PRIS 60c

Rhif 322

Hydref Y TINCER 2009 PAPUR BRO GENAU’R-GLYN, MELINDWR, TIRYMYNACH, TREFEURIG A’R BORTH Cyfeirlfyr cynhwysfawr o gaeau chwarae Cymru

Mae’r Lolfa wedi lluniau. Mae’r gyfrol yn cyhoeddi cyfeirlyfr sy’n fwynglawdd o ffeithiau cynnwys manylion pob diddorol. Er enghraifft, cae pêl-droed a rygbi faint o bobl sy’n gwybod yng Nghymru. Mae i’r Eisteddfod Genedlaethol The Football and Rugby gael ei chynnal ar faes Playing Fields of Wales gan Cwins Caerfyrddin ac i Richard E Huws, Bont-goch, wirfoddolwyr symud 25,000 yn cynnwys gwybodaeth tunnell o bridd er mwyn am gaeau chwarae creu cae rygbi yng Nghwm mewn dros 600 o drefi a Gwrach. Bydd y gyfrol phentrefi yng Nghymru. hon yn sicr o apelio at Rhoddir sylw a manylion chwaraewyr a chefnogwyr diddorol am gaeau’r Borth, clybiau pêl-droed a rygbi o Bow Street, Goginan, bob safon yng Nghymru Penrhyn-coch a Threfeurig sydd am wybod mwy am (ym Manc-y-darren). hanes y caeau maent yn Ceir yn y gyfrol chwarae arnynt, yn ogystal wybodaeth fanwl am ag at haneswyr lleol. leoliadau’r caeau, hanes eu henwi, hanes y Richard E, Huws The clybiau, maint y torfeydd, Football and Rugby Playing digwyddiadau o bwys, Fields of Wales Y Lolfa, 2009 gêmau enwog a rhai 331t. £8.95

Tarw y fl wyddyn 2009 Dyma enillydd cystadleuaeth Cymdeithas Gwartheg Duon Cymreig - Gwarcwm Max 10fed, tarw 3½ blwydd oed a fagwyd ac a arddangoswyd gan D Huw Jones, Llety Cynnes, Bow Street. Andrew Gittins a Daniel Basnett - gweler tudalen 5

templatelliw.indd 1 13/10/09 12:01:54 2 Y TINCER HYDREF 2009

CYDNABYDDIR Y TINCER CEFNOGAETH - un o bapurau bro Ceredigion | Sefydlwyd Medi 1977 ISSN 0963-925X | Rhif 322 | Hydref 2009

SWYDDOGION

GOLYGYDD - Ceris Gruffudd DYDDIADUR Y TINCER Rhos Helyg, 23 Maesyrefail Penrhyn-coch ☎ 828017 Y DYDDIAD OLAF Y BYDD GOHEBWYR LLEOL YN DERBYN DEUNYDD [email protected] AR GYFER Y RHIFYN NESAF FYDD TACHWEDD 12 a TACHWEDD 13 I’R

STORI FLAEN - Alun Jones GOLYGYDD. DYDDIAD CYHOEDDI TACHWEDD 26 Gwyddfor ☎ 828465 SYLWER FOD Y DREFN YN WAHANOL I’R ARFER

TEIPYDD - Iona Bailey HYDREF 16 Nos Wener Bingo yn HYDREF 22 Nos Iau Parti caws TACHWEDD 18 Nos Fercher Neuadd yr Eglwys, Penrhyn-coch a gwin a gemwaith ‘Tlws’ yn Cofi o BJ yng nghwmni Andrea Parry CYSODYDD - Dylunio GraffEG ☎ 832980 Rhydyrysgaw, 1 Glan Ceulan ac eraill Cymdeithas y Penrhyn yn CADEIRYDD - Mrs Llinos Dafi s, Cedrwydd, HYDREF 16 Nos Wener Cwrdd Penrhyn-coch o 7.00 ymlaen. Elw festri Horeb, Penrhyn-coch am 7.30 Llandre ☎ 828262 Diolchgarwch Capel Pen-llwyn. at Gronfa Trefeurig, Eisteddfod Pregethir gan y Parchg John Genedlaethol yr Urdd 2010 TACHWEDD 19 Nos Wener IS-GADEIRYDD - Elin Hefi n, Ynyswen, Gwilym Jones, Caerfyrddin. Bingo yn Neuadd yr Eglwys, Stryd Fawr, Y Borth ☎ 871334 Croeso i bawb. HYDREF 23 Nos Wener Disco Penrhyn-coch YSGRIFENNYDD - Anwen Pierce Calangaeaf Cylch Meithrin Pen- 46 Bryncastell, Bow Street ☎ 828337 HYDREF 16 Nos Wener Y llwyn yn Neuadd y Pentref, o 4 – 6 TACHWEDD 20 Nos Wener Ms Parchg Goronwy Evans, Llambed o’r gloch.Croeso cynnes i bawb. Rebecca Williams, Goginan, TRYSORYDD - Paul Bevan, Felin Ddewi, 4 Glan- ceulan, Penrhyn-coch ☎ 820 583 “Cymeriadau a Hiwmor” Cymdeithas Lenyddol y Garn yn [email protected] Cymdeithas Lenyddol y Garn yn HYDREF 23 Dydd Gwener festri’r Garn am 7.30 festri’r Garn am 7.30 Ysgolion Ceredigion yn cau am TREFNYDD Y CYFEILLION - Bryn Roberts, 4 hanner tymor TACHWEDD 25 - Cyfarfod y Brynmeillion, Bow Street ☎ 828136 19 HYDREF Nos Lun Cyfarfod Tincer. gweler tudalen 3. LLUNIAU - Peter Henley cangen Rhydypennau o Blaid TACHWEDD 3 Dydd Mawrth Dôleglur, Bow Street ☎ 828173 Cymru yn Neuadd Rhydypennau Ysgolion Ceredigion yn ailagor ar TACHWEDD 26-27 Dyddiau Iau am 7.30pm yn Neuadd ôl hanner tymor a Gwener Cwmni Mega yn cyfl wyno TASG Y TINCER - Anwen Pierce Rhydypennau. Croeso cynnes iawn Barti Ddu yng Nghanolfan y i aelodau a ffrindiau TACHWEDD 6 Nos Wener Celfyddyau am 10.00 ac 13.00 GOHEBYDDION LLEOL Parti Body Shop yn nhafarn y HYDREF 21 Nos Fercher Llion Rhydypennau o 7.30 ymlaen TACHWEDD 28 Dydd Sadwrn ABER-FFRWD A CHWMRHEIDOL Iwan yn sgwrsio am Gymeriadau i godi arian i Gylch Meithrin Cerdd-danton – canu cerdd dant di- Mrs Beti Daniel, Glyn Rheidol ☎ 880 691 nofelau, ffrwyth y ffeithiol a Rhydypennau. Croeso i bawb. stop o 11.00-17.00 yng nghanol y Sir. Y BORTH dychmygol. I ddilyn Cymanfa gerdd dant/werin; Elin Hefi n, Ynyswen, Stryd Fawr Cymdeithas y Penrhyn yn festri TACHWEDD 9 Nos Lun Mair arweinydd: Bethan Bryn. Mynediad i’r [email protected] Horeb, Penrhyn-coch am 7.30 Jenkins Bywyd yn Japan Merched y gymanfa £3 Mwy o fanylion i ddilyn Wawr Rhydypennau Trefnir gan Bwyllgor Cerdd Dant BOW STREET HYDREF 21-22 Nosweithiau Eisteddfod yr Urdd 2010 Mrs Mair Lewis, 40 Maes Ceiro ☎ 828 102 Mercher a Iau Theatr Genedlaethol TACHWEDD 15 Nos Sul Lynn Phillips, 1 Cae’r Odyn ☎ 820908 Anwen Pierce, 46 Bryncastell ☎ 828 337 Cymru yn cyfl wyno ‘Tyner yw’r Côr Godre’r Aran yn Eglwys RHAGFYR 4 Nos Wener Noson lleuad heno’ - drama Meical Povey Llanbadarn Fawr am 7.30 Tocyn: Goffi a Raffl Fawr o 7.00 – 8.00 CAPEL BANGOR/PEN-LLWYN yng Nghanolfan y Celfyddydau £10 Yr elw i Ambiwlans Awyr Adloniant i ddilyn Neuadd yr Mrs Aeronwy Lewis, Rheidol Banc Aberystwyth am 7.30 Cymru. Eglwys, Capel Bangor Blaengeuffordd ☎ 880 645 CAPEL MADOG, CEFN-LLWYD A CAPEL DEWI Dai Evans, Fferm Fronfraith, Comins-coch, Y Tincer drwy’r post - Pris 10 rhifyn - £9 (£19 i wlad ☎ 623660 y tu allan i Ewrop). Cysylltwch â Haydn Foulkes, 7 ^ Alwen Griffi ths, Lluest Fach ☎ 880335 Maesyrefail, Penrhyn-coch, Aberystwyth, Ceredigion, Elwyna Davies, Tyncwm ☎ 880275 CLWB CWL SY23 3HE. ☎ 01970 828 889 DÔL-Y-BONT Penrhyn-coch Mrs Llinos Evans, Dôlwerdd ☎ 871 615 Y Tincer ar dâp - Cofi wch fod modd cael Y Tincer Ar Agor Llun - Gwener DOLAU ar gaset ar gyfer y rhai sydd â’r golwg yn pallu. Mae 3.30 - 5.30 Mrs Margaret Rees, Seintwar ☎ 828 309 pymtheg eisoes yn manteisio ar y cynnig. Os hoffech £5 y sesiwn . £4 ail blentyn GOGINAN chi dderbyn copi o’r tâp, cysylltwch â Mrs Vera Lloyd, 7 Mrs Bethan Bebb, Penpistyll, Maes Ceiro, Bow Street ☎ 828555. Bwyd a Diod Iachus yn Gynwysedig Cwmbrwyno ☎ 880 228 Gofal Plant Cofrestredig LLANDRE Camera’r Tincer - Cofi wch am gamera digidol y I fwcio cysylltwch â Mrs Mair England Pantyglyn, Llandre ☎ 828693 Tincer – mae ar gael i unrhyw un yn yr ardal fydd am ei Nicola Meredith 07972 315392 PENRHYN-COCH fenthyg i dynnu llun ar gyfer y papur o gyngerdd, cinio Neu cipiwch i mewn i’r clwb ar ôl Ysgol Mairwen Jones, 7 Tan-y-berth ☎ 820642 neu ddigwyddiad a gynhelir o fewn ein dalgylch. Fe’i TREFEURIG cedwir gan Mrs Mair Lewis, 40 Maes Ceiro, Bow Street Mrs Edwina Davies, Darren Villa (☎ 828102). Os byddwch am gael llun eich noson goffi Celf a Chreft, Gemau tu mewn ag allan, Pen-bont Rhydybeddau ☎ 828 296 yn Y Tincer defnyddiwch y camera. Wii a Playstation, Pwll Pelau a mwy!

templatelliw.indd 2 13/10/09 12:09:36 Y TINCER HYDREF 2009 3

Trwy gyfrwng eich cyhoeddiad, “OS MÊTS”: YMLAEN I 2009 - 10 CYFEILLION Y hoffwn dynnu sylw bob dioddefydd sydd â Chlefyd Cymdeithas yw “OS MÊTS” a sefydlwyd fel menter ieuenctid TINCER Rhwystrol Cronig yr Ysgyfaint cydenwadol yng Ngogledd Cceredigion i hyrwyddo gwerthoedd a Dyma fanylion enillwyr (COPD) neu sydd â phroblemau dealltwriaeth Gristnogol ymhlith pobl ieuainc oedran 11 hyd 18 oed Cyfeillion Y Tincer Mis gyda’i ysgyfaint at y wybodaeth drwy weithgarwch, cymdeithasu a chyfeillgarwch, a hynny drwy Medi 2009. isod. Gall pobl o unrhyw oed gyfrwng y Gymraeg. ddioddef ohonynt, ond gyda £25 (Rhif 134) Huw a Brenda chymorth y Sefydliad Prydeinig Cynhaliwyd y Cyfarfod Blynyddol Cyffredinol cyntaf ar Fedi’r 9fed Williams, Berwyn, Llandre. yr Ysgyfaint rydym yn ceisio 2009 ac adroddwyd am ddatblygiad’r fenter. Etholwyd y swyddogion £15 (Rhif 41) Meinir Jones, lobio’r Aelodau Seneddol ac canlynol ar gyfer 2009 - 10. Garn Isaf, Bow Street. Aelodau’r Cynulliad i fuddsoddi o Cadeirydd: Y Parchedig John Livingstone £10 (Rhif 36) Ceris Gruffudd, mwy o arian mewn gwaith o Is-gadeirydd: Ceri Williams Rhos Helyg, 23 Maesyrefail, ymchwil. Mae’r cynnydd yn araf o Ysgrifennydd: Dewi G Hughes Penrhyn-coch. ond yn amlwg, a bydd mwy a o Trysorydd: Marianne H Powell Fe dynnwyd y rhifau gan ein mwy o welliannau i’w gweld yn y Trefi r rhaglen amrywiol ar gyfer Tymor yr Hydref a hyderir y daw golygydd yn dilyn ymarfer blynyddoedd i ddod. Cantre’r Gwaelod nos Sul ieuenctid y cylch i fwynhau’r gweithgaredd. y13eg o Fedi 2009. Un datblygiad mawr yw ffurfi o RHAGLEN TYMOR YR HYDREF 2009 Sefydliad Prydeinig yr Ysgyfaint Cysylltwch â’r Trefnydd, Bryn yn Abertawe. Y sefydliad hwn a DYDDIAD GWEITHGAREDD LLEOLIAD Roberts, 4 Brynmeillion, Bow ddechreuodd y grwpiau “Anadlu’n Street os ydych am fod yn Rhydd”, sydd bellach i’w gweld MIS HYDREF aelod. ledled Cymru. Nôd y grwpiau Nos Iau 1af SWPER Y CYNHAEAF Capel y Garn hyn yw darparu cymorth a HYDREF Am restr o Gyfeillion gweler chyngor angenrheidiol. Sefydlwyd Nos Iau 22ain http://www.trefeurig.org/ un o’r grwpiau yn Aberystwyth HWYL A SBRI [1] Capel y Garn uploads/cyfeilliontincer2009. ryw 3 blynedd yn ôl. Rydym yn HYDREF pdf cwrdd bob trydydd dydd Iau o’r Prynhawn CANOLFAN LLAIN Canolfan Llain, mis yn Neuadd bentref Llanfarian Dydd Gwener Llanarth o 1.30pm hyd 3.30pm. Cawn gyfl e 30ain HYDREF i drafod sut i wella ansawdd HANNER TYMOR bywydau ein hardal dros baned MIS TACHWEDD Annwyl Olygydd o de. Rwyf ar hyn o bryd yn paratoi Nos Lun 2il NOSON O DDRAMAU – Neuadd Tal-y-bont llyfr sy’n seiliedig ar fy ymwneud Gwahoddir siaradwyr o wahanol TACHWEDD Cwmni Arad Goch â’r Urdd ‘Yfi a Mistar Urdd a’r feysydd i siarad â ni ac i ddarparu Nos Iau 19fed Cwmni Da’ gyda’r prif ffocws HWYL A SBRI [2] Capel y Garn Cyngor a chymorth angenrheidiol TACHWEDD ar gofnodi stori ymgyrch Mistar i ni. Urdd. Cyhoeddir y gyfrol yn Nos Fercher PWYLLGOR Festri Capel y 25ain GWEITHREDOL AC Garn ystod mis Ebrill 2010, mewn Rydym yn cofi o hefyd am y bobl TACHWEDD YMGYNGHOROL 7 o’r gloch yr hwyr da bryd ar gyfer Eisteddfod arbennig hynny sydd gartref ac yn CYMDEITHAS “OS MÊTS” Genedlaethol yr Urdd Ceredigion rhoi o’u hamser i wella ansawdd a gynhelir y fl wyddyn nesaf yn bywydau a chynnig cymorth a MIS RHAGFYR Llanerchaeron. dealltwriaeth i ni. Diolch yn fawr. Nos Iau 3ydd CERDYN A CHAROL Neuadd Tal-y-bont RHAGFYR Byddwn yn gwerthfawrogi Mae croeso i chi fynychu ein derbyn unrhyw luniau sydd ar cyfarfodydd neu os hoffech chi Nos Fawrth 15fed CANU CAROLAU Cartref Tregerddan gael yn ymwneud ag ymgyrch gael mwy o wybodaeth cysylltwch RHAGFYR ac Afallen Deg Mistar Urdd gyda’r posibilrwydd â fi neu David ar 01970 611429. neu Nos Fercher o’u defnyddio yn y gyfrol. Mae 16eg RHAGFYR deunydd sy’n perthyn i’r cyfnod o Yn gywir 1976 i 1980 o ddiddordeb arbennig G. Thomas Am ragor o fanylion cysyllter â Dewi G Hughes, Bodhywel, Bow Street ond gall lluniau mwy diweddar [01970 828026; e-bost - [email protected]] hefyd fod yn ddefnyddiol. Byddai disgrifi ad byr o’r lluniau yn gymorth.

