Areal- og strukturutvikling i Aust-Agder-jordbruket
Historisk utvikling, 1929–2010 i Aust-Agder Kjelde: Jordbruksteljingane, SSB. Driftseiningar over 5 dekar er med.
Tal jordbruksbedrifter (bruk) 8000
7000 6339 6297 6105 6000 5261 5000
4000 3478 3008 3000 2134 2000 1258 1000 728
0 1929 1939 1949 1959 1969 1979 1989 1999 2010
Jordbruksareal og areal pr. jordbruksbedrift (bruk) Jordbruksareal i drift Areal pr. jordbruksbedrift (bruk) 300000 300
250000 250
200000 200
150000 150
Dekar totalt 100000 100 Dekar pr. eining 50000 50
0 0 1929 1939 1949 1959 1969 1979 1989 1999 2010
Utvikling dei siste ti åra i Aust-Agder Kjelde: Søknad om produksjonstilskot, Landbruksdirektoratet. Birøktbedrifter utan jord er utelatt.
Tal jordbruksbedrifter 1400
1200
1000
792 754 800 720 706 683 665 666 663 657 649 600
400
200
0
Jordbruksareal og areal pr. jordbruksbedrift Jordbruksareal Areal pr. jordbruksbedrift 200000 200
150000 150
100000 100 Dekar totalt
50000 50 Dekar pr. foretak
0 0
Tal jordbruksbedrifter Tal jordbruksbedrifter i kommunane i Aust-Agder. 2004 2005 2006 2007 2008 2009* 2010* 2011* 2012* 2013* Landet 52786 50932 49405 48174 47289 46553 45730 44723 43954 42923 Aust-Agder 792 754 720 706 683 665 666 663 657 649 Aust-Agder m/birøkt 701 702 684 679 673 Risør 22 21 19 17 16 16 15 14 14 15 Grimstad 129 121 115 109 108 107 107 104 109 106 Arendal 114 110 104 107 103 101 104 103 104 103 Gjerstad 29 27 22 20 20 20 19 19 17 18 Vegårshei 27 28 26 26 24 21 24 24 20 19 Tvedestrand 24 25 27 30 31 30 30 32 31 32 Froland 69 61 57 55 52 50 53 52 48 43 Lillesand 43 41 39 36 35 35 32 33 32 31 Birkenes 83 76 72 74 73 67 66 68 67 68 Åmli 53 48 46 44 45 43 42 42 44 42 Iveland 20 21 22 24 19 19 17 18 18 19 Evje og Hornnes 62 64 64 62 60 61 60 55 52 51 Bygland 47 44 41 39 37 37 38 38 38 37 Valle 57 54 53 50 48 47 48 49 51 52 Bykle 13 13 13 13 12 11 11 12 12 13 *Birøktbedrifter utan jord er utelatt frå tala for kommunane, men er med i talet for landet.
Endring i tal jordbruksbedrifter 2003–2013
Bykle Valle Bygland Evje og Hornnes Iveland Åmli Birkenes Lillesand Froland Tvedestrand Vegårshei Gjerstad Arendal Grimstad Risør Aust-Agder Landet
-50% -40% -30% -20% -10% 0% 10% 20%
Jordbruksareal i drift (med innmarksbeite) Tal dekar jordbruksareal i drift (med innmarksbeite) i kommunane i Aust-Agder. 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Landet 10255149 10254575 10249116 10235383 10170635 10087460 10019349 9982818 9893628 9839699 Aust-Agder 113 286 112 790 112 166 112 071 111 487 111 738 110 786 111 592 110 116 109 623 Risør 2 746 2 650 2 557 2 636 2 607 2 657 2 503 2 557 2 581 2 605 Grimstad 18 631 18 591 18 113 17 943 18 158 18 115 18 106 17 643 16 794 16 613 Arendal 16 563 16 839 16 451 16 617 16 479 16 912 16 615 16 443 16 414 16 093 Gjerstad 4 659 4 697 4 555 4 179 4 149 4 262 4 291 4 337 4 212 4 175 Vegårshei 2 863 2 869 2 756 2 679 2 461 2 184 1 812 1 917 1 786 1 715 Tvedestrand 4 965 5 090 5 