanskje skulle vere viktig å fortelje at personen har berre tek vekk pressestøtta. ikkje at du kan få fritak frå sidemål (= ny- utanlandsk opphav. Utfordringa er å fi nne nye norsk)?». Dette spørsmålet fekk ei jente ideologiske grunnar til i 10. klasse på Nordberg skole, ein ung- Håvard B. Øvregård, leiar KUNNSKAPSDEPARTEMENTET har etter kvart denne statsstøtta. Det er domsskule i Oslo. Læraren hadde høyrt oppdaga kva som skjer med denne ingenting som er i vegen gjete at eleven hadde ei mor med ikkje- «fritaksordninga»; «Elever fi kk fritak for at argumentet om norsk norsk pass, og ville «informere» eleven fra skriftlig sidemål på grunn av etnisk- språk kan vere ein slik om at då treng ho ikkje lære nynorsk. språklig bakgrunn og ikke kompetanse» grunn. Slik det er no, er det Jenta er fødd i Noreg, har budd her heile DEI TILFELLA EG NEMNER HER, er diverre ikkje (Brev frå Utdanningsdirektoratet 9/9 ikkje språkkrav til dei avis- livet og snakkar kav norsk. vanskeleg å fi nne mange av. Noregs Mållag 2009). Frå og med skulestart i haust kunne ene som får momsfritak. Eit har bede Oslo kommune leggje fram kor ikkje elevar få fritak på etnisk grunnlag. slikt krav bør kome. «VI VART PLASSERTE I NORSK 2-KLASSEN», seier mange elevar som har fritak av di foreldra No må skulen dokumentere at eleven Og då snakkar eg ikkje Sabina og Ahmed, elevar på ein vidare- - ikkje elevane! - har eit anna morsmål enn ikkje meistrar norsk godt nok til å fylgje om bokmål. gåande skule i Oslo. «Læraren spurde norsk. Det greier ikkje kommunen å svare vanleg undervisning for å kunne søkje kvar foreldra våre er frå. Frå Kurdistan på. Vi har bede om å få vite kva rutinar fritak frå sidemål. Dette er gledeleg – og og Bangladesh, svara vi. Då er de minori- skulane har når dei orienterer om retten til heilt på sin plass. Vonleg vil Oslo kom- tetselevar, svara læraren og dermed kan fritak frå sidemålsvurdering. Inkje svar å få mune syte for at skulane tek til seg denne de få fritak frå nynorsk». der heller. endringa og sluttar med disintegreringa av så vel norske som ikkje-norske elevar. KORKJE SABINA ELLER AHMED eller andre DENNE PRAKSISEN I OSLO ER ILLE. Han råkar ikkje-kvite elevar som er fødde i Noreg elevane hardt, så vel språkleg-kulturelt Å VERE NORSK ER MELLOM ANNA å vere ein del og snakkar kav norsk, visste at dei var som i integreringa. Truleg gjeld dette av den tospråklege norske skriftkulturen. «minoritetselevar» før dei vart fortalde mange tusen elevar i Oslo og andre stader Kan hende er nettopp innføring i det det. Dei vert defi nerte som «minoritets- i Noreg. Bakgrunnen er ikkje berre at skriftspråklege kollektivet Noreg/Norge elevar», «framandspråklege» og/eller byrådet i Oslo i lang tid i praksis har vore den viktigaste vegen inn til det norske? 2/3/4-generasjons innvandrarar. Kva nynorskfi endtleg. Like viktig er den galne OMOD, Organisasjon Mot Off entleg Dis- som helst, berre ikkje norsk! Sanninga politikken andsynes innvandrarar og kriminering har i mange år arbeidt for å få er jo at dei er norske til liks med alle borna deira. I USA vert du defi nert som bort denne regelen som stengjer tusenvis andre born som er fødde og oppvaksne 1.generasjons amerikanar dersom du er av norske elevar frå nynorsken. Noregs i Noreg. Sanninga er jo at dei ikkje er fødd i USA. I Noreg vert nye nordmenn Mållag vil fylgje opp denne saka saman «minoritetspråklege», dei er derimot stengde inne i «innvandrar-boksen» i med andre organisasjonar slik at skulen fl eirspråklege! Skal tru kva fylgjer ei slik fl eire generasjonar. I Noreg burde vi lære ikkje nynorsk-diskriminerer på grunn av erkjenning ville fått, hjå så vel elevane av USA og heller kalle born av innvandra- namn og hudfarge! Kjartan Helleve, redaktør som lærarane? rar førstegenerasjons nordmann, der det

2 NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 Bråtveit tildelt Bjørnsonstipendet Forfattaren Inger Bråtveit frå Suldal har fått Bjørn- sonstipendet for i år. Bråtveit er født i 1978 og debu- terte i 2002 med romanen Munn mot ein frosen fj ord. For den fekk ho Nynorsk litteraturpris. Ho vart også

kåra til «Årets debutant» på Forfatterne.net. I fj or Felberg Ståle Aschehoug/Finn Foto: kom Siss og Unn, som vart nominert til Kritikerprisen. Saman med den svenske forfattaren Cecilia Hansson intervjuet kom ho i år med poesiboka Loveprosjekt. folk – Språket er verktøyet mitt

Kringkastingsprisen 2009 gjekk til Yasmin YASMIN SYED Foto: NRK Syed, kanalvert i NRK. ◆ Vinnar av Kringkastingsprisen Tone Lin Støfring – Ein god ambassadør 2009 til Mediesenteret for nynorsk, meinte ◆ Fødd i England, oppvaksen i Vaktsjef og journalist i NRK Sogn Vinje i Telemark og Fjordane, Tone Lin Støf- juryen. ◆ Har vore både programleiar, ring, er tilsett som ny faglærar skodespelar, musikar og kanal- i NRK Nynorsk mediesenter. Ho Under utdelinga av prisen på Det vert i NRK. tek til i stillinga 8. desember. Norske Teatret, kom Ragnhild – Dette vert ei spennande Sælthun Fjørtoft for å helsa pris- utfordring. Eg gler meg og trur vinnaren på vegner av NRK. Då KRINGKASTINGSPRISEN det vert kjekt å arbeide med ho påpeika at dette truleg var fyr- ◆ Kringkastingsprisen blir delt unge folk som vil bli journalistar, ste gongen ein nynorsk språkpris ut av Kringkastingsringen til ei seier Tone Lin Støfring. hadde gått til nokon med indisk røyst som utmerkar seg med Tone Lin Støfring har utdan- namn, så klappa prisvinnaren: godt språk i radio eller fj ernsyn ning i journalistikk frå Høgsku- «Eg klappar for meg sjølv, eg!» og som på ein framifrå måte len i Volda. Ho har sjølv vore – Du var glad for å få pris? nyttar nynorsk eller dialekt i det nynorskpraktikant i 1997/98 i NRK Sogn og Fjordane. Der har – Ja, sjølvsagt. Fyrst tenkte eg daglege arbeidet. ho vore fast tilsett sidan 2004, stygge tankar om at no hadde dei som journalist, programleiar og gått tom for namn, og at eg var vaktsjef. Frå 2000-2004 var ho den neste på lista. Fort skjøna eg journalist i NRK Nyheter i Oslo, likevel at dette var ein heider eg med økonomi og sport som måtte ta til meg. Språket er verk- eg skulle snakke nynorsk, og då fagområde. tøyet mitt, og når nokon gjev meg vart eg nesten litt redd. Eg var ros for at eg nyttar verktøyet mitt redd for å miste min eigen dialekt Marny Skeie Henkel godt, så blir eg jo veldig glad for og ende opp som skodespelarane til Diktarvegen det. på det Norske Teatret. Eg likar godt å gå der, men tykkjer måten Marny Skeie Henkel har fått pro- sjektansvaret for Diktarvegen. Ho Meir enn språk dei snakkar nynorsk på, kan bli skal verke som prosjektleiar fram – Det er ein ganske språkmedviten stiv og upersonleg. Så i byrjinga mot konferansen arbeidsplass du har. var eg nok litt rampete og sneik i Balestrand vå- – Det stemmer. Språket er li- inn dialektord her og der. Sa «sjå» ren 2010. kevel berre ein ting. I snitt har me i staden for «hjå». På den måten Marny Skeie femten sekund på å seie det me fann eg fram til ein nynorsk som Henkel er også vil seie. Så ein ting er kva ord og eg kunne føle meg vel med. tilsett som uttrykk me nyttar, men det vikti- – Kva sa ho då? prosjektleiar for gaste er jo at me greier å formidle – Ein dag kom ho til pulten Foto: Jan Nordtveit Rasmus Løland- det me skal seie på ein god måte. min og sa at det vel strengt teke markeringa – Ein kamerat sa ein gong at var «hjå» eg skulle seie. Ja, jo, det 2007 - 2011. Ho understrekar at folk frå Telemark kan gå seg ein var det, og då byrja eg med det. Eg ho berre er midlertidig tilsett som tur på fj ellet, vere vekk i tre må- tykkjer det er bra ho er streng og prosjektleiar for Diktarvegen. nader og kome ned og berre ha ei skikkeleg, så får det heller vere oss einaste setning å kome med. Men andre som må prøve ut kvar gren- Nynorsk redaktørpris til den setninga kan oppsummere sene går og til tider vera litt språk- Christian Fredrik Stabell heile turen og vere full av visdom REDD FOR DIALEKTEN: – Eg var redd for å miste min eigen dialekt då eg leg rampete. Men eg får framleis Nynorsk redaktørpris for 2009 og vurderingar. Slik sett så høver måtte snakke normert nynorsk, seier Yasmin Syed. Foto: Kjartan Helleve lov til å seie «jol» og ikkje «jul». Eg gjekk i år til redaktør og dagleg eg kan hende godt til arbeidet eg har fått dispensasjon. leiar for Os og Fusaposten Chris- gjer. tian Fredrik – Er det du som skriv alt du NRK. Nokre kanalar har jo heilt som ein ven for dei. Me ser jo pro- Meir enn kanalvert Stabell. Stabell seier? kutta ut kanalvertane, men det er gramma saman. Ser du for deg ein Brått går Einar Lunde frå Dagsre- kjem frå Bergen, – Ja, alt er mine eigne tekstar. av di dei ikkje hadde nokon funk- familie, kan dei snakke om kven vyen forbi oss, der me sit i gangen og har vore Når eg har kveldsvakt, så har eg sjon. Ofte var dette folk som var som er kanalvert den kvelden el- på fj ernsynshuset på Marinlyst. nynorskredaktør gått gjennom alt stoff et dagen tilsette som pynt, og dei las inn ler kva jakke du har på deg. Det «Hei, prisvinner! Bra! Veldig for- i 36 år. Fyrst i før. Saman med sendeleiar så ser tekstane sine gjerne ei veke før det er nok eit band mellom oss og dei tjent!» Syed smiler nøgd. Midhordaland og eg gjennom programma, for så å vart sendt. som ser på. – Du har gjort mykje anna før, seinare i Os og hente inn så mykje informasjon – Me som arbeider i NRK, er – Du må få mykje brev og slikt. har mellom anna vore skodespe- Fusaposten. I 1976 var han med som mogleg før eg skriv eit ma- alle journalistar, sjølv om tittelen – Eg får ikkje så mykje brev, og lar. Vil du gjere meir slikt? og stifta det som no heiter nus til neste kveld. Dette manuset er kanalvert. Me legg mykje ar- det er sikkert like greitt. Men når – Alt. Meir skodespel. Meir «Landslaget for lokalaviser», og blir det alltid endringar på fordi beid ned i arbeidet vårt, er infor- folk kjenner meg att, får eg ofte musikk. Og skrive meir. var leiar i laget frå 1981 til 1983. – Det er fl ott å kunne gje eg til dømes får meir eller min- merte og kan snu oss rundt om respons på språket mitt. Dei seier – Meir? Betyr det at du skriv prisen til ein redaktørveteran og dre tid til disposisjon. Skulle det noko særskilt skulle hende. I løpet at dei høyrer kvar eg er i frå, at dei no? representant for den store og hende noko heilt gale, så er det av dei siste åra har resten av huset greier å plassere meg eller at dei – Ja. viktige skogen av nynorske lokala- sendeleiaren som har det øvste forstått meir av kva me kan gjere. synest dialekten min er fl ott. Det – Journalistisk? viser, som er heilt avgjerande for ansvaret, sjølv om det er eg som I staden for å springe rundt til dei set eg jo stor pris på. – Nei. framtida for nynorsken som pres- har skrive det. Tidlegare las sen- ulike redaksjonane og dra ut in- – Er det ein roman? sespråk, seier Berit Rekve, leiar for deleiaren gjennom alt, men det formasjon av dei, så er det no dei Meir enn nynorsk – Nja, eg trur det blir noko som Mediemållaget. Prisen vart delt ut har me slutta med. som kjem til oss i større grad. – Eg trudde ikkje du hadde lov til ein ikkje har lese på nynorsk før. på Den nynorske mediefesten un- – Ein av funksjonane dykkar å nytte dialekt? – No blir eg veldig nyfi ken. der Dei nynorske mediedagane. Meir enn pynt er vel å vere eit bindeledd mellom – Det har eg vel heller ikkje lov – Nei, du får vente og sjå. – Det er ei stor glede å bli til- – Vil det seie at kanalvertane kanalen og sjåarane? til. Men då eg byrja her, var eg i KJARTAN HELLEVE delt denne prisen og få slik heider, [email protected] har fått ein annan status? – Det sit jo nokre eldre og ferd med å skilje meg frå nynor- sa Stabell då han mottok prisen. – Det har me nok, i alle fall i einslege der ute, og me blir nok sken. Ragnhild henta meg for at

NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 3 Statens legemiddelverk også på nynorsk

Legemiddelverket går bort frå namneforma Men i vår sende Legemiddelverket spørsmål Statens lækjemiddelverk på nynorsk og bruker til Kulturdepartementet om å få endre namnet. frå no av Statens legemiddelverk på begge mål- Språkrådet har uttalt seg i saka og har ikkje noko former. imot namneendringa. Legemiddelverket har i tråd med pålegga frå Også Helse- og omsorgsdepartementet har no Kultur- og kyrkjedepartementet brukt namneforma godkjent at Legemiddelverket heretter kan bruke nam- Statens lækjemiddelverk på nynorsk. neforma Statens legemiddelverk også på nynorsk. (NPK) målnytt Song, spel og m Litteraturfestivalen i Aurland: Kanskje er dei to framtidige teikneserieskaparar, 11-åringane Sebastian og Guro, som var på GLADE I ALLKUNNE: Frå venstre: Medlemmer i redaksjonen i Allkunne, Vibeke Lauritsen og Sverre Tusvik, leiar i Noregs Mållag Håvard Øvregård, teikneserieverkstad i direktør i Samlaget Tove Lie og forfattar og bidragsytar Aina Basso. Flåm. Foto: Margunn Sundfj ord / NPK

– Eg hadde lyst å læra litt meir om korleis ein teikneserie blir til. Allkunne.no lansert Eg driv og teiknar litt, og synest det er interessant, seier Sebastian Det nynorske nettlek- beidd mykje for å få på plass Skjerdal. sikonet Allkunne blei gode artiklar om samtidsforfat- tarar, og fl eire av dei viktigaste Verkstad lansert 20. oktober samtidsforfattarane får grun- – Er det blyant og papir du bru- på fem ulike stader. I dige presentasjonar på All- kar, eller har du eit teiknepro- Oslo var det Håvard kunne, sa Lie. gram på pc-en din? – Artiklane våre skal ha tre – Det er nok blyant og papir B. Øvregård, leiar i kjennemerke. Dei skal vera som er tingen når ein skal teikna. Noregs Mållag, som sa gode, pålitelege og oppdaterte. Kanskje blir det til at eg prøver dei høgtidlege orda. Brukarane våre skal fi nna godt meg på ein teikneserie. Det er i stoff på eit godt språk, dei skal alle fall mykje å læra på denne vera sikre på at det som står her verkstaden, seier han. - Det er hol i informasjonen ein er til å stola på, og dei skal òg Sebastian, og syskenbarnet fi nn på Internett. Det er desse vera trygge på at artiklane våre hans, Guro Skjerdal Bondevik, hola Allkunne skal fylla, sa er oppdaterte. begge to frå Sogndal, var dei yng- Øvregård då han offi sielt opna ste deltakarane på teikneserie- nettleksikonet under ei tilski- Fullverdig leksikon verkstaden som teikneserieska- ping i Oslo. Eigentleg var det Så langt inneheld nettstaden paren Øystein Runde heldt under Bård Vegard Solhjell som skulle rundt 850 artiklar, som alle Nynorske Litteraturdagar i Flåm stå for opninga, men han var handlar om det nynorske kul- laurdag. diverre oppteken med å gå av turområdet. Her er artiklar om Runde, 30 år gamal og fødd som kunnskapsminister. Noko viktige institusjonar og organi- og oppvaksen i Ulsteinvik, er ein ein allereie kunne lesa om på sasjonar, artiklar om aviser og allsidig teikneserieskapar. I haust allkunne.no. I tillegg til Oslo var kommunar, artiklar om språk er han aktuell med boka Soga om det markeringar i på Bryne, i og språklege emne, og artiklar Olav Sleggja, ein teikneseriero- Førde, i Hovdebygda og på Ål. om mange personar. På sikt skal man frå vikingtida. nettstaden utvidast til å verta eit Påliteleg og oppdatert fullverdig, allment nettleksikon Lokalhistorie Forlagsdirektør Tove Lie frå Det på nynorsk. Allkunne er i ferd I høve tidlegare år, var Nynorske Norske Samlaget understreka i med å inngå avtale med Cappe- Litteraturdagar på fl eire måtar eit innleiinga si at Allkunne var len Damm om å få kjøpa rettane breiare arrangement i år. For dei viktig både demokratisk, ut- til å omsetja meir enn 32 000 ar- aller yngste var nok ei tilstelling PÅ KURS: Sebastian Skjerdal og Guro Skjerdal Bondevik får gode råd frå Øy- danningspolitisk, kulturpolitisk tiklar frå Caplex. på Furukroa i Flåm midt på dagen stein Runde om korleis dei kan lage gode teikneseriar. Foto: Kjell Eldegard, Sogn Avis og geografi sk. KJARTAN HELLEVE høgdepunktet. Der var viseson- – Vi har mellom anna ar- [email protected] garen Geirr Lystrup vert, og han fekk engasjert både små og store i allsong i det vel timelange pro- Regjeringa tvitrar berre på bokmål grammet. nettet, vart han stadig meir over- har trekt ein god del meir folk enn Lokalhistorie og slektsfors- tydd at dette materialet måtte i fj or. I september var det nesten ingen tementet sende i september, var 6 king var det også høve til å læra komma ut i bokform. – Dei smale arrangementa un- i departementa som skreiv ei ei- på nynorsk. meir om i løpet av litteraturfesti- – Eg såg det som ei plikt å få der festivalen kunne sjølvsagt hatt naste twittermelding på ny- – Regjeringa er til stades valen. Både det lokale sogelaget dette ut i bokform. Skilnaden på betre oppslutnad, men dei store norsk, viser ein på TTwitter som @Regjerin- i Aurland og fylkesarkivet i Sogn ein nettversjon og ei bok, er at arrangementa me har hatt denne gjennom-gang ggen. Ein nynorskversjon og Fjordane hadde sine innslag sistnemnde blir meir heilskap- helga har vore utselde, seier han. avisa Sunnhorda- er førebels ikkje å på seminaret om slektsforsking leg. Det som ligg på nettet blir for – Er Nynorske Litteraturdagar land har gjort. fi nne, skriv Sunnhor- og lokalhistorie. Det same hadde oppstykka, seier han. i ferd med å etablera seg som eit Miljøverndepar- daland. utgjevarar av lokalhistoriske – Og om nokon skulle lura på regionalt arrangement? tementet og Stats- – Det me gene- bøker som er utgjevne i år. Mel- det; Bokutgjevinga er ikkje fi nan- – Me føler at me er eit stykke ministerens kontor relt kan seie, er at i alt lom anna var Ottar Starheim på siert gjennom lisenspengane NRK vidare på vegen dit no. Å få dette hadde nokre få informasjonstilfang skal plass med Fylkesleksikonet som tek inn, seier Ottar Starheim. til å bli eit arrangement med regi- innlegg på nynorsk sstatsorganatat veksle mellom NRK Sogn og Fjordane nyleg gav onal forankring er også siktemålet i september, medan måmålformene. Det er ingen ut. God oppslutnad vårt. Men så langt er me glade for resten knapt hadde ny- grgrunn til at informasjon Fylkesleksikonet har vore til- Prosjektleiar for litteraturfestiva- den gode lokale forankringa både norskinnlegg i det heile. gjennom sosiale medium skal gjengeleg på NRK sine nettsider i len, Arve Tokvam, fortel at sjølv Aurland kommune og det lokale Berre eitt av departementa vere friteken frå dette kravet. Det er fl eire år no. Men Starheim fortel om han ikkje har konkrete tal å næringslivet sørgjer for å gje festi- klarte å oppfylle kravet i mållova ikkje privatpersonar det er snakk om, at i løpet av den tida han har ar- slå i bordet med sundag etter- valen, seier Arve Tokvam. om 25 prosent nynorsk. Av i alt 17 seier rådgjevar i Norsk språkråd Da- beidd med å samla og skriva det middag, syner oppslutninga om KJELL ELDEGARD/SOGN AVIS meldingar som Samferdsledepar- niel Ims til Sunnhordaland. (NPK) historiske materialet som ligg på einskildarrangement at festivalen [email protected]

4 NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 Kyrkjerådet braut mållova Jærmuseet inn i LNK

Kultur- og kyrkjedepartementet har konklu- brosjyren var berre produsert på bokmål, No er svaret klårt. Departementet legg Jærmuseet har meldt seg inn i Landssamanslutninga av dert med at Kyrkjerådet braut mållova då dei trass i at ein tredel av kyrkjelydane nyttar vekt på at rådet lett kunne ha halde mål- nynorskkommunar (LNK). sende ut informasjon om kyrkjevalet berre nynorsk. Rådet skulda på dårleg råd og lova ved å skrive ein del av brosjyren på – Vi ønskjer med dette å styrkje banda til nynorskre- på bokmål. knapt med tid. nynorsk. I brevet stadfestar også departe- laterte tiltak, seier museumsdirektør Målfrid Snørteland Kyrkjerådet fekk hard kritikk då dei Noregs Mållag sende eit brev til Kul- mentet at Kyrkjerådet ikkje klarer å halde til lnk.no. sende ut valkort og informasjon om tur- og kyrkjedepartementet for å sjekke regelen om 25 prosent nynorsk i det totale Jærmuseet er den overordna organisasjonen for kyrkjevalet i september. Informasjons- om dette kunne vere eit brot på mållova. informasjonsstilfanget sitt. Nasjonalt Garborgsenter som skal opne i 2011. mykje anna Omsett bok vart stogga Heidi Aabrekk opplev- de at den ferdig omsette fagboka How To Teach Your Baby to Read vart stogga. I fj or haust etterlyste Heidi Aabrekk målfolk som ville vere med å om- setje ei fagbok frå engelsk til norsk på dugnad. Ho fekk god respons frå lesarane av Norsk Tidend. I løpet av kort tid var omsetningsdugnaden i gang. Boka ho ville ha omsett til ny- norsk, heiter How To Teach Your Baby to Read. Forfattarane av denne boka driv eit institutt som heiter IAHP-instituttet i USA. Dei har utvikla eit læringsopp- legg for svært små ungar. Heidi Aabrekk er mor til ein gut på fi re år som har ein hjerneskade. So- nen har CP og er totalt avhengig av folk til alle gjeremål. Han kan ikkje snakke enno, men etter å ha reist til USA sju gonger sidan Heidi Aabrekk han var eitt år kan han no lese og tok initiativ kommunisere ved hjelp av eit lite til å omsetje bokstavbrett. boka How To Teach Your Uavhengig vurdering Baby to Read, Rett over nyttår var boka klar men omset- og godkjend frå Selja forlag som jinga vart ikkje meinte boka var fi nt omsett og godkjend i at det var gjort godt arbeid. Boka USA. Foto: Hege Lothe vart då sendt til USA for å verte utgjeven i Noreg. Ei slik bokutgje- opplæringsopplegg for barn mel- godkjend av IAHP-instituttet. ving ville vore ein veldig god måte lom 0 og 3 år. Ho tilbyr kurs til for- – Instituttet overlet til eit uav- å få ut informasjon om dette læ- eldre og barnehagar som vil prøve hengig byrå å godkjenne boka, ringsopplegget på. Men instituttet opplegget. Språkleiken Bravo er til ein såkalla proof reader, fortel kan ikkje anna enn å stø seg til den både på nynorsk og bokmål. Heidi Aabrekk. Denne perso- uavhengige vurderinga og der står – Eg er veldig takknemleg for nen godkjende ikkje boka, noko saka, fortel Heidi. Inntil vidare er den positive responsen eg fekk Aabrekk meiner må vere ei slags heile bokprosjektet lagt på is. frå målfolk som ville vere med og misforståing, held ho fram. Ho har no etablert kunnskaps- gjere ein innsats for prosjektet, av- – Dette er veldig frustrerande. bedrifta Intempo as. Gjennom sluttar Heidi Aabrekk. Mange omsetjarar har gjort ein denne bedrifta har ho utvikla HEGE LOTHE frivillig innsats for å få denne boka språkleiken Bravo som er eit lese- [email protected] Dobla tilskodartal i Odda