Mae angen i’r lluniau gyrraedd Gair oddi wrth y Pwyllgor - Apêl am Bobl y cyhoeddwyr cyn mis Rhagfyr Mae’r Tincer yn bapur bro ohebydd, neu helpu mewn arbennig am gyfraniadau 2009 naill ar ebost ylolfa@ylolfa. deniadol ei olwg a bywiog ei rhyw ffordd arall? Os felly ariannol gan ein darllenwyr. com neu drwy’r post at: Y gynnwys, does dim dwywaith dewch i’r cyfarfod agored sy’n Gofynnwn i chi anfon eich Golygydd, Y Lolfa, Tal-y-bont, am hynny. Ond mae hi wedi cael ei gynnal Nos Fercher am rhoddion at drysorydd y Tincer: Ceredigion SY24 5HE. dod yn amlwg yn ddiweddar 25 Tachwedd, yn festri Noddfa, Paul Bevan,

bod angen chwystrelliad o egni Bow Street am 7.30 Diolch ymlaen llaw. arno! Mae gyda ni olygydd Byddwn yn gwerthfawrogi eich Hwyl ymroddedig a gweithgar, ond Apêl am Arian cyfraniadau’n fawr iawn.

mae angen pwyllgor egnïol i’w Mae angen rhagor o arian arnon Wynne Melville Jones gefnogi. ni hefyd, yn ogystal â phobl, Os ydy dyfodol y Tincer o Llanfi hangel Genau’r-glyn i gadw safon uchel y papur ddiddordeb i chi dewch i’r Oes diddordeb gennych chi a sicrhau ei fod yn cyrraedd cyfarfod ar nos Fercher, 25 mewn ymuno â’r pwyllgor, yn gyson bob mis. I’r perwyl Tachwedd yn festri Noddfa, [email protected] neu fod yn ddosbarthwr, neu’n hwn, rydym yn gwneud apêl Bow Street am 7.30.

templatelliw.indd 3 13/10/09 12:02:03 4 Y TINCER HYDREF 2009

Y BORTH

Pen blwydd Hapus hofran dros Y Borth yn ei gleider Borth, (a ddaeth, yn ddiweddar, fach un dyn. Dangosodd Patrick yn Gyngor Cymunedol Y Borth), Anfonwn ein dymuniadau gorau rai o’r lluniau hardd o arfordir a lle roedd i wasanaethu am 45 o at Mrs Nancie Birch, Fairview, mynyddoedd Gogledd Cymru y fl ynyddoedd, gan ddod yn Faer Y Y Graig, a ddathlodd ei phen mae wedi’u tynnu o’r awyr. Borth yn y dyddiau pan oedd gan blwydd yn 90 deg oed ar yr 8fed Diolchwyd iddo gan Betty Y Borth Faer ei hunan. Roedd o Hydref. Horton. yn aelod sefydlu a swyddog yn Ngwasanaeth Gwylwyr y Bore Coffi Bob amser y mae croeso i Jo Glannau yn Y Borth, a hefyd, ym Davies, Waunfawr, a ddaeth i’r 1966, yn aelod sefydlu o gangen Cynhaliwyd Bore Coffi er budd cyfarfod nos Fercher, 16 Medi, i RNLI Y Borth, lle gwasanaethodd yr Apêl Ganser Macmillan yng ddangos y grefft o wneud siocledi fel Ysgrifennydd Anrhydeddus ac, Nhgaffi “Boulders” ddydd Sadwrn, gartref. Ar ôl i bawb samplo’r yn ddiweddar, fel Is-Lywydd. Hyd 26 Medi. Diolchir i Derek, canlyniadau blasus, fe ddiolchwyd at y diwedd, fe ddaliodd i fod yn Gwenda a staff “Boulders” ac i’r iddi gan Beris Galliford. weithgar ym mhopeth oedd yn llu o yfwyr coffi a gefnogodd yr mynd ymlaen yn yr ardal. Bob achlysur. Marwolaeth Dydd Sul Y Coffa yn Eglwys Sant Mathew, Aran a fyddai’n darllen Eveline Jones, Wennol, a ddathlodd ei Clwb yr Henoed Mr Thomas Aran Morris MBE enwau y rhai a gwympodd yn phen blwydd yn 90 oed gda’i gweinidog y rhyfeloedd y byd.. Dim ond Parch Wyn Rh. Morris Mwynhaodd Clwb yr Henoed Yn drist iawn, bu farw Mr Aran dwy fl ynedd yn ôl, fe ddaeth yn wibdaith fer i Aberdyfi a Morris, Bel-Air, yn sydyn yn ei aelod sefydlu a Llywydd cangen Phorthmadog ar ddiwrnod braf gartref, Ddydd Sul, 13 Medi, dim newydd Y Lleng Brydeinig yn y Dr. Aeron Davies (Clwb Golff o derfyn haf, ddydd Iau, 24 Medi. ond pythefnos ar ôl iddo ddathlu Y Borth. Ymunodd, hefyd, a Y Borth), Mr Paul Frost (RNLI Diolchir i Joy Cook a Graham ei ben blwydd yn 90 oed. Chymdeithas y Seren Bwrma yn Y Borth), Y Parchg. Ddr David Taylor a drefnodd y daith. Aberystwyth. Yn olffi wr brwd Williams (Y Lleng Brydeinig), Gwir fachgen Y Borth oedd Aran hyd at ei seithdegau, fe ddaliodd i Y Cyngh. Ray Quant MBE a’r Cwrdd Diolchgarwch Morris, wedi’i eni a’i fagu yn y ymddiddori yng ngweithgareddau Parchg. Marjorie Hill (ar ran Kay pentref. Gwasanaethodd yn y Clwb Golff y Borth ac Ynys-las, a Johnson, merch Aran, a’r teulu). Nos Wener, 25ain o Fedi, Llynges Frenhinol yn ystod yr gellid ei weld yn cerdded ar hyd cynhaliwyd y Gwasanaeth Ail Ryfel Byd, ac roedd yn falch y morglawdd bron bob dydd ar ei Cymerwyd rhan yn y Diolchgarwch blynyddol yng iawn o’r llong, H.M. S. Onslaught, ffordd i’r Clwb; am fl ynyddoedd Gwasanaeth gan Y Parchg. Nghapel y Gerlan o dan ofal yr oedd wedi bod yn aelod o’i maith, hyd at y diwedd, efe a Cecilia Charles (Ficer Eglwys Sant y Parchedig Richard Lewis. chriw drwy gydol dyddiau blin drefnodd y Twrnamaint Golff Mathew), y Parchg. Ralph Willcox Y Pregethwr Gwadd oedd y Confois Arctig i Rwsia: am blynyddol er budd yr RNLI. (brawd-yng-nghyfraith), Y Parchg. y Parchedig Andrew Lenny, fl ynyddoedd wedyn byddai’n Ym 2008, fe’i gwobrwywyd â’r Marjorie Hill (chwaer-yng Aberystwyth, a ddewisodd yr cynnal aduniadau blynyddol MBE mewn cydnabyddiaeth o’i -nghyfraith) a’r Parchg. Ian 8fed adnod allan o Salm 34 fel yn Y Borth, lle byddai’i waith ar gyfer diogelwch ar y môr. Girling (Ficer Eglwys y Drindod ei destun, “Profwch, a gwelwch gyn-gydlongwyr a’i ffrindiau yn Sanctaidd, Aberystwyth). mai da yw’r Arglwydd.” Cafwyd y pentref yn dod at ei gilydd i hel Roedd Eglwys Sant Mathew Dilynwyd y Gwasanaeth pregeth rymus ganddo a hir atgofi on ac i fwynhau cinio blasus yn llawn i’r ymylon ar gyfer gan ymlosgiad yn Amlosgfa gofi r. Roedd y Capel a’r Festri a noson gymdeithasol. y Gwasanaeth Angladdol, Aberystwyth. wedi eu haddurno yn gelfydd Ddydd Mawrth, 22 Medi. gyda gosodiadau tymhorol gan Ar ôl y rhyfel, dychwelodd Talwyd teyrnged i Aran gan Estynnwn ein cydymdeimlad Eurgain Rowlands, a hi hefyd Aran i weithio yn siop lysiau’r deulu a ffrindiau, gan gynnwys dwysaf ag Eileen, gwraig Aran, oedd yn gwasanaethu wrth teulu a, chyn bo hir, yr oedd Mr Anthony Morris (mab), ynghyd a’r holl deulu. Bydd yr organ. Roedd y casgliad o yn chwarae rhan amlwg ym Mr Stephen Willcox (nai, a colled a hiraeth ar ei ôl, yn y £45 yn mynd tuag at Cymorth mywyd y pentref. Ym 1950 fe ddarllenodd hefyd gerdd gan teulu ac ym mhentref y Borth fel Cristnogol. Traddodwyd y Gras ymunodd â Chyngor Plwyf Y Lindsay Johnson, wyres Aran), ei gilydd. gan y Parchedig Wyn Morris i ddod ag oedfa fendithiol i ben. Diweddwyd y noson drwy ymgynnull yn y Festri i fwynhau 30 Mlynedd lluniaeth a chyfl e i gymdeithasu’n llawen o gwmpas y byrddau. ’Nôl Margaret Griffi ths oedd yn Carnifal Rhydypennau 1978 gyfrifol am y paratoadau, a gyda chriw Maesceiro yn diolchwyd iddi am ei chymorth ennill y wobr gyntaf am parod bob amser. nodi arafwch y Cyngor ar Sefydliad y Merched y gwaith o ledu’r ffordd ym Mhen-y-garn. Deallwn, nawr, fod yna gamgymeriad mawr Jo Jones oedd y Cadeirydd pan yng nghynllun y ffordd ddaeth aelodau o SYM Y Borth at newydd, camgymeriad a all ei gilydd unwaith eto yn Neuadd achosi llifogydd yn rhai o’r tai Gymunedol Y Borth, nos Fercher, ar fi n y ffordd fawr. Beth tybed 2 Medi. Y siaradwr gwadd oedd fydd thema Maesceiro yng Patrick Laverty, Tal-y-bont. Ers Ngharnifal 1980? rhai blynyddoedd yr ydym yn O’r Tincer Hydref 1979 gyfarwydd a gweld Patrick yn

templatelliw.indd 4 13/10/09 12:02:04 Y TINCER HYDREF 2009 5

Clwb Golff Y Borth ac Ynys-las

Adran Iau Clwb Golff Y Borth ac Ynys-las

Ar y 6ed o Fedi bu Daniel Basnett yn westai i dros 37 o aelodau ac ymwelwyr a fu’n cystadlu yn ei ddiwrnod arbennig fel Capten yr Adran Iau. Cynhaliodd Sue Wilson gystadleuaeth i chwaraewyr y Cwrs Ymarfer sydd heb fentro i’r cwrs llawn eto. Enillodd Lisa Ewart i’r marched a Lewis Dunn i’r bechgyn cystadleuaeth bwrw’r bêl bellaf ac enillodd Sion Manley cystadleuaeth y 3 thwll gyda Lisa Ewart yn ail a Ffi on Wyn Roberts yn drydedd. Dai awn chi.

Wedi’r curry arferol i’r cystadleuwyr, ffrindiau ac ymwelwyr, cyfl wynwyd y gwobrwyon am y prif gystadleuaeth medal gan Mr Rob ar y cyfl e i ddiolch i bawb am 2il Zach Galliford (Y Borth) 72:1:71 18 Awst – cystadleuaeth medal Galliford, trefnydd yr Adran Iau, eu cefnogaeth ar ei ddiwrnod (9 cefn) 1af Sion Ewart (Bow Street) 98:30:68 fel a ganlyn: arbennig a hefyd dros y 12 mis 3ydd Ben Slater (Y Borth) 101:30:71 2il Daniel Basnett (Bont-goch) diwethaf. Diolchodd Iori Jones, 74:8:66 Cystadleuaeth 7 twll Capten y Clwb, i Daniel am 12 Gorffennaf – cystadleuaeth 3ydd Gethin Morgan (Capel Seion) 1af Claire Gittins (Llanbadarn) fod yn llysgennad gwych i’r medal 95:27:68 2il Anwen Morris (Penrhyn-coch) Clwb ac am ei holl waith called 1af Aaron Bull (Capel Bangor) 3ydd Ffi on Walther (Penrhyn-coch) yn enwedig ei ymgyrch i godi 100:36:64 30 Awst – cystadleuaeth medal arian i bobl ifanc â chlefyd y 2il Ben Slater (Y Borth) 99:30:69 1af Ben Jones-Hughes (Tal-y-bont) Cystadleuaeth y Merched siwgr yn Ysbyty Bron-glais ac 3ydd Zach Galliford (Y Borth) 97:29:69 (9 cefn) 1af Bryony James (Llanbadarn) ar ei ddyfodiad yn Bencampwr 75:2:73 2il Sion Clifton (Bow Street) 94:24:70 Bechgyn Ceredigion. 98:30:68 2il Angharad Basnett (Bont-goch) 26 Gorffennaf – cystadleuaeth 3ydd Zach Galliford (Y Borth) 91:12:79 Bogey 70:1:69 Canlyniadau 1af Alex Watt (Machynlleth) -2 Cystadleuaeth i Bechgyn, Tees 2il Gethin Morgan (Capel Seion) -5 coch a gwyrdd Medal misol Medi 3ydd Angharad Basnett 1af Ben Slater (Y Borth) – 95:28:67 1af Jacob Billingsley (Dôl-y-bont) (Bont-goch) -6 2il Ben Jones-Hughes (Tal-y-bont) 81:16:65 DÔL-Y-BONT 96:27:60 (9 cefn) 2il Tyler Roberts (Rhydyfelin) 29 Gorffennaf – cystadleuaeth 3ydd Tomos Wyn Roberts (Bow 102:36:66 medal Cyfarfod Diolchgarwch Street) 103:34:69 3ydd Ben Slater (Y Borth) 100:32:68 1af Sion Ewart (Bow Street) 99:36:69 Gross gorau: Zach Galliford (Y 2il Ioan Lewis (Bow Street) 83:17:66 Cynhelir Cyfarfod Diolchgarwch Cystadleuaeth Medal i Bechgyn Borth) 70 3ydd Ben Jones-Hughes Capel y Babell pnawn Sul, 25 1af Jacob Billingsley (Dôl-y-bont) (Tal-y-bont) 100:30:70 Hydref am 2 o’r gloch. 86:16:70 Medal misol Hydref Pregethir gan ein Gweinidog, Y 2il Mathew Lucas (Bow Street) 1af Steffan Clifton (Bow Street) 4 Awst – cystadleuaeth Stableford Parchedig Wyn Rhys Morris. 98:26:72 106:45:61 1af Aaron Bull (Capel Bangor) 39 Croeso cynnes i bawb. 3ydd Luke Williams (Bow Street) 2il Gwenno Morris (Penrhyn-coch) pwynt 90:17:73 101:32:69 2il Chris James (Clarach) 37 pwynt 3ydd Tomos Wyn Roberts (Bow 3ydd Ioan Lewis (Bow Street) 36 Sgôr gorau i Ymwelwyr: Sara Street) 102:32:70 pwynt DOLAU Rees-Evans, Penrhos Gross gorau: Zach Galliford (Y Enillydd y Cystadleuaeth: Andrew Borth) 7 Awst – cystadleuaeth medal Cydymdeimlad Gittins (Llanbadarn) 82:20:62 1af Luke Williams (Bow Street) 21 Mehefi n – cystadleuaeth medal 85:18:67 Estynnwn ein cydymdeimlad i Agosach i’r Llinell ar y Cyntaf: 1af Sion Ewart (Bow Street) 2il Andrew Gittins (Llanbadarn deulu Bryngwyn Isaf ar farwolaeth Mathew Lucas (Bow Street) 109:39:70 Fawr) 89:20:69 (9 cefn) mam Ann yn ddiweddar. 2il Rhodri ap Dafydd (Goginan) 3ydd Ben Jones-Hughes Agosach i’r Pin ar y 7fed: Rhodri 86:15:71 (9 cefn) (Tal-y-bont) 99:30:69 Gwellhad buan ap Dafydd 3ydd Iolo ap Dafydd (Goginan) 97:26:71 11 Awst – cystadleuaeth Bogey Gwellhad buan i Mrs Nest Davies, Agosach i’r Pin gyda 2 tro ar y 1af Ioan Lewis (Bow Street ) +2 Nantgwyn, sydd ar hyn o bryd 18fed – Andrew Gittins 4 Gorffennaf – cystadleuaeth 2il Sion Clifton (Bow Street) +1 yng Nghartref Pennal View, medal 3ydd Alex Watt (Machynlleth) Blaenpennal, yn cryfhau ar ôl Wrth i dymor Daniel ddod i 1af Daniel Basnett (Bont-goch) Cydradd anffawd yn y tñ. ben fel Capten manteisiodd 76:10:66

