Er Is Meer in Halderberge! Economische Visie 2021-2025 (Concept)

Er is meer in Halderberge! Economische Visie 2021-2025 (concept)

Juni 2021

Inhoud Hoofdstuk 1: Inleiding ...... 3 1.1. Aanleiding ...... 3 1.2. Het proces ...... 3 1.3. Leeswijzer ...... 3 Hoofdstuk 2: Er zit meer in Halderberge ...... 4 2.1. Ambitie ...... 4 2.2. Strategie 1: Ruimte voor vestigen en ondernemen ...... 6 2.3. Strategie 2: Halderberge in de spotlight ...... 9 2.4. Strategie 3: Samenwerking als stuwende kracht ...... 12 2.5. Flankerend beleid ...... 14 Hoofdstuk 3: Het uitvoeringsprogramma ...... 16 3.1. De uitvoeringsorganisatie...... 16 3.2. Uitvoeringsprogramma per strategie ...... 17 3.3. De financiering ...... 22

Hoofdstuk 1: Inleiding 1.1. Aanleiding Halderberge heeft veel te bieden: het prachtig groene buitengebied, het mooie stroomgebied van de Mark en Dintel waar het prettig recreëren is, de vijf unieke kernen en een centrale ligging tussen Antwerpen, Rotterdam en Breda. Hier zijn veel verschillende bedrijven en ondernemers actief die breed bijdragen aan de samenleving. Zij zorgen voor banen en leefbaarheid in de kernen en ze innoveren en lopen voorop in een (steeds) betere omgang met de aarde. Wij zijn trots op onze ondernemers!

Voor het functioneren van de economie en het optimaal faciliteren van de ondernemers is het belangrijk om samen met de Halderbergse stakeholders het toekomstbeeld en de weg daar naartoe te bepalen. In 2016 is de huidige economische visie met bijbehorend actieprogramma opgesteld en vastgesteld. De ambitie is in grote lijnen nog actueel. Wel leeft de behoefte om samen met de ondernemers opnieuw focus te bepalen en acties te benoemen. Op deze manier kunnen we de komende jaren met elkaar verder werken aan een sterke economie van Halderberge.

Bij het opstellen van de nieuwe economische visie en het bepalen van de toekomstrichting staat de economie niet los van andere beleidsterreinen en ontwikkelingen. Zo zijn de woningmarkt, leefomgeving, mobiliteit en ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid in meer of mindere mate belangrijk voor het functioneren van de economie. Daarnaast hebben ook diverse ontwikkelingen op regionaal, nationaal en mondiaal niveau invloed op het functioneren van de lokale economie. Sinds begin 2020 hebben corona en de maatregelen daartegen een enorme impact gehad op heel veel ondernemers. De inkomsten krompen in sommige gevallen fors en diverse trends zijn versneld (zoals de digitalisering en online winkelen, maar ook het thuiswerken). In deze economische visie is aandacht voor herstel na deze corona-crisis een belangrijk aandachtspunt. 1.2. Het proces De economische visie is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met vele stakeholders: ondernemers uit alle sectoren, ondernemers- en brancheverenigingen, vertegenwoordigers uit cultuur en onderwijs, gemeenteraad en collega-ambtenaren. Hiervoor zijn in de eerste helft van 2021 diverse interactieve bijeenkomsten georganiseerd en zijn individuele gesprekken gevoerd. De bijeenkomsten vonden vanwege de corona-maatregelen digitaal plaats. De opbrengst van de bijeenkomsten en gesprekken hebben in combinatie met bestaande (lokale, regionale en nationale) kaders en diverse feiten en cijfers geleid tot een analyse, een gedragen visie en een uitvoeringsprogramma voor de economie van Halderberge. Het uitvoeringsprogramma is zo SMART mogelijk opgesteld, zodat duidelijk is wie, wanneer, welke acties gaat oppakken en welke doelen worden nagestreefd. Voor meer informatie over het verloop van het proces verwijzen wij u naar bijlage 1. 1.3. Leeswijzer Hoofdstuk 2 wordt de economische visie besproken. De drie strategieën: ‘ruimte voor vestigen en ondernemen’, ‘Halderberge in de spotlight’ en ‘samenwerking als stuwende kracht’ staan daarbij centraal. In hoofdstuk 3 staat het uitvoeringsprogramma centraal. In dit hoofdstuk wordt ook de organisatiestructuur en de financiële dekking besproken. Tot slot vindt u in de bijlage meer achtergrondinformatie over het proces dat doorlopen is om tot de economische visie te komen en informatie over het huidig functioneren van de economie van Halderberge. Ook is in de bijlage een terugblik op de economische visie 2016-2019 opgenomen. Verder is het economisch beleid vertaald in concrete SMART-geformuleerde doelen.

Hoofdstuk 2: Er zit meer in Halderberge 2.1. Ambitie Halderberge heeft een hoop te bieden!

Halderberge heeft 2.790 bedrijven die zorgen voor 12.530 banen1 (januari 2021, bron: waarstaatjegemeente.nl). De bedrijven worden onder andere aangetrokken door de goede bereikbaarheid over de weg, per spoor, het water en via de lucht en de strategische ligging tussen Rotterdam, Antwerpen en Breda. De bedrijvigheid bevat een mooie mix van lokale MKB-bedrijven, gevestigd op de lokale bedrijventerreinen, in het buitengebied en in de kernen en regionaal georiënteerde bedrijven (o.a. op de bedrijventerreinen Borchwerf 2 en Breda International Airport) en landelijke ketens (in de kernen). Ook is het aandeel zelfstandige ondernemers (zzp’ers) relatief hoog in Halderberge. De sector zakelijke dienstverlening is sterk vertegenwoordigd. Maar ook in de handel, industrie en collectieve dienstverlening zijn veel banen te vinden. Juist deze diversiteit aan bedrijven wordt vaak als kracht benoemd: we zijn niet afhankelijk van één of enkele sectoren en de bedrijven zijn complementair aan elkaar. Er zit méér in Halderberge!

Door de verschillende landschappen en ondergronden (scheiding tussen zand en klei) kent de gemeente Halderberge ook diverse typen agrarische bedrijven: van landbouw, akkerbouw tot boomteelt en van gemengde bedrijven tot gespecialiseerde bedrijven. Daarnaast zijn verschillende agrarische bedrijven verbreed met bijvoorbeeld toerisme, natuurbeheer, verkoop van lokale streekproducten en zorg.

De verschillende landschappen, de aanwezigheid van de Mark, de Dintel en de waterlopen, het goede voorzieningenniveau en de sterke sociale cohesie in de diverse kernen zorgen voor een prettig woonklimaat. Gecombineerd met het unieke religieuze erfgoed en de bezienswaardigheden zoals Waterspeelpark Splesj en het vliegveld Breda International Ariport is de gemeente niet alleen voor inwoners aantrekkelijk, maar trekt zij jaarlijks ook 110.000 geregistreerde recreanten en ruim 300.000 overnachtingen.

Er is nog meer uit Halderberge te halen!

De afgelopen jaren is vanuit de economische visie 2016-2019 gewerkt aan het versterken van de economie van de gemeente Halderberge. Halderberge staat op de kaart als toeristische en recreatieve gemeente, de bedrijventerreinen Borchwerf 2 en Breda International Airport zijn (door) ontwikkeld en op alle bedrijventerreinen is glasvezel aangelegd. Ook wordt de openbare ruimte van de kernwinkelgebieden van Hoeven en Oud Gastel wordt herontwikkeld en in Oudenbosch werken we aan het verminderen van de winkelleegstand. Daarnaast ontstaan mooie samenwerkingen tussen het onderwijs en het bedrijfsleven en belichaamt de Economische Koepel Halderberge de sector overstijgende samenwerking tussen ondernemers. In de gebiedsvisie De Stoof heeft de transformatie van leegkomende agrarische bedrijven inhoud gekregen welke in 2021 vertaald wordt naar beleid voor het hele buitengebied van Halderberge. Tot slot wijst de ondernemerspeiling uit dat ondernemers de gemeentelijke dienstverlening in 2020 fors beter beoordelen dan in 20162. Dit zijn maar een paar voorbeelden van de mooie resultaten die zijn behaald, maar de mening dat het nóg beter kan in Halderberge wordt breed gedragen: stilstaan is geen optie. Het gaat dan niet zozeer om

1 Onder banen vallen personen die betaalde activiteiten verichten op of vanuit de vestiging. Uitzendkrachten zijn werknemers en worden meegeteld in het totaal aantal werkzame personen. Seizoenarbeiders vallen vaak wel buiten de meting. 2 Voor meer informatie over de resultaten voortkomend uit de economische visie 2016-2019 verwijzen wij u naar bijlage 2. 4 meer bedrijven en meer banen, maar om meer kwaliteit. De voornaamste opgave is om méér uit de bestaande bedrijven en voorzieningen te halen, door betere onderlinge samenwerking, door een verdere verbetering van de gemeentelijke dienstverlening, door het versterken van de openbare ruimte en vestigingsmogelijkheden van bedrijven en door nog beter te communiceren over alles wat Halderberge te bieden heeft.

Met focus bouwen we samen verder

Het is onze visie om vanuit de basis die we de afgelopen jaren samen hebben gelegd, met focus verder te werken aan het optimaliseren van de economie. We wedden niet op 100 paarden tegelijk! We zetten in op het versterken van een aantal (vaak al sterke) punten van de economie van Halderberge en verzilveren zo de kansen die er zijn en tackelen de opgaven die op ons afkomen, mede door de corona-crisis. De thema’s waar we op focussen zijn:

1. Ruimte voor vestigen en ondernemen 2. Halderberge in de spotlight 3. Samenwerking als stuwende kracht

Deze thema’s diepen wij in de volgende paragrafen uit aan de hand van drie vragen:

• Waar staan we voor? • Wat doen we al en gaan we mee door? • Waar zetten we de komende jaren extra op in?

2.2. Strategie 1: Ruimte voor vestigen en ondernemen Waar staan we voor?

Deze strategie bestaat uit twee onderdelen:

1. Fysieke ruimte om te ondernemen 2. Ruimte om te ondernemen in de regelgeving

Fysieke ruimte om te ondernemen

We werken aan geschikte en aantrekkelijke huisvesting voor ál onze ondernemers en de ruimten worden optimaal benut door vitale bedrijvigheid.

Voor de bedrijventerreinen geldt dat er na de uitgifte van Borchwerf 2 en de ontwikkeling van Breda International Airport geen nieuwe (grote) terreinen meer worden ontwikkeld. Ook in regionaal verband zijn hier afspraken over gemaakt. Er wordt ingezet op kwaliteitsverbetering in plaats van het vergroten van de capaciteit. In 2025 is de buitenruimte verder geoptimaliseerd, zijn leegstaande panden herontwikkeld en is er ingezet op het verduurzamen en klimaatbestendig maken van de terreinen en gebouwen. Tot slot is de onderlinge samenwerking van ondernemers op de bedrijventerreinen verbeterd (zie strategie 3). Voor solitaire bedrijfslocaties zijn mogelijkheden geboden voor sanering. Alleen bij bedrijventerrein de Hoge Akker in Hoeven zijn samen met de provincie mogelijkheden verkend voor uitbreiding. Reden daarvoor is de grote vraag naar woon- werkruimten.

Hoeven, Oud Gastel en Oudenbosch hebben in 2025 een compact kernwinkelgebied met een compleet dagelijks aanbod. Dit aanbod wordt aangevuld met een levendige weekmarkt. Vooral in Oudenbosch zijn er in de aanloopstraten winkelpanden omgevormd naar woonhuizen of werkplekken. In alle kernen is de openbare ruimte verbeterd. De consument ervaart meer wandelgemak en krijgt een prettigere ervaring. In Oudenbosch is de verbinding tussen de haven, het winkelgebied en het religieus erfgoed versterkt. Oudenbosch kan zich zo nog meer laten zien als toeristisch-recreatief centrum. Tot slot zijn er in de kernen diverse evenementen en consumentenacties georganiseerd voor de inwoners én recreanten en toeristen. In de kernen Stampersgat en Bosschenhoofd is de detailhandelsfunctie klein. In Bosschenhoofd kan de consument, ook door de komst van een supermarkt, wel terecht voor de dagelijkse boodschappen. Voor andere producten en diensten is de inwoner aangewezen op andere kernen in de gemeente Halderberge. In Stampersgat is voor de consument, door schaalvergroting, toename van internetverkoop en een veranderend consumenten- en mobiliteitsgedrag nagenoeg geen winkelaanbod aanwezig. Standplaatsen zorgen voor aanvullend aanbod.

Met het oog op het in stand houden van zo compact mogelijke winkelcentra, is detailhandel op de bedrijventerreinen in principe niet toegestaan. Op bedrijventerrein Bosschendijk in Oudenbosch zijn enkele perifere detailhandelsvestigingen toegestaan. Voor deze uitzondering dient er sprake te zijn van volumineuze goederen.

