PRESTATIEONDERZOEK HALDERBERGE - Deel III : Maatwerk Rapport - Inhoud P

Home , Halderberge

PRESTATIEONDERZOEK HALDERBERGE - Deel III : Maatwerk rapport - Inhoud p. 3 Voorwoord ‘Deel III Maatwerk rapport’ p. 5 Begrippenlijst p. 6 Conclusie Maatwerk rapport Halderberge p. 7 Verdiepingsvragen p. 9 1. Koopstromen kernen Gemeente Halderberge p. 17 Overzicht ‘Let op!’ p. 19 2. Bezoekersstromen Gemeente Halderberge p. 29 Overzicht ‘Let op!’ p. 30 Bijlage 1. Bronnen p. 31 Bijlage 2. Rabobank Koopstromenmonitor en Rabobank Cijfers en Trends p. 32 Bijlage 3. Branche-indeling (Locatus) p. 34 Bijlage 4. Toelichting GSM-data p. 35 Colofon

2 Voorwoord ‘Deel III Maatwerk rapport’

Dit rapport wordt u aangeboden door de provincie Noord-Brabant, Ik Onderneem! en de Rabobank onder auspiciën van Platform De Nieuwe Winkelstraat. In dit rapport vindt u de uitkomsten van het prestatieonderzoek, inclusief koopstromen voor uw specifieke gemeente met de door u gekozen kernen en postcodes.

Het totale prestatieonderzoek bestaat uit 3 rapportages: Deel I - Regionaal rapport Deel II - Gemeente rapport Deel III - Maatwerk rapport

Al deze bestanden zijn te downloaden op ik-onderneem.nl/prestatieonderzoek en dan naar ‘West Brabant’. Het maatwerkrapport wordt aan u verstrekt per mail.

Voor u ligt deel III van het prestatieonderzoek. Dit is de rapportage van de prestatie op postcodeniveau.

Voor wie levert het prestatieonderzoek relevante gegevens? Dit prestatieonderzoek is uitgevoerd in de regio West Brabant, als een van de regio’s van de provincie Noord-Brabant, en is bedoeld voor de gemeenten die samen met de stakeholders op regionaal en lokaal niveau willen werken aan compacte en toekomstbestendige winkelkernen. Stakeholders zijn: Gemeente, vastgoedeigenaren, ondernemers, bewoners, centrummanagement en andere betrokkenen.

Gemeenten regio West Brabant, 2019. Bron: Ik Onderneem!

Wat biedt het prestatieonderzoek? Dit prestatieonderzoek biedt: 1. Inzicht in het economisch functioneren van detailhandel, Retail en Leisure, in een gemeente. 2. Inzicht in acties die nodig zijn in de winkelgebieden, dorpskernen en centra, in de regio.

Opbouw rapport In deze gemeenterapportage zijn de door u aangegeven postcodegebieden (4-cijferig) bepalend voor de gebiedsafbakening, en daarmee de onderliggende wijken, centra en kernen, in dat postcodegebied. Dit rapport is zo opgebouwd dat het achtereenvolgens in gaat op de structuur, de prestatie en de aantrekkingskracht (in koopstromen en bezoekersstromen) van de detailhandel en de vrijetijdssector in de door u aangegeven postcodegebieden in uw gemeente. 3 Het rapport begint met de conclusies uit de rapportage. Daarna worden de prestatie, koopstromen en bezoekersstromen per kern beschreven.

Vervolgens vindt u in de tekst van de rapportage ‘let-opjes’: Dit zijn tekstvakken waarin de aandachtspunten voor de gemeente worden benadrukt. Een overzicht van alle ‘let-opjes’ vindt u aan het eind van dit rapport. Tenslotte vindt u in de bijlage van dit rapport een opsomming van de gebruikte gegevensbronnen, een korte beschrijving van de Rabobank Koopstromenmonitor, Rabobank Cijfers en Trends, een overzicht van de branche indelingen en uitleg over de bron van Mezuro.

Van inzicht naar actie Na het lezen van het rapport hopen wij dat u meer inzicht heeft en heldere aanknopingspunten om mee aan de slag te gaan in uw detailhandelsbeleid en de keuzes die daarbij horen. Wij willen ook van harte aanbevelen om deze informatie beschikbaar te stellen voor ALLE stakeholders in uw gemeente opdat u gezamenlijk deze uitdaging kunt oppakken.

Niet alleen ondernemers maar ook gemeenten hebben kennis nodig om te kunnen inspelen op de veranderende omstandigheden. De prestaties van de winkelgebieden geven inzicht in hoe de gemeenten zich tot elkaar verhouden en welke gebieden en sectoren krachtig of juist zwak zijn. Dan is focus mogelijk en zijn keuzes te maken voor korte en lange termijn. Vervolgens moet dit tot een gezamenlijke koers leiden van lokale overheden, ondernemers, vastgoedeigenaren en financiers, die lokaal wordt uitgezet.

4 Begrippenlijst

De belangrijkste begrippen uit het rapport met hun definities treft u hieronder aan:

• Huishoudensverdunning Vermindering van het aantal personen per huishouden.

• Koopkrachtbinding Welk deel van de bestedingen van de inwoners komt in de eigen gemeente terecht. De koopkrachtbinding wordt vastgesteld vanuit de portemonnee van de consument.

• Koopkracht afhankelijkheid Hoe groot is de afhankelijkheid van de ondernemer aan de eigen inwoner. Dit wordt gemeten vanuit de kassa van de ondernemer.

• Koopkracht afvloeiing Welk deel van de bestedingen wordt besteed door de consument buiten de eigen gemeenten. De koopkrachtafvloeiing wordt gerekend vanuit de portemonnee van de consument.

• Koopkracht toevloeiing Welk deel van de omzet komt niet van de inwoner van de eigen gemeente. De koopkracht toevloeiing wordt vastgesteld uit de kassa van de ondernemer.

• Leegstand Gedefinieerd als een winkelpand zonder economische activiteit, dat op het moment van bezoek te huur/te koop, verhuurd/verkocht, rijp voor de sloop is of waar een verbouwing plaatsvindt.

• Leisure Vrijetijdsbesteding voor de consument waarin de ondernemers zijn onder te verdelen in cafés, restau- rants, verblijfsrecreatie, cultuur en dagrecreatie.

• Stadsgewest Een centrale stad met de er omheen liggende gemeenten. Een stadsgewest is een functionele eenheid.

• Verkooppunten Een verkooppunt is de belangrijkste economische activiteit op een uniek adres. Hierbij is sprake van eigen personeel, eigen kassa en winkelverkoopvloeroppervlakte. De meer gangbare benaming voor de combinatie van winkelunit en economische activiteit is winkel.

• Winkelvloeroppervlak Het winkelvloeroppervlak heeft betrekking op alle overdekte, voor de consument toegankelijke en zichtbare ruimten van een winkel. Dit is de (zichtbare) ruimte achter de toonbank en de etalage, maar bijvoorbeeld niet de personeelsruimten, magazijnen en buitenverkoop. Het winkelvloeroppervlak wordt alleen voor de detailhandel bijgehouden, niet voor leisure en diensten.

5 Conclusie Maatwerkrapport Halderberge

Conclusies winkelprestatie en koopstromen kernen gemeente Halderberge

• Oudenbosch is veruit de grootste winkelkern in de gemeente Halderberge. Hoeven en Oud Gastel volgen op afstand. • Oudenbosch, Hoeven en Oud Gastel doen weinig voor elkaar onder qua variatie van het winkelaanbod. De winkeldichtheid is in Oudenbosch wel veel hoger dan in beide andere kernen. • De lokale koopkrachtbinding in Oudenbosch en Oud Gastel is sterk. In Hoeven is deze veel zwakker. • De oriëntatie van consumenten uit Hoeven en Oud Gastel op Oudenbosch is behoorlijk sterk. De inwoners van Oudenbosch zijn meer op Roosendaal en Rucphen gericht dan op Hoeven en Oud Gastel. • De dagelijkse detailhandel in Oudenbosch, Hoeven en Oud Gastel is maar weinig afhankelijk van consumenten uit de kernen zelf. De lokale afhankelijkheid van de niet-dagelijkse detailhandel en de horeca is echter relatief groot. • Van de kernen in de gemeente Halderberge vertoont Hoeven de beste winkelprestatie, het kleinste berekende overschot aan winkelvloeroppervlak en de kleinste leegstand. In Oudenbosch en Oud Gastel zijn de leegstand en het berekende overschot zeer groot. • Het aantal verkooppunten en de leegstand zijn de afgelopen jaren in Oudenbosch en Oud Gastel flink toegenomen. In Hoeven nam het aantal verkooppunten niet toe en nam de leegstand wel af.

6 Verdiepingsvragen Halderberge

Halderberge heeft gekozen voor maatwerk. Dat betekent dat zij naast Deel I - Regionaal rapport, en Deel II - Gemeente rapport ook een Deel III - Maatwerk rapport, krijgt.