templatelliw.indd 5 13/10/09 12:02:09 6 Y TINCER HYDREF 2009

MADOG LLANDRE

Suliau Tachwedd Priodas Arian a dwy wyres gyrraedd o Efrog a haelioni naturiol yn sicrhau Madog 2.00 Newydd. mwynhad i bawb. Bu hefyd yn Llongyfarchiadau i Brian ac Iris cynnal dosbarthiadau coginio i 1 Rhodri Glyn Evans, Annedd Wen, a ddathlodd Mae tystiolaeth teyrngedau yn wahanol sefydliadau. 8 Tudor Davies eu priodas arian ym mis Awst. unfarn fod Nanno yn ddynes 15 Bugail arbennig - ee ‘yr addfwynaf a’r Fe ddefnyddiodd ei medrau artistig 22 Andrew Lenny Genedigaeth fwyaf cyfeillgar o wragedd’. Roedd i arlunio, i addurno cacennau 29 HywelSlaymaker ei gwen groesawgar a brwdfrydedd priodas ac achlysuron eraill, a Llongyfarchiadau i Mr a Mrs Bell, byrlymus yn goleuo unrhyw stafell threfnu blodau. Pen blwydd arbennig Glannant, ar enedigaeth eu merch, ac yn ennyn cyfeillgarwch ar Lila Seren. unwaith. Yn ogystal â hyn bu Nanno yn Pen blwydd hapus i Huw Jenkins, cymryd rhan fl aenllaw mewn Banc y Darren, a ddathlodd ei ben Cyfarfod Treftadaeth Fe’i ganwyd yn Llanymddyfri a mudiadau cymunedol yn yr ardal. bllwydd yn 80 oed yn diweddar. Llandre threuliodd y blynyddoedd cynnar Bu yn weithgar am lawer blwyddyn ar fferm y teulu, Pwllagddu, yn yr RNLI Aberystwyth yn dal Aelodau newydd Ar Hydref 29 bydd Lyn Ebenezer Llanwrda. Mynychodd Ysgol swyddi o ysgrifennydd i fyny i yn sôn am “Operation Julie 1970 – Gynradd Llanwrda ac aeth ymlaen lywydd. Roedd yn aelod o SYM Ar 20 o Fedi derbyniwyd pump troseddu rhyngwladol yn cyrraedd i Ysgol Ramadeg Llanymddyfri Genau’r-glyn ac yn llywydd o bobl ieuainc yn aelodau yng cefn gwlad Ceredigion”. Cynhelir ac yna i Adran Laeth Coleg ddwywaith. Hefyd yn llywydd ar Nghapel Madog mewn gwasanaeth y cyfarfod yn Ysgoldy Bethlehem, Aberystwyth. Cafodd swydd Gymdeithas Trefnu blodau lleol ac o dan ofal y bugail, y Parchg Wyn am 7.30 o’r gloch. Croeso i bawb. gyda’r Gwasanaeth Profi Llaeth, a yn cyfrannu yn helaeth at wyliau Rh. Morris – Mared Hughes, bu am gyfnod yn Hwlffordd cyn blodau yn Eglwysi Llanbadarn, San Rheinallt a Llñr Jones, Gwen a Gwellhad buan dychwelyd i Aberystwyth. Yn 1948 Mihangel Aberystwyth a Llandre. Gwilym Sims-Williams. priododd Ellis Davies o’r ardal Roedd yn aelod selog yn yr Eglwys Dymunwn wellhad buan i Les enedigol a buont fyw yn y dre ac yn drefnydd addurno’r Eglwys, Breese, Dolwyn, a dreuliodd am saith mlynedd cyn symud i cyngherddau ac ambell Ffair Haf. gyfnod yn Ysbyty Bron-glais yn Ddolymeillion, Llandre, ym 1955 a Cafwyd teyrngedau hyderus a ddiweddar. dathlu priodas ddiemwnt ym 2008. gwresog gan dair o’r wyresau sef Tania a Lisa Demiray ac Emma Noson Agoriadol Merched Cynhaliwyd yr angladd ar y Davies. y Wawr Genau’r-glyn 23ain o Orffennaf yn Eglwys San Yr archgludwyr oedd Dafydd, Mihangel, Llandre, lle ymgasglodd Simon a Dylan Raw-Rees, Rheinallt Cafwyd noson agoriadol i’w chofi o llond yr Eglwys i dalu’r gymwynas Richards, Nigel Lewis a Kevin yn Ysgoldy Bethlehem Llandre ar olaf. Yr Hybarch Hywel Jones Lloyd. nos Lun Medi 21ain. Daeth nifer oedd yng ngofal y gwasanaeth a’r dda o’r aelodau ynghyd i wrando deyrnged, gyda’r Parchg Maldwyn Pen blwydd Arbennig ar ein gwesteion ifanc Eilir a Meleri Griffi ths yn cynorthwyo. Nia Pryse. Cyfl wynwyd nhw gan Nansi Demiray a wnaeth y darlleniad Pen blwydd hapus i Christine Hayes ein Llywydd a bu’n sôn am o Salm 121, a’r Dr Tudor Jenkins Millichamp, Cae’r Arglwyddes, eu doniau amrywiol, offerynnau oedd wrth yr organ. Lôn Glanfraed ar ddathlu ei phen pres a llinynnol, adrodd i gyfeiliant, blwydd yn 50. Hefyd pob lwc yn ei adrodd digri a hyd yn oed karate. Wrth draethu’r Deyrnged swydd newydd yn Abergwaun. Daethant a’u hyfforddwraig Mrs dywedodd fod gan Nanno ddoniau Mair Lewis i gyfl wyno’r eitemau tra arbenigol ac roedd rhaid anelu Eglwys Llanfi hangel yn ei ffordd arbennig o gartrefol at berffeithrwydd bob amser. Genau’r-glyn ei hun. Roedd Eilir a Meleri yn Roedd hyn yn dechrau gydag lwcus iawn o Mam i gyfeilio. ymddygiad personol a gwisgo yn Mae Calendr 2010 yr eglwys ar Wrth wrando ar Eilir yn adrodd daclus a ffasiynol. Yn gogyddes werth. Os hoffech gopi cysylltwch â: gellid yn hawdd meddwl mai llais o radd fl aenaf câi foddhad mawr Betty Williams 828335 ei dat-cu Y Parchg Elwyn Pryse wrth arlwyo gwledd i’w ffrindiau Avril Thomas 820798 a glywsem - mor debyg oedd y neu bartïon a’i charedigrwydd Doreen Haggar 820314. ddau. Bu tipyn o gymdeithasu dros baned a byrbryd a phawb yn gytûn i ni gael noson hyfryd. Diolch i’r brawd a chwaer dawnus.

Byddwn yn cwrdd nesa ar nos Lun Hydref 19eg pan ddaw’r Parchedigion Wyn a Judith Morris atom. Croeso cynnes.

Margaret Ann Davies (Nanno) Dolymeillion (1926-2009)

Yn gynnar ar fore Sul yr 20fed o Orffennaf bu farw Nanno yn Ysbyty Bronglais ar ôl cystudd a barodd am fl wyddyn. Roedd hyn Rhai o swyddogion y Tincer gyda chynrhychiolwyr o bapurau bro eraill ychydig oriau wedi ei merch Nia Ceredigion a gyfarfu yn Noddfa, Bow Street yn ddiweddar

templatelliw.indd 6 13/10/09 12:02:11 Y TINCER HYDREF 2009 7

ABER-FFRWD A CWMRHEIDOL CYNGOR CYMUNED TIRYMYNACH

Cyfarfu y Cyngor uchod Clarach a’r cyffi niau yn ar nos Iau 24 Medi yn ddiweddar. Araf iawn, meddai, Neuadd Rhydypennau o dan yw’r datblygiadau i gwblhau gadeiryddiaeth y Cyng Owain mabwysiadu ystad Maesafallen, Morgan. Croesawyd y Cyng gyda nifer o gymhlethdodau Rob Pugh fel aelod newydd yn codi eu pennau o hyd. i’w gyfarfod cyntaf. Roedd y Adroddodd hefyd na fydd Cynghorydd Sir Paul Hinge adeiladu ar Clos Corwen, hefyd yn bresennol. Llangorwen, a bod problem y garffosiaeth ym Mryncastell Mae problem y garthffosiaeth yn foddhaol ar hyn o bryd. yn ardal Bow Street yn Tirymynach fydd yr ardal olaf cynyddu’n gyfl ym. Nid yn unig y diffoddir y goleuadau gan y mae’n rhwystro datblygiad Geredigion (meant yn mynd pellaf o anheddau, ond mae’r yn nhrefn yr wyddor). Ynglñn gorlifi ant sy’n ymddangos o dro â pharcio yn Nhregerddan, i dro yn llygru afon Clarach yn dilyn cyfarfod gan Gyngor Aelodau Urdd y Benywod ar eu taith o amgylch y Coleg o dan arweiniad Carol Marshall. a’r caeau ar y rhan ddeheuol Ceredigion, gobeithir datblygu o’r pentref. Dywedwyd yn y rhan orllewinol o’r Cartref – I’r Coleg gair o groeso gan Elizabeth cyfarfod fod ôl llygod mawr yn sydd yn dir segur – i fod yn Lewis a diolchodd yn arbennig amlwg yn un o gaeau IBERS ardal barcio. Dymuniadau gorau i Ellie i Delyth Davies, Maencrannog, (Gogerddan), a’u bod yn cartrefu Doidge, Caegynon, yn y Coleg am wasanaethu wrth yr organ. yn seidin y rheilffordd ac yn Cynllunio. Dau gais wedi yng Nghaerdydd ac i Morwenna ‘Roedd y Capel eleni eto wedi ei gweithio eu ffordd i fyny’r brif eu caniatau gan yr Adran Jeffries, Tñ Llwyd Isaf, yn y lanhau a’i addurno yn arbennig. biben garthion. Gall hyn olygu Gynllunio: 1 Codi annedd Brifysgol ym Mangor. Diolch i bawb am roi o’u hamser bod y pentref mewn perygl o yn lle’r un presennol yn i gefnogi yr achos yma yng wynebu heintiau yn y dyfodol Rhydhir Isaf, Bow Street; 2 Lawnsio Llyfr Nghwmrheidol eleni eto. oni chymer yr awdurdod Mynedfa newydd yn Yr Ydlan gamau pendant ar fyrder. Mae’r (Dryslwyn gynt), Blaenddol, Ar brynhawn Sul eithaf Prosiect Plwm Cynghorydd Hinge eisioes Bow Street. Cais newydd. glawog ym mis Gorffennaf wedi galw sylw Asiantaeth yr Ni wrthwynebwyd cais am croesawyd nifer o bobl yr ardal Dydd Sadwrn Medi 9fed Amgylchedd at y sefyllfa a’r ateb adnewyddu ac ymestyn dormers a gwahoddedigion i Gellifach i cynhaliwyd diwrnod o hel tila a gafodd oedd “They have blaen yn 106 Bryncastell, Bow lawnsio llyfr diweddaraf Peter atgofi on yng Nghanolfan Croeso a problem” – sef Dãr Cymru. Street. Lord, Statkraft. Trefnwyd y diwrnod Petae ffermwr wedi llygru’r afon sef The gan Alice Briggs, Tñ Capel gyda’r peth lleiaf, mi fyddai Rhoddir gwahoddiad i Digby Meaning Aber-ffrwd a Shelagh Hourahane o fl aen ei well cyn caniad y Bevan, Hwylusydd Tai Gwledig of Pictures. o Creuad ynghyd a aelodau o ceiliog! Mae’r sefyllfa druenus Ceredigion i annerch y Cyngor Mae Bwyllgor Urdd y Benywod. Bu hon fel Bom sy’n disgwyl tanio yn y cyfarfod nesaf, neu pan Peter yn Noragh Jones, Troedrhiwsebon, unrhyw funud, ond gallwn fydd yn gyfl eus ganddo. arbenigwr yn siarad am hanes y Cwm ac sicrhau y cyhoedd y bod y ar hanes am y ffordd mae y trigolion Cynghorydd Hinge a’r Cyngor Nid yw Cyngor Ceredigion yn celf ac wedi addasu eu bywydau hwn yn gwasgu yn galed ar gyfrifol bellach am y meinciau a mae hyn gyda dyfodiad y Pwerdy. Bu yr Awdurdodau am atebion oedd unwaith yn eiddo iddynt i’w weld Michael Freeman o Amgueddfa synhwyrol a chanlyniadau yn y gymuned, felly bydd y yn glir Ceredigion yn casglu gwybodaeth boddhaol. Cyngor yma yn ymgymryd yn y llyfr ac yn ei ddidoli. Bu nifer o â thrwsio a phaentio yr oll o’r diweddaraf yma. Cafwyd croeso drigolion sydd wedi treulio y Yn ei adroddiad misol meinciau yn y dyfodol. Talwyd arbennig iawn gan Peter, Olwen rhan fwyaf o’u hoes yn yr ardal diolchodd y Cynghorydd bil hanner blwyddyn rhent a Ioan a chafwyd cyfl e i weld a hefyd yn sgwrsio ac yn hel Hinge i bawb a gynorthwyodd toiledau y neuadd, sef £578.50. darllen am y lluniau sydd yn y atgofi on gyda Alison. Y gobaith gyda’r holiadur a’r arolwg ar Bydd y cyfarfod nesaf ar 29 llyfr. yw y bydd y diwrnod yma yn drafnidiaeth droed ar Ffordd Hydref. arwain at nifer o weithgareddau Llongyfarchiadau tebyg yn y dyfodol.

Llongyfarchiadau i Paul a Norma Stephens, Blaenddol, ar enedigaeth eu wyr bach cyntaf, ychwanegiad bach hapus iawn at y dair wyres.

Cwrdd Diolchgarwch Y TINCER

Cynhaliwyd cwrdd Diolchgarwch Capel Llwyn-y-groes ar y nos CYSYLLTWCH Iau olaf ym mis Medi a braf oedd gweld y lle yn llawn. Ein  NI pregethwr gwadd oedd Y Parchg Irfon Evans a chafwyd orig [email protected] hyfryd yn ei gwmni. Cafwyd

templatelliw.indd 7 13/10/09 12:02:16 8 Y TINCER HYDREF 2009

BOW STREET

Suliau Tachwedd gan y Gweinidog, y Parchedig Wyn Rh.Morris, a mynegodd Capel y Garn Huw hefyd ei werthfawrogiad http://www.capelygarn.org/ a`i ddiolch didwyll. Roedd cyfanswn y rhoddion yn £2,253.26 1 Steffan Jones Rhodri Glyn a chyfl wynwyd yr arian i Ffagl 8 T.J. Irfon Evans Bugail Gobaith, Aberystwyth, at sicrhau 15 Bugail cadair olwyn drydan arbennig i 22 Andrew Lenny Huw Edwards. 29 Hywel Slaymaker Dyweddiad Noddfa 1 Oedfa am 2.00. Gweinidog. Llongyfarchiadau a phob 8 Oedfa am 2.00. Y Parchg. dymuniad da i Hannah Jenkins, Judith Morris. Maes Afallen, merch Non a 15 Oedfa am 10.00. Mr Huw John Jenkins ar ei dyweddiad â Roderick. Guto, mab Annes Glyn a Dafydd 22 Oedfa am 2.00. Gweinidog. Roberts, Rhiwlas, ar Hydref 1af. Cymundeb. 29 Oedfa am 10.00. Mr Hywel Merched Y Wawr, Yr Athro Steve Jones yn ymweld Slaymaker. Rhydypennau â bro ei gyndeidiau Llongyfarchiadau Cynhaliwyd cyfarfod cyntaf tymor 2009 - 2010 yn Neuadd Bore dydd Mawrth Medi’r o’r Dolau a’r Arglwydd Elystan Llongyfarchioadau i Mair Lewis, Rhydypennau ar Fedi 14eg. 8fed ar Radio 4 darlledwyd Morgan ynghyd â Llinos Brynawel, ar ennill cwpanau am y Croesawyd pawb gan Gwenda, rhaglen “The house I grew Dafi s a Nerys a Dewi Hughes pwyntiau uchaf yn yr adrannau ein llywydd. Llongyfarchwyd up in” yn olrhain ymweliad ym Modhywel. Bu’n sôn am coginio yn Sioe Rhydypennau Enid a Beryl ar ddod yn neiniau yr Athro Steve Jones, y ddylanwadau ei deulu arno a a Sioe Llanbadarn Fawr yn unwaith eto a dymunwyd genetegydd byd-enwog, â’r hefyd yr amgylchedd gyfoethog ddiweddar. gwellhad buan i Vera. Ar ôl ardal pan ymwelodd â Chapel lleol a ysbrydolodd iddo gwrando ar yr adroddiad ariannol y Garn, lle bu ei hen- daid y feithrin diddordeb ym myd Priodi gan Jean cyfl wynwyd y wraig Parch William Morgan yn natur ac i ddilyn gyrfa ym wadd. Roedd Mari Arch wedi un o weinidogion cyntaf y maes gwyddoniaeth a geneteg Llongyfarchiadau mawr i dod a rhan fechan o’i chasgliadau Capel, a hefyd Bodhywel lle’r yn benodol. Cofi ai am y canu Ann Evans, 39 Maes Ceiro, i ddangos i ni. Gwelsom rai o ymgartrefai ei daid a’i nain, Mr cyfoethog oedd yng Nghapel y (Caergywydd gynt) ac Ian Elias ar lestri’r teulu; cwpanau a soseri; a Mrs John Morgan, am gyfnod Garn a’i swynodd a’i gyfareddu eu priodas yn Efrog Newydd ar y llwyau; platiau; gwiniaduron; o ganol pedwardegau hyd at o gofi o yr ymhyfryda bellach 4ydd o Fedi a phob dymuniad da cofroddion ac anrhegion. Roedd i chwedegau’r ganrif ddiwethaf. ym myd yr opera. Bu hefyd iddynt wrth iddynt ymgartrefu bob un ei stori unigol a oedd yn Cafwyd cyfl e iddo gyfarfod a yng Nhastell Gwallter a fu’n yn Llanrhystud. dwyn atgofi on am le, person neu rhai o’i deulu sef Nest Davies gyrchfan iddo’n blentyn. achlysur. Gweneth fu’n ddigon Cartref Newydd lwcus i ennill y raffl . Ar ddiwedd y noson mwynhawyd lluniaeth Pob dymuniad da i Meinir ysgafn wedi ei baratoi gan Evans, 43 Maes Afallen, wrth iddi aelodau’r pwyllgor. brysur yn paratoi danteithion ar fentro i fyd y perchnogion tai gyfer yr achlysur gyda blwyddyn Arddangos yn yr ac ymgartrefu yn 22 Heol Isfoel, Mae croeso i unrhyw un a 5 a 6 yn coginio bisgedi, Ynys Werdd Llanrhystud. hoffai ymuno â ni yn Neuadd blwyddyn 3a4 cacennau bach a Rhydypennau ar yr ail nos Lun disgyblion blynyddoedd derbyn 1 Yn ystod fi s Awst bu Jennifer Te yn yr Ardd o bob mis am 7.30 o’r gloch. a 2 yn paratoi tarten jam a’r Ysgol Hughes, Bodhywel, Bow Street Cynhelir noson Yoga gyda Sue Feithrin yn paratoi cacennau reis yn arddangos ei gwaith mewn Prynhawn Sadwrn, Gorffennaf Jones-Davies ym mis Hydref ac crispies. Cefnogwyd yr ymgyrch arddangosfeydd a drefnwyd 25in, cynhaliwyd “Te yn yr Ardd” ar Tachwedd 9fed cawn glywed gan rieni a phobl lleol a chodwyd dan adain Gwñl Gelf Kilkenny ym Mhantyperan, Llandre, hanes “Bywyd yn Siapan” gan swm o £100 tuag at yr ymgyrch. sy’n un o Wñliau pwysicaf o’i trwy garedigrwydd Mr a Mrs Mair Jenkins. Diolch i bawb am eu cefnogaeth. bath ym Mhrydain. Yn dilyn Tom Hughes a`r teulu a Grãp ei harddangosfa broffesiynol Help Llaw Capel y Garn. Roedd Diolch Diolch yr haul yn gwenu`n braf a chyfeillion wedi dod o bell ac Diolch i bawb a fu yn y Te Dymuna Rhydian a Megan agos i fwynhau`r te a chrwydro`r Prynhawn yng Nghartref ddiolch o gallon am yr holl gerddi. Diolch o galon am y Tregerddan yn ddiweddar. Bydd garedigrwydd a ddangoswyd gefnogaeth a`r cyfraniadau yr arian a godwyd i gyd yn mynd iddynt, ac i’r criw ddaeth draw, hael ac am bob cymorth gyda`r at les y trigolion. gan yr ardal, ac yn arbennig trefnu a`r gweini. Diolch hefyd i Sam, Jamie a Bethan am eu am nawdd gan Fanc Barclays Bore Coffi Macmillan cymorth wrth drefnu’r briodas, trwy law Meinir Jones a Gwenan yn ogystal â Peter ag Euryl. Pnees. Braf iawn oedd cael cwmni Trefnwyd bore coffi gan yr ysgol Gobeithiwn eu gweld y fl wyddyn Huw Edwards o Lanilar a`i deulu. Dydd Gwener 25 o Hydref rhwng nesaf gydag Aled Jac yn ôl yn Cafwyd gair o groeso a diolch 8:30 yb ac 11:00. Bu’r disgyblion yn Bow St am wyliau.

