10 deVerdieping woensdag 14 maart 2012 Trouw duurzaamheid&natuur natuurdagboek 14 maart 2012 Waddengidsen treuren om de ondergang van het eilandje Simonszand. Maar Rottumeroog en Rottumerplaat kunnen profiteren van de spectaculaire verschuivingen in de Waddenzee. FOTO JEANETTE ESSINK

Ondergang van Aardhommel op wilgenkatje. Simonszand geeft Wakkere hommels Rottum toekomst

Op de drie koude weken na, gingen het andere kleit ze een stuk of tien hommels afgelopen winter nauwe- wiegjes van was die ze uit een klier lijks in winterslaap. Een hommelko- in haar achterwerk tapt. Het geheel ningin kan bij een paar graden al zit in een gezellige bol van een cen- vliegen. Hommels kunnen beter te- timeter of vier, gemaakt van stukjes Ineke Noordhoff gen kou dan bijen. Ze zijn groter en plant. Een hommel heeft krachtige koelen daardoor minder snel af. En kaken, waarmee ze plantendelen omende weken kan de kaart ze hebben een vacht van wat heb ik opknipt. Ze kan er ook gaatjes mee van het Waddengebied op- jou daar. Ze kunnen zich bovendien bijten in bloemen die te diep zijn Knieuw getekend worden omdat zo nodig warm klapperen met hun voor haar lange lebbertong. Dan wind, water en zand zich met grote borstspieren. breekt ze van opzij in. kracht een nieuwe weg aan het ba- Werksters zijn minder koudebe- Ze legt een ei in ieder wiegje, dat nen zijn. Simonszand verdrinkt, zo stendig dan koninginnen. Werksters na een dag of vier uitkomt. Ze verza- stelde de expeditie van de stichting zijn er ook nog niet. Complete hom- melt voedsel voor de larven. Die ver- Verdronken Geschiedenis zaterdag melvolken gaan dood in de herfst. vellen een paar keer tot ze zich ver- vast. Tegelijk kan Rottum tot een vol- Een nieuwe generatie koninginnen poppen en na een paar weken als waardig Waddeneiland uitgroeien. blijft achter, elk in hun eigen nest. hommelwerkster verschijnen. Dan De waddengidsen zitten nog in een In de vroege lente gaan ze op zoek richten ze hun verlaten wiegje in rouwproces: hun favoriete bestem- naar een nieuwe plek voor een ei- als nieuwe voorraadkast en gaan ze ming, Simonszand, is bezig in zee te gen nest. Het oude nest zou een nieuwe voorraden halen voor de verdwijnen. Aan de Noordzeekant enorme voorjaarsschoonmaak verei- nieuwe generatie die inmiddels al in van dit kleine onbewoonde eiland sen –al die uitwerpselen en andere wording is. ten oosten van Schiermonnikoog wa- troep zouden parasieten kunnen ren de laatste 80 jaar duinen ont- huisvesten. Koos Dijksterhuis staan, maar afgelopen winter zijn die Een nieuw nest wordt ingericht weggespoeld. En er is een brede geul met twee voorraadkastjes stuifmeel, www.trouw.nl/groen dwars over de plaat gesprongen die gewonnen uit vroege lentebloemen. Voor eerdere afleveringen en vragen de weg van de vaste wal naar de plaat Wadlopen bij Schiermonnikoog. FOTO ROBIN UTRECHT, ANP Eén voorraadje is voor haarzelf, op over inheemse natuur heeft afgesneden en twee kleinere zeegaten met elkaar verbindt. In ja- nuari was het nog een kleine nieuwe springen. Daar lijkt dit op.” Rottumeroog en Rottumerplaat gaan geul, zaterdag bij extreem laag tij De zeegaten oostelijk en westelijk waarschijnlijk profiteren. De geul die was het een 200 meter brede geul. van Simonszand zijn stevige aan- en de beide onbewoonde eilanden Nederlandse ingenieurs helpen Het eiland kalft snel af, terwijl de afvoerroutes voor water dat de Wad- scheidt, het Schild, is al aan het geul keihard groeit. Dat ervoeren de denzee instroomt. Beide hebben ze dichtslibben. In 2008 zag Albert Oost Palestijnen met waterzuivering waddengidsen Menno de Leeuw en een eigen gebied waaraan ze water al op Rottum hoe water, zand en Tjibbe Stelwagen aan den lijve toen leveren – de kombergingsgebieden. wind gedrieën keihard aan het werk ze afgelopen weekend poolshoogte Door de doorbraak worden nu twee waren om dagelijks massa’s water en Van onze redactie groen het gezuiverde afvalwater –met hulp namen en te water raakten. Ze waren stroomgebieden aan elkaar gekop- zand te verplaatsen. De vaart waar- van zonne-energie en waterkracht – mee met een expeditie van de stich- peld die eerder keurig naast elkaar mee Rottumeroog en Rottumerplaat Het Nederlandse ingenieursbureau weer bruikbaar willen maken voor ting Verdronken Geschiedenis die in lagen. Dat gaat gepaard met een naar elkaar toe groeien – en het Witteveen+Bos gaat een