De verdiepingsvragen zijn besproken tijdens een ‘maatwerkgesprek’ met gemeente en stakeholders (vaak ondernemersvertegenwoordiging). Ambitie en verbeterpunten liggen in elkaars verlengde. Tenzij expliciet nog verbeterpunten genoemd zijn in de beantwoording.

Voorafgaand aan dit gesprek is er een vragenlijst ingevuld door gemeente en stakeholders. Deze is in be- knopte zin beantwoord en vindt u hieronder.

Deel III Gemeente Halderberge wil graag de volgende postcodegebieden onderzocht hebben. Deze postcodes staan voor de 3 winkelkernen binnen de gemeente.

1. Postcode 4741 - Hoeven 2. Postcode 4751 - Centrum Oud Gastel 3. Postcode 4731 - Kern Oudenbosch

Ambitie Hoeven • Ambitie gemeente: “Wisselwerking horeca en winkels”

Centrum Oud Gastel • Hoe om te gaan met de parkeerdruk in het centrum.

Kern Oudenbosch • Hoe het cultureel erfgoed aan te laten sluiten bij de winkels

Koopkrachtbinding versus koopkrachtafvloeiing consumenten Hoeven • Voldoende gratis parkeergelegenheid.

Centrum Oud Gastel • Het winkelbestand voorziet grotendeels in de basisbehoeften voor een boodschappen- winkelcentrum • Gratis parkeren • 2 sterke supermarkten als trekkers

Kern Oudenbosch • De sterke punten zijn de aanwezigheid van het cultuur historisch erfgoed, de compacte kern en de jachthaven. Op toeristisch gebied trekken we relatief veel toeristen maar helaas blijven die te veel hangen in het directe gebied rond de kerk. Wel is het gebied onder de titel “het Rijke Roomse leven” met een beetje goede wil volledig uit te nutten en te verbinden waardoor de economie versterkt kan worden. Dit vereist wel enig lef omdat je dan alles tot in detail zou moeten doorvoeren. Kortom, het Roomse leven zal ervaren moeten worden!

7 Verbeterpunten Hoeven • Meer variatie aanbod (b.v. slager, huishoudelijke artikelen, speelgoed). Centrum Oud Gastel • Reeds besproken tijdens startbijeenkomst. Kern Oudenbosch • Reeds besproken tijdens startbijeenkomst.

Wat zijn de uitdagingen korte termijn? Hoeven • Goed begeleiden en inhoud geven voor herinrichting St. Janstraat. Centrum Oud Gastel • Een versnelde oplossing om de parkeerdruk in het centrum te verlagen. Kern Oudenbosch • De uitdaging op korte termijn is eigenlijk heel eenvoudig. Er liggen hele goede plannen en de intenties zijn super. Het duurt echter allemaal veel te lang dus wat er binnen 3-6 maanden moet gebeuren is ACTIE ,ACTIE en ACTIE! Daarnaast zou men echt moeten kijken hoe we Oudenbosch en haar USP kunnen vermarkten. Eigenlijk zou heel Nederland moeten weten wat voor geweldigs wij te bieden hebben.

Uitdagingen lange termijn Hoeven • Aansluiten op plan Bovendonk.

Welk inzicht heeft u nodig? Reeds besproken tijdens startbijeenkomst.

In welke branches is inzicht nodig? Dagelijks; Algemene levensmiddelen, Gespecialiseerde levensmiddelen, Persoonlijke verzorging, In en om het huis; Auto & fiets, Bruin- en witgoed, Doe-Het-Zelf, Plant & Dier, Wonen, Mode & luxe; Antiek & Kunst, Huishoudelijke artikelen, Kleding en textiel, Optiek & Juwelier, Schoenen, Warenhuizen, Vrije tijd; Hobby, Media, Sport & Spel, Leisure; Cultuur (schouwburg, bibliotheek, etc.), Dagrecreatie (Zwembaden, dierentuinen, etc.), Verblijf (hotels, campings, etc.), Diensten; Kapper, Hypotheker, Uitzendbureaus

In welke onderwerpen is meer inzicht nodig? Economisch presteren, Positie, Toevloeiing, Afvloeiing, Binding, Vrijetijdsfunctie

8 1. Koopstromen kernen gemeente Halderberge

Gemeente Halderberge: vijf woonplaatsen, drie winkelkernen De gemeente Halderberge was in 2014 op bijna 7.500 ha landoppervlak goed voor bijna 30.000 inwoners, ruim 11.000 banen en bijna 350 verkooppunten[1]. De gemeente telt vijf kernen: Bosschenhoofd, Hoeven, Oud Gastel, Oudenbosch en Stampersgat. Van deze kernen is Oudenbosch, met 42 procent van het aantal inwoners en verkooppunten, veruit de grootste (figuren 1 en 2). Het aandeel van Hoeven en Oud Gastel in het inwonertal en in het aantal verkooppunten bedraagt rond 23 procent. Bosschenhoofd en Stampersgat zijn tezamen goed voor rond 10 procent van het aantal inwoners en verkooppunten in de gemeente. Deze kernen worden hierom in dit rapport buiten beschouwing gelaten. Voor de drie grote kernen in de gemeente –Oudenbosch, Hoeven en Oud Gastel– komen achtereenvolgens de aantrekkingskracht, de financiële prestaties en de leegstand van de detailhandel en de horeca aan de orde.

Figuur 1. Aandeel woonplaatsen in inwonertal gemeente Halderberge, 2014. Figuur 2. Aantal en type verkooppunten per woonplaats in Halderberge, 2014. Bron: ABF Bron: CBS

Oudenbosch aan kop Hoewel het aantal verkooppunten in Oudenbosch even groot is als het aantal in Hoeven en Oud Gastel tezamen, doen deze kernen qua samenstelling van het winkelaanbod niet voor Oudenbosch onder. De kernen hebben alle drie een karakter dat het midden houdt tussen dat van een boodschappencentrum en een ‘winkelkern’. In Oudenbosch is het aandeel van mode-, luxe-, vrijetijds- en overige detailhandel in het winkelaanbod maar weinig groter dan in Hoeven en Oud Gastel (figuur 3). De winkeldichtheid is in Oudenbosch wel veel hoger dan in beide andere kernen. Dat geldt vooral voor de dichtheid van het winkelvloeroppervlak. De winkels in Oudenbosch zijn gemiddeld veel groter dan die in Hoeven en Oud Gastel (figuur 4).

Figuur 3. Samenstelling winkelbestand 2014. Bron: ABF Figuur 4. Dichtheid winkelbestand 2014. Bron: CBS

9 Herkomst en bestemming van bestedingen en omzet Koopstromen is de gangbare term voor de kooporiëntatie van huishoudens en/of bezoekers. Je kijkt als het ware in de portemonnee van het huishouden in het gebied of van bezoekers. Van de € 100,- besteden zij een deel in de eigen gemeente/gebied (koopkrachtbinding). En de rest besteden zij elders. Het is dan natuurlijk interessant om te kijken waar de inwoner dan besteedt en welke gemeenten de bestedingen van deze inwoner ontvangen. Dit kan per sector verschillen, daarom is er onderscheid gemaakt in de dagelijkse sector en de niet-dagelijkse sector.

In gangbare koopstromenonderzoeken wordt via enquêtes bij huishoudens en/of bezoekers gevraagd waar men een laatste aankoop heeft gedaan, het bedrag en voorkeuren van aankopen. Hierbij wordt het geheugen van een consument aangesproken. Een bron die veel waarde heeft, zeker in motivatie en beoordeling. De feitelijke juistheid van de antwoorden en de grootte van de aangesproken bron is echter beperkt. Tevens mist inzicht in de herkomst van omzet, waardoor toevloeiing geschat wordt en niet gemeten. De Big-data heeft de unieke kans om in de kassa van de ondernemer te kijken. Waar komt de omzet vandaan? Komt deze van de eigen inwoner (afhankelijkheid) of komt deze van buiten de eigen plaats (koopkrachttoevloeiing)?

Het vergelijken van uitkomsten met uitkomsten van een huishouden enquête is appels met peren vergelijken. Immers het antwoord van een consument waar zij besteed, of het meten van de transactie is anders. Is daarmee de één of de ander onjuist? Nee, het gaat om een andere bron, waardoor de uitkomsten anders zijn. Beide hebben unieke waarde, beide hebben beperkingen. In dit geval levert de big-data vooral feitelijke informatie op, zonder waarde of motivatie. Juist dit is een beperking bij enquêtes, waar geen feiten boven tafel komen echter wel waardering en motivatie. In dit geval is gekozen voor de Big-data en niet voor de enquête.

