Rekonstrukcje Cyfrowe Janusz Majewski

CMY CY MY CM K Y M C plakat_50_LAT_205x280_3mm.pdf 12016-01-1113:04:13

MAGAZYN FILMOWY 4 (56) / 2016 Rekonstrukcje cyfrowe Rekonstrukcje TEMAT NUMERU JanuszMajewski WYWIAD

ISSN 2353-6357 WWW.SFP.ORG.PL 4 (56) / 2016 nr 56 kwiecień 2016 Spis treści

SFP/ZAPA 3 RYNEK FILMOWY Cartoon Movie w Lyonie 56 POLSCYRozmowa z Eladem Keidanem 58 ROZMOWA NUMERU Janusz Majewski 10 Rozmowa z Piotrem J. Lewandowskim 60 FILMOWCY Filmoteka Małopolska 62 MISTRZOWIE Andrzej Wajda 64

REFLEKSJE Audiowizualna historia kina 70 10 000 dni filmowej podróży72 Nie ma stolika 74

notacjeMOJA (FILMOWA) MUZYKA

Fot. Kuźnia Zdjęć/SFP Fot. Kuźnia Janusz Hajdun 76

TEMAT NUMERU SWOICH NIE ZNACIE Rekonstrukcje cyfrowearchiwalne 18 Bogdan Mozer 78 NIEWIARYGODNE PRZYGODY POLSKIEGO FILMU Ćwiczenia warsztatowe 80

MIEJSCA Krakowskie Centrum Filmowe ARS 82

STUDIO MUNKA 84

KSIĄŻKI 86 Rys. Zbigniew Stanisławski Rys. DVD/CD 88 WYDARZENIA 90. urodziny Andrzeja Wajdy 26 IN MEMORIAM 90 Orły 28 VARIA 92 NAGRODY Orzeł za Osiągnięcia Życia 30 BOX OFFICE 99 Nagroda PSC 34 TNF – Nagroda za Całokształt Twórczości 36

POLSKIE PREMIERY Kalendarz premier 38

plakat_50_LAT_205x280_3mm.pdf 1 2016-01-11 13:04:13 Rozmowa z Radosławem Markiewiczem 40 Rozmowa z Michałem Rogalskim 42 Rozmowa z Krystianem Matyskiem 44 (56) / 2016 4

ISSN 2353-6357 WWW.SFP.ORG.PLISSN 2353-6357 PREMIERY PO LATACH 2016

Amator 46 / 56 ) (

C M W PRODUKCJI 48 Y

CMY K FESTIWALE ZA GRANICĄ Bergamo 50

MAGAZYN FILMOWY Praga 51 WYWIAD Janusz Majewski Saloniki 52 TEMAT NUMERU Rekonstrukcje cyfrowe POLSCY FILMOWCY NA ŚWIECIE 54

Na okładce: Janusz Majewski Rys. Henryk Sawka Fot. Rafał Placek

MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 SFP/ZAPASFP SFP/ZAPA

Jacek Bromski Prezes SFP

egitymacje Stowarzyszenia Filmowców Polskich posiada bli- nym – w planach jest jego rozbudowa. Dzięki racjonalnej polityce sko 1800 przedstawicieli przemysłu audiowizualnego. Nad- finansowej będziemy mogli wkrótce przeprowadzić się do pierw- Lszedł czas, by siłę tej wspólnoty wykorzystać w ostatecznej szej własnej siedziby w Warszawie – naszym nowym „domem” batalii z tymi, którzy bezczelnie okradają nas z naszych pieniędzy stanie się kamienica przy ulicy Pańskiej 85, związana z niezapo- oraz z tymi, którzy na ten proceder zezwalają. mnianym serialem Jana Łomnickiego. Zakończenie bieżącej kadencji Zarządu Głównego Stowarzysze- Te wszystkie osiągnięcia to historia i teraźniejszość naszego Sto- nia Filmowców Polskich, które zbiega się z jubileuszem 50-lecia warzyszenia. Mądra organizacja nie ogranicza się jednak wyłącznie naszej organizacji, zachęca do spojrzenia na do dbania o status quo, ale odważnie patrzy Było ostatnie cztery lata w nieco szerszym kon- w przyszłość i reaguje z wyprzedzeniem na tekście. Warto pamiętać trudne początki, nadchodzące niebezpieczeństwa. Naszym naj- kiedy to naszą siedzibą były przypadkowe większym wrogiem jest w tej chwili piractwo kawiarniane stoliki, by docenić to, do czego internetowe. Pod sztandarami fałszywie poj- udało nam się dojść. Jesteśmy dzisiaj naj- mowanej wolności cyniczni złodzieje żerują na potężniejszą organizacją reprezentującą naszym talencie. Wraz z postępującą migra- interesy ludzi filmu. Dbamy o debiutan- cją kontentu na platformy cyfrowe, problem tów, twórców aktywnych zawodowo oraz kradzieży własności intelektualnej, pozbawia- o seniorów. ZAPA, wyszarpując na salach jący nas potencjalnych zysków, będzie cią- ciekawie sądowych zaległe należności, wynikające gnął na dno nie tylko przemysł filmowy, ale z Ustawy o prawie autorskim oraz walcząc wszystkie przemysły kreatywne. Przez lata o objęcie tantiemami nowych pól eksploata- rządzący, pomimo jasnych rozwiązań, które im i pewnie cji, gwarantuje nam finansową stabilność. wskazywaliśmy, nie decydowali się na ukró- To dzięki niej możemy dofinansowywać cenie tego zuchwałego procederu, a wręcz wiele przedsięwzięć, takich jak najważ- mu sprzyjali. W wyniku zaniechań Polska

niejsze polskie festiwale, publikację ksią- Fot. Borys Skrzyński/SFP stała się światowym liderem piractwa. Mam żek, czy filmy realizowane w programach nadzieję, że obecny rząd, głosząc pochwałę Studia Munka, które przynoszą nam wiele nagród, a młodym fil- polskiej kultury i innowacyjności, znajdzie w sobie wystarczająco mowcom pozwalają poczuć na własnej skórze, na czym polega dużo odwagi, by wbrew lobbystom międzynarodowych korporacji jeszcze będzie profesjonalna produkcja filmowa, a tym najlepszym dają szanse zadbać wreszcie o interes naszych twórców. na pełnometrażowy debiut. Nasi seniorzy mogą liczyć na bogaty Zapraszam wszystkich członków do uczestnictwa w Walnym pakiet socjalny (pomoc medyczna, finansowa i prawna), w skład Zjeździe Stowarzyszenia Filmowców Polskich, który odbędzie którego wchodzi m.in. możliwość wypoczynku w zakupionym się 23 kwietnia w Warszawie. Pokażmy siłę i jedność naszego Z Jackiem Bromskim, prezesem przez Stowarzyszenie Domu Pracy Twórczej w Kazimierzu Dol- środowiska. Stowarzyszenia Filmowców Polskich od 1996 roku, rozmawia Anna Wróblewska

Współpraca ul. Krakowskie Przedmieście 7 Członkowie Zarządu Koło Kaskaderów SĄD KOLEŻEŃSKI Kuba Armata, Anna Bielak, 00-068 Warszawa Witold Adamek (Przewodniczący) Przewodniczący Anna Wróblewska: Andrzej Bukowiecki, tel.: (48) 22 556 54 84 Filip Bajon Michał Wnuk – Marek Piestrak Józef Gębski, Jerzy Gruza, faks: (48) 22 845 39 08 Witold Giersz Koło Młodych Które momenty w historii Andrzej Haliński, Barbara e-mail: [email protected] Dorota Lamparska (Przewodniczący) Sekretarz ostatnich dwudziestu Hollender, Janusz Kołodziej, www.sfp.org.pl Juliusz Machulski Barbara Hollender – Beata Matuszczak Anna Kot, Krystyna Stowarzyszenie Filmowców Marcin Pieczonka Koło Piśmiennictwa lat Stowarzyszenia Krupska-Wysocka, Andrzej Polskich Allan Starski (Przewodnicząca) Członkowie w największym stopniu Luter, Anna Michalska, Sekretariat oraz Michał Kwieciński – Grażyna Banaszkiewicz Dagmara Romanowska, ul. Krakowskie Marek Serafiński – Koło Producentów Henryk Bielski wpłynęły na obecną strukturę Ola Salwa, Grzegorz Przedmieście 7 Sekcja Filmu Animowanego (Przewodniczący) Marcin Ehrlich i kształt współczesnej Wojtowicz, Anna 00–068 Warszawa (Przewodniczący) Andrzej Roman Jasiewicz – Barbara Kosidowska Wróblewska, Artur Zaborski, tel.: (48) 22 845 51 32, Jerzy Kucia – Sekcja Koło Realizatorów Filmów Magdalena Łazarkiewicz kinematografii? Marcin Zawiśliński, (48) 22 556 54 40 Filmu Animowanego dla Dzieci i Młodzieży Tomasz Miernowski Jacek Bromski: Lata 2003- Stanisław Zawiśliński, faks: (48) 22 845 39 08 (Wiceprzewodniczący) (Przewodniczący) Jan Purzycki Paweł Zwoliński e-mail: [email protected] Andrzej Marek Drążewski – Michał Żarnecki – Andrzej Sołtysik -2004 i potem 2005 – kiedy Bank Millennium SA Sekcja Filmu Koło Reżyserów Dźwięku Andrzej Stachecki powstała Ustawa o kinema- WYDAWCA Reklama Konto: 44 1160 2202 0000 Dokumentalnego (Przewodniczący) Piotr Wojciechowski Stowarzyszenie Filmowców Julia Michałowska 0001 2123 7014 (Przewodniczący) Maciej Karpiński – tografii oraz Polski Insty- Polskich [email protected] Paweł Kędzierski – Sekcja Koło Scenarzystów tut Sztuki Filmowej. To okres ZARZĄD GŁÓWNY Filmu Dokumentalnego (Przewodniczący) KOMISJA REWIZYJNA REDAKCJA Projekt graficzny, DTP Prezesi Honorowi (Wiceprzewodniczący) Andrzej Haliński – Przewodniczący naszych najbardziej twórczych Redaktor naczelny Anna Abratańska Jerzy Kawalerowicz Krzysztof Magowski – Koło Scenografów Zbigniew Domagalski zabiegów i osiągnięć. Pamię- Jerzy Armata Janusz Majewski Sekcja Telewizyjna (Przewodniczący) Druk Andrzej Wajda (Przewodniczący) Krzysztof Wierzbiański – Wiceprzewodnicząca tasz, w jaki sposób lobbowali- Zastępca ArtDruk Witold Będkowski – Koło Seniora Ewa Jastrzębska śmy Ustawę o kinematografii, redaktora naczelnego ul. Napoleona 4 Prezes Sekcja Telewizyjna (Przewodniczący) Anna Głaszczka 05-230 Kobyłka Jacek Bromski (Wiceprzewodniczący) Tomasz Dettloff – Sekretarz ten happening przed Sejmem? www.artdruk.com Janina Dybowska-Person – Oddział Krakowski Łukasz Mańczyk Kompletny odjazd, ale sku- Sekretarz redakcji Wiceprezesi Koło Charakteryzatorów (Przewodniczący) Aneta Ostrowska Nakład: 2100 egz. Janusz Chodnikiewicz (Przewodnicząca) Zbigniew Żmudzki – Oddział Członkowie teczny. Albo w jaki tajemniczy Janusz Kijowski Andrzej Wojnach – Koło Łódzki (Przewodniczący) Irena Strzałkowska sposób udało się znowelizo- Redakcja tekstów Adres redakcji Cyfrowych Form Filmowych Andrzej Rafał Waltenberger – Krzysztof Tchórzewski wać Ustawę o prawie autorskim i korekta Stowarzyszenie Filmowców Skarbnik (Przewodniczący) Oddział Wrocławski Jacek Bromski

Julia Michałowska Polskich Michał Kwieciński Ryszard Janikowski – (Przewodniczący) w 2000 roku, kiedy to do arty- Fot. Borys Skrzyński/SFP

2 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 3 SFP/ZAPA SFP/ZAPA

kułu 70. wprowadziliśmy zapis dwie cztery głosy przeciwko! pomagali. Z różnych powo- z trudem licencji, za którą ale działały razem, korzystając wana była europejska dyrek- Co jest w tej chwili (dawnym Ministerstwie Admi- o nadawcach? Wówczas projekt poszedł do dów – jedni przez pomyłkę, ścieżki w ministerstwie z jednego biura, a nawet z tych tywa o kinematografii. Dzięki najważniejsze do zrobienia na nistracji i Cyfryzacji – przyp. Senatu. Kazimierz Kutz włą- a inni, żeby dopiec tym drugim. wydeptywali Janusz samych ludzi. Ten model, bar- temu finansowanie kinemato- polu praw twórców? red.). Udało nam się dopro- Dzięki tej zasadniczej czył do grupy uprawnionych Chodnikiewicz i Krysia dzo sprawdzający się politycz- grafii byłoby zapewnione prze- Przede wszystkim ochrona wadzić do odejścia wicemini- poprawce, można było jeszcze operatorów. Obie izby Przez pomyłkę? Krupska-Wysocka. Ryszard nie, przenieśliśmy do Polski – to pisami unijnymi. Nie doszło praw w internecie. Technologia stra Igora Ostrowskiego, który zapewnić realne tantiemy Parlamentu nowelizację w tym Senat wprowadził poprawki, Kirejczyk, szef ZAPA mówi, SFP i ZAPA. jednak do jej uchwalenia – rozwija się szybko, prawo za nią jawnie wspierał tzw. otwarty- dla twórców filmowych. kształcie zaaprobowały. które zwalniały operatorów że ludzie wybrali wówczas było to nie na rękę Francuzom. nie nadąża. stów, a po cichu piratów i blo- Wywalczona przez kablowych z obowiązku pła- odpowiedniego człowieka na Zostałeś nawet wiceprezesem Francuska Ustawa o kinemato- kował Ustawę o świadczeniu SFP nowelizacja prawa Wprowadzenie tej poprawki cenia na rzecz PISF. Za nami ciężkie czasy. AIDAA, a jedno z posiedzeń grafii nakłada obowiązek prze- Zarówno prawo autorskie, usług drogą elektroniczną. autorskiego korzystnie było jednak początkiem było Prawo i Sprawiedliwość, W połowie lat 90. dawna poli- FERA odbywało się w Gdyni, kazywania 8 proc. dochodów jak i cywilne, a może przede Rafał Trzaskowski, były mini- zmieniła sytuację twórców; wieloletniej walki o wypłatę również Sojusz Lewicy Demo- tyczna formuła Stowarzysze- pamiętam, że wybrano dystrybutorów, telewizji, wła- wszystkim cywilne. Tworzą ster cyfryzacji, którego swego za wypłatę tantiem stał się tych tantiem. Trudno policzyć kratycznej, który udało się osta- nia się wyczerpała. Po zmianie wówczas na przewodniczącą ścicieli kin na rzecz kinema- się luki, z których łatwo czasu poparliśmy w wyborach, odpowiedzialny użytkownik liczbę procesów, w których tecznie do tego przekonać. Ale ustroju SFP niemal się rozpa- Liv Ullman. tografii (w Polsce – 1,5 proc. – skorzystać, aby rozwijać swój obiecał nam pomoc w doprowa- (np. nadawca, właściciel musiała brać udział ZAPA. Samoobrona tak się zaplątała dło. Na mocy Ustawy o prawie Zanim Polska weszła do Unii, przyp. red.), więc nowe prawo interes cudzym kosztem. dzeniu do uchwalenia Ustawy. kina), a nie producent. 10-letni proces z Polsatem w swoich własnych grach, że autorskim z 1994 roku reżyserzy instytucje europejskie bardzo unijne z pewnością zawie- Zaczęło się niby niewinnie od Ale minister Trzaskowski nas Wcześniej tego nie było, zakończył się wypłaceniem ostatecznie niechcący zagłoso- dostali prawo do tantiem, cóż prawo autorskie w stosunku nam zaległych tantiem z odset- wała za odrzuceniem poprawek z tego jednak, kiedy nikt im nie do utworów audiowizualnych kami. To właśnie ten proces w przekonaniu, że głosuje prze- chciał płacić. Dość dobrze rozu- stosowało system amerykań- spowodował, że sądy zaczęły ciwko Ustawie. miałem prawo autorskie, a wów- ski – więc trudno było ścią- zmieniać stosunek do tego czas była to wiedza deficytowa. gać należności dla autorów typu spraw i przesądzać na Słyszałam, że z uchwaleniem Wcześniej walczyłem o swoje filmowych. Nie doszłoby do naszą korzyść. Gdy myślę o tym Ustawy w korzystnym prawa z ZAiKS-em, z którego nowelizacji w tym kształcie, z perspektywy 20 lat, to widzę, kształcie wiąże się pewien się ostatecznie wypisałem gdyby nie polityczna intryga. że to były te nasze najważ- podstęp. i przeszedłem do belgijskiej W Komisji Kultury pracowano niejsze polityczne osiągnię- W Sejmie procedowany był organizacji SABAM. W SFP nad nowelizacją prawa autor- cia. Wymagały dużej chytro- projekt rządowy. Był z koniecz- zostałem członkiem Zarządu skiego, owszem, ale bez stra- ści, bo przecież nie mieliśmy ności umowny. Opieraliśmy się i od początku zajmowałem się tegicznego dla nas artykułu żadnej większości, która by nas na wzorach francuskich. Wal- tworzeniem ZAPA i prawami 70. Nie było mowy, aby odpo- poparła w Parlamencie. Musie- demar Dąbrowski, ówczesny autorskimi filmowców, ale żeby wiednią poprawkę wprowa- liśmy ją zdobywać sposobem. minister kultury, skreślił nam cokolwiek zrobić, za każdym dziła przewodnicząca komisji A tego nas z kolei nauczyło z tego projektu wszystko to, co razem musiałem mieć zgodę Iwona Śledzińska-Katarasiń- nasze poprzednie doświadcze- nie miało szansy być zaakcep- całego Zarządu, co skutecznie ska, bo ona za głównych twór- nie z rządami AWS, która tor- towane przez rząd. Chcieliśmy, paraliżowało działania. Poprosi- ców kultury filmowej zawsze pedowała i odrzucała Ustawę żeby projekt rządowy poszedł łem nawet o carte blanche, ale uważała operatorów telewizji o kinematografii, udając, że do Sejmu, gdzie w specjalnie mi nie dali. Potem przyszedł kablowej. Kiedy projekt był nad nią proceduje. Przewodni- powołanej podkomisji chcieli- Zjazd i trzeba było wybrać dopracowywany w podkomi- czący sejmowej Komisji Kul- śmy uzyskać właściwy kształt nowego prezesa. Do kandydo- sji, umówiłem się z posłem tury „pracował nad właściwym Ustawy, wzorując się na naszym wania namówił mnie Felek Falk. Piotrem Gadzinowskim, że na kształtem Ustawy” po to, żeby doświadczeniu z prawem autor- Zrozumiałem, że jeśli mam coś ostatnim posiedzeniu dopisze ona nigdy nie wyszła z komi- skim. Stowarzyszenie grupu- zorganizować, powinienem tych nadawców. Ponieważ pra- sji. W momencie, kiedy udało jące niezależnych producentów, zostać prezesem. Wygrałem, ale wie nikt już na tym ostatnim się doprowadzić do uchwale- nie wiedząc o tym, oprotesto- niewielką większością głosów, posiedzeniu się nie pojawił, to nia Ustawy o kinematografii wało projekt rządowy. Dlatego raptem kilkunastoma. się udało. Następnie gotowa w 2005, zmienił się rząd. Plat- musieliśmy zwołać Nadzwy- ustawa miała iść do Komisji. forma Obywatelska zwyciężyła czajny Zjazd SFP. Na Zjazd Mam wrażenie, że podczas Dom Pracy Twórczej „Stara Łaźnia” w Kazimierzu Dolnym Na to posiedzenie zaprosiłem wybory. Ostatnie osiem lat to przyszedł Piotr Gadzinowski, tych pierwszych kadencji Fot. Doraczyński/SFP Sylwester Andrzeja Wajdę, który akurat w gruncie rzeczy nieustanna szef podkomisji, przyszedł Wal- intensywniej niż obecnie dostał Oscara za całokształt walka o to, żeby to, co zdoby- demar Dąbrowski i zapewnili działałeś na arenie nam pomagały. W latach 2002- rałoby mniejsze obciążenia. pirackich telekomów. Ale 10 zawiódł. Okazało się, że gra na twórczości. Gdy dowiedział się liśmy, nie zostało zniweczone. wszystkich, że Ustawa nabierze międzynarodowej. -2004 zorganizowaliśmy kilka Francuzi bali się, że dyrektywa lat temu ściągnięcie nielegal- dwa fronty. Uczynił Ostrow- o tym marszałek Maciej Pła- Oczywiście Ustawa ma swoje w podkomisji innego kształtu. Przyglądałem się, jak dzia- wielkich kongresów i konfe- może pogorszyć ich warunki, nego pliku trwało 12 godzin, skiego przewodniczącym Rady żyński, to zapowiedział swój błędy, ale baliśmy się cokolwiek Akcje te tworzyły nową rzeczy- łają europejskie organizacje rencji propagujących zmiany pewnie zresztą słusznie. była to zabawa dla fanów. Tech- ds. Cyfryzacji i w dalszym udział w tym szczególnym zmieniać, bo gdybyśmy otwo- wistość wokół struktury kine- FERA i AIDAA. FERA – Euro- w strukturach kinematografii. Występowałem w Parlamen- nika poszła do przodu i oka- ciągu pozwolił mu blokować wydarzeniu. Wajda w przemó- rzyli sprawę, to nie wiem, co matografii. Takie były główne pejska Federacja Reżyserów Przyjeżdżali na nasze zapro- cie Europejskim w naszych zało się, że dwugodzinny film Ustawę e-commerce, od 10 lat wieniu poruszył sprawę sytu- by zrobiła PO. polityczne zadania Stowarzy- Filmowych reprezentowała szenie europosłowie, szefo- sprawach. To były ostre akcje. można ściągnąć w ciągu dwóch wymaganą przez unijną dyrek- acji twórców. Przewodnicząca szenia, w momencie, kiedy prawa twórców, upominała się wie europejskiej Komisji Kul- Potem jednak ograniczy- godzin. Podczas ostatnich dni tywę. Potem przyszedł mini- nie ośmieliła się wystąpić Gdybyś teraz chciał w kilku zostałem wybrany na prezesa. o dobro reżyserów. Natomiast tury, a nawet przewodnicząca łem działalność międzyna- mieliśmy dwa ważne spotkania. ster Andrzej Halicki, któremu przeciwko twórcom filmowym słowach podsumować, co AIDAA skupiała organiza- Europarlamentu, różni znający rodową, bo tu, na miejscu, Spadają wpływy z abonamen- bycie ministrem najwidoczniej w obecności laureata Oscara w największym stopniu Zostałeś prezesem SFP cje zbiorowego zarządu pra- się na sprawie i życzliwi Pol- było już lepiej i inni zaczęli tów nc+, Polsatu, HBO. Spoty- potrzebne było jedynie w CV, i marszałka. Nasza noweliza- zaważyło na sukcesie Ustawy, w 1996 roku, na miejsce wami autorskimi i pokrewnymi, sce ludzie, którzy lobbowali nam zazdrościć sukcesu. A tu kamy się z nimi, żeby wspól- bo przez rok w ogóle nic nie cja poszła do Sejmu, a tam jaki czynnik byś wskazał? Jerzego Domaradzkiego, które domagały się regulowa- na naszą korzyść. Aspirująca trzeba było bronić tego, co już nie to wyzwanie podjąć. Ale te robił. A tymczasem nieuczciwe już nasz lobbing był tak sku- Bardzo intensywny lobbing, który wyjechał do Australii. nia żądań finansowych. Każda do Europy Polska była wtedy zdobyliśmy, ale też zająć się młyny mielą powoli. Zmagamy przedsiębiorstwa ciągną miliar- teczny, że ostatecznie mieli- pozyskiwanie różnych sił poli- Działała już ZAPA, na z nich na zewnątrz reprezento- traktowana z dużą życzliwo- innymi sprawami. Było wiele się z dywersyjną działalno- dowe zyski z obrotu kradzio- śmy podczas głosowania zale- tycznych do tego, żeby nam podstawie wywalczonej wała inne interesy reżyserów, ścią. Chcieliśmy, aby procedo- więcej do zrobienia. ścią w Ministerstwie Cyfryzacji nym contentem. I kolejny rok