Het buitengebied biedt ruimte aan tal van ondernemers. In de eerste plaats gaat het daarbij natuurlijk om de agrarische ondernemers. In 2025 zijn zij blijven ondernemen en richten ze zich op hun primaire activiteit. Daarnaast zien we ook verbreding van hun activiteiten, bijvoorbeeld richting zorg, recreatie of de verkoop van streekproducten. De gemeente heeft de ruimtelijke ontwikkeling van bestaande bedrijven mogelijk gemaakt. Tot slot zijn er in de jaren tot 2025 diverse agrarische bedrijven vrijkomen, de zogenaamde Vrijkomende Agrarische Bebouwing (VAB’s). Dit bedreigt de kwaliteit van het buitengebied. Als antwoord op deze ontwikkeling is meer flexibiliteit in gebruik

6 mogelijk gemaakt, zonder daarbij de mogelijkheden voor bestaande agrarische ondernemers in te perken. Op die manier is het buitengebied levendig gehouden, zijn de natuur- en recreatiewaarden versterkt en is de kans op criminaliteit verkleind.

Ruimte om te ondernemen in regelgeving

Los van (kwalitatief goede) fysieke ruimte om te ondernemen bieden we de ondernemer in 2025 ook in figuurlijke zin waar mogelijk ruimte om te ondernemen en te vestigen. Met de komst van de omgevingswet zijn bestemmingsplannen minder omvangrijk, is meer maatwerk mogelijk en zijn procedures korter. De ondernemer weet dan sneller of een initiatief doorgang kan vinden of niet. In principe streven we naar het mogelijk maken van de initiatieven, mits deze bijdragen aan de omgevingsvisie. Ook wordt een initiatief integraal bekeken met partners binnen én buiten de gemeente. Een initiatiefnemer hoeft op die manier niet meer langs diverse overheden met het initiatief, maar kan in één keer antwoord krijgen De ondernemers en de gemeente hebben in de procedures inzicht hebben in elkaars taken en opgaven en hebben respect voor elkaars positie. Dit is de basis voor een goede samenwerking bij ruimtelijke en/of maatschappelijke initiatieven

Wat doen we al en zetten we voort?

Fysiek ruimte om te ondernemen

Vanuit de economische visie 2016-2019 zijn al veel mooie stappen gezet om het ondernemers- en vestigingsklimaat in de gemeente Halderberge beter te maken. Borchwerf 2 is bijna volledig uitgegeven en het bestemmingsplan waarmee extra ruimte komt voor innovatieve bedrijvigheid op Breda International Airport komt in 2021 tot besluitvorming. Ook bedrijventerrein Klaverweide is herontwikkeld. De actiekaarten voor de lokale bedrijventerreinen en kernwinkelgebieden Oudenbosch, Hoeven en Oud Gastel zijn vastgesteld en bevatten de concrete acties om de uitstraling, ruimtelijke structuur en functionaliteit van de gebieden te verbeteren. Op de bedrijventerreinen wordt het grijs en groen aangepakt en worden de mogelijkheden voor parkmanagement onderzocht. In het centrum van Hoeven is gestart met de herinrichting van de openbare ruimte. Ook in Oud Gastel zullen in 2021 de werkzaamheden voor de herinrichting van de openbare ruimte starten. In het centrum van Oudenbosch levert de aanpak tegen de winkelleegstand al tientallen initiatieven op. De gemeente heeft in deze kern ook gronden aangekocht om de parkeervoorzieningen te verbeteren. Voor het buitengebied is met de gebiedsvisie de Stoof de eerste stap gezet naar flexibele regelgeving voor het gebruik van VAB’ waarbij het behoud of versterken van de ruimtelijke kwaliteit een belangrijke voorwaarde is. Eind 2021 wordt dit vertaald in een paraplubestemmingsplan voor het hele buitengebied van Halderberge.

Ruimte in regelgeving om te ondernemen

Met de inrichting van het initiatievenloket heeft gemeente Halderberge nu een startpunt voor het indienen van ruimtelijke en maatschappelijke initiatieven door inwoners, ondernemers of andere stakeholders. De meer complexere initiatieven pakken we integraal op. Hierbij wordt een ‘ja, mits’ in plaats van ‘nee, tenzij’ houding gehanteerd. We toetsen niet alleen aan de wet, maar kijken ook mee naar wat wel mogelijk is. Daarnaast zijn de beleidsmedewerkers economie aanspreekpunt voor ondernemers die vragen en initiatieven hebben. Zij zoeken ook zelf actief contact met eigenaren en initiatieven om al in een vroeg stadium kansen en eventuele kanttekeningen te bespreken. Vervolgens worden initiatieven geïntroduceerd in de organisatie.

Waar zetten we extra op in?

Fysieke ruimte om te ondernemen

Naast de zaken die al lopen of op de planning staan, leggen we de komende jaren extra nadruk op herinrichten, revitaliseren en duurzaamheid.

Ten eerste wordt in navolging van de centrumgebieden in Hoeven en Oud Gastel de openbare ruimte in het kernwinkelgebied van Oudenbosch opnieuw ingericht. Bij deze herinrichting worden ook de mogelijkheden bekeken om de winkelstraten een autoluw en groen karakter te geven om zo de verblijfskwaliteit te verbeteren. De verbinding van de winkelstraten met het religieus erfgoed en de haven krijgt daarbij ook extra aandacht. Met dat doel wordt ook het Jan Gielenplein opnieuw ingericht, waarbij tevens de mogelijkheden om de terrassen van omliggende ondernemers te vergroten worden verkend. De planning van de herinrichting van de diverse delen van het centrum van Oudenbosch is afhankelijk van de financiële mogelijkheden van de gemeente.

Daarnaast nemen we als gemeente een actievere rol in het transformeren of revitaliseren van (langdurig) leegstaande panden in zowel de centrumgebieden als op de bedrijventerreinen. Niet alleen faciliteren en verleiden, maar als dat nodig is ook met actieve grondpolitiek. Nu zien we nog te vaak dat er onvoldoende gestuurd kan worden op de beoogde kwaliteit of dat initiatieven stagneren of stranden vanwege het gebrek aan prioriteit of urgentie bij de eigenaar. Bij de revitalisering van panden wordt actief gezocht naar mogelijkheden om een starterscentrum te creëren voor zzp’ers en starters: een plek waar ze kunnen groeien, elkaar kunnen inspireren en elkaars kennis en kunde kunnen inzetten.

Tot slot zijn verduurzamen en klimaatadaptatie opgaven die we de komende jaren steeds meer centraal stellen bij de herinrichting van de centrumgebieden en de transformatie van de panden. Ook worden ondernemers zelf gestimuleerd hier actief mee aan de slag te gaan. De Regionale Energie Strategie van de regio West-Brabant vormt de leidraad. Alleen door samen voldoende aandacht te geven aan verduurzamen en klimaatadaptatie kan een prettig ondernemersklimaat ook in de toekomst gewaarborgd blijven.

Ruimte om te ondernemen in regelgeving

Met de komst van de omgevingswet (invoering 1 juli 2022) ontstaat een integraal geheel aan regels dat alle aspecten van de fysieke omgeving omvat. Bestemmingsplannen worden samengevoegd met gemeentelijke verordeningen en de landelijke bruidsschat in het omgevingsplan. Deze zal minder gedetailleerd zijn. Dit zorgt dus voor minder regels die ook beter vindbaar zijn. Een vergunning wordt gesplitst in een bouwtechnische toets en een toets aan het fysieke beleid. Bij de toets aan het fysieke beleid geldt dat als een initiatief in het omgevingsplan past ze soms niet meer vergunning plichtig zijn. Wanneer een initiatief wel getoetst dient te worden, zal hier direct integraal naar gekeken worden in een integrale omgevingstafel. Als andere overheden ook iets over het plan te zeggen hebben, nemen zij hier ook gelijk aan deel. Hetzelfde geldt voor mensen of organisaties uit de omgeving. Vanuit deze omgevingstafel volgt één advies. Tot slot zorgt de komst van de omgevingswet voor fors kortere procedures. Waar de termijnen voor het verlenen van een vergunning 26 weken waren, bedraagt deze bij concrete initiatieven straks nog maar maximaal 8 weken.

2.3. Strategie 2: Halderberge in de spotlight

Waar staan we voor?

Toerisme en recreatie is een speerpuntsector in de gemeente Halderberge. De gemeente heeft enorm veel te bieden: de kernen Hoeven, Oudenbosch, Bosschenhoofd, Oud Gastel en Stampersgat hebben ieder hun eigen karakter en charme. Met name Oudenbosch is rijk aan cultuurhistorie, met onder andere de Basiliek van de H.H. Agatha en Barbara, de Kapel van Saint Louis, het Arboretum, het Natuurhistorisch- en Volkenkundig Museum en de Sterrenwacht. Maar ook Klooster Bovendonk (Hoeven) en het Mastboomhuis (Oud Gastel) zijn een bezoek meer dan waard. Hoeven heeft met waterpark Solesj een dagattractie in huis met regionale aantrekkingskracht en het vliegveld in Bosschenhoofd met het Vliegend Museum, de parachutistenvereniging en de vliegschool trekt jaarlijks duizenden bezoekers. Verder kenmerkt de omgeving zich door diverse landschappen en natuurgebieden als de Hoevense Beemden en Gastels Laag waar heerlijk gewandeld en gefietst kan worden. De toerist kan terecht in een van de hotels, unieke kampeergelegenheden en knusse en kwalitatief hoogwaardige B&B’s. Daarnaast kent de gemeente twee jachthavens. Wanneer we iets uitzoomen dan zijn de steden Breda, Roosendaal, Bergen op Zoom en Antwerpen met hun cultuur, attracties en winkelaanbod voor de toerist en recreant binnen handbereik. Bij het toeristisch informatiepunt kunnen recreanten en toeristen terecht voor meer informatie over deze trekkers, maar ook bij de aanbieders zelf is voldoende promotiemateriaal te vinden.

In 2025 staat de toeristisch-recreatieve sector in Halderberge nog verder op de kaart. Dit is mede te danken aan de sterk georganiseerde sector. Het dagcreatief- en verblijfsaanbod is versterkt en attracties, evenementen en aanbieders zijn nog beter verbonden door het aanbieden van arrangementen en het creëren van productmarktcombinaties. Ook zijn de vele bijzondere verhalen uitgelicht, is de zakelijke markt aangeboord en is de bekendheid van al hetgeen Halderberge te bieden heeft online en offline vergroot. Daarbij wordt ook over de gemeentegrenzen heen naar samenwerkingsmogelijkheden gekeken. Juist in de samenwerking met toeristisch-recreatieve aanbieders in de omgeving kan een totaalpakket worden aangeboden voor een fantastisch meerdaags verblijf.

De sector toerisme en recreatie staat niet op zichzelf, maar is een aanjager voor diverse Halderberge bedrijvigheid. Omzet in deze sector zorgt voor economische spin-off voor vele andere sectoren in de gemeente. Denk aan de recreant die ook streekproducten koopt bij een agrariër, de schoonmaak van hotelkamers door een schoonmaakbedrijf, de inkoop bij toeleverende bedrijven en de besteding van toeristen bij de lokale horeca. Daarnaast dragen investeringen in het toeristisch product ook bij aan het woonklimaat: van de opwaardering van het bos en goede parkeervoorzieningen profiteert immers ook de inwoner van Halderberge. De toeristisch-recreatieve aantrekkingskracht fungeert daarmee als ‘smeerolie’ voor leefbaarheid en (economische) ontwikkeling in de gemeente.

Wat doen we al en zetten we voort?

In het samenwerkingsverband Visit Halderberge werken de toeristische en culturele aanbieders en gemeente samen aan het versterken van het toeristisch-recreatief product en de marketing daarvan. Daarin zijn de afgelopen jaren hele mooie resultaten bereikt: zo worden er onder andere (thematische) rondleidingen aangeboden, is het toeristisch informatiepunt ingericht en bemensd, worden in het seizoen diverse zomeravondconcerten georganiseerd en zijn de websites van diverse aanbieders gemoderniseerd. Daarnaast is een actieve samenwerking aangegaan met VisitBrabant. Dit alles heeft al geleid tot meer dagrecreanten en verblijfstoeristen, (online) meer bekendheid van het toeristisch aanbod Halderberge en een enorme toename van website bezoekers van

VisitHalderberge.nl en diverse toeristische aanbieders. Juist deze samenwerking laat zien dat mede vanuit het ondernemerschap van de betrokken partijen grote successen kunnen ontstaan en hier wordt de komende jaren graag op voortgeborduurd. Dit zeker ook met het oog op de kansen die corona biedt voor het binnenlands toerisme.