Koopstromen is het gedrag van mensen. Dit verandert in de loop der tijd niet snel, tenzij er een grote wijziging in aanbod of verbinding is. Zowel vanuit big-data (geschiedenis in Rabobank data) als in reguliere koopstromenonderzoeken leert dat in de loop der jaren de herkomst en bestemming van bestedingen van de consument slechts marginaal verandert. De data uit dit onderzoek gaan terug tot 2003 en in deze 11 jaar zijn er slechts procentpunten verschil in herkomst en bestemming van bestedingen. In het KSO Randstad 2016 en de update 2018 wordt dit bevestigd. Er is her en der een verschuiving van 1 a 2% in deze jaren. Gerelateerd aan de bron en de verandering van het consumentenvertrouwen (is van invloed op antwoorden) is dit te verwaarlozen.

In dit rapport wordt voor de herkomst en bestemming van bestedingen en omzet gebruik gemaakt van data van 2015 (over 2014). Hoewel het wenselijk is om actuele data te gebruiken is in dit geval vooraf bekend dat deze beperking in de bron zit. Gezien het bovenstaande en het inzicht in de historie naar 2003 (op basis van dezelfde bron en methodiek) is deze data te gebruiken, met inachtneming van het volgende.

Bij een grote verandering in het aanbod of in de verbinding tussen concurrerende gebieden verandert ook het gedrag van inwoners en andere (potentiele) bezoekers als reactie daarop. Bij het interpreteren van dit onderzoek is het dan ook belangrijk dat lokale stakeholders weten welke (grote) veranderingen vanaf 2015 hebben plaats gevonden. Met de kennis van de informatie uit dit rapport en de veranderingen kan makkelijk de invloed van nieuw aanbod worden voorspeld en het effect op bestaande koopstromen.

10 Sterke koopkrachtbinding in Oudenbosch en Oud Gastel De oriëntatie van de consument op de lokale detailhandel – lokale koopkrachtbinding – en de afhankelijkheid van de winkelier van de lokale consument – lokale afhankelijkheid – nemen doorgaans toe naarmate een kern meer inwoners telt en over meer winkels beschikt. In de gemeente Halderberge vertoont de grootste kern – Oudenbosch – inderdaad de sterkste koopkrachtbinding, zowel voor detailhandel als voor horeca (figuur 5). Ook in Oud Gastel en in Hoeven is de koopkrachtbinding veel sterker dan gemiddeld in kernen van vergelijkbare omvang.

Sterke lokale afhankelijkheid in Oudenbosch De dagelijkse detailhandel in Oudenbosch, Hoeven en Oud Gastel is wat minder afhankelijk van lokale consumenten dan gemiddeld in kernen van dezelfde omvang (figuur 6). De niet-dagelijkse detailhandel en horeca zijn juist wat sterker afhankelijk van lokale consumenten dan gemiddeld. Het belang van consumenten van buiten de kern waar de winkel of horecaonderneming is gevestigd – koopkrachttoevloeiing –, is hier dus klein. Moerdijk, Rucphen, Steenbergen en Roosendaal zijn echter wel van belang als afzetmarkt voor detailhandel en horeca in de verschillende kernen in de gemeente Halderberge.

Figuur 5. Koopkrachtbinding consumenten aan eigen kern 2014. Figuur 6. Afhankelijkheid detailhandel van consumenten uit eigen kern 2014 . Bron: Rabobank Bron: Rabobank

Let op: de binding van de eigen inwoner aan de kern is voor een boodschappencentrum erg belangrijk. Ook de afhankelijkheid van de ondernemer van lokale euro’s is relatief groot in dit type kernen. De afhankelijkheid en binding is in de kernen van Halderberge nagenoeg in balans maar blijft een aandachtspunt. De ondernemer is voor zijn voortbestaan grotendeels afhankelijk van de lokale euro, met name in de horeca en niet-dagelijkse sector. Dit vraagt van de lokale ondernemer een grote stap. Zorg voor diensten en services om de inwoner lokaal te laten kopen. Zorg dat openingstijden afgestemd zijn op de tijden dat de inwoner wil en kan besteden, zorg voor zichtbaarheid van het aanbod en gemak dat je te bieden hebt. In Deel II Gemeentelijk rapport is te lezen dat Halderberge vooral jonge gezinnen en ouderen wonen en dat de bevolking zal afnemen. Dit zijn juist de klantgroep waar Halderberge zich op moet richten.

11 Inzoomen op de kernen Inzoomen op de kernen Vanaf hier volgen de analyses geredeneerd vanuit elke kern. Het is zo opgebouwd dat er telkenmale gekeken wordt naar de inwoner en de ondernemer van de betreffende kern/deelgebied.

Voorbeeld

We beschouwen het gebied ‘Centrum’ en kijken in de portemonnee van de inwoners van dit gebied; waar besteden zij hun geld. En we kijken in de kassa van de ondernemer in dit gebied; waar komt zijn omzet vandaan. Dit is opgedeeld in twee figuren (in dit geval figuur 7 en 8). Figuur 7, de bestedingen binnen de gemeente (van en naar verschillende deelgebieden). En figuur 8, de bestedingen van en naar andere gemeenten, geredeneerd vanuit het betreffende deelgebied. • Figuur 7 Links van de middenlijn: Waar besteedt de inwoner van ‘Centrum’ haar euro wanneer zij dit niet in haar eigen omgeving doet. • Figuur 7 rechts van de middenlijn: Waar komt de omzet van de ondernemer in ‘Centrum’ vandaan als deze niet van de inwoner van ‘Centrum’ komt. • Figuur 8 Links van de middenlijn: Waar besteedt de inwoner van ‘Centrum’ haar euro. • Figuur 8 rechts van de middenlijn: Waar komt de omzet van de ondernemer in ‘Centrum’ vandaan.

Het ‘oranje’ deel van figuur 8 komt overeen met de totalen in figuur 7, zie onderstaand .

In de analyse van de daaropvolgende kern/deelgebied wordt deze werkwijze herhaald, telkenmale in het figuur de portemonnee van de inwoner en rechts de kassa van de ondernemer uit het deelgebied.

12 Oriëntatie consumenten en herkomst omzet Oudenbosch De inwoners van Oudenbosch zijn voor aankopen en ontspanning nauwelijks op de andere kernen in de gemeente Halderberge gericht (figuur 7 linker deel). Hoeven en Oud Gastel tezamen nemen voor dagelijkse artikelen 5 tot 10 procent van de bestedingen door inwoners van Oudenbosch voor hun rekening. Voor niet-dagelijkse artikelen en horeca spelen beide kernen nauwelijks een rol voor de inwoners van Oudenbosch. Deze zijn veel sterker op Roosendaal gericht (figuur 8 linker deel). Van de omzet in de detailhandel in Oudenbosch is rond 20 procent afkomstig uit de rest van de gemeente Halderberge. In de horeca is dit aandeel nihil (figuur 7 rechter deel). Toch vormen de inwoners Hoeven, Oud Gastel en de rest van de gemeente Halderberge gezamenlijk – na de inwoners van Oudenbosch zelf – de belangrijkste afzetmarkt van detailhandel en horeca in Oudenbosch, met 17 tot 20 procent van de omzet. Voor de winkels in Oudenbosch vormt Moerdijk, met een aandeel van 13 procent in de omzet, ook een belangrijke afzetmarkt (figuur 8 rechter deel).

Figuur 7. Oriëntatie consumentenbestedingen en herkomst omzet Ouden- Figuur 8. Oriëntatie consumentenbestedingen en herkomst omzet Ouden- bosch (Halderberge), 2014. Bron: Rabobank bosch (totaal), 2014. Bron: Rabobank

Let op: Oudenbosch trekt buiten de eigen inwoner vooral bestedingen uit de kernen Hoeven en Oud Gastel, daarbuiten zijn voor niet-dagelijkse artikelen de belangrijkste gemeente Moerdijk en Roosendaal (zie ook deel II Gemeente rapport). Met name in de dagelijkse sector is de ondernemer zeker afhankelijk van lokale bestedingen. Het is voor de ondernemers belangrijk om deze bestedingen niet te laten afvloeien. Het behouden van de euro van de eigen inwoner is cruciaal voor Oudenbosch.

Oriëntatie consumenten en herkomst omzet Hoeven De inwoners van Hoeven doen eveneens rond 20 procent van hun aankopen buiten hun eigen kern, maar in de gemeente Halderberge (figuur 9 linker deel). Rucphen is als voorzieningencentrum voor de inwoners van Hoeven echter veel belangrijker. Bijna een derde deel van de detailhandelsbestedingen door de inwoners van Hoeven komt in Rucphen terecht (figuur 10 linker deel). Van de omzet in de detailhandel in Hoeven is eveneens rond 20 procent afkomstig uit de rest van de gemeente Halderberge (figuur 9 rechter deel). Etten Leur en Rucphen vormen gezamenlijk een even grote afzetmarkt als de rest van Halderberge (figuur 10 rechter deel).