4 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 5 SFP/ZAPA SFP/ZAPA

Ostatnia dekada to także znaczące zmiany, jeśli chodzi o nieruchomości. SFP ma wreszcie swoją siedzibę i dom pracy twórczej. Co dalej? Lokal przy Krakowskim Przed- Intensywny mieściu 7 oddaliśmy do użytku w 2008, spłacając jego zadłuże- nie i podpisując umowę z mia- stem. Przeprowadziliśmy generalny remont. Jednak status tej nieruchomości jest niepewny. jubileuszowy Wiedząc, że nie będzie to wiecznie trwało, rozglądaliśmy się za odpowiednim lokalem. Wyne- gocjowaliśmy więc dobrą cenę i kupiliśmy kamienicę na Pań- skiej. Na razie się tam nie prze- prowadzamy, tu nam wygod- niej, ale własna siedziba jest. Wcześniej odzyskaliśmy kino Kultura, wyremontowaliśmy, otworzyliśmy tam restaura- Przyszła siedziba SFP przy ulicy Pańskiej 85 cję. Na dom pracy twórczej

Fot. Borys Skrzyński/SFP ostatecznie wybraliśmy Starą Łaźnię w Kazimierzu Dolnym. rok 2015 na polskim rynku działają Rady PISF masz bezpośredni kinowych. Czy program Nabyliśmy ją od miasta na firmy, które nie płacą tu podat- wpływ na wybór projektów produkcji potoczył się aukcji w lutym 2014 roku, ków, za to skutecznie drenują dofinansowanych? zgodnie z założeniami sprzed a już 1 sierpnia było otwarcie. rynek. Spotkaliśmy się ostat- Bezpośredniego wpływu nie dekady? nio z nowymi władzami mini- ma nawet w pełni dyrektor, Nie tylko zgodnie. Efekty są Najważniejsze priorytety na sterstwa; mam nadzieję, że który podejmuje decyzję pod lepsze, niż mogliśmy przewi- najbliższe lata, to...? w SFP-ZAPA teraz coś się ruszy. Powstała wpływem decyzji ekspertów. dzieć. Trzeba pilnować tego, co jest. organizacja Kreatywna Polska, Może korygować ich decy- Co chwilę zmienia się sytuacja łącząca wszystkie przemysły zje, korzystając z własnej puli. Pamiętam, że początkowo polityczna. kreatywne obecne na polskim Owszem, jako przewodniczący miały to być głównie: notacja rynku – kinematografię, telewi- czuwam nad prawidłowym rzeczywistości i ćwiczenie Filmowcy obawiają się Marlena Wilcan zje, wydawców prasy i książek, przebiegiem tych procesów. warsztatowe. o przyszłość PISF. muzyków, fotografików i inne. Byłem pierwszym przewodni- Tak, trzymaliśmy się dość ści- Pilnujemy sytuacji wokół PISF SFP-ZAPA od ponad dwudziestu lat skutecznie chroni twórców Będziemy przygotowywać czącym Rady PISF, kiedy Insty- śle tych założeń. Te pierwsze i innych ważnych instytucji fil- masowy atak: do ministerstwa tut powstawał, na początku, filmy może były trochę prza- mowych. Pracujemy nad pro- i producentów filmowych. Przekłada się to na wysoki poziom cyfryzacji, kultury, do prokura- kiedy jego sytuacja była śne, ale interesujące; spodo- gramem rozwoju filmów histo- tury, wszędzie. Tym bardziej, że jeszcze niepewna. Zostałem bały się, telewizja je pokazy- rycznych, zawsze brakowało inkasowanych wynagrodzeń, wypłat dla uprawnionych, jak i rosnącą przyłączył się do nas Canal+, wybrany na przewodniczącego wała i coraz częściej festiwale. nam na nie pieniędzy. Jeszcze liczbę reprezentowanych autorów i producentów. Działamy w oparciu podmiot zagraniczny, któremu także ostatnio. Rada pilnuje, Nagle okazało się, że „trzy- przed wyborami zwróciliśmy rząd w umowie handlowej aby wszystko sprawnie funk- dziestki” stają się niezwykle się do prezydenta Andrzeja o najwyższe międzynarodowe standardy jakości. Potwierdzeniem tego zagwarantował warunki prowa- cjonowało. System został już popularne wśród młodych Dudy o stworzenie programu jest certyfikat ISO, który SFP-ZAPA posiada od 2007 roku, jako jedyna dzenia działalności gospodar- wypracowany, więc nie ma tu ludzi, są odbierane jako głos wsparcia filmów historycznych. czej, dysponuje więc rygorem rewolucji. Pilnujemy odwołań, pokolenia. Filmy z tych progra- Prezydent się na naszą inicja- w Polsce organizacja zbiorowego zarządu prawami autorskimi. prawnym, którego my, oby- żeby procedura była uczciwa. mów zaczęły bywać na najlep- tywę zgodził, choć teraz pro- watele polscy, nie mamy. Nas Ważne, żeby można było oce- szych imprezach filmowych, jekt ten przejął resort kultury. każdy rząd może robić w konia nić zasadność odwołań w gro- zdobyły nominacje i nagrodę W tym roku mają powstać dwa roku na rok zwiększa się licz- intensywnych negocjacji na po- nie na terminowość repartycji. śmy na drogę prawną. Na prze- bezkarnie. nie samej Rady. EFA, były pokazywane na Sun- filmy. Pracujemy cały czas nad ba uprawnionych reprezen- lu nadań telewizyjnych. Gdy ZA- Utrzymujące się na wysokim po- strzeni ostatnich lat sądy wielo- dance. Pełnometrażowe filmy wprowadzeniem legislacji, która Ztowanych przez SFP-ZAPA. iKS zaprzestał pobierania wyna- ziomie wpływy finansowe na polu krotnie zasądzały roszczone przez Ciągła wojna. Nie ma ani Mija 10 lat, odkąd ruszył zdobyły nagrody za debiut pozwoli skutecznie walczyć Na koniec 2015 roku chroniliśmy grodzeń dla reprezentowanych reemisji to przede wszystkim re- nas wynagrodzenia. W rezultacie chwili spokoju? projekt „30 Minut”. Potem w Polsce i na świecie. Taki pro- z piractwem. Przypomnę to, co ponad 4000 autorów i niemal 500 przez nas scenarzystów, renego- zultat naszej konsekwentnej poli- część użytkowników, nierzadko Mam nadzieję, że walka będzie pojawiły się inne programy: gram wspierania debiutantów powiedział Andrzej Wajda, nasz producentów. Znacząco wzrosła cjowaliśmy kontrakty jednocze- tyki procesowej. Jeszcze kilka lat po latach niepłacenia, zdecydo- zwycięska, niestety, to musi „Pierwszy Dokument” jest unikatem w skali świa- prezes honorowy, na swoim liczba scenarzystów, którzy po- śnie z niemal wszystkimi nadaw- temu duża część operatorów, tak- wała się uregulować należności trwać latami. i „Młoda Animacja”, towej. Kiedy mówiłem o tym przyjęciu urodzinowym – SFP wierzyli nam swoje prawa (pod cami. Większość rozmów została że tych największych, nie płaci- względem SFP-ZAPA. Momen- następnie ruszyło Studio podczas wykładu na uniwer- musi się pierwsze orientować koniec ubiegłego roku było ich już sfinalizowana, a kwoty należ- ła w ogóle lub regulowała należ- tem przełomowym dla uporząd- Jakbyś się odniósł do Munka. Lękiem wysokości sytecie w Teksasie, tamtejsza w sytuacji, bronić środowiska ponad 1700). ne twórcom płacone bez pośred- ności według zaniżonych stawek. kowania reemisji i ugruntowania powtarzanych czasem opinii, Bartka Konopki SFP młodzież filmowa przecierała i działać na rzecz środowiska – Jubileuszowy rok 20-lecia ist- nictwa ZAiKS-u będą trafiać do Ponieważ negocjacje z nimi nie dochodzonej przez nas stawki 2,2 że jako przewodniczący zaczęło produkcję debiutów oczy ze zdumienia. zależnie od okoliczności. nienia SFP-ZAPA był okresem nas wcześniej i częściej, co wpły- przyniosły rezultatów, wystąpili- proc. była nasza wygrana w 2013

6 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 7 SFP/ZAPA SFP/ZAPA

roku w sporze sądowym z niepła- rego obecnie są inkasowane oraz cie od ponad 600 osób wynika, że Agnieszka brze, że ktoś sprawdza, pilnuje „Dlaczego warto powierzyć ga klienta jest na wysokim cącym wówczas operatorem UPC. dzielone opłaty za czyste nośniki. 88 proc. z nich ocenia naszą pra- Smoczyńska, reżyserka i wkłada dużo pracy, by wyeg- swoje prawa ZAPA? Bo jest poziome. Tam każdy ma dla Obecnie mamy podpisanych Jednym z głównych postulatów cę jako dobrą lub bardzo dobrą. i scenarzystka: zekwować i wypłacić pieniądze w moim przekonaniu, orga- mnie czas, nigdy nie mu- ponad 290 umów z operatora- jest konieczność aktualizacji kata- Wśród mocnych stron SFP-ZAPA z należnych mi tantiem. Jest nizacją profesjonalną, skru- szę długo czekać na odpo- mi. Pod względem liczby abo- logu objętych tą opłatą urządzeń, wymienione zostały: skuteczność jeszcze jedna ważna sprawa. pulatną i co najważniejsze wiedź, czuje się autentyczną nentów obejmują one ponad 90 poprzez dodanie m.in. smartfo- w pozyskiwaniu tantiem od użyt- W naszej branży jest duża ro- bardzo skuteczną w dba- chęć pomocy autorom, a nie proc. rynku. Pozostała część to nów i tabletów. Dążymy także do kowników, terminowość wypłat, tacja, pojawiają się młodzi, am- niu o »ściąganie« należnych przymus z wykonywanej w większości małe podmioty, do tego, aby stać się bezpośrednim jakość obsługi i transparentność. bitni, często tańsi wykonawcy. twórcom tantiem. W spo- pracy. Nurtuje mnie tylko których dotarcie bywa czasochłon- inkasentem opłat. Niektórzy twórcy osobiście Przez to dla nas starszych, tej sób przejrzysty i szczegóło- jedna, za to poważna kwe- ne. Sukcesywnie jednak obejmu- Jednak ochrona twórców to nie podzielili się swoimi opiniami pracy bywa mniej. Dlatego to, wy »śledzi losy dzieła«, czy- stia. Gdyby udało się, aby jemy umowami kolejnych użyt- tylko inkasowanie i przekazywa- na temat działalności naszej or- co robi ZAPA, jest gwarantem, li wylicza emisje, aktualizuje ZAPA rozwiązała problem kowników. nie należnych im wynagrodzeń. ganizacji. Oto jak oceniają oni że w przyszłości nie zostanę repertuar, słowem robi to, kin wielosalowych, które Jeśli chodzi o wyświetlanie, do Lobbujemy także – zarówno na po- SFP-ZAPA: bez środków do życia”. na co ja nie miałbym cza- od lat nie płacą należnych niedawna małe kina oraz domy ziomie krajowym, jak i unijnym – su, zdolności, energii i fa- twórcom tantiem, podczas kultury płaciły nam i ZAiKS-o- za zmianami legislacyjnymi, które Borys Lankosz, chowej wiedzy. Więc czuję gdy małe kina, które przewi na podstawie jednej umowy obecny poziom ochrony pozwolą wiceprzewodniczący Marta Plucińska, się bezpiecznie i pod facho- News Fot. Viphoto/East cież nie mają takich wpły- zawartej z ZAiKS-em na stawkę zwiększyć (m.in. poprzez skutecz- Gildii Reżyserów producentka: wą opieką. Poza tym oprócz ducentki dowiedziałem się, wów z wyświetlania jak mul- 2,1 proc. Obecnie każda ozz mu- niejsze przepisy prawne umożli- Polskich: materialnego wymiaru, lubię że za wykorzystanie moich tipleksy, płacą od dawna. si dążyć do zatwierdzenia swoich wiające walkę z piractwem, przy- Fot. Borys Skrzyński/SFP ZAPĘ, bo mi się dobrze ko- utworów otrzymam dodat- Gotów byłbym nawet oddać tabel. Zdecydowaliśmy się więc znanie prawa do wynagrodzenia „Uważam że warto robić arty- jarzy z wybitnym muzykiem kowe pieniądze. Pomyśla- część z należnych mi wyna- rozdzielić dotychczasową łącz- za wykorzystanie utworów w in- stycznie ryzykowne projekty. Frankiem Zappą...”. łem wtedy, że tak się dzieje grodzeń, by przyspieszyć tę ną stawkę i podpisywać odręb- ternecie). Staramy się także nie W sprawach tantiem nie ryzy- w normalnym świecie. Od te- sprawę. Chciałbym również ne umowy z podmiotami wyświe- dopuszczać do wejścia w życie re- kuję, dlatego do ZAPA powie- go czasu, dzięki ZAPA, regu- być przez ZAPA w tej kwe- tlającymi filmy według należnej gulacji uderzających w interesy rzyłam swoje prawa jako reży- Mitja Okorn, larnie otrzymuję należne mi stii informowany na bieżą- nam stawki 0,95 proc. Do chwili twórców (np. ponad miarę rozsze- serka i scenarzystka, bo wiem, reżyser tantiemy. Ważne jest też dla co. Ale to byłaby już wisien- obecnej doprowadziliśmy do za- rzających dozwolony użytek, czy- że jestem jak najlepiej repre- i scenarzysta: mnie, że ZAPA dba o to, aby ka na torcie, bo w Słowenii, warcia ponad 330 takich umów, li możliwość korzystania z czyjejś zentowana nie tylko w kraju, „Po raz pierwszy zetknąłem pobierać tantiemy z różnych skąd pochodzę, tak dobrze co pod względem liczby podmio- twórczości bez konieczności uzy- ale też za granicą”. się z ZAPA podczas kręce- wykorzystań. Ja już nie mu- działającej organizacji nie tów stanowi zdecydowaną więk- skania na to zgody i bez zapłaty nia serialu 39 i pół. Od pro- szę się o nic martwić. Obsłu- ma”. szość rynku. Musimy jednak pa- wynagrodzenia). miętać, że te kina uzyskują tylko Wobec dużej skali piractwa od Bartek Prokopowicz, ok. 10 proc. wszystkich wpływów kilku lat stale monitorujemy wy- autor zdjęć, reżyser: Kiljan/SFP Fot. Kuba z biletów. Pozostała część wpły- brane serwisy internetowe nie- „ZAPA działa w przejrzysty Koleżanki i Koledzy, wów niemal w całości generowa- legalnie udostępniające filmy sposób. Regularne i szczegó-

Fot. Borys Skrzyński/SFP kiedy do Was piszę, jest jeszcze marzec, zaczął się Wielki Tydzień. Nareszcie, w te na jest przez trzy największe sie- i w oparciu o odpowiednie pro- łowe raporty pomagają mi ci kin – Cinema City, Multikino cedury żądamy usunięcia linków „Mam poczucie, że ZAPA do- w rozpoznaniu, skąd pochodzą dni przedświąteczne przyszła wiosna i słońce. Mieszkam na skraju Warszawy, pod oraz Helios. Ponieważ zerwały do pirackich treści. W zeszłym ro- brze dba o moje wynagrodze- tantiemy, a program ZAPA on- lasem i z zachwytem podziwiam cud odrodzenia się przyrody. Ten coroczny spektakl one rozmowy z nami odnośnie ku głośno było o wygranym przez nia autorskie, cieszę się, że line ratuje przed biurokracją jest zawsze dla mnie niezwykły. Zimowe dni są krótkie i ciemne – wydawać by się uregulowania tantiem, byliśmy nas procesie z Chomikuj.pl. Sąd powierzyłem jej swoje pra- w postaci metryk. Dzięki ła- mogło, że z tej szarości i zimna nic już się nie obudzi. A tu znowu się udało – ptaki zmuszeni złożyć przeciwko nim nałożył na właściciela portalu sze- wa. Cenię ją za profesjona- twej dostępności do metryk zaczęły swoje koncerty, zakwitły krokusy, przylaszczki, na pozwy. Pierwsze posiedzenia są- reg obowiązków obejmujących lizm i transparentność, ale wi- i ZAPA online jestem na bie- krzewach pokazują się pierwsze liście, drzewa dów w tych sprawach już się odby- blokowanie dostępu do kopii dzę też wyzwania, które przed żąco informowana o ewentual- zaczynają „ożywać”. Otrzymacie ten ły. Liczymy, że procesy te w nie- utworów bezprawnie udostęp- nią stoją. Myślę tu o braku nych konfliktach oraz spływa- długim czasie zakończą się po nianych w domenie Chomikuj. egzekwowania tantiem od jących tantiemach”. „Magazyn…” w kwietniu, ale ja piszę naszej myśli. pl i blokowanie dostępu do linków multipleksów. Trzy najwięk- do Was w czasie szczególnym, więc Nasze działania procesowe i ne- prowadzących do strony Chomi- sze sieci kinowe: Cinema Ci- zamiast odnosić się do artykułów gocjacje przynoszą wymierne re- kuj.pl, znajdujących się na każdej ty, Helios i Multikino od lat Bodo Kox, reżyser w bieżącym numerze, przypomnę Fot. Borys Skrzyński/SFP zultaty także na innych polach. Po- z pięciu pierwszych stron wyni- uchylają się od ich wypłaca- i scenarzysta: słowa z Ewangelii Świętego Jana: mimo stale rosnącej eksploatacji ków wyszukiwania w wyszukiwar- nia, mimo że obliguje je do „W mojej pracy reżysera, ope- „Jeżeli ziarno pszenicy wpadłszy utworów w internecie kosztem tra- kach Google lub Bing. Ta wygrana, tego ustawa. Jeśli się pomy- ratora często bywa tak, że dłu- w ziemię nie obumrze, zostanie dycyjnego korzystania z filmów mimo że na razie w pierwszej in- śli o rosnącej liczbie widzów go czekam na nowy projekt. na płytach DVD, zwiększają się stancji, jest dla nas bardzo ważna, na polskich filmach, z których Gdy już taka okazja się zda- tylko samo, ale jeżeli obumrze, kwoty inkasowane z tytułu zwie- bo potwierdza możliwość nakła- sieci te czerpią coraz więk- rza, zapominam o tym, że jest przynosi plon obfity”. Przyroda lokrotnień. Systematycznie eg- dania na pośredników interneto- sze zyski i o tym, że małe ki- to także moja praca, z której „filmowo” obrazuje te słowa… zekwujemy również tantiemy od wych przez polskie sądy obowiąz- na w małych miejscowościach muszę utrzymać siebie i swo- Składam Wam spóźnione, pozostałych użytkowników, m.in. ków aktywnego przeciwdziałania rozliczają się na bieżąco, trud- ją rodzinę. Idąc na daleko po- ale bardzo serdeczne życzenia – hoteli, a także organizacji zagra- naruszeniom praw autorskich. no nie zauważyć niesprawie- sunięte ustępstwa wobec pro- wiosennego odrodzenia – w życiu nicznych. Dążąc do usprawnienia działal- dliwości. Wieloletnie procesy ducenta, czuję się potem Fot. Kędzierska/SFP Adrianna prywatnym i zawodowym. Pod koniec ubiegłego roku ności ZAPA pod kątem oczekiwań sądowe, które ZAPA wyto- wykorzystany i mam wyrzu- wraz z kilkoma innymi organi- naszych członków, co roku prze- czyła operatorom kablowym ty sumienia wobec rodziny. Na zacjami ponownie złożyliśmy do prowadzamy wśród uprawnionych zakończyły się jej wygraną. szczęście są też jasne momen- Krystyna Krupska-Wysocka MKiDN propozycję nowelizacji ankietę satysfakcji. Z odpowiedzi Wierzę, że i w tym sporze ZA- ty, w postaci tantiem z wyko-

rozporządzenia, na podstawie któ- otrzymanych w ostatniej ankie- PA zwycięży”. rzystania moich filmów. Do- Kiljan/SFP Fot. Kuba

8 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 9 Rozmowa numeru: Janusz Majewski

Uciekać przed zaszuflad kowaniem Z Januszem Majewskim rozmawia Jerzy Armata Fot. Andrzej Dąbrowski/FOTONOVA

10 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 11 Rozmowa numeru: Janusz Majewski Uciekać przed zaszufladkowaniem