Litteratursymposiet Eit ordskifte mellom m.a. Tore der han fortel om stader i Odda FULLT: Høgt- trefte ein nerve hjå Renberg, Erlend Loe og Dag Sol- som dukkar opp i boka hans Bi- lesinga for stad trekte så mykje folk at tilski- kubesong. Likevel var det meir born måtte publikum. Resultatet parane var nøydde til å avvise folk enn 250 personar som følgde et- fl yttast frå var fulle hus og sniking som ville inn. Dei som stod bak- ter han gjennom gatene. biblioteket i dørene. arst i lokalet, fekk knapt med seg – Det var jo utruleg fl ott å sjå til Meieriet. kva som skjedde lengst framme. det opptoget. Snart er det jo fl eire Likevel stod Litteratursymposiet i Odda 2009 – Eg må innrømme at det tok som fylgjer han, enn det er som det folk på hadde samla nokre av dei fremste oss litt på senga, seier Eikemo. går i 1. mai-toget. Han burde hatt gangen då Knut Nærum forfattarane i landet, og publikum – Me hadde aldri venta at det med seg ein mikrofon eller noko, skremde ville gjerne høyre på kva dei hadde skulle kome så mykje folk på eit og det tek jo tid når så mange folk ungane å seie. Fleire av tilskipingane var ordskifte om kva som skjer med skal fl ytte på seg, seier Eikemo. med dikt frå utselde, og i fylgje festivalsjef Marit litterære heltar når dei går til fi l- samlinga Eikemo har dei dobla tilskodartalet. men. På ein laurdagskveld! Fak- Lærepenge «Slemme Om ein reknar med skuleelevar, og tisk var det folk som sneik seg inn Fleire av tilskipingane bar preg av barn». gjester på gratistilskipingar, så enda på denne tilskipinga. at det tekniske ikkje i stod heilt i Foto: Kjartan Helleve kalkulatoren på om lag 6000. stil med talet på kor mange som at det er fullt. For oss i symposiet på førehand. Slik kan ein sikre seg Faktisk strøymde folk til i slike 260 på Bikubegang skulle høyre. var dette ein lærepenge, og me at ein kjem inn. Me skal i alle fall mengder at det vart eit luksuspro- Bikubegangen med Frode Gryt- – Det er synd når folk har be- skal gjere alt for at det skal bli be- syte for at dei skal høyre kva som blem. Under høgtlesinga for born ten var ein annan fulltreff ar. Gryt- talt ein billett, men ikkje kan høyre tre neste år. Så kan moglegvis dei blir sagt. i Meieriet stod det folk ut i gan- ten har teke denne ruta kvart år kva som blir sagt frå scena. Likeins som har tenkt seg til Odda neste KJARTAN HELLEVE gen, og inne vart det fort varmt. sidan symposiet starta opp i 2006, er det kjedeleg å måtte seie til folk gong, hugse på å kjøpe billett litt [email protected]

NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 5 Nærare nettavis Kulturdepartementet vil no støtte prosjektet betre tilbod på Internett, og vil ha hovudvekt nettet, samstundes som ein styrkjer posisjo- media Ung til sinns - på nett med 300.000 kroner årleg på regionale nyhendesaker og kulturstoff for nen til ABC Startsida, seier dagleg leiar i LNK, i tre år. Prosjektet er eit samarbeid mellom ABC og av ungdom. Meininga er at stoff et skal treff e Vidar Høviskeland til LNK Nytt. Tarjei Vågstøl Startsida, LNK, Garborgsenteret, Magasinett, ungdommen på deira premissar. No har Kulturdepartementet støtta pro- Pirion og Kulturdepartementet. Den planlagde – Den overordna målsetjinga med pro- sjektet med kr 300 000, med ei opning for like nettavisa skal sikre at nynorskbrukarar får eit sjektet er å få meir nynorsk for ungdom på mykje pengar dei neste to åra. (LNK-Nytt)

Allmenn- kringkasting? På tide med samarbe Førre månad la TV 2-sjef Alf Hildrum fram ei løysing for korleis kanalen Allkunne er lansert, Nynorsk skulle koma seg opp av eit økono- Wikipedia har runda både ALLKUNNE misk uføre. Medisinen er å kutta 5 år og 50 000 artiklar. Men ■ 800 artiklar ved lanseringa i oktober 2009, er snart klår med ein programpostar, redusera mannska- avtale om å kjøpe om lag 32 000 artiklar frå Caplex. pet og samtidig søkja om ny konse- trass i at dei har sams mål om ■ Artiklane blir kvalitetssikra av ein redaksjon, og går gjennom ein sjon for allmennkringkasting. Eller, meir nynorsk på nettet, så er grundig språkvask før dei vert publiserte. «status som formidlingspliktig kom- ■ mersiell allmennkringkastar». det førebels ingen kontakt Artikkelforfattarane får løn. Om lag 60 skribentar så langt. mellom dei to oppslagsverka. ■ Tenesta er gratis. Det er vanskeleg å sjå at det fi nst nokon seriøs utfordrar til TV2, og på mange I 2003 var det eit ordskifte i det norske NYNORSK WIKIPEDIA måtar kjem Hildrum med godt nytt. Wikipedia-miljøet. Spørsmålet var kva Då TV 2 fekk tildelt konsesjonen for språk som var lov å bruke, nynorskbruka- ■ Lansert i 2004 allmennkringkasting, vart det sam- rane var frustrerte over at det var vanske- ■ 51 963 artiklar stundes stilt ein del krav til innhaldet leg å kunne nytte sitt eige språk. Regelen ■ Drive på dugnad, kven som helst kan skrive ein i sendingane deira. Eit av desse krava var at ein skulle halde seg til språket som artikkel eller endre i andre artiklar. har vore at kanalen skulle bruka ein artikkel fyrst vart skriven i. Resultatet ■ både nynorsk og bokmål. var at forholdet mellom bokmålsartiklar 253 aktive brukarar/forfattarar og nynorskartiklar vart skeivare og skei- ■ I all hovudsak kan alt innhald i Nynorsk Lat gå at dette kravet ikkje har vore sær- vare. Wikipedia kopierast, distribuerast og brukast leg strengt jamført med 25 prosent- Det kom eit framlegg om å lage ein fritt så lenge det går klårt fram at kjelda til kravet NRK har på seg. Sjå samstun- eigen nynorsk variant. Fordelen var at informasjonen er Nynorsk Wikipedia. des bort frå at ein del av nynorsken språkstriden vart lagd daud, bakdelen ■ Tenesta er gratis. har eit vesentleg sterkare dialektpreg var at ein ville splitte miljøet. Det kom enn det vi er vi er vane med frå NRK, til ei røysting, og fl eirtalet gjekk inn for og at den skriftlege nynorsken har ei deling. Frå 2004 har det vore to norske ten tykte ikkje regjeringa noko om dei vore svært lite til stades i teksting og variantar av Wikipedia. Bokmålsvarian- ulike anboda, eller så fekk dei andre tan- vignettar. Konsesjonskrava har like- ten har om lag 230 000 artiklar, og den kar. Samlaget og Nynorsk kultursentrum vel vore noko å ta fatt i når vi skulle nynorske har passert 50 000. arbeidde likevel vidare med planane. be TV 2 nytta nynorsk og dialekt. Ideen var å samarbeide med Cappelen Nynorsk nettleksikon om eit Samlex, som skulle basere seg på Kravet om at hovudkontoret skulle lig- I dag er det 271 ulike variantar av Wiki- deira Caplex som allereie var på nett. gja i Bergen har truleg hatt mykje å pedia, der den engelske er den største Seinare forsvann Cappelen ut, men seia for målbruken og rekrutteringa med over 3 millionar artiklar. Dette visste Samlaget og Nynorsk kultursentrum til kanalen. ein lite om i 2002. Rett nok var ein norsk fekk løn for strevet då allkunne.no vart Difor er det godt at TV2-leiinga versjon av Wikipedia på plass, men ingen offi sielt opna no i oktober. no snur. Vi treng fl eire kanalar som kunne sjå dimensjonane av det som voks forpliktar seg til å driva allmenn- fram. Oddmund Løkensgard Ny premiss kringkasting, ikkje fl eire underhald- Hoel hadde fått i oppdragpdrag Ein viviktig premiss i pro- ningskanalar. av Det Norske Samlagetget sjsjektrapportenek er at det og Nynorsk kultur-- måm fi nnast eit godt Det er òg viktig å hugsa på at dei ikkje sentrum å skrive ein nynorsk oppslags- vil ta på seg dette oppdraget gratis. I rapport om arbei- verk på Internett. tillegg til å vera tilgjengeleg for alle i det med ein nasjo- «Etableringa av Noreg, har òg Kulturdepartementet nal nynorsk kunn- NNK (Nasjonal ute eit framlegg om at dei som plik- skapsbase. nynorsk kunn- tar å formidla konsesjonsvinnaren Bakgrunnen skapsbase) vil err mellom dei mest (TV2) skal betala marknadsmes- var at ein mangla vera eit av dei populæreopulære nettsidene i sig verdi for formidlinga. No har eit godt nynorsk viktigaste tiltaka verda.erda. I NoregNoreg er WiWikipe-kipe- RiksTV annonsert at det vil kosta leksikon. Norsk All- for det neste tiåret dia,ia, inkludert alle språkvari-språkvari- 160 kr i månaden framleis å ha til- kunnebok hadde vore for å sikra nynorsk antar,ntar, den 11. mest vitja nettsida. gang til TV2 etter at den noverande eit godt og modernee sosom allment bruks- Foror elevarelevar som skalskal sskrivekrive ei oppoppgåvegåve konsesjonen går ut ved nyttår. Det oppslagsverk då det kom,om, sspråkprå i framtida, også påå skulen, kan ein rekne med at det liggligg gjev ein peikepinn om kva denne men vart stadig meir utdautda-- for nnye generasjonar.» nokooko høgare. verdien kjem til å vera dersom (når) tert. Samstundes gjekkkk bbotnen t DttDette er fframleis den offi sielle TV2 får ny konsesjon. Til sist kjem ut av leksikonmarknaden. Det var for få politikken i målrørsla, Nynorsk Forum Frustrasjon distributørane (RiksTV og kabel- og som var interesserte i å kjøpe store trykte har sagt at dette er det viktigaste nye til- Dei spreidde seg ein frustrasjon i Wikipe- parabolnett) til å krevja pengane inn oppslagsverk. No såg ein i staden mot In- taket for nynorsk i åra som kjem. dia-leiren då det gjekk mot at styresmak- frå kundane sine. ternett. Samstundes har ting endra seg. Det tene ville stø eit nytt nynorsk leksikon. Det dukka opp eit høve då regjeringa fi nst nemleg eit nynorsk oppslagsverk på Særleg rundt 2005–2006 var det ordskifte Altså: Når TV2 får ny konsesjon, kjem i 2001 lyste ut ei anbodstevling om eta- nettet. Ein dugnadsgjeng med folk både om dette. Somme meinte at det ikkje var dei til å vera både reklame- og (indi- blering av ein nasjonal kunnskapsbase på frå og utanfor målrørsla har skrive og trong for noko nytt, at det var andre må- rekte) lisensfi nansierte. Dette treng Internett. Samlaget, NRK og Schibsted publisert meir enn 50.000 artiklar på ny- tar å nytte pengane på og ein kjende seg ikkje vera eit problem, men det er Multimedia leverte eit felles anbod. An- norsk. Det har dei gjort i Wikipedia, som generelt ignorert. Samstundes var det dei samstundes ein grunn til å diskutera som ikkje kunne sjå noko problem i at det kva allmennkringkasting er, og om dukka opp endå eit nynorsk leksikon på ein bør stilla høgare krav til TV2 i nett, det ville berre styrkje nynorsken. byte for lisensinntektene. NRK må Frustrasjonen la seg etter kvart. Na- trass alt følgja ein omfattande all- sjonal nynorsk kunnskapsbase fekk ikkje mennkringkastingsplakat vedteken dei titals millionane dei ville ha, og sam- av Stortinget. MeM har ikkje noko samarbeid, og stundes så voks Nynorsk Wikipedia seg større. Når eg no spør brukarane på deira mem har heller ikkje gjort nokon eiga diskusjonsside Samfunnshuset, så er dei fl este positive til Allkunne. framstøytf mot dei. – Eg synest også det er fi nt med eit Eirik Helleve, Allkunne anna nynorsk oppslagsverk. Dei to er

6 NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 Språkproblem på arbeidsplassane Lediggang gir meir kriminalitet Fleire bedriftsleiarar enn for tre år sidan meiner at mangel på Unge, ugifte menn som mistar job- skulda, seier Ragnar Hovland i ein litt norskkunnskap skaper problem på arbeidsplassar med austeuro- ben har større risiko for å bli sikta for lengre kommentar. pearar. Det viser ein ny Fafo-rapport. Dobbelt så mange bygg- og kriminalitet enn jamaldringar som er – På den andre sida kan du vel anleggsbedrifter har utanlandsk arbeidskraft no som for tre år i arbeid. Det er nokre av funna i ei ny seie at om nokon fyrst skal sitje i feng- sidan, skriv Aftenposten. undersøking gjennomført av Statis- sel, så er vel ikkje ugifte, unge menn 3.700 daglege leiarar har delteke i undersøkinga. (NPK) tisk sentralbyrå (SSB). utan jobb dei som ofrar mest. God – Det er synd at dei alltid skal få samfunnsøkonomi, spør du meg. Illustrasjonsfoto: Nick Winchester/stock.xchng Nick Illustrasjonsfoto: id om digitale oppslagsverk?

samarbeidbid om tiltilgang tilkjldtil kjeldemateriale. t il DtDet er ikkje ein uproblematisk tanke. Det hadde vore fl ott om Allkunne (eller Drifta av Wikipedia er i all hovudsak ba- rettare: om dei ulike nynorskinstitusjo- sert på gåver frå brukarar og andre. Kvart nane rundt Ivar Aasen-tunet og Høgsko- år får heile organisasjonen inn over seks len) hadde gjort så mykje kjeldemateriale millionar dollar på denne måten. Det fi nst (tekstar, bilete) som mogleg tilgjengeleg for nokre få unnatak. Til dømes har Sametin- oss til bruk på Wikipedia. Eit slikt tiltak ser get løyvd 350 000 kroner for å revitalisere eg på det viktigaste samarbeidstiltaket, og Nordsamisk Wikipedia. Tyske styresmak- med tanke på Wikipedia sin posisjon også ter gav pengar til den tyske varianten for å som eit viktig tiltak for å fremje nynorsk få fl eire artiklar om fornybar energi. I 2007 skriftkultur. fekk Th attai eit av stipenda som Noregs Ein som berre kallar seg Knut har eit Mållag kvart år deler ut, og det vart reak- anna godt framlegg. sjonar. I dette tilfellet gjekk kritikken på – Eit anna samarbeidsprosjekt for All- at det var ein interesseorganisasjon som kunne og Nynorsk Wikipedia kunne vere kom med pengane. Th attai og Mållaget var å utvikle ei felles søkjeside. Søkjer du på likevel raskt ute med å seie at dette berre «Rasmus Flo» eller for den saks skuld «Sgt. handla om språk, ikkje om innhald. Ho Peppers’s Lonley Hearts Club Band», og ik- skulle få skrive om det ho ville sjølv. kje får treff på Allkunne, kunne du bli vist Så i utgangspunktet skulle det ikkje vere til ein alternativ artikkel på nynorsk Wiki- noko i vegen for at norske styresmakter pedia. Det ville tent båe nettstadene, spesi- såg det som viktig at den nynorske varian- elt den minste, det ville tent brukarane, og ten voks seg sterkare. Brukarane er likevel det ville tent målsaka, skriv han. skeptiske når eg spør dei om dette. Dei Eirik Helleve i Allkunne seier at dette er vil gjerne ha pengar, men då til kursing av ei ny problemstilling, og at noko slikt sam- skribentar og til drifting dei tekniske løy- arbeid ikkje har vorte vurdert. singane. Moglegvis til frikjøp av allereie – Men me kan gjerne ta ein intern runde eksisterande oppslagsverk som Store me- på dette, seier Helleve. disinske leksikon, omsett og «wikifi sert» – Me er jo i ein oppstartsfase og er opp- inn i Nynorsk Wikipedia. Men dugnad har tekne av å få tak i så mange skribentar som vore det berande prinsippet, og det må det råd. Det å skrive artiklar for leksikon, og å framleis vere, meiner dei fl este. skrive gode tekstar på nettet, kan vere ei ut- fordring, og det er ikkje tvil om at mange Heller politisk støtte som har skrive mykje for Wikipedia, har – Ein skal vere veldig varsam med å skiple kompetanse på dette. grunnlaget for den frivillige innsatsen. Den er gull verdt, skriv Ulf Larsen i ein e-post. Skriv for båe Han er sjølv ein av desse frivillige. Han trur Ein av dei som allereie skriv for både All- ei direkte støtte vil vere øydeleggjande. Det kunne og for Wikipedia er Rolf Th eil. han etterlyser, er ei politisk støtte. seierseier Erik HelleHelleveve – Eg skriv ein heilt eigen type artiklar – Situasjonen i dag er diverre slik at som er dagleg leiar i for Allkunne, nemleg 366 språkartiklar, i mange ressurspersonar anten ser ned på Allkunne.Allkunne. utgangspunktet eit oppdrag for Ivar Aa- Wikipedia eller ignorerer nettstaden av di DiforDifor skal Allkunne snart sen-tunet, etter ein heilt fast mal og med han blir sedd på som dårleg , lite grundig og i gang med å omsetje og leggje til ein tidsfrist. Wikipedia-skriveria mine er uinteressant. Difor er det viktig at det kjem rette om llagag 32 000 artiartiklarklar som deidei ein fritidssyssel, der eg skriv om kva som positive politiske signal frå høgt hald, det harhar fått kkjøpejøpe frå Caplex. helst og nærast i kva form eg ønskjer. Eg sy- vil seie anten frå kulturministeren, statsmi- Difor vil ein om ikkje altfor lenge fi nne nest dette oppslagsverket inneheld mykje nisteren eller regjeringa og så kan ein håpe Illustrasjon:Illustrasjon: iilker/stock.xchnglker/stock.xchng to nynorskenynorske opoppslagsverkpslagsverk aavv eieinn vivissss sstor-tor- bra, og eg synest det er greitt at eg følgjer at det vil kunne føre til at lærarar, bibliote- leik på nett. litt med på mine eigne fagområde og gjer karar, off entlege og private informasjons- svært ulike i oppbygging og utsjånad, og vil ymse omvølingar og tillegg når eg synest medarbeidarar i større grad tek Wikipedia sikkert ha ulike roller. Eg går ut frå at folk vil Ikkje noko samarbeid det trengst. seriøst og nyttar seg av det. ha meir tiltru til eit «skikkeleg» styrt pro- Wikipedia har føremoner som stor dug- – Er det slik at du tek lettare på det om Oddmund Løkensgard Hoel, som le- sjekt med namngjevne, vurderte bidragsy- nadsinnsats, eit veldig godt kjend merke- du skriv for Wikipedia enn når du skriv for verte inn prosjektrapporten om ein ny- tarar som Allkunne. På den andre sida har namn og tekniske løysingar som heile tida Allkunne? norsk kunnskapsbase på nettet for sju år Wikipedia eit stort internasjonalt samar- vert betre. Allkunne sit på mykje fagleg – Nei, eg tek absolutt ikkje enklare på sidan, meiner at her bør ein ri to hestar. beid som gjer det lettare for oss å få tak i frie tyngd, store nettbibliotek, oppslagsverka det når eg skriv for Wikipedia! – Allkunne vil ha sin store styrke som fi ler, oppdatert informasjon og ulike fakta, til Samlaget og har økonomisk ryggrad til oppslagsverk innanfor nynorsk kulturhis- seier Ranveig Th attai på Samfunnshuset. å betale folk for å skrive tyngre og kvalitets- Statsstøtte? torie og må ta sikte på å vere den sterkaste sikra artiklar. Allkunne seier om seg sjølv at det er eit de- nettressursen på dette feltet. Ambisjonane Framleis eit fullgodt leksikon I utgangspunktet skulle ein tru at her låg mokratisk, utdanningspolitisk, kulturpoli- om å bli eit fullverdig nynorsk leksikon er Allkunne har til no konsentrert seg om den det til rette for eit samarbeid. Eit slikt sam- tisk og geografi sk viktig prosjekt. Det kan vel i praksis avgrensa til å bli eit nettleksi- nynorske kulturhistoria. Det vil seie at ein arbeid fi nst derimot ikkje. ein fort kome til å seie om Wikipedia òg. kon av Caplex-storleik. Her trur eg All- kan fi nne artiklar om nynorske forfattarar, – Me har ikkje noko samarbeid, og me Den einaste grunnen til at Nynorsk Wiki- kunne kan fylle ein viktig nisje og vere ei institusjonar og kommunar. Dei har likevel har heller ikkje gjort nokon framstøyt mot pedia fi nst, er at det sit personar der ute stor vinning særleg til undervisningsbruk. ambisjonar om å gjere det til eit leksikon. dei, seier Eirik Helleve i Allkunne. som meiner at det er viktig at det er råd å Samstundes er det viktig at me hjelper – Me har byrja med den nynorske Men Trond Trosterud skisserer på fi nne nynorsk faktainformasjon på nettet. fram Nynorsk Wikipedia til å bli eit stort og kulturhistoria, men planen om å utvikle Samfunnshuset korleis eit slikt samarbeid Spørsmålet er om ein ikkje då burde ha godt allmennleksikon. Allkunne til eit fullgodt leksikon har vore kunne ha fungert. rom for å støtte Wikipedia økonomisk på KJARTAN HELLEVE der heilt sidan starten. Det er det framleis, – Det eg ser på som mest aktuelt, er same måten som ein støttar Allkunne. [email protected]

NORSK TIDEND NR. 5– 2009 7 Nynorskpraktikant i Aura Avis Riksfondet for nynorsk presse har gitt 25 000 ter seminaret om avisspråk i mars 2008, har redaktøren kroner i støtte til Nordmøre Mållag som skal gå til å vore positiv til å sleppe til meir nynorsk i avisa. I kon- fi nansiere ein praksisplass i Aura Avis. takt med Ålvundfj ord og Ålvundeid Mållag har avisa Ideen om å skaff e praktikant til lokalavisa kom opp ytra ønske om å få tak i ein journalistpraktikant som for 4–5 år sidan i eit møte Ingar Arnøy og Nils Ulvund, skriv nynorsk. Avisa har sjølv ikkje midlar til praktikant. prosjektleiar i Nordmøre Mållag, hadde med redaktør Nytilsetting er heller ikkje aktuelt i avisa i nær framtid. Lars Steinar Ansnes i Aura Avis. Seinare og spesielt et- Difor gjekk Ålvundfj ord og Ålvundeid Mållag til målnytt Periferifestivalen fekk målpris Sotra Mållag har delt ut på sundag, seier Golten med eit smil. den årlege målprisen. Sartor Storsenter og deira sen- Målkipo gjekk til Pe- terforvalting vart også heidra av riferifestivalen medan Sotra Mållag. Det er utgjevinga av «Samfunnsrapport 08» som gjer Sartor Senterforvalt- at Mållaget ønskjer å gje Sartor ning fekk Målblomen. Senterforvaltning a.s. Målblo- men. Straume: – Vi er sjølvsagt særs – Det at heile rapporten på 35 nøgde med å få ein slik pris. Vi har sider er skriven på nynorsk, gjer jobba målretta med språk både i at vi i Mållaget jublar. Vi vonar at høve til annonsering, brev, bro- Sartor Storsenter og andre verk- sjyrar og annan marknadsføring. semder på Sotra ser verdien av å Dette er som å få karakteren S bruka nynorsk i vidare samfunns- på ein nynorskstil på ungdoms- kontakt og marknadsføring, seier skulen, seier ei glad Helga Golten. leiar Karstein Bjørge. Ho er presseansvarleg for Perife- Marianne Christi Nyborg tok rifestivalen og tok i mot prisen på imot prisen på vegner av senter- vegner av festivalen. forvaltinga. – Det er utruleg kjekt å få ein Eit unnatak slik pris. Vi veit at storsenteret Leiar i Sotra Mållag, Karstein Bjørge, ligg i ein region der folk nyttar fortel at Periferifestivalen er eit godt både nynorsk og bokmål. Vi har unnatak i festivalane si verd. gjort eit bevisst val. Storsenteret – Målkipo vert i år gjeven til ei brukar bokmål når ein vender gruppe unge menneske som har seg mot heile bergensområdet, markert seg på eit felt der det sjel- medan senterforvaltinga nyttar dan ser ut som om god språkbruk nynorsk i rapportar og ulike skriv, har høgste prioritet, sa Bjørge un- fortel senterleiaren. der utdelinga. Ein av hovudgrunnane til at MÅLKIPO: Helga Golten tok i mot Målkipo på vegner av heile Periferifestiva- Dikt, piano og humor festivalen fekk prisen, er naturleg len. Ho nytta høvet til å testa ut kipo med det same. Foto: Erik Bentdal Støverud Utdelinga av målprisene fann stad nok dei språklege formuleringane på Sotra Mållag sin kulturkveld i som Periferi-gjengen nyttar. Fjell rådhus. Kring 40 personar – Festivalar av liknande slag bru- var samla i kantina. I tillegg til kar gjerne både engelsk og halvgodt prisar blei det òg servert kultu- bokmål for å presentera seg. Slik er relle og etande godbitar. Forfat- det ikkje med arrangøren som held taren Reidun Fjæreide Algrøy las til i sjøkanten på Glesvær. Dei nyttar betyr mykje for oss. Språket er ein lande jobb, seier Helga Golten. eigne dikt, Ungguten Stian Nø- skikkeleg nynorsk som òg er krydra del av vår identitet og profi l. Kor- Å få ein målpris skapar også kleby spelte «Henrys Dream» på med gode uttrykk frå dialekten på leis vi uttrykkjer oss, seier også forpliktingar. piano, medan skodespelar Eivind staden, skryt Bjørge. noko om kva for ein type festival – Tidlegare har folk gjeve ut- Mortensen sytte for at folk fekk folk kan venta seg. Det er ikkje trykk for at dei set pris på profi - trimma lattermusklane. Betyr mykje berre vi i styret som har ære for len vår. Det å få Målkipo gjer at vi BLOME: Senterleiar ved Sartor ERIK BENTDAL STØVERUD/ Ein slik pris heng høgt hjå Periferi- dette arbeidet. Mellom anna har må følgja opp. Fyrste steg på den Storsenter, Marianne Christi Nyborg, VESTNYTT gjengen som i år arrangerte festi- fekk Målblomen av leiar i Sotra Mål- nettredaktørane våre Elin Golten vegen var å melda Periferifestiva- [email protected] val for tredje året på rad. – Det lag, Karstein Bjørge. Foto: Erik Bentdal Støverud og Terje Birkelund gjort ein strå- len inn i Mållaget. Det gjorde eg Tannlaust svar frå departementet Anne Margrethe Eidham- å få styresmaktene til å satse på meir og – Ja, dette er tannlaust, sa Eidham- betre nynorsk opplæringsmateriell. mer til Grannar. mer har sendt eit opprop frå – Det er ikkje eit svar, men berre ei 50 ordførarar om nynorsk Mykje arbeid registrering av at dei har lese brevet, læremateriell til framand- – Det har vore mykje arbeid. Eg måtte ta seier ho. personleg kontakt med alle ordførarane Bergens Tidende skreiv om saka språklege, til Kunnskapsde- fordi dei ofte ikkje har tid til å lese all e- og tok kontakt med Kunnskapsdepar- partementet. Svaret karak- posten som kjem, fortalde Eidhammer tementet for å spørje om kvifor dei teriserer ho som tannlaust. til lokalavisa Grannar i sommar. ikkje tok saka meir alvorleg. Der – Det har vore tidkrevjande, men fekk dei opplyst at ansvarsområdet til- I vår sende Anne Margrethe Eidham- også positivt og kjekt. Eg likar å snakke høyrde Barne- og likestillingsdeparte- mer, leiar i Vindafj ord Mållag, eit med folk, og det har vore oppmuntrande mentet. brev til ordførarar i nynorskkommu- med all den positive responsen. Fleire – Eg skjønar godt at ho er misnøgd nar med tittelen «Stø kravet om ny- takka for initiativet, sa Eidhammer. med svaret, og me burde ha opplyst at norsk undervisningsmateriell i alle fag Men underskrifta og støtta frå ord- dette ikkje var heilt vårt ansvarsom- til framandspråklege». Brevet var sendt førarar i meir enn femti nynorskkom- råde, sa statssekretær Lisbeth Rugtvedt ut i samarbeid med LNK. Bakgrunnen munar var ikkje nok til at Kunnskaps- (SV) til avisa. Ho ville syte for at brevet var at Mållaget hadde sett seg lei på at departementet tok saka alvorleg. I det vart sendt til rett mottakar. Barne- og li- framandspråklege i nynorskkommunar stutte svaret stod det berre: «Departe- kestillingsdepartementet ønskte ikkje å fekk undervisning og materiell på bok- mentet har teke synspunkta med seg i kommentere ordføraroppropet før dei mål. Noko materiell fi nst på nynorsk, det vidare arbeidet med å sikre lære- har fått handsama saka. GALEN ADRESSE: Kunn- RETT ADRESSE: Barne- og men det er langt i frå komplett. No ville middel på valfri målform for alle elevar KJARTAN HELLEVE skapsminister Kristin Halv- likestillingsminister Audun [email protected] Eidhammer ha med seg ordførarane for i opplæringa.» orsen. Begge foto: regjeringen.no Lysbakkken