13 Figuur 9. Oriëntatie consumentenbestedingen en herkomst omzet Hoeven Figuur 10. Oriëntatie consumentenbestedingen en herkomst omzet Hoeven (Halderberge), 2014. Bron: Rabobank (totaal), 2014. Bron: Rabobank

Let op: Rucphen en in mindere mate Etten-Leur zijn voor Hoeven een concurrerend winkelgebied. Zie ook gemeente rapportage van deze kernen. Voor dagelijkse boodschappen is de eigen inwoner de belangrijkste alternatieve aankooplocatie voor inwoners van Rucphen. Wanneer Hoeven keuzes maakt voor de toekomst is het belangrijk om ook rekening te houden met wat Rucphen aan ontwikkelingen in petto heeft. Andersom geldt dat overigens ook voor Rucphen. De balans tussen afhankelijkheid en binding voor de niet-dagelijkse sector is in Hoeven het meest uit balans, dit is wellicht te verklaren door het aanbod (in verspreiding, variatie).

In tegenstelling tot de verwachting van de lokalestakeholders heeft Ruchphen een grote trekkracht op de inwoner uit Hoeven dan Etten-Leur.

Oriëntatie consumenten en herkomst omzet Oud Gastel De inwoners van Oud Gastel zijn voor niet-dagelijkse aankopen voor minder dan 20 procent gericht op de andere kernen in Halderberge (figuur 11 linker deel). Bijna 40 procent van de detailhandelsbestedingen door de inwoners van Oud Gastel komt in Roosendaal terecht (figuur 12 linker deel). Van de omzet in de detailhandel in Oud Gastel is slechts een paar procent afkomstig van consumenten uit de andere kernen in Halderberge (figuur 11 rechter deel). De koopkrachttoevloeiing vanuit Moerdijk, Steenbergen en Roosen- daal is veel groter. Gezamenlijk maken deze gemeenten een kwart van de afzetmarkt uit van de detailhandel in Oud Gastel. Voor de horeca in Oud Gastel zijn geheel West-Brabant en ook de rest van het land van belang als afzetmarkt (figuur 12 rechter deel).

Figuur 11. Oriëntatie consumentenbestedingen en herkomst omzet Oud Figuur 12. Oriëntatie consumentenbestedingen en herkomst omzet Oud Gastel (Halderberge), 2014. Bron: Rabobank Gastel (totaal), 2014. Bron: Rabobank 14 Let op: Oud Gastel is sterk op Roosendaal georiënteerd bij het doen van aankopen voor met name niet-dagelijkse artikelen. Dit is uiteraard deels te verklaren omdat het aanbod in het veel grotere Roosendaal veel gevarieerder is. Opmerkelijk is dat Oud Gastel haast geen omzet haalt uit de andere kernen in Halderberge. Dit is mogelijk verklaarbaar door de (natuurlijke) barrière die de A17 optrekt. Dat betekent ook dat wat betreft de bestedingen Oud Gastel mindere afhankelijkheid heeft van de kernen in Halderberge en veel meer van Moerdijk, Steenbergen en Roosendaal, met name wat betreft de Horeca. De focus voor Oud Gastel op wat hun DNA is ten opzichte van omliggende kernen zou daarmee wel eens richting kunnen krijgen. Blijkbaar heeft horeca een aantrekkingskracht op mensen van buiten de gemeente. Ook wat betreft sfeer en uitstraling is Oud Gastel onderscheidend ten opzichte van Oudenbosch en Hoeven

Financiële prestatie varieert per kern … De financiële prestatie van de detailhandel in de gemeente Halderberge verschilt maar weinig van kern tot kern. In Hoeven is de omzet per winkel en per m2 winkelvloeroppervlak duidelijk hoger dan gemiddeld in de gemeente, maar in Oudenbosch en Oud Gastel is de winkelprestatie maar weinig lager dan gemiddeld (figuur XW).

Figuur XX. Overschot of tekort aan winkelvloeroppervlak t.o.v. vloerproductivi- teit volgens Panteia-norm, 20141. Bron: Locatus

Voor de gemeente als geheel blijkt uit vergelijking met de omzetkengetallen voor de detailhandel exclusief inkomsten via internet van Panteia een overschot aan winkelvloeroppervlak van slechts 3 procent. Dit overschot komt in alle drie de kernen geheel voor rekening van het niet-dagelijkse aanbod. Voor dagelijks aanbod wordt een tekort aan winkelvloeroppervlak berekend (figuur XX). In Hoeven is het overschot aan niet-dagelijks winkelvloeroppervlak het kleinst, in Oudenbosch het grootst. Figuur XW. Omzet per winkel en per m2 winkelvloeroppervlak t.o.v. Nederland, 2014. Bron: Locatus, Rabobank

Let op: Panteia heeft een norm ontwikkeld voor detailhandel om te meten wanneer je gezonde omzet draait. De Panteia norm is gebaseerd op kosten per vierkante meter en omzet per vierkante meter om winst te kunnen maken. In de grafiek XW is de nul-lijn de Panteia norm. Als je 100 euro per vierkante meter draait en de norm staat op 125 euro dan is er 20% overschot (je moet dan 25% meer draaien om gezond te zijn). www.panteia.nl/nieuws/actuele-omzetkengetallen-voor-ruimtelijk-economisch-onderzoek-beschikbaar

1 Bij het opstellen van deze omzetkengetallen wordt geen rekening gehouden met verschillen in aard tussen gebieden. De kengetallen variëren bijvoorbeeld niet tussen stedelijke en landelijke gebieden. Wel is rekening gehouden met branchering en zijn verschillende kengetallen toegewezen aan winkels in verschillende branchegroepen. 15 Met name de niet-dagelijkse sector staat onder druk in de kernen. Oudenbosch lijkt het meest onder druk te staan wat betreft de prestatie. Er lijkt wat ruimte te zijn in de dagelijkse sector in alle kernen. Zie dit niet als ruimte om bij te bouwen of dagelijks toe te staan maar wat ‘lucht’ voor deze sector om ook naar de toekomst toe te kunnen blijven innoveren (voor innoveren = omzet nodig en bij meters toe staan komt dit onder druk te staan).

Gemeente Halderberge zal een totaal visie moeten maken met keuzes voor de toekomst. Het lijkt realistisch dat er een gezond aanbod in alle kernen mogelijk is maar daarvoor moet er wel een en ander gebeuren. Met name in het compact maken van deze kernen, er is veel verspreide bewinkeling en veel leegstand. Structureel ingrijpen en kiezen voor gezonde kernen met een compact en onderscheidend aanbod is cruciaal.

… evenals de leegstand De leegstand van verkooppunten bevestigt ten dele de verschillen tussen de kernen die naar voren komt uit het berekende overschot. Oudenbosch en Oud Gastel kennen, gemeten in aantal panden, de grootste leegstand. Gemeten in winkelvloeroppervlak is de leegstand in Oudenbosch echter relatief klein (figuur XY). Sinds 2014 is in alle drie de kernen het aantal verkooppunten fors toegenomen. In Hoeven en Oud Gastel ging deze uitbreiding niet gepaard met toename van de leegstand, maar in Oudenbosch wel (figuur XZ). Al met al nam sinds 2014 het aantal en de leegstand van verkooppunten in de gemeente Halderberge aanzienlijk toe.

Figuur XY. Winkelleegstand, 2014. Bron: Locatus Figuur XZ. Ontwikkeling inwonertal, aantal en leegstand verkooppunten 2014-2017. Bron: CBS, Locatus

Let op: Halderberge heeft te maken met een krimpende afzetmarkt en vergrijzing. Het invullen van leegstand is niet de oplossing, het weghalen van verkooppunten wel (krimp). Daarnaast hebben de kernen veel verspreide bewinkeling. Gebruik de leegstand om verhuizing van gezonde bedrijven mogelijk te maken en daarmee de winkelkern compacter te maken. Denk hierbij ook na over wat het DNA is van het centrum. Is het een boodschappencentrum? Zorg dan dat de supermarkt sterke verbinding heeft met ‘de rest’ van het winkelgebied. Zorg voor verbinding tussen de grote trekkers en de rest van de winkels (denk aan de Action in Hoeven, die relatief solitair zit).

16 Overzicht ‘Let op!’

De resultaten uit dit onderzoek geven inzicht maar nu bent u aan zet om de vertaling naar actie te maken, samen met uw lokale stakeholders. Wat zijn de keuzes voor de toekomst? Waar liggen de kansen en hoe zorgt u dat die tot rendement leiden. Zijn de eerder gemaakte keuzes de juiste of dient de koers bijgesteld te worden. Hieronder vindt u een samenvatting van de voor uw gemeente specifieke uitdagingen die ons zijn opgevallen en die uw aandacht nodig hebben. U vindt deze opmerkingen ook terug in het rapport.