templatelliw.indd 8 13/10/09 12:02:23 Y TINCER HYDREF 2009 9

BWRDD Y BEIRDD Osian Jones - Nercwys

‘Yn wreiddiol o Bow Street, ’dw i’n byw yn ardal Yr Wyddgrug ers tair blynedd ar ddeg. Am y tair blynedd ar ddeg, ’dw i wedi bod yn gweithio yn Ysgol Plas Coch, Wrecsam, gan ddechrau eleni yno fel pennaeth gweithredol. Mae Bethan a fi nna’n briod ers 8 mlynedd ac mae gyda ni dri o fechgyn i’n cadw’n brysur – Gruff (4), Ifan (2) a Rhys (1). Mae Gruff yn y dosbarth Derbyn yn ysgol Glanrafon, Ifan newydd gychwyn yn y Cylch Meithrin a Rhys yn edrych ar ôl mam! Cyfansoddwyd yr englyn yma ar gyfer talwrn y beirdd Cymdeithas Llywarch Hen – cymdeithas lenyddol Adran Gymraeg Prifysgol Bangor – yn 1995. ‘Gwyneth’ oedd y testun, gyda’r bwriad mae’n siwr fod englynion yn cael eu cyfansoddi am Gwyneth, ysgrifenyddes yr Adran Gymraeg! Gyda mam, sef Gwyneth, wedi marw ond ychydig fi soedd ynghynt, roedd y demtasiwn yn ormod a chyfansoddwyd yr englyn. John Gwilym Jones oedd y meuryn ac fe’i plesiwyd, yn enwedig gan ei fod yn gyfarwydd â mam. ’Dw i’n siwr i’r englyn ddod yn fuddugol mewn cystadleuaeth yn yr Eisteddfod Ryngolegol y fl wyddyn honno hefyd a fe’i cyhoeddwyd yng nghefn ‘Llafn Golau’, cyfrol farddoniaeth gan Dad, Vernon Jones, – y tro cyntaf a’r olaf mae’n siwr y caiff unrhywbeth a ysgrifennais ei gyhoeddi!

Gwyneth (Mam) Mae chwe llythyren heno – yn y maen Enw mud wedi’i serio, Enw er hyn sydd yn gryno, ’Lond tñ yn canu’n y co’.

Yn dilyn gwasanaeth bedyddio Rhys yn ddiweddar cafwyd cais gan Priodas Papur Fama i gynnwys yr emyn bedydd ganwyd ar yr achlysur. Fe’i hysgrifennwyd gan Dad ar gyfer cystadleuaeth eisteddfodol yn 2007. Fe’i defnyddiwyd ar achlysur bedyddio Ifan yng nghapel Bethesda y Ar Awst 29ain, cynhaliwyd priodas Rhydian Prys, mab Alun a Louisa fl wyddyn honno a chanwyd hi ar y dôn ‘Bugail Israel’. Phillips, Maesceiro â Megan Alyssa, merch Peter a Diann Dubois, Cleve, De Awstralia yng nghapel Noddfa, Bow Street. Cafwyd gwasanaeth Wele, Arglwydd, blentyn bychan dwyieithog arbennig gan y Parchg Richard Lewis. Yr organydd oedd Heddiw’n llonni’r allor hen, Elfyn Lloyd Jones, a chafwyd unawd hyfryd gan Peter Leggett. Roedd Rhannwn ninnau y llawenydd, yna dri deg pump o ffrindiau a pherthnasau wedi teithio draw o Dyro dithau, Iesu, wên. Awstralia. Roeddent wedi dotio ar Gymru er gwaethaf y tywydd.

Dyma’r dãr a dardd o ffynnon Mae Mr a Mrs Rh. Phillips wedi dychwelyd i Awstralia gyda’u mab Yn y graig yn nhir ein bro, annwyl, Aled Jac. Dãr sancteiddrwydd gyda gweddi Fel ar lan Iorddonen, dro.

Ysgafn, ysgafn fo’r ymgroesi Ar dynerwch talcen syn, Fel bo’r Ysbryd Glân yn cyffwrdd gyntaf yn Aberystwyth Mae harddull roeddynt yn dehongli’r Ar ei holl brydferthwch gwyn. Diolch i Papur Jenni wedi treulio amser yn thema “Cnawd v Plastig”. Fama – papur Iwerddon yn cydweithio ag Mager ef ym mreichiau cariad bro ardal yr artistiaid eraill dan faner yr Cafodd arddangosfeydd Sy’n gwresogi’r aelwyd glyd, Wyddgrug – “Endangered Studios” mewn “Endangered Studios” Gwres a gynnal ddiniweidrwydd am ganiatâd i gweithdy yn Callan ger Kilkenny. gymeradwyaeth frwd ac Cyn wynebu palmant byd. ailgyhoeddi yr adolygiadau clodwiw a Vernon Jones, Bow Street (Dad-cu) erthyl hon. Cynhaliwyd un arddangosfa yn chadarnhaol mewn cylchgronnau Callan a’r llall yn Kilkenny ei hunan. a phapurau megis yr Irish Times. Er bod y darnau a ddangoswyd yn Dymunir yn dda iddi yn y ddwy arddangosfa yn wahanol eu Iwerddon a chyda’i gyrfa.

Ifan, Osian, Bethan, Gruff a Rhys bach

templatelliw.indd 9 13/10/09 12:02:24 10 Y TINCER HYDREF 2009

PENRHYN-COCH

Suliau Tachwedd Elena, chwaer i Cari a Lili. ac yna cafwyd swper ysgafn yn Neuadd yr Eglwys ble croesawyd Horeb Martin Wynn Morgan aelodau newydd gan y Llywydd, 1 2.30 Oedfa Gymun Gweinidog Edwina Davies, Mair Jenkins, yr 8 10.30 Oedfa deuluol Gweinidog Mae colled a gwagle mawr yng Ysgrifennydd ac Elsie Morgan, y 15 2.30 Oedfa bregeth Gweinidog nghymuned Penrhyn-coch yn trysorydd newydd. Y siaradwr 22 10.30 Clwb Sul bach ac oedfa dilyn marwolaeth brawychus gwadd am fi s Hydref oedd Kate bregeth Gweinidog a sydyn Martin Morgan, Glan O’Sullivan – dangosodd sleidiau 29 10.30 Oedfa bregeth Gweinidog Ceulan. Fe gofi r Martin gan bawb o Cambodia pan fu hi a’i gãr Heledd Hughes a’i adnabu fel un ymroddedig yn gwneud gwaith VSO yno yn Salem i’w deulu ac fel un a gyfrannodd 1991-1994. Diolchwyd iddi am Hydref 18 2.00 J. Tudno Williams cymaint i’w gymuned. noson ddiddorol ac addysgiadol. Cymundeb Tachwe dd Ers ymgartrefu yma ym 1987 Taith Dractorau 1 10.00 Gweinidog roedd Martin yn gefnogol 15 2.00 Huw Roderick Cymundeb o bopeth a ddigwydd ym Ar fore Sul yr 20fed o Fedi fe 29 10.00 Gweinidog Mhenrhyn-coch. Bu’n aelod o welwyd gwledd i’r llyagd wrth fwrdd llywodraethol yr ysgol weld oddeutu ugain o bob Clwb Cinio Cymunedol gynradd a bu’n chwaraewr gyda math o dractorau yn mynd Penrhyn-coch thîm pêl-droed y pentref a hefyd yn rhes ar ôl ei gilydd drwy yn hyfforddwr ymroddgar gyda’r y pentre. Taith noddi tuag at Bydd y Clwb yn cyfarfod yn ieuenctid. Roedd Martin wrth ei Neuadd y Penrhyn oedd hon. Neuadd yr Eglwys dyddiau Mercher fodd â chwaraeon ac roedd gydag Cychwynwyd o’r Neuadd yn y 28 Hydref, 11 a 25 Tachwedd. e’r ddawn o wneud ffrindiau boed bore a chyrhaeddwyd yn ôl wrth Cysylltwch â Egryn Evans, 828 987 ar y maes pêl-droed, ar y cae rygbi y Clwb Pêl-droed yn y prynhawn am fwy o fanylion neu i fwcio eich neu ar y cwrs golff. i gael cinio ar ôl y daith hir. Mae cinio. pwyllgor y Neuadd yn ddyledus Steffan Prys Roberts Pan sylweddolodd fod ei ddyddiau iawn i’r rhai a drefnodd ac a Cydymdeimlo fel chwaraewr yn dirwyn i ben, gymerodd ran yn y fenter hon. Aberystwyth (Rhyddiaith a Thlws doedd dim yn well gan Martin Deallwyd fod yna swm sylweddol Estynnwn ein cydymdeimlad dwys yr Ifanc). Mae Rob yn gyfarwydd na cherdded a rhedeg ar hyd y â theulu y diweddar Martin Morgan, i drigolion yr ardal ers ei adeg yn llwybrau gwledig lleol a gwneud 36 Glanceulan a fu farw mor sydyn y coleg yma -yn wiry n Horeb yr yn fawr o’r cyfl eusterau oedd ar ar 20fed o Fedi ac yntau dim ond yn arweiniodd ei Gymanfa Ganu stepen ei ddrws. 48 mlwydd oed. gyntaf. Ar ôl cyfnod yn dysgu cerddoriaeth bu’n gweithio gyda’r Er gwaetha’i holl ymrwymiadau Cydymdeimlwn hefyd â Henry BBC ac wedyn yn ymgynghorydd a chyfrifoldebau, ni fyddai Martin a Glenys a theulu Cwmfelin a cerdd gyda Chwmni Avanti cyn byth yn rhy brysur am sgwrs a Gwyn Thomas, Maes Seilo ar ei benodi yn Olygydd Cynnwys chlonc, neu i estyn cymorth. Fe’i golli cyfnither hefyd Eleanor a Diwylliant gyda S4C lle bu ers welwyd yn gyson yn cerdded y Selwyn ar golli modryb sef Sadie Ionawr 2007 ci ac yn sgwrsio gyda phawb ar ei Pugh, Comins-coch. Hefyd ein Magwyd Heledd Hughes yn ffordd. Yn wir, byddai siwrne pum cydymdeimlad â theulu y diweddar Llanarth ac mae’n gystadleuwraig munud i brynu papur newydd yn W. E. Morgan, 106 Ger-y-llan. o fri – wedi cystadlu ar ganu a cymryd cryn dipyn yn hirach i llefaru mewn eiseteddfodau ers Martin! Eisteddfod Gadeiriol pan oedd yn fach. Mae bellach yn Penrhyn-coch dysgu yn Ysgol Gyfun Llanbedr Roedd Martin yn gawr o ddyn Pont Steffan a dydd Calan bydd ym mhob ffordd ac roedd yn Cyhoeddodd Mairwen Jones, yn newid byd ac yn priodi. mwynhau bywyd yn llawn. Gallai Ysgrifennydd Eisteddfod Dymunwn yn dda iddi ar yr wastad godi calon â’i hiwmor a’i Penrhyn-coch y cynhelir gãyl 2010 achlysur. Mae ei thad- Geraint ddireidi. Fe fydd colled enfawr ar Ebrill 23-24. Y beirniaid fydd Hughes – yn frodor o Bow ar ei ôl yn ei ardal fabwysiedig a Steffan Prys Roberts, Aberystwyth ( Street ac yn gyn-gystadleuydd ei elwodd gymaint o’i gyfraniadau Cerdd nos Wener) a Heledd Hughes hun yn Eisteddfod Penrhyn-coch maith a difl ino. Ac fe’i gofi r gan (Llefaru nos Wener). lle roedd ei rieni yn gefnogwyr ei ffrindiau niferus gyda gwên Daw Steffan o Lanuwchllyn – brwd. Geraint yw ysgrifennydd hiraethus. mae’n or-wyr i Tom Jones, sefydlydd Cymdeithas Eisteddfodau Cymru. Côr Godre’r Aran ac ef eleni yw Diolch Llywydd UMCA yn y Brifysgol. Mae Sefydlwyd grãp Eisteddfod Steffan ei hun yn canu gyda’r Côr Gadeiriol Penrhyncoch ar Dymuna Esther, Rhys, Sara a’r a gwelwyd ef yn un o’r prif rannau Facebook lle gellir ymuno a’r teulu oll ddiolch am bob cymorth yn yr Eisteddfod Genedlaethol yn y grãp a chadw mewn cysylltiad ac arwydd o gydymdeimlad a Bala ar y nos Sadwrn. Roedd hefyd a’r newyddion diweddaraf am yr estynwyd iddynt yn eu colled. yn un o arweinyddion Côr Aelwyd Eisteddfod. Pantycelyn y llynedd. Urdd Gwragedd Sant Ioan Y beirniaid ar y dydd Sadwrn Genedigaeth - Rob Nicholls, Caerdydd S4C Dechreuwyd blwyddyn arall (Cerddoriaeth) a Tudur Dylan Jones, Llongyfarchiadau i Nia Lowri a yn hanes Urdd y Gwragedd Caerfyrddin (Llefaru a barddoniaeth) Phil Davies, Aberystwyth, gynt ar Fedi’r 7fed drwy ddathlu’r , Dafydd Morgan Lewis o Garn Wen, ar enedigaeth Alys Cymun Bendigaid yn yr Eglwys,

templatelliw.indd 10 13/10/09 12:02:30 Y TINCER HYDREF 2009 11

wedi cael ei gasglu. Diolch i bawb a gefnogodd. Priodas Aur

Croeso / Newid Cartref Llongyfarchiadau i Eddie a Connie Evans, Gwawrfryn, Croeso cynnes i Catrin Petche sydd yn dathlu Priodas Aur sydd wedi dod i fyw i Glanceulan. ar y 28 o Hydref 2009. Llawer Hefyd i Jack sydd wedi symud o gariad oddi wrth Tina, i 3 Tan-y-berth ac i’r teulu bach Gareth a Neil. newydd sydd wedi dod i fyw yn 5 Tan y Berth.