8 NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 Nordmøre Mållag og Nils Ulvund for å leita etter måtar å fi nan- – No er det berre å fi nne rett praktikant. Det er enno ikkje siere ei slik stilling på. No har Riksfondet for nynorsk presse heilt spikra når praksisperioden skal vere. Eg meiner det må løyvd 25 000 kroner som skal fi nansiere ein nynorskpraktikant. gjere det enklare å få journalistspirer til å søkje når dei òg får Pengane blir utbetalte når ein praktikant er på plass. I tillegg til stipend. Om nokon har idéar om korleis me kan få ein dyktig praktikantløna gjev Nordmøre Mållag stipend på 5000 kr. nynorskskrivande journalist til Nordmøre, tek eg imot fram- – Dette syner at alt er mogleg, seier ein oppglødd Nils legg med takk. Ulvund. KJARTAN HELLEVE [email protected] Gripande kulturkveld Det vart ein kulturkveld av dei sjeldne då mål- TERJE VIGEN: Helge Jordal laga i Ullensvang og skapte seg om til Ibsens Odda inviterte målfolk fi gur og levandegjorde det lange diktet etter fyrst å ha og andre kulturinteres- gitt publikum bakgrunn for serte til Odda kino ein den dramatiske historia Foto Mette Bleken/ Hardanger Folkeblad sundag ettermiddag i oktober. Odda kino var mest fullsett om ein reknar med dei som skulle på scena. 250 selde billettar er status for dei to mållaga. Kvelden var vellukka, og dei skipar gjerne til ein ny kulturkveld når det lir litt på. Stjernelag Med Liv Bernhoft Osa, Geir Bot- nen og Helge Jordal på laget var FESTKVELD: Alle bidragsytarane det duka for stor kunst frå scena. samla på scena til ein siste allsong. Olav H. Hauge sine dikt, tan- Foto Mette Bleken/ Hardanger Folkeblad kar og vurderingar vart levan- degjorde av Liv Bernhoft Osa. Ho las dikt og brok- kar frå dagbøkene til Hauge, datert 18. oktober, same dato som kul- turkvelden vart halden, medan Geir Botnen spela Geirr Tveitt sin Flattun og Renate Paulsen song kra at Ibsens «Terje Vigen» har scena i Helge Jordal sin skapning. musikk som ak- «Song til Odda». vakna til nytt liv. Helge Jordal 54 minutt tok dramaet om livet og kompagnement Språkdirektør og målmann med musikalsk fylgje, komponert lagnaden til Terje Vigen på scena og råme. Sylfest Lomheim batt program- av Ivar Bøksle, gjorde Terje Vigen i Odda kino. Den knappe timen I tillegg til met saman på sitt lune og klåre så levande; glad, lidande, sinna, var mest over før han byrja. Og nasjonale stjerner, hadde lokale Spesielt Tirna Noir frå Vamp- vis, og fekk sagt mykje godt om bitter, takknemleg og vis; og tok sjølvsagt var det allsong. Som seg krefter noko å by på også. Mel- repertoiret varma. Folkemusika- språk, mål og kultur undervegs. samstundes både historia, krig, hør og bør der målfolk møtest. På lom anna Chorus 80 og Follesø rane Lajla Renate Buer Storli og armod, kamp og solidaritet opp mål med meining. Mannskor. Det siste song ein song John Ole Morken hadde ei eiga Terje Vigen rørte til overfl ata. METTE BLEKEN/ aleine, før det vart samsong med avdeling med gitar, fele og song. HF fekk diverre ikkje med heile Det var mange våte auge i ki- HARDANGER FOLKEBLAD austsidekoret frå Ullensvang. Ove I. B. Danielsen, Jan Kjetil arrangementet, men kan forsi- nosalen då Terje Vigen stod på [email protected]

Østfoldmålprisen til Magne Aasbrenn Terje Aarset Då Østfold Mållag ELDSJEL HEIDRA: Prisvinnar Magne Aasbrenn og Aud Søy- DEN NYNORSKE SONGSKATTEN feira 20-årsjubileum, land, nestleiar i Noregs Mållag. gjekk Østfoldmålpri- Foto: Arne Kvernhusvik Den nynorske songskatten er historia sen til leiaren gjen- om femten songar, frå «Blåmann» og «Mellom bakkar og berg» til «Å Vest- nom dei siste sju åra, land, Vestland» og «Det lyser i stille Magne Aasbrenn. grender». Forfattaren har lagt særleg har vakse frå 34 til 85 på dei vekt på å få fram samspelet mellom Det var ein svært overraska tjue åra, og laget har heile tida tekst og tone og bruken og utbreiinga leiar som tok imot prisen, eit hatt mykje aktivitet. av songane. Til alle songane er det tresnitt av Østfold-kunstnaren Jubileet vart feira på Fjeld notar for piano og/eller blandakor. Odd Skullerud. Den fyrste gård ved Isesjøen i Skjeberg. ISBN 978-82-450-0905-7 leiaren i Østfold Mållag, Per Alle dei fi re som har vore leiar Th orvald Larsen, sa det slik: i Østfold Mållag, Per Th orvald kr 399 l 205 sider – Obama fekk fredsprisen tre lokale mållag i Østfold: Larsen, Eldbjørg Skaug og for tidleg. Eg skal ikkje seie at Fredrikstad Mållag, Sarpsborg Ragnhild Lier og Magne Aas- du fekk denne prisen for seint, Mållag og Indre Østfold Mål- brenn, var til stades og heldt men det var iallfall på høg tid. lag. Østfold Mållag vart då eige helsingstalar. Også Noregs Østfold Mållag var frå star- fylkesmållag. Derfor kunne Mållag helsa jubilanten med ten eit lokallag i Vikværingen, laget no feire 20-årsjubileum ein gåvesjekk til eit godt mål- som er eit fylkeslag i Noregs som lag, og 15-årsjubileum prosjekt i Østfold. www.fagbokforlaget.no e-post: [email protected] ordretelefon: 55 38 88 38 Mållag. I 1994 vart det danna som fylkeslag. Medlemstalet Pressemelding

NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 9 Maria Parr nominert til både Brageprisen og Bokhandlarprisen Maria Parrs bok Tonje Glimmer- og forlag i fem land har sikra seg så fersk barnebokforfattar får slikt Samlaget har to andre no- dal, som snart er ute i tredje opp- omsetjarrettane til boka. internasjonalt gjennomslag som minerte til Brageprisen, Lars lag, gjer det svært bra både i bok- – I tillegg til den store aner- Maria Parr har fått med den nye Mæhle for ungdomsboka Landet handlane og blant kritikarane. kjenninga det er for ei barnebok boka Tonje Glimmerdal og debut- under isen og Tove Bakke for Det er sjeldan at ei barnebok blir å bli nominert både til Bokhand- boka Vaff elhjarte. Dette er stort omsetjinga av Anna Gavaldas nominert til både Bokhandlar- larpris og Bragepris, gjer boka å få vere med på, seier Ragnfrid siste roman, Lykka er ein sjeldan prisen og Brageprisen. Boka har det veldig bra også internasjo- Trohaug, redaktør for barne- og fugl. (Samlaget) allereie skapt oppsikt i utlandet, nalt. Det er uhyre sjeldan at ein ungdomsbøker i Samlaget.

– Store ord må følgjast opp med store summar – Rydd opp i – Regjeringa har ein veldig of- Han saknar likevel konkrete – Det trengst ei oppryd- og Rygi skular var det røystingar fensiv språkpolitikk i bokstavar, satsingsområde. OPPLÆRINGSLOVA § 2-5 i 2000 der nynorsken vann. Like men eg saknar ein like off ensiv – Kyrkje- og kulturdeparte- ding i opplæringslova. fullt «orienterte» kommunen for- I dag er lova sjølvmot- Foreldra kan velje lærebøker: språkpolitikk i kroner, seier Hå- mentet skal ha ros for at dei har ● 3. ledd, fyrste setning: eldra om at dei kunne velje å få vard B. Øvregård, leiar i Noregs sett språkpolitikk på dagsorden seiande, hindrar kom- Foreldra vel målform i lærebø- lærebøkene til borna sine på bok- Mållag. slik dei gjorde med Språkmel- munane å gjennomføre kene til elevane til og med 7. mål. Diverre er det store sjansar dinga. Det gav oss trua på at det klassetrinnet. for at dette skjer på ein del skular, Auka tilskot no ville kome ei skikkeleg sat- vedteken språkpolitikk og det er jamt på nynorskskular Regjeringa har lagt fram bud- sing. Det kan eg ikkje sjå i dette og svekkjer vilkåra for Foreldra kan oppheve vedtak det skjer. sjettframlegget for 2010. Øv- budsjettframlegget. i kommunestyret om opp- – Kvifor fi nst denne ordninga? regård er godt nøgd med auka – Språkbanken var det nynorskelevane, seier læringsmål: – Det er ikkje lett å svare på. tilskot til Noregs Mållag, og viktigaste og dyraste tiltaket Håvard Øvregård, leiar ● 1. ledd, fyste setning: Kommu- Ingen evnar å grunngje denne trur at auken i dei økonomiske i Språkmeldinga, ei melding i Noregs Mållag. nen gir forskrifter om kva mål- paragrafen i opplæringslova på rammene for biblioteka, Kul- Kulturminister Trond Giske form som skal vere hovudmål i ein vitug måte. Vi prøvde å ta saka turrådet og lærebøker vil gagne kalla den viktigaste meldinga I opplæringslova heiter det at dei enkelte skolane. opp med dåverande kunnskaps- nynorskbruken. Han ser òg han la fram i førre perioden. kommunen vedtek kva som skal minister Djupedal i 2006, men fram mot etableringa av eit nytt Ei etablering av Språkbanken vere hovudmålet på barnesku- ● 4. ledd, fyrste setning: Når minst lukkast ikkje å overtyde minis- kunnskapssenter for utdanning vil koste minst 100 millionar len. Foreldra har derimot høve ti elevar på eitt av klassetrinna teren om at lova laut endrast slik frå 2011. kroner, men i dette framlegget til sjølve å avgjere kva språk læ- 1-7 i ein kommune ønskjer at lærebøkene i alle fag på barne- skriftleg opplæring på eit anna – Dette er noko me har et- er det berre sett av 5,5 millio- rebøkene skal vere på, unnateke hovudmål enn det kommunen skulen som regel skal fylgje ho- terlyst i fl eire år, og er glade for nar. Det syner at det enno er eit norskfaget, der skal lærebøkene har vedteke, har dei rett til å vudmålet Diverre er dette berre at dette no har kome på plass. stykke igjen til samsvar mellom vere på det vedtekne hovudmålet tilhøre ei eiga elevgruppe. ein av fl eire lyte i opplæringslova, Det er svært viktig at me får ord og handling i språkpolitik- for skulen. sukkar Øvregård. meir forsking og fl eire fakta på ken. Store gode ord må følgjast Umogleg å forsvare ● Tidlegare 4. ledd: Når minst ti Kan oppheve vedtak bordet kring spørsmål om mål- opp med store summar, seier elevar på eit av klassetrinna 1-7 byte og om sidemål. Øvregård. – Bør ikkje foreldra få ha denne i ein kommune ønskjer skriftleg – Kva andre lyte tenkjer du på? retten? opplæring på eit anna hovudmål – Som sagt er det kommune- – Nei, slår Øvregård fast. – enn det kommunen har vedteke, styret som vedtek hovudmålet for Vekk med kansellispråket Tenk denne stoda: Elevane skal har dei rett til eigen klasse der- kvar barneskule. Det har vore slik Språkrådet har gitt ut heftet Kansellisten, ei liste lære nynorsk som fyrste opp- som det ikkje blir mindre enn ti i svært lang tid av di opplærings- elevar igjen i den klassen eller i med litt stive ord og uttrykk som er sjeldan nytta læringsmålet frå 1. til og med 7. språket på ein skule er ei sak for kvar av dei klassane elevane går i daglegspråket, men som dukkar opp i brev og klasse. I naturfagtimane, i histo- heile lokalsamfunnet. Like fullt ut frå. andre tekstar frå det off entlege. Kansellistil og rie, i religion sit elevane og les læ- har foreldra hatt høve til å påverke kanselliord kan skape avstand mellom avsendar rebøker på bokmål. Læraren skriv opplæringsmålet til sitt eige barn og mottakar. Denne lista inneheld framlegg nynorsk på tavla, alle prøvene er ved retten til å lage språkdelings- til uttrykk som er meir forståelege. Ting heftet skrivne på nynorsk, læraren viser – Finst det døme på skular der klassar, det vi før kalla parallell- hjå Språkrådet eller last det ned frå nettsidene jamt til sidetala i den nynorske slikt skjer? klassar (no grupper). Det var eit deira. (Språkrådet) læreboka. Det er heilt umogleg å – Ja, det gjer diverre det. Sei- vilkår som laut stettast for at for- forsvare ein slik praksis pedago- nast i haust fekk foreldre til ny- eldra kunne krevje å få oppretta gisk. Korleis skal elevane lære å norskelevar på Åmli skule dette ein eigen klasse med anna hovud- «Litt meir» om Olav H. Hauge skrive nynorsk på denne måten? «tilbodet». I Notodden, på Yli mål: at det var minst ti elevar att Dei nye nettsidene for Olav H. har ein fått leggja ut mange av Hauge – www.forfattar.net/olavh- Hauge sine eigne tekstar. Her fi nst hauge/ – er ei skattekiste av mate- dikt, omsetjingar, brev og dagbok- riale om og av forfattaren. notat. Mottoet for arbeidet med si- Sidene vart offi sielt lanserte på dene har vore «litt meir». Den som Brakanes Skule i Ulvik, og Hauge- er nysgjerrig på Hauge eller allereie senteret ynskjer å profi lera sidene Håpar på meir samarbeid med kjenner godt til forfattarskapen mot skuleverket. På sikt ynskjer ein hans, skal skriva særemne om å få inn eit pedagogisk opplegg Haustseminaret til sa Askedal til Bergens Tidende, han eller forska på dikta hans, skal på sidene, men allereie i dag vil Noregs Mållag synte at som skreiv ein lengre artikkel om kunna fi nna «litt meir» her. sidene fungera som ei god støtte i seminaret. Sidene inneheld tekst, bilete, undervisning. det framleis er mykje Håvard B. Øvregård forklarte lyd og fi lm, så ein får møta diktaren Norsk Plan har utarbeidd som skil dei to språklei- invitasjonen med at det er viktig på ulike vis. Her er mykje informa- sidene, som er ein del av ein forfat- rane, men at det òg fi nst å sameine dei språkpolitiske kref- sjon om Hauge i form av intervju, tarportal som også husar sider for tene i Noreg. biografi og bibliografi , bokmeldin- Rasmus Løland. Seinare kjem der punkt ein er samde om. – Det er ikkje altfor mange gar og masteroppgåver. I tillegg sider for Arne og Hulda Garborg. som er opptekne av språkpolitikk – Framleis er me nok meir i Noreg. Riksmålsforbundet har usamde enn samde, men to punkt synspunkt og meiningar som det einast me om: god språkrøkt og er viktig å ha med i eit språkpoli- Kringkastingsringen søkjer meir off entleg normaltalemål, tisk ordskifte, sa han til avisa. Vikar for dagleg leiar seier Håvard B. Øvregård, leiar i Bergens Tidende fylgde opp Noregs Mållag. med ein leiar der det mellom Dagleg leiar går ut i foreldrepermisjon 1. januar 2010. Vi søkjer Han meinte dette berre bør heitte at «de to målformene har difor etter ein vikar i 80 prosent stilling frå 1.1.2010 til 1.7.2010. vere fyrste steget i eit arbeid over FRED: Mållagsleiar Håvard B. Øvre- vært til berikelse for norsk kultur, tid for å få gjennomslag for saker gård meiner det er viktig å sameine med et samlet ordtilfang, form- Sjå utlysing på www.kringkastingsringen.no/vikar, eller dei to rørslene er samde om. dei språkpolitiske kreftene i Noreg. verk og språklig mangfold som Foto: Jens Kihl kontakt dagleg leiar på telefon 23 00 29 50 for meir informasjon. Det var tyskprofessor ved Uni- språkstriden ikke har verdsett, versitetet i Oslo, John Ole Aske- – Etter ein langvarig strid, så som fordommer har overskygget. Søknadsfrist: 20. november 2009 dal som representerte Riksmåls- treng me etter Språkmeldinga ik- Riksmålsforbundet og Mållaget forbundet og han takka for den kje å stridast lenger. Me kan like har et samlet ansvar for å forvalte overraskande invitasjonen. godt leve i fred med kvarandre, denne arven.›

10 NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 Framleis lodd igjen – Det er framleis to reisesjekkar att, så heldig å skrape fram den heldige –Kvart år prøver me å setje sa- detd fyrste, seier Krogh. Ho tipsar om seier loddansvarleg Berit Krogh. kombinasjonen. man ei liste med vinstar som me ata lokallaga kan kjøpe rimelege lodd Noregs Mållag skipar kvart år til – Det betyr at det framleis er to trur vinnarane kan setje pris på. I år soms kan dei selje vidare med god eit Kulturlotteri som gjev ekstra pen- vinnarlodd til fyrstepremien i lodd- er vinstane glasskåler frå Glashytta, forteneste.f Det kan vere med på å gar til viktig målarbeid. bunken, seier Berit Krogh hjå Noregs minigrafi kk og ei lydbok der Halldis sprites opp kva tilstelling som helst, I år er det tre fyrstevinstar, tre Mållag, som er ansvarleg for lotteriet. Moren Vesaas les eigne dikt. Sjølv meinerm Krogh. reisesjekkar på fem tusen kroner. Så Ho understrekar likevel at det er femtevinsten er ei skikkeleg bok. Lotteriet blir avslutta 31. desem- langt er det éin vinnar som har vore mange andre fl otte vinstar å vinne. Njålssoga går ikkje ut på dato med ber.b opplæringslova

borna sine. Då står nynorskskulen att med to nynorskelevar. Dette har skjedd m.a. i Gausdal og Ål- gård. Vi kan òg snu det andre ve- gen: På Majorstua barneskule skal det byrja 50 elevar – 48 av forel- dra vel nynorsk for borna sine. Då vert det att éin bokmålsklasse med to elevar. Det er svært ille at opplæringslova på denne måten utholar sjansen kommunane har til å vedta og gjennomføre ein ei- gen språk- og kulturpolitikk. Ny opplæringslov – Trur du det nye stortinget vil endre desse mishøva? Ja, det trur eg skal vere mogleg. Det er fl eire sider ved lova som òg bør vølast på, men desse to sakene er viktige å få endra snøgt. Politikarane, same kva målsyn dei måtte ha, bør sjå at dei må få rydda opp i dette rotet. Kva vil Noregs Mållag gjere? – Vi vil med det fyrste be om møte med den nye statsråden der m.a. desse sakene vert tekne opp. Vi vil òg ta saka opp med Løve- bakken Mållag og syte for at med- lemene tek saka opp med partia sine. Dei siste åra har det kome ei rad grunnlagsdokument som sta- kar ut retninga for språkutviklinga i Noreg, og det er mykje godt som står i desse. Då burde dei same OPPRYDDING: – Opplæringslova er sjølvmotseiande, meiner Håvard B. Øvregård, leiar i Noregs Mållag. Foto: Kjartan Helleve styresmaktene sjå til at lovverket samsvarar med deira eigen poli- på klassesteget med det opphav- noko krav om at det skal vere att Kva konsekvensar får det? hovudmålet på ein skule. Dinest tikk, oppsummerer Øvregård. lege hovudmålet. I 2003 vart dette minst ti elevar att med det opp- – Det kan føre til at kommune- vel, lat oss seie foreldra til 22 av atterhaldet fj erna; no er det ikkje havlege hovudmålet. styret vedtek at nynorsk skal vere 24 elevar i 1. klasse vel bokmål for INGAR ARNØY [email protected]

Riksmålsforbundet

Noreg ... Gro Morken Endresen, dagleg men at det samstundes fi nst ljos i Noregs Mållag inviterte Riks- leiar i Noregs Mållag, peika på tunnelen i form av gode, konkrete målsforbundet til haustseminaret korleis ein har teke til dels dras- tiltak. Morten Søberg, politisk i Bergen til å halde ei innleiing om tiske juridiske grep i andre euro- rådgjevar på Stortinget for Sen- utfordringar for eit tospråkleg peiske land for å sikre seg ei fram- terpartiet, såg på om maktstruk- Noreg. Dette var berre éi av fl eire tid for nasjonalspråka sine. Her turane i det norske samfunnet er Mimi Bjerkestrand innleiingar som tok utgangspunkt er det forbod og påbod, bøter og til hinder eller gode for nynorsken, Foto: Utdanningsforbundet i Språkmeldinga som slår fast at harde ord for den som kastar seg og lot innleiinga munne ut i fem norsk språkpolitikk er å ta vare på engelskbylgja. Kunne vi gjere heilt konkrete arbeidsoppgåver for Bjerkestrand både på bokmål og nynorsk. noko liknande i Noreg? Mållaget frametter. tek over etter Filosofi professor Gunnar Skir- Trond Trosterud, fyrsteama- bekk ved Universitetet i Oslo tok nuensis ved institutt for språkvit- Kva no? Hetland føre seg arven etter samnorskpoli- skap ved Universitetet i Tromsø Håvard B. Øvregård batt semina- Mimi Bjerkestrand er vald til tikken i Noreg, medan Ottar Grep- har lang røynsle i å arbeide midt ret saman med ein gjennomgang ny leiar i Utdanningsforbun- stad ved Nynorsk Kultursentrum i språkmangfaldet. Hans bodskap av kva som er dei konkrete utfor- det etter Helga Hjetland. synte fram tenkte konsekvensar av var at språkmangfald slett ikkje er dringane for nynorsken no – sett Haldis Holst blir nestleiar. ein tospråkspolitikk av både den noko unikt, men noko heilt van- i ljos av stortingsvalet berre dagar – Det har vore ein lang og positive og den negative sorten. leg, både i Noreg, Europa og re- ARV: Filosofi professor Gunnar tidlegare. Og som det høver seg krevjande, men god prosess. Han la òg fram nokre tankar om sten av verda. Skirbekk tok føre seg arven etter for ein mållagsleiar peika han òg Eg er audmjuk og kjenner eit kva som skal til for å kome dit. Breie drag av utfordringane for samnorskpolitikken. Foto: Jens Kihl på korleis vi skal møte desse ut- veldig alvor. Eg er klar for å ta nynorsken blei drøfta gjennom fordringane og kva plan i organi- dette ansvaret, men eg har ik- ... og Europa ein rad innleiingar om den norske innleiing om lærarutdanninga. Ho sasjonen som skal gjere det. kje sjanse åleine. De må hjelpe Laurdagen på seminaret var òg stoda. Synnøve Skjong, fyrstelektor synte at alt slett ikkje er på stell hjå JENS KIHL meg, sa Bjerkestrand då valsi- den europeiske språkdagen, og i norsk ved Høgskulen i Oslo, heldt morgondagens nynorsklærarar, [email protected] geren var eit faktum. (NPK)

NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 11 Idébok for lærarstu Skuld jamstellingsvedtaket i 1885 lyt alle elevar i Noreg læra bokmål og nynorsk. Dei som skal læra elevane desse språka, får derimot ikkje all verdsens undervising i båe språka.