• De binding van de eigen inwoner aan de kern is voor een boodschappencentrum erg belangrijk. Ook de afhankelijkheid van de ondernemer van lokale euro’s is relatief groot in dit type kernen. De afhankelijkheid en binding is in de kernen van Halderberge nagenoeg in balans maar blijft een aandachtspunt. De ondernemer is voor zijn voortbestaan grotendeels afhankelijk van de lokale euro, met name in de horeca en niet-dagelijkse sector. Dit vraagt van de lokale ondernemer een grote stap. Zorg voor diensten en services om de inwoner lokaal te laten kopen. Zorg dat openingstijden afgestemd zijn op de tijden dat de inwoner wil en kan besteden, zorg voor zichtbaarheid van het aanbod en gemak dat je te bieden hebt. In Deel II Gemeentelijk rapport is te lezen dat Halderberge vooral jonge gezinnen en ouderen wonen en dat de bevolking zal afnemen. Dit zijn juist de klantgroep waar Halderberge zich op moet richten. • Oudenbosch trekt buiten de eigen inwoner vooral bestedingen uit de kernen Hoeven en Oud Gastel, daarbuiten zijn voor niet-dagelijkse artikelen de belangrijkste gemeente Moerdijk en Roosendaal (zie ook deel II Gemeente rapport). Met name in de dagelijkse sector is de ondernemer zeker afhankelijk van lokale bestedingen. Het is voor de ondernemers belangrijk om deze bestedingen niet te laten afvloeien. Het behouden van de euro van de eigen inwoner is cruciaal voor Oudenbosch. • Rucphen en in mindere mate Etten-Leur zijn voor Hoeven een concurrerend winkelgebied. Zie ook gemeente rapportage van deze kernen. Voor dagelijkse boodschappen is de eigen inwoner de belangrijkste alternatieve aankooplocatie voor inwoners van Rucphen. Wanneer Hoeven keuzes maakt voor de toekomst is het belangrijk om ook rekening te houden met wat Rucphen aan ontwikkelingen in petto heeft. Andersom geldt dat overigens ook voor Rucphen. De balans tussen afhankelijkheid en binding voor de niet-dagelijkse sector is in Hoeven het meest uit balans, dit is wellicht te verklaren door het aanbod (in verspreiding, variatie). In tegenstelling tot de verwachting van de lokalestakeholders heeft Ruchphen een grote trekkracht op de inwoner uit Hoeven dan Etten-Leur. • Oud Gastel is sterk op Roosendaal georiënteerd bij het doen van aankopen voor met name niet-dagelijkse artikelen. Dit is uiteraard deels te verklaren omdat het aanbod in het veel grotere Roosendaal veel gevarieerder is. Opmerkelijk is dat Oud Gastel haast geen omzet haalt uit de andere kernen in Halderberge. Dit is mogelijk verklaarbaar door de (natuurlijke) barrière die de A17 optrekt. Dat betekent ook dat wat betreft de bestedingen Oud Gastel mindere afhankelijkheid heeft van de kernen in Halderberge en veel meer van Moerdijk, Steenbergen en Roosendaal, met name wat betreft de Horeca. De focus voor Oud Gastel op wat hun DNA is ten opzichte van omliggende kernen zou daarmee wel eens richting kunnen krijgen. Blijkbaar heeft horeca een aantrekkingskracht op mensen van buiten de gemeente. Ook wat betreft sfeer en uitstraling is Oud Gastel onderscheidend ten opzichte van Oudenbosch en Hoeven • Panteia heeft een norm ontwikkeld voor detailhandel om te meten wanneer je gezonde omzet draait. De Panteia norm is gebaseerd op kosten per vierkante meter en omzet per vierkante

17 meter om winst te kunnen maken. In de grafiek XW is de nul-lijn de Panteia norm. Als je 100 euro per vierkante meter draait en de norm staat op 125 euro dan is er 20% overschot (je moet dan 25% meer draaien om gezond te zijn). www.panteia.nl/nieuws/actuele-omzetkengetallen-voor-ruimtelijk-economisch-onderzoek- beschikbaar Met name de niet-dagelijkse sector staat onder druk in de kernen. Oudenbosch lijkt het meest onder druk te staan wat betreft de prestatie. Er lijkt wat ruimte te zijn in de dagelijkse sector in alle kernen. Zie dit niet als ruimte om bij te bouwen of dagelijks toe te staan maar wat ‘lucht’ voor deze sector om ook naar de toekomst toe te kunnen blijven innoveren (voor innoveren = omzet nodig en bij meters toe staan komt dit onder druk te staan). Gemeente Halderberge zal een totaal visie moeten maken met keuzes voor de toekomst. Het lijkt realistisch dat er een gezond aanbod in alle kernen mogelijk is maar daarvoor moet er wel een en ander gebeuren. Met name in het compact maken van deze kernen, er is veel verspreide bewinkeling en veel leegstand. Structureel ingrijpen en kiezen voor gezonde kernen met een compact en onderscheidend aanbod is cruciaal. • Halderberge heeft te maken met een krimpende afzetmarkt en vergrijzing. Het invullen van leegstand is niet de oplossing, het weghalen van verkooppunten wel (krimp). Daarnaast hebben de kernen veel verspreide bewinkeling. Gebruik de leegstand om verhuizing van gezonde bedrijven mogelijk te maken en daarmee de winkelkern compacter te maken. Denk hierbij ook na over wat het DNA is van het centrum. Is het een boodschappencentrum? Zorg dan dat de supermarkt sterke verbinding heeft met ‘de rest’ van het winkelgebied. Zorg voor verbinding tussen de grote trekkers en de rest van de winkels (denk aan de Action in Hoeven, die relatief solitair zit).

18 2. Bezoekersstromen Halderberge

Inleiding Ten behoeve van de gemeente Halderberge zijn de bezoekersstromen van en naar een aantal kerngebieden van de gemeente in beeld gebracht. Er is gebruik gemaakt van data van het mobiele telefoonnetwerk. Er wordt gestart met een uitleg over de GSM-data, de gebruikte gebiedsindeling en definities. Vervolgens wordt ingegaan op de bezoekersstromen van en naar de kerngebieden Oudenbosch, Oud Gastel, Hoeven, Bosschenhoofd en Stampersgat.

GSM-data Data van het mobiele telefoonnetwerk (GSM-data) geven inzicht in hoeveel mensen zich in een bepaald gebied bevinden, waar deze vandaan komen en wat hun reisbestemming is. De data maakt het mogelijk om de bezoekersstromen van en naar gebieden in beeld te brengen. Inzichtelijk wordt welke relaties gebieden hebben met omliggende gemeenten, andere kerngebieden én verder weg gelegen gebieden. De gegevens vormen een onderligger voor de activiteitenplaatsen van bezoekers en van bewoners van een gebied, bijvoorbeeld om te recreëren, te werken, te winkelen of om boodschappen te doen. Voor een nadere uitleg over de GSM-data, zie bijlage 4.

Gebiedsindeling De gemeente Halderberge is ingedeeld in viercijferige postcodegebieden (zie figuur 13). De kernen bestaan elk uit één postcode4-gebied; Oudenbosch (4731), Oud Gastel (4751), Hoeven (4741), Bosschenhoofd (4744) en Stampersgat (4754). Buiten de gemeente Halderberge zijn de gebieden afgebakend als gemeenten. Voor de kernen Oudenbosch, Oud Gastel, Hoeven, Bosschenhoofd en Stampersgat zijn de bezoekersstromen van de maand september 2018 in beeld gebracht.

Bezoekfrequentie Bij de analyse van de GSM-data gelden de volgende definities. Een bezoeker is een persoon die een bestemmingsgebied bezoekt, tenminste 30 minuten in het gebied verblijft en géén bewoner is van dat gebied. Bezoekers worden onderverdeeld in soorten bezoekers. Op basis van een periode van een maand wordt bepaald in welke categorie een bezoeker valt: • Een incidentele bezoeker is een persoon die een bestemmingsgebied 1 à 2 keer in een maand bezoekt. • Een regelmatige bezoeker is een persoon die een bestemmingsgebied 3 à 9 keer per maand bezoekt. • Een frequente bezoeker is een persoon die een bestemmingsgebied minimaal 10 dagen in een maand bezoekt. • Het totaal aantal bezoekers is de som van incidentele, regelmatige en frequente bezoekers.

De GSM-data geeft inzicht in de bezoekfrequentie van een persoon. De data vertelt echter niet welke activiteiten bezoekers op een bestemming verrichten. De ervaring leert dat incidentele bezoekers verhoudingsgewijs vaker van verder weg gelegen gebieden komen. In deze categorie bevinden zich relatief vaker personen die om sociaal-recreatieve of toeristische redenen een bestemming bezoeken. Zij komen bijvoorbeeld af op grote evenementen of reizen naar een verder weg gelegen centrumgebied om er een keer te shoppen. Regelmatige bezoekers komen verhoudingsgewijs vaker uit de buurt en Figuur 13: Gebiedsindeling gemeente Halderberge (oranje bestemmingen). Bron: Mezuro gaan naar een bestemming om er bijvoorbeeld te 19 winkelen of om vrienden of familie te bezoeken. Frequente bezoekers, tenslotte, zijn verhoudingsgewijs vaker personen die werken in een bestemmingsgebied. Zij verblijven ook langer in een gebied dan bijvoorbeeld incidentele of regelmatige bezoekers.