Jerzy Armata: Zanim dostał wiedziałem, że przecież nie Dorobku własnego jeszcze Szkoła zaczęła mnie wchłaniać tandecie. Razem z kilkoma się pan do Szkoły Filmowej ten gość, który siedzi w kabi- pan nie miał, więc postanowił coraz bardziej. Ten pofabry- kolegami sprawiliśmy sobie w Łodzi, skończył pan archi- nie i puszcza film, że przecież pan skończyć architekturę. kancki pałacyk, tych kilkunastu takie stylizowane na demobil tekturę na Politechnice Kra- ten film ktoś musiał zrobić… Poza tym moi rodzice uważali, studentów z minami zwycięz- płaszcze. Ten mój prochowiec kowskiej, ale pracę magi- Jeszcze we Lwowie skon- że nonsensem jest pójście do ców, na których patrzyłem jak wpadł w oko innemu profe- sterską poświęcił wytwórni struowałem sobie – z pudła, szkoły filmowej, bo wówczas na półbogów, to wszystko robiło sorowi, słynącemu z elegan- filmowej. Więc jak to jest, jakiejś tuby, szkła powiększa- produkowano jeden, dwa tytuły ogromne wrażenie. cji Antoniemu Bohdziewi- architektem chciał pan być jącego – epidiaskop, dzięki rocznie, więc debiutu mógłbym czowi. Najpierw mnie dręczył czy filmowcem? któremu można było rzutować nie doczekać. Inny świat, a wokół sier- na egzaminie, a potem wziął Janusz Majewski: To obrazki na ścianę. I wtedy zro- miężna rzeczywistość PRL-u. na stronę i pyta: „Kto panu wszystko miało pewien ukryty biłem pierwszy film, wycinając Inaczej z architekturą, po woj- Zapragnąłem koniecznie się uszył ten płaszcz?”. Jak powie- sens i cel. Na punkcie filmu Koziołka Matołka, i sklejając nie akurat było wiele do zbu- tam dostać. dział, że muszę go zawieźć do oszalałem już jako dziecko. kolejne obrazki w taśmę. Nie- dowania. tego krawca, zrozumiałem, że A właściwie na punkcie kina. stety, książeczka była druko- Na architekturze było nas na Czy konsultacje u Wohla spo- pewnie się dostałem. I faktycz- Do tej pory staram się oglądać wana dwustronnie, więc połowę pierwszym roku ponad dwieście wodowały, że łódzkie studia nie zostałem przyjęty, a Wohl filmy w kinie, nie lubię domo- obrazków musiałem przekal- osób. Potem, gdy poszedłem do rozpoczął pan od wydziału mi załatwił urlop dziekański wych projekcji, a już w ogóle nie kować… Szkoły Filmowej w Łodzi, było operatorskiego, nie reżyser- w pierwszym semestrze, żebym rozumiem ludzi, którzy oglądają nas sześciu na roku. skiego? mógł skończyć dyplom z archi- filmy w laptopie… By zachować ciągłość akcji W wyniku rozmów ze Stasiem – tektury. Tak więc studia opera- w montażu. Studiując architekturę, jed- bo szybko się zaprzyjaźnili- torskie zacząłem od drugiego …czy w telefonie komórko- Co więcej, zaangażowałem sio- nak ciągnęło do kina. Pańska śmy – zorientowałem się, że semestru pierwszego roku, ale wym. strę do czytania tekstu, który praca o wytwórni filmowej bardziej interesuje mnie praca na trzecim roku zorientowałem Tym bardziej. To oznacza, że towarzyszył przesuwanym jest tego najlepszym dowo- reżysera niż operatora. Jednak się, że to jednak nie to, i jeśli chodzi im wyłącznie o tre- przeze mnie obrazkom rzuto- dem. starałem się na wydział ope- chcę naprawdę robić coś swo- ściowy komunikat poda- wanym na ścianę. Robiliśmy Wszystko to sobie wykombino- ratorski, po pierwsze, wyda- jego, to muszę przenieść się na wany przez film, ale nie czują takie projekcje przy zasłonię- wałem z dość chytrą premedy- wało mi się, że będzie łatwiej, reżyserię. potrzeby obcowania z kinem tych oknach, przyciemnionym tacją. Byłem związany z Katedrą bo czułem sympatię Wohla, po jako sztuką. świetle… Ogromnie mnie to fra- Wielu naszych reżyserów róż- powało. nych pokoleń jest z wykształ- Projekcja stanowi dla pana Zawsze starałem się robić jak najlepsze cenia operatorami, m.in. Woj- swego rodzaju rytuał. Często pan chodził do kina? kino. Fascynowała mnie zawsze sama ciech Smarzowski, Jan Jakub Od dziecka fascynowało mnie Kino tak naprawdę zaczęło Kolski, Marcin Koszałka czy kino jako miejsce, gdzie się się dla mnie w Krakowie, po jego istota jako spektaklu obrazu, ale mistrz kina animowanego wyświetla filmy. Kino ma wojnie. Były wtedy na ekranie i dźwięku, spektaklu, który jest stopem Daniel Szczechura. Przygoto- w sobie pewną tajemnicę, filmy sowieckie typuSekre - wanie operatorskie nie prze- magię. Projekcja odbywająca tarz rejkomu czy Świniarka wielu elementów – literatury, aktorstwa, szkadza w reżyserii… się w ciemnościach to swego i pastuch, ale pojawiały się sztuk plastycznych etc. Kino jako Wręcz odwrotnie, bardzo rodzaju obrzęd, powiedziałbym Barbara Brylska i Krzysztof Żurek w filmie i francuskie, angielskie czy pomaga. Tak samo zresztą jak Zbrodniarz, który ukradł zbrodnię, nawet, że to coś w rodzaju mszy reż. Janusz Majewski amerykańskie. Było co oglądać, konglomerat różnych sztuk. architektura. dla ateisty. Zawsze tak traktowa- Narodowa Fot. Jerzy Troszczyński/Filmoteka np. francuski Skarb rodziny łem kino. Goupi albo angielski wojenny – Jeszcze przed debiutem reży- Zaczął pan służyć X muzie. Marian Hemar, a śpiewał je przed skonstruowaniem Jeden z naszych samolotów Budownictwa Przemysłowego, drugie, robiłem niezłe zdjęcia. serskim pracował pan na pla- Widz jako ministrant. Opisałem to w książce „Mała słynny Chór Dana z Mieczy- kinematografu przez braci zaginął czy amerykański Kon- którą prowadził wspaniały czło- Nawet brano je na wystawy. nie filmowym jako scenograf, Zostałem ochrzczony i wycho- matura”, do filmu nie prze- sławem Foggiem. Lumière, oglądano właśnie wój bądź Mściwy jastrząb. No wiek – profesor Juliusz Żóraw- Jeszcze będąc na architek- więc tu także przydała się wie- wany w kulturze katolickiej, niosłem, bo wersja filmowa – To wszystko mnie zachwyciło. dzięki latarniom magicznym i Serenada w Dolinie Słońca, ze ski, notabene ojciec Kazimierza, turze, pracowałem jako asy- dza architektoniczna, przygo- a nawet raz służyłem do mszy. z powodów produkcyj- Od razu wymęczyłem rodzi- i innym tego rodzaju zabaw- słynną orkiestrą Glenna Mil- późniejszego krytyka filmo- stent w Katedrze Fotografii towanie operatorskie zresztą Po ucieczce ze Lwowa zatrzy- nych – dotyczyła tylko części ców, abyśmy poszli jeszcze raz. kom optycznym. Można więc lera. Widziałem ten film jede- wego. U niego robiłem swój Naukowej. Miałem do dyspo- również. maliśmy się w pewnej podrze- krakowskiej. Pierwszą moją fil- I jeszcze raz. Te projekcje spo- powiedzieć, że kino urze- naście razy! Nie z powodu dość projekt wytwórni filmowej, zycji dobry sprzęt, ciemnię, Tak, ta wiedza gdzieś się zsu- szowskiej wsi, gdzie wuj mojej mową fascynacją była Disne- wodowały, że zacząłem w domu kło pana jako swego rodzaju głupkowatej akcji, ale fanta- poprzedni – wytwórni sznurów nawet kamerę filmową. Jedno mowała. Jako scenograf zro- mamy był proboszczem. Wuj jowska Królewna Śnieżka i sied- urządzać podobne seanse. misterium, rytuał, tajemnica, stycznej muzyki. Ten film mnie i powrozów – też u niego. Ten ze swych zdjęć posłałem na biłem trzy filmy z Bohdziewi- był głuchy i nie bardzo słyszał, miu krasnoludków. Ostatnio Zwłaszcza, że na Gwiazdkę magia. z kolei zainfekował muzyką, projekt był również niezmiernie światowy konkurs organizo- czem. co mówimy, a ministranturę przeczytałem ze zdumieniem, dostałem latarnię magiczną, Kiedy potem zacząłem się nad czego rezultatem są Excentrycy, interesujący, bo to musiała być wany przez Zeissa, a Zeiss to mówiło się wtedy po łacinie. że Andrzej Wajda też zaczynał czyli blaszaną puszkę z obiek- tym zastanawiać, to zorientowa- czyli po słonecznej stronie ulicy. taka dość długa budowla, żeby był Watykan fotografii. I nagle Powiedział mi kiedyś Jan Nauczył mnie jej Walek, miej- od Królewny Śnieżki... Nic dziw- tywem, za którym przesuwało łem się, że ogromnie fascynuje I tak się wtedy – zaraz po woj- produkowane w niej sznury dociera do mnie wiadomość, Kanty Pawluśkiewicz, scowy ministrant. Dopiero, nego, bo to był film, na punkcie się pasek szklany zawierający mnie swoista władza ekranu nie – szykowałem, że jak zdam można było rozciągnąć. że dostałem drugą nagrodę. z wykształcenia architekt, gdy nowy wikary usłyszał, co którego dzieci oszalały. Pierw- obrazki z popularnych bajek – nad widzami – to, że wszyscy maturę, to pójdę do szkoły fil- Takie trofeum i fakt, że koń- z zamiłowania – kompozytor, mówimy, załamał się, bo oka- szy duży film rysunkowy – nie „Jaś i Małgosia”, „Czerwony oglądający zamieniają się jakby mowej, ale wtedy stworzono Konsultantem pańskiego pro- czę już architekturę, to były że wiedza architektoniczna zało się, że recytowaliśmy jakiś mówiło się wtedy animowany – Kapturek”. Rzutowało się je na w jedną postać, która podob- pewną barierę. Zdawać na reży- jektu wytwórni filmowej był w Łodzi poważne atuty. I jesz- bardzo mu pomaga w pisaniu stek bzdur, kompletnie przeina- dubbingowany, z fantastycz- ścianę, była to swego rodzaju nie myśli i czuje, w tych samych serię można było po ukończe- Stanisław Wohl, znany opera- cze jedna rzecz, na egzamin muzyki, zwłaszcza dużych, czonych przez Walka, którego nymi piosenkami… imitacja kina. miejscach się śmieje czy płacze. niu już jakichś innych studiów tor i reżyser, pedagog łódzkiej przyjechałem w dość efek- skomplikowanych form. ministrantury uczył głuchy I że ktoś tym steruje. Zacząłem albo przynajmniej trzeba było Szkoły Filmowej. townym prochowcu, przeszy- Absolutnie w to wierzę, archi- ksiądz. I tak skończyła się moja Warto dodać, że dialogi pol- Pierwsze filmy animowane, zadawać sobie pytanie: kto ma mieć własny dorobek arty- I wtedy – kiedy jeździłem do tym z amerykańskiego tren- tektura nauczyła mnie przede kariera ministranta. skie oraz teksty piosenek pisał które powstawały jeszcze tak ogromną władzę nad nami, styczny. niego na konsultacje – łódzka cza kupionego na krakowskiej wszystkim logiki konstrukcji.

12 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 13 Rozmowa numeru: Janusz Majewski Uciekać przed zaszufladkowaniem

Dom musi mieć fundament, I właśnie pańskie kino od rzy grali jak aniołowie… I wtedy ściany, być pokryty dachem samego początku, od wspo- Architektura nauczyła mnie przede poczułem, że wróciłem do i dobrze by było, żeby też nie- mnianej studenckiej etiudy, wszystkim logiki konstrukcji. Dom musi domu, że dotarłem do źródeł. źle wyglądał, a więc konstruk- wynikało z tak pojmowa- Doznałem takiego wzruszenia, cja i estetyka. Jeszcze jedna nego świata. Pełnometra- mieć fundament, ściany, być pokryty łzy niemal stanęły mi w oczach. rzecz staje się niezwykle ważna: żowy debiut Sublokator – dachem i dobrze by było, żeby też nieźle Zrozumiałem, że to jest moja architektura z samej swej istoty przekorna, stojąca na bakier ojczyzna. Jest w Excentrykach… jest dla ludzi, jej miarą jest czło- w stosunku do ówczesnej rze- wyglądał, a więc konstrukcja i estetyka. scena, w której Fabian i Nata- wiek. Wszystkie jego parame- czywistości, absurdalna gro- lia leżą w łóżku i ona pyta go try architekt musi wziąć pod teska, też wyrasta z tego pnia. o ojczyznę. A on jej odpowiada: uwagę. Architektura, zwłaszcza I tego środowiska. wieka. Teraz to widzę wyrazi- w nim pewną kwestię, która „Moją ojczyzną jest muzyka”. To ta użytkowa – mieszkalna czy Naturalnie. Mrożka i Szlach- ście, jak na dłoni, w młodości może kogoś drażnić, ale dla moja deklaracja, zwłaszcza jeśli biurowa – musi być podporząd- tycza wziąłem do Ronda, bo wszystko się wchłania instynk- mnie jest bardzo ważna, bo to się ją poszerzy: moją ojczyzną kowana wymiarom ludzkim. zakolegowaliśmy się jeszcze na townie. Kiedyś przeczytałem deklaracja mojego stosunku do jest kultura. architekturze. Mrożek też przez esej Colina Wilsona zatytuło- rzeczywistości, z której wynika, To, co pan wywodzi z archi- pewien czas studiował archi- wany „Outsider”, o postawie że dla mnie ważniejsze jest W tym filmie powrócił pan tektury – logikę konstrukcji tekturę, ale z niej zrezygnował. człowieka, który się wyobco- bycie człowiekiem niż bycie także do swojego przyjaciela oraz estetykę, czyli pewną ele- Chciał być także aktorem, ale wuje i nie chce brać udziału Polakiem, Belgiem czy Chiń- z dzieciństwa, znakomitego gancję wykonania – to właśnie go nie przyjęli, bo miał wadę w życiu społeczeństwa. I sam czykiem. jazzmana Wojciecha Karo- główne cechy pańskiego kina. strun głosowych. zacząłem wtedy taką drogą iść, laka. Trochę niedzisiejsze, bo wokół a następnie konsekwentnie ją Kiedy rozmawialiśmy Z Wojtkiem znamy się od lat, często chaos i bylejakość. Pan dał mu szansę. rozwijać, choćby w kolejnych o Excentrykach…, wyznał pan, jeszcze z czasów krakowskich. Robię to z pełną świadomością Szlachtyczowi też, który tak filmach. że muzyka jest pańską ojczy- W dzieciństwie zazdrościł mi i pewną premedytacją. Źródłem Edmund Fetting i Małgorzata Braunek zachwycił się atmosferą na pla- zną. roweru. Wystąpił we wspomnia- w filmieLokis. Rękopis profesora tego wszystkiego jest swego Wittembacha, reż. Janusz Majewski nie Ronda, że poszedł w moje Swym ostatnim filmem Tak, opowiedziałem panu nym moim dokumencie Opus rodzaju snobizm. Urodziłem się Narodowa Tor/Filmoteka Kłosiński/SF Fot. Edward ślady i dostał się na reżyse- Excentrycy, czyli po słonecz- wtedy o pewnej przygodzie, jazz, gdzie grał na fortepianie we Lwowie, mieście pięknym, rię do łódzkiej Szkoły. Mro- nej stronie ulicy wraca pan która spotkała mnie na Man- z zespołem Andrzeja Kuryle- w rodzinie, w której przynaj- trochę nieswojo, po pierwsze, Ten snobistyczny – ale kiej Szkole Filmowej, w której żek do Szkoły nie poszedł, ale do tamtego klimatu, tamtych hattanie, gdy snując się pew- wicza. Z krakowskich jazzo- mniej dzieciom niczego nie bra- byłem obcy, nie z Krakowa, po w dobrym znaczeniu tego także wystąpił Stefan Szlach- na Zachodzie zrobił dwa filmy nastrojów, tamtej muzyki. nego wieczoru po jego ulicz- wych przyjaźni warto jeszcze kowało. Mój ojciec był urzędni- drugie – gorzej ubrany… Musia- słowa – tygodnik wypromował tycz, kolega z architektury, (Amor w 1977 i Powrót w 1978 – Choćby z dokumentu Opus kach, usłyszałem nagle muzykę, wspomnieć Andrzeja Trzaskow- kiem państwowym, ale z dobrą łem to jakoś tuszować, czymś Sławomira Mrożka, Ludwika scenograf, później również oba w RFN, przyp. J. A.). Tak jazz, który nakręcił pan dobry jazz. Wszedłem do dość skiego, który także chodził do pensją. Rodzice lubili się bawić, zastąpić. Dużą rolę odegrał Jerzego Kerna, Daniela reżyser, absolwent łódzkiej więc wspomniany snobizm w 1963 roku. zatłoczonej piwnicy, siadłem Liceum Sobieskiego, tylko klasę chodzili na bale. Pamiętam w tym „Przekrój”, który tuż po Mroza, Polaków zaczęła mod- uczelni. i orientacja na kulturę zachod- Z całą pewnością ten film to dla przy barze, zamówiłem piwo niżej. Kiedyś w szkole przygo- ich nocne powroty, czeka- wojnie zaczął się w Krakowie nie ubierać Barbara Hoff, Pamiętam, że gdy pokazywałem nią, a w ogóle swego rodzaju mnie powrót do tego wszyst- i zobaczyłem na małej scence towaliśmy razem program arty- łem, nie śpiąc, zawsze przy- ukazywać. reguł savoir-vivre’u uczył Jan ten film w czytelni Muzeum kosmopolityzm, kształtowały kiego, co pokochałem jako pięciu czarnych dziadków – styczny, on grał po raz pierwszy nosili jakieś słodycze. Zwłasz- Kamyczek, z katakumb na Przemysłu Artystycznego, które mnie jako artystę i jako czło- młody człowiek. Zawarłem każdy po osiemdziesiątce – któ- na pianinie, a ja go zapowia- cza w mojej pamięci pozostały Ten tygodnik, założony i pro- światło dzienne wyszedł jazz, kiedyś istniało w Krakowie przy dałem. ich powroty z sylwestra. Kiedy wadzony przez Mariana muzyka zgniłego imperiali- ulicy Smoleńsk, to zobaczy- mama w futrze prosto od drzwi Eilego, był w peerelowskiej zmu, wcześniej zakazana. łem po projekcji, po zapaleniu Spoglądając na pański doro- wchodzi do mojego dziecin- siermiężnej rzeczywistości Miałem później przyjemność, się światła, że Jurek Skarżyń- bek, nasuwa się od razu spo- nego pokoju, bo wie, że nie śpię. swoistym oknem na świat, już podczas studiów, poznać ich ski miał oczy pełne łez. Bardzo strzeżenie, że próbował pan Do tej pory czuję połączony promował kulturę zachodnią wszystkich, z Jurkiem Skarżyń- mnie wtedy zadziwiło, że można bardzo różnych rodzajów zapach perfum, mrozu i słody- oraz dobry gust we wszelkich skim, znakomitym scenogra- się aż tak wzruszyć w grun- i gatunków filmowych: doku- czy. A za nią ojciec z baloni- dziedzinach życia. fem i znawcą jazzu, zaprzyjaźni- cie rzeczy zimną, nieataku- mentu, i to bardzo różnorod- kiem, lekko zawiany… Ten obraz Konstanty Ildefons Gałczyński, łem się… jącą żadnych sfer uczuciowych, nych jego odmian – muzycz- jest syntezą mojego dzieciń- po powrocie z oflagu, lansował utrzymaną w konwencji absur- nego (Opus jazz), sportowego stwa. No, a potem zaczęła się swój specyficzny humor, czego A Sławomir Mrożek zagrał dalnego humoru opowiastką. (Pojedynek), inspirowanego masakra, najpierw sowiecka, przykładem choćby Teatrzyk nawet w Rondzie, dość eks- Ten film tak bardzo podzia- fotografiami (Album Flei- potem niemiecka. Uciekliśmy Zielona Gęś. Te teksty zaczęły centrycznej pańskiej etiu- łał na świat jego wrażliwości schera), fabuł – krótkich (jak do Krakowa. Trafiłem tam do ukazywać się w „Przekroju”. dzie zrealizowanej w łódz- i wyobraźni. A Jurek Skarżyński choćby telewizyjne Opo- bardzo dobrego gimnazjum, był dla mnie wzorem sposobu wieści niezwykłe czy Urząd, gdzie chodziły dzieci z tzw. bycia, ubierania się, zacho- fantastyczna ekranizacja dobrych domów. Poczułem Od dziecka fascynowało mnie kino jako wania w tych przecież nieła- powieści Tadeusza Brezy) się trochę jak ubogi krewny. miejsce, gdzie się wyświetla filmy. Kino twych czasach. To właśnie za oraz długich – tu i kryminał Do Krakowa przyjechaliśmy jego sprawą i podobnych ludzi, (Zbrodniarz, który ukradł z czterema walizkami, wszystko ma w sobie pewną tajemnicę, magię. mówiąc w pewnym uprosz- zbrodnię), i film grozy (Lokis. zostało we Lwowie. Trzeba było Projekcja odbywająca się w ciemnościach czeniu – środowiska krakow- Rękopis profesora Wittemba- zaczynać od początku, co tu skiego „Przekroju” – chciałem cha), i melodramat (Zazdrość dużo mówić – żyliśmy bardzo to swego rodzaju obrzęd, powiedziałbym za wszelką cenę tworzyć wokół i medycyna), i dramat sądowy skromnie. W szkole zetknąłem siebie własny świat, który był (Sprawa Gorgonowej), się z kolegami, w rodzinach nawet, że to coś w rodzaju mszy dla im bliski, a obcy w stosunku do i komedia retro (C.K. Dezerte- Janusz Majewski na planie filmu których wojna nie wyrządziła ateisty. Zawsze tak traktowałem kino. tego wszystkiego, co nas wów- Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy rzy)… Nie ma chyba gatunku większych szkód. Czułem się czas otaczało. Fot. Marcin Makowski/WFDiF filmowego, no może poza

