Groen in De Tuinstad 2.0 Versie Inspraak

Home , Eendracht (Amsterdam)

Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.3 Stadsdeel Nieuw-West 25 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak

Groen in de Tuinstad 2.0

Kansen creëren, waarde verhogen

Jacco de Frel, Joram Schaap

1 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.3 Stadsdeel Nieuw-West 25 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak

2 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.3 Stadsdeel Nieuw-West 25 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak

Inhoudsopgave

Inleiding

Deel A Visie 1 Visie 2 Uitwerking 1 Schakel in metropolitaan landschap 2 Robuust groen raamwerk 3 Meer gebruik, meer verschil 4 Van vensterbank tot landschap 5 Participatieplatform 6 Ontwikkelend beheren 7 Communicatie en imago

Deel B Achtergrond 1 Geschiedenis 2 Hoofdprincipes groenstructuur 3 Beleidskader 4 Trends en ontwikkelingen 5 Literatuur

Deel C Betekenissen 1 Inleiding 2 Cultuurhistorie 3 Economie 4 Woonmilieu 5 Natuur 6 Recreatie en sport 7 Duurzaamheid en klimaateffecten 8 Gezondheid en sociaal welbevinden

3 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 25 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak

4 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 25 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak

INLEIDING

Zou Nieuw-West de grachtengordel van de eenentwintigste eeuw kunnen worden? Op het eerste gezicht misschien een rare vraag. De kwaliteit van de grachtengordel is internationaal erkend: een uniek stuk Amsterdam dat op de Unesco-werelderfgoedlijst staat, terwijl Nieuw-West al jaren consequent laag scoort op allerlei graadmeters. Toch biedt juist de oorspronkelijke opzet van de tuinstad vele mogelijkheden.

Het stadsdeel ontstond na de Tweede Wereldoorlog als onderdeel van het Algemeen Uitbreidingsplan van stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren. Een plan dat internationaal veel lof oogstte: het stond model voor moderne stadsontwikkeling. En ook nu nog kan het uitgebalanceerde netwerk van groen, water en wegen rekenen op internationale erkenning. Het vormt dan ook een ijzersterk kader voor elke gewenste stedelijke ontwikkeling.

Nergens anders tref je op deze schaal zo’n fijnmazig systeem van parken, singels en lanen, dat bewoners vanuit hun straat direct verbindt met het landschap buiten de stad. Een systeem dat ruimte biedt aan alle vormen van sport en spel op loopafstand. Waar je eindeloos kunt struinen (zoals in de Brettenzone), zwemmen, zeilen en duiken (in de Sloterplas en de Nieuwe Meer). Waar lokaal groenten en fruit worden geteeld (Tuinen van West, buurtmoestuinen). Kortom: waar mensen in feite wonen in een metropolitaan park - en tegelijkertijd midden in het meest dynamische stedelijke gebied van Nederland, nabij het centrum van Amsterdam, de haven, de Zuidas en Schiphol.

In dat stadsdeel zal de komende jaren heel wat veranderen. En het groen zal daarbij van cruciale waarde blijken.

Tuinstad 2.0 Hoogwaardig groen in en om de stad is essentieel voor de woon- en werkomgeving – voor bewoners en ondernemers. Hun kwaliteit van leven en werken wordt mede bepaald door de bomen in de straat, de groenstrook, het park om de hoek en de verbondenheid met het metropolitane landschap rond de stad. Het groen dat in samenspel met het water en de stedenbouwkundige opzet bepalend is voor de identiteit van Nieuw-West als Tuinstad. Naast de cultuurhistorische betekenis heeft het groen vele betekenissen voor bewoners en ondernemers. Zij vinden, te midden van de drukte van de stad, natuur, zij kunnen sporten, ontspannen, elkaar ontmoeten en rust en cultuur vinden. Groen in de woonomgeving is daarmee ook een belangrijke vestigingsfactor voor bewoners en bedrijven.

Ten gevolge van de woningbouwopgave voor Amsterdam en het stadsdeel zullen delen van Nieuw-West een meer stedelijk karakter krijgen en worden

5 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

verdicht. Juist daarom is een stevige groenstructuur belangrijk; die maakt deze verdichting mogelijk zonder de kwaliteit van de woonomgeving te verminderen. De mogelijkheden van dat groen zijn tot nu toe nog lang niet optimaal benut. Het wordt matig gebruikt, is vaak lastig te onderhouden, en doet op sommige plekken onveilig aan. De uitdaging is dus groter dan alleen behoud van het groen; het is noodzakelijk nieuwe mogelijkheden aan te boren - uitgaande van een beproefd concept.

Daarbij staan creatief denken en innovatief omgaan met openbaar groen centraal. Zodat we hedendaagse wensen koppelen aan oorspronkelijke ruimtelijke principes van de Tuinstad. Vormgegeven in grote lijnen onafhankelijk van de financiële opgave waar het stadsdeel voorstaat. Denk aan intensievere samenwerking met bewoners en ondernemers bij ontwerp, aanleg en onderhoud van groen. Aan gevarieerder gebruik en betere sporten recreatiemogelijkheden. Denk ook aan herstel van groene verbindingen. Aan streekproducten. Aan het toenemende belang van groen als vestigingsvoorwaarde. Aan de cultuurhistorische betekenis. Aan de sociale voordelen van een groene omgeving. Denk aan een duurzame ontwikkeling. Aan CO2-uitstootcompensatie. Aan waterberging. Aan gezondheid. En denk vooral aan maatwerk: een onderscheid in diverse typen tuinstad, elk met eigen kenmerken, behoeften en mogelijkheden, mét behoud van het tuinstedelijke karakter. Waar, in deze tijd van bezuinigingen, meer en meer een beroep gedaan wordt op creativiteit en innovatie om de hedendaagse wensen binnen de gestelde financiële mogelijkheden te realiseren. Over de unieke mogelijkheden voor een trotse Tuinstad 2.0 leest u alles in deze Groenvisie.

Leeswijzer Deze Groenvisie bestaat uit drie delen. De delen B en C vormen samen de onderbouwing voor de keuzes in deel A.

In deel A komt de visie zelf aan bod. Wat willen we de komende dertig jaar bereiken met het groen in Nieuw-West? De uitwerking bevat een beknopte analyse van de stand van zaken aan de hand van thema’s, beschrijft de doelstellingen, en - globaal - de bestaande en gewenste middelen om die te realiseren.

Deel B biedt achtergrondinformatie: hierin worden de belangrijkste principes van de groenstructuur beschreven, de geschiedenis, trends, en beleid van andere overheden.

In deel C wordt vanuit diverse invalshoeken nader ingegaan op de huidige en de gewenste betekenis van het groen in Nieuw-West. Zo heeft groen onder meer betekenis voor de natuur, recreatie, de economie en het woonmilieu.

6 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 25 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak

DEEL A Visie

7 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

8 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

1 VISIE

Nieuw-West is gezegend met een fantastisch groen raamwerk: de solide basis van de stedenbouwkundige opbouw van de tuinstad. Met de blik op 2040 – het referentiepunt van de Amsterdamse Structuurvisie - wordt dit raamwerk de komende jaren in stand gehouden, verbeterd én beter benut.

Groen en water worden steeds belangrijker vestigingsvoorwaarden voor bewoners en ondernemers. De kwaliteit van die ruimtelijke drager van ons stadsdeel is bepalend voor verdere sociale en economische waardevermeerdering van Nieuw-West. Als we slim investeren en dit breed uitdragen, levert het geld op, zeker op termijn. Dat vereist wél een oog voor de mogelijkheden, ondernemingsgeest en samenwerking.

Het doel: de tuinstad van de eenentwintigste eeuw: de Tuinstad 2.0. Waar – veel sterker dan nu het geval is - groen een relevante betekenis heeft. Een betekenis die onlosmakelijk is verbonden met de kwaliteit van een gezond stadsdeel waar mensen wonen, werken, recreëren en participeren. Als we de mogelijkheden van het groen en de groenstructuur optimaal benutten, wordt Nieuw-West uiteindelijk nog veel aantrekkelijker; niet alleen voor de huidige bewoners, maar ook voor de gewenste toekomstige bewoners - en uiteindelijk voor iedere Amsterdammer.

Doelen Meer betekenis van groen door optimale benutting van groen(structuren); als voorwaarde voor stedelijke ontwikkeling van het stadsdeel, als cruciaal onderdeel van het metropolitane landschap, als bron van gezondheid en welzijn, en als wezenlijk, aantrekkelijk onderdeel van een regionaal ecologisch netwerk - zowel voor de lokale bevolking als voor bewoners van de regio.

Hogere opbrengsten, lagere lasten door bewoners en ondernemers te stimuleren om gezamenlijk plannen te ontwikkelen en uit te voeren, door een systeem dat de extra waarde van groen binnen stedelijk weefsel kwantificeert, en door beheer via zogeheten ‘beeldmeetlatten’.

Vervolmaking van het groen-blauwe netwerk door – met in het achterhoofd de verdere verdichting - knelpunten op te heffen en ruimtelijke, recreatieve en ecologische systeemverbeteringen in het netwerk aan te brengen.

Een meer duurzame ontwikkeling door onder meer verdere ontwikkeling van een volwassen bomenbestand, een krachtiger focus op klimaatvoordelen en betere benutting van mogelijkheden als warmte-koudeopslag in bodem en water.