De belangrijkste pijlers voor het toeristisch aanbod blijven:

- Religieus-historisch erfgoedcluster - Air sports cluster – avontuur en belevingscentrum - Waterbeleving (waterspeelpark Splesj en de waterlopen)

Op deze pijlers wordt dan ook fors geïnvesteerd. Zo is er de afgelopen jaren druk gewerkt aan de herontwikkeling van het religieus erfgoed in Oudenbosch en ook de komende jaren zetten we ons daar nog sterk voor in. Deze panden, zoals de kapel van Saint Louis en Sint Anna, verdienen een nieuwe duurzame invulling en ontwikkeling zodat leegstand wordt voorkomen en de verpaupering wordt tegengegaan. Het uitgangspunt is het versterken van de uitstraling en kwaliteit van de monumentale panden met daarin een aantrekkelijke mix van musea, cultuur, historie, beleving en wonen. Hier komen oude tradities en historie beeldend tot leven.

Het airsports centrum Breda International Airport met als belangrijkste onderdelen het Vliegend Museum, het tweede parachutespringcentrum van Nederland en diverse airsport gelieerde activiteiten en evenementen is verder uitgebouwd. Zo zijn er vele unieke evenementen georganiseerd en wordt er in samenwerking met Visit Halderberge gewerkt aan een spottersplek waar het verhaal van het verleden, heden en toekomst van het vliegveld wordt verteld. De komende jaren wordt dit gecontinueerd en worden ook de mogelijkheden voor het revitaliseren van de noordkant van het Breda International Airport verkend om zo de uitstraling van het gebied te verbeteren.

Een van de watergerelateerde trekkers in de gemeente Halderberge is waterspeelpark Splesj. Deze word de komende jaren op onderdelen gemoderniseerd zodat het park ook in de toekomst aan blijft sluiten bij de wensen van de bezoeker. Hierbij gaat het onder andere om de realisatie van een nieuw entreegebouw met nieuw binnenvoorzieningen en een nieuwe invulling voor de buitenspeeltuin. Ook op andere vlakken wordt de waterrecreatie versterkt. Zo is een aanlegsteiger in de haven van Oudenbosch gerealiseerd waar kleinschalige rondvaartboten kunnen aanmeren. Daarmee kan ook een nieuwe doelgroep van dagbezoekers worden aangetrokken. Ook zijn in Stampersgat waterpicknicktafels gerealiseerd. Deze zijn ontworpen door de internationaal befaamde waterarchitecten RoAd. Daarnaast wordt ook de aanlegsteiger in Stampersgat nog vernieuwd. Zeker in Stampersgat liggen meer kansen om de waterbeleving te versterken, bijvoorbeeld bij het Staalunie terrein. Maar ook de verbinding tussen de jachthaven in Oudenbosch en het kernwinkelgebied verdient extra aandacht. Hier zal de komende jaren op ingezet worden.

Waar zetten we extra op in?

Om de marketingorganisatie Visit Halderberge verder te kunnen professionaliseren en te bestendigen, wordt meerjarige financiële zekerheid geboden. Op dit moment dient Visit Halderberge jaarlijks een aanvraag in bij de Economische Koepel Halderberge voor de financiering van de activiteiten en de capaciteit. Echter doordat meerjarige zekerheid ontbreekt is het lastig om personeel aan te trekken en te binden. Voor de komende jaren wordt de zekerheid van financiering geboden (voor meer informatie zie hoofdstuk 3).

Mede door het bestendigen van de formatie Visit Halderberge is het mogelijk om – naast de toeristische markt – ook extra in te zetten op de zakelijke markt. Met onder andere Bovendonk, Kapel Saint Louis, de Luijenbergh, Restaurant Bargo op het vliegveld, Fidei et Arti, ’t Veerhuis en de Reiskoffer heeft de gemeente Halderberge vele unieke congresmogelijkheden. Juist die combinatie van de toeristische gast en zakelijke gast zorgt voor een mooie jaarrond bezetting voor de verblijfslocaties. Ook draagt het bij aan de bekendheid van het unieke recreatieve aanbod in Halderberge.

Als derde wordt ingezet op het versterken van de vitaliteit van de verblijfsaccommodaties. Met de gebiedsvisie Recreatiecluster Hoeven is het startsein gegeven voor een meerjarig aanpak om het toeristisch gebruik in het recreatiecluster Bosschenhoofd-Hoeven terug te brengen. Nu vindt, met name in Villapark Panjevaart, alternatief gebruik plaats (permanent wonen en huisvesting arbeidsmigranten). Om de recreant te verleiden terug te komen is een kwaliteitsimpuls noodzakelijk. Ook wordt ingezet op het terugbrengen van de hotelfunctie van Tivoli in Oudenbosch. Op dit moment worden hier arbeidsmigranten gehuisvest, maar het is de ambitie om de hotelfunctie weer terug te brengen. Op deze manier kan de toch al sterke verblijfsfunctie van de gemeente Halderberge nog verder worden versterkt.

Tot slot wordt de komende jaren, mede vanuit Visit Halderberge, ingezet op het versterken van de regionale samenwerking. De recreant kijkt voor uitstapjes ook buiten de gemeentegrenzen en de trekkers in Oudenbosch kunnen prima gecombineerd worden met regionale attracties zoals de binnensteden van Breda, Bergen op Zoom en Antwerpen, Van Gogh Zundert, Rosada Roosendaal, skydive Roosendaal en Skidome Rucphen. Dit zal bijdragen aan een langer verblijf in de regio.

2.4. Strategie 3: Samenwerking als stuwende kracht Waar staan we voor?

De slogan Hartelijk Halderberge zegt het al: we willen dat onze ondernemers, bezoekers en inwoners zich welkom, gehoord en gesteund voelen. We komen bij de ondernemer langs, gaan met hem/haar in gesprek en zijn altijd bereikbaar voor vragen. Het eerste aanspreekpunt vormt daarin de bedrijfscontactfunctionaris en de overige beleidsmedewerkers economie. Tot slot komen wij afspraken na en denken mee. De afgelopen jaren is de waardering van de dienstverlening van de gemeente door ondernemers fors gestegen. Deze lijn willen we doorzetten. Onze ambitie is om in 2025 van de ondernemers een gemiddeld rapportcijfer van een 7,5 te ontvangen.

Daarnaast geven ondernemers aan dat het verbeteren van de samenwerking tussen ondernemers onderling, maar ook met de sectoren onderwijs en cultuur, belangrijke meerwaarde in Halderberge biedt. Dit begint bij het kennen van elkaar en elkaars talenten. De afgelopen jaren hebben daarbij uitgewezen dat juist in de integrale, sectoroverstijgende samenwerking mooie kansen zitten om maatschappelijke vraagstukken aan te pakken en kansen te verzilveren. De komende jaren bouwen we voort op de structuren die staan en ontwikkelen waar nodig door zodat we als samenwerkende partijen nog meer op de lange termijn strategische vraagstukken kunnen sturen in plaats van dat we te veel ad hoc bezig zijn. Tevens zal de samenwerking met de regio extra gezocht worden waar dit wenselijk is.

Wat doen we al en zetten we voort?

De afgelopen jaren heeft de gemeente zich steeds meer gepresenteerd als netwerker en verbinder tussen organisaties, ondernemers en andere partners. De informatievoorziening en communicatie is verbeterd en ook op ondernemersevents is de gemeente vaak aanwezig en zichtbaar. Ook is er geregeld een bestuurlijke en/of ambtelijke vertegenwoordiging bij een van de Halderbergse bedrijven te vinden voor een bedrijfsbezoek. De portefeuillehouder en beleidsmedewerkers economie zijn eenvoudig te bereiken. Dit met de overtuiging dat vanuit het persoonlijke contact en de persoonlijke gesprekken waardevolle input kan worden opgehaald om waar nodig bij te sturen, makkelijker de verbinding met anderen kan worden gevonden of mooie nieuwe ideeën kunnen ontstaan. Dit persoonlijke contact blijft ook in deze nieuwe economische visie een van de pijlers in de gemeentelijke dienstverlening. Het vormt de basis voor een goede samenwerking.

Daarnaast is met de economische visie 2016-2019 de formatie economie vergroot van 1 FTE naar 2,5 FTE. Dit zorgt ervoor dat zaken meer proactief opgepakt kunnen worden en nog meer resultaten ten behoeve van de lokale economie bereikt kunnen worden. Ondernemers geven aan deze plus op de inzet te voelen en te waarderen. Elke twee jaar wordt de ondernemerspeiling uitgevoerd om de peilstok in de gemeentelijke dienstverlening te stoppen en leerpunten mee te nemen en te verwerken in de dagelijkse werkzaamheden.

De verschillende ondernemersverenigingen behartigen de ondernemersbelangen en organiseren netwerkbijeenkomsten, bedrijfsbezoeken en workshops voor hun leden. Daarbij zetten ze zich de komende jaren extra in op het aantrekken van nieuwe leden. Vooral de jongere ondernemers worden nu nog niet altijd bereikt. De startersgroep van de Ondernemersvereniging Hoeven is een mooi voorbeeld van hoe ook die ondernemers kunnen worden verbonden en elkaar vooruit kunnen helpen. Op dit moment loopt een onderzoek naar de manier waarop de samenwerking tussen ondernemers op de bedrijventerreinen verbeterd kan worden. Daar liggen grote kansen om collectieve voordelen te behalen en het vestigingsklimaat vanuit de gezamenlijkheid te verbeteren.

Een belangrijk vraagstuk voor de lokale economie in Halderberge is de beschikbaarheid van geschikt personeel. Afgelopen jaren is duidelijk geworden dat juist in de integrale samenwerking hiervoor oplossingen tot stand kunnen komen. Een mooi voorbeeld is het feit dat er vanuit een samenwerking tussen het lokale bedrijfsleven, middelbaar onderwijs en vak- en vervolgopleidingen beroepsgerichte opleidingen en leerwerkplekken in de metaal- en horecasector zijn gerealiseerd in Halderberge. Vanuit deze opleidingen kunnen in de eigen gemeente studenten opgeleid worden die hopelijk direct aansluiting vinden of houden bij het Halderbergse bedrijfsleven. Op deze manier leiden we onze eigen toekomstige werknemers op en kunnen we hier in de toekomst de vruchten van plukken. De eerste ervaringen zijn veelbelovend. De ambitie is om ook op de andere leerwegen van het Markland College (Zorg & Welzijn en Bouwen, Wonen & Interieur) en de leerwegen binnen het Prinsentuin College (zoals Groen, Sport en Vormgeving) de samenwerking met het bedrijfsleven te versterken en waar mogelijk beroepsgerichte opleidingen aan te trekken. Zo wordt ook de historische onderwijsfunctie van Oudenbosch weer in ere hersteld

Tot slot is op het niveau van de D6 gemeenten en de Regio West-Brabant sprake van een intensieve, maar ook flexibele, regionale samenwerking op verschillende thema’s, zoals de programmering van bedrijventerreinen, detailhandel, onderwijs & arbeidsmarkt en dienstverlening. Economische ontwikkelingen houden immers niet op bij de gemeentegrens. De samenwerking tussen de industriële kringen van de gemeenten Etten-Leur, Halderberge en Rucphen is reeds ingezet op het thema verduurzaming en krijgt een vervolg in de komende jaren. Waar zetten we extra op in?

In aanloop naar het opstellen van deze economische visie kwam in alle bijeenkomsten en gesprekken de wens naar voren voor het versterken van de lokale business-to-business en het lokaal aanbesteden in Halderberge. We leven in een netwerkeconomie waarin nieuwe structuren, coalities en gedeelde informatie steeds belangrijker en gebruikelijker worden. Juist in Halderberge waar we sterk zijn in toeleverende bedrijven is hier veel te winnen. Er zijn veel bedrijven complementair aan elkaar, maar vaak is dit nog onvoldoende bekend en worden samenwerkingspartners buiten de gemeente of zelfs buiten de regio gevonden. Dit geldt niet alleen voor de bedrijven maar ook voor de gemeente. Hoe kan lokale Business-to-Business en lokaal aanbesteden nog gebruikelijker worden? Mede door corona en het feit dat veel bedrijven het lastig hebben wordt dit nog belangrijker gevonden. Het Koop Lokaal (door consumenten) heeft met de voucheractie, georganiseerd door de Economische Koepel Halderberge, veel aandacht gehad en is weer (even) in het bewustzijn van de consumenten gekomen: ‘Als ik nu niet bij mijn favoriete lokale winkel koop dan is hij er over een jaar misschien niet meer’. Maar de komende jaren willen we dit bewustzijn ook ten aanzien van business -to-business versterken. Hiertoe willen we jaarlijks een netwerkbijeenkomst organiseren voor ondernemers. Ook een brede vertegenwoordiging van de gemeente wordt daarvoor uitgenodigd. Daarnaast wordt het gemeentelijke aanbestedingsbeleid vernieuwd, waarbij extra aandacht komt voor het lokaal aanbesteden. Ook willen we welkomstpakketten aanbieden aan nieuwe of startende ondernemers met onder andere meer informatie over de ondernemersverenigingen en de ondernemersagenda.