orunn Askeland, cia.c Noreg er ikkje nemnt, men fyrsteamanuensis ved omo vi hadde vore medlem av EU, Høgskolen i Vestfold villev vårt land der elevane får lære og Cecilie Falck-Ytter, tot variantar av norsk, truleg blitt lektorN ved Solvang skole i Asker framhevaf som eit døme på god ville gjera noko med dette og har praksisp og eit språkvenleg miljø. nett kome med ei idébok: Nynorsk OmO det verkeleg er eit språkven- på nytt. legl miljø, er ei anna sak. Vi meiner – Kvifor ei bok for lærarstu- ata praksis i skule og barnehage i dentar og lærarar? nokren høve vitnar om ei redsle for – Det trengst ei slik bok. Ein språkforvirrings og språkblanding, ting er at det fi nst lite pensum om ogo at ein ikkje har fått auge på kva emnet i lærarutdanninga, men forf ein ressurs for språklæring vi det er også sett av svært lite tid til harh i den norske språksituasjo- undervising i nynorskdidaktikk. nen.n I dag tenkjer ein ikkje at fl eire Det ser ut til at ein reknar med språks kan føre til språkforvirring, at studentane både kan nynorsk menm meiner born skal få møte så og veit korleis dei skal undervise mangem språk som mogleg så tid- i det, før dei tek til på lærarutdan- legl som mogleg. På den måten vil ninga. Vi meiner det er på tide NYNORSK PÅ NYTT dei rett og slett lære meir språk. å gje studentar og lærarar både Idébok for lærarstudentar og Prosjekt med engelsk i barneha- kunnskap og inspirasjon til å ar- lærarar i grunnskole og vidare- gen har vist seg å vere svært vel- beide med nynorsk som sidemål. gåande skole. lukka. Kvifor bruker ein ikkje like Lærarar fl est vil gjerne bli fagleg Skriven av Norunn Askeland som gjerne nynorsk på same måten, oppdaterte på feltet forsking og er førsteamanuensis i norsk ved til å stimulere barns interesse for forsøk i sidemålsopplæring og Høgskolen i Vestfold og Cecilie språk? Det er slike spørsmål vi treng dessutan å bli minte om Falck-Ytter som arbeider som stiller i boka vår. korleis eit moderne syn på språk lektor ved Solvang skole i Asker. og språkundervisning er. I tillegg Avisredaksjonar til teori ville vi ha med mange – Vi stiller også spørsmål ved om konkrete undervisningsopplegg mange høve til å bli merksam på dei største Oslo-avisene er med i boka vår. Vi har tidlegare halde andre språk, høyre dei, undervise på å skape eit språkvenleg miljø, mange kurs for lærarar og veit kor i dei og lære dei. Etter handlings- når dei nektar journalistar med umettelege lærarar er på såkalla planen må det vere høve til dette nynorsk som hovudmål å skrive «matnyttige» tips. i kvar ein heim og kvar ei gate, i morsmålet sitt i reportasjar og ar- I dag har offi siell norsk språk- kvart bibliotek og kultursenter, og tiklar. Vi meiner at slike haldnin- politikk staka ut ein litt annan kurs sjølvsagt i alle former for utdan- gar rett og slett kan kallast språk- enn før med omsyn til tilnærminga ning, frå barnehage til universitet fi endslege og at dei vitnar om mellom bokmål og nynorsk. Må- og høgskolar. Også næringslivet mangel på forståing for verdiar let er ikkje lenger tilnærming, og blir rekna som ein viktig aktør i og verdiskaping i eit fl eirspråkleg dette opnar for å sjå målformene dette arbeidet, for det viser seg samfunn. Alle i eit samfunn har som to ulike språk som har ein nemleg at det løner seg å satse på ansvar for å ta vare på det språk- god del felles, slik vi til dømes ten- kulturelt og språkleg mangfald, lege mangfaldet. Då Norunn var kjer om norsk og svensk. Om ein seier handlingsplanen. i fransk Katalonia i sumar, stod tillet seg å tenkje at bokmål og ny- – Multilingualisme eller fl eir- det plakatar langs vegane som norsk er ulike, kan ein like gjerne språklegheit er ikkje berre ein minte folk om at dei måtte ta vare hente metodar frå framandspråk- ideologisk kjepphest, men er av- på det katalanske språket. Under innlæring i nynorskundervisinga. gjerande for eit godt samfunn og mottoet «Berekraftig utvikling» Mykje tyder på at ein der verkeleg eit godt liv for innbyggjarane, hei- stod det «Framtida er avhengig treng å prøve ut nye metodar som ter det i ein seinare EU-rapport av deg». Kanskje vi treng slike på- supplement til dei tradisjonelle. frå 2007 som særleg omhandlar minningar i Noreg også? I boka vår viser vi fram konkrete språkleg mangfald. Og eit sam- – Alle tekstar har ei indre døme på slike metodar. funn som er fl eirspråkleg og stemme, ei stemme vi høyrer for praktiserer å vere det, skaper eit vårt indre når vi les innanåt el- Språkvenleg miljø språkvenleg miljø. Eit slikt syn på ler skriv, hevdar de i boka. Me – De bruker nemninga språkven- språk og samfunn har dimensjo- kjenner alle til at småungar all- leg miljø. Kva meiner de med nar over seg. Vi veit at dei innan stad utanfor Austlandet leikar det? EU reknar med rundt 60 regio- mor og far på bokmål, dvs dei – Nemninga er henta frå ein nale språk eller minoritetsspråk kjenner til den indre stemma handlingsplan for språk i EU frå som dei no ser på som ein ressurs bokmål før dei kan skrive. Kva 2004, der målet er å fremje språk- og ikkje eit problem. kan gjerast for å skape ei indre læring og språkleg mangfald. – Kvar fi nn me slike språkven- stemme på nynorsk? Målet er meir presist at innbyg- lege miljø? – Det er vel ikkje mykje tvil om Sjølv om austlandsk bokmål do- tivt for både språkleg utvikling og gjarane i alle byar, kommunar og – Tospråklege samfunn blir at det er media som styrer dette minerer i barne-tv-stemmer, ser anna utvikling. regionar skal lære så mange språk frå EU si side framheva som sær- med leikespråk. Cecilie fortel at vi ikkje bort frå populære tv-fi - – Bokmålsborn burde leike som mogleg i tillegg til morsmålet leg gode praksislaboratorium for ho hadde svensk som leikespråk gurar med nynorsknære dialektar meir på nynorsk. Korleis då? sitt. For å få til dette må ein skape språklæring. Døme på dette er på 60-talet då «Vi på Saltkråkan» kan få eit og anna bokmålsbarn til – Nynorskborn får på dette eit språkvenleg miljø, der det er Baskerland, Katalonia og Valen- var det populære tv-programmet. å skifte over til nynorsk i leik. området ein stor føremon, i og – Dei borna som kjenner til med at dei høyrer så mykje bok- fl eire språk og dialektar, har eit mål i alle kanalar og så lett her- stort register å spele på når dei mer det i leik. Det er derfor ikkje skal leike og dramatisere. Dei særleg språkvenleg om førsko- treng ikkje å kle seg ut når dei lelæraren eller læraren set om TospråklegeT samfunn blir frå EU si side skal leike ein annan person. Dei nynorsktekst til bokmål når dei bruker språkskiftet til å markere les høgt for barn som bur i «bok- framhevaf som særleg gode praksislabo- inngang til ei fantasiverd, og slik målsland», jamvel om det nok i kan dei veksle mellom ulike iden- utgangspunktet er venleg meint. ratoriumr for språklæring titetar, noko som utan tvil er posi- Ingenting er så magisk og intenst

12 NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 udentar og lærarar

KATALONIA: I Katalonia var det ukjent ord på bokmål – kvifor – Vi kan trygt seie at lærarut- plakatar langs vegane som minte er reaksjonen til vanleg negativ danninga ikkje har teke desse ut- folk om at dei måtte ta vare på det når elevane og studentane støy- fordringane så langt. Benthe Kol- katalanske språket. Under mottoet ter på eit nynorskord dei ikkje berg Jansson ved Høgskolen i Øst- «Berekraftig utvikling» stod det skjønar? Og korleis kan vi endre fold har undersøkt både pensum «Framtida er avhengig av deg». Foto: Norunn Askeland denne haldninga? og undervisingspraksis i norskfa- – No må ein lærar alltid hugse get i lærarutdanninga, og resul- at det ikkje er sikkert at det er ma- tatet må seiast å vere nedslåande joriteten i klassen som taler når på vegner av nynorsken. Det er nokon kjem med negative reak- lite nynorskdidaktisk litteratur på sjonar – det vere seg til nynorsk pensumlistene – og endå mindre generelt eller til spesielle nynorsk- fi nst av litteratur med praktiske ord. Når læraren tykkjer at minst råd om korleis ein kan undervise i halve klassen er negativ til noko, nynorsk som sidemål. Det er også kan loggskriving avdekkje at det sett av svært lite tid til undervising dreier seg om berre tre av tretti i emnet. På den andre sida er det elevar. Her står ikkje nynorsk i ei i norskfaget mykje god undervis- særstilling. Det same kan norsk- ning som gjeld språklæring og læraren oppleve når temaet er språkdidaktikk generelt, både når lyrikk. Det kan verke som heile det gjeld skriving og lesing. Dette klassen roper at dei ikkje liker er kunnskapar studentane kan dikt, mens det kanskje berre er ein bruke også i nynorskopplæring, handfull som meiner det. når dei berre blir sette på tanken Norunn Askeland om at det er mogleg å lære nynorsk Mykje fell på læraren på andre måtar enn å pugge gram- – Når det gjeld å snu ei negativ stem- matikk. Det er det vi har prøvd å ning, står og fell det mykje på læra- gjere med boka Nynorsk på nytt, ren. Det er læraren som må skape ei der vi også har med nye måtar å ar- interesse for språkleg variasjon og beide med grammatikk på. Vi har rikdom. I dette tilfellet kan læraren sett det som ei utfordring å hjelpe inspirere elevane til å undre seg lærarane til å møte ei sentral utfor- over kva som gjer ord «rare», om dring i nynorskopplæringa, nem- alle ukjente ord høyrest «rare ut» leg å fi nne motiverande metodar i og om det kjennest på same måte undervisninga. når ein lærer seg nye ord på engelsk. – Ei anna utfordring ligg i at Norsklæraren kan med hell stille det er rammeplanar og lærepla- slike språkfi losofi ske spørsmål til nar som set dagsorden for kva ein elevane. Å refl ektere og fi losofere er skal arbeide med i skule og barne- i høgste grad «inn» i norsk skule, og hagen. I den nye rammeplanen for Cecilie Falck-Ytter ingen barn er for små til å undre seg barnehagen er ein oppteken av det – berre spørsmåla blir formulerte fl eirkulturelle samfunnet, men ny- like klokt som Jon Hellesnes eller på tilpassa måte. norsken er ikkje eksplisitt nemnt like ironisk som Are Kalvø? Eller – Det er ei kjend sak at det som del av dette. I læreplanen for like pompøst som ein vi ikkje vil fyrst og fremst er haldningane Kunnskapsløftet for grunnskule nemne namnet på? som styrer lærelysta hjå elev- og vidaregåande skule ser vi at ny- ane. Korleis kan boka dykkar norsken blir nemnt som ein del av Skape god stemning brukast til å skape betre hald- det språklege mangfaldet i Noreg, – Bingo på nynorsk: De slår eit ningar? men er elles lite tematisert, til dø- slag for leik og moro i nynorsk- – Vi vonar jo at boka vår inte- mes gjennom manglande krav til undervisinga, mellom anna grerer nynorsken i meiningsfulle kor mange sider tekst ein bør lese Bingo! Kjenner de til bruk av samanhengar. Om læraren sjølv på sidemålet. Slike krav har vore slikt frå skulen og kva røynsler synest at det er ei gåve at vi har to tydelegare i tidlegare lærepla- har de frå dette? ulike skriftsspråk i det vesle landet nar. Derfor bør lærarutdanninga – Ja, bingo har vi spelt med elev- vårt, vil jo denne haldninga smitte hjelpe studentane til å fi nne fram ane i fl eire fag, og det er alltid ein over på eleven. Å lese i opnings- til god nynorsk litteratur, både sikker suksess. At elevar kan lære kapitlet i boka vår om dei positive skjønnlitteratur og sakprosa, ikkje noko nynorsk grammatikk og ut- haldningane til språkleg mangfald minst det siste. vide ordforrådet på sidemålet me- som no rår innanfor EU, kan utan dan dei leikar og speler, er nesten tvil gi nye argument for sidemåls- Tek nynorsk på alvor for godt til å vere sant. Ein omgang undervisning. – Ein må sjølvsagt arbeide på med bingo tek kanskje ikkje meir – Boka har elles eit eige kapit- mange måtar for å få ei betre læ- enn femten minutt, men vinsten tel som heiter «Om å starte opp rarutdanning på feltet. Nynorsk- både ved at stemninga i klasserom- med nynorsk» der det står mange senteret er blitt ein ressurs for met stig og at eleven kan leike seg forslag til motiverande innfalls- både lærarar og studentar, med til litt høgare kompetanse, er gull vinklar. Det er viktig at læraren in- nettsider som er til stor nytte verdt. Slike leiker hjelper elevane til troduserer nynorsken på ein måte for både lærarutdanning og for å auke ordtilfanget sitt saman med han/ho sjølv har tru på. Lærarar praktisk arbeid i klasserommet. andre, og det er jo nettopp slik ein har framleis eit ganske stort me- Vi vil også nemne eit forsøk ved tenkjer om læring i dag. Læring todisk spelerom. Eit anna kapittel Høgskulen i Oslo, leia av Syn- skjer i eit sosiokulturelt miljø, der heiter «Meiningsfull moro». Her nøve Skjong og Inger Vederhus, som når alle i ei gruppe sit med og humoristiske, der hovudperso- elevane ofte lærer meir av kvar- får læraren mange tips til språkleg der nynorskopplæring er kombi- open munn og lyttar til ei bok nane bruker nynorsknære dialek- andre enn av læraren. Læraren si leik med nynorsk i klasserommet. nert med opplæring i fagskriving med eit fengjande innhald. I slike tar, dialektar ungdom kan herme oppgåve er mellom anna å leggje til og med mappevurdering, og der stunder skjer språkinnlæringa i etter og på den måten leike seg til rette for at elevane kan bruke kvar- Ynskjer betre utdanning studentane skriv på nynorsk i alle det stille og umedvitne. Om tek- kunnskap om språk. andre som ressursar for læring. – Ein føresetnad for å lukkast oppgåver i norskfaget det fyrste sten er på nynorsk eller bokmål – Vi må elles leggje til at stem- Opphavleg var det nok Bjarne Øy- i nynorskopplæringa, same om året i utdanninga. Her tek ein på speler inga rolle, hovudsaka er å meomgrepet femner mykje meir garden som i «Levande nynorsk» det er nynorsk som hovud- el- alvor at nynorsken ikkje er eit si- få høyre meir om korleis det går enn språkform. Det handlar jo gav oss ideen om å bruke bingo i ler sidemål, er lærarar som er demål, men eit hovudmål i lærar- vidare i boka! Får ein inn fl eire av også om identitet. Einar Økland norsktimane. Den læreboka brukte gode i nynorsk og som kjenner utdanninga, på line med bokmål. slike gode lese- og lyttestunder i skal t.d. ha sagt at han på vidare- vi frå tidleg 80-tal. til dei didaktiske utfordrin- Slike forsøk har vi tru på, fordi ein barnehagen og barneskulen, kan gåande skule gjekk over til å skrive – De drøfter mest alle emne gane i nynorskopplæringa. der kombinerer nynorskopplæ- det nok vere at bokmålsbarn byrja bokmål fordi han då kunne vere som ein norsklærar støyter på i Tykkjer de lærarutdanninga ring med andre viktige emne. Det å leike meir på nynorsk. Det ville ein annan person. Vi må vere fl in- nynorskundervisninga, til dø- tematiserer godt nok dei utfor- kan gje status og stemme til både vere morosamt! I tillegg vil det kare til å framheve at du kan prøve mes ordtilfanget i nynorsk. Til dringane lærarane møter i ny- nynorsken og lærarstudentane. nok hjelpe om ein får fl eire gode ut andre identitetar ved å skrive vanleg reagerer vi snautt når norskopplæringa? Om nei, kva INGAR ARNØY fj ernsynsprogram, både alvorlege på nynorsk. Kanskje kan du skrive vi møter eit framandvore eller bør gjerast? [email protected]

NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 13 Sigvart Dagsland meiner at alle kjem til himmelen. Olaug Nilssen meiner at det blir for enkelt.

et er boklansering i kunne skrive ei slik bok, trona Olaug Nils- Kulturkirken Jacob i sen øvst. Oslo. Olaug Nilssen Nilssen var om lag like skeptisk, og har skrive ei portrett- lét seg overtale like lett. Ho var usikker bok om Sigvart Dags- på om ho hadde tid; ho hadde byrja som land. Han har vore ein leiar for Skrivekunstakademiet i Horda- Dav dei viktigaste artistane hjå Kirkelig land. Dessutan var dette noko som ho Kulturverksted gjennom mange år, og aldri hadde prøvd seg på før, det var ein det skulle berre mangle om ikkje han ny sjanger. Ho kunne likevel ikkje seie nei. skulle snakke om boka si her. Ho hadde vore ein stor fan av Dagsland i I 2000 overtok Kirkelig Kulturverksted nokre sjelsetjande år i oppveksten, aktiv drifta av Jacob Kirke i Oslo og endra nam- som ho var i Førde Ten Sing, som heiter net til Kulturkirken Jacob. Kyrkja hadde Deciding etter songen «I have decided då stått tom sidan 1985, og var prega av to follow Jesus, no turning back». Berre manglande veldikehald over mange år. No år tidlegare hadde ho vore på jubileums- er det ei levande kyrkje med konsertar, konsert med han i Grieghallen. Då vart ho utstillingar og andre semiåndelege tilski- nesten frelst under ekstranummeret. Det pingar. skar seg då det ringde i ein mobiltelefon Kirkelig Kulturverksted vart skipa i og eigaren tok til å prate midt under son- 1974. Målet var å byggje ei bru mellom se- gen. Kjærleiken gjekk over til hat, som er kulære og religiøse miljø, og mellom tra- eit vanskeleg utgangspunkt for frelse. disjon og nyskaping. Under Erik Hillestad si støe leiing etablerte dei seg som eit pla- Dagsland vil endre kyrkja teselskap som er kjend for høg kvalitet og Kulturkirken er ikkje noka lita kyrkje, og eit høgt innslag kristen kulturell kapital. klangen er difor deretter. Det høver godt BOKLANSERING: Alle platene har ikkje eit religiøst innhald når Dagsland serverer smakebitar frå sin – Me kan vel nesten ikkje seie tittelen på rer bok i Kulturkirken Jakob. Halvor Folgerø var samtalepar og alle artistane er ikkje kristne, men ein musikalske produksjon. Litt verre er det open og positiv kristendom er sjølve for- OLAUG NILSSEN når Dagsland, Nilssen og samtalepart- retningsideen til selskapet. o Oppvaksen i Førde, bur i Bergen nar Halvor Folgerø skal vere avslappa, joviale og snakke laust om arbeidet med Odda, der elevane frå Skrivekunstakade- sjølv og Ein ny kristendom o Forfattar og leiar for Skrivekunstakademiet i Hordaland boka. Det er avgrensa kor jovial ein kan miet skal på festival og snappe opp eit triks er det ik Plateselskapet har vore sjølve fl aggski- bli i ein kyrkje, og sjølv tittelen på den eller to frå meir erfarne forfattarar. Gleda Denne k pet i framveksten av det ein kan kalle ein siste romanen til Nilssen blir vanskeleg å Olaug Nilssen utstrålar av å vere nær Sør- og det e moderne kristendom. Kjenneteikna er at SIGVART DAGSLAND seie høgt. Men etter at Dagsland har ser- fj orden, vitnar om at ein ikkje treng å vere land er i ein held godt fast på Jesus, men avviser o Fødd i Stavanger, bur i Bergen vert endå nokre songar, så tek samtalen i ei kyrkje for å ha nærreligiøse opplevin- totalt gje helvete. Den moderne kristendomen er ein anna lei. gar. andre ab o Musikar og soloartist open for andre kulturar, er oppteken av Mykje av motivasjonen for Dagsland til – Er du ein religiøst søkjande person?, den kla respekt og er med på tanken om at det o Har samarbeidd med ei rekkje artistar som t.d. å ville vere med å lage ei bok om seg sjølv, spør eg. ten-grei fi nst fl eire vegar. Difor har ein ikkje så Iver Kleive, Erik Hillestad og Oslo Gospel Choir var at det ville gje han eit høve til argu- – Ja, svarar Nilssen kontant. – Så d mykje til overs for den tradisjonelle nor- mentere for si tolking av kva det vil seie å – Så når du i boka argumenterer ut i frå – Ne ske kyrkja, som av mange kan opplevast vere kristen. Motoren i boka er at Olaug kva du skal tru på, så er det ikkje berre eit ha vore som dogmatisk og lukka. høyrde på radio i øyretelefonane. Brått Nilssen gjer eit forsøk på å forstå kva den litterært grep? å seie fo Slik var det ikkje utan symbolikk når spelte dei songen «Et rom i huset» av tolkinga går ut på. Og når samtalen denne – Det er nok litt blanda, innrømmer måtte e Kirkelig Kulturverksted overtok ei gamal Sigvart Dagsland. Minner frå 80- og kvelden dreier seg mot dette emnet, så ho. kunne ik og nedsliten kyrkje, sette henne i stand og 90-talet kom susande med Dagsland si skjønar ein symbolikken i at me er i ei kyr- – Når eg snakkar i boka om å bli frelst, stod, uta opna dørene for gud og kvarmann. Difor røyst og teksten rørde Risdal til tårer. kje. Dagsland vil endre kyrkja, og han vil så tenkjer eg på det gode gamle kristenli- er det heller ikkje heilt på slump at lanse- Slikt blir det bokidèar av. endre henne innanfrå. Difor tek han ikkje vet med basar, åresal og gode folk som går Ikkje k ringa av boka om Dagsland er lagd akku- Dagsland var i utgangspunktet noko fem øre for å seie at ein ikkje må ta bibelen i kyrkja. Dette har eg jo blese opp i boka – Eit vik rat hit. skeptisk til tanken på ein biografi om seg så bokstaveleg, når han held kyrkjekon- for å få ein dramaturgi. ikkje vil sjølv. Han tykte ikkje han var verdig noko sertar. Samstundes tenkjer eg mykje på det, og – Ha Skeptisk slikt, og tykte heller ikkje at biografi ar var har lese ein haug med kristne bøker, men og mein Redaktør Jon Risdal frå Det Norske noko særleg spennande lesestoff . Det han Religiøst søkjande tør ikkje å lese bibelen. Når ein så kjem passe fo Samlaget var mannen som sette heile kunne vera med, på var ein annleis bio- – Sjå!, seier Olaug Nilssen og peikar ut over retningar som berre konsentrerer han sjølv bokprosjektet i gang. På veg til arbeid grafi , noko meir levande. Då Risdal og gjennom glaset på bussen. – Lofthus! seg om kjærleiksbodskapen, og at det å ta rundt og ein tidleg vinterdag i 2008 gjekk han og Dagsland sette opp ei liste over kven som Me er på veg til Litteratursymposiet i i mot Jesus handlar om å gje avkall på seg måla so i bokevja ved Hilde Myklebust, skrivande småbrukar Språkleg lukkerus

Stundom kan det verke som dess meir ein les, dess lenger går det mellom bøkene som verkeleg sit i ei stund. Bøker ein treng ein liten pause til å fordøye, før ein startar på neste. Og det er vel slik med bøker som med annan føde: dei bøkene ein sluker i eitt jafs fordi det smakar så utruleg godt, treng meir tid til fordøying. Det er enkle ernæringsfakta. Eg slukte Inger Bråtveit si bok Siss og Unn i ein einaste munnfull. Det tyder ikkje at eg las ho fort, at eg skumma språket, langt derifrå, det tyder berre at eg ikkje klarte å leggje ho frå meg, ikkje klarte å la vere å tenkje på boka når eg skulle gjere andre ting, ho trekte meg attende til seg, det var berre eitt å gjere: lese meir, lese vidare.

Slik slukte eg ei av dei største lesaropplevingane eg har hatt i år. Det smakte godt, vondt, tungt og somme tider harskt og bittert. Forteljinga om dei to jentene Siss og Unn som er unge og leng- tande, men kanskje fyrst og fremst er døtrene til mødrene sine, er sterk og urovekkjande. Skjeb- netungt veltar livet inn over særleg Unn, som går tunge tider i møte då far hennar ein dag tek bilen og dreg, og mor hennar, Mummy Big, der- etter går inn i ein tilstand av apati og sløvsinn, ho vert psykisk sjuk, og seinare også fysisk. Det går berre ein veg: «Det er så stilt i huset, stilt på tunet, berre lin- erla fyk mellom nov og vegg. Lauvblada fl imrar i sollyset, som stig og lyfter seg lik tusen fuglar. Jo, fuglar fyk gjennom lufta opp og inn mot him- melen frå denne no attlatne modermunn.» I all denne elenda har Unn ei kjelde til lys i Siss. Den svenske jenta som kjem fl yttande inn i skogane, inn i bygda. Fascinasjonen er gjensidig. Dei dregst mot kvarandre som fi vreldet mot lyset: «Når Siss lukkar augene ser ho henne føre seg: Unn ventar i regnet. Det dryp frå den lyse panneluggen hennar, og andletet er som opplyst, innanfrå.»