9 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

Imagoverbetering door extra aandacht en publiciteit voor de unieke Tuinstad 2.0–kwaliteiten, bijvoorbeeld door aandacht voor groene innovatie, in de vorm van symposia, een actief persbeleid en het tachtigjarig AUP feest. Te denken valt ook aan stadslandbouw, groene kenniscentra, energieopwekking en -opslag in de buitenruimte, GRaBS1 en Tuinen van West.

1 GRaBS (Green and Blue Space Adaptation for Urban Areas and Eco Towns). Europees project voor onderzoek naar maatregelen die spelen op het veranderende klimaat (klimaatadaptatie). Stadsdeel Nieuw-West was een van de veertien partners verbonden aan dit project.

10 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

11 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

12 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

Tuinstad 2.0

Het traditionele, tuinstedelijke karakter van Nieuw-West blijft intact, maar wordt met moderne middelen aangepast aan de eisen van de tijd. Uitgangspunt bij alle ontwikkelingen blijft het belang van het groene raamwerk voor de buurten, het stadsdeel en de stad Amsterdam; dat is het fundament en het richtinggevende kader.

Het doel is al even innovatief als het oorspronkelijke ontwerp van het stadsdeel: Tuinstad 2.0 – een aantrekkelijk stadsdeel voor bewoners, ondernemers en recreanten, waar de directe verbondenheid met het groen uitnodigt tot een divers gebruik, participatie en ondernemerschap, in een veilige en stimulerende omgeving.

Het bestaansrecht van de groenstructuur in Nieuw-West is daarmee net zo evident als dat van bijvoorbeeld het Vondelpark of de grachtengordel.

13 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

14 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

2 UITWERKING

1 Schakel in metropolitaan landschap

Analyse Nieuw-West heeft een bijzondere positie in het zogeheten metropolitane landschap van de regio Amsterdam: het verbindt het centrum van de stad met het landschap aan de westzijde, én vormt een verbindende schakel tussen de vier economische centra in de regio (Schiphol, de haven, de Zuidas en het centrum). Drie grote groengebieden – de Brettenscheg, de scheg Nieuwe Meer/Amsterdamse Bos en de Sloterparkscheg – ondersteunen een regionaal systeem dat de hele noordelijke Randstad omvat. In samenwerking met de provincie wordt gewerkt aan verdere verbetering van de bufferzone Haarlem-Amsterdam, en de realisatie van de Groene As, onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS).

Doelen . Het verbeteren van de schakelpositie van het metropolitane landschap door extra aandacht voor de recreatieve en ecologische verbindingen tussen buitengebied en centrale stad. . Aansluiten op de ambitie van de centrale stad om het metropolitane landschap verder uit te bouwen. Voorrang geven aan de ontwikkeling van de Tuinen van West tot ‘groene parel’ van de stad, en verdere verbetering van de aantrekkelijkheid en toegankelijkheid van de groene scheggen. . Verdere aanscherping van de identiteit van de drie scheggen. Brettenscheg: ongerepte struinnatuur; Sloterplarkscheg: ruimte voor sport, festivals en recreatie; scheg Nieuwe Meer/Amsterdamse Bos: grootstedelijke recreatie op de rand van water en land. . Afronden en versterken van de Groene As. Aanleg van ontbrekende schakels, verbeteren van begeleidende routes, toevoegen van programma.

Middelen - Beeldkwaliteitplan Tuinen van West (in gebruik) - Uitvoeringsprogramma Groene As (in uitvoering)

15 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

16 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

2 Robuust groen raamwerk

Analyse Het groen-blauwe raamwerk bepaalt de identiteit van Nieuw-West als tuinstad. Het bestaat uit de scheggen, de grote stadsparken (het Sloterpark, het Rembrandtpark en Oeverlanden), buurtparken, parkstroken en de ‘lange groene lijnen’ die het stadsdeel verdelen in buurten en die omlijsten.

Bewoners hebben het groen onder handbereik. De belangrijkste routes door het stadsdeel volgen het raamwerk en verbinden de buurten onderling én met het omringende landschap. Het zijn routes voor recreatie, naar het winkelcentrum, de school en het sportpark, en fietsroutes voor woon- werkverkeer. De wegen gekoppeld aan dit netwerk zorgen voor de verbinding met de stad binnen de ring A10.

Het raamwerk vormt het leefgebied van planten en dieren in de directe woonomgeving van mensen. Samen met de Groene As is het een belangrijke verbinding tussen de Bosscheg, de Sloterparkscheg en de Brettenscheg, dwars door het woongebied.

Sommige delen van het raamwerk zijn bij de uitwerking van het AUP niet (voldoende) gerealiseerd, andere zijn versmald door aanleg van woningen of schoolwerktuinen. Stedelijke vernieuwing biedt de kans om het raamwerk te verstevigen én langzaamverkeerroutes en ecologische verbindingen te verbeteren.

De unieke kwaliteit van Nieuw-West, het uitgebreide, fijnvertakte netwerk van groen en water, is de ideale basis voor de ontwikkeling van een van de meest klimaatvriendelijke en duurzame stedelijke milieus van Nederland, een gezonde Tuinstad 2.0.

Doelen . Het groen-blauwe raamwerk veiligstellen en het kwalitatief (met voorzieningen) en kwantitatief (qua oppervlakte) verstevigen en aanvullen. . Een goed functionerend ecologisch netwerk voor verbindingen door Nieuw-West. . Sportparken en volkstuinen openstellen en verbinden met het groen- blauwe netwerk als onderdeel van recreatieve routes. . Langzaamverkeerroutes verbeteren in het netwerk voor recreatie, woon-werkverkeer en routes naar sporten volkstuinparken. . De beleidsuitgangspunten van de Structuurvisie Amsterdam 2040 voor de Hoofdgroenstructuur uitvoeren. Daarbij staan de functies groen en groene recreatie voorop en worden ingrepen die de recreatieve

17 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

waarde, de natuurwaarde of andere functies van het groen verhogen, gestimuleerd. Er is geen ruimte voor woningbouw, wegenaanleg, werkgerelateerde functies, verkeersaantrekkende voorzieningen of andere functies die ten koste gaan van het groen. . Het groen beter geschikt maken voor de effecten van klimaatverandering (zoals een extra buffer voor oppervlaktewater en meer aandacht voor de verkoelende werking van groen).

Middelen . Een ontwikkelingsplan voor de ontbrekende en zwakke delen van het groen-blauwe raamwerk (gewenst). . Een visie op verbetering van de ecologische structuur(gewenst). . In het Adaptatie Actie Plan van Nieuw-West is een toolbox met klimaatmaatregelen gekoppeld aan de ruimtelijke structuur, van het groene raamwerk tot het groen rond woningen (in gebruik).

18 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

19 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

20 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

3 Meer gebruik, meer verschil

Analyse Aan de randen van Nieuw-West liggen drie groene scheggen, die de overgang vormen tussen stad en landschap. Elke scheg heeft zijn eigen identiteit: De Bretten als meest natuurlijke scheg, de Tuinen van West met een herkenbaar agrarische landschap en de Oeverlanden gedomineerd door het water van de Nieuwe Meer.

Stadspark Sloterpark ontleent zijn identiteit aan de centrale ligging in Nieuw- West en rond de Sloterplas. Het Rembrandtpark ligt strategisch tussen Nieuw-West en het centrum van Amsterdam. Tussen de buurten bevinden zich de parkstroken en ín de buurten de buurtparken. De buurtparken onderscheiden zich van de stadsparken door hun inrichting en ligging.

Elk groengebied heeft een eigen identiteit, door ligging, grootte en inrichting. Die identiteit wordt echter niet altijd erkend. De bekendheid van de groengebieden is over het algemeen gering. Zij trekken slechts weinig bezoekers van buiten Nieuw-West, en veel bewoners kennen de groengebieden verder van hun woning niet. De bezoekersaantallen zijn laag vergeleken met die van de parken binnen de ring A10. Die aantallen kunnen omhoog door de betekenis van de groengebieden voor Nieuw-West en Amsterdam te verbeteren. Zo kan tegendruk worden geboden aan de vraag om te bouwen in het groen, en worden tegemoetgekomen aan de stijgende behoefte aan groen de komende decennia, door de toename van het aantal inwoners.

Door hun omvang en gunstige ligging hebben de groengebieden vele mogelijkheden om aan betekenis te winnen. Zij kunnen niet alleen intensiever worden gebruikt, maar zij kunnen ook een belangrijke bijdrage leveren aan de duurzaamheidsdoelstelling van het stadsdeel en de gevolgen van klimaatverandering helpen opvangen. De Sloterplas kan worden benut voor koeling uit oppervlaktewater en het groen kan CO2-uitstoot helpen compenseren en neerslag bergen.

Ook de grotere parken bieden kansen. Deze vormen een belangrijk onderdeel van het raamwerk, maar onderscheiden zich nog te weinig van elkaar; het groen lijkt erg uniform.

Doelen . De betekenis van de groengebieden verhogen door nieuwe voorzieningen, zoals het uitbreiden van het Rondje Sloterplas tot Hardloopnetwerk Nieuw-West. . De identiteit en kwaliteiten van de groengebieden beschrijven en de programmering hierop afstemmen.

21 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

. Parken meer differentiëren, zodat hun eigen identiteit sterker wordt benadrukt. . Mogelijkheden bieden voor kleinschalige, aan het groen gerelateerde bedrijvigheid die ook de economische betekenis van het groen krachtig benadrukt. Te denken valt aan horeca, musea, tentoonstellingsruimten en een sauna. . De Structuurvisie Amsterdam 2040 uitvoeren door Sloterpark en Rembrandtpark te ontwikkelen tot meer metropolitane parken. . De mogelijkheden en meerwaarde van parkmanagement in de groengebieden onderzoeken.