2.5. Flankerend beleid Los van de inzet vanuit de economische visie - zoals beschreven in de drie strategielijnen - is de gemeente samen met betrokkenen ook op andere domeinen actief die het economische klimaat van de gemeente Halderberge beïnvloeden. De belangrijkste zaken zijn:

- Woonbeleid en versnelde woningbouw: In de nieuwe woonvisie 2021-2025 wordt nadrukkelijk ingezet op de realisatie van meer betaalbare en beschikbare woningen in Halderberge. Dit draagt er onder andere aan bij dat jongvolwassenen, een belangrijke groep ondernemers én (toekomstige) werknemers, beter in staat zijn een woning te vinden in de gemeente en zo hier kunnen blijven wonen of zich hier kunnen vestigen. Juist de aanwezigheid van (jonge) arbeidskrachten is een belangrijke pullfactor voor ondernemers om zich ergens te vestigen. - Huisvesting arbeidsmigranten: Met het in februari 2021 vastgestelde beleid voor huisvestiging arbeidsmigranten wordt ingezet op humane huisvesting op centrale locaties. Verhuur van woningen in de kernen voor short- of mid-stay arbeidsmigranten wordt belemmerd en de mogelijkheden voor de realisatie van een centrale huisvesting worden verkend. Dit doen we juist in de veronderstelling dat de gemeente en de regio de arbeidsmigranten nodig heeft om te voldoen aan de vraag naar arbeidskrachten en dat de mensen die in onze gemeente werken een humane huisvesting verdienen. - Arbeidsmarkt: De gemeente Halderberge werkt intensief samen met Werkplein Hart van West-Brabant. Via deze organisatie worden mensen ondersteund in het vinden van werk, het participeren in de samenleving en/of om uit de schulden, armoede en sociaal isolement te komen. Daarbij wordt ook nadrukkelijk de samenwerking met het Halderbergse bedrijfsleven opgezocht. - Mobiliteit: De bereikbaarheid van de gemeente wordt door ondernemers als belangrijke sterkte benoemd. Met het mobiliteitsbeleid zal nadrukkelijk ingezet worden op het behoud van deze goede bereikbaarheid. Daarbij gaat het ook om de beschikbaarheid van het openbaar vervoer in onze kernen en specifiek ook bij onze werklocaties. Het gratis parkeren in de kernen blijft in het mobiliteitsbeleid ook een uitgangspunt. De Kadernota parkeren wordt in 2022 vernieuwd. Daarin wordt ook de routering en parkeermogelijkheden voor toeristen en recreanten meegenomen. - Duurzaamheid, klimaatadaptatie, groenbeleid en transitievisie warmte: In 2021 is de Regionale Energie Strategie (RES) van de regio West-Brabant gepresenteerd. Hierin staan de stappen die we willen zetten richting een duurzame toekomst beschreven. Ingezet wordt op het besparen van energie en het opwekken van energie via zon op daken, warmtenetten en innovatieve technieken. Daarnaast werkt de gemeente aan aardgasvrije wijken en bedrijventerreinen en het ontharden en vergroenen van de leefomgeving. - Inkoopbeleid: De actualisatie van het inkoop- en aanbestedingsbeleid zal in 2021 plaatsvinden. Hierbij worden de mogelijkheden om nog meer lokaal in te kopen verkend. - Omgevingswet: De invoering van de Omgevingswet is gepland op 1 juli 2022 en de gemeente Halderberge is druk bezig met de voorbereidingen hierop. Alles wat te maken heeft met de fysieke leefomgeving en op welke manier we hierin samenwerken, komt samen in de omgevingswet. In 2021 wordt ter voorbereiding op de omgevingswet de omgevingsvisie opgesteld met daarin de ambities voor de fysieke omgeving voor de lange termijn. De opbrengst die is opgehaald bij het opstellen van deze economische visie wordt daarin ook meegenomen.

- Veiligheid: De objectieve veiligheid en het veiligheidsgevoel is een belangrijke randvoorwaarden om goed te kunnen ondernemen. Vooral in het buitengebied en op de bedrijventerreinen ligt ondermijning op de loer. Er zal extra aandacht zijn voor de leegstaande panden en bedrijfsverzamelgebouwen.

Hoofdstuk 3: Het uitvoeringsprogramma Met het opstellen en vaststellen van de nieuwe economische visie is de economie van Halderberge er nog niet. Wat op basis van de vorige visie op poten is gezet, gaan we nu uitbouwen en versterken. Wat er zit méér in Halderberge en het echte werk begint nu! Intensieve samenwerking tussen gemeente, ondernemers, ondernemers-en brancheverenigingen, vastgoedeigenaren en andere belanghebbenden is nodig. Alleen samen kunnen we de ambities die voor de economie van Halderberge zijn geformuleerd verwezenlijkt worden.

In dit hoofdstuk komt de uitvoering aan bod. Wat kunnen de ondernemers, eigenaren en de gemeente de komende periode van elkaar verwachten? Op welke wijze werken we samen? En welke acties en maatregelen worden doorgevoerd? Om hier invulling aan te geven staan de strategielijnen centraal. Alle betrokken partijen hebben het nut en de noodzaak van deze lijnen benadrukt. Een kanttekening die geplaatst dient te worden is dat we bij de fasering van de uitvoering van enkele omvangrijke en grote projecten afhankelijk zijn van de financiële mogelijkheden van de gemeente.

Alvorens in te gaan op de uitvoeringsprogramma’s per strategie (paragraaf 3.2), wordt in paragraaf 3.1. ingezoomd op de uitvoeringsorganisatie. Tot slot zal in paragraaf 3.3. uiteengezet worden hoe de financiering van de economische visie plaats gaat vinden. 3.1. De uitvoeringsorganisatie De uitvoering van de economische visie 2016-2019 is voor een deel weggelegd bij de Economische Koepel Halderberge. In dit overkoepelende samenwerkingsverband zijn alle sectoren vertegenwoordigd. Zij adviseren de gemeente bij ontwikkelingen en hebben met het economisch fonds budget beschikbaar om initiatieven die bijdragen aan de ambitie zoals beschreven in de economische visie 2016-2019 aan te jagen en te subsidiëren. Dit samenwerkingsverband heeft zijn meerwaarde bewezen. Juist door die cross-sectorale samenwerking zijn mooie successen behaald.

Tegelijkertijd is in de evaluatie van de Economische Koepel Halderberge, welke is uitgevoerd in aanloop naar het opstellen van deze economische visie, geconstateerd dat de doorontwikkeling van de Economische Koepel Halderberge tot een meer strategisch advies- en uitvoeringsorgaan wenselijk is. Hiervoor is nu de werknaam Economic Board Halderberge gekozen. De cross-sectorale samenwerking blijft centraal staan. Maar waar de Economische Koepel Halderberge veelal reactief op aanvraag werkte zal de Economic Board Halderberge vooral proactief werken aan strategische opgaven voortkomend uit de economische visie. Hierbij gaat het om: versterken van Business-to- Business en lokaal kopen, het verbinden van onderwijs en bedrijfsleven en het versterken en vermarkten van het toeristisch product Halderberge. Daarnaast zal de Economic Board nog meer de gemeente als gelijkwaardige partner adviseren bij ontwikkelingen die bijdragen aan het economische klimaat in de gemeente.

Voor de personele invulling van de Economic Board Halderberge gaan we op zoek naar vertegenwoordigers uit het Halderbergse bedrijfsleven en het bredere netwerk daar omheen. De vertegenwoordigers moeten in staat zijn om op strategisch niveau mede sturing en uitvoering te geven aan het economische beleid. Daarbij zoeken we kritische en creatieve doeners die in staat zijn te verbinden en te denken en handelen voor het algemeen belang. Het criterium van een vertegenwoordiger per sector wordt losgelaten.

3.2. Uitvoeringsprogramma per strategie Strategie 1: Ruimte voor ondernemen en vestigen

Wat Toelichting Periode Kosten Trekker en partners Uitvoering In 2019 en 2020 zijn de 2021-2024 €115.000 Trekker: gemeente en EBH actiekaarten actiekaarten voor de (reeds gedekt Partners: diverse kernwinkelgebieden kernwinkel-gebieden budget ondernemers- en en bedrijventerreinen Hoeven, Oud Gastel en actiekaarten) brancheverenigingen, Oudenbosch en voor de individuele ondernemers, lokale bedrijventerreinen vastgoedeigenaren opgesteld. Met de actiekaarten wordt gewerkt aan de basis op orde brengen. De uitvoering loopt door tot 2024. Herinrichting In 2021 vindt de Nader te Nader te Trekker: Gemeente winkelstraten herinrichting van de bepalen3 bepalen Partners: Ondernemers en Oudenbosch winkelstraten in Oud Gastel inwoners centrum, OKC en Hoeven plaats. Bij de uitvoering van de economische visie 2021-2025 worden de winkelstraten in Oudenbosch heringericht. Naast de Fenkelstraat en Prof van Ginnekenstraat worden daarbij ook nog mogelijkheden voor optimalisatie openbare ruimte in aanloopstraten Elisabethstraat en Polderstraat bekeken. Juist daar kan ook verbinding met bijvoorbeeld het religieus erfgoed worden versterkt. Voor de Prof van Ginnekenstraat geldt de mogelijkheden om deze autovrij te maken en te vergroenen worden onderzocht. Herinrichting Jan Om het verblijfsklimaat aan 2021: start Uitvoering Trekker: Gemeente Gielenplein het Jan Gielenplein te ontwerpfase nader te Partners: Ondernemers versterken wordt deze 2022 of bepalen. directe omgeving Jan heringericht. Daarbij worden 2023 Ontwerp Gielenplein, inwoners, ook de terrasmogelijkheden uitvoering vanuit OKC, EBH voor omliggende actiekaart ondernemers vergroot. Oudenbosch

Pilots Actieve Vastgoedeigenaren en 2022-2023 Nader te Trekker: gemeente Grondpolitiek t.b.v. ontwikkelaars worden bepalen, Partners: aanpak langdurige gestimuleerd om met het afhankelijk van Vastgoedeigenaren, leegstand. leegstaand vastgoed aan de

3 De planning en fasering is afhankelijk van de financiële mogelijkheden van de gemeente 17

slag te gaan, bijvoorbeeld specifieke ondernemersverenigingen, door met hen locaties EBH keukentafelgesprekken te voeren. Met de economische visie gaan we een stap verder door te starten met twee pilots waarbij geëxperimenteerd wordt met het instrument actieve grondpolitiek in de aanpak van de leegstand. De exacte locaties van deze pilotprojecten dienen nog bepaald te worden aan de hand van een vooronderzoek waarin de voor- en nadelen van diverse locaties nader verkend moeten worden. Aandacht voor Bij herontwikkelingen van 2021-2025 Niet van Trekker: Marktpartijen werkplekken starters leegstaande panden (door toepassing Partners: gemeente, bij herontwikkelingen marktpartijen of gemeente) vastgoedeigenaren, EBH worden expliciet de mogelijkheden verkend om een starterscentrum te realiseren waar ze kunnen werken (vast of flexibel) en elkaar kunnen ontmoeten en inspireren. Invoering 1 juli 2022 gaat de 2022/2023 Tot en met Trekker: gemeente Omgevingswet omgevingswet in werking. 2023 jaarlijks Partners: Inwoners, Daarvoor zal de economische €145.000,- ondernemers, visie met overkoepelende (Reeds gedekt, ondernemers- en ruimtelijke ambitie samen budget brancheverenigingen, EBH met de stakeholders worden omgevingswet) opgesteld. Ook de opbrengst opgehaald in het traject voor het opstellen van deze economische visie wordt daarin meegenomen. Zo worden de functies per gebied aangegeven. Vervolgens worden ook de werkwijzen aangepast waarbij meer maatwerk en snelheid geboden kan worden. Bij toekomstige Zoals in paragraaf 2.5 staat 2021-2025 Niet van Trekkers: gemeente beleidsontwikkelingen beschreven wordt er op toepassing Partners: Ondernemers- aandacht voor korte termijn divers beleid en brancheverenigingen, participatie van ontwikkeld, dat ook het EBH en ondernemers ondernemers. ondernemen in Halderberge raakt. Bij het opstellen van dat, maar ook het overige toekomstige, beleid worden ondernemers nadrukkelijk betrokken.