Bråtveit låner freidig namn frå Vesaas si udøyelege bok Isslottet, Siss og Unn, og spelar bevisst på dette. Her låner ho kjernemotiv som lengta etter ein heilt særskild og rein venskap ungjentene SIGNERING: ber på, og her er eit trykkjande mørker, store å den siste boka di Olaug, no når me er i ei kyrkje? Sigvart Dagsland, Olaug Nilssen lanse- Etterpå var det tid for personlege skogar og ei umiskjenneleg Vesaask stemning. rtnar. Foto: Kjartan Helleve helsingar. Foto: Kjartan Helleve Ein kan også fi nne spor av andre storleikar i norsk litteratur, som Olav H. Hauge og Eldrid Lunden. Det er vakkert og smidig gjort, og viser berre leve i kjærleik til andre, så seier jo at det er lite like relevant som når kje heilt samde heller, så når me t.d. gjer ein kjennskap til sine forgjengarar som er langt kkje fritt for at det tiltrekkjer meg. eg blir kalla kvinneleg forfattar. intervju saman så merkar eg at spenninga frå påteken, men samansmelta i eige verk. kjærleiksbodskapen trur eg jo på, – Du skal leite ei stund for å fi nne no- mellom oss nok ligg der framleis. Me er jo er jo noko av det same som Dags- kon andre som meiner at Sigvart Dagsland reelt usamde om nokre emne. Noko som Inger Bråtveit har eit språk som glimer, som syg. inne på. Men her snakkar eg om å ikkje er ein kristen artist. ikkje er heilt enkelt, sidan dette skulle vere Det verkar rusande. Det er ein mørk brønn fylt e avkall på seg sjølv og berre hjelpe – Eg er inne på det i boka, at det er eit ei bok om Dagsland. Det er jo hans syn av glitrande vatn, djupt der nede i botnar ein bsolutt heile tida. Då blir det ikkje misforhold mellom inntrykket mange sit som skal kome fram, ikkje mitt. Samstun- stad, som ein kan hente opp og drikke som det ssiske nykristne, personleg kris- med av at han er ein kristen artist, medan des har jo eg brukt så mykje av meg sjølv, klåraste fj ellvatn. Det kjennest forfriskande, ia. han sjølv meiner at han ikkje er det. Bod- brukt det som litterært grep og då får det leskande, men ein klarer ikkje drikke seg utyrst. du er kristen? skapen i songane hans er tydeleg nok, og stå sin prøve. Ein vil ha meir. Poesien fl aksar gjennom teksten ei, eg er altfor egoistisk. Skulle eg det skal nok noko til ikkje å oppfatte han – Kva er det han meiner? som eit rugdetrekk. Bileta er tydelege og sterke. kristen, så måtte det ha hatt noko som ein kristen artist eller songane som ei – Dagsland meiner at alle har si eiga Passasjar som dette, gjer meg nærast høgtids- or korleis eg lever livet mitt. Det form forkynning. Poenget er vel at han ik- tru, at det ikkje fi nst nokon «eigentleg» stemt: endre korleis eg prioriterer. Det kje ønskjer å bli oppfatta som ein som har måte å vere kristen på. «Lufta er skarp og moster lenar seg over ve- kkje berre vore noko som eg på- alle svara. Han ynskjer nok heller å leggje – Og kva meiner du? ven som var han ei slåmaskin. I veven slår ho alt an at det fekk nokon konsekvens. fram songane sine, og så kan folk plukke – Eg kjenner eg hallar mot den meir usagt, alle ynskje inn. ut den bodskapen dei sjølve vil. konservative tolkinga, med sine klåre re- Utføre fyk fuglen som kryssar himmelen frå kristen artist glar og konsekvensar. Den tek eg jo uan- høgre til venstre, og set seg til der på slåmaskin- ktig poeng i boka er at Dagsland Usamde sett avstand frå, noko som er lett å gjere. kniven, før moster med to harde slag slår fuglen l bli kalla ein kristen artist? – Du køyrde han ganske hardt på dette Kan hende er det difor eg hallar mot den, inn i veven.» n tykkjer det er ein urelevant bås, spørsmålet. for det blir det så enkelt å fornekte det. ner at songane hans like godt kan – Det gjekk stort sett fi nt, og eg trur Så snur ho seg attende til studentane Å, det er vakkert. Sjeldan har eg kjent slik ein luk- r dei som ikkje er kristne. Det har han var nøgd med at eg stilte desse kri- sine igjen. kerus over å oppdage ei bok, eit språk. Inger vsagt rett i. Det er mange som går tiske spørsmåla og gjorde at han måtte – Sjå! Tyssedal! Bråtveit har si eiga røyst i samtidslitteraturen, ei g undrar seg over dei store spørs- skjerpe argumentasjonen og klårgjere KJARTAN HELLEVE røyst som er tydeleg, intelligent og særeigen. Eg om Dagsland ofte er innom. Han bodskapen sin. Samstundes vart jo me ik- [email protected] vil ha meir, meir, meir. Skal omsetja Vesaas til spansk Romanen Fuglane av Tarjei Vesaas skal kjend med litteratur frå mange land, og i omsetjast til spansk. Fuglane er den mest 1996 las eg Isslottet på engelsk. Det var ei lesne romanen til Vesaas og er frå før stor oppleving, og eg tenkte at eg måtte omsett til ei rekkje språk. No skal den fi nna meir av Vesaas, seier Guiterrez til avisa meksikanske forfattaren og omsetjaren TA. Juan Guiterrez, busett i Vinje i Telemark, Han var svært forundra då han fann ut omsetja romanen til spansk. at det ikkje fanst noko litteratur av Vesaas – Som forfattar og omsetjar blir eg på spansk. Seinare arbeidde han med jon hellesnes Eit tenkjande me

Han trudde han kutta ut yrkeskar- rieren sin då han valde å studere fi losofi . No har Jon Hellesnes halde det gåande i snart 50 år og han har framleis mykje utenkt.

an er nett heimkomen – Eg har peika på «Jakta på svi- til Tromsø etter ei helg karen», som kom ut i 1978, som med feiring på Voss. Eg JON HELLESNES ei av dei viktigaste skriftene mine. møter han på bibliote- ♦ Har runda 70 år Boka handlar om politisk para- Hket midt i byen, der vi tek plass i ♦ noia, om fenomen som Moskva- Oppvaksen på Voss, bur i Tromsø ein raud sofa ved skranken. Eit par ♦ Filosof prosessane og politisk overvaking i etasjar over oss står ein dryg halv- ♦ Noreg, og eg har brukt ei fi losofi sk meter faglitteratur med namnet Har skrive ei lang rekkje bøker på tilnærming til dette. Eit av mine hans på ryggen. Ein annan stad i fl eire språk. tema var reaksjonane etter poli- det særeigne bygget fi nst romanen ♦ Medlem av Det Norske Videnskaps- tiaksjonen etter Baader Meinhof, han gav ut på 80-talet. I avishylla Akademi i Oslo og Det Kongelige altså jakta på moglege terrorist- til høgre for oss er tekstane hans Norske Videnskabers Selskab i sympatisørar. Boka fekk ny aktua- stadig å fi nne på kronikkplass i Trondheim. litet etter 11. September 2001, då aviser som Klassekampen og Dag dei same konstellasjonane opp- og Tid. Og denne hausten har Jon stod. Eg synest ikkje denne boka er Hellesnes fått meir spalteplass enn verksame på fl eire nivå samti- den beste eg har skrive, men den vanleg. Dei har skrive om han; han dig. For nykomarar til fi losofi en viktigaste, understrekar Hellesnes. har jo fylt 70. skal dei vere relativt forståelege, – Det er ein uvant situasjon å opplysande og kanskje underhal- Finst noko? vere så i fokus. Eg er van med at dande. For dei fi losofi sk skolerte I festskriftet som kom ut i samband det blir styr når bøker kjem ut, skal dei same skriftstykka vere med 70-årsdagen til Jon Hellesnes, men det er på ein annan måte, komplekse og helst fagleg utfor- skriv venen Ole Didrik Lærum om seier Jon Hellesnes, litt brydd. Og drande. Tekstar som er doble på den unge fi losofi studenten som gjennomtenkt. Han er ein mann denne måten, tek godt vare på sat heime på Voss og las fi losofar som tenkjer før han snakkar. eigenarten til ein del fi losofi ske som sår tvil om at verda eksisterer problem: Dei reiser seg i dagleg- og om noko verkeleg fi nst. Og om Festskrift og fagseminar livet. I så måte er dei velkjende studenten sjølv som legg på sprang På Voss vart han feira med eit for mange. Men i fi losofi historia og spring langt, før han kan segne fagseminar på Stalheim hotell. har dei same problema vore gjen- fullstendig utsliten om i graset og Om lag 160 personar frå fag- stand for mang ei subtil undersø- konstatere at ja, han eksisterer. Når miljøet, vener og andre han har king. Det er svært vanskeleg å få eg refererer til historia, ler Jon Hel- samarbeidd med, var til stades. til tekstar av dette doble slaget. lesnes godt og stadfester at noko av Eit eige festskrift, redigert av kol- Men det kan vere eit bra mål å det kan ha skjedd, men at historia legaene Atle Måseide og Gunnar strekkje seg mot, seier Hellesnes. nok har begynt å leve sitt eige liv Skirbekk, har blitt gitt ut av Det etter som åra har gått. Overdrive norske Samlaget i samband med Veldig produksjon eller ikkje; historia vitnar iallfall 70-årsdagen. Der blir han omtalt Etter nesten 50 år i akademia har det om ein dedikert student. Som iføl- som «ein av dei mest uvanlege og blitt nokre tekstar. Kor mange veit gje han sjølv var redd for å studere originale norske fi losofane», som han knapt sjølv. Men han har teke seg vekk frå ein yrkeskarriere. «ein av Noregs fremste essayis- seg tid til å gå gjennom heile produk- – Då eg gjekk i gang med ma- tar» og som ein tenkjar, forskar og sjonen sin, i samband med føredra- gistergraden kjende eg det slik at skribent som «har fått ein stor le- get Mine vegar i fi losofi en, som han no har eg kutta ut yrkeskarrieren sarskare både i det akademiske og heldt under fagseminaret på Voss. min. No gjer eg det same som dei det allmenne publikummet.» – Der har eg i grunnen fått til å som går på kunstakademiet og – Har det vore viktig for deg å trekkje ut nokre liner i mine skrif- slike ting. Eg hadde ikkje trua på nå ut til eit breitt publikum? ter. Eg var i sving frå eg var 25, og at det kunne vere noka stilling til sistent i Bergen vart etterfølgd av heim og Gunnar Skirbekk. Sjølv – Eg varierer sjangrar og bru- det er veldig mykje likt. Eg har vore meg. Så eg lurte på om eg skulle universitetsstipend ved Universi- om dei er ulike som fi losofar, har kar språk primært i høve til tema- overraska sjølv når eg har sett på bli universitetsbibliotekar. Men tetet i Tromsø. 14 år seinare vart alle tre skrive på nynorsk. Eit na- tikk og problemstillingar, ikkje så gamle skrifter, at det er mykje som så gjekk det mykje betre enn eg han professor, og i fj or professor turleg val for vestlendingen Hel- mykje med tanke på lesargrupper. går igjen, seier Hellesnes. trudde, seier Hellesnes og ler. emeritus. lesnes, som er oppvaksen i San- Men ei av oppgåvene eg stiller – Går det an å trekkje fram eit Han fekk jobb ved Universite- – Forskjellen på vere professor dane og på Voss. Men også ein meg no, liksom for 40 år sidan, er høgdepunkt mellom alt du har tet i Bergen etter fullført magis- emeritus og pensjonert er at ein viktig og nyttig reiskap i arbeidet å lage skriftstykke som skal vere skrive? tergrad. Fire år som vitskapleg as- emeritus beheld kontor og infra- med vitskaplege tekstar. struktur på universitetet, utan å – Nynorsk eignar seg framifrå vere vanleg tilsett. No gjer eg det innanfor fi losofi og tilgrensande eg vil. Eg har forbetra situasjonen fag. Hovudgrunnen er at det ik- min betrakteleg. Eg har total fri- kje fi nst nokon lang tradisjon for DetD vil skade norsk kultur dersom dei dom no, seier Hellesnes fornøgd. nynorsk fagprosa. Dermed er det få etablerte uttrykksformer og fl este norske akademikarar alltid skriv Filosofi på nynorsk standardfrasar her. Ein er tvinga Jon Hellesnes blir gjerne omtala til å tenkje gjennom alle formule- fagprosaf på engelsk i lag med fi losofane Hans Skjerv- ringar, inkludert detaljar. Ein må

16 NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 Mindre nynorsk omsetja Fruen fra havet av Ibsen til – Å omsetja Fuglane, som er pro- Det blir færre nynorskbrukarar i det spansk. Gjennom dette arbeidet kom sjektet mitt, er ei vanskeleg oppgåve. nye Stortinget. Ifølgje direktør Ottar han i kontakt med norske kunstnarar Det er ei svært spesiell bok. Eg har sett Grepstad ved Ivar Aasen-tunet har det som gjorde at han igjen tok for seg fi lmatiseringa og også klipp frå tea- ikkje vore så få nynorskbrukarar blant forfattarskapen til Vesaas, byrja å terframsyninga med Nils Sletta i ho- stortingsrepresentantane på 80 år. læra seg norsk og til sist fl ytta frå den vudrolla. Det var imponerande, seier I det Stortinget som no takkar av meksikanske millionhovudstaden til Guiterrez, som ser fram til å omsetja brukte 22 av 169 representantar ny- furuskogen i Vinje. Vesaas til spansk. (NPK) norsk. No blir det endå færre. kleiva Anna Kleiva

Tvelys

Eg var ute og gjekk ein laurdagsmorgon. Eg enneske stod opp klokka halv åtte, det var framleis mørkt, eg tenkte på at det nærmar seg jul, eg åt havregrauten min og gjekk ut. Byen om morgonen. Byen ein laurdagsmorgon, NYNORSK: – Det fi nst ikkje nokon søndagsmorgon, etter alle har lagt seg, lang tradisjon for nynorsk fagprosa. før dei fl este har stått opp. Den einaste Difor er ein tvinga til å tenkje gjen- mulegheita ein har til å få han heilt for seg nom alle formuleringar, inkludert sjølv, Bergen. Eg gjekk gjennom gatene, og detaljar, seier Jon Hellesnes. himmelen var blitt lyseblå no. Gatene: meir Foto: Vidar Herre, Avisa Hordaland som store rom, som lyse tunnellar, når dei var tømde for folk og bilar. Og eg kunne strekkje armane ut, gå midt i gata, spreie meg utover heile byen.

Eg delte gatene med duene, kråkene. Dei sat såleis ein ny front for språkpolitikken, på fortaua utanfor døgnopne kioskar og meiner nynorskfi losofen. plukka i seg matrestar. Duene og kråkene har også helg, dei feirar med kjøttrestar Marknadsrealismen og sprøsteikt lauk og sjokoladebitar som i Når han no har lagt feiringa bak seg, løpet av natta har sklidd ut av slappe men- er det på tide å sjå framover. Den to- neskehender. Eg tenkte på sist gong eg såg tale fridomen som professor emeri- kråker, for eg ser ikkje kråker så ofte, dei er tus gir han tilgang til eit lite kontor kanskje menneskesky, eller morgonfuglar, på Universitetet i Tromsø. Der skal kva veit eg. Sist gong eg såg kråker var ein han jobbe nokre dagar i veka. Han mykje tidlegare morgon, i ein heilt annan har planar om å bruke tida si til å by. skrive («det er alltid noko som pu- trar og går, men eg veit ikkje kva det Eg var i Tokyo, og klokka var kanskje seks, blir til»), men han vil ikkje seie kva og eg drog koff erten min gjennom gatene («viss eg seier noko bestemt om det, på veg til toget, på veg til fl yplassen. Him- så går det gale»). melen i Tokyo denne morgonen: kvit. Eg – Kva fenomen i dagens samfunn møtte ei jente i høge hælar med armen opptek deg mest? rundt ein gut. Dette var eit av dei siste – Eit av dei store samfunnspro- inntrykka mine frå Japan; sjanglande blema ligg i det at altfor mange poli- menneske – og kråker. Kråkene sat på te- tikarar og ekspertar trur altfor sterkt lefonleidningane. Eller er det noko eg inn- på marknadsliberalismen, også kalla biller meg? Det er noko eg innbiller meg, nyliberalismen. Denne læra går mel- kråkene rota i søpla som andre rotter. Og lom anna ut på dette: Dersom politi- eg song patosfyllt: «I want to wake up in a karane held seg unna, vil marknaden city, that never sleeps!»* ifølgje Friedrich von Hayek skape spontan orden. Altså: Mest mogleg Mange timar seinare letta fl yet mitt frå Na- marknad, minst mogleg stat og poli- rita, mange timar seinare sa piloten at vi tikk! Økonomisk «politikk» på dette måtte kike ut vindauget, for der, på venstre grunnlaget viklar seg ufrivillig inn i side, var Mount Fuji. Dette innbiller eg metafysikken. Kjernepunktet er inn- meg ikkje: toppen av Mount Fuji (foten bilt kunnskap om ein djupare realitet gøymt under dei mjuke, mjuke skyene) i som har staka ut den kursen men- rosa morgonlys. Dersom eg hadde vore ein neskeslekta må følgje, anten individa teikneseriekarakter, ville det på dette tids- likar det eller ikkje, og same kva idear punktet stått i snakkebobla mi: GISP! Dette dei måtte ha. Den oppdikta realite- ville kanskje vore den einaste gongen, i mi ten har fått ulike kallenamn. Av og til femårige karriere som teikneseriekarakter, er det «den usynlege handa». Andre at det i snakkebobla stod: GISP! gonger heiter den «jarnlovene i his- toria», forklarar Hellesnes. Men vent, eg er ikkje klar til å forlate Tokyo enda. Eg vil attende til den natta i taxien. Fint med litt applaus Nok eit minne frå dette merkelege tids- Han har site på kanten av ein raud punktet mellom natt og morgon. Taxi frå sofa på biblioteket i Tromsø i snart Shibuya til Sangen-jaya, taxien som eit hyl- på ein måte lage språket medan ein nynorsk og bokmål. Engelsk er det ein time. Og det er jo freistande å ster rundt meg, og eg svevande forbi neon- skriv. Men det fi nst gode føredøme internasjonale fagspråket i dag. En- spørje om ikkje han, 70-årsjubilan- lysa, mot morgongry. Av og til, når ein sit også. For meg har Ola Raknes vore dåtil i Tyskland blir det no gitt ut fag- ten som har blitt feira og hylla av i ein taxi, gløymer ein heilt av at det kostar viktig. Han er ein betre nynorskskri- bøker på engelsk. Eg er medforfattar fagfellar, kollegaer frå andre fagmiljø pengar, og ønskjer berre at turen skal vare bent enn mange av dei diktarane i ei bok som nyleg kom ut i Frank- og av norsk media i dei siste vekene, og vare. Ein skal berre sitje der, med walk- målrørsla likar å hylle, meiner Jon furt am Main: «Nature and Rational ikkje får lyst til å lene seg tilbake og manen sin (nei, eg har ikkje iPod), lytte, Hellesnes. Agency». Engelsken pressar, med an- vere litt stolt av det han har fått til. glane. Og så skal ein syngje patosfylt «I'm Målrørsla har han ikkje noko for- dre ord, eit stort språksamfunn som Han blir stille. Og tenkjer seg always in this twilight»**, og notere for seg hold til lenger, etter at han meldte det tyske. Då er det lite merkeleg at om. sjølv «eg elskar dette tvelyset». seg ut av Noregs Mållag rundt 2001. eit lite språksamfunn som det nor- – Eg synest no det var fi nt at det Men Hellesnes er ikkje mindre opp- ske kjem under press. For å delta i eit vart litt applaus. Det held det. Eg teken av språket av den grunn, og internasjonalt fagmiljø er ein nøydd treng ikkje å applaudere meg sjølv * Det er ikkje berre «New York, New York» som aldri søv gitt. meiner ulike språkpolitiske alliansar til å skrive utanlandsk av og til. Dette når andre har gjort det. Ein bør vere Faktisk kan ein, ved å uttale namnet «Tåk-jå» (to stavin- burde gå saman om å prøve å berge gjeld ikkje minst for fi losofi en. Men svært forsiktig med det, seier Jon gar) synge denne songen til ære for Tokyo også. norsk som akademisk språk. det vil skade norsk kultur dersom Hellesnes lunt. Og gjennomtenkt. – Framtida for norsk i akademia dei fl este norske akademikarar alltid INGER JOHANNE SÆTERBAKK ** Frå «Cosmic Love» av Florence & the Machine er ikkje særleg lys. Dette gjeld både skriv fagprosa på engelsk. Her er det [email protected]

NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 17 Forteljarkunst av høg klasse Asbjørn Aarnes (f. 1923) er ordtøka som Noreg er så rik kjend og respektert som ein på. Meininga er at det som av våre førande litteratur- vert sagt høgt kan plutseleg granskarar, ikkje minst som bli verkeleg – det går troll i formidlar av norsk og fransk ord. Førestellinga er urgamal, poesi, og som formidlar av og knytt til frykta for å omtale kontinental tenking og kon- AsbjørnAsbjørn Aarnes vonde makter og farar ved tinentalt åndsliv. Attom seg deira rette namn. Mellom har han ein vidfemnande TrollTllid i ord anna nytta Herman Wilden- vitskapleg produksjon, med Vidarforlaget vey òg tittelen Troll i ord på ei tallause bøker og artiklar. diktsamling frå 1920. Mindre kjend er det kanskje epistlar Reint formelt er Troll i ord at det var som lyrikar og stort sett ordna over same skodespelforfattar han byrja, lest som Råka av røyndom. allereie mot slutten av 1940-talet. Størst Ho er delt opp i bolkar, tematisk ordna. åtgaum vekte kanskje skodespelet Et Fyrst kjem ein del knytt til barndoms- spill om de siste mennesker. Og no med minne og møte med menneske, særleg utgjevinga av Troll i ord, andre bandet frå heimbygda Vågbø, Nordmøre. Så med utval frå hans spalte i Dag og Tid, følgjer nokre delar som omhandlar møte kan ein kanskje seie at ringen er slutta. med ei rekkje prominente personar frå For sjølv om epistlane refererer til røyn- særleg norsk og fransk kultur – og lær- lege fenomen, er det på eit plan vel så domsliv. Ein del tek òg for seg dei mange mykje snakk om litteratur og stor skri- diktarane som Aarnes anten har kjent vekunst. I ei melding eg skreiv om førre personleg, eller kor han står i eit nært boka, Råka av røyndom (2006), hevda eg høve til skrivekunsten deira. Særs yppar- at ein på eit nivå kan lese tekstane som leg er portretta av til dømes Alf Larsen, prosadikt, og det same kan ein seie om Gunnar Reiss-Andersen og Rolf Jacob- tekstane i denne boka òg. Sjølv om tek- sen. Her fi nn me utpensla i miniatyr stane ligg epistel-genren nær, er det mest små, råkande karakteristikkar av heile ein eigen genre Aarnes har skrive fram. forfattarskap, nedskrive med språkleg I boka om Olav Nygard skriv Aarnes pregnans og meisterskap. at det fi nst to kjelder til norsk kultur, vårt Noko av det som fascinerer med samliv med danskane, og arven frå Ivar forteljarkunsten til Aarnes, er den store Aasen. Hjå Aarnes har hans personlege spennvidda både når det gjeld tematikk utvikling ført til at dei kulturelle slusene og uttrykksmåte. Ein merkjer raskt frå barndomen på Nordmøre har opna fascinasjonen for det absurde og det seg, kjeldene spring friskt og viltert fram burleske, for korleis opplevingar og si- og blandar seg med dei felleseuropeiske tuasjonar frå kvardagen og det røynlege straumdraga. med eit kan stå i eit skin av komikk og Liv og lære på Kvar fredag, heilt frå 2005 og fram til absurditet. Ikkje minst ser me dette i no nyleg, var spalta til Aarnes, for meg tekstar som til dømes «Luktar rosen?» I feststunder sparer ikkje tea- veka. Eg trur dessverre vi måtte ha stoppa i alle høve, høgdepunktet i lesinga av og «Skyteskive for Satans piler». det. Eventyrforteljarstund gjer skodespe- Dag og Tid. Kva fekk mangeårig preses Alle som har møtt Asbjørn Aarnes terleiinga på dei store og gode larane av entusiasme mellom alt anna. Og i Det Norske Akademi for Sprog og Lit- vert slegne av hans uvanlege evne til å ord om teatret. Det fl øymer eg trur du må ha vore uheldig, dei nyttar teratur, til plutseleg å nytte det nynorske vere generøs og menneskeleg. Denne over av vakre ord som «nynor- som oftast dialektar.» skriftmålet? I føreordet skriv Aarnes om evna har òg funne vegen til Troll i ord, Forteljinga om korleis eventyrstunda mottakinga av den fyrste boka: «Den det merkar ein ikkje minst i portrett skens hus», «målbastion» og blir driven kan vi jamføra med teaterårs- fagnaden ho fekk, hadde eg ikkje drøymt av forskarvenar som til dømes A.H. «fl aggskipet». Det får oss til å meldinga for same året (2003) (s. 30): «Dei om. Det slo ei bylgje attende, eg vart råka Winsnes og Hallvard Magerøy. Alle med spørje om korleis det då står fem skodespelarane [...] har halde fram på nytt av ein røyndom eg ikkje hadde sans for god skrivekunst og kjenslevare gjennom året med Eventyr...Stund kvar rekna med. Det gjekk òg troll i forteljin- menneskeskildringar burde difor skaff e til i kvardagslaget. laurdag kl. 13.00.» Vi ser at «to gonger i gane, den eine reiv den andre med seg, seg boka til Aarnes. Eit fi nt, lite etterord veka» snøgt minkar til «kvar laurdag», og so det vart ein ny bok.» av Jon Fosse følgjer med som ein ekstra Vi skal sjå på nokre praktiske saker som at «mange av dei fast tilsette» tvert imot Troll i ord er altså nemninga på boka, bonus. har dukka opp og fortel om den verkelege utgjer éin fast stab på fem namngjevne og tittelen er henta frå eit av dei mange Kjetil Berthelsen kvardagen. skodespelarar. Og i årsmeldinga for 2008 (s. 49) er det dei same fem namna, som 1. Bestmor frå bygda elles går igjen i «Det norske»-magasinet «Bokmålsteater? hausten 2009 (s. 44): «Det er [...] som driv Nynorsk utgjer ein eigen To gonger i haust har eg teke med meg bar- denne vesle forteljescena, og det gjer dei nebarn på eventyrforteljeteaterstund [...]. no på tiande året.» kompetanse ved tilsetjing Det blir ikkje den tredje. Sett utanfrå er det urovekkjande med Dette kan da ikkje vera i samsvar med ein styringskultur på teatret der teatersje- I all statleg verksemd blir det kravd at berre kan det eine språket. Søkjarar med føremålet til Det Norske Teatret, og det fen ikkje tek redaktøransvaret for «denne tilsette skal meistre begge dei offi sielle nynorsk hovudmål meistrar som regel var slett ikkje det eg hadde venta meg. vesle forteljescena», men skuvar fem målformene våre: nynorsk og bokmål. òg bokmål bra. Det same kan ein sjeldan Alt var på bokmål for ikkje å seie riksmål. namngjevne skodespelarar framføre seg, Men dette blir handheva altfor dårleg, seie om dei med bokmålsbakgrunn. Det var ikkje dette eg kjøpte til saman sju av di at det er «eit arbeid mange av dei slik til dømes tilhøva ved bispekontoret Likevel blir mange av siste kategori til- billettar til. Eg kjenner meg kraftig lurt av fast tilsette gjer på fritida si». Å arbeide i for Agder og Telemark i Kristiansand sette framfor dei som har mykje betre Det Norske Teatret. bedrift «på fritida si» må i beste fall vera syner: Dei har ikkje god nok kompetanse kompetanse samla sett. Dette må det bli Målbruken ved dei ymse tilskipingane utanom tariff . Men det er ingen grunn til i nynorsk når dei skal utføre administra- slutt på ! på teatret bør bli omtalt i årsmeldinga, slik å tru at det er anna enn vanleg, avtalt tarif- tive tiltak i form av brev og utgreiingar. Ved å vere strengare med den at det kan bli kjent for årsmøtet.» farbeid skodespelarane gjer for teatret på Dette seier dei utan å vedgå ein vesent- språklege kompetansen hevar ein og Slik skreiv ei bestemor frå bygda til desse laurdagane. Det motsette ville vore leg administrativ feil. Det som leiinga prestisjen til nynorsk som skulemål i teatersjefen med kopi til styreleiaren i ein sensasjon. nemleg avdekkjer, er ei tenesteforsø- grunnskule og vidaregåande skule. Det desember 2003. Etter nokre dagar svara Brevet frå teatret inneheld både opplys- ming over lengre tid, der det ikkje er blir brått avgjerande for karrieren at den teatersjefen (med kopi til styreleiaren): ningar og meiningsytringar. Vi har regis- lagt vekt på at nytilsette meistrar begge einskilde meistrar båe målformene. Til «Så lenge vi har vore i dette huset har trert ein viss sprik mellom opplysningar i målformene. Dette burde eigentleg føre dømes vil nok mange foreldre tenkje seg vi nytta bokmål, nynorsk og dialektar i brevet og det som er off entleg tilgjengeleg. til påtale frå departementet om uheldig meir om når det er målrøysting i krinsen foajeen…..i alle år. Dette har dessverre Elles er det meiningsytringane som er tilsetjingspolitikk ved kontoret. dersom dei er klåre over at det har med praktiske grunnar. Vi ønskjer å vera ho- mest interessante: Å bruka nynorsk er Det blir ikkje lagt nok vekt på kunn- den framtidige karrieren til borna deira vudstadens kulturhus, og vi har nådd det vorten til å vera «restriktive når det gjeld skapar i nynorsk ved mange tilsetjingar at dei blir støe i nynorsk. Bokmål lærer målet dei to siste åra. Vi har aktivitetar frå språket». i dag. Derfor bryr ikkje bokmålselevar i dei likevel elles. tidleg morgon til sein kveld, og vi maktar vidaregåande skule seg med å lære godt Konklusjonen er at tilsetjingsorgana ikkje halde denne aktiviteten oppe om vi 2. Fest og kvardag nok nynorsk heller sidan tilsetjingsor- på ein heilt annan måte må vektleggje at er restriktive når det gjeld språket, dess- «Det vert og lagt stor vekt på at målbru- gana ikkje legg avgjerande vekt på denne den som blir tilsett meistrar både nynorsk verre. Når det gjeld Eventyrforteljarstund ken i huset administrativt og i avdelingane kompetansen. Her må det strammast og bokmål. Dette må vere eit ufråvike- er det eit arbeid mange av dei fast tilsette skal vera nynorsk.» (Årsmeldinga 2003, veldig inn frå dei som tilset i off entlege leg krav ved tilsetjing. Dette burde vere gjer på fritida si, innimellom prøver, fram- under avsnittet Ein målbastion.) Dette er stillingar, særleg i Staten, men òg i kom- sjølvsagt, men er det ikkje i dag. Kven syningar osb. derfor er dei nøydde til å styringsretten si fråsegn til årsmøtet / lut- munar med nynorsk som administrativt kan ta opp denne saka; kan Landssaman- improvisere og leike med eventyra. Og det eigarane om korleis han driv verksemda. språk. Det må beint fram vere eit ufrå- slutninga av nynorskkommunar ta fatt i er ikkje alle som beherskar nynorsken så Men korleis det i røynda står til i kvar- vikeleg krav at den som blir tilsett er stø henne overfor kommunane og Noregs godt at dei kan improvisere på det målet, dagslaget, kjem til uttrykk andre stader, i begge dei to målformene. Den som er Mållag overfor statlege styresmakter? dessverre.- hadde vi kravd det ville vi ikkje t.d. i brev frå Teatermållaget til Målpolitisk det, må då automatisk gå føre den som Birger Risnes makta å halde oppe tilbodet to gonger i råd – og gjennom årsmeldingane frå Rå-