Voor een goed begrip van de GSM-data is het van belang om te beseffen dat alle bezoekmotieven in alle drie de categorieën kunnen voorkomen. Zo kan een incidenteel bezoek ook een zakelijk bezoek zijn of een bezoek om goederen af te leveren. Een regelmatig bezoek kan ook een bezoek zijn om te werken en een frequent bezoek kan ook een familiebezoek zijn.

Ook van de inwoners van een gebied kan worden gezien of zij een ander gebied bezoeken. Uit de data kan echter niet worden opgemaakt of bewoners die in hun woongebied verblijven thuis zijn of buitenshuis activiteiten verrichten binnen het woongebied. Het is bijvoorbeeld niet zichtbaar of bewoners in hun eigen woongebied inkopen doen. Wel maakt de data inzichtelijk of bewoners andere bestemmingen dan hun eigen woongebied bezoeken en of zij een incidentele, regelmatige of frequente bezoeker zijn van die bestemmingen.

20 Bezoekersaantallen

Gemiddeld aantal bezoekers per dag Het gemiddeld aantal bezoekers per dag is het hoogst in Oud Gastel, gevolgd door gebieden Hoeven en Oudenbosch (zie Tabel 1). Bosschenhoofd en Stampersgat trekken aanzienlijk minder bezoekers. De bezoekersaantallen zijn voor alle gebieden gedurende de week redelijk constant. In het weekend zijn er verhoudingsgewijs meer incidentele bezoekers en doordeweeks meer frequente, werkenden, en regelmatige bezoekers. Merk op dat de bezoeken van inwoners aan hun eigen gebied, bijvoorbeeld om inkopen te doen, geen deel uitmaken van de getoonde bezoekersaantallen.

Tabel 1: Gemiddeld aantal bezoekers (afgerond) per weekdag naar bezoekfrequentie, september 2018. Bron: Mezuro

21 Totaal aantal bezoekers per dag Tabel 2 toont het totaal aantal bezoekers voor de maand september 2018 uitgesplitst naar dagsoort. De tabel geeft weer dat in de maand september op de vier maandagen die de maand behelst in totaal 28.600 bezoekers zijn gekomen naar Oudenbosch. Oud Gastel trekt op maandniveau de meeste bezoekers, gevolgd door Oudenbosch en Hoeven. Bosschenhoofd trekt de minste bezoekers.

Tabel 2: Totaal aantal bezoekers (afgerond) per gebied voor de maand september 2018 uitgesplitst naar dagsoort. Bron: Mezuro

Let op: bezoek is iets anders dan besteden. De koopstromen in hoofdstuk 1 zijn de feitelijke data die laat zien waar men besteedt, de loopstromen geven alleen weer hoe men zich beweegt over de kernen. Wat u met bezoekersstromen kunt zien is eigenlijk het omzetpotentieel voor de kern. De bezoekersaantallen zijn redelijk constant door de week heen (tabel 1). Wellicht goed om eens te kijken wanneer er koopavonden zijn gepland en of dit ook op de dagen is wanneer de kern het meest bezocht wordt (voor sommigen is het vrijdag het drukst en voor sommigen is dat zaterdag). Zondag is het overal het meest rustig, behalve in Hoeven, is daar een verklaring voor te geven?

22 Bezoekersstromen

In de analyse van bezoekersstromen wordt onderscheid gemaakt tussen de stromen binnen Halderberge en de stromen van en naar de gemeenten buiten Halderberge. Ten eerste wordt gekeken naar de bezoekersstromen binnen Halderberge.

Bezoekersstromen binnen Halderberge Figuur 14 geeft de belangrijkste bezoekrelaties schematisch weer. De sterkste bezoekrelaties bevinden zich tussen de gebieden Hoeven, Oudenbosch en Oud Gastel. Vanuit alle drie de gebieden verplaatsen zich relatief veel bewoners van en naar de andere twee gebieden. Bewoners uit Bosschenhoofd gaan voornamelijk naar Oudenbosch. Vanuit Stampersgat gaan bewoners voornamelijk naar Oud Gastel.

Figuur 14: Schematische weergave van de belangrijkste bezoekersstromen binnen de gemeente, september 2018. Bron: Mezuro

Let op: duidelijk te zien is dat de sterkste relatie bestaat tussen Oudenbosch, Hoeven en Oud Gastel. Opmerkelijk is dat er veel mensen uit Oudenbosch naar Hoeven en Oud Gastel gaan maar dit is minder dominant terug te vinden in de bestedingen (hoofdstuk 1, figuur 7, 9 en 11). Uiteraard is Oudenbosch de grootste kern, ook wat betreft inwoners en dat verklaart deels waarom de pijlen vanuit Oudenbosch dikker zijn en dus meer mensen vertegenwoordigen. De binding van de bestedingen aan de eigen kernen is sterk en er wordt weinig buiten de eigen kern uitgegeven maar er zijn wel mensen en dus is er potentiele omzet.

23 Bezoekersstromen van buiten Halderberge

Tabel 3 geeft de belangrijkste relaties weer tussen de kerngebieden van Halderberge en de andere -ge meenten in Nederland. De linker kolommen tonen de belangrijkste herkomstgemeenten van bezoekers van Halderberge. De rechterkolommen tonen de gemeenten die het meest bezocht worden door de bewoners van de drie kerngebieden van Halderberge (zie de volgende paragraaf).

Oudenbosch Gemeente Roosendaal blijkt de sterkste bezoekersrelatie te hebben met het gebied Oudenbosch. Geza- menlijk met de gemeenten Moerdijk, Rucphen, Etten-Leur en Breda zijn zij verantwoordelijk voor 42% van de bezoekers aan Oudenbosch. Vanuit Moerdijk en Rucphen komen verhoudingsgewijs meer werkgerelateerde bezoekers. Vanuit Etten-Leur en Breda komen verhoudingsgewijs meer recreatieve, incidentele bezoekers. Voor Roosendaal zijn de verhoudingen ongeveer gelijk.

Oud Gastel Voor het gebied Oud Gastel blijkt ook gemeente Roosendaal de belangrijkste herkomstgemeente te zijn van de bezoekers aan dat gebied. Samen met gemeenten Moerdijk, Steenbergen, Rucphen en Bergen op Zoom leveren ze 46% van de bezoekers. Als gekeken wordt naar het soort bezoekers, komen uit gemeenten Roosendaal, Moerdijk en Bergen op Zoom verhoudingsgewijs meer recreatieve, incidentele bezoekers. Vanuit Steenbergen en Rucphen komen vrijwel evenveel recreatieve als werkgerelateerde bezoekers.

Hoeven Gemeente Etten-Leur is de belangrijkste herkomstgemeente van bezoekers van het gebied Hoeven, gevolgd door gemeenten Rucphen, Moerdijk, Roosendaal en Breda. Gezamenlijk voorzien zij 43% van de bezoekers van het gebied Hoeven. Vanuit alle vijf de gemeenten komen verhoudingsgewijs meer recreatieve, incidentele bezoekers naar het gebied. Ten opzichte van andere kerngebieden ligt het aantal werkende bezoekers lager.

Bosschenhoofd Naar het gebied Bosschenhoofd komen relatief weinig bezoekers waardoor ook slechts twee herkomstgemeenten aangeduid kunnen worden. Deze betreffen gemeenten Rucphen en Roosendaal. Samen voorzien zij 31% van de bezoekers. Vanuit Roosendaal komen verhoudingsgewijs meer recreatieve, incidentele bezoekers. Vanuit Rucphen komen vrijwel evenveel incidentele bezoekers als werk gerelateerde bezoekers.

Stampersgat Evenals bij het gebied Bosschenhoofd zijn voor het gebied Stampersgat slechts een beperkt aantal herkomstgemeenten te bepalen in verband met het lage bezoekersaantal. De belangrijkste herkomstgemeente is Moerdijk, gevolgd door gemeenten Steenbergen en Roosendaal. In totaal voorzien zij 17% van de bezoekers.

Dit betekent dat de overige bezoekers zich sterk spreiden over andere gebieden of afkomstig zijn uit de gemeente Halderberge zelf. De bezoekers afkomstig uit de drie belangrijkste herkomstgemeenten bestaan voornamelijk uit recreatieve, incidentele bezoekers.