Middelen . Gewenste identiteit per park uitwerken (gewenst). . Nieuwe voorzieningen (hardlooprondjes, horeca, strandjes) toevoegen (gewenst). . Parkmanagement, als blijkt dat daarmee inrichting, beheer en programmering een kwaliteitsimpuls krijgen (gewenst).

22 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

23 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

24 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

4 Participatieplatform

Analyse Intensiever samenwerken met bewoners en ondernemers aan de noodzakelijke en gewenste veranderingen binnen het stadsdeel. Dat was een van de centrale uitgangspunten uit het Programma-akkoord 2010-2014. Daarbij hoort: de betrokkenheid van bewoners en ondernemers bij aanleg en onderhoud van het groen vergroten. Dit sluit nauw aan bij het concept Tuinstad 2.0, waarbij innovatief omgaan met openbaar groen centraal staat. Participatie bij onderhoud en aanleg is mogelijk in vele vormen. Te denken valt onder meer aan vormen van sponsoring, mecenaat, CO2- uitstootcompensatie, vrijwilligerswerk, uitvoering van taakstraffen, leerling- praktijkstages, verpachting en buurtmoestuinen. Er gebeurt op dat gebied al het een en ander. Er zijn beheerverenigingen (zoals Vereniging de Oeverlanden Blijven en Stichting de Vrije Geer) en zo’n twaalf buurtmoestuinen, er lopen leerling-praktijkopdrachten en via het initiatief Adopteer een plantsoen houden bewoners het groen schoon van zwerfafval in - voorlopig - elf geadopteerde plantsoenen. Toch is er nog meer mogelijk.

Doelen . Bijdrage van bewoners bij aanleg en onderhoud van groen verder verhogen. . Onderzoek naar mogelijkheden van publiek-private samenwerking bij realisatie en onderhoud van gezamenlijke projecten. . De maatschappelijke relevantie van het beheer van de openbare ruimte verhogen door een sterker focus op ‘maatschappelijk’ in plaats van louter technisch beheer. Bijvoorbeeld door een beheerder die als opdrachtgever communiceert met en advies geeft aan bewoners als opdrachtnemer. . De resultaten van deze participatie breed uitdragen, onder meer om het imago van Nieuw-West een positieve impuls te geven.

Middelen . Op termijn een coördinator Participatie Groen en Openbare ruimte aanstellen, met onder meer als taak om mogelijkheden en initiatieven te inventariseren en uit te dragen, voorwaarden te formuleren, indieners van voorstellen te begeleiden en voorstellen te toetsen, een communicatiestrategie te formuleren en het eigenlijke participatieplatform, de website, te beheren en sociale media in te zetten (gewenst). . Delen van de openbare ruimte beschikbaar stellen voor initiatieven van derden. Te denken valt aan braakliggende terreinen, slecht gebruikte plantsoenen, delen van de Hoofdgroenstructuur. Belangrijke voorwaarde hierbij is dat het nieuwe gebruik een bijdrage levert aan de openbare ruimte als geheel, in gebruik én in beeld (gewenst).

25 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

26 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

5 Van vensterbank tot landschap

Analyse De alomtegenwoordigheid van het groen en de doorkoppeling van dit groen is een van de belangrijkste kwaliteiten van ons stadsdeel. Van (collectieve) tuin, straat, plantsoen en buurtpark tot wijkpark en groene scheg - ze kenmerken de tuinstad, en dragen sterk bij aan een aangenaam en ontspannen woonmilieu.

Hoewel bewoners dagelijks in contact zijn met groen op buurten blokniveau, wordt dit slechts matig gebruikt. Soms komt dat doordat het gaat om ontoegankelijk ‘kijkgroen’ achter hekken. Veelal is de oorzaak dat rozenperken en bloeiende borders in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw zijn omgevormd tot eenvormige, anonieme veldjes die ook nog eens lastig te beheren zijn vanwege de overmaat.

Het is van belang juist op dit niveau van het buurtgroen een transformatieslag te slaan. Het gaat om waardevolle stedelijke ruimte, en juist hier kan het groen krachtiger worden ingezet voor verbetering van het woonmilieu, als belangrijke vestigingsvoorwaarde. Zo kan het groen strategisch worden ingezet voor de steeds nadrukkelijker behoefte aan groen en water van huidige, maar ook toekomstige bewoners en ondernemers van het stadsdeel.

Doelen . Het woonmilieu voor (toekomstige) bewoners verder verbeteren. . Het groen op buurtniveau behouden waar het onlosmakelijk deel uitmaakt van waardevolle stedenbouwkundige ensembles (zoals in het Van Eesterenmuseum). . De kaart Van vensterbank tot landschap onderscheidt vier gradaties van stedenbouwkundige gebieden, namelijk: 1. Klassiek Tuinstedelijk / Nieuw Tuinstedelijk 2. Klassiek Tuinstedelijk / Nieuw Tuinstedelijk / Ritmisch Ensemble 3. Woongebieden van na 1985 4. Hoogstedelijke centrumgebied De mate van cultuurhistorische waarde neemt af van Klassiek Tuinstedelijk naar Hoogstedelijke centrumgebied. Waar de cultuurhistorische waarde minder is kan het - na zorgvuldige afweging – gedeeltelijk plaatsmaken voor ander grondgebruik. Onderdelen van de afweging zijn: - Binnen de nieuwe inrichting blijft de doorkoppeling van het groen randvoorwaarde.

27 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

- Onderzoek behoud bestaande waardevolle en monumentale bomen. - Voor het huidig groen met een functie voor buurtparticipatie (buurtmoestuin, pluktuin) is bij de herinrichting ruimte gereserveerd. . Investeren in het groene raamwerk en ecologische netwerk bij vermindering van het oppervlakte groen in de wijk. . Het lokale groen een kwaliteitsimpuls geven; met relatief eenvoudige ingrepen en regelgeving kan het buurtgroen aanmerkelijk worden verbeterd. . Het groen achter hekken van binnenterreinen beter zichtbaar en toegankelijk maken. . Het groen voor sportbeoefening en samenkomst adequater inrichten, met het oog op de fysieke en geestelijke gezondheid van bewoners.

Middelen . De Bomentaal2 bij renovatie of nieuwbouw, op het niveau van het buurtgroen; de regels uit de Bomentaal garanderen zowel de continuïteit van het groen als een aantrekkelijk samenspel van groen en bebouwing (in gebruik). . De nieuwe Vervangingsregeling Bomen, met als uitgangspunt niet te vervangen op kwantiteit, maar op kwaliteit; minder is vaak meer (in procedure). . Het verbeteren van buurtgroen door onder meer de aanleg van geveltuinen, groene daken, kleinschalige voorzieningen, het stimuleren van buurtmoestuinen en het aanwijzen van monumentale en beeldbepalende bomen. Het aanleggen van groene daken wordt al gesubsidieerd. . Beleid voor het behoud van monumentale en beeldbepalende bomen (in procedure). . Onderzoek naar de juridische mogelijkheden voor het openbaar toegankelijk maken en houden van collectieve binnenterreinen (gewenst). . Nadere uitwerking gradaties stedelijke uitwerking (gewenst).

2 De rapportage Bomentaal (2009)geeft aan hoe bomen en bebouwing zich in de Westelijke Tuinsteden tot elkaar verhouden.

28 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

29 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

30 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

6 Ontwikkelend beheren

Analyse De kwaliteit van groenvoorzieningen wordt hoofdzakelijk bepaald door aanleg en beheer. Op beide terreinen valt nog veel te winnen. Qua aanleg is er in Nieuw-West vanaf het begin veel fout gegaan. Het grootste deel van de bomen, zeker de straatbomen, staat in te kleine plantgaten, vaak direct in het opgespoten zand. Dit heeft een overwegend kwijnend straatbomenbestand opgeleverd. De groeiplaats van de bomen in de straat staat onder druk en de bomen zijn vaak in slechte conditie. De heestervakken, oorspronkelijk afgestemd op de omgeving, zijn grotendeels omgevormd tot eenvormige vakken.

Ook qua beheer is er veel te winnen. Veel snelgroeiende bomen zijn ooit aangeplant om op termijn te wijken voor meer duurzame soorten. Het noodzakelijke dunnen en vervangen heeft echter slechts gedeeltelijk plaatsgevonden. Het resultaat is een bomenbestand dat nu, na vijftig tot zestig jaar, vaak te dicht opeen staat, op grote schaal dreigt om te vallen en veel extra beheer vergt. Ook komt de inrichting van de groengebieden in het ecologisch netwerk niet altijd overeen met de natuurdoelstellingen. En het bereiken van de natuurdoelstellingen vraagt om meer continuïteit in het beheer.

Doelen . Veel meer aandacht voor sortiment, onder- en bovengrondse ruimte en bodemkwaliteit bij aanplant en vervanging, conform het Handboek Inrichting Openbare Ruimte (Hior). . Het duurzaam maken, in de zin van langdurig in stand kunnen houden, van het bomenbestand, conform het Bomenbeleidsplan: met een evenwichtige leeftijdsopbouw van gezonde bomen met een goed kroonvolume, extra aandacht voor monumentale en beeldbepalende bomen, en een aparte status, extra zorg en bescherming voor de meest bijzondere bomen. . Kwaliteit leidend maken voor het beheer van het groenareaal: geen standaardbeheer meer, maar beheer op maat op basis van ‘beeldmeetlatten’.