18 NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 Kapuscinski på nynorsk Polakken Ryszard Kapuscinski (1932–2007) var journalist i mange år og bøkene hans er omsette til over tjue språk. I fj or kom «Atter ein dag. Angola 1975» på Aschehoug forlag. Boka er førd over til ein meisterleg nynorsk av OleO Michael Selberg, soms tidlegare har omsetto to andre bø- kerk av Kapuscinski til nynorsk:n «Keisaren» (1986)( og «Sjahen» (1988),( båe utgjevne påp Det Norske Sam- laget.la Ikkje minst nynorskfolkn bør så- leis vera takksame for det Selberg har gjort for å gjera forfattaren Ryszard Kapuscinski kjend her i landet. Jamvel om «Atter ein dag. Angola 1975» vart utgjeven i fj or, så vil eg no gjerne koma med ei påminning om boka. Ryszard Kapuscinski var ein verdskjend jour- nalist, og det er forunderleg at utgje- vinga av «Atter ein dag. Angola 1975» ikkje har ført til meir merksemd. Sigve Bøe, Ragnhild Hilt, Unn Vibeke Hol, Marit Kolbræk og Wenche E. Medbøe står bak EventyrForteljeTeaterStund. Dei er alle frå teatrets faste I 1975 var det fullt kaos i Angola. ensemble, og driv denne vesle forteljarscenen på niande året på rad ved sida av arbeidet på teatret. Foto: Det Norske Teatret Alle utlendingar som kunne, fl ykta, desperate etter å forlata den omringa kolonien. Kapuscinski, derimot, gjorde det motsette. Han reiste til hovud- staden Luanda. Kapuscinski skildrar stemninga, herjinga og frykta i Lu- anda, han tek oss med til område der feil passord er det same som ein sikker Det Norske Teatret død, han vurderer dei ulike fl øyane sin kamp mot kvarandre – og den val- det får luteigarane nysn om desse sakene. Resultata av hemmeleghaldet talar for når dei meinte bokmål (med opphav) og delege brutaliteten i eit land som går Denne store «vektlegginga» styret fortel seg sjølv. Men kvifor er styringsdoku- nynorsk. Derifrå har uttrykket gått inn splitta inn i ein nyvunnen fridom. – Eg om til årsmøtet ser då noko annleis ut. I menta så hemmelege? Etter neste årsskifte som leksikonstandard på bokmål, jfr. Store går ikkje nærare inn på innhaldet; in- 2003 hadde Teatermållaget vendt seg til (1.1 2011) legg «Flaggskipet» ut på ferd Norske, 2005, under Robert Burns: «Noen teresserte får gå til boka. Målpolitisk råd fordi teatret hadde kjøpt med ny kaptein på brua og tre viktige av hans dikt er oversatt til norsk av Wer- Boka har ei grundig innleiing av inn og sett i drift eit telefonsystem med fø- styringsdokument for fem års seglas, do- geland, og utvalg er oversatt til nynorsk Afrika-kjennaren Helge Rønning. rehandsinnlesne meldingssvar på bokmål. kument som direksjonen i reiarlaget har av Olav Nygaard [sic!] (1923), Hartvig Gudmund Harildstad På årsmøtet same året kom det opp kla- stempla «strengt konfi densielt». Enn om Kiran (2. utg. 1966) og Johannes Gjerdåker Oslo gemål om bokmål på billettane. Året etter det vart eit allment krav å få vita kva løyn- (1996, 1998).» kjem det opp i Rådet om e-post på bokmål domane går ut på? Når teatret i årsmeldingar skriv om frå teatret. arbeidet for «ny norsk dramatikk», er det Oppklaring I tillegg har det meir eller mindre år- Gjeld føremålet heile teatret? på bakgrunn av samanhengen ikkje alltid visst på årsmøtet vore reist klagemål mot Då L/L Det Norske Teatret vart skipa i no- like lett å bli klok på kva som er meint: ny- teatret for at det har kjøpt inn off entlege vember 1912, vart det vedteke til føremål norsk, bokmål eller begge delane. Med eit om istikk posttenester på bokmål og sendt luteiga- at teatret skulle syne fram skodespel på offi sielt språknamn i føremålsparagrafen, I Norsk Tidend 4-2009 skriv redaktør rane i samband med innkallinga til årsmø- norsk mål. Dette var 17 år før Stortinget vil teatret måtte stå klårare fram i språkpo- Kjartan Helleve at Nei til EU har nekta tet, i staden for å kjøpa dei same tenestene vedtok offi sielle namn på skriftspråka. litikken. Ei slik omlegging vil tvinge styre Mållaget å ha verveistikk i medlemsa- på nynorsk (seinast i 2009). Styret ignore- Norsk mål var målfolk sitt namn på eige og teatersjef til ein meir presis ordbruk i visa Standpunkt. «Det ville ha provo- rer årsmøtet her, men «ein målbastion» vil språk, ofte òg kalla landsmål eller ny- årsmeldingane. sert for mange av medlemane deira,» dei gjerne kalla det dei styrer med. norsk. Det språklege motstykket var for Å reise Det Norske Teatret var ein del skriv Helleve. Når slike målpolitiske overtramp som målfolk og mange andre dansk-norsk eller av den nynorske kulturreisinga, og det vart Som medlem i Mållaget og desse typar hendingar var i ferd med å norsk-dansk, jfr. Hjalmar Falk og Alf Torp: styrt på nynorsk frå første dag. Av det føl- medansvarleg for at nynorskdelen i henda, skulle dei ha vore fanga opp av in- «Dansk-norskens syntax i historisk frem- gjer at nynorsk framleis skal vera eit aktivt Standpunkt ofte bikkar 50 prosent, terne reglar og rutinar eller av kvalifi serte stilling» (1902) og «Norwegisch-dänisches og vitalt bruksspråk på og for heile teatret. er eg ikkje framand for å provosere medarbeidarar slik at det ikkje i ettertid etymologisches Wörterbuch; ... » (1910). Utan ei slik tolking av føremålet blir hon- enkelte medlemer som ikkje er glade i vart saker for andre organ (Rådet og års- For atter andre var Det almindelige Bog- nørorda «fl aggskip», «målbastion» eller nynorsk. Eg vart difor overraska over å møtet) eller allmenta. Dette er eit ansvar maal og riksmål eller bokmål brukande «nynorskens hus» meiningslause. lese at Nei til EU hadde nekta å ta inn for styret. nemningar her. I 1929 vedtok Stortinget Teatret har utvida verksemda fram istikk for Mållaget i Standpunkt, og I vedtektene seier § 6 om styret. «Det dei offi sielle namna bokmål og nynorsk. gjennom åra. Prinsippet må vera at tea- måtte sjekke opp i saka. tilset teatersjef (dagleg leiar) og direktør og (Sjå elles under dansk-norsk i Allkunne- terføremålet følgjer utvidingane av teater- Nei til EU har til no hatt avtalar gjev instruksar for dei to stillingane. Styret boka og Store Norske, vidare Målreising i drifta etter kvart. Dette vil då seie at teatret om byteistikk med Dag og Tid, Klas- vedtek budsjett og fastset retningsliner for 75 år, 1981, s. 139.) som institusjon er ein nynorskbrukar i det sekampen, Vårt Land og Nationen. Vi verksemda.» Desse tre styringsdokumenta Selskapet heiter framleis L/L Det Nor- off entlege rommet. Med sin språkpolitiske har derimot ikkje brukt å ha byteistikk («instruksar for dei to stillingane» og «ret- ske Teatret, endå om nye selskap må ha føremålsparagraf står teatret i ei særstode med andre politiske organisasjonar. ningsliner for verksemda») er grunnleg- namn med AS, ASA eller tilsvarande etter mellom norske teater, og det må samar- Nei til EU var tidlegare i år i kontakt gjande i all bedriftsstyring. ny aksjelov. Språknamnet i føremålspa- beidspartnarane respektere slik at det er med Kjartan Helleve om kjøp av istikk Allmenn bedriftskunnskap seier oss at ragrafen vart ikkje endra i samsvar med DNT sitt språk som gjeld for samarbeids- til kostpris i Norsk Tidend. Det fekk det er i desse «strengt konfi densielle» doku- stortingsvedtaket om offi sielle namn. Men tiltak i lag med andre. Teatret skal ikkje vi ikkje, men derimot tilbod om byte- menta at styret har forma ut den bedrifts- etter 80 år med ein lovfest namnetradisjon vera noka postkasse for den første og beste istikk. Det var mindre interessant for politikken som har ført til dei resultata som som er annleis enn i teatervedtektene, er partnaren som ser mon i eit samarbeid. Nei til EU. Men spørsmålet vart teke vi har støytt på og gjort greie for ovafor. ikkje føremålsparagrafen lenger beint fram Det er ein umogleg tankegang at føre- opp i Nei til EUs arbeidsutval 17. mars, Og når resultata har vorte som dei er, seier forståeleg utan språkhistorisk allmenn- målet med teatret ikkje skal gjelde heile som stilte seg positive til å prøve ut denne kunnskapen oss at dei store vyar om kunnskap som går ut over nivået på vida- teatret, men berre delar av det fordi slike byteistikk med Mållaget. teatret som «fl aggskip» og «målbastion» regåande skole. Og vidare er det likt til at unntak «er ikkje noko trugsmål mot tea- Sidan vi allereie hadde avtalar om som styret legg fram for eigarane på års- denne skilnaden mellom namn i føremåls- trets nynorske identitet» (Årsmelding istikk i alle nummera i 2009 vart dette møtet, det er formuleringar som manglar paragrafen og offi siell namneform skaper 2003). Ein slik negativ tankegang ser ut til diverre ikkje meldt tilbake til Mål- i dei styringsdokumenta som teatret tilset forvirring heilt til topps i teatermakta. Det å ha komme opp etter at teatret fl ytta inn laget. Men når utgjevingsplanen vår arbeidskraft etter. Derfor plagar styret års- kan tyda på at teatret er best tent med at i eige hus i 1985 og fekk rom for nye akti- for 2010 er klar, vil vi heilt sikkert ta møtet år etter år med desse sakene. Men språknamnet i føremålsparagrafen blir vitetar under same tak. Og grunngjeving kontakt med Mållaget på nytt. etter at styret har plaga luteigarane og års- eit språknamn som i dag har vore offi sielt er m.a. språkleg kvalifi kasjonsmangel hos møtet lenge nok, blir sakene til slutt saker namn i 80 år: nynorsk. skodespelarar. Men det er då teatersjefen Sindre Humberset i den allmenne kulturdebatten. Målfolk er Etter 1929 oppstod det i bygymnas- som har tilsett dei. Redaktør for Standpunkt, tolmodige, men der går ei grense. miljø nemningsparet norsk og nynorsk Oddmund Utskarpen avisa til Nei til EU

NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 19 20 NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 nmu Maria Svendsen

Sterkare lut i skulen

Som nynorskbrukar støyter ein nokre gonger borti språkpraksis som ville vore utenkjeleg for bokmåls- brukarar. Slik er det diverre når ein er i mindretal. Anten me liker det eller ikkje, er me avhengig av fl eirtalet for å ha språklege rettar, og for å få desse rettane oppfylde. Heldigvis lever me i eit nokso sivi- lisert demokrati, og me har mange rettar som ville vore utenkjelege for minoritetar i mange andre METEOROLOGI: Målungdommen måler krefter med naturen den neste perioden. Foto: NMU land. Ser me til dømes på den nye slovakiske språklova som bøtelegg bruk av minoritetsspråk, kjem me ikkje ille ut av det i det heile. Me kan til og me vera glade for at bur i Noreg.

Likevel er det ikkje slik at lovfesta Satsingsområdet rettar fører til rettar i praksis. Over 30 år med kamp for nynor- ske læremiddel til same tid og På landsmøtet til Norsk òg å skolera dei i kva stode nynorsken er vinden-perioden, men òg som punkt der pris som læremiddel på bokmål, i nett no. Kven skriv eigentleg nynorsk? fl inke folk frå både styret og lokallag i No- står som sjølve inkarnasjonen på Målungdom i mars fekk ar- Kvifor gjer dei det? Og det endå meir tur- regs Mållag var med. dette. Jamvel om den raudgrøne beidsprogrammet for perio- vande spørsmålet for oss: Kvifor gjer dei regjeringa syner vilje til å få lære- den 2009-10 ein undertittel: ikkje det? Kampanjen midla på plass, er me enno ikkje På konferansen møtte mest berre nye Startskotet for vend vinden-kampanjen komne i mål. Auka løyvingar til «Vend vinden!». folk. Her var det bytingar frå både Oslo, gjekk idet konferansen tok til. Det er parallellutgåver hjelper på, men Det metereologiske uttrykket speglar sat- Stavanger og Trondheim, nokre som randsonene som her står i fokus, og start- me vil aldri koma i mål uansett singsområdet vårt fram til landsmøtet i skreiv bokmål og andre som hadde skrive skotet vart pynta med randsonekartet, kor mykje pengar me får, so lenge 2010, og det har òg vorte tittelen på haust- nynorsk heile livet. Programmet var va- eit kart over Noreg delt inn i nynorsk-, me fi nn so stor kunnskapsløyse konferansen vår, som var 23.-25. oktober, riert og passa godt som inspirasjon og bokmåls- og randsonekommunar. Det om parallellutgåveretten nedover og haust/vårkampanjen vår i perioden. motivasjon for dei nye i målrørsla.Innlei- største målet med kampanjen er å få til ei i systemet som me gjer i dag. Kvar arane kom frå fj ern og nær, både sentrale off ensiv skulemålsrøysting, og her er det haust gløymer mange fylkeskom- Konferanse målungdomar og mållagsfolk. Av punkt nok mogleg at målungdomen vil trenga munar å tinga nynorskbøker, og Målbyte og sjølvtillit stod på programmet kan «Målstreken - om målbyteprosjektet hjelp frå lokale mållag, målmenn eller då ser ikkje skulane andre utvegar når målungdomar møttest på Leira skule i Valdres», «Vegar for nynorsken», «Kor- måldamer. Meir om kampanjen kan ein enn å kjøpa inn dei ulovlege lære- i Valdres. Dei overordna måla for kon- leis samarbeida med Noregs Mållag?» snart lesa på www.vendvinden.no. midla. feransen var, som alltid, å skolera med- og mediatreningskurset nemnast, ikkje BIRGITTA LIM ERSLAND lemene våre på nynorsk og målsak, men berre som særs relevante punkt for vend [email protected] Mindre synlege vert kvardagsbrota på rettane til nynorskelevane. So lenge det fi nst éin nynorskelev i ein klasse, skal ein rimeleg del av undervisninga verta gjeven på nynorsk. Dette skjer i liten grad i bokmålsområde, og det fører i Endeleg enklare å vera nynorskstudent praksis til at nynorskelevar må ta norsk hovudmål som sjølvstu- – Me er veldig glade for at dium, samstundes som dei vert KORLEIS KLAGE overkvalifi serte i sidemål. Då eg Språkrådet gjer livet som gjekk på vidaregåande, med to ny- nynorskstudent enklare, Lurer du på korleis du klagar? Gå inn på http://sprakrad.no/Politikk-Fakta/ norskelevar i klassen, vart spørs- seier leiar i Norsk Målung- Lov_og_rett/Maallova/Klagerett/Slik-kan- målet om nynorskundervisning du-klage/ gjort til ei vurderingssak for heile dom, Maria Svendsen. klassen. Dei ville heller ha bok- Norsk Målungdom har lenge sett seg lei mål, so då vart det bokmål. Ikkje på at studentane ikkje får eksamensopp- på klager aukar. På sikt kan dette føra til overraskande endra dette seg rett gåver på nynorsk. betre vilkår for nynorskstudentane. før sidemålseksamen, slik at me I vår tok me initiativ overfor Kunnskaps- som skulle ha eksamen i bokmål departementet og Språkrådet, og no ser Defi nisjonsspørsmål fekk ein grundig gjennomgang i me endeleg resultata. Språkrådet har Jamvel om det no er enklare å klaga på nynorsk verbbøying som eit siste gjort det enklare å klaga. eksamen, fi nst det framleis smutthòl for farvel før me skulle uteksamine- universiteta. rast og gå vidare i livet. Fleire må klaga – Det Humanistiske Fakultetet ved Tidlegare har det ikkje funnest nokon UiO ville til dømes ikkje gje meg medhald Det er ikkje greitt å verta handsama standardisert mal, og elevane som ynskte i klage på eksamen, av di dei har defi nert på denne måten. Som regel får ein å senda inn ei klage måtte sjølv formulera denne som ein «obligatorisk undervis- dei beste løysingane på problem denne. No som Språkrådet har laga ein ningsaktivitet». Eg skulle gjerne hatt inn når ein er konstruktiv og samar- mal for studentane, vil vonleg fl eire klaga KLAGE: ein defi nisjon av kva som er å rekna som beidsviljug, men når det gjeld brot når dei ikkje får eksamensoppgåvene sine Språkrådet gjer det enklare å klage eksamen i lovverket, jamvel om dette ik- på språklege rettar skulen, meiner på at eksamensoppgåvene kjem på feil mål. på sitt eige språk. Illustrasjonsfoto: Hege Lothe kje burde vera naudsynt, seier Svendsen. eg det trengst sterkare lut. Dette – Tal frå Språkrådet syner at det berre Men hugs, du må framleis senda inn er beint fram svikt i opplæringa, har kome 10 klager til no i 2009. Sjølv har klaga sjølv om du ikkje får eksamenen din og det er grov språkleg diskri- eg sendt inn to av desse, so det er klart og at det dimed vert lagt større press på på nynorsk. Norsk Målungdom oppmo- minering når det vert so mykje det er mange der ute som burde ha klaga, at universiteta må tilby eksamensoppgå- dar alle studentar som ikkje får eksamen enklare å ha bokmål enn nynorsk. men som aldri har kome so langt, seier ver på nynorsk. Fakulteta kan ikkje len- på det språket dei ynskjer, til å klaga. Her må me ty til ei løysing som Svendsen. ger ignorera at studentane ynskjer eksa- EVA HOLTHE ENOKSEN sit langt inne for mange. Me må Vonleg vil dette føra til at fl eire klagar, mensoppgåvene sine på nynorsk om talet [email protected] klaga!

NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 21 Storegutprisen til Rudi gard Vertskapet på Rudi Gard i Sør-Fron i Gud- avgjort at Nina og Øystein Rudi oppfyller in- brandsdalen er tildelt Storegutprisen for tensjonane bak Storegutprisen. 2009. Prisen vart delt ut i slutten av septem- – Dei driv mellom anna omfattande ber i samband med Litteraturdagane i Vinje i turisme og kulturformidling på garden sin i Telemark. Sør-Fron, utanom kulturkveldar. Verbalt nyt- Storegutprisen blir gitt til den eller dei tar dei nynorsk, heiter det i grunngjevinga. som på ein positiv måte nyttar eit levande og Vidare heiter det at Nina og Øystein Rudi ledig nynorsk i det off entlege rommet. har ein klar visjon for arbeidet, og at dei sta- Styret for Litteraturdagane i Vinje har dig strekkjer seg mot nye mål. (LNK) målgåver Noregs Mållag takkar for gåvene

Sigrid Strånd Goff eng Ingvard Andreassen Ingerid Jordal Kari Langklopp Veland Jorunn M. Kvendbø Noregs Mållag takkar for gåvene Oddrun Grønvik Erik Arneson Hans Kr. Kahrs Johan Velure Magnus Løvold Dette er ei liste over dei som har Olav Haraldseid Anders Austefj ord Leif Knutsen Leiv Vetås Odd Nilssen gjeve gåver frå 18.august til 2. no- Karin Helene Haukøya Erlend Bakke Kjetil Koldal Liv Vike Finn Gunnar Oldervik Eva Birgit Heide Maria Høgetveit Berg Helga Kolstad Erling Vikesland Albert Torvik vember. Samla gåvesum er 188 790 Arnhild Helgesen Daniel Berge Trygve Kråkevik Åslaug Vikør Kirsti Orheim Ås kroner. I Noregs Mållag er vi svært Botolv Helleland Dagrun Berntsen Torfi nn Langelid Reidun Vindenes Randi Ås takksame for gåvene som vi tek Vola Hem Siri Solvik Bertelsen Torunn Lehmann Harald Vivås Halldor Hoftun Leif Olaf Birkeland Haldor K. Lid Kari Vogt ROGALAND MÅLLAG imot for å drive godt og nødvendig Laurits Killingbergtrø Jostein Birkeland Tjerand Lunde Leif Øie Kjell Aardal målarbeid. Liv Kjærland Torbjørn Bjotveit Arne Kvalem Lunde Jan Økland Leiv Alvsaker Johannes Kvammen Narve Bjørgo Einar Lygre Einar Øyre Karen Anda AUST-AGDER MÅLLAG Magne Teppen Tove Harriet Eeg Asbjørn Bjørnset Tore Lyssand Kjell Gunnar Ådnanes Sigmund Andersen Hallvard Aamli Olaf Th esen Larsen Gunvald Magne Blom Per Lødøen Per Arvid Ågotnes Lars Bakka Scott Aanby Anna H. Velure Torhild Leira Jarle Bondevik Torstein Løning Olav Ånneland Svanhild Steinnes Anne Bjørg Ausland Svein Øye Aaslaug Lode Arne Brattabø Ove Leon Låstad Magne Århus Berge Torfi nn Brokke Bjarne Øygarden Egil Lund Reidar Bremerthun Agust Magnusson Lars Årmot Sofi e Bergøy Telleif Engenes Oddmund Åvik Sven Erik Lundby Signy Bryn Harry Mehammer Solveig Åsvang Aslaug Kvilekval Gunnar Hagelia Astrid Løvik Jostein Buene Anne Marie Midtbø Breivik Ester Halvorsen BUSKERUD MÅLLAG Kåre Martinussen Hans Bugge Kristi Ytredal Moe KARMSUND MÅLLAG William Bue Gerd Fosse Hovden Niri Baklid Lars Meling Kjell Jostein Bø Olav K. Morken Sigbjørn Aalvik Sigurd Dale Tordis Landvik Torleiv Brennhovd Astrid Midttun Siv Anne Bøyum Dag Mossige Steinar Aalvik Svein Eldøy Gabriel Lillemo Herbjørn Brennhovd Harald Martin Mjømen Ann-Britt Cook Ola Mykkeltveit Helge Aursland Randi Ellingsen Jens Listøl Oddbjørn Jorde Norvald Mo Reidar Dale Jostein Mykletun Anne-Ma Eidhammer Aud Ellingsen Kåre Mogstad Osvald Medhus Finn Måge Åse Davidsen Brita Nedreli Jonn Eikeland Anders B. Erga Pål Nomeland Ingunn Asperheim Signe Nordeide Olav Digernes Nils N. Nesheim Einar Eintveit Dag Fisketjøn Sigrid Bjørg Ramse Nestegard Sigurd Nordlie Inge Draugsvoll Arne Nilsen Jørund Flesland Oddvar Flatabø Kari Gerd Riisland Sveinung Nestegard Per Ola Norshus Olav K. Dugstad Else Leirvik Nistad Synneva Flesland Kåre Flokenes Olav Riisland Odd Oleivsgard William Nygaard Nils Eidhammer Åshild Nordstrand Erik J. Grønstad Rune Folkvord Kåre Rike Halle Perstølen Ole Bernt Olsen Jarle Eikemo Johs K. Opedal Solfrid Lier Habbestad Ola Grødem Torkjel Segberg Tordis Perstølen Dag Omholt Reidun Emhjellen Anfi nn Otterå Svein Egil Hansen Oskar Gusevik Åse Igland Skarpeteig Knut V. Seim Kari Rysst Paulsen Nils M. Engelsen Brynjulf Prestegard Torill Borge Horneland Kåre Hagen Anker Vassend Dagny Irene Skare Robert Christen Øystein Erstad Sondof Rabbe jr Arne Langåker Sigurd Hagen Jens Vellene Knut H. Skrindo Pehrson Magne Espeland Astrid Reigstad Kyrre Lindanger Kari Ingfrid Hatteland Nikolai Åmland Syver Sollien Reza Rezaee Anne-Karin Manger Jens Reisæter Solveig Lunde Inge Haugland Grethe Sollien Stein-Normann Rogde Fjeld Grete Riise Harald Orvedal Rasmus Hetland AUSTMANNALAGET Helga Sveinungard Olav Røvang Sverre Fjell Gudrun Rosseland Borghild Sævereide Tom Hetland Bjørn Liavaag Visø Trond Th orsen Liv Sem Harald Frønsdal Kaare Rundhovde Prestegård Rasmus Hidle Brynjulv Aartun Sigrun Torsteinsrud Erik Simensen Øystein Olav Færøyvik Arne Ryssdal Helga Reinertsen Magne Jakobsen Hans Agneberg Knut S. Torsteinsrud Toril Kristin Sjo Sigvid Førsund Magnhild Rørtveit Johannes Risøy Odd Jørstad Nils Bjørge Einar Tveit Olav R. Skage Monica Soltveit Lars K. Sandven Askild Rullestad Steinar Kjosavik Oddbjørg Blakar Kristian Skarsvåg Gabrielli Helga P. Sandven Magne Skjervheim Osmund Klungtveit Eldrid Brandvol DIREKTEMEDLEMER Gunnvor Fykse Asbjørn Gjerde Torbjørn Seim Jon Olav Tesdal Trygve Kyllingstad Skirbekk Anne Marit Gjøstein Arnfi nn Seim Bjørn Dalen Anfi nn Bondhus Knut Tungesvik Gudrun Lea Ingvild Marie Eknes Synnøve Skjong Kåre Glette Liv Asgjerd Sheer Åfrid Valheim Mikkel Lid Olrun Hild Hillestad Laurits Skytterholm Isak Grov Torbjørg Sjøberg Torhild Ekre Kjell Jacobsen Ingolv Vevatne Georg Løvbrekke Frode Erstad Gunnar Solberg Endre Grutle Einar Skage Arne Vevatne Sofi e Meling Synnøve A. Rogstad Nils Standal Arnbjørg Hageberg Dagrun Skage Steinulf Fjæstad Oddvar Steinrud Ola Øverland Ingeborg Mjør Kari Ruud Flem Steinar Strøm Alvhild Halleraker Gunvald Skeiseid Yngve Øvstedal Anne Mo Karin Steinsletten Åsmund Lønning Hardangertun Ivar Skjelvan Tordis Irene Fosse Audun Sydnes Lars Mo Anders G. Fretheim Strømnes Anne Grete Hareide Harald Skorpen NAUMDØLA MÅLLAG Per Moen Sigrun R. Øvretveit Stein Sæbø Magna Hatlebakk Oddvar Skre Kjell Gulbrandsen Toralf Engesnes Bjarne Nevestveit Sissel L Sæbø Agnes Hauge Marie Skålnes Magnhild Harsheim Sveinung Leirvik Karl Nilsen FYLKESMÅLLAGET Anne Joronn Sætre Stanley Hauge Hermund Slaattelid Per Hvamstad VIKVÆRINGEN Kjell Nyland Ingrid Th orsen Olav Nils Th ue Målfrid Haugland Solbjørg Slettebakken Alma Høgvoll Odd Aanerud-Larsen Inge Staldvik Norland Torleiv Kjøk Jostein Tjore Anna Sylvia Haukås Kari Smith Sveinung Odland Ivar Aasen Øystein Tormodsgard Asbjørn Haustveit Asbjørn Solberg Håvard Kleiven Lillian Austnes NORDLAND MÅLLAG Ingvar Olimstad Kjell Tveite Sigbjørn Heie Erling Solvang Inge Oltedal Torill Nedberge Tor Bamrud Tore Moen Klevmark Per Ivar Vaagland Sveinung Helgheim Magnhild Steine Åshild Osaland Sigmund Birkeland Kjetil Vistad Aslak L. Helleve Gerhard Inge Storebø Inger Straume Nils Kristian Lie Kari Engen Birkelund Trygve Gjæver Asgeir Lilleås Ole Wiig Aslak T. Helleve Nelly Storebø Pedersen Berit Brandseth Arne Wåge Jan Kåre Henriksbø Alf Magnar Strand NORDMØRE MÅLLAG Mildrid J. Lunder Magnhild Brekke Svein Risa Anne Midtbø Karl Øksnevad Ålaug Herdlevær Edith Stusdal Astrid Asheim Aubert Audun Rosland Herfi nn Brekke Bodil Østby Kjartan Hernes Rolf Sunde Inger Bergem Arnfi nn Nilsen Sigrid Brugård Børge Rosland Jogrim Nordsletten Johannes Georg Østbø Sigrun Heskestad Valgjerd Tungesvik Ola Bræin Magne A. Roth Hæge Marie Roholdt Kristen Øyen Torolv Hesthamar Sylta Styrkår Brørs Olaf Nøkleby Brunvatne Atle Røe Bente Marie Ohnstad Kåre Årsvoll Marit Hjartåker Marit Sæle Brita Fladvad Jostein Selvåg Tormod Bønes Gudrun Hjelle Arne Tokheim Rakel Flå Torlaug Roel Tove Karina Eidhammer Hans J. Skjørshammer Brede Rognstad HORDALAND MÅLLAG Anne Margrete Hjemdal Johan Torekoven Jon Gulla Kari Solberg Mass Flatråker Petter Hole Torgeir Torvik Knut Haga Hogne Skeidsvoll Liv Flugsrud Ivar Bård Aadland Tom Soma Ingeborg Skundberg Livar Aksnes Sverre Hope Harald Ulland Sverre Halle Jon Stangeland Torfi nn Fuhr Margreta Hopen Kristen Underdal Odin Hals Arne Skuterud Kim S. Fureli Olaf Almenningen Ivar Stangeland Petter Embret Sletten Svein Schrøder Martha Hægstad Johan Urheim Marit Hoel Margoth Sundsbø Berge Ragnar Furre Kari Johanna Håheim Brynhild Utne Anne Mo Innerdal Magnny Sæbø Asbjørn Gardsjord Amundsen Odd Sigmund Sunnanå Gunnar Sørbotten Arne Andersen Geirmund Johnsen Rigmor Nesheim Vaular Johannes Klaksvik Trygve Søiland

22 NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 Sjøsamiske dialektar på retrett Fornorskinga av samiske dialektar er nesten full- er på full retrett saman med dei eldste generasjo- tane, så taper heile det samiske språket, meiner førd i fj ordområda i Nord-Noreg. nane. nokon. Henriksen er samd i dette. Berre eit fåtal språksenter kjempar mot tidvat- Men heilt utdødd er språket enno ikkje, seier – Vi mister jo noko av mangfaldet i det samiske net og gjer ein viktig jobb, seier prorektor Marit Breie Henriksen. språket, og eg synest det er synd om dialektane Breie Henriksen (biletet) til den samiske avisa Sá- – Det fi nst, og det er stort sett dei eldre folka blir borte. Fornorskinga handlar ikkje berre om gat. Ho tek doktorgrad på sjøsamiske dialektar. som snakkar det. Eg er oppvaksen der sjølv, så nordmenns destruktive haldningar til samisk Som dei fl este andre stader langs kysten i nord det er derfor det er spennande å jobbe med det, språk. Ganske lenge har haldningane til det har fornorskinga vore ein formidabel suksess seier ho. samiske i sjøsamiske område også vore sjølvde-

langs Altafj orden, og dei sjøsamiske dialektane Taper ein den kunnskapen som ligg i dialek- struktive, seier ho. (NPK) Sámi Allaskuvla Foto:

Johan Fasting Sørbø Terje Moe Britt Oterholm Olav Th o Åsta Tale Strand Marta Bjerkeng Jorunn Søyland Odd Mortensbakke Petra Pilskog Kari Tveit Oddbjørn Syrstad Geir Sverre Braut Svein Kåreson Søyland Bjørg Mundal Torleiv Rogne Alf Torbjørn Tveit Jan Sørås Kjellfrid Bøthun Else Th eiss Sunneva Myrvoll Gunder Runde Jon Tvitekkja Kirsten Tagseth Bjørgulf Claussen Ragnar Time Jon Naustdalslid Sissel Røsberg Borgny Slettemoen Tøfte Arnkjell Tingstad Knut O. Dale Bodil Tjeltveit Anna Njøs Solfrid Røyneland Ingebjørg Helkås Vaa Bodvar Tømmerås Bjarne Dåe Kurt Tunheim Åse Janne Norevik Randi Sandnes Kari Veum Per Inge Venås Randi Einrem Marta D. Undheim Stein Næss Jarle Solheim Alv Vik Anne Kristin Grøn Wanvik Arne Ekeberg Leidulf Vinningland Per Scott Olsen Ola Magne Strand Halvor Øygarden Ragnhild Ås Jens Kåre Engeset Alv Hermann Vistnes Reidun Sandøy Os Gunvor Strømme Torgeir Engstad Leiv Volden Oddbjørn Ramstad Linbjørg Bjørkavåg Sunde TROMS OG FINNMARK MÅLLAG UTLANDSKE LAG Magnhild Fjermedal Ketil Volden Tordis Randmo Linda Sævik Einar Johan Rolf Bergland Ingrid Gjesdal Else Fossgard Anne-Bjørg Åbø Wiersen Kjerstin Risnes Per Svein Tandstad Ole Bjerke Øyvind Nordli Lin Åm Fuglestad Kolbjørn Øygard Bjørn Rørtveit Gudrid Tandstad Jorun T. Bjørndal Idar Stegane Knut Gramstad Steinar Røyrvik Åsbjørg Teigene Terje B. Dahl Asbjørn Haug ROMSDAL MÅLLAG Steinar Sande Torstein Tommassen Vidkunn Eidnes VALDRES MÅLLAG Johannes Havstad Margot Sande Bern Torset Geirmund Henjum Ingar Aas Karl Ragnar Engstad Ingebjørg Aarseth Jorunn Sandvik Øyvind Vadstein Audun Heskestad Dagrun Gjelsvik Austigard Eldbjørg Gjelsvik Gunnar Breivik Marta Kari Schawlann Eldrid Vik Norvald Hestholm Henning Austigard Aud Hauan Olav Gullik Bø Karen Sindre Sveinung Walseth Sissel Hole Asbjørg Baldersheim Sigrun Lunde Valborg Holten Kirsti Solheim Stegane Roe Yksnøy Knut Holmen Annlaug Berge Reidun Mellem Ingunn Hommedal Målfrid Sværen Olav Yksnøy Olaug Husabø Lars Eidhamar May Johanne Molund Astrid Hålien Maria Sælen Knut Ytterdal Olav Torfi nn Jondahl Kristine Eidhamar Ole Edgar Nilssen Signe Elisabeth Kvåle Leiv Sølvberg Bernt G. Øye Ola Jonsmoen John Ekroll Herolv Olsen Nils H. Leine Tore Th ingvold Kjell Arne Årseth Lagsbruki til BUL Bergen Gunvor Gammelsæter Sunniva Skålnes Bjørg Lerhol Borgny Ulltang Egil Henrik Lehmann Eivind Hasle Svein H. Sørensen Synnøve Lofthus Magne Underdal TELEMARK MÅLLAG Torgrim Ljones Tor Huse Gunn Utkvitne Gunnar Løyland Ester Viken Anne Lognvik Tormod Hustad Robert Anderson Bjørnar Østgård Anne Kari Røn Gry Vikesland Anstein Lohndal Tor Kvadsheim Svanaug Astrup Olav L. Skattebu Øystein Vikesland Geir Lorentzen Per Løvik Øyfrid Garborg Sande TRØNDERLAGET Magnor Wigdel Walaker Hotell Kjell Harald Lunde Aud Åshild Moen Aufl es Svein Aarnes Njål Ølmheim Martinus Løvik Gunnhild Austlid Oppigard Eva Bergø Jon Aasen VEST-AGDER MÅLLAG Jorunn Harnes Skjelten Kåre Øvregard Auver Brokka Viking Mestad Alvhild Kristine Aune Knut Attestog Lars Staurset Sigrid Bø Olga Meyer Egil Ingvar Aune Anne Austad Aksel Sæterdal SUNNMØRE MÅLLAG Kari Skoe Bø Lars Kolbjørn Moa Kjell Bardal Trygve Bjerland Anders Aasebø Olav Rune Djuve Einfrid Perstølen Einar H Bartnes Kjell Byremo SOGN OG FJORDANE Kristian Almås Einar Erikstein Hugfrid Raaheim Oddrun Bjørgum Anne-Berit Erfj ord MÅLLAG Åsmund Arne Olav Felland Frode Ringheim Karl Ove Bjørnstad Anne Fløgstad Knut S. Barstad John Flatland Magnus Robberstad Inga Aaberge Eivind Burheim Vigleik Frigstad Frode Følling Birkeland Hans Magne Gautefall Ole Bjørn Rongen Karstein Aaberge Dagfi nn Dahl Hallgeir Furnes Dagfi nn Bjørkedal Bjarne Grimsrud Arne O. Skjelvåg Vidar Bergset Astrid Dalslåen Salve Grindland Jarle Bortne Lavrans Grimstveit Arnlaug Skjæveland Sæmund Bjørset Kåre Eggereide Ola Reidar Haaland Oddhild Brandal Ole Grov Per Skjæveland Ola Martin Bjørvik Anne Eldevik Magne Heie Bente Johanne Iversen Ingeborg Gunleiksrud Herbjørg Solberg Annlaug Bolstad Bjarne Espås Th eodor Hovda Breivik Knut T. Haugen Sigrun Solberg Jostein Budal Ola Stuggu Fagerhaug Annbjørg Høyvoll Ole Arild Bø Oddvar Haugland Mette Løkeland Stai Gjertrud Eikevik Helge Fiskaa Gudrun Haugen Håvorsen Jostein Drabløs Knut Haugsjå Oddmund Svarteberg Berit Ekerbakke Birgit Foss Alf Georg Kjetså Oddrun Eidem Jarle Helle Arve Sæbø Arne Eldegard Styrkar Foss Olav Arne Kleveland Per Fauske Johnny Hofsten Rolv Sæter Dag-Erik Eriksmoen Johan G Foss John Lauvdal Jostein Fet Astrid Holte Lars Helge Sørheim Astrid Ervik Birgit Foss Karstein Lie Johs. G. Hareide Ragnhild Hovda Turid J. Th une Johannes Flaten Arne og Kari Frisvoll Klara Lilletveit Severin Haugen Hallgrim Høydal Hans Olav Tungesvik Sverre N. Folkestad Magnhild Gravdal Tom Arnt Lindeland Th or Sivert Heggedal Halvard Jansen Sigrid Tyssen Sigurd Fretland Jon Grønlid Målfi nn Løvfall Jan Heltne Olav Jortveit Birger Valen Ottar Færøyvik Sivert Hestveit Oddvar Moen Geir Hjorthol Konrad Juveli Ottar Vandvik Nils Førsund Jofrid Huse Molla Moi Magne Hjørungdal Åse Klakegg Lars Øyvind Vikesland Einar Gautefall Inger Sandvik Jarstein Astrid Møen Reidun Hunnes Håvard Kleiv Torgils Vågslid Oddvar Gjelsvik Liv Lange Sverre Nordlid Ingrid Runde Huus Sigrid Landsverk Ivar Winjum Marie Godø Anne Marie Leira Bergljot Nyborg Marita Bett Jensen Olav Langeland Egil Ytrearne Oddlaug Hammer Jorun Mehlum Håkon Bøye Prestegård Jakob O. Kjersem Kjetil Langåsdalen Aa. Bjørgum Øwre Sigmund Haugstad Magne Måge Laurits Repstad Terje Kjøde Harald Lone Anders Hegrenes Irene Nevervik Margit Seland Gunvor Krogsæter Tove Løyland ØSTFOLD MÅLLAG Laila Hellem Helge Normann Nilsen Arne G. Skagestad Noralf Krogsæter Lars Nevestveit Ole Johan Bjørnøy Johan Torgeir Holvik Helge Raftevold Svein Slettan Aage Lade Olav Aa. Nordstoga Aslaug Haugan Liv Husabø Herman Ranes Asbjørn Stallemo Knut Lied Jakob Olimstad Kåre Kjelkenes Else Kristine Husabø Anna Dorthea Remhaug Ommund Strandberg Nils Eldar Linge Birger Risnes Arne Kvernhusvik Mari Constanse Jakobsen Ottar Ribe Kjell Veland Hallstein Ljoså Halvor Sisjord Inge Monefeldt Rannveig Tveit Kirkebø Narve Rognebakke Bjørg Vestrheim Nils Mæhle Per Skaugset Gunnar Ottne Viviann Kjøpstad Ottar Rønningsgrind Gunnar Vollen Trine Naadland Gunn Snaunes Jan T. Pharo Oddborg Hellebø Klævold Helge Røyseng Ivar Åmlid Bjørg Utne Kvam Josten Nedrelid Jon Solberg Anders Sakrisvoll Lars Vik Liv Janne Kvåle Gry Nordal Gunvor Solberg Ragnhild Saur YRKESMÅLLAG Rune Lotsberg Lars Omenås Margit Ryen Steen Rutt Olden Skauge Bergfi nn Aabø Lars Lotsberg Kåre Sigmund Opsahl Harald Straand Robert Skrede Anders Askeland Sigrunn Lundestad John Osnes Olav Stranna Odd Sigmund Staverløkk

NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 23 Her er julegåvene so ... å lese og å lytte

BARNEBØKER VAKSENBØKER — Oskar Stein Bjørlykke: Hopp i havet Dikt for barn kr 50 — T. Hellesen: Akselerare kr 50

— Lena Anderson: Pinne, grisen og vesle vennen kr 50 — Brit Bildøen: Alt som er kr 50

— Jan Andrews og Ian Wallace: For aller første gong kr 50 — Jon Fosse: Andvake kr 50

— Barbro Lindgren og Eva Eriksson: Rosa på dagheim kr 50 — Eldbjørg Brekke: Blenda kr 50

— Liv Marie Austrem og Akin Duzakin: Skavanken kr 50 — Jon Fosse: Blod. Steine er kr 30

— Eva Eriksson: Malla syklar kr 50 — Olav Kristiseter: Blodlenka kr 50

— Tore Elias Hoel: To gutar i Paris kr 50 — Sigmund Løvåsen: Brakk kr 50

— Lena Anderson: Tulla og bollane kr 50 — Jon Fosse: Det er Ales kr 50

— Lena Anderson: Tulla og mormor kr 50 — Jon Fosse: Dei døde hundane/Sa Ka La kr 50

— Lena Anderson: Vesle pinne får besøk kr 50 — Jon Fosse: Dikt 1986-1992 kr 50

— Henning Mankell: Hunden som spring mot ei stjerne — Åse Marie Nesse: Dikt i samling kr 100 Ungdomsbok kr 50 — Einar Økland: Dikt i utval kr 100 — Ragnar Hovland og Iben Sandemose: Anna Gavalda: Eg elska ho kr 50 Elefantmusikken kr 50 — Olav Duun: Eg gir ein god dag i alt det vonde Jon Fosse: Nei å nei kr 50 — — Redigert av Otto Hageberg kr 50

— Ragnar Hovland: Ei vinterreise kr 50

— Ragnar Hovland: Ein motorsykkel i natta kr 50

SAKPROSA — Øystein Vidnes: Ekstasar kr 50 — Åse Marie Nesse: Artiklar om litteratur kr 100 — Frode Grytten: Flytande bjørn kr 50 — Gro Mandt og Trond Lødøen: Bergkunst — Marit Kaldhol: Ho som ror kr 50 Helleristingar i Noreg kr 100 — Jon Fosse: Hund og engel Dikt kr 50 — Tor Obrestad: Einar Førde Biografi kr 100 — Jørgen Norheim: Ingen er så trygg i fare kr 50 — Kjell Snerte og Arthur Arntzen: Eventyr, tårer og latter Historia om Arthur Arntzen kr 100 — Rønnaug Kleiva: Ingen reell fare kr 50

— Jon Fosse: Gnostiske essay kr 50 — Edmund Austigard: Krinsereglane kr 50

— Are Kalvø: Greatest hits vol. 2 kr 50 — Brit Bildøen: Landfastlykke kr 50

— Olaug Nilssen: Hybrideleg sjølv-gransking Essay kr 50 — Ragnar Hovland: Paradis/Eline og Julie tar ferja kr 50

— Gudleiv Forr og Helge Vold (red.): Landsgymnaset kr 100 — Reiseforsikring Dikt Tur-Retur kr 50

— Hadle Oftedal Andersen: Poetens andlet — Atle Hansen: Som ein engel kr 50 Om lyrikaren Olav H. Hauge kr 50 — William Shakespeare: Sonettar og songar Utval, gjendikting og føreord ved Per Olav Kaldestad — Marta Norheim: Røff guide til samtidslitteratur kr 50 kr 50

— Arill Riise og Roar Hagen: Sild og Grandiosa — Sigrid Merethe Hanssen: Sprang kr 50 - meir om livet på Sunnmøre kr 50 — Jon Fosse: Svevn/Varmt Skodespel kr 50 Odd Nordstoga: Songfuggel i karmen Songbok kr 100 — — Jon Fosse: To forteljingar kr 30 Kjartan Fløgstad: Snøhetta Om arkitekturselskapet Snøhetta kr 50 — — Magnhild Bruheim: Trolldomskraft kr 50 Jostein Sande (red.): Sunndalsfj ella kr 50 — — Finn Tokvam og Halvor Folgerø: Tyl kr 50 Sigrid Bø Grønstøl: Syng gudinne Inspirasjon og litteratur kr 50 — — Ragnar Hovland: Utanfor sesongen kr 50 Tranene til Ibykus Utval, gjendikting — — Jon Fosse: Vakkert Skodespel kr 50 og etterord ved Johannes Gjerdåker kr 50 — Øystein Orten: Vegen til Neverland kr 50 — Jan Erik Vold: Under Hauges ord kr 100 — Oddmund Hagen: Vinterbarn kr 50 — Ottar Grepstad: Viljen til språk kr 200

— Då Noregs Mållag vart skipa kr 10

— Elisabeth Bekke og Håvard Teigen (red.): Kampen for språket Artikkelsamling kr 50 LYDBØKER Edvard Hoem: Peder Bjørnson forsvarer seg* kr 279 — Jubileumsutgåve av Mål og Makt med føredrag — frå jubileumsseminaret til Noregs Mållag 2006. kr 10 — Edvard Hoem og Henning Sommerro: Sommarvind - Forteljingar og songar for alle døgnets tider kr 119 — Edvard Hoem: Bibelhistorier frå Det nye testamentet* kr 179

— Edvard Hoem: Kjærlighetens ferjereiser* kr 198 Hugs at vi går fort tom for somme Edvard Hoem: Prøvetid* kr 198 titlar! Det er såleis ikkje sikkert at du — — Andri Snær Magnason: Historia om den blå planeten kr 168 får alt du tingar. * Edvard Hoem les

Kryss av, klipp ut eller kopier Du kan også tinge ved å sende e-post Namn: Adresse: og send tinginga til: til [email protected], ringje 23 00 29 30, Noregs Mållag, fakse til 23 00 29 31 eller ved å gå inn Postboks 474 Sentrum, på www.nm.no 0150 Oslo Porto kjem i tillegg. Postnr. Poststad:

24 NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 m aukar gleda ved ... å servere

— stk. kaffi krus (2008) kr 100 — stk. frukostasjett (2008) kr 100 Svart dekor og gulltekst. Svart dekor og brun tekst. Kruset er nytrykk av jubileumsserviset. Nokon må elske ordet og reinske bort Det går mangt eit menneske og ser ugras der det gror. Nokon må bruke or- seg fritt i kring for Ivar Aasens skuld det. Berre ved bruk blir det vakkert. Tarjei Vesaas 1950 Marie Takvam, 1987

— stk. kaffi krus (2008) kr 100 — stk. tekrus med skål (2007) kr 120 — stk. frukostasjett (2007) kr 80 Svart dekor og brun tekst Oransje dekor og svart tekst. Den som fi nn ei plomme Skogen stend, men han skifter sine tre OSS, RETNING Eg veit ikkje kvar vi skal. kan svelgje ho rett ned. Olav H. Hauge, 1965 Men eg gler meg medan vi kjem dit. Men den som fi nn ein gullklump Ann Kavli, 1996 kan aldri meir få fred. Rasmus Lie, 1972 — stk. tekrus med skål (2008) kr 150 Svart dekor og brun tekst. NEDSETT PRIS! Serviset frå 2007 er snart selt ut. Du Nynorsken kviskrar: Dette går ikkje an. har enno høve til å sikre deg asjett og tekrus med — stk. frukostsett (2007) asjett, tekrus og Kristin Auestad Danielsen,2007 skål. Serviset er produsert av Porsgrund Porselen. skål. Kr 175 per sett ... å markere

Medlemskap i gåve: Kjenner du nokon — stk. VILJEN TILL SSPRÅKPRÅK avav OttarOttar som burde ha vore med i Mållaget? Grepstad. Kr 200 Gje dei medlemskap i gåve! Dette kostar 200 kroner. — stk. av heftet Då Noregs Mållag vart stifta. Kr 10

— stk. NØKKELRING, kvar av ringane kan takast av. Fin om du treng å JA TAKK, dele nøkkelknippet. Kr 75 eg tingar:

— stk. MEDLEMSBEVIS som eg kan gje vekk i gåve. Kr 200 — stk. PC-HYLSTER med slagordet Mange røyster – felles mål. Storleik: 15". Kr 150

— stk. Ivar Aasen-almanakk-OMSLAG — stk. MATBOKS i plast. 16x11 cm. i skinn som varer i mange år. A- Kr 50 plan-/Filofax-system. Burgunder farge. Passar for innmat storleik 96 — stk. FRIMERKEMAPPER frå Posten x 167 mm. Du byter ut innmaten for med førstedagsbrev med frimerket kvart år. I dette lausbladsystemet er som Posten laga i høve hundreårs- det også mykje anna tilleggsutstyr jubileet. 50 å få kjøpt, m.a. lausark for eigne notat. Kr 300 — stk. BADEHANDKLE i frotté, gult med — stk. Takk, Ivar Aasen-JAKKEMERKE. raud Noregs Mållag-logo (150 cm x Kr 10 (kr 50 for 20 stk) — stk. Ivar Aasen-almanakk LAUSBLAD 100 cm) no kr 50 (Før kr 100) 2010 til A-plan-/Filofax-system — stk. Slepp nynorsken til-JAKKE- med 6 hol. Kr 155 — stk. PARAPLY med trehandtak. Svart MERKE. Kr 10 (kr 50 for 20 stk) med kvit logo og slagord: Mange Hugs at vi går fort tom — stk. Ivar Aasen-almanakk med røyster – felles mål. Diameter om stk. REFLEKSBAND til å slå rundt for somme artiklar! Det er — PERM for 2010. Kr 155 lag 1 meter. Kr 100 armen eller foten for å vere tryg- såleis ikkje sikkert at du gare i trafi kken. Med logo og slagord: — stk. KRUS I BØRSTA STÅL, med skru- — stk. PARAPLY (kan slåast saman). Mange røyster – felles mål. Kr 20 lokk, 0,4 liter. Svart logo. Kr 84 Kr 100 får alt du tingar.