179 5 465 5 636 5 438 5 505 5 922 5 702 5 633 Froland 6 651 6 048 6 096 6 069 5 809 5 725 5 977 5 923 5 722 6 077 Lillesand 6 380 6 352 6 485 6 170 5 863 5 778 5 726 6 024 5 729 5 424 Birkenes 10 083 9 962 10 219 9 963 9 937 9 670 9 500 9 633 10 450 10 905 Åmli 9 237 9 112 8 769 9 239 9 593 9 681 9 628 9 722 9 740 9 164 Iveland 3 273 3 495 3 840 4 211 3 934 4 090 4 270 4 423 4 310 4 365 Evje og 9 764 9 753 10 105 10 065 9 857 10 270 9 579 9 693 9 729 9 789 Hornnes Bygland 7 068 7 062 6 755 6 598 6 738 6 796 6 873 6 971 6 862 6 890 Valle 8 637 8 504 8 554 8 502 8 554 8 676 9 038 8 839 8 499 8 553 Bykle 1 766 1 766 1 732 1 735 1 712 1 484 1 363 1 545 1 586 1 622
Endring i jordbruksareal (med innmarksbeite) 2003–2013
Bykle Valle Bygland Evje og Hornnes Iveland Åmli Birkenes Lillesand Froland Tvedestrand Vegårshei Gjerstad Arendal Grimstad Risør Aust-Agder Landet
-50% -40% -30% -20% -10% 0% 10% 20% 30% 40%
Dyrka jord i drift (utan innmarksbeite) Tal dekar dyrka jord i drift (utan innmarksbeite) i kommunane i Aust-Agder. 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Landet 8878282 8838727 8792442 8745862 8662546 8563818 8469914 8418387 8329520 8277032 Aust-Agder 103 827 103 431 102 390 101 666 100 714 100 620 98 145 98 265 96 363 95 744 Risør 2 672 2 576 2 479 2 558 2 464 2 517 2 409 2 435 2 434 2 421 Grimstad 18 048 17 987 17 314 17 171 17 315 17 348 17 303 17 000 16 286 16 087 Arendal 16 136 16 400 16 049 16 224 15 945 16 345 15 975 15 769 15 750 15 341 Gjerstad 4 539 4 597 4 491 3 610 3 543 3 655 3 628 3 759 3 661 3 662 Vegårshei 2 065 2 032 1 988 1 933 1 763 1 559 1 354 1 370 1 284 1 272 Tvedestrand 4 585 4 699 4 744 4 938 5 141 4 943 4 991 5 320 5 083 5 014 Froland 6 174 5 651 5 717 5 679 5 434 5 347 5 626 5 402 5 211 5 575 Lillesand 6 159 6 255 6 392 6 049 5 690 5 627 5 593 5 749 5 490 5 202 Birkenes 8 278 8 142 8 311 8 101 8 061 7 731 7 415 7 431 7 566 7 803 Åmli 8 546 8 397 8 039 8 447 8 670 8 760 8 749 8 809 8 810 8 349 Iveland 2 876 3 027 3 219 3 526 3 326 3 430 3 118 3 260 3 254 3 298 Evje og Hornnes 8 327 8 402 8 661 8 611 8 562 8 723 7 478 7 565 7 478 7 533 Bygland 6 617 6 605 6 340 6 223 6 277 6 269 6 290 6 137 6 130 6 143 Valle 7 312 7 168 7 179 7 166 7 106 7 064 7 111 7 004 6 623 6 700 Bykle 1 493 1 493 1 467 1 430 1 417 1 302 1 105 1 255 1 303 1 344
Endring i dyrka jord (utan innmarksbeite) 2003–2013
Bykle Valle Bygland Evje og Hornnes Iveland Åmli Birkenes Lillesand Froland Tvedestrand Vegårshei Gjerstad Arendal Grimstad Risør Aust-Agder Landet
-50% -40% -30% -20% -10% 0% 10% 20%
Areal pr. jordbruksbedrift Tal dekar jordbruksareal (med innmarksbeite) pr. jordbruksbedrift og endring 2003–2013. I tala for kommunane er birøktbedrifter utan jordbruksareal utelatt. Kommune 2003 2013 Endring Risør 114 174 52 % Grimstad 135 157 16 % Arendal 133 156 17 % Gjerstad 151 232 53 % Vegårshei 97 90 -7 % Tvedestrand 179 176 -2 % Froland 92 141 54 % Lillesand 139 175 26 % Birkenes 121 160 33 % Åmli 169 218 29 % Iveland 130 230 76 % Evje og Hornnes 140 192 37 % Bygland 139 186 34 % Valle 135 164 21 % Bykle 130 125 -4 % Aust-Agder u/birøkt 133 169 27 % Aust-Agder m/birøkt 163 23 % Landet m/birøkt frå 2009 186 229 23 %