Ysbyty

Dymunwn wellhad buan i bawb sydd wedi bod yn anhwylus yn ddiweddar. I Meirion Jones, 23 Glanceulan a fu yn cael triniaeth yn Ysbyty Bron-glais ac hefyd Mona Edwards, Hafod, a fu yn cael triniaeth ym Mron-glais. Wedi gwneud hyn fe groesawodd noson hwyliog dros ben gyda mae’r planhigion yn amrywio ac y Llywydd ein gãr gwadd am chwmni drama Cymdeithas Ystrad hefyd y math o anifeiliaid sydd Llongyfarchiadau y noson, sef Dr Hedd Piper Ffl ur a’r Cylch. Diolchodd Glenys yn eu pori. Mae pob anifail yn ei sydd yn Feddyg Ceiropracteg Morgan ar ran ein cangen am y gynefi n yn cydfyw â’i gymydog Llongyfarchiadau a dymuniadau yng Nghlinic Corff Ystwyth, gwahoddiad ac am y bwyd blasus lle mae un yn pori glaswellt da i Kirsty a Carwyn, Tan-y-berth Aberystwyth. Cafwyd noson a gafwyd ar ddiwedd y noson ac ae llall yn pori dail y llwyni. ar enedigaeth merch ar 25 Medi diddorol iawn yn ei gwmni wrth am noson wych. Diolchwyd i’r siaradwr gan Dr C. - Cari – chwaer fach i Dylan ac iddo ddangos i ni a sôn am boen Williams. Ar ôl y ddarlith cawsom wyres i Mair a Richie Jenkins. cefn a sut oedd hyn yn digwydd PACT y gwpaned arferol o de. Mrs M. mewn mwy nag un ffordd. Evans a enillodd y raffl . Siomedig I Nia a Pete, Caerdydd ar Dywedodd wrthym am bethau Yng nghyfarfod diweddar PACT oedd y nifer ag oedd yn bresennol. enedigaeth mab – Elis Wyn - ãyr na ddylem fod yn ei wneud a y tri phwnc a gafodd sylw oedd Un o anawsterau yr ymddeolwyr cyntaf i Richard Wyn a Gwenan hefyd am beth allem wneud i gyrru cyfl ym drwy’r pentref yw eu bod yn heneiddio ac mewn Davies, 48 Ger-y-llan. helpu’n hunain wrth edrych ar a’r ardal; seiclwyr yn teithio ar amser mae’r afi echyd yn dal lan. ôl ein corff. Yn aml iawn gallwn y palmant a heb olau a cãn yn Ond ble mae’r aelodau newydd? I Mandy a Stu, Glan Seilo, ar ni ein hunain osgoi peri poen baeddu. Os ydych yn byw yn y Penrhyn enedigaeth mab, Liam – brawd trwy beidio anwybyddu’n cyrff neu’n gyfagos ymunwch â ni. Lle bach i Chloe a Matthew. wrth wneud pethau na ddylem Cymdeithas yr arall ellwch chi gael cyfarfod, raffl pan fel enghraifft plygu lawr, Ymddeolwyr a phaned o de am bunt y pen Merched y Wawr eistedd yn iawn ac yn y blaen, yn ar b’nawn dydd Mercher cynta’r Penrhyn-coch anymwybodol o hynny yn aml Fe gwrddodd Cymdeithas yr mis. Mae manylion y cyfarfodydd iawn. Do! Roedd yn agoriad llygad Ymddeolwyr am y tro cyntaf y i’w cael ar bosteri drwy’r pentref Nos Iau ym mis Medi cafwyd i lawer ohonom. Noson arbennig tymor hwn ar y seithfed o Hydref y penwythnos cyn y cyfarfod. noson agoriadol y tymor. iawn. Diolchwyd i Dr Piper gan pan ddaeth Dr Andrew Agnew Croeso cynnes i bawb am Fe agorwyd y noson gan y ein Llywydd ac fe ddiolchodd atom i siarad am Kenya - gwlad gwpaned o de a sgwrs. cyn-Lywydd wrth iddi ddiolch yntau am y cyfl e i ddod atom a ar y cyhydedd lle y mae yn i bawb am eu cefnogaeth gwahodd unrhyw un i gysylltu ag dychwelyd iddi yn gyson i wneud Baw a baw yn ystod y tymor blaenorol. ef os oedd angen yn ei glinic. ymchwil ara blanhigion. Gyda Cafwyd gair hefyd gan ein chymorth lluniau fe deithion ni Gofynnodd un hen wag yn y cyn-ysgrifenydd ac yna cafwyd I ddiweddu’r noson gyntaf fe o lan y môr i fewn i’r wlad, drwy pentref yn ddiweddar pam fod adroddiad o sefyllfa ariannol y gafwyd cwpanaid a bwffe wedi y Dyffryn Hollt i’r ucheldir yn perchnogion cãn yn cael eu gangen gan ein cyn-drysorydd, ei baratoi gan yr aelodau a y gorllewin. Mae’n wlad lle mae’r herlyn am adael i’w cãn faeddu ac hefyd fe ddymunwyd yn thynnwyd y raffl fi sol. Ar nos hinsawdd tropic ar lan y môr yn ar y ffordd ond fod perchnogion dda i’r swyddogion newydd. Fawrth y 29 o Fedi aeth criw newid wrth deithio oddi yno i’r ceffylau yn cael tragwyddol heol i Yna fe gyfl wynwyd y noson i ohonom i ymuno â changen Wyre. tir uchel lle mae’n rhewi bob nos. adael eu baw ar y ffordd. Baw baw ofal ein llywydd newydd, Ceri Cafwyd croeso arbennig yno a Fel mae’r hinsawdd yn newid y neu bow wow! Williams, a’i holl swyddogion hi. Fe groesawodd bawb i’r cyfarfod yn aelodau hen a newydd. Dymunodd gwellhad buan i’r aelodau a fu yn wael ac yn yr ysbyty yn ystod yr haf. Llongyfarchodd rai o’r aelodau a ymddangosodd ar “Byw yn yr Ardd” sef Delyth Ralphs, Elsie Morgan a oedd i ddod ac Elizabeth Wyn. Fe aed ymlaen wedyn i drafod y busnes arferol a mynd trwy’r ohebiaeth ddaeth i law. [email protected]

templatelliw.indd 11 13/10/09 12:03:32 12 Y TINCER HYDREF 2009

PEN-LLWYN A CAPEL BANGOR

Llongyfarchiadau cyfl e i ofyn cwestiynau i Eluned ynglÐn â’r datblygiad arfaethedig Llongyfarchiadau i William a a rhannodd hithau dafl enni a Danielle, Cefnllidiart, ar enedigaeth holiaduron ymhlith yr aelodau. eu merch fach ar Medi 5ed, chwaer i Owen ac Ella. Dymuniadau gorau i’r Delyth Davies ddiolchodd i Eluned teulu bach. am ei chyfl wyniad a’i sgwrs. Paratowyd cwpanaid ar ein cyfer gan Bedydd Glenys Jones a Margaret Stephens. Dros gwpanaid trafodwyd materion Bedyddiwyd chwaer fach Megan yn ymwneud â’r mudiad ac â’r Ffl ur sef Efanna Mair, baban Aled a gangen. Gwenda Morgan a enillodd Nia Lewis Ystrad, yng nghapel Seion, y wobr raffl . Capel Seion, Ddydd Sul 27ain o Fedi, gan y Parchg Wyn Rh. Morris. Fel arfer bydd yr aelodau yn Cafwyd gwasanaeth hyfryd a cyfarfod ar nos Fawrth cyntaf y mis bendithiol, pryd yr ymunodd llawer yn Neuadd Bentref Capel Bangor o berthnasau a ffrindiau, ynghyd a ac mae croeso i aelodau newydd Nain a Mam-gu. Dymuniadau da i’r ymuno â ni. Bedydd Efanna Mair, gyda’i rhieni a Nain a Mam-gu! teulu bach hwn yn ogystal. Clerc Cyngor Cymdeithas Noson codi arian i’r Tincer Melindwr

Siom fawr mai ond pedair a Cyfeiriad a rhif ffôn newydd y roddodd eu presenoldeb yn noson Clerc yw y cwis ym Mhenrhyn-coch, yn 22 Heol Isfoel ddiweddar, ond cafwyd noson Llanrhystud hwyliog. Nid oedd eisiau ofni’r cwis! SY23 5BJ 01974 200814 Merched y Wawr – Cangen Melindwr Cylch Meithrin Penllwyn

Ar nos Fawrth, 8fed Medi, cyfarfu’r Hwyl fawr i Gail, arweinydd y aelodau ar gyfer cyfarfod cyntaf cylch meithrin, a oedd yn gadael y tymor. Croesawyd pawb gan y ddiwedd mis Medi. Cyfl wynwyd llywydd, Beti Daniel. Mrs. Eluned anrheg a thusw o fl odau iddi yn Lewis, Swyddog Cymunedol ystod y parti ffarwel, a chafwyd llun Airtricity oedd y siaradwraig, ond o : Gail Nolan, Megan Lewis, Deian fel Eluned (Hughes) Brynawelon Gwynne, Mali Jones a Harri Mason roedd y mwyafrif o’r aelodau yn Jones. Ysgol Feithrin Pen-llwyn gyda Gail Nolan, Megan Lewis, Deian Gwynne, Mali Jones a ei hadnabod. Fe’i cyfl wynwyd Harri Mason Davies. gan y llywydd. Soniodd wrthym Beth am ymuno a’r disco am yr angen am ddatblygu ynni Calangaeaf? i’w gynnal yn neuadd y adnewyddol ac am yr angen i greu Pentref ar Nos Wener Hydref 23ain mwy o ynni ym Mhrydain. o 4 o’r gloch hyd 6, yn cynnwys LLANGORWEN / CLARACH gwisg ffansi a gêmau. Pris £2 wrth y Ar hyn o bryd mae Nant-y-moch yn drws. Croeso cynnes i bawb. Cartref newydd un o’r safl eoedd sy’n cael ei ystyried ar gyfer datblygu fferm wynt. Yn yr ysbyty Pob dymuniad da i Ling a Louise Davies-Berner sydd newydd symud Clywsom am y gwaith sy’n rhaid ei i’w cartref newydd yn Broadeaves, Llangorwen. Mae Ling yn reolwr wneud cyn cyfl wyno cais cynllunio Cofi on cynnes i Mr Sid Clench, yn archfarchnad Morrisons, a Louise yn gweithio i’r Swyddfa Bost yng ar gyfer datblygiad o’r fath ac am Poplars, sydd ar hyn o bryd yn yr Nglanyrafon. Mae’r ddau yn aelodau brwd o Glwb Bowlio Morfa Mawr, y trafodaethau a gynhelir gyda’r ysbyty wedi cael anffawd ac wedi ac mae Louise wedi cynrychioli Cymru yn y gamp. Pob dymuniad da i’r gwahanol sefydliadau. Cafwyd datgymalu pen uchaf ei glun. pâr ifanc ar eu aelwyd newydd.

TAFARN TYNLLIDIART Ty Bwyta a Bar Cymorth cyfrifi adurol lleoledig yn Aberystwyth Prydau neilltuol y dydd Prydau pysgod arbennig Cyfrifi adur Cinio Dydd Sul Bwydlen lawn hanner dydd neu yn yr hwyr HELP? CROESO Ymweliad cartref (mantais i archebu o fl aen llaw) CAPEL BANGOR Ffoniwch

01970 880 248 07536 022 067 [email protected]

templatelliw.indd 12 13/10/09 12:03:38 Y TINCER HYDREF 2009 13

TREFEURIG GWAITH GARDDIO Sioe’r Gymdeithas Adran Gwaith llaw (Ci) Enillydd cyffredinol – Sera Walker 1. gwaith coed – Dewi Edwards gyda Bertie Cynhaliwyd y sioe prynhawn 2. gwaith metel – Dewi Edwards Sadwrn Medi 5 yn yr Hen Ysgol. Er 3. ffotograffi aeth (i snap) Adran Cynnyrch fferm bod nifer y ceisiadau wedi gostwng – Alayne Reeves sampl o silwair – Glyn Rowlands ers llynedd, yn ôl y beirniaid roedd 4. ffotograffi aeth (ii snap) sampl o wair – Glyn Davies Am bob math o y cystadlu o safon da. Hoffai’r – Hazel Sharp ysgellyn talaf – Fil Wills waith garddio pwyllgor ddiolch i’r beirniaid am eu 5. ffotograffi aeth (wedi’i fowntio) sampl o wywair – Glyn Rowlands ffoniwch Robert ar gwaith. Y llywydd eleni oedd Mrs – Trefor Davies tywarchen o borfa – Glyn Rowlands (01970) 820924 Jane Jenkins, Kerry, Waun Fawr, a da 6. arlunio – Rose Neville sampl o rêp – Glyn Rowlands oedd cael ei chwmni drwy gydol y 7. crefft – eitem o waith llaw – sampl o gnwd gwreiddlysiau – neb prynhawn. Diolch iddi hefyd am ei Rose Neville yn cystadlu haelioni. Enillydd Tlws yr Adran – Rose sampl o gnydau glâs – neb yn Neville cystadlu Cynhaliwyd gwahanol Adran Gwaith llaw (Cii) weithgareddau i’r cyhoedd yn ystod 1. potel wedi’i haddurno – Rose Adran plant (8-11 blwydd oed y prynhawn gan gynnwys y raffl Neville cynwysedig) fewnol fl ynyddol a darparwyd 2. gwau â llaw – Alayne Reeves Enillydd y Tlws – Dewi Davies lluniaeth ysgafn. Roedd paw bi 3. crosio – unrhyw eitem – Rose weld wedi mwynhau eu hunain ar Neville Adran Plant ysgol gyfun ddiwedd y dydd. 4. eitem wedi ei wnio â pheiriant – Cyd-enillwyr y Tlws – Ellis Walker Rose Neville a Catrin Walker Enillwyr 5. brodwaith – Rose Neville 6. gwaith tapestry – Beth Walker Adran Dofednod agored Adran Llysiau a ffrwythau Enillydd Tlws yr Adran – Rose 1. iar dodwy orau – Hywel a 1. 4 twten – Ken Evans Neville Maddy Lewis 2. 4 ffa dringo – Fred Ralphs 2. ceiliog gorau – Hywel a Maddy 3. 3 winwin – Fred Ralphs Adran Coginio a chyffaith Lewis 4. 4 shibwns – Fred Ralphs 1. torth o fara brith – Eleri Davies 3. Hwyaden orau – Catrin Walker 5. 4 tomato – Fred Ralphs 2. pwdin reis – Eleri Davies 4. Meilart (ceiliog hwyad) orau – 6. 3 betys – Fred Ralphs 3. 6 pice ar y maen (dynion yn Catrin Walker 7. taten siap od – Nick Reeves unig) – Bryn Walker 8. 1 maro – Marion Gray 4. 4 cacen Eccles – Delyth Ralphs Adran Sioe gãn drwyddedig 9. 3 riwbob – Glyn Rowlands 5. spwng fi ctoria – Delyth Ralphs Dosbarth 6 – dim cystadlu 10. 4 afal coginio – Glyn Rowlands 6. dysgl i llysieuwyr – Marion Gray Dosbarth 7 – Mari Healy 11. 4 afal bwyta – Ken Evans 7. pastai Cernywaidd – Eleri Davies Dosbarth 8 – Maddy Lewis Enillydd Tlws yr Adran – Fred 8. pate cartref – Eleri Davies Dosbarth 9 – Hazel Sharp Ralphs 9. pot o picl cymysg – Eleri Davies Dosbarth 10 – Trefor Davies 10. 4 ãy iar (gwyn) – Eleri Davies Gorau yn y sioe – Hazel Sharp Adran blodau 4 ãy iar (brown) – Eleri Davies 1. 4 rhywogaeth o fl odau gardd – 4 ãy iar (lliw) – Fil Wills Adran Defaid Alayne Reeves Enillydd Tlws yr Adran – Eleri Diadell fynydd orau 100 o famogiaid 2. 1 rhosyn persawrus – Alayne Davies (yn cynnwys mamogiaid o wahanol Reeves oedrannau, hyrddod magu a wyn 3. 4 delia – Fred Ralphs Adran Plant (4 i 7 blwydd oedd menyw) 4. 4 pansi – Diane Jones cynwysedig) Enillydd – Ken Evans, Coed 5. planhigyn cactws neu suddlon – Enillydd Tlws yr Adran – Ifan Gruffydd Fred Ralphs Davies 6. planhigyn tñ – Diane Jones Diadell orau dan 100 o famogiaid 7. trefniant o fl odau mewn ffram Enillydd y Tlws am y marciau uchaf (unrhyw frid) llun – Rose Neville yn adrannau A-D – Eleri Davies Enillydd – Doug Theobald, 8. trefniant o ddeiliant – Eileen Bryngolau Rowlands Ceffyl neu ferlen – merlen yn Enillydd Tlws yr Adran – Diane y cyfl wr gorau (1-3 blwydd oed Adran Ceffylau Jones cynwysedig) Ceffyl neu ferlyn/merlen yn y cyfl wr gorau (plant) – Thomas Gillison – Harry Flashman