Kryss av, klipp ut eller kopier Du kan også tinge ved å sende e-post Namn: Adresse: og send tinginga til: til [email protected], ringje 23 00 29 30, Noregs Mållag, fakse til 23 00 29 31 eller ved å gå inn Postboks 474 Sentrum, på www.nm.no 0150 Oslo Porto kjem i tillegg. Postnr. Poststad:

NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 25 fi re på gata: – Kva er din favoritt-nynorsksong og kvifor?

Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai

Prent: Nr1Trykk as Opplag: 12 000 Abonnement: Kr. 250,– per år

Annonsar: Annonseprisar: kr 9,00,–/mm Tillegg for tekstside: kr 0,50,–/mm Spaltebreidd: 45 mm Kvartside: kr 4 000,– Halvside: kr 7 000,– Heilside: kr 12 000,– Bård Vegar Solhjell, Linda Eide, Olaug Nilssen, Synnøve Midtbø Myking, Tillegg for fargar parlamentarisk leiar i SV: programleiar og forfattar: forfattar og Skrivekunstakademi-leiar: leiar i Studentmållaget i Oslo: Ilegg til avisa: kr 1,00 pr. stk. – «Det sa presten ikkje noko – Vanskeleg. Det står mel- – «Då Daniel drog» av Jakob – Eg trur eg går for «Alle Alle prisar er eks. mva. Ved lysing om» av Ivar Medaas. Av di lom «Den fyrste song» Sande. Vi hadde bestemt at sommars fuglar» av Hartvig i fl eire nummer kan vi diskutere Ivar Medaas var ein stor fol- av Sivle og «Me vandrar sonen vår skulle heite Daniel Kiran, av di det er ei nydeleg, særskilde avtalar. kekunstnar, og dette er ein saman» av Stedje. Akk, så lenge før han kom ut i verda, melankolsk vise i 6/8 takt. Stoff rist nr 1 – 2010: fi n, morosam og klok song. er det jo «Det lyser i stille og dermed blei denne songen 6. januar 2009 grender». Eg går for Stedje særleg eksistensiell då eg var i dag sidan eg nett kjøpte høggravid hausten 2007. Son- songboka hans. gen blir truleg like emosjonelt ladd for meg om ein 16-18 år.

NOREGS MÅLLAG

Tilskrift: Boks 474 Sentrum, 0105 OSLO Telefon: 23 00 29 30 Telefaks: 23 00 29 31 Praktverk om songskatten E-post: [email protected] Kontoradresse: Schweigaardsgt. 16 Bankgiro: 3450.19.80058 Med Den nynorske songskatten har Terje Aarset skrive ei grundig og Leiar: Håvard B. Øvregård mobil: 917 73 157 viktig bok om ja, nettopp – den [email protected] nynorske songskatten. Tilsette: Gro Morken Endresen, dagleg leiar, tlf. 23 00 29 37, 957 85 560 – Eg har skrive om [email protected] songar i over tretti år i Magnus Bernhardsen, lokalaviser, dei siste åra organisasjonskonsulent, også i Dag og Tid, fortel tlf. 23 00 29 34, Aarset. [email protected] – I Noreg har vi i Berit Krogh, økonomikonsulent, liten grad kartlagt bak- tlf. 23 00 29 35, [email protected] grunnen for songane våre, og det som fi nst, Ingar Arnøy, skulemålsskrivar, er både smått og upå- tlf. 23 00 29 36, 975 29 700 [email protected] liteleg. Så dette er altså eit arbeid som må gje- Hege Lothe, informasjonskonsulent, tlf. 57 86 53 60, 926 48 348 rast, og eg har prøvd å [email protected] gjere det. (permisjon) Han fortel at han Kjartan Helleve, informasjonskonsulent, eigentleg hadde valt tlf. 23 00 29 32, 943 97 998 ut tretten songar, men [email protected] kom fram til at femten Else Elise Sætre Bullus, var eit betre tal: – For alle som har eller har kontormedarbeidar, – Tolv av songane er tlf. 23 00 29 30, hatt ei mor, må vel «Den [email protected] heilt sentrale i songs- fyrste song» ha ein heilt sær- katten, i tillegg har eg skild plass – den er genial, Tarjei Vågstøl, IT-medarbeidar, meiner Terje Aarset. tlf. 23 00 29 50, 452 31 489 med tre som er litt i ut- [email protected] kanten. Eg har lagt vekt Jens Kihl, informasjonsmedarbeidar, på å få med songar som tlf. 992 31 490 dekkjer heile perioden [email protected] frå 1860 til 1930, og freista få alle landsde- kjelder, førfør detdet heileheile kjemkjem på trykktrykk i Møre-Møre- måmå velvel «Den ffyrsteyrste song» hhaa ein hheilteilt sær- lar representerte. Så her er det noko for dei Nytt (Ørsta)rsta) med notar og alt. Og eg får skild plass – den er genial, meiner Aarset, fl este, konkluderer forfattaren. ofte høyre at folk set pris på dette arbeidet, som vedgår at han ikkje er nokon ivrig son- – Men trur du at å tidfeste «den nynorske mange klypper ut artiklane og tek vare på gar sjølv. songskatten» til noko som blei laga før 1930, dei. – Eg syng i kor, men ikkje noko meir enn kan verke konserverande og gje inntrykk av – Og i denne leitinga er det utruleg kva det. Eg tykkjer det mest spanande er musik- NORSK MÅLUNGDOM nynorsken som noko gamaldags? ein fi nn. Det mest interessante funnet gjeld ken, og ikkje eigentleg teksten, hevdar for- www.nynorsk.no/nmu – Nei, det var ikkje meininga! Det har kanskje «Den fyrste song», for i denne boka fattaren bak den nye boka, som ikkje minst eg jammen ikkje tenkt på før – at dette er påstår eg at Sivle berre var seksten år då han tek for seg nett tekstopphavet for femten Tilskrift: Postboks 285 Sentrum, ei bok om nynorsken på museum. Men skreiv songen. Det var imponerande nok at sentrale nynorsksongar. 0103 Oslo Telefon: 23 00 29 40 dersom nokon kjem til å hevde noko slikt han skreiv songen som tjueåring, men dette – Korleis ser du på at mange lagar sine Telefaks: 23 00 29 31 – nei, dét blir for dumt, humrar sunnmø- er altså nye opplysningar som stiller Sivle i eigne variantar av kjende tonar? E-post: [email protected] ringen. Aarset fortel at han har liggjande eit nytt ljos. – Eg er ikkje særleg oppglødd for dei som Bankgiro: 3450 65 48707 mange artiklar som kunne fortene eit større framfører kjende tonar på nye måtar. Tonane Leiar: Maria Svendsen, publikum, men at han knapt kjem til å lage Gamle songar får ny bakgrunn skal syngjast slik dei står, meiner no eg. Og tlf.: 984 49 606, 23 00 29 40 fl eire slike bøker. Det er for arbeidskrev- Og ganske riktig. På side 62 og 63 i Den om folk ikkje er nøgde med den tonen som [email protected] jande. nynorske songskatten gjer Aarset greie for fi nst til ein song, kan dei jo berre lage sin ei- Skrivar: Eva Holthe Enoksen, tlf.: 23 00 29 40 det detektivarbeidet som ligg til grunn for gen. Det har mange gjort med stort hell, til [email protected] Detektivarbeid denne påstanden. Og med ei rad kjelder frå dømes Jon Fylling, som har laga ein framifrå Det startar ofte med at eg får spørsmål frå ulike kantar må vi nesten berre tru forfatta- ny tone til «Den fyrste song». www.nm.no eldre folk om bakgrunnen for den eller den ren, som òg meiner at dette er hans favoritt- JENS KIHL songen. Så byrjar eg å leite i mine mange nynorsk-song: [email protected] hundre songbøker og samle stoff frå andre – For alle som har eller har hatt ei mor,

26 NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 sagt sidan sist puslekryssord for barna

Nedanfor fi nn du alle orda som skal – Nynorsk er det nye esperanto. vere med i kryssordet til venstre: Odd Nordstoga forklarer til 2 bokstavar: AT, AV, EG, OG, Østlandsposten kvifor det 3 bokstavar: EGG, ESE, GAL, LUE, ikkje blir noko problem å halde NEI, UER julekonsertar i Sverige 4 bokstavar: EIRE, EKLE, GRAVE, LAGE, LATE, REIN – Nynorskfolk bør stemme slik at 5 bokstavar: SENDE dei forsvarar eigedomsretten, som 6 bokstavar: PLOMME har vore eit viktig grunnlag for 7 bokstavar: PLASTRE norsk folkestyre og fridom. Først når heilt grunnleggande rettar er 8 bokstavar: MELDINGA trygge, kan me tenkje på målet vårt kryssord og kulturen vår. (Løysing fi nn du nedst på sida) «Småbrukar» i eit rimeleg klårt lesarinnlegg i Romsdals Budstikke

FILM- VELTAR ØY- GILD VOG- FIGUR NORSK STUND TUR VEKT FOLK MOT MEG NENE – Bergensere er per geografi sk defi - MÅLAR KOME IKKJE KRAMPE nisjon dra-te-tryner, og fi skerlands- DROPAR SÅPE MÉD STRID byen ved Osterøy er av stavangersk RØYK prinsipp en møkkaby. Derfor er det BEVART forferdelig irriterende at Herman ØY I ROMAR- SNØ- Friele og di sender ut så mange EU- TAL 3 SKO gode band hele tiden. ROPA TOPP BYE MED Stavanger Aftenblad LANG BODØ, melder den nye plata LUNTE FAUSKE HUSDYR M.FL. til John Olav Nilsen & Gjengen BABY DÅRLEG SVALL LØN og let ikkje utanommusikalske EVEN- TYR- STOR- FLETT- synspunkt spele inn RIKE FUGL VERK PÅ EMNE NYTT NYTT FRUKT HÅR TJUV DRIKK – Skaden er gjort, men vi ber altså DREIE PÅLEGG VYRKE GUD- kommunen rette det opp så godt GAV I OPP- BRANDS TEVLE som mulig. På godt nynorsk heter HEIM GANG DYRKE YMSE HOV- det å bøte når du har hull i en sokk: DYR Det blir liksom ikke som før. IDRETTS- HAR TEVLING VORE SESS Fylkesmann Oddvar Flæte DATT til Bergens Tidende opererer DU OG med det utvida nynorsk-omgrepet EG LITE KAVE NORRØN STRAM TRÆL HO DAGROS OL-BY BAKKE 2016 – Den største fordelen med å skrive BOKS VARS- GREITT nynorsk er at ein slepp å skrive LA TALA PAPE- GAMLE bokmål. GØYE MAT DIKT Guri Sørumgård Botheim BUSKEN VASEN TRYK- KONG- legg ikkje fi ngrane i mellom PLANET KJE når ho svarar LNK Nytt RO FØR SPISS på kvifor ho skriv nynorsk UTAN TEK KVINNE- SLUTT SPEN- NAMN NING ARTIG LANG- HØG- DYR RENNAR BOREN BRANN- SALME- – Hva utløste lesingen? KRYP REST DIKTAR BULDER IKKJE TENKJE STANS, FIEND- – Som Jon Fosse, er jeg et resultat LYT TALE SEG HEST! SKAP av Øystese gymnas, og der sto den STORE OM! PRON. nynorske kulturelle arven utrolig MUNTER sterkt, med Sivle, Vinje, Aasen og HALV LENGD Garborg. Som sart ungdom var det LATTER SIVBÅT nok særlig Per Sivle som virket ster- SKIT- SUNN GNA- KLATT kest på meg. GAR Arve Th orvik avslører UT- SLAG- Jon Fosse-koden til FERDS- STAD Dagens Næringsliv TRONG 1177

– Den er skrevet på nynorsk, så hvis du har problemer med nynorsk kan boken bli litt forvirrende. løysing Simen Kalbakk Bøhler gjorde ein slags innsats PÅ LUR DYR STRIM- STILLE UKLÅR VERD- INN FJERN- LUFT LETT- KAR MINK- MÅL MELEN KLÅRT FULL D ANDE S AR F SYN TVDU OG U VINT MÅNE PLANTE BEIN SÅRE EG FØLE for Operasjon Dagsverk i NRK GJEV BRYST MANNSPERSON SOM AMMAR PLOMMEN Kryssordvinnarar i nr. 4 – 2009 AGN, UTLAUP- STAKKAR AREN TAMME ME I TEMAKKVERKAR GRE I NA KONGE- SKIKK LEG SPAKEGARD SKAUGUMØY- SED 1. Jostein Drabløs, Send løysinga til: GRUE BUAR PÅ DEN HEILE SELJAR MÅTEN FOR Straumsgjerde KRAMKARRISSE SÅLE I SALLTID I Noregs Mållag HJØRNE KJEM VASS-

MÅL DROPAR VETTE

FOR NEDER- ENERGI J LAND NOVGUMMI- YRERKJØKEN- DRAUG Postboks 474 Sentrum LIST REISKAP G R A V E E V A R G BRIGDE AVGIFT 2. Johannes Flaten,

DESS- ENDR I NGARARK- TIENDGJE 0105 Oslo

UTAN EIGAR Leikanger FEST- NING PART

G A L L A G E G G E ELLESFÅ DET AGDENESSNEI DEL UT VASS- RØYK REIMAR

DES- DEL AV KAR 3. Odd-Egil Gundersen, Frist: 6. januar 2010

SERT E MIDDAG OPP- BAL JE UT- OSKAKE- SELE

DRETT SKURD BAKAR?

UNGE GAMMAL- K K R E I N N I E R VOREN Oslo TVIL Merk konvolutten «Kryssord». I FERIE- KALVANDLETS- ARKA I SK EV FOLK DRAG

HELD VERN

TIL FLIRER FOT- Rett løysing kjem i neste ut- E I R E E R I E T T STÅLORMSPIRE ERSIDE LERPLAGGA LE KRYPDYR STOR- ENDA FOSTRA FLIRER gåve. Tre vinnarar vert trekte SIGNAL

ULNOKO ME I RSTOGGE OLFAUSKE RÅLER

FRÅ ØY M.FL.

BEDØV- RES-

S E N D E E D N E S ING PEKT ut og får fi n premie. IRSK ANESTES I ARBEI- AGE SLIT DER

ÅT ELEK-

SPION BRUK- TRODE GJE LIT AGENTANDE ANODEFØDE L U E E U L A T T A SNØBERR KLARE DALSIDE ER NOREG KVIS-

INVES- TER

TERE SATSETRIVSEL NATOLAND F

KONK S S L A G E E G A L GRAN- MAN- NE UTPÅGAN RU I NERT NABO Namn: PÅ SJØEN

FJERN TRUR

FORFAR APEMENNESKE ANAR P L O M M E E M M O L P SAMLE Adresse: TEV- UNDER- SKRIVNE MOT LING RENN EGMIDTEN SENTRERE Postnummer/-stad: Løysing på puslekryssord Løysing på kryssord 4 – 2009

NORSK TIDEND NR. 5 – 2009 27 i nynorskensnynorskens sskogkog

Konferanse i Suldal: Nynorske Styrk nynorsken i barnehagen julesongar Sotra Mållag har hatt sitt eige ny- 9. februar vert det konferanse om lag saman med Rasmus Løland norskjulehefte i mange år, som nynorsk i barnehagen på Kulturhu- -markeringa, Ryfylkemuseet og deide m.a. har set i Suldal, Sand i Ryfylke. I panelet Suldal kommune inviterer til kon- reklamertrek for og sit mellom andre Ingar Arnøy frå feranse. Ideen om ein konferanse seltse gjennom Noregs Mållag, Sylfest Lomheim frå vart langt på veg skapt då Suldal NorskNo Tidend. Språkrådet, Ingeborg Mjør frå Uni- Mållag hadde møte med ordfø- No blir det duell versitetet i Stavanger og Janne Karin rarar og rådmenn i kommunane i JJuleheftebyu Støylen frå Nynorsksenteret. Hjelmeland, Sauda, Suldal og Vin- òg.òg Kvifor bør barna høyre nynorsk- dafj ord, der ein mellom anna tok Skald gjev litteratur i barnehagen? Kvifor bør opp språksituasjonen i barneha- nemleg ut ei samlinsamling av dei mest ein formidle den lokale dialekten gane. Målgruppa for konferansen populære julesongane i nynorsk og den nynorske songskatten til er tilsette i barnehagar, skular og språkdrakt. Boka er i god, gam- barna? Korleis kan nynorsken stå kommunar, politikarar, føresette og maldags stil eit hefte til å ha i sterkare i barnehagen? Det er dei andre interesserte. neven når ein går rundt jule- sentrale spørsmåla når Suldal Mål- Konferansen er gratis. treet og med hol slik at det kan hengjast på juletreet – praktisk, Innleiingar dekorativt, og med ein god dose TYDELEG: – Eg har lagt vekt på å vere tydeleg, å bli Ingar Arnøy: Eit tospråkleg Noreg – det tospråklege barnet forstått, seier Bergljot Hjorthol, som har fått Sunnmøre nostalgi. Janne Karin Støylen: Fordi han er bra! Om ny, nynorsk barnelitteratur Mållags målpris for 2009. Her saman med prisutdelar Dei har samla 23 songar. Dei Ingeborg Mjør: Ein barnehage med meir nynorsk språk og kultur – ein barnehage Terje Aarset. Foto: Sunnmøre Mållag aller fl este høyrer til dei vi kan med eit stimulerande språkmiljø kalle den nynorske songskatten: Sylfest Lomheim: Korleis lærer barn språk? «Det lyser i stille grender» av Tone Bøhn: Alt samvere er språkleg samvere Jakob Sande, «Kling no klokka», Ruth Anne Moen: Songar på dialekt: Praktiske døme, presentasjon av lokale «Sæle jolekveld» av Elias Blix, og songbøker, høve til å lære eit par småstubbar Målpris «Sjå, tusen julelys blir kveikt» av Jan Olav Fretland: Spørsmål, oppsummering og avslutning Halldis Moren Vesaas. Til slutt i heftet er det også teke med no- til Hjorthol kre songar på bokmål som til dø- mes «Deilig er jorden» og «Så går vi rundt om en enebærbusk». – Det er kjekt å få denne prisen. Eg 700 000 kroner veit eg er i godt selskap, sa Bergljot til Diktarvegen Hjorthol i NRK Møre og Romsdal då Regjeringa gir 700 000 kroner til ho fekk Sunnmøre Mållags målpris for prosjektet «Diktarvegen – riksveg 2009. 13 frå Jæren til – Eg har lagt vekt på å vere tydeleg, å bli forstått. Sunnfj ord». Difor såg eg det som ein kompliment då ein fi skar Prosjektet på kaia i Ålesund sa om meg: «Ho nye der oppe skal etablera eit med dokke, ho e god å forstå.» Det var sjefen min felles litteratur- då, Joakim Rønneberg, som fortalde meg det. Eg og kulturnett- oppfatta det slik at eg nådde fram til fi skaren også verk, og med- når han var ute på havet, og det kanskje skurra litt i verka til mar- knadsføring av eteren, heldt Bergljot Hjorthol fram i takketalen sin. Bjørn Sigurdsøn/Scanpix/regjeringa.no Foto: regionen. Dugande og entusiastisk – Det er gledeleg at så Det var leiaren i målprisnemnda, Terje Aarset, som mange kommunar går saman overrekte prisen. I grunngjevinga la han vekt på at om å satsa på omdømmebyg- vinnaren er ein dugande og entusiastisk program- ging med utgangspunkt i den medarbeidar og ein framifrå ordskifteleiar. Ho set litterære arven i regionen, sa seg alltid godt inn i sakene på førehand, ho er nøy- dåverande kommunal- og regio- tral og objektiv, og ho lèt deltakarane sleppe til med nalminister Magnhild Meltveit meiningane sine utan å bli avbrotne i tide og utide, Kleppa (biletet) då ho tildelte sa Aarset. pengane i september. – Eit mål med denne satsinga Eit føredøme er å få unge til å etablera seg Kommunal- og regionalminister Magnhild Meltveit Kleppa og Hege Myklebust, i Distrikts-Noreg. Derfor vil eg styremedlem i Stord mållag. Foto: Agnar Kaarbø/KRD Han kom også med eit kritisk hint om språkreglane i NRK då han sa følgjande: «B. Hj. har ei god radio- oppfordra prosjekteigarane i røyst, framifrå tekstuttale og eit roleg taletempo. Diktarvegen til å involvera dei Ho er språkleg svært stø og nyttar ein levande og unge som ei sentral målgruppe. ledig normalisert nynorsk som kan vere eit føre- Eg har store forventningar til eit Stord er Årets nynorskkommune døme for mange andre i ei tid der NRK har fått nye prosjekt som skal lyfta fram både Stord kommune er kåra til Årets dagleg språk, og byggjer sin kultu- og meir liberale sråkreglar.» Per Sivle, Jakob Sande, Olav H. nynorskkommune 2009. Fjell kom- relle identitet opp mot dette, seier Då Bergljot Hjorthol kom til NRK Møre og Hauge, Rasmus Løland og Arne mune får rosande omtale. Dei to statsråden. Romsdal i 1978 var det klare krav til normalisering Garborg, seier Kleppa. arbeider for å oppretthalda nynorsk – Stord er ein verdig vinnar av av talespråket. – Det er eg glad for. Det normali- Prosjekteigar er Landssaman- som eit aktivt og vitalt bruksspråk, prisen som årets nynorskkommune serte nrk-språket har vorte mitt talespråk, og det er slutninga av nynorskkommunar. seier kommunal- og regionalminis- 2009, seier Kleppa. eit greitt språk å ha. ter Magnhild Meltveit Kleppa. – Eg vonar prisen vil verka Ho mintest også tida i Bergens Tidende, dit ho Nynorsk-Rema Prisen skal gå til ein kommune stimulerande for alle som er en- kom som lærling rett etter gymnaset. Den gongen Nordfj ord Kjøtt har éin kunde: som har nynorsk som sitt offi sielle gasjerte i å oppretthalda nynorsk laut ho skrive bokmål. Berre i spesielle samanhen- Rema 1000. No har selskapet språk, og som har gjort ein særskild som eit aktivt og vitalt bruksspråk i gar godtok redaktøren nynorsk, og då måtte det byrja å produsere ferdigmat, innsats for å fremja nynorskens kommunane, og at dette kan bli ein vere i-mål. (soli, døri, øksi, jordi osv.) Dermed bles og skulle du ha sett: Dei gjer det plass i samfunnet. Prisen er nyopp- inspirasjon til vidare innsats. ho i heile nynorsken, og skreiv berre bokmål, sa ho jammen på nynorsk. «Nyheit» retta og består av 100 000 kroner Elleve kommunar søkte om å til slutt. står det på lapskauspakka. og eit trykk av Terje Risberg. bli vurderte til prisen. Dei elleve er I Bergens Tidende er det ikkje slik i dag, men «Smakfulle rettar av ferske, na- –I ei tid med internasjonalise- Valle, Sund, Vinje, Fjell, Lom, Hor- særleg i dei store Oslo-avisene vert journalistane turleg råvarer etter tradisjonsrike ring og språkpåverknad utanfrå nindal, Stord, Aurland, Norddal, pressa inn i den same språklege tvangstrøya den oppskrifter». Endå ein grunn til å er det fl ott at så mange som 114 Nissedal og Ullensvang kommunar. dag i dag. handle på Rema, med andre ord. kommunar brukar nynorsk som Pressemelding KRD Pressemelding

Dobbelt? Får du dobbelt opp av Norsk Tidend, kan det kome av at du er medlem av både Mållaget og NMU. Send e-post til [email protected] om du meiner det greier seg med eitt eksemplar.