Middelen - Bomenbeleidsplan (in procedure) - Beheerkwaliteitsplan (in procedure) - Beleidsplan Ecologie (gewenst) - Beleidsplan Groen (gewenst) - Handboek inrichting openbare ruimte (in gebruik) - Bestrijding iepziekte volgens artikel 5.10 van de Algemeen Plaatselijke Verordening Amsterdam (in gebruik)

31 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

32 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

7 Communicatie en imago

Analyse Het groen-blauwe raamwerk van Nieuw-West is - meer nog dan de bebouwing - de drager van de ruimtelijke structuur. Daarnaast is het een belangrijk cultuurhistorisch element. Het oorspronkelijke ontwerp uit het Algemeen Uitbreidingsplan (AUP) van stedenbouwkundige Cornelis Van Eesteren is bijna 1 op 1 uitgevoerd. Deze cultuurhistorische betekenis kan veel sterker worden benadrukt. Daarnaast herbergt ons stadsdeel drie van de zeven Amsterdamse scheggen, waarmee het een cruciale plaats inneemt binnen het ‘metropolitane landschap’. Op vele fronten raakt het buitengebied direct aan de bebouwing van de stad. Ook deze kwaliteit kan veel beter voor het voetlicht worden gebracht.

Ook omvat Nieuw-West een breed scala aan stadsparken. Het Sloterpark en het Rembrandtpark zijn de meest bekende, maar ook groengebieden als de noordoever van de Nieuwe Meer, de Brettenzone en de nieuwe Tuinen van West herbergen specifieke, groene kwaliteiten. Voor veel stadsdeelbewoners – en mensen van buiten - zijn die nog onvoldoende bekend. Ook die kwaliteiten kunnen dus veel sterker worden benadrukt. En ten slotte: de unieke kwaliteiten en mogelijkheden van het groen in ons stadsdeel vormen een uitgelezen mogelijkheid om een sterke bijdrage te leveren aan een kentering in het negatieve imago waarmee Nieuw-West al jaren kampt.

Doelen . De groene (en blauwe) kwaliteiten beter op de kaart zetten en behouden door een langdurig communicatieoffensief.

Middelen . Conferenties over ‘groene thema’s’ (zoals de viering van tachtig jaar AUP in 2015) (gewenst). . Een wervende website (denk bijvoorbeeld aan Nice New West) (gewenst). . Aantrekkelijke routes rond typerende thema’s (zoals stadslandbouw, scheggen, Bomentaal en Tuinen van West), gemarkeerd en toegelicht in wervende foldertjes en routekaarten (gewenst). . Aansluiten bij andere imagoverbeterende initiatieven (gewenst). . Stadslandbouw promoten (gewassen uit de omgeving en verkoop op buurtmarkten) (gewenst). . De communicatie over de grote groenprojecten (Sloterpark en Sloterplas, Tuinen van West, Groene As, Rembrandtpark en Radiaal West) bundelen in een eigentijds, herkenbaar communicatieplan (gewenst).

33 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

34 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

Deel B Achtergrond

35 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

1 Geschiedenis

Een van de kenmerken van Nieuw-West is dat verschillende perioden er nog steeds waarneembare, specifieke landschappelijke kenmerken hebben nagelaten. Zo hebben historische ontwikkelingen gezorgd voor de huidige sterke afwisseling tussen verschillende gebieden. We onderscheiden drie perioden, op basis van het Algemeen Uitbreidingsplan (AUP) uit 1935: pre- AUP, AUP en post-AUP.

Pre-AUP (voor 1935): agrarisch gebied Het buitengebied is een restant van het vroeger uitgestrekte agrarische gebied ten westen van Amsterdam, opgebouwd uit droogmakerijen, dijken, afgeveende polders en veenpolders. Tegenwoordig zijn er geen complete poldereenheden meer. Van de droogmakerij Lutkemeerpolder is de hoofdstructuur nog goed herkenbaar. De Osdorper Bovenpolder is als afgeveende polder goed te ervaren. De Osdorper Binnenpolder Zuid heeft het karakter van de polder als middeleeuws relict in een omgeving waar verder alles is veranderd. De kernen Sloten en Osdorp zijn nog steeds herkenbare, kleine veendorpen.

AUP (1921-1975): de geplande stad Na de annexatie van de gemeente Sloten door Amsterdam ontstonden er plannen voor de verstedelijking van het gebied. Dit leidde in 1921 tot het AUP. Het Sloterdijkermeer dat eerder (in de zeventiende eeuw) was drooggemaakt werd weer uitgegraven voor zandwinning. Rond de nieuwe Sloterplas verrezen de tuinsteden Slotermeer, Geuzenveld, Slotervaart en Osdorp. Ten oosten van de Ringspoordijk ontstonden Overtoomse Veld en Westlandgracht. Voor deze ontwikkelingen was ophoging noodzakelijk, en men vond het niet zinvol om oude landschappelijke elementen te behouden. Met het AUP deed het geplande stedelijk groen zijn intrede in Nieuw-West, ten dienste van het wonen, als middel om gebieden (tuinsteden en wijken) af te bakenen en hinderlijk uitzicht (zoals wegen en industrie) te camoufleren, én als verbindend element, bijvoorbeeld als route van huis naar werk of de binnenstad.

Het groen was voornamelijk bedoeld voor recreatie: rust, ontspanning, gezondheid en sport. De recreatieve gebieden waren onderling verbonden in een hiërarchisch netwerk. De essentie van deze groenstructuur is de verbinding van de groene ruimte vanaf de woning met de grote schaal van het landschap. Typerend voor het tuinstadkarakter zijn de elementen van de tussenschaal: de verbindende lijnen van groenstrook en parkstrook. Juist die zijn van belang zijn voor de doorkoppeling. De asymmetrische wegprofielen, met één groene kant, vormen daarbij een onmisbare schakel. Zonder deze tussenlaag wordt de tuinstad een gewone stad met tuinen en parken. In de

36 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

huidige groenstructuur van Nieuw-West zijn de oorspronkelijke principes nog duidelijk herkenbaar.

Post-AUP (1975-nu): uit- en inbreidingen, stedelijke vernieuwing In de jaren tachtig van de vorige eeuw werden enkele nooit gerealiseerde wegtracés volgebouwd, zoals het Geerbantracé in Geuzenveld en Osdorp en het Verlengde Lelylaantracé in Osdorp. Daarmee verdwenen de begeleidende groenstroken en dus een deel van de oorspronkelijke groenstructuur. De grenzen van buurten zijn hierdoor minder goed te herkennen. De nieuwe inbreidingsbuurten hebben een veel minder sterke relatie met hun omgeving en verstoren de beleving van de oorspronkelijke stedenbouwkundige structuur.

In de jaren negentig werd begonnen met de uitbreidingswijken Oostoever, De Eendracht, Nieuw-Sloten en De Aker. Bepaalde kenmerken van het AUP werden in deze gebieden overgenomen. De typerende middenschaal komt ook hier voor en veel bestaande netwerken werden er verlengd. De buurten hebben een duidelijk herkenbaar groen raamwerk. Er is ook groen op woonveldniveau, maar in de meeste gevallen ontbreekt de doorkoppeling naar het raamwerk. Groen op woonblokniveau ontbreekt vrijwel overal. De verkavelingen zijn lang niet meer zo open als in het AUP-gebied; hier komen gesloten bouwblokken voor naast open verkavelingen. Daarbij is er veel meer privégroen; collectieve tuinen komen nauwelijks voor. De integratie van cultuurhistorische elementen in het stedenbouwkundig plan wijkt ook af van die in de AUP-gebieden. Er is niet meer rigoureus alles opgespoten. Oude sloten en wegen, bijvoorbeeld de Noorder- en Zuiderakerweg, zijn in de nieuwe wijken geïntegreerd.

Het groen wordt ook meer ingericht en benut voor tijdelijke activiteiten, zoals festivals en sportevenementen. Groen komt steeds meer in het teken te staan van niet-verenigingsgebonden, recreatieve activiteiten. De leegte en de rust van het groen wordt steeds meer als een probleem ervaren. Nieuw is het accent op ecologische en cultuurhistorische waarden bij de aanleg van groen. Beide hebben ook een link met de recreatieve betekenis. Het groen wordt bewust ecologisch ingericht en er ontstaat bij stedelijke vernieuwingsprojecten steeds meer gevoel voor de cultuurhistorische waarden en de samenhang tussen bebouwing en de groene ruimte.

37 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

38 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

1 2 Hoofdprincipes groenstructuur

Veelheid Nieuw-West wordt gekenmerkt door een welhaast overdadige groene weelde. De ruime, groene opzet weerspiegelde de essentie van het nieuwe, na-oorlogse leven bij de aanleg van de tuinsteden. De royale buitenruimte garandeerde licht, lucht en ruimte. De mogelijkheid om de groene ruimtes in het stedelijk gebied te koppelen (vanaf de woning via de parkstrook naar het stadspark en het buitengebied) was een weldoordacht onderdeel van het Algemeen Uitbreidingsplan. Het buitengebied steekt als scheggen of groene vingers het stedelijk gebied in.

Raamwerk De stedenbouwkundige structuur en de identiteit van het stadsdeel worden op het hoogste schaalniveau bepaald door water en groen. Dit zijn de dragers van een uitgebreid systeem van fietsen voetgangersverbindingen en begeleiden de belangrijkste hoofdwegen in het stadsdeel. En: zij vormen de basis van het ecologische systeem in het stadsdeel, met een belangrijke klimaatverzachtende werking.