Strategie 2: Halderberge in de spotlight

Wat Toelichting Periode Kosten Trekker en partners Doorontwikkeling Doorontwikkeling van Visit Halderberge 2021-2025 Jaarlijks circa Trekker: Visit Halderberge Visit Halderberge vanuit de meerjarige financiële zekerheid €90.000,- Partners: Culturele en uitvoering waarbij ingezet wordt op: partners, BIA, geven aan - Borgen uitvoeringscapaciteit ondernemers- en toeristisch - Het doorontwikkelen van brancheverenigingen, EBH, investeringsplan bestaande toeristische- gemeente recreatieve trekkers; - Versterken van de zakelijke markt; - Ontwikkelen van nieuwe productmarktcombinaties/arrangementen - Vertellen van de vele Halderbergse verhalen - Ontwikkelen thematische routes onder andere in samenwerking met de agrarische bedrijven - Gebruiken van digitale en virtuele technologieën voor toevoegen extra beleving. - Promotie en marketing van het toeristische aanbod in Halderberge Versterken Gezocht wordt naar een duurzame 2021-2025 2021: Trekker: Gemeente en religieus erfgoed invulling van het religieus erfgoed in €400.000 diverse marktpartijen en Oudenbosch. Daarbij worden ook de 2022: culturele partners panden opgeknapt. Daarnaast zal de €100.000 Partners: Visit openbare ruimte rondom het religieus 2023-2024: Halderberge, erfgoed heringericht worden om de €170.000 ondernemers- en uitstraling te verbeteren. Tot slot worden (dekking ondernemersverenigingen, de mogelijkheden voor het terugbrengen gereed, inwoners van de recreatieve functie van Tivoli door budget de eigenaar verkend. religieus erfgoed) Invulling Bij de restauratie van Sint Anna zullen 2022/2023 Jaarlijks circa Trekker: gemeente toeristische diverse maatschappelijke functies in het €18.000,- Partners: Culturele en informatiefunctie gebouw landen. Ook wordt er een ruimte (dekking maatschappelijke in combinatie gereserveerd voor het toeristisch gereed, partners, ondernemers- en met nieuwe informatiepunt, welke zich nu bevind in het budget brancheverenigingen functies in kapel stationsgebouw in Oudenbosch. Hiermee toerisme en van Sint Anna komt het toeristisch informatiepunt recreatie) centraal te liggen tussen de belangrijkste toeristische trekkers van de gemeente. Uitvoering geven Februari 2021 is de gebiedsvisie voor het 2021 2021/2022: Trekker: VvE’s en aan de recreatiecluster Hoeven-Bosschenhoofd uitwerking €40.000 ondernemers in gebiedsvisie vastgesteld. Daarin is de ambitie geuit om visie in 2023-2025: verblijfscluster en recreatiecluster het toeristisch gebruik te versterken. De concrete nader te gemeente Hoeven komende jaren wordt uitvoering gegeven plannen bepalen Partners: omwonenden, aan deze gebiedsvisie. 2022-2025 samenstichting, uitvoering ondernemersverenigingen, Visit Halderberge

Actualiseren In Halderberge staan de toeristische 2023 Nader te Trekker: Gemeente kaders trekkers en verblijfsmogelijkheden bepalen Partners: Visit toeristische aangegeven met toeristische Halderberge, bewegwijzering bewegwijzering. De kaders voor deze ondernemers, KHN, toeristische bewegwijzering worden ondernemersverenigingen geactualiseerd en waar gewenst verbreed. Uitbreiding De toeristische route Het Parelpad in 2022 Circa €3000 Trekker: gemeente Parelpad Oudenbosch wordt uitgebreid richting de (dekking Partners: OKC, haven van Oudenbosch en parkeerterrein gereed, ondernemers, culturele Oost-Vaardeke. Op deze manier wordt de actiekaart partners verbinding tussen het religieus erfgoed, het kernwinkel- kernwinkelgebied Oudenbosch en de gebied jachthaven meer zichtbaar gemaakt en Oudenbosch) versterkt. Extra aandacht Om de beleving en aantrekkelijkheid van 2023/2024 Nader te Trekker: Gemeente voor kwaliteit de gemeente voor recreanten, maar juist bepalen Partner: ondernemers, openbare ruimte ook voor inwoners en ondernemers, te inwoners, EBH in binnen- en versterken worden mogelijkheden de buitengebied openbare ruimte visueel aantrekkelijker te maken verkend. Hierbij gaat het onder andere om de entrees van de kernen en bedrijventerreinen en het buitengebied. Versterken Er wordt ingezet om de toeristische 2022-2025 Nader te Trekker: Gemeente recreatieve infrastructuur te verbeteren. Bestaande bepalen (in Partners: infrastructuur fiets-, wandel en vaarroutes worden basis uit beheerorganisaties verbeterd en nieuwe (eventueel budget Halderbergse thematische) routes worden ontwikkeld in toerisme en natuurgebieden, samenwerking met Visit Halderberge. In recreatie) samenstichtingen, het buitengebied wordt daarbij ook ondernemers, nadrukkelijk de verbinding gelegd met de ondernemersverenigingen, agrarische ondernemers en het verhaal EBH wat zij te vertellen hebben. Ook de opwaardering van routes in het Panjevaartbos maakt hier onderdeel vanuit. Bij de routes worden mogelijkheden voor de realisatie van bijpassend meubilair en eventuele landmarks verkend (al dan niet vanuit een cofinanciering). Daarbij wordt waar mogelijk ook de samenwerking met toonaangevende architecten gezocht. Versterken De toeristische mogelijkheden en kansen Onderzoek: Nader te Trekker: gemeente en waterbeleving voor de Mark, Dintel en waterlopen 2022 bepalen (in diverse marktpartijen worden onderzocht. Daarbij worden o.a. Uitvoering basis uit Partners: Visit ingezoomd op de mogelijkheden om de 2022-2025 budget Halderberge, EBH, aanlegsteiger in Stampersgat beter te toerisme en Ondernemers- en benutten, herontwikkeling van het recreatie) brancheverenigingen staalunie terrein, aanleggen en of verbeteren van verpoosplaatsen en struinpaden aan het water en het aantrekken van rondvaartboten in Oudenbosch en Stampersgat. Netwerk Het netwerk Waterpoort heeft zich 2021-2025 Jaarlijks Trekkers: Gemeente en Waterpoort bewezen als fehikel om toeristische en €14.000,- deelnemers Waterpoort intensiveren en recreatieve kansen in de gemeente en (dekking beter benutten regio te pakken. De komende jaren wordt gereed,

ingezet om de mogelijkheden die dit budget Partners: Visit netwerk biedt nog beter in te zetten. toerisme en Halderberge, EBH, Bijvoorbeeld door het verbinden van recreatie) ondernemers partijen die deelnemen of in het verleden hebben deelgenomen aan een academie, maar ook door het verleiden van gasten van de riviercruises voor een bezoek aan Halderberge.

Strategie 3: Samenwerking als stuwende kracht

Wat Toelichting Periode Kosten Trekker en partners Voortzetten Ondernemers kunnen bij vragen 2021-2025 Jaarlijks Trekkers: Gemeente en samenwerking met over de opstart van een bedrijf, €1.500 Ondernemersklankbord Ondernemersklankbord bedrijfsvoering op (reeds Partners: (toekomstige) Nederland doorontwikkeling terecht bij het gedekt), ondernemers ondernemersklankbord. De budget afgelopen jaren heeft deze economie samenwerking zijn dienst algemeen) bewezen en zal de komende jaren gecontinueerd worden. 1x per 2 jaar uitzetten van Om feedback op te halen over 2022 en 2022 en Trekkers: Gemeente en de ondernemerspeiling hoe de gemeentelijke 2024 2024: EBH dienstverlening wordt ervaren en €9.000 Partners: waar verbeterpunten zitten Ondernemersverenigingen wordt om het jaar een en ondernemers ondernemerspeiling uitgezet. Voor de promotie van de peiling wordt nadrukkelijk samengewerkt met de ondernemersverenigingen. Gemeente en Het periodiek bestuurlijk overleg 2021-2025 Waar van Trekkers: Gemeente en ondernemersverenigingen met de toepassing ondernemersverenigingen in goed contact ondernemersverenigingen wordt contributie gecontinueerd om elkaar op de (dekking hoogte te houden van gereed, ontwikkelingen, eventuele budget problemen en samen kansen te economie verkennen. Ook sluit een algemeen) ambtelijke en/of bestuurlijke vertegenwoordiging aan bij de bijeenkomsten georganiseerd door de ondernemersverenigingen. Welkomstpakket nieuwe Elk kwartaal wordt aan nieuwe of 4e kwartaal Eenmalig Trekkers: Gemeente, EBH ondernemers gestarte ondernemers in 2021 €3.000,- Partners: Ondernemers- en Halderberge een welkomstpakket ontwerpen, (2022) brancheverenigingen en uitgereikt. In dit welkomstpakket daarna Jaarlijks ondernemers zit onder andere meer informatie doorlopend €1.500,- over contactpersonen, (dekking ondernemersverenigingen en gereed, acties en regelingen. budget economie algemeen)

1x per kwartaal 1x per kwartaal wordt een 1e kwartaal €3.000,- per Trekker: Gemeente publiceren nieuwsbrief gepubliceerd waar 2022 jaar Partners: Ondernemers, Ondernemersnieuwsbrief ondernemers zich op kunnen ontwerpen, (dekking Ontwikkelaars, EBH, inschrijven. In de nieuwsbrief daarna gereed, Ondernemersverenigingen wordt een update op de drie doorlopend budget strategielijnen gegeven, worden economie actualiteiten (zoals algemeen) werkzaamheden in de openbare ruimte) gedeeld, worden ondernemers en ontwikkelaars uitgenodigd hun verhaal te delen en wordt de ondernemersagenda getoond. Samenwerking Onderwijs Samen met de Economic Board 2021-2025 Nader te Trekkers: Gemeente en en Bedrijfsleven Halderberge worden bepalen EBH mogelijkheden voor het Partners: Ondernemers, aantrekken van nieuwe Ondernemersverenigingen, beroepsopleidingen naar Onderwijs Halderberge verkend. Ook zal en jaarlijks een stagemarkt georganiseerd worden met het Markland College en het Prinsentuin college. Jaarlijkse Naast het jaarlijks 2021-2025 Nader te Trekkers: Gemeente en netwerkbijeenkomst ondernemersgala en/of bepalen OKH startersevent wordt een jaarlijkse (gedeeltelijk Partners: EBH, overige netwerkbijeenkomst uit budget ondernemersverenigingen, georganiseerd waar bedrijven economie ondernemers elkaar kunnen ontmoeten, maar algemeen) bedrijven en gemeenteambtenaren van diverse disciplines met elkaar kennis kunnen maken en te kijken waar kansen voor samenwerking ligt. Organiseren van Voor diverse groepen 2021-2025 Nader te Trekkers: gemeente en kennisbijeenkomsten in ondernemers (in bepalen ondernemersverenigingen samenwerking met centrumgebieden, in het (gedeeltelijk Partners: Rabobank, Kamer partners buitengebied, op uit budget van Koophandel, bedrijventerreinen, starters, economie ondernemers, onderwijs zzpérs) worden samen met algemeen) partners zoals de lokale ondernemersverenigingen, Rabobank en Kamer van Koophandel worden kennissessies georganiseerd om kennis en kunde over diverse zaken te verbreden. Deze kennissessies zijn tevens een middel om te netwerken.

3.3. De financiering Voor de uitvoering van de Economische Visie 2016-2019 beheert de Economische Koepel Halderberge een economisch fonds van €240.000,-. Met deze gelden kunnen projecten die bijdragen aan de ambitie zoals beschreven in de vorige economische visie gesubsidieerd worden. Het fonds

22 wordt geheel ter beschikking gesteld door de gemeente. Ter gedeeltelijke dekking hiervan (ca. 50%) heeft de gemeente de onroerendezaakbelasting voor niet-woningen verhoogd met 5%.

Bij het opstellen van de Economische Visie 2021-2025 zijn door stakeholders een aantal wensen geuit over de financiering van de vernieuwde Economische Koepel Halderberge. Zoals in paragraaf 3.1. staat beschreven is daarbij het voorstel om de Economische Koepel Halderberge door te ontwikkelen tot Economic Board Halderberge. De wensen met betrekking tot de financiering van de Economic Board Halderberge zijn:

- In 2020 en 2021 hebben veel ondernemers door corona hun inkomsten fors zien dalen. Zij bevinden zich in zwaar weer en hebben voor de dekking van vaste lasten de reserves moeten inzetten. Om hier weer bovenop te komen is de oproep gedaan om de lastendruk te verminderen. - Daarnaast is vanuit Visit Halderberge de wens geuit om meerjarig zekerheid te krijgen over het beschikbare budget. Dit hebben zij op dit moment niet: elk jaar dienen zij een aanvraag in bij de Economische Koepel Halderberge. Dit maakt het lastiger om mensen voor langere tijd een contract aan te bieden of om meerjarig te investeren. - Tot slot wordt het belangrijk gevonden dat de Economic Board Halderberge net als de Economische Koepel Halderberge budget ter beschikking heeft om projecten uit te voeren. Daarbij wordt gedacht aan een groter budget voor de strategische projecten en een kleiner budget voor spontane acties of quickwins.