24 Let op: de relatie met omliggende gemeenten wat betreft bezoekersstromen is nu inzichtelijk. Er is ook te zien of dit vooral incidenteel, recreatief of werkgerelateerd is. De hoogte van het percentage geeft een beeld van de sterkte van de relatie. Het belang van regionale afstemming van gemeenten onderling wordt nogmaals benadrukt, keuzes die worden gemaakt voor wonen, werken en detailhandel hebben invloed op bezoek en aankoop.

In tabel 3 is te zien dat er meer loopstromen van Halderberge naar omliggende gemeenten gaan dan andersom.

Opmerkelijk is dat voor Oud Gastel geldt dat dit nagenoeg in balans is of dat er juist meer loopstromen zijn van omliggende gemeenten naar Oud Gastel. Er is in de koopstromen (hoofdstuk 1, figuur11 en 12) ook te zien dat Oud Gastel ook bestedingen trekt van buiten Halderberge, met name op Horeca.

Bezoeken van bewoners van Halderberge aan andere gemeenten

Oudenbosch Bewoners van Oudenbosch richten hun bestemmingen vooral op gemeenten buiten Halderberge (78%). De belangrijkste bestemmingsgemeenten zijn Roosendaal, Breda, Moerdijk, Rucphen en Etten-Leur. Van het totaal aantal bewoners dat zich beweegt naar andere gemeenten is 49% werk gerelateerd. Daarbij concen- treren de werkenden zich voornamelijk op de vijf belangrijkste bestemmingsgemeenten.

Oud Gastel Bewoners van Oud Gastel gaan voor 84% naar bestemmingen buiten de eigen gemeente. Daarbij vormen Roosendaal, Moerdijk, Breda, Steenbergen en Rucphen de belangrijkste bestemmingsgemeenten. 56% van de bewoners gaat om werkredenen naar buitengelegen gemeenten. Voornamelijk Roosendaal en Moerdijk vormen daarvoor de belangrijkste bestemmingsgemeenten.

Hoeven 82% van de bewoners uit het gebied Hoeven bezoekt andere gemeenten dan Halderberge. De belangrijkste bestemmingsgemeenten zijn Etten-Leur, Breda en Roosendaal. 53% van de bezoekers verplaatst zich om werk gerelateerde redenen. Daar vormt Etten-Leur verreweg de belangrijkste bestemmingsgemeente voor.

Bosschenhoofd Van de bewoners van Bosschenhoofd bezoekt 65% andere gemeenten. Gemeente Rucphen is de belang- rijkst bestemmingsgemeente, gevolgd door Roosendaal. 91% van de bezoekers gaat naar deze gemeenten om werk gerelateerde redenen.

Stampersgat Slechts 61% van de bewoners uit Stampersgat bezoekt gemeenten buiten Halderberge. Moerdijk, Roosen- daal en Steenbergen vormen daarbij de belangrijkste bestemmingsgemeenten. 59% van deze bezoekers gaat naar de drie gemeenten in verband met werk.

25 Tabel 3: Bezoekers (afgerond) van Nederlandse gemeenten naar bestemmingen in Halderberge (2e en 3e kolom) en van bewoners van Halderberge naar Nederlandse gemeenten (5e en 6e kolom), september 2018. Bron: Mezuro

26 Geografisch bereik

De navolgende afbeeldingen geven het geografisch bereik van vier gebieden van de gemeente Halderberge weer (Figuren 15 t/m 17). De gebieden zijn in het rood afgebeeld. De afbeeldingen zijn gebaseerd op bezoekersstromen van Nederlandse gemeenten naar Halderberge. Er wordt onderscheid gemaakt tussen het primaire, secundaire en tertiaire gebied. Deze zijn als volgt gedefinieerd: • Primair gebied: 75% van het totaal aantal bezoekers komt uit dit gebied. • Secundair gebied: 75% tot 90% van het totaal aantal bezoekers komt uit dit gebied. • Tertiair gebied: 90 tot 100% van het totaal aantal bezoekers wordt gerekend tot de categorie overig.

Het bereik van het gebied Oud Gastel is het grootst, gevolgd door Oudenbosch, Hoeven en Bosschenhoofd.

Figuur 15: Bereik Oudenbosch, september 2018. Bron: Mezuro

Figuur 16: Bereik Oud Gastel, september 2018. Bron: Mezuro 27 Figuur 17: Bereik Hoeven, september 2018. Bron: Mezuro

Figuur 18: Bereik Bosschenhoofd, sepember 2018. Bron: Mezuro

28 Overzicht ‘Let op!’

• Bezoek is iets anders dan besteden. De koopstromen in hoofdstuk 1 zijn de feitelijke data die laat zien waar men besteedt, de loopstromen geven alleen weer hoe men zich beweegt over de kernen. Wat u met bezoekersstromen kunt zien is eigenlijk het omzetpotentieel voor de kern. De bezoekersaantallen zijn redelijk constant door de week heen (tabel 1). Wellicht goed om eens te kijken wanneer er koopavonden zijn gepland en of dit ook op de dagen is wanneer de kern het meest bezocht wordt (voor sommigen is het vrijdag het drukst en voor sommigen is dat zaterdag). Zondag is het overal het meest rustig, behalve in Hoeven, is daar een verklaring voor te geven? • Duidelijk te zien is dat de sterkste relatie bestaat tussen Oudenbosch, Hoeven en Oud Gastel. Opmerkelijk is dat er veel mensen uit Oudenbosch naar Hoeven en Oud Gastel gaan maar dit is minder dominant terug te vinden in de bestedingen (hoofdstuk 1, figuur 7, 9 en 11). Uiteraard is Oudenbosch de grootste kern, ook wat betreft inwoners en dat verklaart deels waarom de pijlen vanuit Oudenbosch dikker zijn en dus meer mensen vertegenwoordigen. De binding van de bestedingen aan de eigen kernen is sterk en er wordt weinig buiten de eigen kern uitgegeven maar er zijn wel mensen en dus is er potentiele omzet. • De relatie met omliggende gemeenten wat betreft bezoekersstromen is nu inzichtelijk. Er is ook te zien of dit vooral incidenteel, recreatief of werkgerelateerd is. De hoogte van het percentage geeft een beeld van de sterkte van de relatie. Het belang van regionale afstemming van gemeenten onderling wordt nogmaals benadrukt, keuzes die worden gemaakt voor wonen, werken en detailhandel hebben invloed op bezoek en aankoop. In tabel 3 is te zien dat er meer loopstromen van Halderberge naar omliggende gemeenten gaan dan andersom. Opmerkelijk is dat voor Oud Gastel geldt dat dit nagenoeg in balans is of dat er juist meer loopstromen zijn van omliggende gemeenten naar Oud Gastel. Er is in de koopstromen (hoofdstuk 1, figuur11 en 12) ook te zien dat Oud Gastel ook bestedingen trekt van buiten Halderberge, met name op Horeca

29 Bijlage 1. Bronnen BRO, 2009 Grenzeloos winkelen BRO, Boxtel

CBS CBS Statline Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag

Ik Onderneem! Koopstromenonderzoeken MRE Analyzus, Ik Onderneem!, MRE, Provincie Noord-Brabant, Rabobank, 2017

I & O Research, 2015 Koopstromenonderzoek Oost-Nederland, 2015 I & O Research, Enschede

I & O Research, 2016 Koopstromenonderzoek Regio Arnhem-Nijmegen, 2016 I & O Research, Enschede

LISA Landelijk InformatieSysteem Arbeidsmarkt Stichting LISA, Utrecht

Locatus Basisregister Verkooppunten

Panteia, 2016 Omzetkengetallen 2015 ten behoeve van ruimtelijk-economisch onderzoek Panteia, Zoetermeer, 2015

Rabobank Rabobank Koopstromenmonitor Rabobank, Utrecht

Retailagenda, 2015 Retailagenda Platform De Nieuwe Winkelstraat, 2015

30 Bijlage 2. Rabobank Koopstromenmonitor en Rabobank Cijfers en Trends

De Rabobank Koopstromenmonitor brengt op basis van tientallen miljoenen PIN- en incassotransacties van de Rabobank uit 2014 in kaart waar consumenten hun bestedingen doen en waar winkels hun omzet halen. De betalingen van particuliere aan zakelijke klanten van de Rabobank –koopstromen– zijn geijkt aan de landelijke detailhandelsomzet en aan de omvang van de detailhandel en het gemiddelde huishoudinkomen per gemeente. Hierdoor geeft de Koopstromenmonitor inzicht in het ruimtelijke patroon van het koopgedrag van de Nederlandse consument en in de herkomst van de omzet van de Nederlandse detailhandel. Het gaat hierbij alleen om bestedingen door Nederlandse consumenten bij Nederlandse ondernemingen. Bestedingen door buitenlanders bij winkels in ons land en, omgekeerd, door Nederlandse consumenten in het buitenland blijven buiten beschouwing. Het komende jaar zal de Rabobank Koopstromenmonitor worden geactualiseerd.