Uit: De Groene Kracht; De transformatie van de Westelijke Tuinsteden, 2011

39 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

Hiërarchie De groenstructuur vormt een hiërarchisch systeem: van klein naar groot verloopt de opbouw vanuit de privé- of gemeenschappelijke tuin naar hof, groenstrook, parkstrook, park en scheg. Kenmerkend daarbij is de doorkoppeling van de ene groene ruimte naar de volgende groene ruimte.

Doorkoppeling Groen op blokniveau heeft een directe relatie met de woonbebouwing: groene hoven of groenstroken die een ruimtelijke eenheid vormen met de woonbebouwing. De transparantie van het woonblok en de daarmee samenhangende doorkoppeling van het groen in het blok met het groen op buurtniveau en verder met parkstroken, parken en scheggen is de essentie, en daarmee een leidend principe, van de groenstructuur van de Westelijke Tuinsteden.

Scheggen Het groen van de Brettenscheg, de Sloterparkscheg en de Bosscheg (scheg Nieuwe Meer/Amsterdamse Bos) vormt het hoogste schaalniveau: de groene vingers die vanuit het buitengebied tot ver de stad in steken. Hier vinden we voorzieningen als volkstuincomplexen, de begraafplaats en sportparken.

Parken De vele parken zijn onderdeel van het groene raamwerk, en vormen een belangrijke schakel in de verbinding met het buitengebied. Van oudsher bieden de stadsparken plaats aan voorzieningen als een theehuis, een kinderboerderij, een strandje of een spartelbad.

Parkstroken, singels en parkways De parkstroken zijn samen met groene singels en andere groene lijnelementen van belang als groene verbinding. Zij zijn over het algemeen kleiner dan parken en herbergenvoorzieningen als schoolwerktuinen en sportveldjes.

Groen op buurtniveau Meestal zijn buurtvoorzieningen zoals basisscholen of kerken direct gekoppeld aan het groen op buurtniveau. Het gaat hier veelal om buurtparkjes die in samenhang met de voorzieningen de identiteit en het natuurlijke hart van een buurt vormen.

Groen op blokniveau Ten slotte is er het groen dat een directe relatie heeft met de woonbebouwing: groene hoven of groenstroken die een ruimtelijke eenheid vormen met de woonbebouwing. De transparantie van het woonblok en de daarmee samenhangende verbinding van het groen in het blok met het groen daarbuiten is een van de belangrijkste kenmerken van de Westelijke Tuinsteden.

40 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

41 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

3 Beleid

De verdere ontwikkelingsmogelijkheden voor het groen in Nieuw-West worden mede bepaald door beleid op zowel rijks- als provinciaal en gemeentelijk niveau.

Rijksniveau

Rijksbufferzones Rijksbufferzones blijven gevrijwaard van verdere verstedelijking en kunnen zich ontwikkelen tot relatief grootschalige groengebieden. De landschappelijke kwaliteit en identiteit blijven behouden en de mogelijkheden voor ontspanning en dagrecreatie worden vergroot. Het grootste deel van de Tuinen van West en het deel van de Lange Bretten binnen het stadsdeel zijn onderdeel van de Rijksbufferzone.

Provinciaal niveau

Rode contouren De zogeheten rode contouren geven de verdeling weer van stedelijk en landelijk gebied. Binnen de contouren bevindt zich de uitbreidingsruimte voor verdere verstedelijking. Erbuiten mag niet gebouwd worden voor wonen of werken. Een deel van de Sloterplasscheg is een uitwerkingsgebied: hier wordt de rode contour bepaald in een uitwerkingsplan. De exacte locatie van de rode contouren wordt vastgelegd in bestemmingsplannen.

Metropolitane landschappen Goed bereikbare, groene gebieden rond de stad houden deze aantrekkelijk en leefbaar en zorgen voor een goed vestigingsklimaat. Voor deze zogeheten metropolitane landschappen van de Metropoolregio geldt een geïntegreerd programma voor behoud en ontwikkeling. Het gaat onder meer om de Rijksbufferzones, de RodS-gebieden3 en de grote recreatiegebieden. Uitgangspunten zijn intensieve inrichting van gebieden dichtbij de stad en extensieve inrichting op grotere afstand, gecombineerd met landbouw die aansluit op de stedelijke behoeften: kleinschalige productie, streekproducten, educatie, 'zorglandbouw' en natuur en landschapsbeheer.

Ecologische Hoofdstructuur Delen van de Tuinen van West, Lange Bretten en de Ringvaart maken deel uit van de EHS, de Ecologische Hoofdstructuur: een netwerk van aaneengesloten natuurgebieden in Nederland. Binnen de EHS worden natuurgebieden verbonden door ecologische verbindingen, om levensgemeenschappen groter en robuuster te maken. In deze

3 RodS-gebieden: recreatie om de stad gebieden

42 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

natuurgebieden zijn geen ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk die strijdig zijn met de bijzondere kenmerken en waarden van het gebied.

Weidevogelleefgebieden Weidevogels doen het goed in het traditioneel open (veen)weidelandschap. Met het verdwijnen van dit karakteristieke cultuurlandschap verdwijnen de weidevogels. In weidevogelleefgebieden wordt het landschap - en daarmee de weidevogels – beschermd. Een deel van de Osdorper Binnenpolder is onderdeel van het weidevogelleefgebied.

Luchthavenindelingbesluit Schiphol Het grootste deel van Nieuw-West valt binnen het beperkingengebied van het Luchthavenindelingbesluit Schiphol (LIB). Om de veiligheid van het vliegverkeer te waarborgen en het aantal door vliegtuiggeluid gehinderde bewoners en gebruikers te beperken, gelden er binnen dit gebied beperkingen. Het gaat om regels voor bestemming en gebruik van grond, voor de hoogte van objecten, voor functies en toepassingen die vogels aantrekken en voor de geluidbelasting door vliegverkeer.

Gemeentelijk niveau

Structuurvisie Amsterdam 2040 De ontwikkeling van Nieuw-West wordt mede bepaald door de centraal- stedelijke Structuurvisie Amsterdam 2040. Uitgangspunt hierin zijn het ruimtelijk faciliteren van een sterke economie en een duurzame stad. Meer specifiek gaat het om de volgende punten.

. Voor een betere kwaliteit van leven moet de stad groener, robuuster, stiller en energiezuiniger worden. . Groen en water worden steeds belangrijker vestigingsvoorwaarden voor bewoners en ondernemers en het gebruik ervan neemt toe. Groen is in die betekenis een belangrijke economische factor. Daarnaast heeft het een direct belang voor de gezondheid en de recreatie én voor waterberging, luchtkwaliteit, stadsklimaat, voedselproductie en biodiversiteit. . De ambitie is Amsterdam en het landschap in de directe omgeving (dat via de groene scheggen ver de stad in dringt) uit te bouwen tot een divers en gedifferentieerd metropolitaan landschap. . Het gebruik van de schaarse grond moet worden geoptimaliseerd door intensivering. . Bij verdere verdichting neemt de gebruiksdruk op de parken toe en worden investeringen in de kwaliteit daarvan steeds belangrijker. . Stedelijke verdichting kan alleen slagen in hoogwaardige woon- en werkmilieus. Hiervoor is groen op alle niveaus essentieel. . Bij intensivering van de stad wordt geanticipeerd op klimaatverandering door rekening te houden met waterberging: slimme inrichting van de openbare ruimte om extreme neerslag tijdelijk op te vangen. . Er wordt gestreefd naar een transitie naar duurzame energie- en waterbronnen.

43 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

. Lucht, water en bodem worden schoner.

De Structuurvisie beschrijft de volgende, voor deze Groenvisie relevante ontwikkelingen.

Uitrol centrumgebied Herstructurering tussen A10 en spoor met een intensievere verstedelijking. Sloterplasgebied en het Rembrandtpark groeien uit tot gebieden met een meer metropolitaan karakter, mét behoud van de buurtfunctie. Recreatieve verbetering van het Sloterplasgebied door het ontwikkelen van functies op de Noordkop en het toevoegen van functies bij Osdorpplein.

Internationalisering zuidflank Ontwikkeling van hoogwaardige openbaarvervoersontsluitingen, waaronder de Westtangent voor de ontwikkelingsrichting Schiphol, uitbreiding van de spoorverbinding langs de A4 en reservering voor een Oost-West-metrolijn.

Verweving landschap en stad Goede bereikbaarheid scheggen voor langzaam verkeer en openbaar vervoer. Verbetering programma en inrichtingskwaliteiten in de scheggen en benutting van diversiteit en differentiatie tussen de scheggen. Voor de Tuinen van West toegankelijke agrarische landschappen (met stadslandbouw, natuurontwikkeling, extensieve recreatie) en intensieve recreatieve voorzieningen. De Groene As met ecologische en recreatieve verbindingen. Voor de Brettenscheg verbetering van de oost-west-wandelen fietsverbindingen, koppeling met de Tuinen van West, het bevaarbaar maken van de Haarlemmervaart en het vergroten van de bereikbaarheid vanuit het stadsdeel door betere noord-zuidverbindingen.