14 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 15 Rozmowa numeru: Janusz Majewski Uciekać przed zaszufladkowaniem

westernem, którego by pan chyba jakąś orientację i intu- Z dala od zgiełku. SFP można rzec „suchą stopą” na wojnie chorąży zostaje tra- że jestem kandydatem ideal- do rozmowy ze mną przygoto- No właśnie. A drugi epizod nie próbował. icję. Może dlatego, że obejrza- Właśnie, to była kraina pew- przez ten trudny czas (1983- fiony, to ten idący najbliżej bie- nym, bo godzę różne animozje. wał, ale jednocześnie przycho- związany był z naradą środowisk Zawsze starałem się uciekać łem setki filmów, i to dobrych nego spokoju. Oczywiście ist- -1990), uratował je pan w tym rze sztandar i idzie dalej”. Ja na I w tym momencie doznałem dzi na szczęście refleksja, że artystycznych pod hasłem „Rola przed zaszufladkowaniem. Nie filmów. niały tam konflikty narodowo- jakże niełatwym okresie. to: „Andrzej, to piękna scena, swoistego ukłucia ostrogi. Tak to może być pułapka, że mogę inteligencji we współczesnej chciałem stać się specjalistą od ściowe, społeczne, zwłaszcza Sam się temu dziwię. Nigdy z twojego filmu, ale czy byś sądzicie, myślę sobie, to ja wam być obserwowany przez jakieś Polsce”, zorganizowaną przez jakiegoś gatunku, wolałem szu- Często sięga pan do literatury, nasze próby wybicia się na wcześniej nie wyobrażałem mnie w niej obsadził?”. Dalej się teraz trochę kłopotów jednak „oczko”, więc się nie ruszam KC PZPR. I znowu przemówie- kać czegoś nowego, pokonywać zresztą z powodzeniem sam niepodległość, ale to wszystko sobie siebie w tej roli. Wcze- upierałem przy swoim. I nagle narobię. No i zacząłem, mając i siedzę obojętnie. On jednak nia, mowa-trawa, znudziło mnie kolejne przeszkody. Nawiasem pan ją uprawia. nie miało tak gwałtownego śniej trochę się angażowałem okazało się, że na prezesa zgo- obok siebie świetnych kole- długo nie wraca, zacząłem się to ogromnie, ale stwierdziłem, mówiąc, nikt wtedy – tak jak Ekranizując książkę, zakładam charakteru jak w zaborze rosyj- na rzecz SFP, jednak dość luźno. dził się kandydować Kazio Kutz. gów, przede wszystkim Julka trochę nudzić, wstaję i nagle że coś jednak trzeba powie- teraz – nie mówił o kinie gatun- sobie, że do kina przyjdzie ten, skim, gdzie panował terror Byłem sekretarzem Stowarzy- Pomyślałem, że to mnie ura- Burskiego, który pełnił funkcję dostrzegam obok równo sto- dzieć. I palnąłem taką można kowym. Raczej był podział na kto ją przeczytał, by sprawdzić i toczyła się walka na śmierć szenia za czasów prezesury tuje. On na pewno wygra, więc wiceprezesa. Z tamtego czasu jących – widać, że nieruszo- rzec metaforę: „Dostrzegam, kino artystyczne i komercyjne. swe wyobrażenia, ale może i życie. W Galicji wszystko Jerzego Kawalerowicza. Ale w takiej sytuacji mogę kandydo- szczególnie zapamiętałem dwa nych – tomów klasyków mark- że przewija się tu myśl, z któ- Starałem się balansować mię- przyjść i ten, kto jej nie przeczy- było bardziej oszlifowane. Nie w 1983 roku doszło do sytuacji wać. Zgodziłem się. epizody. Zaraz po wyborach sizmu i leninizmu w pięknych rej wynika, iż większość mów- dzy jednym a drugim. tał, a jeśli go film zainteresuje, mówiąc już o tym, że Galicjanie podbramkowej. Dano nam do to może po nią sięgnąć. ze Lwowa, bo Lwów był stolicą zrozumienia, że Stowarzyszenie Przymiotnik gatunkowy ozna- Galicji, mieli swoją reprezen- może ponownie zacząć funkcjo- cza także towar dobrej jako- Jednym z moich ulubionych tację w parlamencie cesar- nować, bo wcześniej w związku ści. Pan zawsze tworzył kino filmów jest ekranizacja stwa. Można powiedzieć, że z wprowadzeniem stanu gatunkowe, w obu rozumie- „Lekcji martwego języka”. austriaccy zaborcy – w odróż- wojennego – podobnie jak niach tego terminu, umiejęt- Przyznam, że po książkę nieniu od Rosjan czy Prusa- inne związki twórcze – zostało nie łącząc walory artystyczne Andrzeja Kuśniewicza ków – w pewien sposób szano- zawieszone. Ale nie z Andrze- z komercyjnymi, bo cóż po sięgnąłem po projekcji wali podbity naród i dawali mu jem Wajdą, wcześniejszym pre- takich arcydziełach, których pańskiego filmu. Przy okazji określoną przestrzeń do życia. zesem, na czele. Warunek był poza ich autorem nikt nie chciałem pana zapytać taki: jeśli Wajda, który solidnie ogląda. o Austro-Węgry, o Galicję, Pomimo że często pańskie władzy zalazł za skórę, ustąpi, Zawsze starałem się robić bo te motywy często kino określa się mianem to ona zgodzi się na zwołanie jak najlepsze kino. Fascyno- pojawiają się w pańskiej gatunkowego, to – moim zda- Zjazdu SFP, podczas którego wała mnie zawsze sama jego twórczości. niem – wiele w nim tropów wybrany zostanie nowy prezes. istota jako spektaklu obrazu, Galicja miała swoją specyfikę autobiograficznych, nieraz No i wtedy koledzy – Krzysztof ale i dźwięku, spektaklu, który i odrębny charakter, nasiąkła bezpośrednich, jak w Małej Zanussi, Filip Bajon, Krzysztof jest stopem wielu elementów – tą austro-węgierskością. Nawet maturze 1947 czy Excentry- Kieślowski i inni – przyszli do literatury, aktorstwa, sztuk pla- do dzisiaj te ślady są widoczne. kach…., nieraz bardziej zaka- mnie do domu i zaczęli mnie stycznych etc. Kino jako kon- Gdy jadę do Lwowa, dostrze- muflowanych, jak choćby namawiać, abym się zgodził na glomerat różnych sztuk. Mnie gam je, może nawet bardziej niż w Lekcji martwego języka. kandydowanie. Byłem komplet- to wszystko zawsze intereso- w Krakowie. Jest pewien gali- Cieszę się, że jest to dostrze- nie apolityczny, nigdy nie nale- wało, więc byłem chyba nie- złym materiałem na reżysera, który musi te wszystkie dzie- Z całą pewnością ten film to dla mnie powrót do tego dziny ogarnąć. I dobrać sobie wszystkiego, co pokochałem jako młody człowiek. Zawarłem odpowiednich współpracowni- ków, to także niezwykle ważne. w nim pewną kwestię, która może kogoś drażnić, ale dla mnie jest bardzo ważna, bo to deklaracja mojego stosunku do To, co wyróżnia pańskie kino, poza tymi dwoma elemen- rzeczywistości, z której wynika, że dla mnie ważniejsze jest bycie Maciej Stuhr i Natalia Rybicka w filmie tami, o których wspomnia- człowiekiem niż bycie Polakiem, Belgiem czy Chińczykiem. Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy

łem, czyli logiką opowiada- FILM Fot. Marcin Makowski/WFDiF/NEXT nia i elegancją wykonania, to zawsze trafna obsada. Odkrył cyjski kod, ale umyka on precy- galne. Nieraz z pewnego odda- żałem do partii ani „Solidarno- Okazuje się, że nic nie jest zaprosił mnie do siebie niejaki oprawach, małą książeczkę, ców wyobraża sobie inteligen- pan wielu znakomitych, jak zyjnym definicjom, wciąż jed- lenia dopiero widać, że odwo- ści”, takim zresztą jestem do nigdy „na pewno”. Waldemar Ś., ówczesny sekre- zatytułowaną… „Jak domowym cję jak pawia, który chodzi po się później okazało, aktorów, nak istnieje. To śmieszne nawet, łanie się do własnej przeszłości dzisiaj, więc stałem się kandy- No tak, wygrałem. Kazio zajął tarz partii od spraw kultury. sposobem zrobić klatkę dla kró- parku i jest jego ozdobą, a co się m.in. Ewę Dałkowską, Marka bo urodziłem się przecież kil- staje się jednak uniwersalne datem do „przełknięcia” przez drugie miejsce. „Jak ja teraz Wszedłem do gmachu Komi- lika lub kozy”. Roześmiałem się dzieje w pałacu, nie powinno Kondrata, Wiktora Zborow- kanaście lat po śmierci cesarza i ponadczasowe. władzę. Zacząłem protestować, wrócę do domu?” – pomyśla- tetu Centralnego, wieje grozą, w duchu, ale zarazem zrozumia- go obchodzić. A mnie się to nie skiego. Ma pan aktorskiego Franciszka Józefa, a jak widzę uświadamiać, że się do tego łem. Na szczęście było już zewsząd patrzą na mnie ponure łem, że to jest prawdziwa pasja podoba” – i zacząłem im wygar- nosa. jego wizerunek, to mi się robi Na koniec chciałem zapy- kompletnie nie nadaję, że wręcz późno. Wracam, w domu wszy- i podejrzliwe gęby, wchodzę do tego człowieka. Po powrocie niać bez hamulców. Konsterna- To chyba polega na pewnym tak, jakbym zobaczył portret tać o pewną „niekonsekwen- jestem zaprzeczeniem istoty scy śpią, ale żona czujnie pod- jego gabinetu, on się ze mną sekretarza – tradycyjna mowa- cja, szepty, dziwne spojrzenia. wyczuciu prawdy. Najprościej mojego dziadka. Może dlatego, cję” w pańskiej biografii. Pan, społecznej, ale oni nie ustępo- nosi głowę. Powiedziałem, że wita, mówi, że przygotował -trawa, on deklaruje, że będzie Po naradzie podszedł do mnie mówiąc, chodzi o to, by aktor za że ojciec zawsze powtarzał, że „wieczny outsider”, chodzący wali. Jak wyszli, żona oznaj- zgodziłem się tylko na wicepre- się do wizyty i nagle dzwoni pomagał, że po to właściwie jeden z kolegów, wziął mnie na pomocą swojego talentu, czyli za cesarza jednak było najlepiej. zawsze swoimi ścieżkami, miła mi, że jeśli się zgodzę, to zesa, pomyślałem – do rana coś telefon, po którym sekretarz jest, na pożegnanie dał mi wizy- bok i powiedział: „Ty jesteś facet. mówiąc trywialnie – udawania, Powieść Kuśniewicza zafascy- zdecydował się pełnić przez spakuje mi walizkę i wystawi wymyślę. A tu rano przynoszą musiał na chwilę mnie opuścić. tówkę z prywatnym telefonem. Masz jaja!”. Był to dla mnie naj- stworzył taką iluzję, dzięki któ- nowała mnie atmosferą schyłku kilka lat niezwykle ważną za próg. Podczas Zjazdu, dalej kosz kwiatów od generała Jaru- Zostaję sam ze stertą papierów Nigdy nie skorzystałem. większy komplement, jaki mógł rej wierzymy, iż to jest prawda. imperium, umierania nie tylko funkcję społeczną – prezesa upierałem się, że nie będę kan- zelskiego, a na pierwszych strona jego biurku. Nie ukrywam, mnie spotkać. Jeden to potrafi bardziej, drugi bohatera, ale odchodzenia całej Stowarzyszenia Filmowców dydował. Andrzej Wajda wziął nach gazet, że władza już taka kusi, by zajrzeć do tych papie- Królików ani kozy pan nie mniej. W tej dziedzinie mam formacji. Polskich. I przeprowadził pan mnie na bok i powiedział: „Jak łaskawa dla artystów, a o mnie, rów, bo podkreślał, że się dobrze hodował. Warszawa, wiosna 2016

16 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 17 Temat numeru: Rekonstrukcje cyfrowe Ola Salwa: Szlifowanie diamentów

Szlifowanie diamentów Ola Salwa Temat numeru: Rekonstrukcje cyfrowe Fot. Łukasz Gawroński/Filmoteka Narodowa Narodowa Fot. Gawroński/Filmoteka Łukasz

18 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 19 Temat numeru: Rekonstrukcje cyfrowe Ola Salwa: Szlifowanie diamentów

dać na DVD Sanatorium pod informuje rzecznik, Rafał Jankow- dy pracowały, bazowały na dość cyfrowej obróbce nowych filmów Dziesiątki fachowców, setki filmów, tysiące godzin pracy, Klepsydrą Wojciecha Jerzego ski, przed 2010 rokiem nie było łatwym oszustwie – jeśli mamy fabularnych, więc mieliśmy pod- Hasa, a operator filmu Witold dofinansowań, a w 2015 Instytut bardzo zniszczoną kopię, to co- stawowe narzędzia i rozeznanie. miliony złotych i miliardy pikseli – to liczby, którymi Sobociński przekonał Grzego- przeznaczył 763 tys. złotych do- kolwiek w niej poprawimy, zro- Film Hasa był pierwszym, który rza Molewskiego i Jędrzeja Sa- tacji na zabezpieczenia wieczyste bi wrażenie na widzach. A często rekonstruowaliśmy od początku do blińskiego do wykonania rekon- zbiorów filmowych). Środki na przy stabilizacji obrazu, tracono końca z nadzorem operatora. Wi- można opisać pierwszą dekadę rekonstrukcji cyfrowej strukcji filmu w rozdzielczości rekonstrukcje można było też po- lub zamazywano treść” – mówi told Sobociński kontrolował cały HD, a nie w SD. To były początki zyskać z Programu Wieloletnie- Grzegorz Molewski. proces, przede wszystkim kolor, bo polskich filmów. Ale prawdziwa wartość tego procesu sięga przełomu cyfrowego, w kinach go KULTURA+, Priorytet Digita- Pierwsza, swój dział zajmujący to jest jego domena” – wspomina wciąż pokazywano filmy z taśmy, lizacja, którego operatorem była się odnawianiem filmów, otwo- Kamil Rutkowski odpowiedzialny dalej, niż jest to możliwe do ujęcia w liczbach. a nowa technologia była droga NInA. Ale jak się okazuje, sama rzyła Telewizja Polska, a początki za technologię w reKino, specjali- i stosowana rzadko, głównie do rekonstrukcja filmów nie jest ni- działalności były, jak zwraca uwa- stycznej spółce wydzielonej z firmy postprodukcji nowych filmów. Po czym nowym, a wręcz jest starsza gę Wojtek Janio, chaotyczne: „Na postprodukcyjnej DI Factory, która pół roku pracy, Sanatorium pod od Sanatorium pod Klepsydrą… przykład na początku w procesie zajmuje się wyłącznie rekonstruk- ilkaset pokazów w kinach Klepsydrą było gotowe. Sprawu- nie uczestniczyli operatorzy, bo cją filmów, a wówczas pracujący w Stanach Zjednoczo- jący nadzór artystyczny nad re- Film ulegnie nikt na to nie wpadł, a korekcję ko- dla The Chimney Pot. „Rezultaty Knych, Kanadzie, Wielkiej konstrukcją Witold Sobociński samozniszczeniu za… loru robiło się »pod« istniejącego nas zachwyciły i zachęciły” – mó- Brytanii, cieszących się ogrom- wspomina, że film był pokazywa- Rekonstrukcja filmów nie jest zja- mastera. Pierwszym operatorem, wi Grzegorz Molewski. „To były nym zainteresowaniem miejsco- ny na festiwalu w Gdyni w 2007 wiskiem nowym i jest konieczna który nadzorował rekonstrukcję początki, zaczęliśmy się zajmo- wej widowni. Czy mowa tu o se- roku w specjalnie wynajętej sali ze względu na charakter materia- był Paweł Edelman. Kiedy zoba- wać zupełnie nową materią, choć ansach komedii romantycznych na 70-calowym telewizorze w roz- łu, na którym się filmy zapisuje. czył odnowioną wersję Operacji mieliśmy wszyscy doświadczenie lub choćby głośnego filmu ak- dzielczości HD. „Na pokaz przy- „Taśmy o podłożu z nitrocelulozy Samum, kazał kolorystce zaczy- techniczne, to nie mieliśmy wzor- cji? Poniekąd, bo anglojęzyczną szło dziesięć osób, z czego poło- oraz acetylocelulozy są chemicz- nać pracę od nowa – cały film był ca do pracy. Teraz widać, że tam- publiczność uwiodła między in- wę zaciągnęliśmy siłą” – śmieje nie niestabilne i nawet przechowy- pomarańczowy, a on chciał mieć ten rok, 2007, był okresem prze- nymi wystawna opowieść o sta- się Grzegorz Molewski. To był wane prawidłowo ulegają powol- na ekranie też inne kolory”. Były łomu cyfrowego w Polsce. Nawet rożytnym Egipcie oraz o walce rok 2007. Dziewięć lat później, nemu samozniszczeniu” – mówi również firmy prywatne, które zaj- jeśli stosowało się metody cyfro- z groźnym, średniowiecznym w lutym 2016 roku, na pokaz Wojtek Janio z warszawskiej firmy mowały się podobną działalnością. we przy postprodukcji filmu, efekt zakonem. Ale poza tym filmy filmu Wojciecha Jerzego Hasa Fixafilm i dodaje, że w pierwszych „Oni robili coś, co miało wówczas był nadal analogowy. A tymcza- prezentowały losy żołnierzy w siedzibie stołecznego Naro- latach istnienia kina zdarzało się, sens ekonomiczny, wyciągali sta- sem zaczęła przyrastać liczba kin i robotników z dalekiego kraju, dowego Instytutu Audiowizual- by „negatywy i kopie niektórych re mastery z archiwów i starali się cyfrowych, pojawiły się kopie DCP. chłopaka starającego się zdą- nego (w ramach cyklu „Martin filmów były specjalnie niszczone. je uzdatniać, trochę na tej samej I o ile wiem, to pierwszym filmem żyć na pociąg, pary spotykającej Scorsese Presents: Masterpieces Czasem z powodów artystycznych, zasadzie, na jakiej się czyści na wyświetlonym w tej technice był się w pociągu, innej spędzają- of Polish Cinema”) był dwukrot- bo wczesne filmy uznano za »pry- wojnie brudną wodę. Wrzucona Pociąg Jerzego Kawalerowicza, cej dzień na plaży, czy wreszcie ny nadkomplet – miejsca na sali mitywne«, a czasem z powodów do niej tabletka uzdatniająca co oczywiście po rekonstrukcji cyfro- podróż młodego mężczyzny do skończyły się dwadzieścia minut ekonomicznych, żeby odzyskać prawda zabija bakterie, ale woda wej obrazu wykonanej przez firmę dziwnego sanatorium. przed pokazem filmu. Jak infor- srebro z kopii filmowej”. Na po- nadal jest brudna. No, ale to były TPS” – uzupełnia Grzegorz Molew- „Nie umiem wytłumaczyć, jak muje NInA podobną popular- ważnie o archiwizacji i odnawia- pierwsze próby, które pokazały, ski. Seans miał miejsce na festiwa- wielki wpływ miało wasze kino – nością cieszą się kolejne tytuły lu w Gdyni w 2008 roku, już nie panowie Andrzej Wajda, Roman przeglądu, choć akurat polscy wi- na ekranie telewizora, ale na kino- Polański, Jerzy Skolimowski, cała dzowie doskonale znają Faraona wym, z kopii DCP. I zrobił ogrom- grupa tego czasu – na moją twór- czy Barwy ochronne z telewizji, Gdy wśród żyjących twórców nie ma ne wrażenie. Mimo to, początkowo czość filmową. I ma do dziś, bo a niektórzy nawet z czasów ory- już operatora albo reżysera, firmy instytucje publiczne nie wspiera- gdy robię film zazwyczaj łapię ginalnej premiery w kinie. Mię- ły – kosztownego i eksperymen- się na tym, że pokazuję aktorom dzy tym pierwszym, a ostatnim technologiczne konsultują proces talnego – procesu cyfrowego od- czy operatorom właśnie polskie pokazem Sanatorium pod Klepsy- rekonstrukcji z kimś, kto pracował przy nawiania klasyki polskiego kina. filmy” – powiedział w wywiadzie drą zrekonstruowano ponad 150 Wojciech Kabarowski przyznaje, jeden z organizatorów przeglą- filmów fabularnych i około 6000 filmie lub dobrze znał autora zdjęć, lub że: „Początki były trudne, nie by- du zrekonstruowanych arcydzieł minut dokumentów i animacji, ło specjalnych funduszy przezna- polskiego kina i jego patron, Mar- Jan Nowicki i Ludwik Benoit a to dopiero początek. proszą o wyznaczenie eksperta przez PSC, czonych na rekonstrukcję cyfrową w filmieSanatorium pod Klepsydrą, tin Scorsese. Teraz cykl pokazów reż. Wojciech Jerzy Has W 2016 roku wystartuje Pro- Stowarzyszenie Autorów Zdjęć Filmowych. klasyków polskiego kina. Musie-

„Martin Scorsese Presents: Ma- Narodowa Fot. Jerzy Troszczyński/Filmoteka gram Polska Cyfrowa, który za- liśmy sobie radzić inaczej, wyko- sterpieces of Polish Cinema” kłada między innymi, odnowienie rzystując środki Studia »Kadr«, dotarł do Warszawy i cieszy się mową w Łodzi, która wykształ- Scorsese otrzymał płyty Blu-ray Film Foundation – fundacji Mar- około 160 filmów fabularnych oraz niu lub naprawianiu zużytych fil- że ze starymi materiałami da się od osób prywatnych i instytucji bardzo dużym zainteresowaniem, ciła podziwianych przez niego z odnowionymi cyfrowo polski- tina Scorsesego. W rezultacie na- pełnometrażowych dokumentów mów zaczęto myśleć w latach 30. coś zrobić” – ocenia współwłaści- komercyjnych. Pierwsze dotacje podobnie jak sam proces rekon- reżyserów. Podczas spotkania mi arcydziełami: Pociąg, Popiół wiązanej z Sablińskim relacji po- i animacji, a także filmów krótko- zeszłego wieku, gdy wymusił to ciel Fixafilm. publiczne udało nam się zdobyć strukcji cyfrowej polskich filmów. z Jędrzejem Sablińskim, ówcze- i diament, Austeria i Rękopis zna- wstał pomysł zorganizowania po- metrażowych, bajek czy wydań rozrastający się przemysł filmowy. w MKiDN na rekonstrukcję tryp- Wszystko zaczęło się cztery snym szefem The Chimney Pot, leziony w Saragossie. Sablińskie- kazów odrestaurowanych cyfrowo Polskiej Kroniki Filmowej. Rekon- W Polsce odnawianie kopii Rezultaty zachwyciły tyku Tadeusza Konwickiego: Sal- lata wcześniej, gdy na zaprosze- a obecnym DI Factory, Grzego- mu udało się także opowiedzieć polskich filmów w Stanach pod strukcja cyfrowa to proces tech- zaczęło się jeszcze przed rozpo- Nowy rozdział w dziedzinie rekon- to, Zaduszki, Ostatni dzień lata”. nie Stowarzyszenia Filmowców rzem Molewskim, pomysłodawcą reżyserowi o dotychczasowych patronatem twórcy Taksówkarza. niczny, artystyczny, ale także eko- częciem epoki cyfrowej w kinie strukcji otworzył się właśnie przy Dodaje, że proces rekonstrukcji fil- Polskich amerykański reżyser kanału Kino Polska i projektu Ki- osiągnięciach w rekonstrukcji cy- Choć, nie – tak naprawdę wszyst- nomiczny – na odnawianie filmów i przed rekonstrukcją Sanato- okazji Sanatorium pod Klepsydrą. mów nabrał tempa w momencie, przyjechał do Polski, aby m.in. noRP, oraz Wojciechem Kabarow- frowej polskiej kinematografii. Po ko zaczęło kilka lat wcześniej, gdy w latach 2010-2014 Polski Instytut rium pod Klepsydrą, choć me- Prace nad filmem trwały rok. „To gdy w PISF i NInA zostały utwo- odebrać doktorat honoris causa skim, ówczesnym zastępcą dyrek- kilku miesiącach otrzymał e-mail firma Kino Polska Dystrybucja Sztuki Filmowej przeznaczył po- tody i efekty były dużo słabsze był eksperyment, wcześniej na- rzone specjalne fundusze z myślą przyznany mu przez Szkołę Fil- tora Studia Filmowego „Kadr”, od Margaret Bodde, dyrektor The (obecnie KPD) postanowiła wy- nad 11,5 mln złotych dotacji (jak niż te cyfrowe. „Firmy, które wte- prawialiśmy rysy czy ubytki przy o dotowaniu procesów rekonstruk-