Ceffyl neu ferlyn/merlen yn y M & D PLUMBERS cyfl wr gorau ar gyfer ceffylau/ merlod 16 oed a throsodd – Hywel Gwaith plymer & gwresogi a Maddy Lewis – Penny Prisiau Cymharol; Gostyngiad i Bensiynwyr; Ceffyl neu ferlyn/merlen yn y Yswiriant llawn; cyfl wr gorau ar gyfer ceffylau/ Salon cwn^ Cysylltwch â ni yn merlod o unrhyw oedran – Sera Torri cwn^ i fri safonol gyntaf ar Walker - Bertie Goginan 01974 282624 Kath 01970 880988 07773978352 07974677458

templatelliw.indd 13 13/10/09 12:03:51 14 Y TINCER HYDREF 2009

GOGINAN

Priodas Aur plant. Roedd ymateb y plant yn perthnasol eraill. Ond ceir wedyn ar lechwedd bach uwchlaw nant wych a, gyda’r safon yn uchel ychydig benodau ychwanegol am Melindwr, ac wrth ei ochr, yn cysgu Llongyfarchiadau i Eric a Margaret dros ben, anodd iawn oedd tasg y gymeriadau hynod megis Dei yr un mor braf, P.C. Matthias, y ddau Stephens, Erw Deg a ddathlodd eu beirniadu. Cydradd gyntaf oedd Bwtsh a Bill y Go, a Marie a Betty, wedi treulio orig ddifyr yn rhoi y Priodas Aur ar Fedi 11eg. Gethin ap Dafydd a Lily Hancox. dwy fodryb i’r awdur, y ddwy yn byd yn ei le yn y Druid Inn yng Da iawn nhw’n dau a phawb arall llwyddo i fynd heibio’r cant oed, a nghanol y pentref. Yr oedd helmed Rhaglen Nia am gymryd rhan. Roedd gweld yr dwy bennod arbennig o ddifyr yn y P.C., meddai fy nhad, wedi rowlio i holl gymeriadau lliwgar a doniol dwyn y teitlau ‘Cameos’, lle coffeir lawr at ymyl y nant. Braf oedd clywed lleisiau brodorion o fl aen y llwyfan drwy’r nos ac ymhlith eraill Peter Goginan a’r Casglwyd at ei gilydd o ardal Goginan gyda Hywel wedyn ar groesffordd Dollwen hen gyfaill annwyl Byron Howells, a nifer sylweddol o luniau, sy’n Gwynfryn ar raglen Nia bore drwy’r wythnos ganlynol wedi rhoi ‘More Anecdotes and Other Bits of ychwanegu’n fawr at apêl y gyfrol, a Mawrth Medi 29. Fe fu Gareth cymaint o bleser i ni i gyd! Interest’. cheir yma a thraw nifer o gartwnau Jones, Coedlan, Ifan Mason Yn y bennod ‘Dei Bwtsh . . .’ sy’n darlunio ambell sefyllfa ddigri Davies, Coed Rhiwfelen ag Aled Once Upon a Time in Goginan. cyfeiria’r awdur at y plisman lleol, P.C a ddigwyddodd o bryd i’w gilydd Bebb, Penpistyll ynghyd â Ceiriog Ceiriog Gwynne Evans. Y Lolfa. Matthias, ar un achlysur arbennig yn hanes yr ardal. Hyd y sylwais ni Gwynne Evans awdur y llyfr am £14.95 320t. mewn cyfl wr a ddisgrifi r fel ‘a little nodir pwy a’u lluniodd, ond tybed Goginan yn trafod hanesion yr worse for wear’ ar ôl galw yn y ai agwedd arall ar dalentau Ceiriog hen gymeriadau roedd wedi són Hunangofi ant Maesbangor Arms ym Mhen-llwyn. Gwynne Evans yw’r rhain? amdanynt yn y gyfrol. a phortread Daeth hyn ag un o straeon fy nhad Diolch iddo beth bynnag am o bentref ac i’m cof, amdano ef yn grwt ifanc gyfrol sydd nid yn unig yn hynod o Swydd Newydd ardal yw’r yn cael ei anfon gan ei fam i chwilio ddarllenadwy ond un y mae cariad gyfrol hon, am ei dad, Morgan Jones, a oedd yn at fro yn tywynnu drwyddi. Mae Lisa Saycell wedi dechrau ar ei a dylai fod o hwyr iawn yn dod adref o’i waith. swydd gyda Cyngor Ceredigion fel ddiddordeb Daeth o hyd iddo’n cysgu’n braf Tegwyn Jones swyddog yn yr adran Gwarant. Pob mawr i lwc i ti yn y swydd newydd. unrhyw un o fro’r Cwrdd Diolch am y Tincer sy’n cynhaeaf perthyn i’r genhedlaeth a oedd yn O’r Cynulliad – Elin Jones AC ieuanc ychydig cyn ac yn ystod Roedd nifer dda yn bresennol gyda yr Ail Ryfel Byd, ond yn naturiol chwmni rhai o Eglwysi’r cylch. y mae iddi apêl llawer ehangach Mae’r haf wedi dod i ben, arian ar gyfer yn ei fl aen yn Cafwyd pregeth gan y Parchg J. na hynny. Yn sicr y mae iddi er, fyddai ambell un rwy’n llwyddiannus. E. Wynne Davies, Aberystwyth ddiddordeb arbennig i mi am sawl adnabod yn dadlau na welwyd o Lythyr Cyntaf Paul at y rheswm. Fe’m magwyd yn y cwm llawer ohono’n y lle cyntaf! Yn ystod wythnos cyntaf Awst, Thesaloniaid, Pennod 5 Adnod 18 sydd am y mynydd â Goginan, ac Fe ges i haf prysur gyda nifer fe deithiais i’r Bala i fynychu’r :- Ym mhob dim diolchwch: canys yr oeddwn yn ddisgybl yn Ysgol o sioeau hyd a lled Eisteddfod hyn yw ewyllys Duw yng Nghrist Ardwyn yr un pryd â’r awdur – er Ceredigion GGenedlaethol. Iesu tuag atoch chwi. Pregeth rymus rhyw fl wyddyn neu ddwy efallai yn yn dal i fwrw RRoedd hi’n a neges i bob un ohonom. Da oedd iau – a da y cofi af am ei dalentau ymlaen er wwythnos wych bod yn bresennol. Roedd y capel ym myd cerddorol yr ysgol pan gwaethaf ggyda’r tywydd wedi ei addurno yn hardd. Diolch oeddem yno. Rheswm arall am fy y tywydd yyn ffafriol. Yno, i Eirlys Davies, Brynmeillion am niddordeb yw’r ffaith mai brodor cyfnewidiol. mynychais lansiad drefnu y blodau fel arfer. o Goginan oedd fy nhad – yn wir, Roedd hi’n apêl i godi arian i fe anrhydeddir brawd iddo, Dan braf i weld brynu a chynnal Cystadleuaeth Bwganod Jones, â phennod gyfan iddo ef cynifer o bobl wal ‘Cofi wch Brain Goginan ei hun yn y gyfrol – ac y mae’r yn mynychu’r Dryweryn’ ger hanesion a adroddir rhwng ei sioeau ac Llanrhystud er Ar 12fed Medi chynhaliwyd parti chloriau yn llawn o gymeriadau a fe hoffwn mwyn sicrhau pentre Goginan i’w thrigolion digwyddiadau a hanesion y clywais gymryd y cyfl e i bod y gofeb yno a’u ffrindiau. Unwaith eto roedd fy nhad, a’i chwaer y ddiweddar longyfarch yr holl am fl ynyddoedd i ddod. y tywydd yn fendigedig ar gyfer Blodwen Harvey, yn eu hadrodd gystadleuwyr ar eu llwyddiant yr achlysur. Cafodd pawb wledd yn aml. Ond rhaid cyfaddef i mi ac i bwyllgorau pob sioe am eu Yng nghanol mis Awst, fe o fwydydd cartref, adloniant ddysgu llawer, llawer mwy am ardal gwaith caled. ymunais â Gweinidog Iechyd amrywiol gan ddoniau’r gymuned Goginan a’i phobl a’i phethau wrth Llywodraeth y Cynulliad, leol yn ogystal â gweithgareddau ddarllen y gyfrol swmpus a diddorol Ym mis Gorffennaf, fe Edwina Hart AC, ar ymweliad creadigol i’r to ifanc yn y babell hon. fynychais y Sioe Frenhinol ag Ysbyty Bron-glais yn eco-celf. Gyda llawer yn cyfrannu Mae’n gyfrol a gynlluniwyd yn yn Llanelwedd am y pedwar Aberystwyth. Pwrpas yr yn hael at lwyddiant y diwrnod ofalus, a’i chynnws yn symud yn diwrnod llawn. Yn ystod Sioe, ymweliad oedd gweld y mae’n rhaid talu clôd arbennig i hamddenol o gyfnod i gyfnod, gan fe gyhoeddais cynlluniau cynlluniau ar gyfer codi Colin Armstrong a Louise Herschel ddechrau drwy osod Goginan yn ei newydd i roi cymorth i bobl estyniad newydd i’r ysbyty er am ddod â phopeth at ei gilydd. gyd-destun hanesyddol a daearyddol, ifanc sydd am ddechrau yn mwyn darparu cyfl eusterau a dirwyn i ben, mwy neu lai, ym y diwydiant amaethyddol. newydd fydd yn cynnwys Un o’r uchafbwyntiau eleni mhumdegau’r ganrif ddiwethaf, ar Roeddwn hefyd yn falch i weld theatrau a ward mamolaeth yn sicr oedd cystadleuaeth y ôl dilyn hynt a helynt yr awdur o’i cymaint o wynebau cyfarwydd newydd. Y gobaith yw y bydd bwganod brain ar gyfer plant y fabandod, heibio’i fachgendod hyd at o Geredigion yn Llanelwedd, y gwaith adeiladu’n cychwyn pentref. Pythefnos cyn y parti ei lencyndod, gan ddwyn i mewn ar a chyda llai na blwyddyn tan cyn diwedd y fl wyddyn ac ymddangosodd sawl bwgan brain o y daith honno, gefndir diwydiannol y bydd ein sir yn noddi’r yn parhau am y blynyddoedd amgylch y pentref, e.e. “Daft Vader” yr ardal, hanes addysg a chrefydd Sioe, mae’r gwaith o godi nesaf. a “Fairy Goth Mother” i ysbrydoli’r ynddi, a phob math o ffeithiau

templatelliw.indd 14 13/10/09 12:03:56 Y TINCER HYDREF 2009 15

Blodau i bob achlysur Dr LEWIS EDWARDS(1809 - 1887) Blodau’r Bedol Ganed Lewis Edwards yn hynaf ffurfi ol yn fygythiad i awdurdod cyfrolau cynnar”, meddai ‘nhad Priodasau . Pen blwydd . o wyth plentyn Lewis a Margaret, y to presennol o arweinwyr yng nghyfraith, Harri Williams yn Genedigaeth . Angladdau . fferm Pwllcenawon, Pen-llwyn, awtocratig”.”Yr oedd Ebenezer ei gyfrol Duw, Daeareg a Darwin Blodau i Eglwysi a ar 27 Hydref 1809, ac ar ben dau Richard a’i frawd yn benderfynol (Gomer, 1979) - cyfrol berthnasol Chapeli neu unrhyw achlysur ganmlwydd ei eni mae’n briodol yn fy erbyn”, meddai Lewis wrth gofi o Darwin eleni - “ i weld cofi o am ei gyfraniad nodedig fel Edwards. fod Lewis Edwards wedi lledu’r Donald Morgan pregethwr, diwinydd, golygydd a pyrth ac ehangu’r gorwelion o 1845 Hen Efail, Llanrhystud SY23 5AB sylfaenydd a Phrifathro Coleg y Gwnaeth y profi ad Lewis ymlaen. Ffôn 01974 202233 Bala. Roedd yn dda darllen yn yn fwy penderfynol ac ar ôl Danfon am ddim o fewn dalgylch y Tincer Gair o’r Garn fod cyfeillion Capel gyrfa academaidd ddisglair yn Ni ddylai’r cam mawr a wnaeth Seion dan arweiniad John Tudno Llundain a’r Alban agorodd ysgol Lewis Edwards â’r Gymraeg na’i Williams wedi cynnal oedfa yng a ddatblygodd yn goleg yn y Bala driniaeth anfrawdol o Emrys ap CIGYDD nghapel Pen-llwyn i ddathlu ym 1837, fl wyddyn ar ôl priodi Iwan beri inni golli golwg ar ei cyfraniad Lewis Edwards a Ieuan Jane, wyres Thomas Charles yn gyfraniad nodedig fel dysgawdwr, BOW STREET Gwyllt, un arall o feibion disglair Llanycil. Does gen i ddim gofod golygydd ac awdur torethiog. Er nad Eich cigydd lleol yr ardal. i fanylu ar waith y Prifathro a’i oes llawer o ddarllen ar ei lyfrau gynorthwywyr yn hyfforddi bellach cofi wn am ei bedwar emyn Pen-y-garn Lluniwyd cofi annau i Lewis cannoedd o ddynion ifanc yn y yn Caneuon Ffydd, yn enwedig ei Ffôn 828 447 Edwards gan ei fab Thomas coleg (roeddwn yno hanner canrif drosiad o emyn W. Cowper, ‘Trwy Llun: 9-4.30 Charles (Prifathro cyntaf Coleg yn ôl), nac ar gyfraniad enfawr ddirgel ffyrdd mae’r uchel Iôr Maw-Sad 8.00-5.30 Prifysgol Cymru, Aberystwyth), Lewis Edwards mewn amrywiol yn dwyn ei waith i ben’ Gwerthir ein cynnyrch mewn a Trebor Lloyd Evans, ac yn feysydd. Gyda Roger Edwards a genir gennym o hyd. Canwch yr rhai siopau lleol ddiweddar cafwyd cyfrol gampus cychwynnodd Y Traethodydd ym emyn, oedwch i ddiolch am fab amdano gan D. Densil Morgan yng 1845 (diolch ei fod yn parhau dan disglair Pwllcenawon o fl aen ei nghyfres ‘Dawn Dweud’, Gwasg olygyddiaeth Dr Brynley Roberts) gofeb y tu allan i gapel Pen-llwyn, Prifysgol Cymru. Gobeithio y i roi llwyfan i bobl drafod pynciau ewch at ei gofeb o fl aen Coleg y bydd nifer ohonoch yn ei phrynu ar wahân i ddiwinyddiaeth, Bala ac at ei fedd yn Llanycil. a’i darllen. Dywed Densil, “Lewis megis gwyddoniaeth a daeareg. Edwards oedd pennaf ysgolhaig “Does dim ond rhaid edrych ar y W J Edwards Cymru’r 19G. Gwnaeth fwy na neb i godi safonau’r Gymru Anghydffurfi ol a’i gosod ar seiliau dysg ryngwladol. Trwy ei gysylltiadau â’r Alban, clymodd y Methodistiaid Calfi naidd yn dynn wrth y traddodiad Presbyteraidd a’u troi o fod yn sect i fod yn gangen braff o’r eglwys fyd-eang. Fel sefydlydd Coleg y Bala a golygydd cyntaf Y Traethodydd , llwyddodd i ehangu gorwelion ei gydwladwyr ac asio’u duwioldeb wrth ddiwylliant lletach nag a fu’n gyffredin o’r blaen”.