plan ontwik- de landbouw, waren de Palestijnen het wad op zoek is naar resten van enorme dynamiek. Schild dichtslibt –verraste hem toen. kelen voor duurzame afvalwaterzui- onder de indruk,” zegt Johan Lijftogt vroegere eilanden. Terwijl de histori- Er zijn grote zandtransporten op Door de breuk bij Simonszand komt vering in de regio Hebron, op de namens het bureau. ci over de resten van Simonszand lie- gang gekomen die de Waddenzee nu dat proces in een nog hogere versnel- Westelijke Jordaanoever. Uit 23 gega- Momenteel wordt 90 tot 95 procent pen in de hoop nog overblijfselen ingrijpend veranderen. “Wat we nu ling, verwacht hij. digden heeft de Palestijnse Water Au- van het afvalwater op de West Bank aan te treffen van vroegere bewoners Als Rottumeroog en Rottumerplaat toriteit het bedrijf uit Deventer gese- ongezuiverd geloosd. Daardoor raakt van eerdere eilanden, verkenden de aan elkaar vastgroeien, kan de pro- lecteerd voor deze opdracht. Het pro- het grondwater verontreinigd, wat gidsen de geul in de hoop een plek te vincie Groningen de vlag uithangen. ject wordt gefinancierd door de We- weer leidt tot humanitaire proble- vinden waar ze er met groepen door- Als Rottumeroog en Dan heeft ze eindelijk ook weer een reldbank. men. Want de plattelandsbevolking heen kunnen. Maar dat lukte niet. -plaat aan elkaar volwassen Waddeneiland op haar ter- “Vooral van de manier waarop wij in deze regio is volledig afhankelijk Het was nog wel springtij en volle ritorium. Maar er blijft een belang- van grondwater. Ze drinken het en ir- maan. De zon en de maan verster- vastgroeien, kan de rijk verschil met de Friese en Noord- rigeren er hun land mee. Bijkomend ken dan elkaars kracht en op aarde provincie Groningen Hollandse wadden: Rottum is onbe- probleem is dat er door de klimaat- krijg je dan extreme waterstanden. woond. verandering jaarlijks minder neer- Maar zelfs het extra lage water bood de vlag uithangen Albert Oost ziet een buitenkans op- slag valt, waardoor de behoefte aan hen geen ruimte om over te steken. doemen om de Nederlandse kustbe- water alleen maar toeneemt. Koos de Vries, geoloog bij Medusa, scherming op een hoger plan te Witteveen+Bos wil daarom de nieu- bureau voor bodemonderzoek, ver- brengen. Want als de zeespiegel we waterzuivering combineren met telt tijdens de expeditie dat we getui- zien is dat er tussen Schiermonnik- stijgt, kunnen de eilanden het vaste- hergebruik van gezuiverd afvalwater. ge zijn van een systeemverschuiving oog en Rottumerplaat een groot zee- land in de luwte van de beukende “Maar niet door het gezuiverde water in het waddengebied. “We zeggen gat lijkt te ontstaan’, duidt Albert golven houden. Hij wil moeder na- rechtstreeks aan te bieden voor de wel dat eilanden heen en weer zwaai- Oost. Hij is Waddengeomorfoloog bij tuur daar best een handje bij helpen. landbouw”, zegt Lijftogt. “Dat stuit en omdat ze aan de ene kant afkal- Deltares en bij de Universiteit Bijvoorbeeld door wat extra zand te op religieus-culturele weerstanden ven en aan de andere kant aangroei- Utrecht. “Daarin zal Simonszand ten brengen naar het Schild, vandaar zal bij de overwegend islamitische Pales- en, maar in feite zijn het de geulen onder gaan. Vermoedelijk gaat dat de zee dan zelf de groeiende ‘zand- tijnen. Want, hoe gezuiverd ook, het die verschuiven. Het systeem van ei- nu snel gebeuren. In feite is dit het honger’ van de Waddenzee gaan voe- blijft in hun ogen toch afvalwater, en landen en geulpatronen kan jaren- sluitstuk van een ontwikkeling van den door met elk tij meer zand mee afval is onzuiver, niet halal. Daarom lang rustig doorgaan met opbouw en de Lauwers die we vanaf 1927 al za- te nemen het gebied in. De weten- hebben wij voorgesteld met het ge- geleidelijke verplaatsingen. Vervol- gen aankomen.” schapper is benieuwd of hij de zee zuiverde afvalwater het grondwater- gens kan een storm een doorbraak Er ontstaat nu waarschijnlijk één kan helpen om die zandmotor aan te peil omhoog te brengen. In de per- forceren waardoor ontwikkelingen groot zeegat van de Lauwers tussen zetten. “Daarvan kun je ontzettend ceptie van de boeren is dat toch net in een klap een stuk sneller gaan. Rottumerplaat en Schiermonnikoog. veel leren voor het toekomstig kust- Een open riool vol schuim. even anders.” Geulen kunnen soms in een keer ver- Daarin verdwijnt Simonszand, maar onderhoud.”