Hoofdgroenstructuur De Hoofdgroenstructuur omvat de minimale hoeveelheid groen die Amsterdam wil borgen; voor Nieuw-West een goede basis om aanvullend groengebieden aan te wijzen die van belang zijn voor het behoud van het groen. De Hoofdgroenstructuur bestaat uit gebieden die waardevol zijn voor de stad en de metropool, omdat zij een onmisbare functie vervullen voor groene recreatie, verbetering van het leefklimaat, waterhuishouding, hittedemping, verbetering van de luchtkwaliteit, biodiversiteit en voedselproductie. De functies groen en groene recreatie staan in deze gebieden voorop. De Hoofdgroenstructuur is verdeeld in groentypen. Per groentype is bepaald wat wel en niet mogelijk is. Daarnaast zijn er algemene richtlijnen voor inpasbaarheid van nieuwbouw en verharding, parkeren en bestaande bebouwing. Kaart hoofdgroenstructuur

44 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

Hoofdbomenstructuur Beeldbepalende boombeplanting is een belangrijk onderdeel van de Amsterdamse openbare ruimte. Door continuïteit en samenhang daarin worden doorgaande routes en stedenbouwkundige lijnen herkenbaar, zodat een aangename, groene omgeving ontstaat. De hoofdbomenstructuur biedt aanknopingspunten voor uitbreiding en herstel van het bomenbestand en voor eenheid en verscheidenheid. Op de kaart Gewenste hoofdbomenstructuur staan de beeldbepalende boombeplantingen waarvan de continuïteit op centraal-stedelijk niveau belangrijk is.

Ecologische structuur De grote groengebieden rond Amsterdam hebben hoge natuurwaarden. De basis van de Ecologische Hoofdstructuur bestaat uit twee belangrijke verbindingen. Aan de westzijde van Amsterdam verbindt de Groene As Amstelland en Spaarnwoude, aan de oostzijde verbindt de Natuurboog de Vechtstreek en Waterland. De Ecologische Hoofdstructuur kan worden verstevigd door ook in de stad taluds van wegen en spoorbanen zo in te richten dat ze aantrekkelijk zijn voor kleine dieren. Dit netwerk zorgt ook voor hoge natuurwaarden in de parken en woonwijken, omdat planten en dieren vanuit de grote groengebieden diep in de stad kunnen doordringen. De Ecologische Hoofdstructuur en het bijbehorende netwerk kunnen pas goed functioneren als de knelpunten op de kaart worden opgelost. De Centrale Stad ontwikkelt een ecologische visie waarin dit wordt uitgewerkt.

45 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

46 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

4 Trends en ontwikkelingen

De komende jaren verandert er veel aan recreatiepatronen, werkvormen, energieproductie, landbouw, milieubeheer en maatschappelijk bestuur. Die veranderingen hebben invloed op het gebruik en de betekenis van het groen - in de stad en in Nieuw-West.

1 De buitenruimte krijgt meer betekenis als (zakelijke) ontmoetingsplek. Zo is er op korte termijn vraag naar wifi in parken, naar kiosken en naar meer terrassen. 2 De druk op de stad - ideaal leefmilieu voor velen - neemt nog steeds toe: Amsterdam blijft groeien en verdichten terwijl in grote delen van Nederland krimp de norm is. 3 De aandacht voor de stadsregio en het daarmee verbonden metropolitane landschap groeit. De focus komt meer en meer te liggen op regionale samenwerking en kansen. 4 Lokale voedselproductie en -distributie krijgt steeds meer aandacht. Dit uit zich onder meer in een toename van het aantal (buurt)moestuinen, nieuwe vormen van stadslandbouw, daktuinen en lokale markten. 5 De overheid krijgt steeds meer een regierol; de ruimte voor eigen initiatief neemt toe, ook in groenaanleg en –beheer. 6 Lokale vormen van energieproductie en –opslag worden belangrijker. Denk aan windmolens, warmte- en koudeopslag en energiecentrales op het niveau van woon- en kantoorgebouwen. 7 De aandacht voor de klimaatbetekenis van stedelijk groen neemt toe. Hierbij gaat het onder meer om het afvangen van fijnstof, het temperen van hitte en wind, het bevochtigen van de lucht en CO2- opname. 8 Het recreatiepatroon verandert: de sociaal-economisch en cultureel zeer diverse bevolkingssamenstelling vraagt om een divers recreatie- en sportaanbod.

47 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

Literatuur

. De Groene Kracht; De transformatie van de Westelijke Tuinsteden - Amsterdam, Yttje Feddes, 2011 . Cultuurhistorische verkenning Dorp Sloten/Osdorperweg, 2007 . Concept Nota Cultuurhistorie Amsterdam Nieuw-West, 2011 . De toekomst van de groenstructuur van Parkstad, Y. Feddes, 2009 . Structuurvisie Amsterdam 2040, gemeente Amsterdam, 2011 . Luchthavenindelingbesluit Schiphol, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, 2002 . Structuurvisie Noord-Holland 2040, provincie Noord-Holland, 2010 . Streekplan Noord-Holland-Zuid, Provinciale Staten van Noord- Holland, 2003 . Nota Ruimte: Ruimte voor ontwikkeling, Ministeries van VROM, LNV, VenW en EZ, 2006 . Groene pepers Groenstructuur voor Groningen, gemeente Groningen, 2009 . Niet bij rood alleen: Buurtgroen en sociale cohesie, Vreke, J.,e.a., Alterra Wageningen UR, 2010 . Een groene gezonde wijk, inspiratie voor de praktijk, EMGO+Instituut, GGD Werkgroep Groen en Gezondheid, Kenniscentrum Recreatie, Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en Plant Publicity Holland, 2010 . Het grote groenonderzoek, gemeente Amsterdam, 2008

48 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

2 Deel C Betekenissen

49 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

50 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

1 Inleiding

Nieuw-West heeft zo veel groen, dat er al ongeveer sinds het ontstaan van het stadsdeel wordt gesproken over herbestemming van delen daarvan: nieuwe woningbouwlocaties, nieuwe bedrijventerreinen, extra infrastructuur. Een aantal van die initiatieven is in de loop der jaren gerealiseerd. Vaak kwam dat de helderheid en de continuïteit van de groenstructuur niet ten goede. Ook nu wordt het groenoppervlak van vele kanten bedreigd. Stedelijke vernieuwing (woningbouw), nieuwe horeca, nieuwe bedrijvigheid: de druk op het groenareaal is groot.

Voor een deel ontkomt het stadsdeel er niet aan om groen in te wisselen voor andere vormen van grondgebruik; verdere verdichting is noodzakelijk om het stadsdeel meer integraal onderdeel te maken van de stad en om het voorzieningenniveau te verbeteren. Die verdichting vindt hoofdzakelijk plaats op buurtniveau. Om de hoofdgroenstructuur buiten schot te houden, moet de komende jaren de onvervreemdbare betekenis daarvan voor het stadsdeel, de stad als geheel én de regio onontkoombaar duidelijk worden.

Daarom wordt in dit deel de huidige en de gewenste toekomstige betekenis van het groen in ons stadsdeel in beeld gebracht. En dan blijkt dat de verschillende betekenissen praktisch niet conflicteren, maar elkaar juist versterken.

51 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

52 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

2 Cultuurhistorie

Huidige betekenis Iedere periode heeft specifieke landschappelijke kenmerken nagelaten in Nieuw-West. Die afleesbaarheid van de geschiedenis in het landschap draagt sterk bij aan de identiteit van het stadsdeel. De groenstructuur uit de periode van het Algemeen Uitbreidingsplan en daarvoor wordt breed gewaardeerd. De polders met de dijken en de veendorpen refereren aan het traditionele, agrarische landschap. De groene doorkoppeling en de stedenbouwkundige opzet typeren Nieuw-West als tuinstad. Slotermeer, Slotervaart (deels) en Sloterplas zijn kenmerkende onderdelen van de tuinstad en opgenomen in de Visie Erfgoed en Ruimte.

Toekomstige betekenis Voor het in stand houden van dat tuinstedelijk karakter is behoud van het groen-blauwe raamwerk uitgangspunt. Het grootste deel daarvan valt binnen de Amsterdamse Hoofdgroenstructuur. De delen die hierbuiten vallen kunnen te zijner tijd dezelfde status krijgen. Behoud van het groen op blok- en buurtniveau, het woonomgevingsgroen, is afhankelijk van de locatie en het beschermingsregime (zie hoofdstuk 4, Woonmilieu). De Nota Cultuurhistorie Nieuw-West zal – gebaseerd op de waarderingskaarten van Bureau Monumenten en Archeologie – verschillende beschermingsregimes bepalen voor de bebouwing.

Verkaveling en groen zijn onlosmakelijk verbonden. Bescherming kan behoud betekenen, maar ook sloop en nieuwe verkaveling die hoogwaardig woonomgevingsgroen garandeert. Beleid bepaalt de minimale maat van groene, collectieve hoven, de toegankelijkheid en zichtbaarheid van het collectieve groen, de verhoudingen en bouwhoogten.

Hoe hoger de cultuurhistorische waarden, hoe meer waarde wordt toegekend aan de bescherming van het tuinstadkarakter. In gebieden met hoge cultuurhistorische waarde ligt verdunning meer voor de hand dan verdichting. Dit kan meer verdichting in andere gebieden betekenen, om de verdichtingsopgave voor Nieuw-West te kunnen realiseren.

53 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

54 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

4 3 Economie

Huidige betekenis Het vele groen is vanuit economisch oogpunt een kernkwaliteit van Nieuw- West. Een aantal bedrijven is direct afhankelijk van groen en water (denk aan kanoverhuur) of heeft de grote groengebieden nodig voor evenementen. Andere bedrijven kennen aan groen een belangrijke rol toe in hun bedrijfsconcept (wellness-centra, hotels, horeca). Ook op de woningmarkt heeft groen grote waarde: het bepaalt in belangrijke mate de kwaliteit van het woonmilieu. Met name aan de randen van grote groen- en watergebieden liggen de prijzen aanmerkelijk hoger dan elders.