Manylir yn ddiddorol yn y gyfrol ar ddyddiau cynnar Lewis ac am ei syched ef a’i gyfaill John Phillips, Pontrhydfendigaid (pregethwr, gweinidog a Phrifathro y Coleg Normal) am addysg. Mae’n anodd i ni gredu fod y brodyr Ebenezer Richard, Tregaron, a’i frawd Thomas Abergwaun, arweinyddion dylanwadol y Methodistiaid yng Ngheredigion a Phenfro, wedi gwrthwynebu’n chwyrn gais Lewis am fynd i goleg. Dyma ddywed Densil Morgan am eu hagwedd: “Nid addysg oedd eisiau ar bregethwr ond ymgysegriad a ffydd, porthi balchder a wnâi unrhyw addysg gyffredinol heb sôn am addysg uwch, ac ni ddylai’r pregethwr ifanc o Ben-llwyn CYSYLLTWCH gael syniadau uwch na’i stâd ... Yr hyn na ddywedwyd oedd y  NI byddai cael pregethwyr a fyddai’n [email protected] cyfuno grym ysbrydol, gallu ymenyddol, diwylliant eang a dysg Llun: Lyn Lewis Dafi s

templatelliw.indd 15 13/10/09 12:03:58 16 Y TINCER HYDREF 2009

COLOFN MRS JONES COLOFNYDD Y MIS

Methais gyfl wyno colofn mis dychymyg yr oeddynt. Ond Medi, roedd sawl rheswm da gadawai’r ddau fath fi yn meddwl paham rhag ofn i chi i gyd feddwl paham y trafferthodd y merched Seiriol Hughes mai diogi oedd yn fy lladd i ac adddurno eu hunain mewn roedd hi’n gysur sylweddoli fod ffordd mor boenus a pharhaol. pobl yn gweld eisiau fy ngholofn. Mae dros fl wyddyn wedi Cymraeg. Nid hyder uchel Mae pawb yn hoffi maldod i’w Yr oedd gan lawer ohonynt mynd heibio ers i mi ei gloch ond hyder tawel, ego hyd yn oed y fi . dlws bogail hefyd ac yr oedd hi symud o ddalgylch y Tincer naturiol: ‘dyma’r iaith dwi’n yn amlwg fod rhai o’r tlysau a i ardal Papur Dre, o Bow ei siarad.’ Mae’n brofi ad Fe fum ar fy ngwyliau ers i mi arddangosid yn werthfawr. Diau Street i Gaernarfon yn rhyfedd siarad Cymraeg â ysgrifennu atoch ddiwethaf a bum fod hyn hefyd yn beth poenus dilyn cyfnod yn nhre’r phawb, credwch fi , cymerodd yn myfyrio ar broblemau bwch iawn i’w wneud ac yn beth Cambridge Evening News. hi fi soedd i mi ddod i arfer gafr fel yr arferai mam ei ddweud. peryglus iawn, yn ogystal. Ni Efallai na fyddech chi’n a dwi’n dal ddim yn deall Hynny yw, bum yn myfyrio ar holias i neb ond a yw’r merched meddwl bod gan bentrefi hanner yr acen! bethau ansylweddol ond yr wyf, yn eu gwisgo o hyd yntau dim ardal Tirymynach lawer Er nad ydw i wedi cael y serch hynny, yn gobeithio na ond pan yn gwisgo bicini? Os yn gyffredin gyda Thref cyfl e i hedfan i wledydd AS a welwch ffrwyth fy myfyrdodau yden nhw yn eu gwisgo dan Frenhinol yn Arfon ond o Marca, y Gazzetta dello Sport yn ddifl as. ddillad cyffredin, a ydynt yn dal ddarllen papurau bro’r ddwy a’r Süddeutsche Zeitung gyda yn y dillad a’u rhwygo a rhwygo’r ardal, fe welwch chi lawer o fy ngwaith ar raglen Sgorio Un peth a sylwais yw fy mod hollt yn y bogail hefyd? Fe ãyr straeon tebyg. eto, rydw i wedi cael y cyfl e mewn lleiafrif bychan iawn. y rhan fwyaf o ferched boen dal Yn hytrach na i deithio sawl ardal llawer Wrth orwedd ger y pwll nofi o, clustdlws mewn siwmper wrth ei darllen am lwyddiannau brafi ach drwy weithio ar sylweddolais mai myfi oedd yr gwisgo, mae meddwl am dynnu ysgolion Rhydypennau a Sgorio Cymru – ardaloedd unig ferch yno heb datã. A rwy’n tlws bogail yn ddigon i rhywun Phenrhyn-coch, cewch chi papurau fel Pethe Penllyn, dweud y cyfi awn wir, yr oedd gan ddanto yn llwyr. hanes ysgolion yr Hendre Wilia, Y Bedol a Cwlwm. Ar hyd yn oed wragedd hñn na mi a Syr Hugh Owen ac yn ôl byw yn Bow Street am un. Rwan, nid oes gennyf ddim A thybed beth fyddai adwaith fy lle clywed hanes rhywun gyfnod cyhyd, mae’n brofi ad i’w ddweud o blaid tatã ar ddyn mam? Yr oedd honno yn gaeth sy’n byw ym mhellafoedd rhyfedd ar y naw gyrru ond, o leiaf, y mae grym arferiad y i ethos, peidio mynd allan heb Caernarfon, mae hanes drwy’r pentref bron yn tu ôl i arfer dynion yn ymbeintio sannau ond gwae defnyddio rhai bachgen ifanc o’r dref sy’n wythnosol ar daith i weithio fel hyn. Ond ffasiwn llwyr yw i du gyda esgidiau gwyn, gwisgo byw yn Awstralia. ar gêm. Dwi’n dechrau dod i ferched, ac, fel pob ffasiwn arall, menyg gyda dillad gorau ond Mae rhai pethau’n ddeall nawr bod Bow Street fe â yn anffasiynol gyda threigl doedd fi w i rheiny fod yn wyn wahanol, wrth gwrs. Mae annwyl yn un o’r llefydd amser. A beth a wna’r merched ac eithrio yn y gwanwyn a’r castell Edward y Cyntaf hynny rydych chi’n gyrru hyn pryd hynny? Fedra nhw haf - fe fyddai’r hen wraig yn yn dipyn mwy crand na drwyddyn nhw ar y ffordd i ddim rhoi’r tatã yn y wardrob hyd cael ffi t pe welai ferched heddiw! Chastell Gwallter a dwi ddim rywle arall, fel Rhydargaeau nes daw’r ffasiwn rownd eto na Yr oedd ganddi fyrdd rheolau yn siwr a welwn ni golofn neu Ganllwyd, i bawb heblaw rhoi hem arno fel y medrwch chi eraill hefyd, dim trwsus os nad ‘Tafarn y Mis’ yn y Tincer yn darllenwyr papur bro’r ei wneud gyda sgert anffasiynol oedd amgylchiadau yn gofyn y dyfodol agos. pentref hwnnw. o hir. Mae tatã am oes ac er y am un, llewys tri chwarter ar ôl Yr hyn sy’n fwyaf Ond pan fydda i’n cael medrwch chi gael ei dynnu, mae cyrraedd oed arbennig, gwallt gwahanol am fyw cyfl e ambell waith i dorri fy hynny yn costio mwy na’r tatã ac cwta a dim gyddfau isel ar yng Nghaernarfon yw siwrne yn fy hen fro, gwn yn gadael craith ar ei ôl. ddillad ac eithrio dillad min nos Cymreictod hynod y dref. y byddaf yn cael croeso a roedd rhaid bod yn rispectabl Mae Cofi s Dre yn falch iawn brenhinol yn ardal y Tincer Er tegwch â’r merched, yr oedd pryd hynny! Druan ohoni, fe o’r cysylltiad brenhinol, yn Tlawd. rhai o’r darluniau yn hardd ac fagodd ferch a dorrodd bron enwedig y genhedlaeth hñn Ers graddio yng yn amlwg yn adlewyrchu rhyw bob un o’i rheolau. Ond y mae – mae ‘Brenhinol’ yn dal yn Nghaergrawnt mae anian unigryw yn eu perchennog. iddi un cysur. Ni feddyliodd rhan o enw’r clwb golff, er Seiriol yn gweithio fel Ond nid oedd eraill ddim amgen erioed fy rhybuddio rhag tatã enghraifft – ond mae’n rhaid ymchwilydd gyda chwmni na sgribls ffug Geltaidd dulas na ac nid oedd raid iddi ychwaith, edrych tu hwnt i hynny. Rondo yng Nghaernarfon. ychwanegent ddim at harddwch ni feddyliwn erioed gael y fath Beth sy’n chwa o awyr neb.Wn i ddim beth oedd pwrpas beth, yr ydw i yn rhy lwfr ac yn iach yma yw’r hyder sydd y rheiny os nad mai profi diffyg rhy ymwybodol o’u hirhoedledd. gan bawb i ddefnyddio’u Y mis nesaf: Sara Moseley

Gwasanaeth Cynnal M.H.

Gwasanaeth Torri Porfa a Garddio, Peintio, Teilo, D.I.Y. a manion waith eraill o amgylch y tŷ Disgownt i bensiynwyr Ffoniwch ni yn gyntaf ar 01970 881090 / 07792457816 [email protected]

templatelliw.indd 16 13/10/09 12:04:00 Y TINCER HYDREF 2009 17

CYNGOR CYMUNED TREFEURIG

Cyfarfu’r Cyngor Cymuned nos archwiliwr allanol. wedi’i gracio gan un ohonynt, Fawrth, 28 Gorffennaf, yn Hen ac roedd maes chwarae a Ysgol Trefeurig gyda’r Cadeirydd, Adroddwyd fod Cyngor ddefnyddid gan blant bach hefyd Richard Owen, yn llywyddu. Ceredigion wedi caniatáu’r gerllaw. Penderfynwyd tynnu Adroddiad Roedd pum cynghorydd arall ceisiadau cynllunio canlynol: sylw’r Cyngor Sir at y sefyllfa, a yn bresennol ynghyd â’r Clerc; plot ger Awelon, Cefn-llwyd – tñ chefnogi’r galw am docio’r coed. Ffermwyr derbyniwyd ymddiheuriadau a storfa; 69 Ger-y-llan, estyniad; oddi wrth y cynghorwyr tir ger Glanseilo – rhan gyntaf Cafwyd adroddiad gan Dafydd Ifainc Ceredigion eraill (roedd Kari Walker yn o ddatblygiad; tir yn perthyn Sheppard am gyfarfod a cynrychioli’r Cyngor mewn i Ben-banc uwchben y Gelli – drefnwyd gan Shelter Cymru cyfarfod arall). chwech o dai. Roedd y Cyngor lle cafwyd gwybodaeth helaeth Beicio Noddedig yn siomedig iawn fod y cais am y gwasanaethau oedd ar Yn ystod penwythnos olaf mis Roedd Trefor Davies wedi bod olaf wedi’i ganiatáu gan ei fod gael ar gyfer pobl oedd yn cael Awst, bu daniel Downes, Cadeirydd yng nghyfarfod blynyddol wedi cael ei wrthwynebu gan y anawsterau i ddod o hyd i le i y Sir, Arwel Jones, Is-gadeirydd y Grãp Datblygu Ysgol Trefeurig. Cyngor Cymuned. Nid oedd y fyw. Roedd Kari Walker wedi Sir ac Emyr Evans, Ffermwr Ifanc Adroddodd fod lês y grãp Cyngor o blaid ehangu’r pentref bod mewn cyfarfod o Grãp y Sir yn beicio 150 o fi lltiroedd ar yr Ysgol yn dod i ben ymhellach i gyfeiriad y dwyrain Cyswllt Airtricity, ac roedd y wrth fynd o glwb i glwb er mwyn ar 7 Medi ond nid oedd y gan fod y ffordd yn gul iawn Grãp o’r diwedd wedi cytuno codi arian tuag at Sioe’r Cardis 2010. Grãp wedi clywed dim gan y ac fe fyddai hefyd yn golygu ar gyfansoddiad y Grãp. Roedd Dechreuwyd eu taith yn Nhalybont Cyngor Sir hyd yma am beth cynyddu’r traffi g drwy’r pentref. cyfarfod cyhoeddus wedi’i a chawsant gwmni rhai o aelodau’r fyddai’n digwydd ar ôl hynny. gynnal ar 7 Medi yn Ysgol Sir ar hyd eu taith cyn gorffen yng Roedd cyfarfod cyhoeddus Ni chynhaliwyd cyfarfod Trefeurig i drafod dyfodol y lle. Nghlwb Rygbi Aberaeron. i’w gynnal yn yr Ysgol ar 7 ym mis Awst, ond cyfarfu’r Cawsai’r Grãp lês am 12 mis yn Medi. Adroddodd Gwenan Cyngor ar 15 Medi yn Neuadd rhagor gyda’r dewis ar ôl hynny Cystadlu’n Genedlaethol Price ei bod wedi cael ei hethol y Penrhyn. Roedd y Cadeirydd, o gael lês tymor hir neu brynu’r Llongyfarchiadau mawr i Menna yn Gadeirydd PATRASA wyth o’r cynghorwyr a’r Clerc adeilad ar bris y farchnad. Roedd Davies o glwb Dihewyd a ddaeth yn (Cymdeithas Cae Chwarae’r yn bresennol. Cydymdeimlwyd y Grãp yn ystyried beth i’w ail fel Stockmon Hyn yn Stoneleigh Penrhyn) yn ei gyfarfod â’r Cyng. Trefor Davies, a oedd wneud. yn ddiweddar. blynyddol yn ddiweddar. Bu newydd gael profedigaeth, a Kari Walker a Richard Owen phenderfynwyd anfon llythyr Trafodwyd y cynigion ar gyfer Cyfarfod Cyffredinol Blynyddol yng nghyfarfod blynyddol o gydymdeimlad at gyn-aelod cynhadledd fl ynyddol Un Llais CFfI Cymru Pwyllgor Ardal Ceredigion o Un o’r Cyngor, Dilwyn Lewis, Cymru a oedd i’w chynnal Mynychodd nifer o aelodau’r Llais Cymru. gan fod ei ferch, Tirion, wedi ym Mhontrhydfendigaid ar 10 Sir CCB Cymru a gynhaliwyd derbyn anafi adau difrifol mewn Hydref. Ni allai’r Cadeirydd fod eleni yn Ninbych y Pysgod. Roedd Un Llais Cymru yn amgylchiadau trallodus iawn. yn bresennol, felly fe ddewiswyd Cafwyd penwythnos llawn hwyl. trefnu cyrsiau hyfforddi ar Dai Rees Morgan i fynd gyda Llongyfarchiadau i Enfys Evans, gyfer cynghorwyr cymuned; Trafodwyd y llain fechan o dir Trefor Davies i’r cyfarfod. Roedd Llanddeiniol ar gael ei hethol penderfynwyd y dylai’r ar Stad Dôl Helyg a oedd wedi’i Cyngor Ceredigion yn bwriadu yn Is-gadeirydd y mudiad yng Cadeirydd a’r Is-Gadeirydd dynodi’n dir ar gyfer defnydd cynnal cyfarfod ymgynghorol Nghymru. fynychu un o’r cyrsiau hyn y gymuned pan roed caniatâd i gynghorau cymuned ardal ym mis Tachwedd fel man i’r stad. Fodd bynnag nid oedd Aberystwyth ar 13 Hydref., Clwb 200 cychwyn i weld a fyddai unrhyw amodau pendant a chytunodd y Cadeirydd gwerth mewn mynychu rhagor. ynglÐn â’r defnydd; roedd y tir a Kari Walker i’w fynychu. Mis Awst Roedd y Post Brenhinol wedi yn dal yn eiddo i’r datblygwr Roedd Ceredigion am symud Alan Morgan, Llwynbedw, cadarnhau y byddent yn fodlon ond roedd yn berffaith fodlon tuag at drefn o anfon copïau o Falcondale Drive, Llambed newid cyfeiriad post rhai tai ei drosglwyddo at ddefnydd geisiadau cynllunio i’r cynghorau Gareth a Mary Davies, Maesglas, o ‘Cwmsymlog’ i ‘Pen-bont cymunedol. Ar hyn o bryd cymuned yn electronaidd. Drefach, Llanybydder Rhydybeddau’ pe byddai’r bobl roedd y tir yn fl êr, ac roedd y Penderfynwyd eu hysbysu nad Mary Davies, Llys yr Haul, Heol y a effeithid i gyd yn cytuno i trigolion cyfagos wedi holi beth oedd hyn yn ymarferol i Gyngor Dwr, Llanon hynny. Cytunwyd y byddai oedd yn mynd i ddigwydd iddo. Trefeurig ar hyn o bryd gan nad aelodau o’r Cyngor yn mynd o Penderfynwyd holi Cyngor oedd y derbyniad band llydan Mis Medi gwmpas y tai perthnasol i gael Ceredigion a fyddai hi’n bosib ei yn ardal y Clerc yn ddigonol i’r C. Ff.I. Talybont cytundeb ysgrifenedig y trigolion wneud yn rhandir (‘allotment’) pwrpas. C.Ff.I. Llanwenog pan fyddai’r ffurfl enni pwrpasol i’w osod. Ynglñn â’r cais am C.Ff.I. Pontsian ar gael. ychwaneg o le i barcio ar Stad Adroddwyd fod y ceisiadau Tan-y-berth, roedd Cyngor cynllunio canlynol wedi’u Blaenrhybudd o Rhoddodd y Clerc adroddiad Ceredigion wedi dweud y dylid caniatáu: Dolwen Penrhyn-coch Ddigwyddiadau’r Sir am yr incwm a’r gwariant ar cysylltu â Tai Ceredigion ar – addasu to’r garej; Y Gelli, 1-2 Hydref - Cystadleuaeth Siarad gyfer chwarter cyntaf 2009/10. ôl i’r tai gael eu trosglwyddo Penrhyn-coch, amrywio amod Cyhoeddus Saesneg, Theatr Adroddodd hefyd fod yr iddynt ym mis Hydref. Daethai cynllunio; y tir ger Cwm Felin-fach archwiliad mewnol o gyfrifon llythyr hefyd oddi wrth un o Pennant, Penrhyn – codi tñ; 14 Hydref - Hyfforddiant Barnu 2008/09 wedi’i gyfl awni a drigolion y Stad yn tynnu sylw 2 Llwynprysg, Penrhyn – Stoc rhoddwyd copi i’r aelodau, at y ffaith fod moch coed yn estyniad. Ystyriwyd y cais am 29 a 31 Hydref - Eisteddfod y Sir, a derbyniwyd yr adroddiad. disgyn o’r coed uchel ar derfyn drin Allt Fadog yn dilyn y tân a Prifysgol Llambed Byddai’r cyfrifon ar gael i’r y Stad. Roedd rhai o’r rhain yn gafwyd yno, ac roedd y Cyngor 9 Tachwedd - Cwis Iau’r Sir cyhoedd eu gweld tan ddiwedd drwm a chan eu bod yn disgyn yn gwbl gefnogol iddo. Ceir y 16 Tachwedd - Hyfforddiant Barnu Gorffennaf, ac yna fe fyddent o uchder roeddynt yn gallu bod cofnodion yn llawn ar www. Carcas yn cael eu pasio ymlaen i’r yn beryglus. Roedd sgrin car trefeurig.org. 26 Tachwedd - Cwis y Sir

templatelliw.indd 17 13/10/09 12:04:09 18 Y TINCER HYDREF 2009

YSGOL RHYDYPENNAU

Etholiadau Hoci Mae’r tîm hoci yn parhau i chwarae Bellach mae’r ysgol wedi cadarnhau, ar Nos Wener, ac y maent wedi cael trwy bleidlais aelodau dau bwyllgor dechreuad da i’r tymor. Dyma’r pwysig iawn; ‘Y Cyngor Ysgol’ a’r canlyniadau: ‘Pwyllgor Eco’. Mae aelodau’r ddau Rhydypennau A – 3 (Rhys Huw 3) gyngor yn cwrdd yn rheolaidd er Ysgol Plas-crug A-3 mwyn gwneud penderfyniadau Rhydypennau B-8 (Sion Manley pwysig a sicrhau llais swyddogol i 6, Cameron Saunders 2); Ysgol weddill y disgyblion mewn amryw Plas-crug B-0. o agweddau ym mywyd yr ysgol. Trawsgwlad Clwb Dawnsio Cynhaliwyd Trawsgwlad Cylch Mae Bethan Jenkins a Mari Wyn Aberystwyth ar Ddydd Gwener Lewis, cyn ddisgyblion yr ysgol, yn Hydref yr 2il ar gaeau’r Ficerdy. cynnig sesiynau dawns i blant yr Cynrychiolwyd yr ysgol gan ysgol. Mae’r sesiynau wythnosol yn 51 o blant blynyddoedd 3 i 6. Y Cyngor Ysgol cael eu cynnal ar ddydd Llun am Llwyddodd pob un ohonynt hanner awr wedi tri. Mae’r plant yn i gyfl awni’r cwrs a chafwyd mwynhau’r sesiynau yn fawr iawn. perfformiadau arbennig gan y canlynol gan iddynt orffen yn y Celf deg cyntaf.