20 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 21 Temat numeru: Rekonstrukcje cyfrowe Ola Salwa: Szlifowanie diamentów

cji. „Finansowaliśmy rekonstruk- szukania w razie potrzeby także laudacjach zrekonstruowanych pierw przez wiele miesięcy trzy- artefaktów po prostu pisali własny posiada sprzęt do skanowania ta- Oczywiście przebiegają one pod najdłuższa korekcja koloru, przy cję ze środków własnych i z pry- lepszych kopii źródłowych”. filmów, dofinansowanych przez mać w oparach specjalnego roz- algorytm. Między innymi dlatego śmy 9,5 mm. czujnym okiem twórców. „To jest której pracowaliśmy” – śmieje się watnych pieniędzy, ale robiliśmy No właśnie – fachowcy zajmu- Instytut, potwierdza, że „robienie tworu »zmiękczającego« taśmę praca nad Rękopisem znalezio- coś pięknego” – mówi o możliwo- współwłaściciel Fixafilm. – „Popra- to z przyjemnością, a wkrótce za jący się szlifowaniem arcydzieł kopii cyfrowej z pozytywu daje filmową, a następnie »odłamywać« nym w Saragossie trwała rok. Dziś Fioletowa twarz ściach rekonstrukcji cyfrowej Wi- wialiśmy też odcień skóry akto- naszym przykładem poszły też polskiego kina czasem muszą mniej możliwości, bo on »obci- klatka po klatce i każdą fotogra- w tym samym czasie fachowcy Zbigniewa told Sobociński. – „Przewaga me- rów, który co ciekawe zmienił się inne studia, szczególnie, gdy ich się wcielić w rolę archeologów na« pewne rzeczy”. I dodaje, że fować, a tak uzyskaną sekwencję mogą odnowić nawet 6-8 filmów. Zapasiewicza tody cyfrowej nad optyczną jest trochę w trakcie realizacji filmu – przedstawiciele oglądali na ekra- i detektywów. Po co? Aby zna- z dobrze nadeksponowanego ne- zdjęć połączono w film za pomo- „100-minutowy film przy średnim Gdy materiał jest wyczyszczony, tak wielka, że nie da się tego okre- pewnie z powodu warunków kli- nie odnowione filmy w jakości nie- leźć najlepszy materiał do pracy. gatywu technologia cyfrowa jest cą odpowiedniego programu”. Co poziomie zniszczeń rekonstruuje- ustabilizowany i naprawiony, moż- ślić. Film nabiera cudownego cię- matycznych i zmęczenia”. rzadko lepszej niż podczas ory- w stanie wyciągnąć więcej niuan- ciekawe, dostępność i stan mate- my od półtora do dwóch miesię- na zająć się warstwą artystyczną, żaru, którego nasze oko nie mogło Ewa Chudzik, kolorystka pracu- ginalnej premiery” – wspomina Doklejanie sów, lepiej pokazać kunszt ope- riału nie musi zależeć od jego wie- cy. Pracujemy w trybie dwuzmia- czyli korekcją barwną i naprawia- dostrzec na starych kopiach”. Po jąca w Wytwórni Filmów Doku- Wojciech Kabarowski, wówczas i czyszczenie ratorski twórców. Jako przykład ku, przeciwnie, czasem starsze fil- mentalnych i Fabularnych wspo- pracujący w Studiu Filmowym Poszukiwania i wybór materia- podaje Westerplatte Stanisława my, z lat 50. czy 60. zachowały się mina w wywiadzie dla serwisu au- „Kadr”. Pierwsze rekonstrukcje łów światłoczułych oraz magne- Różewicza ze zdjęciami Jerzego w lepszym stanie, niż te z lat 80. diowizualni.pl, że: „Przed rekon- filmów poSanatorium pod Klep- tycznych (na których zapisany Wójcika. „On jest wybitnym ope- czy nawet 90. „Odpowiadają za to strukcją wszystkie części Deka- sydrą: Pociąg, Matka Joanna od jest dźwięk) nie zawszę są łatwe ratorem, ale dopiero przy rekon- złe praktyki zawodowe. Normal- logu Krzysztofa Kieślowskiego Aniołów, Austeria oraz Popiół i dia- i szybkie. Idealna sytuacja to ta- strukcji, i samemu będąc świado- nie z negatywu robiło się dupli- miały kolor brązowy, ponieważ ment zostały sfinansowane z ini- ka, w której udaje się znaleźć nie- mym operatorem, zobaczyłem, ile kat i dopiero z niego powstawały w taki sposób zestarzał się pozy- cjatywy Grzegorza Molewskiego uszkodzony negatyw filmu. Gdy tam jest włożonej pracy operator- kopie seryjne. Gdy nastał kryzys, tyw. W rzeczywistości nakręcone po połowie przez Studio Filmo- brakuje w nim klatek lub więk- skiej, jak film jest współcześnie przestano robić duplikaty, więc barwy były zupełnie inne i przy- we „Kadr” i prywatną firmę KPD. szych fragmentów, szuka się tzw. zaświecony, jak nowocześnie pra- oryginalne negatywy są w dużo wróciła je właśnie rekonstrukcja Kilka miesięcy później po- duppozytywu oraz dupnegaty- cuje kamera. Szeregowiec Ryan gorszym stanie” – mówi Jędrzej podczas naszego przekopiowywa- wstał projekt KinoRP, do które- wów (czyli duplikatów pierwszej Stevena Spielberga? Jerzy Wójcik Sabliński. nia na pozytyw Kodaka”. Z kolei go z czasem dołączyły: Studio Fil- i drugiej generacji) lub kopii wzor- zrobił to przy Westerplatte wie- Gdy znajdą się już wszystkie Janusz Zaorski opowiada, że kilka- mów Rysunkowych w Bielsku-Bia- cowych i „dosztukowuje” to, czego le lat wcześniej. Nocne sceny są potrzebne materiały, zaczyna naście lat temu, podczas jednego łej, Studio Miniatur Filmowych, brakuje. W najgorszym wypadku pięknie nadeksponowane, a nale- się proces skanowania, z które- z seansów Barytona zauważył, że Wytwórnia Filmów Oświatowych sięga się po fragmenty kopii wzor- ży pamiętać, że tamte negatywy go powstaje średnio około 150 tys. twarz grającego jedną z głównych oraz firmy technologiczne: Fixa- cowej lub eksploatacyjnej, czyli były dużo trudniejsze w obsłu- pojedynczych klatek filmowych ról Zbigniewa Zapasiewicza była… film, Yakumama Film, Orka Film, tej, która była używana w kinach. dze” – zachwyca się Arkadiusz (w rozdzielczości 2K lub 4K), cy- fioletowa, a potem zielona. „Czło- Soundplace, Strefa Dźwięku, Pro Z kilku materiałów źródłowych Tomiak. fryzuje się też ścieżkę dźwiękową. wiek za łeb się łapał!” – stwierdza Sound Studio i BTI Studios. korzystano na przykład przy re- Czy każdy materiał da się ze- Następnie rusza właściwy proces i dodaje, że taśma nie miała tzw. Grzegorz Molewski przyznaje: konstrukcji Pokolenia i Popiołów skanować? Nie, ale jak wyjaśnia rekonstrukcji – stabilizacja obrazu, szczegółów, czyli rozhalowywała „Bez determinacji twórców takich, Andrzeja Wajdy. „Negatyw był Wojtek Janio, największe proble- usuwanie migotania, rys, drobi- biel, a w czerniach gubiła niuanse. jak: Kurt Weber, Jan Laskowski, porozrywany, więc dodawaliśmy my sprawiają „negatywy czy kopie nek kurzu, włosów, pęknięć, znie- Dopiero po rekonstrukcji cyfro- kształceń obrazu oraz zarządza- wej można było dostrzec wyraź- nie ziarnem, a na końcu korek- nie niektóre elementy scenografii. cja barwna materiału. Skąd firmy Przy tym filmie pojawiła się inna, Nie umiem wytłumaczyć, jak wielki wpływ miało wasze kino – technologiczne mają narzędzia do ważna w kontekście odnawiania panowie Andrzej Wajda, Roman Polański, Jerzy Skolimowski, odnawiania filmów? „Na początku filmów, wątpliwość – czy należy korzystaliśmy z tego, co było na poprawiać jakość archiwalnych cała grupa tego czasu – na moją twórczość filmową. I ma do dziś, rynku. Polska nie jest prekursorem zdjęć, jeśli wpłynie to na kształt bo gdy robię film zazwyczaj łapię się na tym, że pokazuję aktorom rekonstrukcji, wcześniej robiły to artystyczny filmu. W przypadku Stany Zjednoczone, a potem In- Matki Królów chodziło o materia- czy operatorom właśnie polskie filmy” – powiedział w wywiadzie die. Wiedzieliśmy więc, jakie na- ły z lat 30., 40. i 50. Z kolei zdjęcia rzędzia są dostępne, część z nich do filmu – opowiadającego wszak jeden z organizatorów przeglądu zrekonstruowanych arcydzieł kupiliśmy, nauczyliśmy się, jak o tamtych czasach – są zrobione Zbigniew Zapasiewicz w filmie polskiego kina i jego patron, Martin Scorsese. działają. Ale to była tylko teoria, Baryton, reż. Janusz Zaorski w stylistyce neorealistycznej, moż-

najwięcej nauczyliśmy się pod- Narodowa Fot. Pajchel/WFDiF/Filmoteka Renata na więc było zrównać jakość zdjęć czas pracy przy filmach” – mówi fabularnych i dokumentalnych. Jerzy Wójcik, Grzegorz Kędzier- fragmenty innego materiału, któ- pozytywowe sprzed wojny, czyli Kamil Rutkowski. nowym. Śmiejemy się, że prawie niem niewielkich błędów. W tym chwili operator wymierza jednak, „W tej chwili jest to możliwe – na ski czy Witold Sobociński, i bez ry miał mniej szczegółów obra- te wykonane na taśmach nitro, „Mieliśmy jedną z najlepszych całą dobę walczymy o ratowanie przypadku możemy wyróżnić dwa że rekonstrukcja polepsza film stole montażowym jest funkcja, determinacji firm technologicz- zu” – opowiada Łukasz Rutkowski bo w wielu przypadkach zaczął maszyn do rekonstrukcji, ale nikt dziedzictwa polskiej kinemato- podejścia, czy dwie szkoły: pury- o około 50 procent. która spowoduje, że można zrobić nych, nigdy byśmy takiego po- z reKino. I precyzuje: „Wszystkie się w nich proces rozkładu che- nie chciał się z nami dzielić wie- grafii” – mówi Łukasz Rutkowski. styczną oraz kreatywną. Przedsta- Wojtek Janio wspomina, że gdy starą kronikę z materiału nakręco- ziomu nie osiągnęli. Od podstaw inne kopie, które są »doklejane« micznego, którego nie da się za- dzą, jak radzić sobie z konkretny- Obecnie, oprócz firm prywat- wiciele tej pierwszej po wyczysz- pracował przy rekonstrukcji cy- nego współcześnie, wprowadzić opracowaliśmy procedury cyfry- do oryginalnego negatywu cha- trzymać, można go tylko spowol- mi uszkodzeniami, tym bardziej, nych i TVP, rekonstrukcją cyfrową czeniu materiału nie wprowadza- frowej Medium Jacka Koprowi- elektryzacje, smugi, dropy, wszyst- zacji i szereg narzędzi. W Polsce rakteryzują się inną strukturą ziar- nić. Taśma zaczyna się kurczyć że one rzadko kiedy są standardo- zajmują się dwie instytucje – Fil- ją żadnych zmian, nie poprawiają cza z Jerzym Zielińskim był pod ko, co miała taśma 35 mm” – wyja- panowało przekonanie, że aby na, inną kolorystyką i trzeba to oraz wysychać, więc robi się kru- we. Były też inne trudności – na- moteka Narodowa, specjalizująca nawet kolorów, jeśli nie można ich wrażeniem spostrzegawczości śnia Janusz Zaorski. I dodaje, że dobrze scyfryzować film wystar- wszystko wyrównać, żeby widz się cha i może być w pewnym mo- rzędzie radzi sobie z rysą stabilną, się w digitalizacji i odnawianiu fil- było uzyskać w trakcie oryginal- tego ostatniego. „Czasem chciał z kolei czyszczenie archiwaliów czy kupić odpowiednie oprogra- nie zorientował, że »sklejaliśmy« mencie zbyt krucha, aby ją ska- ale z niewyraźną już nie. Latami mów zapisanych na taśmie nitro nej pracy nad filmem. Ta ostatnia zmieniać saturację (stopień nasy- pozbawi je „szlachetnej patynki, mowanie, puścić przez nie taśmę, kilka materiałów ze sobą. W tym nować. Słyszałem, jak rekonstru- dochodziliśmy do dzisiejszego, oraz Narodowy Instytut Audio- szkoła dopuszcza poprawki błę- cenia kolorów – przyp. O.S.) o je- należnej tego rodzaju materiałom. ale to nieprawda. Efekt osiąga się celu trzeba wykonać szereg skom- owano Podróż na Księżyc Geor- wysokiego poziomu naszej wie- wizualny, który od maja 2015 ro- dów niezamierzonych, których den procent. Przy czym dokład- W końcu zdecydowałem się na we współpracy twórców z techno- plikowanych zabiegów”. Opera- gesa Mélièsa – jedyny oryginal- dzy” – uzupełnia Łukasz Rutkow- ku, czyli od otwarcia swojej nowej w trakcie „pierwszej” produkcji nie wiedział, co chce uzyskać i na- rozwiązanie, dzięki któremu jest logami i przy przestrzeganiu ści- tor Arkadiusz Tomiak, który jako nie pokolorowany nośnik był ski. Z kolei Jędrzej Sabliński do- siedziby ma w pełni wyposażoną nie dało się uniknąć ze względu sza kolorystka wiele się od pana i wilk syty, i owca cała: podretuszo- słych reguł technologii cyfrowej, ekspert PISF uczestniczył w ko- tak suchy, że trzeba go było naj- daje, że do usunięcia niektórych pracownię i jako jedyny w Polsce na ograniczenia technologiczne. Jerzego nauczyła. To była chyba waliśmy, co się dało, ale jednocze-

22 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 23 Temat numeru: Rekonstrukcje cyfrowe Ola Salwa: Szlifowanie diamentów

znał autora zdjęć, lub proszą o wy- je się z filmami dalej? Trafiają do jekcyjna – jest naprawdę obiecana. gorz Molewski, serwis nie może jest do naprawy, i że Ministerstwo znaczenie eksperta przez PSC, archiwum Cyfrowego Repozyto- W tej chwili pokazujemy w niej nie wprost przypominać amerykań- Cyfryzacji lub Ministerstwo Kul- Stowarzyszenie Autorów Zdjęć rium Filmowego, gdzie są przecho- tylko filmy z cyklu »Martin Scor- skiego Netflixa – konieczne jest tury i Dziedzictwa Narodowego Filmowych. Nad odnowieniem wywane w specjalnych warunkach. sese Presents: Masterpieces of zapewnienie rozbudowanego do- spojrzy na sprawę w sposób cało- Krzyżaków czuwał Witold Sobo- „Przechowujemy kopie cyfrowe Polish Cinema«, część tytułów po- stępu kontekstowego do filmów ściowy i wprowadzi bardziej pro- ciński, który blisko się znał z Mie- według ściśle określonych zasad” – kazywanych w przeglądzie »Kino i ich fragmentów. Szczególnie dla fesjonalną organizację” – mówi czysławem Jahodą i mówi, że przy mówi Martyna Korablewska-Szpet- w dobrym gatunku« to wersje po widzów z zagranicy oraz widzów Grzegorz Molewski. takich konsultacjach „najważniej- mańska, prezes CRF. – „Każdy plik rekonstrukcji. A latem zapraszamy młodych, którzy są przyzwycza- Anna Sienkiewicz-Rogowska, sze jest, żeby znać charakter pisma jest zapisany na nośnikach tzw. na pokazu plenerowe – filmy będą jeni do innego korzystania z kul- dyrektor Filmoteki Narodowej tego, za kogo się robi i nie wsadzić głębokiej archiwizacji. Są to ka- wyświetlane na specjalnym ekra- tury filmowej i zamiast oglądać zauważa: „Przez dziewięć lat do- za dużo siebie. A to jest trudne”. setki LTO zawierające specyficz- nie, przymocowanym do naszego film z płyty DVD wolą interne- pracowaliśmy się bardzo wyso- Nieco inne wyzwania stoją ną taśmę magnetyczną, która jak starego budynku; mamy też spe- towy streaming, a polskie klasyki kich norm rekonstrukcji cyfro- przed fachowcami zajmującymi dotąd oferuje najlepszą trwałość cjalną kabinę projekcyjną” – zapra- znają słabo lub w ogóle. Niestety wej, jesteśmy też bardzo dobrze się rekonstrukcją ścieżki dźwię- w przechowywaniu danych cyfro- sza Michał Merczyński, dyrektor stworzenie takiego portalu, mimo postrzegani na świecie, jeśli cho- kowej. Im jest niestety trudniej, wych. Warunki ich przechowywa- NInA, który jest też partnerem re- oczywistych korzyści, nie jest spra- dzi o jakość, którą osiągnęliśmy Potop, reż. Jerzy Hoffman także ze względu na słabszą ja- nia są dokładnie określone, np. sta- trospektyw twórców na festiwalu wą łatwą – przede wszystkim ze głównie dlatego, że poświęcamy – kadr „przed” i „po” rekonstrukcji

Fot. Filmoteka Narodowa Fot. Narodowa Filmoteka kość materiałów dźwiękowych bilna temperatura pomieszczenia, T-Mobile Nowe Horyzonty. względu na koszt budowy silni- filmom dużo czasu, konsultuje- w porównaniu do materiałów w którym są przechowywane ka- Polskie klasyki dystrybuowane ka i serwerów oraz kwestię praw my prace z twórcami. Paradok- wizualnych. Co ciekawe, czasem sety (pomiędzy 5 a 18 stopni), pro- przez CRF można obejrzeć mię- autorskich. Grzegorz Molewski salnie przez to, że nie mieliśmy czyszczenie i naprawianie dźwię- cent wilgoci pomieszczenia (mak- dzy innymi w kinach zrzeszonych podkreśla, że główny problem to zbyt wielu środków finansowych, ku… szkodzi filmowi. „Nadmierne symalnie 80), pozycja w jakiej po- w Sieci Kin Studyjnych i Lokal- rozproszenie polskich publicz- dopracowaliśmy się norm jako- odszumienie prowadzi do tego, winny być ustawione kasety, brak nych, a także w salach multiplek- nych zbiorów filmowych pomię- ściowych i utrzymanie ich będzie że mamy rażącą ciszę, którą kie- kurzu”. CRF powstało pod koniec sów Helios i Multikino. „W minio- dzy różne instytucje. wyzwaniem w sytuacji, gdy będą dyś wypełniał szum z kopii. Albo 2009 roku, jego rolą jest koordyno- nym 2015 roku zrealizowaliśmy Inne wyzwania? Janusz Zaorski warunki odwrotne: dużo pieniędzy słyszymy kierownika planu mó- wanie i nadzór wszystkich proce- ponad 2500 projekcji” – zaznacza jest zdania, że niejasne są kryteria i mało czasu”. I dodaje, że: „Cały wiącego coś z drugiego pomiesz- sów, których efektem jest zrekon- Martyna Korablewska-Szpetmań- wyboru filmów do rekonstrukcji, proces zmasowanej digitalizacji czenia, co wcześniej przykrywały struowany cyfrowo film. „Wybie- ska. Największą popularnością uważa wręcz, że ten temat należy i rekonstrukcji, będzie również szumy i zakłócenia” – opowiada ramy materiały, współpracujemy cieszył się Potop Redivivus, któ- poruszyć na forum SFP. „Słysza- sprawdzianem rzetelności, od- Piotr Knop z Toya Studios. In- z twórcami sprawującymi nadzór ry obejrzało 13 tys. widzów. CRF łem od niektórych operatorów, że powiedzialności i umiejętności nym wyzwaniem jest redukcja artystyczny, nadzorujemy procesy współpracuje też z festiwalami nie pytano ich o zdanie w trakcie współpracy pomiędzy wszystki- asynchronów. „Kiedyś standar- digitalizacji obrazu i dźwięku oraz z całego świata, a także instytu- rekonstrukcji ich filmów. Tu nie mi uczestnikami tego zadania. dy w tym zakresie były dużo luź- ich dalszej rekonstrukcji cyfrowej. tami polskimi za granicą. Na ryn- może być wolnej amerykanki” – Przed kinematografią stoi bowiem niejsze niż dzisiaj. To, co nas razi Organizujemy transport materia- ku od lat pojawiają się płyty DVD mówi reżyser Matki Królów. prawdziwe wyzwanie z kategorii asynchronem, w tamtych latach łów, dbamy o ich bezpieczeństwo. i Blu-ray, do tego dochodzą liczne Problemem dla branży mogą »team building«. A potem czeka było normą i nikomu nie przeszka- Następnie przygotowujemy poka- retrospektywy, pokazy specjalne okazać się także… spore pieniądze nas rzecz najważniejsza: udostęp- dzało. Przez wiele miesięcy może- zy kolaudacyjne, tworzymy kopie dla obcokrajowców (z angielski- przeznaczone na rekonstrukcje cy- nianie i bezpieczne przechowywa- śnie trochę patynki zostało. Tuż czy mamy się dostosować do for- oddawały nastrój lat 50. Dlatego my pracować nad synchronizacją wzorcowe i archiwizujemy wszyst- mi napisami), przeglądy okolicz- frowe, czyli tzw. „duża cyfryzacja” nie w długim okresie ogromnej po nakręceniu filmu czuło się, że matu, który w tej chwili dominu- podczas rekonstrukcji cyfrowej czegoś, co było akceptowalne dla kie kopie cyfrowe filmu” – dodaje nościowe oraz seanse w telewizji. w ramach Programu Polska Cyfro- liczby cyfrowych danych, które część materiałów to archiwalia, je, czy pozostać przy starym. Po- Wojciech Marczewski, razem z Je- twórców, aby dopasować się do prezes Repozytorium, będącego Tutaj pojawia się kolejny waż- wa. „Wiele się mówi o zakupach zostaną wytworzone w trakcie ca- a część dokręciłem z ekipą, teraz zostaliśmy przy starym” – mówi rzym Zielińskim postanowili do- współczesnych standardów”. jedyną w Polsce prywatną firmą ny temat związany z rekonstruk- sprzętu, a prawie nic nie zrobio- łego procesu. Naturalnym jest, że powstała lepsza, bardziej jedno- Wojciech Marczewski. I dodaje: dać tylko trochę koloru, żeby „wra- Kiedy proces rekonstrukcji cy- tego typu (wszystkie udziały ma cją – stworzenie portalu, w któ- no, aby wprowadzić profesjonal- oczekiwania, co do spełnienia tego lita całość”. „Nowe technologie pozwalają cać do brudnych odcieni taśmy frowej się zakończy? „Nigdy” – Kino Polska TV S.A.). Do tego CRF rym dostępne byłyby wszystkie ną koordynację procesu cyfryzacji zadania kierowane będę w stronę A jak reżyser wspomina pracę na to, żeby obraz stał się bar- Orwo”. Reżyser zwraca uwagę na śmieje się Wojciech Kabarowski, zajmuje się także dystrybucją od- polskie filmy. Jak zauważa Grze- dóbr kultury. Mam nadzieję, że to Filmoteki Narodowej, której misją przy Piłkarskim pokerze i Bary- dziej ostry, kolorowy. I pojawia jeszcze jedną rzecz: „Porównał- obecnie pracujący w The Chim- nowionych cyfrowo dzieł. jest stanie na straży zachowania tonie? W tym pierwszym filmie się pytanie, czy my tego chce- bym rekonstrukcję cyfrową filmu ney Pot. – „Będą wchodziły no- dziedzictwa naszej kultury filmo- prosił operatora, Witolda Adam- my? Do jakiego stopnia film ma z renowacją obrazów, na przykład we technologie, więc filmy będzie Wyzwania cyfryzacji Poszukiwania i wybór materiałów wej. To wyzwanie, które wymaga ka, żeby „nie upiększał, nie wygła- także opowiadać o czasie, w któ- Rembrandta. Gdy zdejmujemy można na nowo rekonstruować”. Kiedy film pomyślnie przejdzie systemowych rozwiązań organiza- dzał obrazu, bo tamta rzeczywi- rym powstawał, pewnym sposo- warstwę werniksu i wracamy do Dodaje jednak, że nadal koniecz- wszystkie etapy rekonstrukcji, po- światłoczułych oraz magnetycznych cyjnych, lokalowych i finansowych stość była bazarowa, jarmarczna bie myślenia o filmach, oglądania oryginalnego obrazu, to często ne jest dalsze przechowywanie wstaje jego kopia cyfrowa, zaczy- (na których zapisany jest dźwięk) podejmowanych wobec Filmoteki i chciałem to zachować”. Inaczej ich, a do jakiego stopnia chcemy jest to przykre zaskoczenie, bo materiałów światłoczułych (ne- nają się też przygotowania do uro- Narodowej na szczeblu Minister- było przy rekonstrukcji Barytona, przybliżyć obraz współczesnemu wolimy pamiętać wersję z wer- gatywów), na których filmy zo- czystej, ponownej – lub pierwszej nie zawsze są łatwe i szybkie. Idealna stwa Kultury i Dziedzictwa Naro- którego akcja dzieje się w pięk- widzowi. Nie ma co archaizować, niksem, nieco zbrązowiałym. Re- stały nakręcone. Bo te nośniki, pa- oficjalnej, jak w przypadku filmów dowego. Już w tej chwili, przed nym hotelu, scenografię przygo- natomiast nie ma co też udawać, konstrukcja to zabieg techniczny, radoksalnie, są dużo pewniejsze zatrzymanych przez cenzurę – pre- sytuacja to taka, w której udaje się znaleźć startem Programu Polska Cyfrowa tował Allan Starski, więc trzeba że będziemy robić MTV. Na szczę- słuszny, bo trzeba dbać o te filmy, i trwalsze niż cyfrowe. miery w warszawskim, należącym nieuszkodzony negatyw filmu. Gdy brakuje musimy to planować i przygoto- było wyciągnąć ze starej wersji jak ście cyfryzacja nie umożliwia po- ale to tyle”. Jędrzej Sabliński podkreśla, że do Stowarzyszenia Filmowców wywać. Moim obowiązkiem, jako najwięcej „smaku, gustu i urody”. nownego zmontowania filmu, bo w tej chwili rozdzielczość 2K i 4K, Polskich, kinie Kultura. A potem w nim klatek lub większych fragmentów, dyrektora tej instytucji, jest ciągłe Bo chodzi o to, żeby film odzyskał zręczni montażyści, a być może Cudze dwa nagie w której powstają kopie wystarczy, w innych salach, czyli w najlep- szuka się tzw. duppozytywu oraz podkreślanie tego faktu.” dawny kształt, a nie zyskał nowy. i reżyserzy, złożyliby ten obraz miecze ale za kilka lat standardem będzie szych dla tych obrazów miejscach, Warto się nad tym zastano- „Dreszcze robiliśmy w forma- inaczej, szybciej, dynamiczniej” – Gdy wśród żyjących twórców nie 6K i 8K. Wtedy część filmów trze- bo przecież większość z polskich dupnegatywów (czyli duplikatów pierwszej wić, oglądając mistrzowsko odcie Academy, czyli dość kwadra- mówi reżyser Dreszczy. Jak wspo- ma już operatora albo reżysera, ba będzie jeszcze raz zeskanować klasyków była realizowana z myślą nowioną Ziemię obiecaną An- towym, teraz wszystkie ekrany mina, film w 1981 roku specjalnie firmy technologiczne konsultują z materiału źródłowego, część bę- o dużym ekranie. „Nic nie zastą- i drugiej generacji) lub kopii wzorcowych drzeja Wajdy czy Rękopis zna- filmowe i telewizyjne są bardziej nie był kopiowany na taśmie Ko- proces rekonstrukcji z kimś, kto dzie można podrasować do wyż- pi pokazu w sali kinowej, dlatego i „dosztukowuje” to, czego brakuje. leziony w Saragossie Wojciecha panoramiczne i powstało pytanie, daka, żeby wyblakłe barwy lepiej pracował przy filmie lub dobrze szej rozdzielczości obrazu. Co dzie- Ziemia Obiecana – nasza sala pro- Jerzego Hasa.