Ondernemers én bewoners vinden openbaar groen belangrijk voor de kwaliteit van de directe omgeving. Dit geldt in het bijzonder voor winkelcentra, bedrijven, kantoren en woningen in het representatieve segment. Een verzorgde uitstraling en adequaat beheer van groen en water zijn basisvereisten. Bedrijven, met name ondernemingen met lange werkdagen of veel expats, hechten grote waarde aan een prettig verblijfsklimaat voor hun werknemers: groen, horecavoorzieningen en ruimte voor sport en ontspanning. Daarmee is groen een belangrijke vestigingsfactor. Het huidige gebruik is echter beperkt. Ondernemers zouden meer gebruik kunnen maken van én meer kunnen participeren in het onderhoud van (delen van) het groen.

Toekomstige betekenis Het Actieprogramma Economie (2011) bevat de speer- en actiepunten van Nieuw-West. De gewenste ontwikkelingen zijn gebaseerd op vier pijlers: Ondernemerschap, Arbeidsmarkt en scholing, Focussectoren en Bedrijfsmilieus. Het belang van groen voor het bedrijfsleven is daarbij evident.

. De pijler Ondernemerschap omvat imago en communicatie: het groen- blauwe netwerk als bepalende vestigingsfactor wordt krachtiger gecommuniceerd. Met name het aantrekken van meer gedifferentieerde horeca heeft een duidelijke relatie met het groene en blauwe netwerk. Het lage voorzieningenniveau verbetert, wat het imago van het stadsdeel ten goede komt en de gebruikswaarde van het groen verhoogt. Het stadsdeel kan zich hierin faciliterend opstellen: de grenzen van beleid opzoeken en potentiële vestigers adequaat begeleiden. Bij voorkeur wordt er in de bestemmingsplannen van de groenzones voorgesorteerd op de komst van horeca- en leisure-bedrijven. . De pijler Focussectoren richt zich op detailhandel, horeca, vrije tijd en ontspanning, medisch en zorg, onderwijs, creatieve sector en

55 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

financieel-zakelijke dienstverlening. Bijdragen aan de werkgelegenheid en de leefbaarheid van het stadsdeel zijn hierbij van belang. Dit betekent onder meer: binnen groengebieden ruimte creëren voor ondernemerschap. . De pijler Bedrijfsmilieus richt zich op de bedrijfsruimte én de omgeving. Speerpunten zijn veiligheid en bereikbaarheid. De kwaliteit en uitstraling van de openbare ruimte en aanwezigheid van groen zijn hierbij belangrijk. Bedrijven kunnen hogere eisen stellen aan de kwaliteit en het onderhoud van het openbaar groen dan het stadsdeel kan bieden. In dat geval kunnen bedrijven(clusters) mee-investeren in dat groen, of onderhoudstaken overnemen. Een faciliterende opstelling van het stadsdeel is dan cruciaal.

56 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

57 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

58 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

4 Woonmilieu

Huidige betekenis Het groen in Nieuw-West, met name in de woonbuurten, bepaalt in belangrijke mate de kwaliteit van het woonmilieu. Veel bewoners kiezen juist voor Nieuw-West vanwege die groene omgeving. Het groen op stadsdeelniveau - de grote groengebieden en hun onderlinge verbindingen - is solide en al grotendeels beschermd. Op buurtniveau is er de laatste jaren echter veel veranderd. De stedelijke vernieuwing heeft vaak een omgeving opgeleverd met minder ruimte voor groen. Deze trend zet de komende jaren door.

Groen op buurtniveau wordt onderscheiden in groen binnen de woonvelden en binnen de blokken. Op woonveldniveau gaat het om het groen binnen een woonveld of buurt. Hieraan zijn meestal buurtvoorzieningen gekoppeld, zoals basisscholen of kerken. Een belangrijk onderdeel zijn de buurtparkjes die in samenhang met de voorzieningen de identiteit en het natuurlijke hart van een buurt vormen. Daarnaast gaat het om het groen in straten of langs singels. De zorgvuldige detaillering van het woonveldniveau is zeer typerend voor de Westelijke Tuinsteden ten opzichte van andere naoorlogse wijken. Groen op blokniveau heeft een directe relatie met de woonbebouwing: groene hoven of groenstroken die een ruimtelijke eenheid vormen met de woonbebouwing. De transparantie van het woonblok en de daarmee samenhangende doorkoppeling van het groen in het blok met het groen daarbuiten is een van de typerende kenmerken van de Westelijke Tuinsteden. Het is echter op veel plekken verloren gegaan door stedelijke vernieuwing. Gelukkig zijn er mogelijkheden om dit principe op een nieuwe manier vorm te geven, waardoor hedendaagse wensen kunnen worden gekoppeld aan oorspronkelijke ruimtelijke principes.

Toekomstige betekenis Vanwege de ambities van stedelijke vernieuwing en verdere verdichting kan het tuinstadkarakter niet overal behouden blijven. Om op buurtniveau voldoende groen te behouden is het essentieel om het groensysteem van de tussenlagen (op woonvelden blokniveau) zo veel mogelijk in stand te houden. Daarvoor is een duidelijk onderscheid in typen tuinstad nodig, met daaraan gekoppeld een meer of minder conserverende houding ten opzichte van de oorspronkelijke opzet. Er zijn daartoe vier stedenbouwkundige typologieën richtinggevend voor toekomstige ontwikkelingen. In de nota Cultuurhistorie worden deze nader uitgewerkt. Afhankelijk van de typologie betekent dit voor het groen in de woonbuurten dat bepaalde principes in de toekomst niet meer of op andere wijze gelden. Door de verwachte afname van het blokgroen neemt het belang van groen op buurtniveau toe.

59 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

Klassiek Tuinstedelijk Blijft het dichtst bij de oorspronkelijke inrichting, tot op het blokniveau. Het groen in de hoven heeft een collectief of openbaar karakter.

Nieuw Tuinstedelijk De mate van transparantie van de stedenbouwkundige opzet is hetzelfde als bij Klassiek Tuinstedelijk, maar er zijn geen eisen ten aanzien van openbaarheid op het niveau van de hoven. Het groen daar kan dus vorm krijgen als bijvoorbeeld collectief afgesloten groen of enkele bomen die goed zichtbaar zijn vanaf de straat.

Ritmische ensembles De samenhang op woonveldniveau blijft in stand in de vorm van een ritmisch samenspel tussen openbaar groen en bebouwing. De regels voor groen op blokniveau vervallen grotendeels. Het groen op het binnenterrein (privétuinen of andere vormen) zijn nog wel waarneembaar vanaf de straat. De blokken zijn niet volledig gesloten.

Hoogstedelijke centrumgebied Ook de criteria voor groen op woonveldniveau vervallen grotendeels. De tuinstedelijke samenhang vindt plaats op het niveau van het raamwerk. Hiërarchische principes en articulatie van buurtpleinen zijn wel van belang.

60 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

61 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

62 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

5 Natuur

Huidige betekenis De grote groengebieden rond Amsterdam hebben een hoge natuurwaarde. Nieuw-West grenst direct aan een aantal van deze gebieden. Samen met de grotere groen- en watergebieden binnen het stadsdeel en de verbindingen daartussen, vormen ze het fundament van de ecologische infrastructuur. Deze infrastructuur maakt het voor dieren plantensoorten mogelijk om in de directe woonomgeving te leven, zich te verspreiden of de stad te passeren. Zij biedt bewoners de mogelijkheid om dicht bij huis in aanraking te komen met de natuur. Dit draagt bij aan de ontwikkeling van het individu en de maatschappij: voor stadkinderen is de stadsnatuur vaak het eerste en soms het enige contact met de natuur; dit is van grote waarde voor hun geestelijke en lichamelijke ontwikkeling.

Het geheel van grote groengebieden en infrastructurele lijnen vormt op hoofdlijnen de ecologische hoofdstructuur van het stadsdeel. Die heeft de volgende onderdelen. . Parkgebieden, gevormd door de parken, volks- en schooltuinen en sportparken. Daarbinnen zijn vooral de minder intensief gebruikte randen van ecologisch belang. Deze bestaan vaak uit water en boskanten. . Natuurgebieden, met een meer natuurlijk karakter en vaak een hoge biodiversiteit. . Grote infrastructuur zoals snelwegen, spoorlijnen en kanalen, die barrières kunnen vormen, maar ook een geschikt leef- en verspreidingsgebied kunnen zijn voor soorten die zich erlangs bewegen. . Polders, van belang voor weidevogels, amfibieën en roofvogels. . Grotere oppervlaktes water, van belang voor vissen en watervogels (en de oeverranden voor bijvoorbeeld vleermuizen).

Ecologische verbindingen Door het monotoner worden van het omringende agrarische land, zoeken steeds meer dieren plantensoorten hun toevlucht in het stedelijk landschap. Door deze trend worden stedelijk groen en water belangrijke dragers van biodiversiteit. De ecologische infrastructuur is onderverdeeld in hoofd- en nevenstructuur. De infrastructuur bestaan uit zowel land als water.