Yn ddiweddar treuliodd Blwyddyn Catrin Manley bl 3 (7ed); Sophie 6 b’nawn cyfan dan ofal Mrs Helen Evans bl 3 (8ed); Megan Mason bl Jones yn Y Llyfrgell Genedlaethol. 5 (3ydd); Joshua Erskine bl 5 (5ed); Pwrpas yr ymweliadau oedd Ffi on Evans bl 6 (1af); Lydia Garrod mwynhau arddangosfa gelf gan yr bl 6 (10ed); Siôn Ewart bl 6 (4ydd). artist lleol Stuart Evans. Er mwyn Mi fyddant nawr yn rhedeg yn cwblhau y broses, ymwelodd yr erbyn y goreuon o Geredigion i artist â’r ysgol er mwyn gosod tasgau lawr yng ngwersyll Llangrannog fi s celf i’r plant a chynnig cymorth Mai nesaf. Pob hwyl iddynt! amhrisadwy iddynt sut i ddatblygu eu sgiliau yn y maes. Hoffai’r Adran yr Urdd ysgol ddiolch i Stuart Evans am ei Y Pwyllgor Eco gefnogaeth. Mae Adran yr Urdd wedi ail ddechrau bellach. Treuliwyd y Ymweliad noson gyntaf yn mwynhau sesiwn dan ofal y Prifathro a’r Dirprwy. Ar y 15ed o Fedi fe ddaeth Y Mi fydd y gweithgareddau difyr Brodyr Gregory i’r ysgol er mwyn yn parhau yn ystod gweddill y hyrwyddo a chodi ymwybyddiaeth fl wyddyn. y plant o reolau’r ffordd fawr. Cafwyd p’nawn llawn canu, actio a Noson Gymdeithasol llwyth o hwyl a sbri. Ar y 4ydd o Dachwedd am 6:30 Chwaraeon y.p. nes 8:00 y.h, mi fydd noson arbennig yn cael ei chynnal yn Mae tîmau pêl-droed a phêl-rwyd yr ysgol. Pwrpas y noson yw rhoi yr ysgol yn parhau i chwarae ar cyfl e i’r rhieni a thrigolion yr ardal i brynhawniau Gwener mewn ymweld â’r estyniad newydd a chael cystadleuaeth swyddogol sydd wedi coffi a chlonc gymdeithasol. Croeso ei threfnu rhwng ysgolion y cylch. i bawb. Am fwy o wybodaeth Tro Ysgol Llwyn yr Eos oedd hi a llwyth o luniau: http://www. i ymweld â’r ysgol yn ddiweddar. rhydypennau.ceredigion.sch.uk Mwynhau adloniant Y Brodyr Gregory Dyma’r canlyniadau: Pêl droed: Rhydypennau A – 2 (Siôn Ewart 2); Llwyn yr Eos A – 0 RHODRI JONES Rhydypennau B – 8 (Trystan Brici a chontractiwr Griffi ths 3, Shaun Jones 3, Cameron adeiladu Saunders, Jack Keegan) Llwyn yr Eos B – 0 07815 121 238 Pêl rwyd: Gwaith cerrig Rhydypennau A – 12; Llwyn yr Eos Adeiladu o’r newydd A – 0 Estyniadau Patios Rhydypennau B – 4; Llwyn yr Eos Waliau gardd A – 0 Llandre Bow Street [email protected]

templatelliw.indd 18 13/10/09 12:04:10 Y TINCER HYDREF 2009 19

YSGOL CRAIG YR WYLFA YSGOL PEN-LLWYN

Clwb Rhedeg 30,40,50 Wendy Jones y gogyddes paratowyd Bu plant yr ysgol yn arddangos Modelau o anifeiliaid – Blwyddyn taten bôb, salad a pitsa- cinio iach eu gwaith yn Sioe Capel Bangor. 3 a 4 Yn ddiweddar daeth Bryn Evans, a blasus iawn! Roedd y disgyblion Llongyfarchiadau i bawb oedd 1af Jo Jones Swyddog Pobl Ifanc Egniol wrth eu bodd, ac roedd nifer wedi gwneud y gwaith a rhai a fu’n 2ail Gethin ap Dafydd Ceredigion Actif, i’r ysgol i sefydlu’r ohonynt yn awyddus i goginio llwyddiannus. 3ydd Iestyn Watson Clwb 30,40,50. Clwb rhedeg ysgol cinio’n rheolaidd. Bu’r achlysur yn yw’r clwb ,gyda’r nod o godi lefelau brofi ad gwerth chweil i bawb. Canlyniadau Sioe Capel Modelau o anifeiliaid – Blwyddyn ffi trwydd personol disgyblion . Bu Bangor 5 a 6 Bryn a disgyblion blwyddyn 5 a 6 Ysgol Feithrin Craig yr 1af Tomos Nicholls yn mesur y trac o gwmpas yr ysgol Wylfa Dosbarth 1 – 2ail Amy Dryburgh gan hefyd weithio allan y byddai Addurno plât Cyd. 3ydd Oliver Herschel a angen iddynt redeg chwe gwaith o Croeso i’r disgyblion newydd i’r 1af Haf Evans Bethany Thompson gwmpas yr ysgol er mwyn rhedeg Ysgol Feithrin sydd wedi ei lleoli yn 2ail Nuala Ellis Jones milltir. Creuwyd arwyddion ac yna, y caban ar safl e’r ysgol. Braf iawn yw 3ydd Alaw Evans Ymweliad cyfl wynwyd pasport unigol i bob croesawu’r disgyblion i’r ysgol. disgybl i gofnodi eu hymdrechion. Potiau blodau Daeth Mr Tony Cope o Gwmni Ein nod yw annog y disgyblion i Casgliad Nwyddau Oxfam 1af Alaw Evans Scottish Power i siarad â’r plant am redeg milltir neu ddwy yr wythnos 2ail Jack Barron ‘Ddiogelwch Trydanol’. Roedd yn gan fawr obeithio y byddant yn Mae’r Ysgol yn cefnogi ymgyrch 3ydd Laura Jones Williams brofi ad ymarferol buddiol iawn a llwyddo i ennill tystysgrif am redeg Oxfam i ail-gylchu nwyddau. Bydd chafwyd bore pen i gamp. 30 millt ir cyn y Pasg. Pwy a ãyr Oxfam yn talu’r ysgol wrth y Blodau Haul – Blwyddyn 2 efallai y byddant hwy a’r staff yn dunnell am hen ddillad, bric a brac a 1af Jack Barron Pêl-droed – Cystadleuaeth Pump llwyddo i gyrraedd y nod o redeg 50 llyfrau, a bydd gwerthiant yr eitemau 2ail Haf Evans bob ochr milltir! yn noddi gwaith Oxfam ar draws y 3ydd Alaw Evans byd sy’n datblygu. Bydd y cynllun Llongyfarchiadau i’r tîm pêl-droed Dysgu am Ffermio a yn derbyn nwyddau - dillad glân ac Dosbarth 2 fu’n cystadlu yn ddiweddar. Cafodd Chynnyrch Organig ategolion (ee: esgidiau, bagiau, beltiau), Y Ceiliog – Blwyddyn 3 a 4 y plant fore’n llawn hwyl ac fe Llyfrau, CDs neu DVDs, Bric a brac 1af Rebecca Jones Williams wnaethon eu gorau er na fu iddynt Yn ddiweddar bu Rachel Rowlands cyffredinol. (DIM nwyddau trydanol 2ail Lauren White ennill. o Fferm Brynllys yn ymweld a’r neu nwyddau sy’n hawdd i’w torri) 3ydd Gethin ap Dafydd ysgol. Cafwyd cyfl wyniad diddorol Dydd Mawrth 20 Hydref bydd Yr Urdd am ffermio organig ac am hanes nwyddau yn cael eu casglu o’r ysgol. Y Ceiliog – Blwyddyn 5 a 6 cychwyn Rachel’s Organic. Cafodd Os oes gennych nwyddau di-angen 1af Bethany Thompson Bu Mrs Linda Jones a Mrs Llinos y disgyblion gyfl e i fl asu ychydig o’r yna dewch â nhw i’r ysgol. 2ail Oliver Herschel Evans yn yr ysgol yn gwerthu cynnyrch gan hefyd dderbyn nifer 3ydd Gerallt Williams adnoddau’r Urdd. Diolch i’r plant o nwyddau trwy garedigrwydd y Chwaraeon am gefnogi mor dda. cwmni. Gweadwaith coed – Blwyddyn 3 Roedd yr ymweliad yn rhan o Bu disgyblion yr Adran Iau yn a 4 Trawsgwlad yr Urdd astudiaethau’r disgyblion o Fwyd a chwarae gêm gyfeillgar o bêl 1af Keiran Evans Ffermio, sef eu thema y tymor hyn. droed a phêl rwyd yn erbyn Ysgol 2ail Manon Davies Llongyfarchiadau i bawb a Penrhyn-coch yn ddiweddar. Braf 3ydd Alison Keegan gymerodd ran ymhob ras. Bu Ymweliad â’r Cigydd oedd croesawu’r disgyblion i Ysgol tri o fechgyn Blwyddyn 5 yn Craig yr Wylfa a gweld y disgyblion Gweadwaith coed – Blwyddyn 5 llwyddiannus ac yn cael mynd Yn ddiweddar bu disgyblion yn cyd- chwarae ac yn cymdeithasu’n a 6 ymlaen i’r cam nesaf. Tomos Evans Blwyddyn 3 a 4 yn ymweld â’r dda gyda’i gilydd. Enillodd y tîm pêl 1af Oliver Herschel ddaeth yn ail, Keiran Evans a Cigydd Lleol yn y Borth. Yno rwyd 8- 0 gyda’r gêm bêl droed yn 2ail Dylan Williams ddaeth yn drydydd a Jo Jones yn cawsant gyfl e i holi cwestiynau am gorffen yn gyfartal gyda sgôr o 2-2. 3ydd Gerallt Williams ddegfed. Da iawn chi! y gwahanol fathau o doriadau cig a’r dulliau o storio a chyfl wyno. Cafwyd bisged a diod ar ddiwedd y Diolch i Mr Peter George am ei prynhawn. Edrychwn ymlaen i gael gefnogaeth. dychwelyd i chwarae unwaith yn rhagor ym Mhenrhyn-coch. Sioe Aled Ail- gylchu Gweithdy Madfall yn Bu’r Brodyr Gregory ac Aled Ynys-las ail-gylchu yn yr ysgol yn dysgu’r disgyblion am ddiogelwch y ffordd Braf iawen oedd cael gwahoddiad a hefyd pwysigtrwydd ail-gylchu. gan Gyngor Cefn Gwlad Cymru Cafwyd cyfl wyniad bywiog iawn i gymryd rhan mewn gweithdy gan y Brodyr Gregory ac roedd y ar Fadfall y tywod yn Ynys-las. disgyblion wrth eu bodd . Noddwyd Yn ystod y gweithdy cafwyd y Sioe gan Gyngor Ceredigion. cyfl e i weld a dysgu am fadfall y tywod yn ogystal â’r madfall Dathlu Pythefnos Fwyd cyffredin. Bu’r disgyblion allan Prydeinig yn archwilio’r twynni tywod ac yn darganfod ardaloedd addas i’r Bu’r disgyblion yn dathlu’r achlysur madfall ymgartrefu ynddynt. Mawr gyda disgyblion blwyddyn 5 a 6 yr obeithiwn y byddwn yn gweld y ysgol yn paratoi cinio ysgol iddynt madfall yn bola heulo ar y twynni hwy ar staff. O dan arweiniad Mrs tywod y fl wyddyn nesaf.

templatelliw.indd 19 13/10/09 12:04:36 20 Y TINCER HYDREF 2009

TASG Y TINCER

Ydech chi’n hoffi ’r hydref? Er nad yw’r tywydd mor gynnes, ac er ei bod yn nosi’n gynt, rwy’n hoff iawn o’r mis hwn, gyda lliwiau’r dail yn troi, ac rwy’n hoffi gwisgo dillad cynnes a wellies a bod allan yn yr awyr iach! Ydech chi’n hoffi crensian y dail o dan eich traed wrth fynd am dro? Mae cnau i’w gweld ar y coed, a medrwch weld wiwerod yn neidio o un gangen i’r llall Llywelyn Bowen Jones yn hel eu bwyd cyn y gaeaf os wnewch chi sbio’n ofalus.

Diolch i bawb fu’n lliwio’r llun o’r anghenfi l mawr yn y dwr. Rwy’n siwr mai anifail tebyg Dyna chi, mae’n 40 mlynedd yw Tegi, yn Llyn Tegid! Dyma ers i ddyn lanio ar y lleuad! pwy fuodd yn brysur: Ydech chi’n cofi o’r dyddiad? 21 Gorffennaf 1969! Beth oedd Ceri Ann Garrett, 12 Y Ddôl enw’r dyn? Ie, Neil Armstrong, Fach, Penrhyn-coch; Teleri a ac Apollo 11 oedd enw’r llong Glesni Morgan, Ger-y-nant, ofod. A beth am eiriau cyntaf Dolau; Steffan Huxtable, Darlyn, enwog Armstrong? “That’s one 19 y Ddôl Fach, Penrhyn-coch; small step for man, one giant Rhys Tanat Morgan, Fferm leap for mankind.” Meddyliwch Glanfred, Llandre; Llywelyn sut oedd e’n teimlo yn camu Bowen Jones, 11 Bryncastell, o’r llong? Ydech chi’n medru Bow Street; Sion a Rhys James, copio’r ffordd roedd e’n 25 Dôl Helyg, Penrhyn-coch; cerdded, gyda’r camau mawr? Elan Mair Griffi ths, 9 Ers hynny mae sawl person Rhydygarreg, Y Borth; Steffan o sawl gwlad wedi glanio ar Lewis, Glanrheidol Cottage, y lleuad, ac ar ddiwedd mis Capel Bangor. Medi eleni daeth y newyddion cyffrous fod gofodwyr o’r India Ti Llywelyn sy’n ennill y wedi darganfod dwr ar y lleuad. tro hwn, a hynny am y Mae’n nhw’n dweud y gallai tro cyntaf rwy’n meddwl. hyn olygu y gallai pobl fyw Enw Llongyfarchiadau mawr! ar y lleuad, a hynny o fewn yr 20 mlynedd nesaf! Beth am Diolch arbennig i Daniel Rees, ddychmygu eich bod yn byw ar Brysgaga, Bow Street a Garan y lleuad? Cyfeiriad Thomas, Caerdydd am eich lluniau lliwgar o’r ffarmwr a’r Y mis hwn, rwyf am i chi liwio ceffylau a gyrhaeddodd yn rhy llun y gofodwr yn mentro allan hwyr i’w roi yn Y Tincer fi s o’r llong i dywyllwch y gofod? Medi, ond roedd yn grêt i’w Anfonwch eich gwaith ata’i i’r derbyn! cyfeiriad arferol (46 Bryncastell, Bow Street, Ceredigion SY24 Oed Rhif ffôn Pa ddigwyddiad enwog oedd 5DE) erbyn 1 Tachwedd Ta ta yn 40 mlwydd oed dros yr haf? tan toc.

M. Th omas Plymwr lleol Penrhyn-coch Amrywiaeth eang o Gosod gwres canolog lyfrau, cardiau,cerddoriaeth Ystafelloedd ymolchi ac anrhegion Cymraeg. Cawodydd Croesawir archebion gan unigolion Pob math o waith plymwr ac ysgolion Prisiau rhesymol Rhif 322 | HYDREF 2009 13 Stryd y Bont Ffôn symudol 07968 728 470 Aberystwyth Ffôn ty 01970 820375 01970 626200

templatelliw.indd 20 13/10/09 12:04:38