Voor de uitvoering van de Economische Visie 2021-2025 zijn deze wensen als volgt vertaald:

- Voorgesteld wordt om de verhoging van de onroerendezaakbelasting voor niet-woningen vanaf 1 januari 2023 te laten vervallen. Hiermee wordt tegemoet gekomen aan de wens om de lasten voor ondernemers te verlagen. - De Economic Board Halderberge is actief op de drie thema’s die zijn beschreven in de Economische Visie 2021-2025. Voor de uitvoering van de tweede pijler ‘Halderberge in de spotlight’ staat Visit Halderberge stevig aan het roer. Voor de uitvoering van de totale marketing van het toeristisch-product Halderberge is jaarlijks een budget van €90.000,- gewenst. Daarnaast is voor de huur, servicekosten en vrijwilligersbijdrage van het Toeristisch informatiepunt circa €18.000,- nodig. Een deel van deze kosten (€8.000,-) zijn nu voor rekening van de gemeente. De gemeenteraad wordt gevraagd het vaste bedrag van €108.000,- ter beschikking te stellen aan Visit Halderberge. - Voor de dekking van de uitgaven aan het marketingbudget van Visit Halderberge (€90.000,) kan de toeristenbelasting worden verhoogd. Een berekening wijst uit dat hiervoor een stijging met €0,20 tot € 1,35 per overnachting nodig is. De ophoging van de toeristenbelasting met €0,05 die in 2023 al gepland staat valt hieronder. Het voorstel is om de toeristenbelasting vanaf 1 januari 2023 te verhogen ten behoeve van de dekking van Visit Halderberge. Op basis van de huidige (bevroren) toeristenbelasting zijn ook al boekingen gefactureerd voor 2022. Wanneer de toeristenbelasting wordt verhoogd kan dit bij deze boekingen dan ook niet meer worden doorbelast. Het voorstel is om in 2022 de dekking nog te vinden in de verhoging van de onroerendezaakbelasting voor niet-woningen. - Enkele partijen uit de toeristische sector hebben de angst dat met het verhogen van de toeristenbelasting de gemeente minder aantrekkelijk wordt voor toeristen en/of toeristen die komen minder zullen besteden omdat een groter deel van hun ‘vakantiebudget’ naar verblijf uit gaat. Een jaar na de verhoging van de toeristenbelasting zal dit dan ook geëvalueerd worden. De manier waarop dit geëvalueerd gaat worden, wordt de komende weken bepaald samen met Visit Halderberge.

- Daarnaast is de opbrengst van de toeristenbelasting onzeker is. Als het aantal niet- inwonenden (toeristen en arbeidsmigranten) dat overnacht in Halderberge tegenvalt, is de opbrengst ook lager. Op basis van het aantal overnachtingen in de afgelopen jaren wordt dit echter niet verwacht. Omdat we met deze economische visie de ambitie uiten om het aantal toeristische gasten te vergroten en de verblijfsduur te verlengen, verwachten wij juist een stijging van het aantal overnachtingen. - Voor de strategische projecten van de Economic Board Halderberge op de andere twee pijlers – daarbij denken we met name aan versterken business-to-business en verbinden onderwijs en bedrijfsleven – en het handgeld voor snelle projecten is €80.000,- [1] beschikbaar.

Los van de uitvoering door de Economic Board Halderberge zijn in het uitvoeringsprogramma acties opgenomen die door de gemeente uitgevoerd en gefinancierd dienen te worden. Hiervoor zijn de volgende budgetten beschikbaar:

- Uitvoering actiekaarten kernwinkelgebieden en bedrijventerreinen €115.000,- - Economie, algemeen: €10.000,- - Recreatie en toerisme: €35.000,-

Het voorstel is om het budget ‘Recreatie en Toerisme’ te verhogen met €10.000,-. De overige budgetten voldoen.

[1] De gemeente droeg €120.000 bij aan het economisch fonds beheert door de Economische Koepel Halderberge. Hiervan is in 2019 bij het vaststellen van de actiekaarten centrumgebieden €40.000,- gereserveerd voor de uitvoering van deze actiekaarten. De overige €80.000 is in principe meerjarig gereserveerd voor het economisch fonds. 24

Bijlagendocument

Bijlage 1: Procesbeschrijving

Het proces om te komen tot een nieuwe en gedragen economische visie heeft grofweg drie fasen:

1. Ophalen van de bouwstenen: o Beleidsanalyse huidige beleid: Wat is er afgelopen jaren gedaan? Wat heeft het opgeleverd? Wat ging goed en wat ging minder goed? o Wensen voor nieuwe economische visie: Wat moet mee naar de nieuwe visie en welke nieuwe speerpunten en succesverhalen komen erbij? 2. Verwerken: Het verwerken van de bouwstenen tot een samenhangend en gedragen verhaal. 3. Besluitvorming door het college en de gemeenteraad.

De drie fasen bestaan uit een aantal processtappen. Deze zijn schematisch weergegeven in tabel 1. Het volgende deel van deze paragraaf zoomt in op deze processtappen.

Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober a. Deskresearch b. Brainstorm college 23-feb

DB: 24- feb c. Brainstorm EKH AB: 9-mrt d. Versnellingskamer 50 ondernemers 15-mrt e. Rondetafel ondernemers- en brancheverenigingen, EKH, cultuur en onderwijs 30-mrt f. Brainstorm collega's 8-apr g. Beeldvormende avond gemeenteraad 26-apr

26- h. Terugkoppeling MT mei i. Opstellen conceptvisie j. Consultatie stakeholders k. Opstellen definitieve visie l. Besluitvorming college 24-aug m. Besluitvorming 22-sept 7-okt gemeenteraad commissie gemeenteraad

a. Deskresearch: Aan de start van het project is deakresearch uitgevoerd om kwantitatieve data over de economie van Halderberge boven tafel te krijgen. Ook is

het gemeentelijk, regionaal en provinciaal beleid op het gebied van economie doorgenomen. b. Brainstorm college: Vervolgens is met het college teruggeblikt op de bestaande visie: wat ging goed en wat ging minder goed en zijn wensen voor de toekomstige visie opgehaald. c. Brainstorm EKH: De Economische Koepel Halderberge (EKH) heeft een belangrijke rol in de uitvoering van de huidige economische visie. In het voortraject zijn twee brainstroms georganiseerd, één met het dagelijks bestuur en één met het algemeen bestuur. Doel van deze bijeenkomsten was om kritisch naar het functioneren en de doorontwikkel kansen van de EKH te kijken en wensen en thema’s op te halen die volgens de betrokkenen extra aandacht verdienen in de nieuwe economische visie. d. Versnellingskamer 50 ondernemers: In de ondernemerspeiling 2020 hebben 50 ondernemers aangegeven graag mee te willen denken bij het opstellen van de economische visie. Zij zijn uitgenodigd voor een versnellingskamer. Ook is de bijeenkomst aangekondigd via de social media en ondernemersverenigingen. Tijdens de bijeenkomst zijn wensen en ideeën voor de komende jaren opgehaald. De opkomst van deze bijeenkomst was wat teleurstellend. e. Rondetafel ondernemers- en brancheverenigingen, Onderwijs, Cultuur en Economische Koepel Halderberge: Vervolgens is een rondetafel georganiseerd met een vertegenwoordiging van ondernemersverenigingen (OK, OKH, OVG, OVH, Ondernemersvereniging Stampersgat), brancheverenigingen (o.a. VIsit Halderberge, KHN en ZLTO) , Parkmanagement Borchwerf 2, vertegenwoordiging Breda International Airport, vertegenwoordiging Religieus Erfgoed/Stichting Parelpad, Onderwijs (Markland College, Prinsentuin en SVM), cultuur en de EKH. Ook hierbij is het doel om terug te blikken op voorgaande jaren, stil te staan bij het huidig functioneren en actiepunten en prioriteiten te benoemen. De resultaten van de voorgaande sessies zijn besproken en met elkaar is de verdieping op diverse onderwerpen gezocht. f. Brainstorm collega’s: Vervolgens is voor collega’s van diverse disciplines een brainstorm georganiseerd. In deze brainstorm zijn de opbrengsten van voorgaande stappen besproken en ook met hun zijn we op zoek gegaan naar nieuwe succesverhalen voor de economische visie.

Gesprekken Borchwerf 2 en agrariërs: Aan de sessies met ondernemers hebben in totaal circa 45 ondernemers deelgenomen. Hierin waren ondernemers van Borchwerf 2 en de agrarische ondernemers ondervertegenwoordigd. Met hen zijn nog aparte gesprekken gevoerd om toch voldoende input uit deze hoeken te krijgen voor de economische visie.

g. Beeldvormende avond gemeenteraad: De laatste stap in deze eerste fase waar de bouwstenen voor de economische visie zijn opgehaald was de beeldvormende avond met de gemeenteraad. Ook hier is de opbrengst van voorgaande sessies gepresenteerd en zijn aan de hand van stellingen wensen en ideeën opgehaald. 2. Verwerken a. Opstellen concept visie: Vanuit de input die is opgehaald in de eerste fase is een concept-visie opgesteld. b. Consultatie stakeholders: In juni hebben de stakeholders de gelegenheid gekregen om te reageren op de concept-visie. 3. Besluitvorming

27 a. Opstellen definitieve visie: Vanuit de consultatie met de stakeholders is de concept visie aangescherpt en verfijnd. Als samenvatting van de economische visie is een infographic worden gemaakt. b. Besluitvorming college c. Besluitvorming gemeenteraad: Met de mogelijkheid om via de commissie als belanghebbende partij(en) in te spreken of een reactie in te dienen.

Bijlage 2: Terugblik Economisch Beleid 2016-2020

B2.1. Inleiding

In de afgelopen jaren is de Economische Visie Halderberge 2016-2019 de leidraad geweest voor het economische beleid van de gemeente. Hierin zijn een vijftal thema’s en bijbehorende ambities benoemd.

1. Toerisme en recreatie: de sector toerisme en recreatie bovenregionaal op de kaart; 2. Detailhandel en leefbaarheid: drie bovenlokale winkelgebieden met een compact centrum en compleet aanbod aan dagelijkse voorzieningen; 3. Bedrijventerreinen en logistiek: Kwaliteitsverbetering van lokale bedrijventerreinen en uitgifte Borchwerf 2 en uitbreiding Breda International Airport; 4. Luchtvaart: Breda International Airport als bakermat voor vernieuwing en innovatie; 5. Dienstverlening en samenwerking: Integrale samenwerking tussen ondernemers en krachtige dienstverlening dichtbij de ondernemers

Ook is een uitvoeringsprogramma met doelen en acties opgenomen. Hierin stonden acht programma’s centraal:

1. Opstellen en uitvoeren meerjarig investeringsplan toerisme en recreatie 2. Versterken leefbaarheid en levendigheid per kern en buitengebied 3. Kwaliteitsimpuls lokale bedrijventerreinen 4. Doorontwikkeling luchtvaartcluster 5. Samen Sterker in Economische Koepel Halderberge 6. Oprichten gemeentebreed Ondernemersfonds 7. Continu verbeteren ondernemersgerichte dienstverlening 8. Ontwikkelen en professionaliseren horeca- en evenementenbeleid

In deze bijlage blikken we kort terug op de bereikte resultaten uit het actieprogramma. Tot slot kijken we in paragraaf B2.3 of de outcome-indicatoren zoals benoemd in de Economische Visie Halderberge 2016-2019 zijn behaald.

B2.2. De resultaten

Na de vaststelling van de Economische Visie 2016-2019 is samen met de stakeholders hard gewerkt aan het verwezenlijken van de ambities. Daarvoor is de Economische Koepel Halderberge ingericht, waarin de samenwerking tussen ondernemers van alle sectoren, cultuur, onderwijs en gemeente vorm heeft gekregen, is in 2019 de formatie economie binnen de gemeente Halderberge vergroot van 1 fte naar 2,5 fte en hebben de ondernemers- en brancheverenigingen én individuele ondernemers op tal van manieren bijgedragen aan het versterken van het ondernemers- en vestigingsklimaat.

In deze paragraaf zullen per programmalijn de belangrijkste resultaten worden gedeeld, maar ook zaken benoemd worden die wellicht niet opgepakt of gelukt zijn.

Programma 1: Opstellen en uitvoeren meerjarig investeringsplan toerisme en recreatie

De Toeristische Initiatief Groep, met daarin de belangrijkste toeristische en recreatieve trekkers binnen de gemeente vertegenwoordigd, is doorontwikkeld tot Visit Halderberge. Zij zetten zich in op het versterken van het toeristisch product met onder andere het ontwikkelen van dagarrangementen en meerdaagse programma’s en de marketing daarvan. Ook is er een toeristisch informatiepunt ingericht, is de online vindbaarheid van toeristische en recreatieve trekkers in de gemeente

29 verbeterd, wordt jaarlijks de evenementenkrant uitgegeven en is de toeristische bewegwijzering gerealiseerd.

In het investeringsplan Toerisme en Recreatie stonden drie pijlers centraal:

- Religieus-historisch erfgoed: Hierin heeft de gemeente en provincie fors geïnvesteerd in het zoeken naar een duurzame invulling voor en een kwaliteitsimpuls van de diverse historische panden in het centrum van Oudenbosch. Ook is de doorgaande route Oudenbosch heringericht. Vanuit Visit Halderberge is veel aandacht geweest voor het versterken van het toeristisch product rondom het religieus erfgoed met onder andere de ontwikkeling van een (begeleide) rondleiding en diverse arrangementen. - Air Sports Cluster: Om het aanbod en de bekendheid van dit cluster te vergroten zijn diverse evenementen georganiseerd (o.a. drive-in bioscoop, hardloopwedstrijd en Classic Cars en Airplanes). Ook wordt een spottersplek gerealiseerd en is er een nieuwe horecazaak geopend. - Waterrecreatie: Vanuit een inwoner van Stampersgat is het initiatief voor de aanleg van picknickbanken in de Dintel bij Stampersgat geïntroduceerd en gerealiseerd. Dit dient als ontmoetingsplaats voor inwoners en heeft in potentie aantrekkingskracht op toeristen en recreanten. Ook is de aanlegsteiger in Oudenbosch vernieuwd. Deze mobiele steiger is een extra service voor met name waterrecreanten met een beperking. Ook kunnen aan deze steiger rondvaartboten goed aanmeren.