24 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 25 Wydarzenia: 90. urodziny Andrzeja Wajdy Wydarzenia: 90. urodziny Andrzeja Wajdy

obry wieczór Koleżan- kim Wam, żebyśmy na stulecie ki i Koledzy. Miło Was Stowarzyszenia spotkali się w tym Dwszystkich zobaczyć samym gronie”. uśmiechniętych. Wszyscy jeste- Po wręczeniu odznaki przez śmy wzruszeni, że przy tak wspa- Jacka Bromskiego, wszyscy niałej okazji się spotykamy” – po- zebrani odśpiewali Andrzejowi witał zebranych Jacek Bromski, Wajdzie 200 lat. Na sali pojawił prezes SFP. Na sali zebrali się się tort udekorowany kadrami przyjaciele i najbliżsi współpra- z filmów Wajdy. Goście i Jubilat cownicy Andrzeja Wajdy, m.in. mogli obejrzeć film przygotowany żona reżysera Krystyna Zachwa- przez Stowarzyszenie Filmowców towicz, Ewa Braun, Maja Komo- Polskich specjalnie na urodziny. rowska, Grażyna Szapołowska, Ry- Współpracownicy Andrzeja Wajdy szard Bugajski, Jan Englert, Feliks opowiadali w nim o wpływie reży- Falk, Janusz Gajos, Janusz Gło- sera na ich drogę twórczą, na roz- wacki, Bogusław Linda, Janusz wój polskiej kinematografii: „Cała Majewski, Wojciech Marczewski, historia Polski przegląda się w jego Daniel Olbrychski, Paweł Pawli- filmach. To jest historia strachu, kowski, Wojciech Pszoniak, Jerzy nadziei, wiary, upadku wielu poko- Skolimowski, Witold Sobociński, leń” – komentował z ekranu Janusz Allan Starski, Krzysztof Zanussi. Głowacki, scenarzysta Polowania „Andrzej Wajda jest dla nas na muchy i Wałęsy. Człowieka człowiekiem bliskim, ze względu Filmowy tort dla Jubilata z nadziei. Kolejną niespodzianką

na jego wrażliwość. Polskie kino Fot. ArtZoom/SFP były życzenia od znanych twór- byłoby zupełnie inne, gdyby nie ców z całego świata: Martina Scor- jego obecność” – powiedziała filmy będą na miarę naszych talen- nie wdzięczny” – mówił z emfazą sesego, Meryl Streep, Alana Par- Magdalena Sroka, dyrektor Pol- tów, na miarę naszych możliwo- dostojny Jubilat. kera, Jiříego Menzla, Stephena skiego Instytutu Sztuki Filmowej. ści, i o takiej tematyce, którą my „Mamy świadomość, że ciągle Frearsa, Mike'a Leigh, Constantina „Nigdy nie przypuszczałem, że uznamy za ważną i nie będziemy musimy bronić tego, co udało nam Costy-Gavrasa, Agnieszki Holland, znajdę się w takiej sytuacji dzięki musieli wzywać naszych kolegów się dla polskiego kina wywalczyć” Romana Polańskiego czy Clau- naszemu Stowarzyszeniu, że będę z Hollywood, żeby nas wyręczyli. – kontynuował Jacek Bromski. – de’a Leloucha. Po seansie odbył Andrzej Wajda miał jeszcze raz szansę spojrzeć na Stowarzyszenie Filmowców Pol- „W tym roku Stowarzyszenie się koncert Doroty Miśkiewicz. Fot. ArtZoom/SFP wielu z kolegów, z którymi robiłem skich było żywe, jest żywe i będzie kończy 50 lat. Z tej okazji posta- Wokalistka zaprezentowała swoje filmy. Podziękowania dzisiejszego żywe, jeżeli za każdym razem nowiliśmy przygotować Złotą interpretacje piosenek z filmów wieczoru zacznę od tych właśnie, będzie się ustosunkowywać do Odznakę Stowarzyszenia. Zna- Andrzeja Wajdy. którzy robili ze mną filmy i znają wyzwań otaczającej nas rzeczywi- czek nr 1 zostanie przeze mnie Uroczystość 90. urodzin dobrze moje powiedzonko: »My stości. To jest piękne, że Stowarzy- wpięty w klapę Andrzejowi Waj- Andrzeja Wajdy odbyła się 5 robimy nasz film i nasz film to jest szenie służy w tym momencie tym dzie, naszemu honorowemu pre- marca w Pałacu Zamoyskich ten, co się udał. A ten co się nie problemom, które są rzeczywi- zesowi. Tu jest napisane: »Życzmy w Warszawie. Jej organizatorem udał, to jest mój film«. Dziękuję stymi problemami środowiska fil- sobie kolejnych 50 lat«. Ja też było Stowarzyszenie Filmowców wam wszystkim, że zdołaliście się mowego. I za to jestem mu ogrom- życzę Andrzejowi, sobie i wszyst- Polskich. tutaj zgromadzić” – powiedział wzruszony Jubilat. Andrzej Wajda podkreślił także wielką wagę Stowarzyszenia Fil- mowców Polskich jako ważnej 200 lat instytucji dbającej od pięćdzie- sięciu lat o pomyślność polskiego kina i jego twórców. „Jestem na pewno jednym z niewielu na tej sali, który towarzyszy Stowarzy- szeniu od pierwszego zjazdu. Czę- dla Mistrza! sto biorę czynny udział w życiu tej szalenie ważnej instytucji. Bo to jest coś więcej niż organizacja. Albert Kiciński To przejaw środowiskowej soli- darności. Powiem wam tylko tyle i błagam, róbcie tak dalej, w ten sposób myślcie. Ile razy byliśmy Grono najbliższych współpracowników oraz przyjaciół spotkało się, aby uczcić jubileusz wspólnotą, tyle razy zwycięstwo 90. urodzin Andrzeja Wajdy, reżysera światowego formatu, prezesa honorowego było po naszej stronie. Niezależ- nie od tego, jakie były warunki. Andrzej Wajda z młodzieżą w strojach z Pana Tadeusza

i zasłużonego członka Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Jeżeli będziemy razem, nasze Fot. ArtZoom/SFP

26 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 27 Wydarzenia: Orły Wydarzenia: Orły

Laureaci Polskich Nagród roczysta ceremonia wrę- ska, pokonując Agatę Kuleszę Filmowych Orły 2016 czenia Orłów odbyła się i Gabrielę Muskałę, nominowane Laureaci 18. edycji Polskich Upo raz osiemnasty, a po przez Polską Akademię Filmową raz trzeci w warszawskim Teatrze za role w filmieMoje córki krowy Nagród Filmowych Orły: Polskim. Nowym prowadzącym Kingi Dębskiej. Najlepszy Film: Body/Ciało, reż. Małgorzata Szumowska galę (po wcześniejszych konfe- Reżyserka tego jednego z naj- Najlepsza Reżyseria: Małgorzata Szumowska za film Body/Ciało ransjerkach Macieja Stuhra czy częściej oglądanych polskich Najlepszy Scenariusz: Kinga Dębska za filmMoje córki krowy Grażyny Torbickiej) został w tym filmów ostatnich miesięcy roku Michał Sufin z Klubu Ko- również została zaliczona do Najlepsza Główna Rola Kobieca: Maja Ostaszewska za film Body/Ciało mediowego. grona wygranych. Kinga Dęb- Najlepsza Główna Rola Męska: Janusz Gajos za film Body/Ciało Jak co roku, wydarzeniem ska odebrała statuetkę w katego- Najlepsza Drugoplanowa Rola Kobieca: Anna Dymna za film Excentrycy, najwyższej rangi było przyzna- rii Najlepszy Scenariusz oraz za czyli po słonecznej stronie ulicy nie Nagrody za Osiągnięcia dokument Aktorka, poświęcony Najlepsza Drugoplanowa Rola Męska: Wojciech Pszoniak za film Życia. W tym roku trafiła ona Elżbiecie Czyżewskiej, który zre- Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy do Janusza Gajosa. Wybitny alizowała wspólnie z Marią Kon- Najlepsze Zdjęcia: Arkadiusz Tomiak za film Karbala aktor otrzymał ją z rąk wicepre- wicką. Moje córki krowy zostały miera, ministra kultury i dzie- natomiast docenione także przez Nagroda Publiczności wyłaniana przez Użytkowników Wirtualnej dzictwa narodowego, prof. Pio- widzów, którzy przyznali kome- Polski: Moje córki krowy, reż. Kinga Dębska tra Glińskiego. „O skali jego diodramatowi Dębskiej Nagrodę Najlepsza Scenografia: Jagna Janicka za film Hiszpanka aktorskich przeobrażeń można Publiczności. Najlepsze Kostiumy: Dorota Roqueplo, Andrzej Szenajch za film mówić wyłącznie z podziwem. Cztery statuetki powędrowały Hiszpanka Z imponującą swobodą miesza do twórców komedii muzycznej Najlepsza Muzyka: Wojciech Karolak za film Excentrycy, czyli po różne rodzaje wyrazu, różne style Excentrycy, czyli po słonecznej słonecznej stronie ulicy aktorskie, powagę i groteskę, bra- stronie ulicy Janusza Majew- Najlepszy Dźwięk: Krzysztof Jastrząb, Mateusz Irisik za film Excentrycy,

Fot. Mateusz Jagielski/East NewsFot. Jagielski/East Mateusz wurę i powściągliwość, a pracu- skiego. W kategoriach aktor- czyli po słonecznej stronie ulicy jąc nad rolą, potrafi przełamy- skich uhonorowani zostali boha- wać stereotypy i godzić cechy terowie aktorskiego drugiego Najlepszy Montaż: Agnieszka Glińska za film 11 minut na pozór przeciwstawne. Potrafi planu – Anna Dymna i Wojciech Odkrycie Roku: Agnieszka Smoczyńska za film Córki Dancingu być za każdym razem różny, inny, Pszoniak (który nie pojawił się Najlepszy Filmowy Serial Fabularny: Prokurator, reż. Jacek Filipiak, a jednocześnie za każdym razem na gali, a nagrodę odebrał za Maciej Pieprzyca prawdziwy. My śmiertelnicy niego Maciej Stuhr). Film został Najlepszy Film Europejski: Młodość, reż. Paolo Sorrentino nie wiemy, skąd to się bierze, także doceniony w kategoriach: Najlepszy Film Dokumentalny: Aktorka, reż. Kinga Dębska, Maria to tajemnica artyzmu” – mówił Najlepsza Muzyka (Wojciech Konwicka w swojej laudacji szef resortu Karolak) oraz Najlepszy Dźwięk Polskie kultury, zaznaczając, że wykre- (Krzysztof Jastrząb, Mateusz Nagroda za Osiągnięcia Życia: Janusz Gajos owane przez Gajosa role „należą Irisik). do prawdziwych arcydzieł sztuki aktorskiej”. Nagroda za Osią- Nagrody Filmowe gnięcia Życia przyznawana jest od pierwszej edycji Orłów, czyli od 1999 roku. Poprzednimi laureatami byli m.in. Andrzej Wajda (2000), Tadeusz Konwicki (2002), Roman Polański (2003), Kazi- mierz Kutz (2004), Jerzy Kawa- lerowicz (2005), Jerzy Hoffman (2006), Janusz Majewski (2012), przyznane Danuta Szaflarska (2013) i Fran- ciszek Pieczka (2015). W trakcie ceremonii rozdania nagród królował film Małgorzaty Paweł Zwoliński Szumowskiej Body/Ciało. Dzieło laureatki Srebrnego Niedźwie- dzia na festiwalu w Berlinie oraz Złotych Lwów w Gdyni obsy- Podczas tegorocznej gali rozdania Polskich Nagród Filmowych Orły 2016 pano najważniejszymi trofeami. triumfowało Body/Ciało Małgorzaty Szumowskiej, które zostało uhonorowane Reżyserka została uhonorowana w kategoriach: Najlepszy Film w najważniejszych kategoriach: film, reżyseria, główna rola kobieca i męska. i Najlepsza Reżyseria. Poza Janu- szem Gajosem (który już ośmio- Ponadto grający w nim główną rolę – Janusz Gajos – odebrał Nagrodę za krotnie był nominowany do Pol- Jerzy Radziwiłowicz, Małgorzata Osiągnięcia Życia. skiej Nagrody Filmowej), Orła Szumowska i Michał Englert

otrzymała też Maja Ostaszew- News Urbanek/East Fot. Tomasz

28 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 29 Nagrody: Orzeł za Osiągnięcia Życia Nagrody: Orzeł za Osiągnięcia Życia

namiętnego gracza na wyścigach konnych, stale przesiadującego w zadymionej kolekturze, a jedno- cześnie jako człowieka, który ma „oko” na innych. Stary profesor, Gajos – Franek, człowiek solidarno- ści, nie w sensie ruchu społeczne- go, ale solidarności ducha. Jak ma pieniądze, to się dzieli ze wszystki- Janusz mi. Daje pieniądze na schronisko dla starych i schorowanych koni, które wcześniej przeznaczono do rzeźni. Ratuje konie, bo kocha te piękne zwierzęta, i dlatego gra na wyścigach; przeznacza duże sumy z wygranych na dzieci, które „wy- chowuje ulica”. Chciał im wybu- dować świetlicę, bo władze miasta , wcześniej podobną zlikwidowały, nie opłacało się jej bowiem utrzy- Gajos mywać. Przynosi więc pieniądze do księdza, który zaopiekował się dziećmi. Przychodzi do kościoła, choć nie lubi się „naprzykrzać” Panu Bogu, mówiąc, że ma swój czyli sposób kontaktu z Nim, i niepo- trzebna mu jest do tego instytu- cja. Solidarność polega na wza- jemnym dzieleniu się z drugim człowiekiem. Stary, samotny Fra- aktor zaskakujący nek i młody pianista Oliver dali sobie coś największego: przyjaźń, uczucie deficytowe we współcze- ks. Andrzej Luter snym świecie. Gajos bez patosu, a nawet trochę oschle, „wyśpiewu- je” w tym filmie wzruszający hymn Janusz Gajos wpisuje się w poczet najwybitniejszych aktorów w dziejach o przyjaźni człowieczej przekracza- polskiego teatru i filmu, takich jak: Gustaw Holoubek, Tadeusz Łomnicki jącej bariery wiekowe. Ten aktor potrafi wzruszyć! i Zbigniew Zapasiewicz. Skoro jednak został uhonorowany – powtarzam, przedwcze- śnie – nagrodą za całokształt twór- czości, będziemy musieli cofnąć olska Nagroda Filmowa – bardziej czujemy, że bohater Gajo- nieje. Teraźniejszość nie istnie- torstwie, tak jak w malarstwie czy się w czasie i przypomnieć kil- Orzeł za Osiągnięcia Ży- sa to człowiek bez teraźniejszości. je, wszystko już było. Istnieje tyl- w muzyce, forma jest sposobem ka jego ról, przełomowych, waż- Pcia wydaje się grubo przed- Tęskni za tym, co się nie wydarzy- ko przeszłość i przyszłość. I to porozumiewania się. Wkłada się nych dla samego aktora, i waż- wczesna, bo przecież ten wielki ak- ło. Ktoś powiedział, że człowiek jest może nasza szansa, nasza na- w nią ducha. nych w wymiarze społecznym. tor zaskoczy nas jeszcze nie raz przychodzi nie wiadomo skąd, rzu- dzieja, że jednak dobro ma więk- Kilka lat temu Gajos zagrał W powszechnym przekonaniu Janusz Gajos

ważnymi rolami. Nie pora na pod- cony w świat, i odchodzi nie wia- szą siłę niż zło. W filmie Szumow- piękną rolę w niedocenionym fil- rozpoczął swoją przygodę z fil- News Urbanek/East Fot. Tomasz sumowania. A dowodem jest fakt, domo dokąd. Codziennie przemi- skiej dobro góruje nad złem. Po- mie Wiesława Saniewskiego Wy- mem w serialu wszech czasów że jednocześnie otrzymał drugie- jamy, i bohater Gajosa czuje owo godzić się z czasem! Tylko wte- grany. Frank Goretzky – tak nazy- Czterej pancerni i pies Konrada ka aktora, pisze, że duże znaczenie larności Czterech pancernych… ka z konspiracji, który otrzymuje go Orła: za najlepszą rolę męską przemijanie szczególnie mocno. dy mamy szansę przeżyć życie. wała się postać kreowana przez Nałęckiego, który był realizowa- przy wyborze miała powierzchow- nie było trudno. Już w 1967 roku rozkaz wykonania wyroku śmier- w minionym roku. Prokurator Ko- Myśli o przegranym życiu i nie- Gajos cudownie to „pogodzenie Gajosa – stary profesor matematy- ny w latach 1966-1970. Nie był to ność aktora: „Drobne rysy twa- zagrał główną rolę w filmieStaj - ci na swym przyjacielu, który ka- prowicz z filmu Małgorzaty Szu- spełnionych marzeniach. Pozor- się” się z czasem pokazał. ki, urodził się w Chicago, jako mło- jednak jego debiut. Jeszcze jako rzy, zadziorne spojrzenie błękit- nia na Salwatorze Pawła Komo- towany na gestapo podobno zała- mowskiej Body/Ciało, ojciec głów- nie szczęśliwy, skrywa swój dra- Janusz Gajos często powtarza, dy żołnierz armii amerykańskiej student łódzkiej Szkoły Filmo- nych oczu, szczupła sylwetka, i, rowskiego według scenariusza mał się i zdradził. Aresztowania nej bohaterki chorej na anoreksję, mat pod maską zadowolenia i cy- że najistotniejsza w aktorstwie jest rezydował w powojennym Berli- wej, do której zdawał… cztery ra- nie ukrywajmy, wdzięk młodego Jana Józefa Szczepańskiego. Na- zdają się potwierdzać zdradę „Zy- to w wykonaniu Gajosa człowiek nizmu, bo tak naprawdę walczy forma, czyli coś, co wymyślamy nie, a po latach wrócił do Wrocła- zy zanim go przyjęli, zagrał rolę mężczyzny, szorstkością obejścia zwisko scenarzysty gwarantowało, gi”. Michał jednak nie chce i nie zobojętniały, zrutynizowany, scep- z atrofią uczuć. Chyba nie potrafi i traktujemy jako sygnał dla in- wia i tu związał się z opozycją de- Pietrka w Panience z okienka Ma- maskującego ciepło”. Stanisław że nie będzie to kolejny, schema- potrafi zabić przyjaciela. Gajos tyczny, racjonalny. Tak się wydaje już „być” z drugim człowiekiem. nych. W Body/Ciele doskonale mokratyczną. Dwa razy siedział rii Kaniewskiej. Rola ta okazała Wohl, współscenarzysta serialu tyczny i zakłamany film o boha- niezwykle przekonująco zagrał na początku filmu, czym bardziej To, co jest, tego przecież za chwi- widać, jak aktor świadomie dobie- w więzieniu, w czasach stalinow- się o tyle ważna, że akurat wtedy i profesor łódzkiej Szkoły Filmo- terskich wyczynach Gwardii Lu- chłopaka, który nawet w nieludz- jednak zagłębiamy się w historię lę nie ma. A to, co przyjdzie, cze- ra gesty, mimikę, sposób chodze- skich i po wprowadzeniu stanu poszukiwano kandydata do roli wej zdecydował o wyborze Gajosa. dowej. Rzeczywiście, Stajnia… to kich warunkach chce pozostać opowiadaną przez reżyserkę, tym go oczekujemy, jeszcze nie istnia, mówienia, tembr głosu. W ak- wojennego. Poznajemy go jako Janka Kosa w Czterech pancer- Na szczęście nigdy nie został przejmujący dramat psychologicz- wierny zasadom człowieczym, nie nych… Elżbieta Baniewicz, biograf- zaszufladkowany, o co przy popu- ny. Gajos zagrał Michała, chłopa- poddaje się regułom wojennym,