Areal pr. jordbruksbedrift
250
200
150
2003 2013 Dekar 100
50
0
Kommentarar
Tal jordbruksbedrifter som søkjer produksjonstilskot Reduksjonen i tal jordbruksbedrifter i Aust-Agder flata ut i 2009–2011 med 666–663 jordbruksbedrifter i Aust-Agder. I 2012 var talet bedrifter 657, og i 2013 fall det ned til 649. Tal jordbruksbedrifter i Aust-Agder vart redusert med 25 % frå 2003 til 2013. På landsbasis var reduksjonen 22 %.
Birøktarar fekk produksjonstilskot frå og med sommaren 2009. Me har trekt frå søkjarar med bikubar og utan jordbruksareal i Aust-Agder-tala. Aust-Agder er eit lite jordbruksfylke, men har tradisjonelt vore store innan birøkt. Birøktarane gir difor betydelige utslag i våre tal. Totalt tal søkjarar om produksjonstilskot sommaren 2013 var 673 inkl. alle birøktbedriftene. Frå 2010 til 2011 blei totaltalet søkjarar i Aust-Agder redusert på grunn av biesjukdomen open yngelråte. Ved å trekkja ut dei reine birøktbedriftene frå tala fjernar me slike svingingar som ikkje har med strukturen i jordbruket å gjera.
Jordbruksareal i drift Jordbruksarealet i Aust-Agder er redusert med 4,1 % frå 2003 til 2013. På landsbasis var talet 4,0 % reduksjon. Innmarksbeitearealet har auka. Tala skjuler difor ein enno større nedgang for den mest verdfulle jorda, fulldyrka og overflatedyrka jord. Held me innmarksbeitearealet utanfor, er nedgangen i areal dyrka jord 8,9 % i Aust-Agder og 6,9 % i landet.
Areal pr. jordbruksbedrift I 2013 disponerte kvar jordbruksbedrift (søkjarar om produksjonstilskot) i gjennomsnitt 169 dekar i Aust-Agder og 229 dekar på landsbasis. I Aust-Agder er jordbruksbedriftene altså mindre enn landsgjennomsnittet, men einingsstorleiken auka meir enn i resten av landet ein periode. Auken i perioden 2003–2013 var i Aust-Agder 27 % og i landet totalt 23 %. Det meste av auken kom i første delen av perioden.
Skilnader mellom kommunar Gjerstad har hatt prosentvis størst nedgang i tal jordbruksbedrifter. Også i Risør, Froland og Vegårshei har ein stor del lagt ned dei ti siste åra. Tvedestrand skil seg ut med oppgang.
Når det gjeld nedgang i jordbruksareal i drift skil Vegårshei seg negativt ut med 41 % nedgang på ti år. Det ser ut til at andre ikkje har overtatt drifta av areala når ei jordbruksbedrift har slutta i Vegårshei. Iveland har hatt den mest positive utviklinga i jordbruksareal. Største delen av auken er innmarksbeite. Tvedestrand har auka arealet dyrka jord.
Gjerstad, Iveland og Åmli har dei største einingane i Aust-Agder målt i jordbruksareal med 232, 230 og 218 dekar i gjennomsnitt pr. jordbruksbedrift.
Grimstad og Arendal er dei to klart største jordbrukskommunane i Aust-Agder, både målt i areal og tal jordbruksbedrifter.