Programma 2: Versterken leefbaarheid en levendigheid per kern en buitengebied

In 2019 en 2020 zijn de actiekaarten voor de kernwinkelgebieden Oud Gastel, Oudenbosch en Hoeven opgesteld en vastgesteld. In deze actiekaarten wordt ingezet op het versterken van de ruimtelijke structuur en de aanpak van de leegstand, verbeteren van de openbare ruimte en versterken van de levendigheid en zichtbaarheid van het centrum. Met de actiekaarten zijn ook middelen gereserveerd voor de uitvoering. Sinds 2020 is gestart met de uitvoering van de actiekaarten. Anno 2021 hebben onder andere de keukentafelgesprekken met vastgoedeigenaren en ontwikkelaars in het centrum van Oudenbosch al geleid tot circa 30 ruimtelijke initiatieven (hard en zacht), is de blauwe zone in het centrum van Oudenbosch gerealiseerd, worden de voorbereidingen voor de herinrichting van het centrum van Oud Gastel getroffen, is gestart met de herinrichting van de Sint Janstraat in Hoeven en krijgt de nieuwe invulling van de Sint-Jan de Doper kerk in Hoeven vorm. Ook zijn enkele obstakels voor een revitalisering of transformatie van winkelpanden verminderd met de aangepaste bijdrage bovenwijkse voorzieningen en het vaststellen van de parkeervisie Oudenbosch. In de andere kernen zijn mogelijkheden voor het behoud en versterken van de leefbaarheid verkend. Zo zijn er in Stampersgat extra mogelijkheden geboden voor standplaatsen en worden in Bosschenhoofd de komst van een supermarkt verkend.

Programma 3: Kwaliteitsimpuls lokale bedrijventerreinen

Ook voor de lokale bedrijventerreinen is een actiekaart opgesteld. Deze is in 2020 vastgesteld en ook hiervoor zijn financiële middelen gereserveerd voor de uitvoering. Een groot deel van dit budget gaat naar de kwaliteitsverbetering van het grijs en groen op de bedrijventerreinen. Los van de actiekaarten is jaarlijks een schouw samen met ondernemers gelopen. Doel van deze schouw is om verbeterpunten met elkaar te bespreken en waar nodig in te plannen. Quickwins worden zo snel mogelijk opgepakt met een team van stratenmakers. Tot slot wordt al jaren getracht de samenwerking tussen ondernemers op de bedrijventerreinen te verbeteren. Zo zijn op de diverse bedrijventerreinen Whatsapp groepen ingericht en is een vertegenwoordiging van het college regelmatig op de bedrijventerreinen te vinden. In het eerste

30 kwartaal van 2021 is samen met de Ondernemerskring Halderberge – en met financiering vanuit de Economische Koepel Halderberge – gestart met een verkenning naar de mogelijkheden om een vorm van parkmanagement te realiseren op de bedrijventerreinen.

Programma 4: Doorontwikkeling luchtvaartcluster

De delen 1 en 2 van Breda International Airport zijn uitgegeven. Voor de delen 3 en 4 wordt op het moment van schrijven het bestemmingsplan gewijzigd. Voor de acquisitie van bedrijven voor vestiging op Breda International Airport wordt samengewerkt met REWIN. De samenwerking van de bedrijven op het terrein is nog beperkt en dient de komende jaren verder versterkt te worden. Voor het versterken van het toeristisch profiel van de luchtvaartcluster zijn zoals bij programma 1 beschreven diverse evenementen georganiseerd, waarvan verschillenden gesubsidieerd door de Economische Koepel Halderberge.

Programma 5: Samen sterker in Economische Koepel Halderberge

In 2017 is de Economische Koepel opgericht. Dit vormt een cross-sectorale samenwerkings- en overlegstructuur met vertegenwoordiging van diverse sectoren en organisaties. De eerste jaren stonden in het teken van elkaar leren kennen en ervaring op doen met initiatieven en zeker de laatste jaren ontstonden er juist in de verbinding tussen de sectoren waardevolle initiatieven. Bij het opstellen van de herziene economische visie zijn een aantal verbeterwensen vanuit de Economische Koepel Halderberge geuit. De belangrijkste is dat ze nog meer proactief willen kunnen sturen op een aantal strategische doelen en minder afhankelijk zijn van aanvragen die binnenkomen. In de nieuwe organisatiestructuur wordt een voorstel gedaan om tegemoet te kunnen komen aan deze wens.

Programma 6: Oprichten van een ondernemersfonds

Dit programma stond in het teken van het invullen van een gemeentebreed ondernemersfonds. Dit fonds is ingericht vanuit een opslag van 5% op de OZB-belasting voor alle niet-woningen en een gemeentelijke bijdrage. In totaal bestaat het gemeentebreed ondernemersfonds jaarlijks uit €240.000,-.

Programma 7: Continu verbeteren ondernemersgerichte dienstverlening

Om de ondernemersgerichte dienstverlening te verbeteren vinden op regelmatige basis bedrijfsbezoeken plaats door de wethouder economie en/of een bredere vertegenwoordiging van het college, ook is er vanuit het college en de ambtelijke organisatie meer aandacht gekomen voor lokaal aanbesteden. De contactpersonen vanuit de gemeente voor ondernemers zijn beter gecommuniceerd met de ontwikkeling van een wegwijzer en een betere verwijzing op de website. Daarnaast is er ook vanuit de ambtelijke organisatie regelmatig persoonlijk contact met de ondernemers en sluiten ze vaak aan bij de ondernemersbijeenkomsten. Er is geen ondernemersloket op locatie georganiseerd, maar juist vanuit dat persoonlijke contact is hier op een andere manier invulling aangegeven. Tot slot wordt er om de twee jaar een startersevent en ondernemersgala georganiseerd (wisselt elkaar af). De samenwerking met het Werkplein is goed en heeft er in 2019 gefinancierd vanuit de gemeente Halderberge een project gelopen waarbij langdurig werklozen kennis konden maken met het Halderbergse bedrijfsleven. Diverse langdurig werklozen hebben op deze manier werk kunnen vinden. Om van ondernemers input te krijgen op de dienstverlening van de gemeente is elke twee jaar een ondernemerspeiling uitgevoerd. De contacten met het werkplein zijn in 2020 geïntensiveerd door de begeleiding van het Werkplein van ondernemers in corona tijd.

Programma 8: Ontwikkelen en professionaliseren horeca- en evenementenbeleid

In 2020 is een nieuw evenementenbeleid vastgesteld. Hierin is ook het optimaliseren van het vergunningentraject met betrekking tot de evenementen meegenomen. De evenementenorganisatoren zijn betrokken bij het vaststellen van het nieuwe beleid. Met de uitvoering van het nieuwe beleid is vanwege corona nog weinig ervaring opgedaan. Los van het evenementenbeleid zijn mede met ondersteuning van de Economische Koepel Halderberge mooie evenementen ontstaan. Een goed voorbeeld daarvan is de kunst- en atelierroute. Het terrassenbeleid is nog niet vernieuwd. Dit wordt in 2021 opgepakt. Wel zijn er in het kader van de corona-maatregelen in 2020 en 2021 tijdelijke terrassen toegestaan. Om de relatie tussen de gemeente en de horeca-ondernemers te verbeteren hebben op structurele basis overleggen plaatsgevonden tussen de KHN en de gemeente.

B2.3. Effecten van het beleid en de inzet

In de Economische Visie 2016-2019 is de ambitie vertaald in een aantal kwantitatieve doelen. In deze paragraaf wordt stilgestaan bij de mate waarop deze zijn bereikt.

- Groei van minimaal 1.500 banen: in de periode 2016-2019 is in Halderberge het aantal banen met 1.490 gestegen. Dit is een groei van 13,5%. In de regio West-Brabant steeg het aantal banen in diezelfde periode met 6%. - Groei van het aantal dagbezoekers naar 200.000: Deze ambitie is niet goed meetbaar. Dit omdat veel dagbezoekers nergens geregistreerd worden: zij komen bijvoorbeeld fietsen of wandelen in het prachtige buitengebied of winkelen in een van de kernen. Tegenwoordig worden er al wel meer bezoekers geregistreerd dan in 2016. Dit omdat bezoekers nu ook online tickets kunnen kopen voor een bezoek aan een van de bezienswaardigheden. In 2019 kende de belangrijkste recreatieve trekkers in de gemeente 110.000 geregistreerde bezoekers. - Groei van bestedingen uit dag- en verblijfstoerisme naar 23 miljoen: Ook voor deze indicator geldt dat deze lastig meetbaar is. Dit heeft te maken dat het échte aantal dagrecreanten (zie vorige indicator) én verblijfstoeristen moeilijk in beeld te krijgen zijn. Voor verblijfstoeristen geldt dat een aantal parken de toeristenbelasting via forfait af kunnen betalen (vaste staanplaatsen) en dat bijvoorbeeld ook arbeidsmigranten toeristenbelasting moeten betalen. Op basis van de beschikbare gegevens kan verondersteld worden dat de bestedingen uit dag- en verblijfstoerisme circa 14 miljoen zijn. In werkelijkheid kan dit aantal ook hoger liggen. - Ontwikkeling waardering en tevredenheid over de gemeentelijke dienstverlening: De laatste meetbare doelstelling van de Economische Visie 2016-2019 was een verhoging van het gemiddeld rapportcijfer van ondernemers voor de gemeentelijke dienstverlening van een 6 in 2015 naar minimaal het provinciale en landelijke gemiddelde (in 2015 respectievelijk een 6,5 en 6,6). In 2020 is de ondernemerspeiling opnieuw uitgevoerd. De waardering voor de gemeentelijke dienstverlening van de gemeente Halderberge was toen gestegen naar een 6,81. In diezelfde periode daalde de waardering voor de gemeentelijke dienstverlening gemiddeld gezien in de provincie naar een 5,9 en in Nederland naar een 6,4. Hiermee is de economische visie gestelde doelstelling ruimschoots behaald.

Bijlage 3: Ontwikkeling Economische Structuur Halderberge

B3.1. Inleiding

In bijlage 2 is aandacht besteed aan de resultaten van het voorafgaande economische beleid. In dit hoofdstuk wordt ingezoomd op de economische ontwikkeling van Halderberge: hoe hebben de bedrijvigheid en de werkgelegenheid zich ontwikkeld?

B3.2. Ontwikkeling werkgelegenheid

In de periode 2015-2019 heeft de werkgelegenheid in Halderberge een sterke groei doorgemaakt; namelijk van 13,5% (van 11.040 naar 12.530). Ter vergelijking: in dezelfde periode is in de provincie Noord-Brabant met 6% gegroeid. De relatief sterke groei in Halderberge is onder andere te verklaren door de uitgifte van Borchwerf 2 en de realisatie van Breda International Airport.

In figuur 1 is zichtbaar dat in de werkgelegenheidsstructuur van Halderberge vooral zakelijke dienstverlening, handel, industrie en collectieve dienstverlening sterk vertegenwoordigd zijn. Deze sectoren kenden relatief gezien ook de grootste groei in de periode 2015-2019. In geen enkele sector is een krimp in het aantal banen zichtbaar.

BANEN PER SECTOR, 2015 EN 2019

2015 2019

4910

4120

2520

2240

2130 2130

1970

1910

640

600

570

560

270 250

Wanneer gekeken wordt naar de banenindex (het aantal banen ten opzichte van de potentiële beroepsbevolking) dan laat deze een stijging zien van 64,7% in 2015 naar 73,1% in 2019. Dit betekent dat er in 2019 in theorie voor 73,1% van de Halderbergse beroepsbevolking een baan binnen de gemeente is. Hierbij is geen rekening gehouden met de kennis en kunde van de Halderbergse beroepsbevolking.

B3.3. Ontwikkeling aantal bedrijven

Ook het aantal bedrijven in Halderberge heeft een sterke stijging doorgemaakt. Waar de gemeente in 2015 2.420 bedrijven kende, waren dit er in 2020 2.790. Dit is een stijging van 15,3%. Deze stijging is ongeveer vergelijkbaar met de stijging van het aantal bedrijven in de regio West-Brabant (15,8%). De

33 stijging in Halderberge is niet zozeer te wijten aan een sterke stijging van het aantal ZZP’ers. Het aantal ZZPérs t.o.v. het aantal bedrijven bleef in 2020 circa 15%. Figuur 2 toont dat het aantal vestigingen met name hard steef in de zakelijke en collectieve dienstverlening.