30 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 31 Nagrody: Orzeł za Osiągnięcia Życia

chce zrozumieć dramat przyja- 1981 roku. Pamiętam doskonale z Wahadełka i bohater Żółtego nie powoduje, że cenzor Rabkie- ciela. W tym filmie młody Gajos ten wieczór, okazało się bowiem, szalika to ludzie skazani na nie- wicz, grany przez Gajosa, pragnie spotkał się z Tadeuszem Łomnic- że był to ostatni polski film wy- uleczalną depresję. zostać istotą wolną, nie wiedząc kim, grającym „Zygę” i z Ryszardą świetlony w TVP przed wprowa- Stan wojenny był dla wielu ak- na początku, co to znaczy, i jakie Hanin, występującą w roli matki. dzeniem stanu wojennego. Potem torów czasem zastoju. Ale wresz- wymagania ze sobą niesie. Staje Potem było jednak kilka lat chu- zresztą wraz z innymi filmami pocie przyszła rola, która postawiła się figurą przełomu ustrojowe- dych. Aż przyszedł rok 1977 i głów- szedł na półki. Bohaterem Wa- Gajosa w rzędzie z największymi go. Pracował w łajdackiej insty- na rola w filmie Sylwestra Szysz- hadełka jest Michał Szmańda, mistrzami. I nie był to film. W 1986 tucji, ale czy sam był łajdakiem? ki Milioner. Gajos zagrał Józka jako dziecko oddany przez mat- roku Kazimierz Kutz zaadapto- Janusz Gajos fantastycznie roz- Mikułę, chłoporobotnika, który kę w czasach stalinowskich do wał dla Teatru Telewizji „Opowie- wala schematy. wygrał milion w totolotka. Roz- „obozu wychowawczego”, gdyż ści Hollywoodu” Christophera Swoje credo określił w jednym poczęło się polskie piekło. Film ona, zaangażowana komunistka, Hamptona. Gajos wystąpił w ro- z nielicznych wywiadów (aktor ten przetrwał dzięki roli Gajosa, zamiast wychowywać syna i cór- li Ödöna von Horvátha, austriac- oszczędnie kontaktuje się z me- doskonale oddającego stan osa- kę, poświęciła życie rodzinne dla kiego dramatopisarza i prozaika, diami): „Mój zawód polega na czenia i bezradności. Zresztą ak- ideologii. Janusz Gajos zagrał który jako narrator sztuki opro- obserwowaniu ludzi. Nigdy nie

Janusz Gajos w filmie Body/Ciało reż. Małgorzata Szumowska Fot. Drygała/Kino Jacek Świat tor wyróżniony został wtedy głów- trzydziestoparoletniego Micha- wadza nas po zakamarkach życia przejmuję się tym, czy gram pisa- ną nagrodę na Festiwalu Polskich ła. To wstrząsające studium sza- niemieckich literatów, który wy- rza, lekarza, księdza, hydraulika, Filmów Fabularnych w Gdańsku leństwa. Wystarczył zwykły ruch emigrowali z Europy do Ameryki ponieważ zawsze gram człowie- za pierwszoplanową rolę męską. wahadełka, żeby popaść w stan w obawie przed hitlerowskim ter- ka. Ten zawód to przede wszyst- To był pierwszy tak poważny suk- amoku. Wstrząsająca rola. Ga- rorem. Kutz wspomina: „Zachwyt kim bardzo uciążliwa praca. Aktor ces Janusza Gajosa. W Milionerze jos potrafi dosłownie „wcielić się” nad talentem Gajosa stał się wte- gra całym sobą, twarzą, ciałem, matkę głównego bohatera zagra- w człowieka zmaltretowanego dy powszechny. Pamiętam dosko- gestem. To wielka odpowiedzial- ła Jadwiga Andrzejewska, gwiaz- przez bezwzględną i brutalną rze- nale, jak zaraz po emisji telewizyj- ność, bo nie można powiedzieć, da przedwojennego kina, która czywistość. Depresja w stanie kli- nej przedstawienia zadzwonił do że ktoś nam coś zepsuł. Dlatego w PRL-u była niewidoczna; za- nicznym. Gajos, Halina Grygla- mnie Tadeusz Łomnicki i powie- bywają też klęski i niepowodze- mieszkała w Łodzi i w tamtejszych szewska, Mirosława Marcheluk, dział: »Czy ty wiesz, kto to jest Ga- nia. Ale są momenty, które to wy- teatrach występowała do końca ży- Dorota Stalińska – koncert gry jos? Gajos to jest wieeelki aktor«”. nagradzają. Zwykle przychodzą cia. Andrzejewska i Gajos to była aktorskiej. Wiele lat później, już Rok 1989. Wybuchła wol- wtedy, gdy widownia i aktor za- siła tego filmu, dziś już doszczęt- w wolnej Polsce, stworzył postać ność. Gajos zagrał główną rolę czynają stanowić jedność. Udało nie zapomnianego. alkoholika w Żółtym szaliku Ja- w Ucieczce z kina Wolność Wojcie- mi się odnieść sukces nad samym Ważnym momentem w jego nusza Morgensterna według pro- cha Marczewskiego. Film ten prze- sobą. Nie dałem się upchnąć w ja- karierze stał się telewizyjny film zy Jerzego Pilcha. Świetnie oddał trwał próbę czasu, i pozostanie na kiś kąt, a groziło mi to bardzo czę- Filipa Bajona Wahadełko, zresztą zniewolenie wewnętrzne i walkę zawsze szczerym i artystycznie sto. Najważniejsze jest, aby zaska- wyemitowany w programie pierw- z nim. W tym filmie matkę za- spełnionym świadectwem czasu kiwać, co dla aktora jest bardzo szym Telewizji Polskiej 11 grudnia grała Danuta Szaflarska. Michał przełomu. Bunt aktorów na ekra- frapujące”.

32 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 Nagrody: Nagroda PSC Nagrody: Nagroda PSC

świata niebanalnym, zaskakują- cym (za każdym razem czymś innym, w zależności od tematu i gatunku filmu), a przy tym este- tycznie uporządkowanym. Arkadiusz Karbala jest tu dobrym przy- kładem. Z jednej strony mamy w tym filmie hiperrealistycznie sfotografowany wysiłek polskich żołnierzy, którzy w 2004 roku obro- nili siedzibę władz w irackim mie- ście, zaatakowaną przez terrory- stów, z drugiej – niejako syntezę Tomiak tego, co wiemy o wyglądzie Bli- skiego Wschodu, widoczną w konsekwentnie utrzymanej złocistej Karbala, dominancie barwnej, w zapyle- reż. Krzysztof Łukaszewicz

nie tylko FILM Fot. Pałka/WFDiF/NEXT Robert niu, zakurzeniu, zapiaszczeniu przestrzeni. Inna rzecz, że Tomiak związał ja z biologii, poprawił ocenę uda- Na jej przebieg złożyło się po- scenograf Karbali. Stworzył archi- się głównie z kinem kreacyjnym, nymi zdjęciami lasu. nad trzydzieści kinowych filmów tekturę łudząco podobną do irac- w którym interpretowanie przez Pierwsze podejście na Wydział fabularnych (na premiery czekają kiej. Ściśle współpracująca z nami z Nagrodą PSC twórców tego, co znajduje się Operatorski Szkoły Filmowej kolejne, wśród nich Zaćma Ry- firma Orka, odpowiedzialna za spe- przed obiektywem, zdecydowa- w Łodzi, zaraz po maturze, zakoń- szarda Bugajskiego), szereg se- cjalne efekty wizualne, uzupełniła nie góruje nad biernym rejestrowa- czyło się niepowodzeniem. Dru- riali i spektakli Teatru Telewizji. budowle Marka detalami, na przy- niem. Przykłady? Daleko od okna gie się udało, ale wtedy Tomiak Wyrazem docenienia Tomiaka kład do meczetu dodała w postpro- Andrzej Bukowiecki Jana Jakuba Kolskiego, Palimp- miał już ukończone Studium Kry- przez środowisko operatorów by- dukcji kopułę” – mówił autor zdjęć. sest Konrada Niewolskiego, Hiena tyki Filmowej w Krakowie, gdzie ło powierzenie mu w ubiegłym „Jednak przy skromnym budże- Grzegorza Lewandowskiego, Koły- ponadto, w DKF „Mikroodeon”, roku funkcji przewodniczącego cie filmu żerańska scenografia nie W poprzednim numerze „Magazynu Filmowego” zrelacjonowaliśmy sanka Juliusza Machulskiego, zapoznał się z klasyką kina, zaś Stowarzyszenia Autorów Zdjęć była rozległa, nie mogłem kadro- galę, na której tegoroczną Nagrodę PSC (Polish Society of Daas Adriana Panka, Dziewczyna w grupie „Pięć Plus” udoskonalił Filmowych. wać szerokich planów. Ale to oka- z szafy Bodo Koxa, w dużej mierze umiejętności fotograficzne. zało się zaletą, bo zmusiło mnie Cinematographers – Stowarzyszenia Autorów Zdjęć także Obława i Karbala. W Szkole Filmowej uchodził Irak na Żeraniu do pokazywania w bliskich pla- W dorobku Tomiaka są rów- za zdolnego studenta. Już na dru- Już po odebraniu przez Arka- nach twarzy aktorów, a więc emo- Filmowych) otrzymał Arkadiusz Tomiak za zdjęcia nież filmy celowo ascetyczne w for- gim roku studiów (które ukończył diusza Tomiaka Nagrody PSC cji bohaterów. Ponadto wiedząc, do Karbali Krzysztofa Łukaszewicza. Podczas mie wizualnej, takie jak Symetria w 1995 roku) pracował jako foto- za zdjęcia do Karbali, przed wrę- że mamy mało czasu na zdjęcia, Niewolskiego czy Żurek Ryszarda sista i asystent autora zdjęć, Pio- czeniem mu za nie Orła, firma postanowiłem sfilmowaćKarba - przygotowywania niniejszego numeru nadeszła Brylskiego, lecz nawet w nich ope- tra Lenara, na planie Cudownego Chimney, wspólnie z PSC i redak- lę głównie w mastershotach. Ka- wiadomość, że zdobył za nie również Polską rator nie przeniósł rzeczywistości miejsca Jana Jakuba Kolskiego. cją magazynu branży audiowizu- wałkowanie scen na krótkie uję- na ekran w stosunku 1:1 – i tu ujął Sprawdził się, albowiem ci sami alnej „FilmPro”, zorganizowała cia, w których żołnierz A strzela Nagrodę Filmową – Orła, notabene już drugiego ją w karby wizji plastycznej, tyle że filmowcy powierzyli mu podobne spotkanie z artystą, poświęcone do żołnierza B, a potem żołnierz bardziej zdyscyplinowanej. Z kolei funkcje w ekipie Grającego z ta- temu filmowi. B do żołnierza A, kończyłoby się w swojej karierze. Przypominamy sylwetkę laureata w filmach kreacyjnych unikał sytu- lerza, a w Szabli od komendanta „Jest to film szczególnie mi bli- nakręceniem najwyżej trzech ujęć i przytaczamy fragmenty jego wykładu o Karbali, który acji, w których zastosowane przez uczynili go już szwenkierem (ope- ski, chociaż bardzo się go bałem, dziennie, na co nie mogliśmy so- niego specjalne środki operator- ratorem kamery). bo jak na epicki dramat wojenny bie pozwolić. Mastershoty w sce-

wygłosił w siedzibie firmy Chimney w Warszawie. Fot. Borys Skrzyński/SFP skie, mniej lub bardziej defor- Po debiucie w charakterze au- miał niewielki budżet i musieliśmy nach batalistycznych, zrealizowa- mujące odzwierciedlenie realno- tora zdjęć – wspomnianej na wstę- zmieścić się w trzydziestu ośmiu ne użytym nietypowo ramieniem ści – folie barwne na reflektorach, pie Przystani Hryniaka (1997) – dniach zdjęciowych. Na szczęście kamerowym Technocrane – nie rek Tomiak, w ciągu nie- lę Łukaszewicza i Fotografa Wal- sztuczne mgły, dymy itp. – zwra- Tomiak znów szwenkował, tym otaczała mnie bardzo angażująca zawieszonym wysoko nad polem spełna dwudziestu lat demara Krzystka), nagrodami na całyby uwagę widza same na sie- razem Wrota Europy, czyli film się w to przedsięwzięcie ekipa walki, lecz „błąkającym” się nisko Adzielących nas od pre- festiwalu w Gdyni oraz zwycię- bie, odciągając ją od opowiadanej swoich profesorów ze Szkoły: Je- techniczna. A przede wszystkim nad nim – wiernie oddały bitew- miery Przystani Jana Hryniaka, stwem w Konkursie Filmów Pol- kamerą historii. rzego Wójcika (reżyseria) i Witol- był z nami Krzysiek Łukaszewicz, ny chaos. Tak wykorzystany Tech- którą debiutował jako autor zdjęć, skich na festiwalu Camerimage da Sobocińskiego (zdjęcia). Nic reżyser, który zaimponował mi nocrane stworzył język wizualny wyrobił sobie markę jednego z naj- w Bydgoszczy. Droga do filmu dziwnego – trudno wyobrazić so- rzetelnością” – powiedział na tym Karbali, który ja, doszedłszy do lepszych polskich operatorów. Ma Trofea potwierdzają wysoką Arkadiusz Tomiak skończył 20 bie lepszą praktykę zawodową niż spotkaniu Tomiak. wniosku, że dla Iraku, obok upału, już dwie Nagrody PSC: pierwszą ocenę Tomiaka. Wzięła się ona lutego 47 lat. Urodził się w Ko- u boku takich mistrzów. Tylko osiem dni ekipa kręciła charakterystyczny jest pył nawie- zawdzięcza zdjęciom w Obławie z harmonijnego łączenia przezeń szalinie, a wychował w Darłowie, Wkrótce potem, jeszcze na star- Karbalę za granicą, w Jordanii. wany z pustyń przez wiatr, uzupeł- Marcina Krzyształowicza, za które podejścia pokornego i kreatyw- gdzie od najmłodszych lat z en- cie, za zdjęcia do dramatu oku- Osiemdziesiąt procent filmu, któ- niłem sztucznym pyłem z propel- przypadł mu także pierwszy Orzeł. nego do filmowanej rzeczywisto- tuzjazmem chodził do kina. Fo- pacyjnego Kolskiego Daleko od rego akcja rozgrywa się w Iraku, lerów. Wrażenie upału zapewniła Ponadto może pochwalić się m.in. ści. Pokora sprawia, że rozpozna- tografować zaczął trochę przez okna otrzymał nagrodę w Gdyni powstało na warszawskim Żera- natura: kręcąc Karbalę mieliśmy pięcioma nominacjami do Orła jemy świat ukazany na ekranie, przypadek – gdy w trzeciej kla- i swoją pierwszą nominację do Or- niu. „Pierwszą osobą, dzięki której wyjątkowe szczęście do słonecz- (w tym roku dwiema – za Karba- a kreatywność czyni obraz tego Arkadiusz Tomiak sie darłowskiego Liceum Ogól- ła. Czy może być piękniejszy po- uwierzyłem, że to się może udać, nej pogody” – dodał Arkadiusz nokształcącego groziła mu dwó- czątek kariery? był Marek Warszewski, genialny Tomiak.

34 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 35 Nagrody: TNF – Nagroda za Całokształt Twórczości Nagrody: TNF – Nagroda za Całokształt Twórczości

Witold Sobociński na planie naleźć się we właściwym studiach w PWSF, przyp. A.B.). ne ze szwenkowania artystycz- mnie głównym tworzywem ob- Sanatorium pod Klepsydrą, czasie w odpowiednim Moich dziesięć czy jedenaście nego filmu barwnego, jakim był razu filmowego. Kolor i światło. reż. Wojciech Jerzy Has Zmiejscu… Ta recepta na etiud wyrobiło we mnie umie- Faraon Jerzego Kawalerowicza (…) Staram się, żeby filmy z mo- sukces w przypadku Witolda jętność, którą uważam za fun- ze zdjęciami Jerzego Wójcika imi zdjęciami były malarskie. Sobocińskiego (urodzonego 15 damentalną w zawodzie opera- i Wiesława Zdorta (współpraca (…) Myślę, że w filmach Wajdy października 1929 roku w Ozor- tora. Rzecz w tym, by opowiadać operatorska). i Hasa, w Życiu rodzinnym (…), kowie) – wybitnego, cieszącego historie na ekranie nie samą ka- Ba! Sobociński mógłby po- Widziadle Marka Nowickiego, się światową sławą autora zdjęć merą, ale filmem – organiczną ca- chwalić się swoim kinowym de- czy Piratach Romana Polańskie- filmowych i cenionego pedago- łością, której zdjęcia są integral- biutem fabularnym jako autor go, udało mi się stworzyć obrazy, ga – sprawdziła się kilkakrot- nym składnikiem, lecz na którą, zdjęć – czarno-białym, niemniej które widzowie zapamiętali jako nie. Najpierw, gdy będąc małym obok nich, składają się także inne nowatorsko sfotografowanym fil- po prostu piękne” – mówił Sobo- chłopcem, oglądał z ojcem w ki- elementy: reżyseria, scenariusz, mem Jerzego Skolimowskiego ciński w cytowanej rozmowie na nie Disnejowską Królewnę Śnież- gra aktorów, scenografia, muzy- Ręce do góry – gdyby ta antystali- łamach „Magazynu…”. kę…, urzeczony barwnym obra- ka, dźwięk. Dzięki takiemu po- nowska psychodrama z 1967 roku zem filmowym. Wiadomo: czym dejściu kończyłem studia (w 1955 nie wylądowała na półce. Szczę- Klasa światowa skorupka za młodu… Sobociński roku, przyp. A.B.) z poczuciem, że ście w nieszczęściu, że zanim to Witold Sobociński zrobił też nie wyklucza, że już wtedy mogła moja wiedza nie kończy się na się stało, obraz Skolimowskiego świetne zdjęcia do filmów Je- mu przez głowę przemknąć myśl zarejestrowaniu obiektywem sce- obejrzał Andrzej Wajda i powie- rzego Kawalerowicza, Feliksa o tym, by w przyszłości zostać ny, że mam opanowany warsztat rzył zrobienie barwnych zdjęć do Falka (Był jazz – nostalgiczny filmowcem. Później, po wojnie, nie tylko operatora, ale filmowca swego filmuWszystko na sprze- powrót do czasów Melomanów), chodził w Łodzi do szkoły, która – w każdym calu” – stwierdził Wi- daż właśnie Sobocińskiemu, któ- Edwarda Żebrowskiego, Piotra traf chciał – sąsiadowała z Wy- told Sobociński w jednym z wy- ry dopiero tym arcydziełem wy- Szulkina i… Jerzego Wójcika, re- twórnią Filmów Fabularnych. Za- wiadów na łamach „Magazynu płynął na szerokie wody. Nawet żysera Skargi oraz Wrót Europy. glądał więc tam, by podpatrując Filmowego” w 2009 roku. jeśli w impresyjnej warstwie wi- Ten ostatni film przyniósł Sobo- plan Zakazanych piosenek Le- zualnej (pastelowe barwy, celowe cińskiemu nagrodę na festiwalu onarda Buczkowskiego, połknąć Z kamerą w dłoniach, rozmycia pierwszego planu lub tła w Gdyni. ostatecznie bakcyla kina. z muzyką w sercu obiektywem długoogniskowym) Na Zachodzie nasz mistrz ka- Odpowiednim zatem następ- Najlepszym miejscem, w jakim Wszystko na sprzedaż było po- mery z powodzeniem pracował nym miejscem okazała się łódzka znalazł się Witold Sobociński, niekąd wtórne względem Kobie- ze Skolimowskim, Kawalerowi- Państwowa Wyższa Szkoła Fil- było po prostu polskie kino fa- ty i mężczyzny Claude’a Lelou- czem, Zanussim, a z Polańskim mowa. Witold Sobociński dostał bularne. Zjawił się w nim rów- cha, to na gruncie kina polskiego – nie tylko przy Piratach, ale rów- się do niej za drugim razem. Czas, nież w najwłaściwszym dla siebie ze swoim niespotykanym w nim nież nad thrillerem Frantic. Zo- w którym to się stało: okres stali- czasie – na przełomie lat 60. i 70. przedtem autentyzmem w obra- stał dostrzeżony i doceniony na nowski, trudno nazwać szczęśli- ubiegłego wieku. Przestawiało zowaniu plenerów, wnętrz, ludzi świecie, czego dowodem jest to, wym, ale szkoły artystyczne były się ono wtedy z czerni i bieli na i wszystkich pór doby – od świtu że wśród trofeów przyznanych takimi wyspami, na których wol- Eastmancolor. Przyswajało sobie po noc – stanowiło rewelację. mu za całokształt twórczości – no było trochę więcej, niż gdzie nowy język filmowy, w którym obok Orła, Platynowych Lwów indziej. Dlatego nawet wtedy kamera – nabierając dynamiki, Kanon Sobocińskiego w Gdyni (dla niego i Wójcika), Fot. Janusz Kaliciński/SF Kadr/Filmoteka Narodowa Kadr/Filmoteka Fot. Janusz Kaliciński/SF w Szkole Filmowej skrzydła roz- przybliżając się do aktorów – po- Wszystko na sprzedaż rozpoczęło Złotej Żaby na festiwalu Came- wijali studenci o nieprzeciętnych rzucała rolę wyłącznie obserwa- serię wybitnych filmów, która sta- rimage, Nagrody Stowarzyszenia Tarnowski indywidualnościach: Jerzy Lip- tora inscenizowanych przed nią ła się kanonem twórczości Witol- Autorów Zdjęć Filmowych (PSC) man, Roman Polański, Andrzej sytuacji; w coraz większym stop- da Sobocińskiego i wyrobiła mu czy Tarnowskiej Nagrody Filmo- Wajda czy Jerzy Wójcik, z który- niu stawała się też niejako ich markę mistrza Eastmancoloru. wej – jest też Międzynarodowa mi Witold Sobociński – sam do uczestnikiem. Nie tylko w kraju: sława jego ma- Nagroda American Society of nich należący – zaprzyjaźnił się Można powiedzieć, że film pol- gicznych, roztańczonych (znów Cinematographers. i spotykał potem niejednokrotnie ski czekał na takiego operatora ta muzyka!) zdjęć w Weselu Waj- W całokształcie twórczości na planie filmowym. Korzystając jak Witold Sobociński, który łą- dy i epickich w Ziemi obiecanej Witolda Sobocińskiego mieści laur z marginesu swobody twórczej, czył nadzwyczajny zmysł kolo- tego samego reżysera (tu sukces się jego aktywny udział w cyfro- dawał upust swojej drugiej pa- rystyczny i pomysłowość w ope- dzielił z Edwardem Kłosińskim wym rekonstruowaniu powojen- sji – zakazanemu wówczas w Pol- rowaniu światłem z poczuciem i Wacławem Dybowskm) dotarła nych arcydzieł kina polskiego dla mistrza kamery sce jazzowi – grając na perkusji rytmu (scheda po muzykowa- aż za ocean. (obecnie przymierza się do Wrót i puzonie w legendarnym zespole niu!) – nieocenionym w ewolu- Do kanonu należy Życie ro- Europy), a przede wszystkim wie- Melomani. cjach z kamerą. dzinne Krzysztofa Zanussiego loletnia, wciąż kontynuowana, Legenda otaczała też wspa- Miał już wtedy za sobą la- i Trzecia część nocy Andrzeja Żu- praca pedagogiczna w Szkole Andrzej Bukowiecki niałych wykładowców szkoły, ta przepracowane w łódzkim ławskiego, a jedną z jego koron- Filmowej w Łodzi. Wiedzę pro- od których Sobociński pobie- ośrodku Telewizji Polskiej jako nych pozycji jest Sanatorium pod fesor Sobociński przekazał także W ostatnim dniu kwietnia, na gali kończącej 30. Tarnowską Nagrodę Filmową – rał nauki: Andrzeja Ancutę, An- operator światła i kamery oraz Klepsydrą Wojciecha Jerzego kolejnym wybitnie utalentowa- toniego Bohdziewicza, Adol- w wytwórni „Czołówka”, gdzie Hasa – imponująca plastycznie nym operatorom ze swojej rodzi- Festiwal Wybranych Polskich Filmów Fabularnych – Nagrodę za Całokształt fa Forberta, Jerzego Toeplitza, w instruktażowych filmach dla wizja utworów Brunona Schulza, ny, zmarłemu w 2001 roku syno- Stanisława Wohla. „Z perspek- wojska popisał się ekspresyjny- w której barwa, oświetlenie oraz wi Piotrowi (nominowanemu do Twórczości i Wkład w Rozwój Polskiej Kinematografii odbierze Witold Sobociński. tywy czasu widzę, że najwięcej mi zdjęciami lotniczymi. Miał też optyczne deformacje przestrzeni Oscara!) oraz wnukom – Piotro- nauczyłem się właśnie tam (na bogate doświadczenia wyniesio- kreują klimat snu. „Kolor jest dla wi i Michałowi.