Rabobank Cijfers en Trends brengt jaarlijks de ontwikkeling in het Nederlandse midden- en kleinbedrijf (MKB) in kaart. Door het beeld uit de jaarverslagen van de klanten van de Rabobank te ijken aan de nationale detailhandelsomzet en de omvang van de detailhandel per gemeente kan een inschatting worden gemaakt van de bedrijfseconomische situatie van het Nederlandse MKB.

31 Bijlage 3. Branche-indeling (Locatus)

Detailhandel artikelen in of om huis Aquarium; Bloemen en Planten; Dibevo; Tuinartikelen; Tuincentrum; Bruin en Witgoed; Radio en Tv; Com- puters; Huishoudelijke Onderdelen; Telecom; Witgoed; Electro; Automaterialen; Rijwielen en Bromfietsen; Doe-Het-Zelf; Bouwmarkt; Bouwmaterialen; Deuren en Kozijnen; Breed-pakket Doe-Het-Zelf; Houthandel; IJzerwaren en Gereedschap; Sanitair-materiaal; Verf en Behang; Babywoonwinkel; Slaapkamers en Bedden; Keukens; Meubelen; Woonwarenhuis; Oosterse Tapijten; Keukens en Badkamers; Badkamers; Verlichting; Parket en Laminaat; Tegels en Plavuizen; Woninginrichting; Woningtextiel; Woondecoratie; Zonwering.

Detailhandel dagelijkse artikelen Diepvriesartikelen; Groente en Fruit; Bakker; Vlaaien; Toko; Turks/Arabische Levensmiddelen; Buitenlands Overig; Chocolaterie; Koffie- en Theewinkel; Delicatessen; Kaas; Kampwinkel; Mini-super; Noten; Poelier; Reform; Slagerij; Slijter; Supermarkt; Tabak en Lectuur; Vis; Zoetwaren; Zuivel; Tank-super; Ziekenhuiswin- kel; Stations-winkel; Levensmiddelen Overig; Apotheek; Drogist; Parfumerie; Persoonlijke Verzorging Ove- rig.

Detailhandel mode en luxeartikelen Badmode; Beenmode; Bont; Bruidskleding; Damesmode; Dames- en Herenmode; Herenmode; Kinder- mode; Leermode; Lingerie; Modeaccessoires; Sportkleding; Textiel-super; Modewarenhuis; Lederwaren; Schoenen; Sportschoenen; Juwelier; Uurwerken; Optiek; Glas/Porselein/Aardewerk; Huishoudelijke Artike- len; Huishoudlinnen; Cadeau Artikelen; Kookwinkel; Rotan en Rietwaren; Antiek/Kunst; Antiek; Kunsthan- del.

Detailhandel overige artikelen Detailhandel Overig; 2e-hands Diversen; 2e-hands Kleding; 2e-hands Boeken; Partijgoederen; Legerdump- winkel; Feestartikelen; Paramedische Artikelen; Hoortoestellen; New Age en Spiritualiteit; Smartshop; Eroti- ca; Sportprijzen; Museumwinkel; Souvenirs; Wereldwinkel; Odd-Shops; Haarden en Kachels; Grafzerken en Natuursteen.

Detailhandel vrijetijdsartikelen Buitensport; Ruitersport; Speelgoed; Modelbouw; Sportzaak; Hengelsport; Vliegers; Watersport; Sportspe- ciaalzaak; Elektronica; Foto en Film; Handvaardigheid; Wol en Handwerk; Munten en Postzegels; Muziekin- strumenten; Naaimachines; Stoffen; Media; Boekhandel; Stripboeken; Beeld- en Geluiddragers; Software en Computergames; Kantoorartikelen.

Diensten Verhuur; Videotheek; Autoverhuur; Aanhangwagen Verhuur; Gereedschap Verhuur; Verhuur Overig; Ambacht; Edelsmid; Schoenreparatie; Kapper; Tatoeages en Piercings; Schoonheidssalon; Kledingrepara- tie; Stomerij; Stoffeerderij; Kleermaker; Pottenbakker; Radio en TV Reparatie; Drukwerk en Copy-service; Foto-ontwikkelservice; Sleutelservice; Honden-trimsalon; Lijstenmaker; Glashandel; Ambacht Overig; Finan- ciële Instelling; Financiële Intermediair; Verzekeringswinkel; Banken; Postkantoor; Postagentschap; Parti- culiere Dienstverlening; Internetcafé; Belwinkel; Fotostudio; Makelaardij; Autowasserette; Fietsenstalling; Wasserette; VVV; Reisbureau; Uitzendbureau; Diensten Overig.

Leisure - drankenverstrekkers Café; Coffeeshop.

32 Leisure - voedselverstrekkers Fastfood; Bezorgen en Afhalen; Grillroom en Shoarma; IJssalon; Lunch en Tearoom; Pannenkoeken; Res- taurant Algemeen; Restaurant Aziatisch Overig; Restaurant Chinees; Restaurant Japans; Restaurant Grieks; Restaurant Italiaans; Restaurant Mexicaans; Restaurant Turks; Restaurant Spaans; Restaurant Indiaas; Res- taurant Zuid-Amerikaans; Restaurant Indonesisch; Restaurant Thais; Restaurant Balkan; Restaurant Gespeci- aliseerd Overig; Visrestaurant; Horeca Overig.

Leisure - verblijfsrecreatie Hotel; Hotel-Restaurant.

Leisure – cultuur en recreatie Cultuur; Bibliotheek; Bioscoop; Galerie; Kunstuitleen; Museum; Theater; Ontspanning; Amusementshal; Casino; Biljart en Snooker; Bowling; Kegelen; Zonnebank; Discotheek en Nachtclub; Partycentrum; Amuse- ment Overig.

Transport en Brandstoffen Non-Food Overig; Carparts; Caravans Trailers; Boten (Verkoop en Reparatie); Autodealer; Autoruiten; Auto- schadebedrijf; Garagebedrijf; Motorfietsen; Autosloperij; Brandstoffen; Tankstation.

33 Bijlage 4. Toelichting GSM-data

In het onderzoek zijn gegevens gebruikt van de mobiele netwerkoperator Vodafone. Wanneer een mobiele telefoon gegevens uitwisselt met een zendmast in het netwerk, is tevens bekend waar de mobiele telefoon zich bevindt. Met ruim 4,5 miljoen abonnees levert dit dagelijks een grote hoeveelheid data op. Het bedrijf Mezuro BV. leidt uit deze data verplaatsingsgegevens en verblijfsgegevens af en hoogt deze op naar de Ne- derlandse bevolking. Zij aggregeert en anonimiseert de gegevens zodat deze noch direct noch indirect zijn te herleiden naar personen.

Voor meer informatie over het waarborgen van privacy, ga naar http://www.mezuro.com/privacy/.

34 Colofon

De inhoud uit dit rapport mag alleen worden gebruikt onder uitdrukkelijke verwijzing naar de bron.

Auteurs • Frits Oevering, RaboResearch • Corneel Nederveen, RaboResearch • Rob Weiss, Ik Onderneem! • Dr. Robert Jansen, Zicht op Data

Vormgeving en eindredactie Ik Onderneem!

Datum Januari 2019

Betrokken partijen De Provincie Noord-Brabant Noord-Brabant heft de ambitie om de regio te versterken. Zij initieert en steunt projecten die hier aan bijdragen. Het project koopstromen, prestatie winkelgebieden, is daar één van.

De Rabobank Het prestatieonderzoek winkelgebieden is op basis van miljoenen pintransacties. Informatie op basis van deze bronnen kan alleen in samenwerking met de Rabobank in verband met eigendom van de data. In de regio Midden- en West-Brabant zijn er 9 Rabobanken actief te weten; Hart van Brabant, Tilburg en omstreken, De Langstraat, De Zuiderlijke Baronie, Breda, Amerstreek, Altena, West-Brabant-Noord en Zuid- west-Brabant.

De Nieuwe Winkelstraat Platform De Nieuwe Winkelstraat is een onafhankelijk kennis- en netwerkcentrum gericht op de toekomst van winkelgebieden in Nederland.

Zicht op Data - Op basis van vragen van gemeenten en provincies selecteren, valideren en combineren zij databronnen tot informatie. Voor dit onderzoek maken zij gebruik van de Mezuro informatie die gebaseerd is op de Vodafone data (www.mezuro.com).

Ik Onderneem! Ik Onderneem! is een projectbureau dat innovatieve projecten initieert en begeleidt op het gebied van ondernemerschap en toekomst bestendige winkelgebieden

Heeft u nog vragen? Wanneer er nog onduidelijkheden bestaan over het onderzoek of het proces, dan horen wij dit natuurlijk graag en geven we graag nog extra uitleg om alles helder te krijgen. Schroom niet om contact op te nemen.

Rob Weiss Leda Koemans [email protected] [email protected] 06 398 368 82 06 836 759 12