VESTIGINGEN PER SECTOR, 2015 EN 2019

2015 2019

900

720

520

510

470

460 460

370

220 220

190

180 180 150

B3.4. Werkgelegenheid

De werkloosheid is in Halderberge met 2,9% laag en fors gedaald. In 2015 was de werkloosheid nog 6,2%. Deze daling is vergelijkbaar met de landelijke ontwikkeling en ontwikkeling in West-Brabant. Ondanks de grote vraag naar extra arbeidskrachten in het bedrijfsleven is het restant van het arbeidspotentieel minder makkelijk bemiddelbaar en vraagt het in veel gevallen om begeleiding en scholing.

B3.5. Impact van corona op de cijfers

De hierboven gepresenteerde gegevens over de ontwikkeling van het aantal vestigingen, banen en de werkgelegenheid gaan over de periode tot en met 2019. Echter in 2020 kwam corona in Nederland en de hele wereld. Dit heeft overduidelijk invloed op de economie mondiaal, landelijk maar ook lokaal voor Halderberge. Voor veel bedrijven is de omzet fors gedaald en ligt faillissement op de loer. Maar er zijn ook bedrijven die juist profiteren, zoals post-order bedrijven. Figuur 3 toont een overzicht van de verwachte impact van corona op diverse sectoren.

Sector Verhuur en overige zakelijke diensten Zeer grote krimp Horeca Zeer grote krimp Cultuur sport en recreatie Zeer grote krimp Luchtvaart Zeer grote krimp Sierteelt Zeer grote krimp

Detailhandel non-food Grote krimp Metaal en technologische industrie Grote krimp Overige dienstverlening Grote krimp Autohandel Personenvervoer over land Grote krimp Specialistische zakelijke diensten Gemiddelde krimp Groothandel Gemiddelde krimp Bouwnijverheid Gemiddelde krimp Overige industrie Gemiddelde krimp Goederenvervoer Gemiddelde krimp Logistieke diensten Gemiddelde krimp Chemische industrie Gemiddelde krimp Onderwijs Geen/kleine krimp Detailhandel food Geen/kleine krimp Financiële instellingen Geen/kleine krimp Informatie en communicatie Geen/kleine krimp Voedings- en genotmiddelenindustrie Geen/kleine krimp Verhuur van en handel in onroerend goed Energie, water en afval Geen/kleine krimp Fruit- en groenteteelt Geen/kleine krimp Gezondheids- en welzijnszorg Groei Openbaar bestuur Groei Post en koeriers Groei

De impact van corona op de lokale economie van Halderberge is nu nog moeilijk te kwantificeren. Het aandeel faillissementen per 1.000 bedrijven is in 2020 zelfs nog iets gedaald ten opzichte van 2020 wat vooral te danken is aan de overheidssteun. En ook de werkloosheid is om dezelfde reden nog niet gestegen. Experts verwachten in het vierde kwartaal van 2021 een golf aan faillissementen. De piek van werkloosheid zal naar verwachting 2021/2022 ontstaan. De verwachting is (landelijk) dat vanwege de grote tekorten op de arbeidsmarkt in specifieke sectoren (al voor de coronacrisis) als zorg en techniek een deel van de werkgelegenheidseffecten kan opvangen.

B3.6. Bevolkingsdynamiek

Tot slot zoomen we in op de bevolkingsdynamiek. Dit heeft direct en indirect invloed op de economie in Halderberge. De Halderbergse bevolking is gegroeid van 29.484 naar 30.194. Dit is een stijging van 2.4%. De grijze druk (het aandeel 65-plussers ten opzichte van het aandeel 20-64 jarigen) is gestegen van 37% naar bijna 41%. De verwachting is dat de bevolking van Halderberge tot en met 2040 stagneert. De beroepsbevolking (inwoners met een leeftijd tussen de 15 en 65 jaar) zal naar verwachting dalen met 18%.

Bijlage 4: Ruimtelijk-economische trends en ontwikkelingen

B4.1. Inleiding

In deze bijlage worden de ruimtelijk-economische trends en ontwikkelingen die de achtergrond vormen bij het maken van keuzes voor het toekomstig economisch beleid van Halderberge vormen.

B4.2. Digitalisering, Automatisering, ‘internet of everything’

De opkomst van E-commerce vraagt ruimte voor (XLL) logistiek op bedrijventerreinen waarbij de (digitale) infrastructuur een belangrijke vestigingsplaatsfactor is geworden. In de detailhandel is er door de groter wordende invloed van internetaankopen minder economisch draagvlak voor fysieke winkels, waardoor de kans op leegstand van commerciële ruimtes ontstaat. De online verkopen zijn met name in de niet-dagelijkse goederen, maar steeds vaker ook in de dagelijkse goederen (online supermarkten).

B4.3. Ruimtelijke vestigingspatronen en veranderende locatievoorkeuren van bedrijven

Er is enerzijds sprake van schaalverkleining en anderzijds van schaalvergroting:

- Schaalverkleining is een trend die is ontstaan door de relatief sterke groei van het aantal zzp’ers (specialisten) en kleine bedrijven. Dit soort bedrijven vraagt om een andere manier van werken en op andere locaties. Er is vraag naar ‘dynamische, leefbare en flexibele’ plekken op centrale of markante locaties om te werken en te ontmoeten. Ook is er een groeiende vraag naar het aantal bedrijfsverzamelgebouwen en zogenoemde third places waar ruimte is voor ontmoeten en interactie. - Schaalvergroting zien we onder invloed van automatisering/robotisering en mondialisering in specifieke sectoren zoals industrie en logistiek.

B4.4. Verduurzaming en circulaire economie

Bewustwording van schaarste en de mogelijkheden van hergebruik zijn enorm toegenomen, zowel bij bedrijven, de overheid als de consumenten. Daarbij moeten we ontwikkelen van een take-make- waste economie - waarbij een ruwe grondstof, wordt verwerkt tot product, waarvan het overgrote deel terecht komt als afval – naar een circulaire economie waarbij de materialen in de loop worden gehouden en er geen afval is. Ook is er vanuit de diverse stakeholders steeds meer aandacht voor duurzaamheid (wordt ook verplicht vanuit het Klimaatakkoord). Hierbij gaat het zowel om de energiebesparing en op duurzame energie-opwekking tot klimaatadaptatie.

B4.5. Horizontale (netwerk-)economie

We bewegen van een verticale economie met dominante grote producenten en gescheiden economische sectoren naar een horizontale economie. In deze economie werken bedrijven, overheid en kennisinstellingen veel meer samen, wordt maatwerk geleverd en kunnen consumenten ook producenten zijn (denk aan deeleconomie). Kennisuitwisseling wordt steeds belangrijker en biedt kansen tot kruisbestuivingen, waarbij het onderling ontmoeten van verschillende sectoren en bedrijven deze kruisbestuiving kan stimuleren.

B4.6. Arbeidsmarkt

In verschillende sectoren was tot aan de uitbraak van de coronacrisis sprake van grote tekorten aan personeel, met name in technische beroepen, horeca en zorg. Hierbij ging het zowel aan een tekort aan hoogopgeleid personeel (in o.a. techniek en de zorg) als ook aan ongeschoold en laagopgeleid

36 personeel (o.a. in de logistiek, horeca, zorg en landbouw). Door de vergrijzing van de (beroeps-)- bevolking wordt het tekort aan arbeidskrachten versterkt.

Verder verandert de aard van het werk door voortschrijdende automatisering en robotisering. Hierdoor wordt het belang van voldoende (technisch) geschoold personeel en continue bijscholing groter.

Als derde neemt de flexibilisering van de arbeidsmarkt toe. De vraag naar tijdelijke, oproep- en uitzendkrachten neemt toe alsook de groep zzp’ers die een sterke groei vertoont. Hierdoor wordt meer ondernemerschap van deze groep gevraagd en ontstaan en meer risico’s (zoals verborgen armoede door lage tarieven, het ontbreken van sociale verzekeringen).

B4.7. Transitie agrarische sector

De agrarische sector is bezig met een grote transitie die nog vele jaren zal duren. Dit brengt veranderingen in functies, landgebruik en gebruik van gebouwen en opstallen met zich mee. Daarbij komen er ook nieuwe (economische) activiteiten en gebruiksfuncties voor grond en opstallen. Een voorbeeld hiervan is het ontstaan van kleinschalige ondernemingen in de zorg of recreatie. Ook stoppen er diverse agrarische ondernemers. De vrijkomende agrarische gebouwen brengen het risico van ondermijnende activiteiten met zich mee en hebben een negatief effect op de uitstraling van het buitengebied.

B4.8. Overige maatschappelijke trends met raakvlakken voor economische strategie

- Wonen: Er is een krapte op de woningmarkt: Met name voor starters en voor senioren is het tekort groot. - Beleving belangrijker dan bezit: Consumenten kopen steeds meer bewust en kiezen voor lokale, gezonde en duurzame producten. Daarbij wordt ook beleving belangrijker dan bezit. Dit uit zich ook in de groei van de deeleconomie. - Meer focus op vrije tijd: Consumenten kiezen steeds meer voor het creëren van vrije tijd en besteden meer geld aan recreatie, sport en cultuur. - Meer werken vanuit huis: Ook zien we een toenemende trend in thuiswerken. Deze trend is enorm versneld door de coronacrisis. Ook verandert de woon-werk structuur doordat meer mensen naar werk fietsen en het elektrificeren van de mobiliteit. - Veranderende verhouding burger-overheid: De opkomst van de participatiemaatschappij betekent dat de rol van de overheid verandert: minder sturen en meer netwerkend, participerend en faciliterend. Daarnaast staan de gemeentefinanciën onder druk door decentralisaties vanuit de rijksoverheid.

Bijlage 5: SWOT-analyse

Vanuit de kwantitatieve analyse en deskresearch, maar vooral ook de gesprekken en brainstorm- momenten met de diverse stakeholders is een SWOT-analyse voor de economie van Halderberge opgesteld. Hierin worden de sterkte, zwakten, kansen en bedreigingen benoemd. Vanuit de SWOT- analyse is de confrontatiematrix gemaakt. Deze vormt de basis voor de strategielijnen benoemd in de Economische Visie.

Sterkten Zwakten - Strategische ligging en goede (multimodale) - Halderberge roept geen specifieke bereikbaarheid economische en in het bijzonder - Aanwezigheid van luchthaven toeristische associatie op - (Planologische) Ruimte voor alle - Beperkt voorzieningenniveau in bedrijfsbestemmingen krachtenveld van omliggende steden - Lokale bedrijventerreinen bieden - Beperkt evenementenaanbod voldoende ruimte voor lokale bedrijvigheid - Lidmaatschap ondernemersverenigingen en Borchwerf 2 speelt in op bovenregionale kan beter vraag - Bekendheid van de EKH is beperkt en - Diversiteit aan (vaak complementaire) ambassadeursrol wordt soms matig bedrijvigheid: we zijn niet afhankelijk van ingevuld één bedrijf of sector - Nog niet op alle bedrijventerreinen is het - Rijk toeristisch product, spreekt kwaliteitsniveau op orde verschillende doelgroepen aan - Diverse panden in het centrum, op - Unieke bezienswaardigheden vanuit bedrijventerreinen en in het buitengebied religieus-historisch perspectief staan langdurig leeg - Divers en voor de inwoner én recreant - Lange duur van gemeentelijke procedures aantrekkelijk buitengebied - Oneigenlijk gebruik vakantieparken hebben - Aantrekkelijk woonklimaat negatieve invloed op de gastbeleving - Relatief sterk middelbaar onderwijsaanbod, - Haalbaarheid plannen versterken religieus incl. samenwerking bedrijfsleven erfgoed blijkt lastig - Sterke sociale binding in afzonderlijke - Veel mkb bedrijven bezig met de waan van kernen de dag en minder met het inspelen op de - Unieke integrale samenwerking toekomst en levenslang leren bedrijfsleven, gemeente, cultuur en - Tekort aan gekwalificeerd personeel en onderwijs in de EKH gebrek aan vervolgopleidingen in de - Gratis parkeren in de kernwinkelgebieden gemeente Kansen Bedreigingen - Kort verblijf (in eigen land) in trek, versterkt - Economische recessie vanwege corona door corona - Landelijke regelgeving (o.a. stikstof, PAS, - Veranderend consumentengedrag, belang PFAS) van beleving komt meer centraal te staan - Klimaatverandering vraagt om - Digitaliseren: door kennisdelen en gebruik klimaatadaptatie en investeringen bigdata impuls voor productontwikkeling ondernemers - Toegenomen mobiliteit - Verdwijnen laaggeschoolde banen door - Vergrijzing biedt kansen voor retail, robotisering, digitalisering en vrijetijdseconomie en zorg technologisering - Veranderend consumentengedrag (internet) zet retailsector (verder) onder druk - Leegkomende agrarische bebouwing zorgt voor verrommeling van het landelijk gebied - Vergrijzing en ontgroening heeft invloed op het draagvlak voor voorzieningen en op de woningmarkt