Hoofdstructuur De Groene As is een provinciale ecologische verbinding van Amstelland, ten zuiden van Amsterdam, via Nieuw-West naar het recreatiegebied Spaarnwoude. Vanuit de polder sluit deze route aan op de moeraszone langs de Westrandweg. Vanuit het zuiden loopt de

63 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

Groene As door de bebouwing naar de Brettenzone in het noorden. De Groene As is met haar kern en verbindingsgebieden een belangrijke te ontwikkelen schakel in de ecologische hoofdstructuur van Noord-Holland en daarmee het belangrijkste onderdeel van de ecologische infrastructuur van Nieuw-West. Deze hoofdstructuur is van levensbelang voor verspreiding van soorten langs en door het stadsdeel. Functioneert deze niet, dan vormt het stadsdeel een regionale blokkade en is het voor vele soorten ongeschikt als leefgebied.

Nevenstructuur De nevenstructuur versterkt de hoofdstructuur en zorgt ervoor dat soorten zich kunnen handhaven en verder kunnen verspreiden in bebouwd gebied.

Toekomstige betekenis Om het functioneren van de ecologische infrastructuur te waarborgen en te verbeteren, moeten de knelpunten worden opgelost. Daarnaast valt er veel winst te boeken door het beheer meer te richten op ecologische kwaliteiten. Ook worden bewoners gestimuleerd tot recreatief gebruik van de ecologische infrastructuur.

64 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

65 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

66 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

6 Recreatie en sport

Huidige betekenis Recreatie en sport in de (groene) openbare ruimte zijn belangrijk voor de gezondheid en het welbevinden. De Hoofdgroenstructuur van Nieuw-West - met het ruime areaal aan sportparken en volkstuincomplexen – biedt daartoe vele mogelijkheden. Die kunnen echter beter worden benut.

Toekomstige betekenis Het recreatie- en sportgedrag wordt steeds diverser. Mensen willen in hun schaarse vrije tijd voldoende, gevarieerde en goede voorzieningen. Zij hebben steeds meer behoefte aan comfort en luxe, maar ook aan rust en laagdrempelige voorzieningen in de directe omgeving. De heterogene bevolking van Nieuw-West heeft een divers recreatie- en sportgedrag, wat vraagt om een divers aanbod. We onderscheiden drie gebruikerstypen. - De sportieveling ontspant door te sporten in de open ruimte en natuur. Deze heeft behoefte aan geschikte locaties,in de vorm van uitgestippelde routes voor diverse sporten, zoals racefietsen en hardlopen. - De gezelligheidszoeker geniet samen met familie en vrienden van het buiten zijn in een (buurt)park of rond een speelplek, bijvoorbeeld door te picknicken, te wandelen, te zonnen of gewoon te relaxen. Daarbij zijn voorzieningen gewenst als barbecuelocaties, horeca, parkeerruimte, bankjes en open ruimten. - De natuurliefhebber geniet van de omgeving door te wandelen, fietsen, vogelen of gewoon te zitten. Deze prefereert ongerepte natuur en heeft behoefte aan uitgestippelde routes, kijk- en struinnatuur, stiltegebieden, oevers en viswater.

De woonbuurt van de gebruikers bepaalt mede hun wensen. Bewoners bezoeken over het algemeen plekken in hun eigen buurt. Deze moeten schoon, heel en veilig zijn. Zorgvuldig beheer is daarvoor cruciaal. Favoriete plekken zijn onder meer speelplekken in hoven en de parken groenstroken, een openbare tennisbaan en een openbaar pierenbadje. Daarnaast bezoeken bewoners groenvoorzieningen voor dagrecreatie. Op deze toegankelijke, centraal gelegen en weidse terreinen - gezellige ontmoetingsplekken met ruimte voor (grootschalige) activiteiten - is meer behoefte aan bijvoorbeeld horeca, parkeerplaatsen en toiletten. Bezoekers van buiten het stadsdeel komen voornamelijk voor wat elders niet beschikbaar is: de grootschalige groen- en recreatiegebieden zoals Tuinen van West en de Sloterplas.

Volkstuincomplexen en sportparken moeten integraal deel gaan uitmaken van de openbare ruimte. Er wordt gewerkt aan het openstellen en het aantrekkelijker maken van de complexen, zodat ze meer als openbaar park worden gebruikt.

67 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

68 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

7 Duurzaamheid en klimaateffecten

Huidige betekenis Ook met het oog op een duurzame ontwikkeling en klimaatverandering vormt het fijnmazige groene netwerk het kapitaal van Nieuw-West. Het biedt mogelijkheden om te anticiperen op de effecten van klimaatverandering, voor verbetering van het leefklimaat, de luchtkwaliteit en duurzame energieopwekking.

Toekomstige betekenis De huidige groenstructuur is van belang bij het tegengaan van het ‘hitte- eilandeffect’: een effect dat optreedt tijdens hete zomers, waarbij gebieden met veel bebouwing tot 10˚C warmer worden dan het omringende gebied. In het groene raamwerk is het op warme dagen koeler dan in de bebouwde delen. Dit effect straalt als een natuurlijke airconditioning uit op de directe omgeving. De sterkte ervan wordt bepaald door het groen.

Ook buurtparken hebben een koelend effect op de omgeving. Bewoners zoeken steeds meer verkoeling in de openbare ruimte, waardoor het gebruik van parken toeneemt. Hiermee moet nu al rekening worden gehouden. Kleine parkjes en groen op regelmatige afstand van elkaar lijken overigens meer invloed op de koeling te hebben dan één groot park.

Het groen is ook van belang voor het beperken van wateroverlast door extreme regenval. De grote groenstructuren hebben een groot waterbergend en -bufferend vermogen. Dat vermogen kan met aanvullende maatregelen verder groeien. Buurtparken kunnen een rol spelen voor waterberging op buurtniveau.

Ook groen in de directe omgeving van woningen biedt koeling en mogelijkheden voor waterberging. Groen op de grond en op daken verbetert het microklimaat en zorgt voor het vertraagde afvoer van water. Daarnaast hebben groene daken door hun isolerende werking een energiebesparend effect.

Gevolgen van klimaatverandering Klimaatverandering - langere perioden van droogte, afgewisseld door hevige regenval - heeft een negatief effect op het groen: het beperkt de bodeminfiltratie van water. Hiermee moet rekening worden gehouden bij ontwerp, beheer en soortkeuze.

Luchtkwaliteit Bomen en planten hebben door hun filterwerking een positief effect op de luchtkwaliteit. Dat effect is echter afhankelijk van vele factoren, waaronder het effect van bomen op de luchtstroming. Voor verbetering van de

69 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

luchtkwaliteit zijn vooral bronmaatregelen van belang; groen en bomen vormen daarop een aanvulling.

Duurzame energieopwekking en -opslag Nader onderzoek is gewenst naar de mogelijkheden van duurzame energieopwekking en –opslag.

70 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

71 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

Buurtmoestuin in de Reimerswaalbuurt

72 Concept Gemeente Amsterdam Versie 1.2 Stadsdeel Nieuw-West 10 april 2012 2012 04 25 Groenvisie Groen in de tuinstad 2.0 versie inspraak DB 17 maart

8 Gezondheid en sociaal welbevinden

Huidige betekenis Groen heeft in potentie een positieve invloed op de fysieke en geestelijke gezondheid en het sociaal welbevinden. Bewoners van Nieuw-West leven in de directe nabijheid van het groen. Toch scoort het stadsdeel relatief laag qua gezondheid. Het percentage overgewicht is bijvoorbeeld relatief hoog, de sociale participatie laag, er wordt opvallend weinig gefietst en er wordt relatief weinig gesport, ondanks de vele voorzieningen. De mogelijkheden van het groen op het gebied van gezondheid en welbevinden kunnen dus beter worden benut.

Fysieke en geestelijke gezondheid Het positieve effect van groen op de fysieke gezondheid ligt in de bewegingsmogelijkheden (spelen, sporten, wandelen, fietsen): goed voor de motorische ontwikkeling van kinderen, goed voor de gezondheid van volwassenen. Groen heeft ook een stressreducerend effect. Uit onderzoek blijkt dat verblijf in en uitzicht op groen een positieve invloed hebben op stemming, concentratie, zelfdiscipline en fysiologische stress. Niet duidelijk is hoeveel er nodig is voor een positief effect, wel duidelijk is dat ieder stukje groen telt. Er is ook een wisselwerking tussen de positieve effecten op fysiek en geestelijk vlak: door te bewegen voelt men zich geestelijk ook beter, en dat stimuleert weer meer beweging.

Sociaal welbevinden Groen heeft ook een duidelijk positief effect op de sociale cohesie: de mate waarin bewoners in buurten zijn geïntegreerd, daarin participeren en zich ermee identificeren. Daarbij zijn van belang het aantal ontmoetingsmogelijkheden, de laagdrempeligheid van de onderlinge contacten en de motivatie om te investeren in relaties in de buurt. Met name groene buurtvoorzieningen zijn belangrijk voor de sociale samenhang: hier ontmoeten buurtbewoners elkaar eerder dan in grote parken of het buitengebied.

Toekomstige betekenis De betekenis van het groen voor zowel de fysieke, geestelijke als ‘sociale’ gezondheid kan verder worden vergroot. Daarbij valt te denken aan extra sporten spelvoorzieningen in de groene ruimte, verbetering van fietsen voetpaden, en instandhouding van de grote groengebieden en hun verbindende groenstroken. Daarnaast is het belangrijk dat het groen in Nieuw-West echt sociaal groen wordt: groen dat mensen met elkaar in contact brengt en actief maakt. Buurtmoestuinen, stadslandbouw en nieuwe ontmoetingsplekken in bestaande parken en groengebieden bieden hiertoe vele mogelijkheden.