36 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 37 Polskie premiery Polskie premiery

chce zaimponować swojej koleżance i puszcza jej muzykę. Słyszy to przecho- dzący nieopodal Guido. Niemiecki żan- Kalendarz premier darm przekrada się przez płot i wchodzi przez okno do mieszkania przerażo- nego Romka. Obaj nie przeczuwają jeszcze, że zmuszeni będą podjąć decyzje, które zupełnie odmienią ich życie.

kwiecień 2016 Łowcy miodu film dokumentalny premiera: 22 kwietnia cia zawsze mogą się schronić. Niezwy- reżyseria: Krystian Matysek kłe kino, które pozwala widzowi przejść scenariusz: Krystian Matysek wraz z bohaterami piękną podróż życia. zdjęcia: Krystian Matysek

* Rozmowę o filmie z reżyserem Wojciechem ŚwiatFot. Pałka/Kino Robert muzyka: Rafał Rozmus montaż: Jarosław Barzan Staroniem opublikowaliśmy w styczniowym produkcja: Grupa Media Partner produkcja: Prasa i Film, Sunday numerze „Magazynu Filmowego”. dźwięk: Jarosław Bajdowski, Franciszek czas projekcji: 90 min Filmproduktions GmbH Kozłowski, Radosław Ochnio dystrybucja: Alter Ego Pictures czas projekcji: 96 min producent: Dorota Roszkowska dystrybucja: Kino Świat produkcja: Arkana Gejsza Do przebywającego w więzieniu Jakuba czas projekcji: 76 min film fabularny Gardy „Kolosa” przychodzi na widze- Romek i Guido mają po siedemnaście dystrybucja: Mayfly premiera: 8 kwietnia nie atrakcyjna dziewczyna „Velvet”. lat i przed sobą całe życie. Ich marze- reżyseria: Radosław Markiewicz Okazuje się, że jest „prezentem uro- nia nie różnią się od marzeń innych scenariusz: Piotr Owcarz, Radosław Markiewicz dzinowym” od Igora, właściciela klubu nastolatków – chcą słuchać muzyki, tań- Łowcy miodu opowiadają o odrodze- zdjęcia: Olaf Malinowski nocnego „Gejsza”, w którym „Kolos” czyć swinga, umawiać się z dziewczy- niu tradycyjnego bartnictwa, tajni- muzyka: Tomasz Podgórski wcześniej pracował jako ochroniarz. nami. Gdyby nie okoliczności, mogliby kach miejskiego pszczelarstwa oraz scenografia: Iwa Kruczkowska-Król, Marek Po odbyciu kary bohater wraca do być najlepszymi kumplami. Niestety, fascynującym życiu pszczół. Natu- Kiedroń klubu. Kiedy „Velvet” zostaje zaatako- spotykają się w 1943 roku. Guido służy ralne bartnictwo odradza się w pięk- montaż: Norbert Rudzik wana przez pijanego klienta, „Kolos” w oddziale niemieckiej żandarmerii nych lasach Polski w oparciu o prastarą dźwięk: Zbigniew Malecki staje w jej obronie, przez co wpada stacjonującym na polskiej prowincji. miejscową tradycję oraz inspirowane Fot. Żółty Szalik obsada: Konrad Eleryk, Marta w oko „Hajsowi”, szefowi lokalnej mafii. W wolnych chwilach słucha zakazanych starymi kulturami Baszkirii i Nepalu. Bracia odbiera dzieciństwo, surowej Sybe- Żmuda Trzebiatowska, Agnieszka Więdłocha, Zaczyna dla niego wykonywać ważne anglojęzycznych rozgłośni radiowych Pszczelarstwo miejskie jest nową inicja- film dokumentalny rii, która odbiera wolność, żywiołowi Mirosław Zbrojewicz, Marian Dziędziel, zlecenia. Wdzięczna dziewczyna zako- nadających jazz. Romek pomaga samot- tywą, która sukcesywnie jest rozwijana premiera: 8 kwietnia ognia, który zabiera dorobek życia? To Magdalena Tramer, Adam Hutyra, Patryk Laksa, chuje się w nim, ale „Kolos” niespodzie- nej matce, pracując jako pomocnik w wielkich miastach. Ten film odnawia reżyseria: Wojciech Staroń siła, zarazem przyciągająca i odpycha- Grzegorz Przybył, Agnieszka Radzikowska, wanie poznaje Maję, piękną rehabili- maszynisty Leona, który transportuje łączność między człowiekiem a psz- scenariusz: Wojciech Staroń jąca – nierozerwalna moc braterstwa. Ta Kamil Katolik, Michał Tramer, Piotr Wiśniewski tantkę swojego niepełnosprawnego puste wagony kolejowe z rampy dezyn- czołami. Po tym filmie, jak zapewniają zdjęcia: Wojciech Staroń więź to jedyna przestrzeń, w której Bra- producent: Piotr Owcarz brata i musi dokonać wyboru... fekcyjnej znajdującego się w pobliżu twórcy, każdy zechce założyć własną muzyka: Cezar Lerner, Sergio Gurolla, Karol obozu koncentracyjnego. Pewnego dnia barć lub postawić ul i zebrać swój wła- Lipiński Romek kradnie porzuconą na torach sny miód! montaż: Zbigniew Osiński, Wojciech Staroń Letnie przesilenie walizkę. W domu okazuje się, że są oprac. J.M. dźwięk: Małgorzata Staroń film fabularny w niej płyty jazzowe i patefon. Romek występują: Alfons Kułakowski, Mieczysław koprodukcja polsko-niemiecka Kułakowski premiera: 22 kwietnia producenci: Małgorzata Staroń, Witold reżyseria: Michał Rogalski Będkowski scenariusz: Michał Rogalski produkcja: STARON Film, Telewizja Polska zdjęcia: Jerzy Zieliński czas projekcji: 71 min muzyka: Alexander Hacke dystrybucja: STARON Film scenografia: Janusz Sosnowski montaż: Milenia Fiedler, Joanna Brühl dźwięk: Martin Witte Naukowiec i malarz, pragmatyk obsada: Filip Piotrowicz, Jonas Nay, i marzyciel. Dwa charaktery, dwie Urszula Bogucka, Maria Semotiuk, pasje. Alfons i Mieczysław Kułakowscy Steffen Scheumann, Bartłomiej Topa, niczym czuli barbarzyńcy z Hrabala są Gerdy Zint, André M. Hennicke, Agnieszka zawieszeni między Polską i Kazachsta- Krukówna, Krzysztof Czeczot, Juliusz nem, ambicjami i rezygnacją, wspo- Krzysztof Warunek, Konstatnty Zadworny, mnieniami i teraźniejszością. Ścierają Michael Jokisch się i kochają. Jaka siła pozwala im sta- producenci: Maciej Strzembosz, Ewa Borguńska, wić czoło sowieckiemu reżimowi, który René Frotscher, Eva-Marie Martens Fot. Arkana Fot. Alter Ego Pictures Fot. Ego Alter

38 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 39 Polskie premiery: Gejsza Polskie premiery: Gejsza Słowa są ważne w teatrze

Kuba Armata: Gejsza to Z Radosławem Markiewiczem, reżyserem Marta Żmuda Trzebiatowska mroczna, mocna historia i Konrad Eleryk w filmie Gejsza, mężczyzny uwikłanego reż. Radosław Markiewicz ejsza Pictures Fot. Ego Alter w przestępczy światek. Czy filmu G , rozmawia Kuba Armata pomysł na ten film chodził za panem od dłuższego aktorów, m.in. Marian Stara się pan narzucić ciażby pogoda zmieni nieco związana przede wszystkim Pewnie tak, choć wolę, żeby czasu, czy scenariusz był Dziędziel, Mirosław aktorom swoją wizję, czy wygląd lokacji. Ważne jednak z kinem amerykańskim, jest każdy interpretował ten film raczej kwestią jakiegoś Zbrojewicz, ale też popularne: raczej razem budujecie daną jest, żeby trzymać to wszystko panu bliska? na swój sposób. Nie chcę impulsu? Marta Żmuda Trzebiatowska postać? w ryzach, żeby cały czas opo- Szukałem gatunku, który naj- niczego narzucać, niech obraz Radosław Markiewicz: i Agnieszka Więdłocha. Przede wszystkim staram się wiadać swoją historię. lepiej oddaje charakter snu. działa sam. Raczej to drugie. Myślałem Myślał pan o obsadzie już na pracować wspólnie z aktorem Pewien rodzaj umowności, jaka o tym, żeby nakręcić kino etapie pisania scenariusza? jeszcze przed zdjęciami. Na Swój styl pracy określa pan występuje w bajkach, przy- Nawiązując do gatunkowe, i kiedy pojawił Nie. Nigdy nie pisałem scena- planie odbywa się to raczej na jako „awangardowy”. Jak to powieściach. W tym gatunku tego, Marta Żmuda się producent Piotr Owcarz riusza pod konkretnego aktora. zasadzie drobnych sugestii. rozumieć? sprawdza się to najlepiej. Oglą- Trzebiatowska wspomniała, i zaproponował, żebyśmy zro- Obsada pojawia się na później- Szanuję proponowaną przez Przekonywałem aktorów, żeby dałem dużo amerykańskiego jak powiedział pan bili coś wspólnie, długo się nie szym etapie. W roli głównego nich wizję granej postaci. nie przywiązywali się zbyt- kina – klasyczne pozycje noir, aktorom, że nie muszą zastanawiałem. Swój ostatni bohatera – „Kolosa” – wyobra- nio do scenariusza. Żeby nie nowsze filmy, ale też trochę niczego mówić, o ile będą film –Raj za daleko, zrealizo- żałem sobie Toma Hardy’ego, Wspomniał pan w materiale uczyli się dialogów na pamięć, gangsterskiego kina koreań- w stanie wszystko zagrać. wałem osiem lat temu, więc to ale on był już zajęty. przedstawiającym kulisy a raczej byli otwarci na impro- skiego. Można powiedzieć, że Obraz zatem jest dla raczej była szybka decyzja. realizacji Gejszy, że u pana wizację. Doświadczenie pracy to były moje inspiracje, wzorce. pana ważniejszy Tym sposobem do filmu trafił film powstaje na planie, nie przy poprzednich filmach Ale koniec końców, i tak niż słowo? Czy historia, którą Konrad Eleryk, dla którego to ma żelaznego przywiązania nauczyło mnie, że to pozwala wyszło nam coś innego. Film to przede wszystkim przedstawia pan pierwsza tak duża rola. Nie bał do scenariusza. Czy zatem na wprowadzenie pewnej świe- sztuka obrazu i to na nim w filmie, inspirowana się pan pewnego ryzyka, które finalny efekt znacznie różni żości, a zachowania postaci W tych filmach bohaterowie powinniśmy się skupić, opo- jest rzeczywistymi Radosław Markiewicz było z tym związane? W końcu się od początkowego zamysłu? stają się bardziej wiarygodne. często starają się wiadając swoją historię. Słowa wydarzeniami? Rekos Fot. Łukaszek/Dariusz Mirosława na tej roli oparty jest cały film. Od scenariusza zazwyczaj tak. W prawdziwym życiu przecież przewartościować swoje są ważne w teatrze. Sama historia jest fikcyjna. Nie boję się takich rzeczy. Scenariusz tworzy się, siedząc nigdy nie wiemy, co nam się życie i zacząć od nowa. Opierałem się jednak na roz- Niemniej jednak więzienie okazję pisać scenariusz z kimś Przed zdjęciami robię próby, w domu, przy komputerze. przydarzy jutro. Z „Kolosem” jest inaczej. Co zatem stanowiło mowach, jakie przeprowadzi- z Gejszy to właśnie to miejsce. innym. Piotr ma odmienną spotykam się z aktorami, Wcześniej robi się dokumenta- Po wyjściu z więzienia, największe wyzwanie łem z więźniami zakładu kar- wizję kina, zatem często trzeba zatem na planie już zazwyczaj cję, wybiera lokacje i tak dalej. Co pociąga pana w kinie wraca do swojego starego, w kontekście Gejszy? nego w Strzelcach Opolskich. Scenariusz napisał pan do było walczyć o swoje. Ale osta- wiem, czego mogę się spo- Ale to nie to samo, co praca gatunkowym? mrocznego świata. Dlaczego? Największym wyzwaniem To jedno z najcięższych wię- spółki z Piotrem Owcarzem, tecznie udało się, powstał film dziewać. Poza tym – w moich z aktorami na planie. Sceny Być może to, że wbrew pozorom Po prostu nie zna niczego było to, żeby zrobić coś, zień w całym kraju. W ciągu który jednocześnie jest i to w tym wszystkim jest naj- poprzednich filmach w więk- powinny ewoluować, w końcu jest dużo trudniejsze w realizacji innego. czego nie będę się musiał ostatnich lat jeździłem tam producentem filmu. Jak ważniejsze. szości grali amatorzy i spraw- film to praca zbiorowa. Czę- od tego „niegatunkowego”. wstydzić za parę lat. W przy- wielokrotnie, przygotowując wyglądała wasza współpraca? dzało się to bardzo dobrze. sto aktor ma ciekawy pomysł, Czyli to także opowieść padku tego typu produkcji dokumentację do projektu, To było ciekawe doświadcze- Na drugim planie Gejszy Konrad amatorem nie jest. To operator zaproponuje jakiś Gejsza określana jest jako o tym, jak trudno uciec od wcale nie jest to takie oczy- który ostatecznie nie powstał. nie, bo po raz pierwszy miałem pojawia się wielu znanych bardzo zdolny młody aktor. nowy ruch kamery, czy cho- kino neo-noir. Czy ta poetyka, własnej przeszłości? wiste.

40 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 41 Polskie premiery: Letnie przesilenie Polskie premiery: Letnie przesilenie

taką historię, którą usłyszałem a tam… godzina W. 1 sierpnia filmemShoah Claude’a Lan- końca być usatysfakcjonowany, podczas pracy przy dokumen- 1944 roku. Przecież to czysta zmanna. Tam był podobny ale ze strony wizualnej jestem cie, gdy na Woli mężczyzna ironia. bohater, zresztą tragiczny, nie- bardzo zadowolony. Historię tworzą wraz z całą rodziną został mogący sobie z tym po latach wyprowadzony przez hitlerow- Wojna usprawiedliwia pewne poradzić. Ktoś te parowozy To w ogóle jest ciekawe, ców przed cerkiew i miał być postawy? musiał prowadzić i byli to niebo wojenną rzeczywistość rozstrzelany. W ostatniej chwili Nic nie usprawiedliwia postaw stety polscy maszyniści. Może kontrastujesz z wizualnym zdecydował się uciec, dosię- oprócz własnego etycznego nie jest to tak spektakularne jak pięknem krajobrazu. gnęła go kula i ranny przeczoł- szkieletu. Ale z książek i rela- bohaterowie pierwszej linii, ale Za zdjęcia odpowiadał gał się przez cmentarz prawo- cji, które czytam, wychodzi, wystarczająco, by zrobić o tym niezwykle doświadczony sławny na drugą stronę. A tam że wojna nikogo nie zostawia film. operator Jerzy Zieliński. muzyka z patefonu, kobieta wie- czystym. Wszystkich stara się Bardzo podobało mi się zwykli ludzie sza pranie, w ogródku dojrze- zamienić w potwory i tylko À propos parowozowni, u Jerzego, że obok wielkiego wają pomidory. Horror wojenny jakimś nadludzkim wysiłkiem duży mieliście problem doświadczenia, ma duże między- trwa i nie wiemy, kiedy nas można temu nie ulec. To nie ma z tym, żeby odtworzyć realia narodowe obycie. W końcu pra- dotknie, ale trzeba mieć świado- nic wspólnego z narodowością, historyczne? cował ponad 20 lat w Stanach Z Michałem Rogalskim, reżyserem mość, że nie jest obecny przez religią, w zasadzie z niczym. Spory. Wydaje mi się, że Zjednoczonych. Dobrze rozma- etnie przesilenie cały czas i wszędzie. Te para- Nie ma ludzi nieubrudzonych z punktu widzenia scenogra- wiało nam się o koncepcji, inspi- filmu L , rozmawia doksy, które są także zapisane i to chyba najbardziej tragiczna fii łatwiej zrobić film o średnio- racjach. Nie podoba nam się to, w mojej rodzinie, pobudzają rzecz w wojnie. wieczu niż o latach 40. czy 50. że dzisiejszy sprzęt filmowy jest Kuba Armata wyobraźnię i każą buntować W Warszawie to jest naprawdę taki idealny. W efekcie filmy są się przeciwko czarno-białym, Wspomniałeś o rodzinie, bardzo trudne. Poza tym fakt, tak wymuskane, że przesunięte monumentalnym obrazom, a impulsem do napisania że film jest koprodukcją, sta- jest to do granicy posiadania pójdzie w tym kierunku. Nie- teraz w PISF-ie mam złożony nim?”. To ciekawe, bo większą gdzie walczył cały naród albo scenariusza była ponoć wiał określone wymagania, jakichkolwiek dystynktywnych miecka premiera filmu miała projekt o Dywizjonie 303. Jest szansę mamy właśnie na bycie wszędzie mordowano. Dane związana z nią historia? które z pragmatycznego punktu cech wizualnych. Wszystko miejsce we wrześniu ubiegłego i kolejny, również historyczny, tymi „małymi” ludźmi, a nie mówią, że ledwie dwa, trzy Przeglądając rodzinne pamiątki, widzenia były dość specyficzne. wygląda tak samo. Tymczasem roku, zaraz po Gdyni. W Polsce, ale jeszcze za wcześnie o nim wodzami, o których te historie procent Polaków brało udział znalazłem cudem ocalałe zdję- Połowę zdjęć trzeba było zrobić my chcieliśmy ten film nakręcić, jak widać, musieliśmy poczekać mówić. Jest coś bajkowego zazwyczaj opowiadają. Częściej w działaniach partyzanckich. To cia z lata 1943 roku. Wśród w Niemczech. Tam kręciliśmy posługując się takim pojęciem trochę dłużej. Mam świadomość, w tym temacie. To taki polski jesteśmy biernymi, postron- co robiła reszta? Chciała dożyć nich była seria przedstawia- zatem plenery, lasy, pola. Posta- jak „estetyka błędu”. Wzięło Michał Rogalski

Fot. Borys Skrzyński/SFP że nie jest to film łatwy, i to ekwiwalent westernu. Choć zro- nymi obserwatorami niż boha- do następnego dnia. jąca moich dziadków i ojca wiło to historię na głowie, bo się to z filmuDreszcze Wojcie- z pewnością mu nie pomogło. biła się teraz moda na to i wszy- terami. wraz ze znajomymi, beztrosko w Niemczech trudno znaleźć cha Marczewskiego, do którego Kuba Armata: Scenariusz scy żyją historią. Być może nie- W Letnim przesileniu bawiących się nad jakąś rzeką. kojarzące się z Polską tereny – Jerzy robił zdjęcia. Bardzo lubię twojego filmu powstał dość Czyli w przypadku długo pójdzie to w drugą stronę Temat ten, jak zauważyłeś, podział na czarne i białe Było to dla mnie lekkim szo- zagony, miedze, drzewka. Tam ten film i tam kadry sprawiały dawno, w 2008 roku wygrał Letniego przesilenia wkład i będzie się robić filmy o współ- jest mocno przepracowany zastępują raczej różne kiem, bo jesteśmy przyzwycza- jest raczej 600 hektarów kuku- wrażenie pokrzywionych, cho- polską edycję prestiżowego koprodukcyjny był znacznie czesności. Prawdę mówiąc, i w fabule, i w dokumencie. odcienie szarości. Wszyscy jeni do innych fotografii z tego rydzy i wiatraki na horyzoncie. rych, ułomnych. Oddawały to, co konkursu Hartley-Merrill. bardziej kreatywny niż tylko mam nadzieję, że tak właśnie Nie miałeś w związku z tym mają sporo za uszami. okresu. To był pewien impuls, Cieszę się, że pracowała z nami dzieje się z bohaterem. Kolejną Dlaczego zatem na Letnie kwestia współfinansowania? się stanie, bo nie można do żadnych obaw, że wszystko Uważam, że bohaterem nie jest ale nie jedyny. Uważam, że czło- znakomita specjalistka od referencją były fotografie Sally przesilenie przyszło czekać Szczęście polegało na tym, że końca życia taplać się w historii. zostało już powiedziane? się na co dzień, a jedynie się wiek jest jak kula śnieżna, cały wnętrz – pani Wiesława Choj- Mann. Ta rzeczywistość, choć tak długo? polscy i niemieccy producenci Oczywiście, że miałem. Ale nim bywa. Bohatera nie da się czas zbiera informacje. Postać kowska, która ma kilkadziesiąt intensywna i hiperrealistyczna, Michał Rogalski: Przede świetnie się ze sobą dogadali. Mówisz jednak, że wojna zależało mi, by odrzucić stereo- wychować, to, że ktoś jest nim maszynisty z parowozowni do lat zawodowego doświadcze- miała być niepokojąca już wszystkim dlatego, że to kopro- Niemiecka strona była bardzo przedstawiana jest często typ i klisze. Po pierwszych reak- jednego dnia, nie oznacza, że Treblinki inspirowana była nia. Z wielu rzeczy mogę nie do w samym obrazie. dukcja, a wiadomo, że w takiej kompetentna, nie usiłowała dość stereotypowo i płytko. cjach publiczności widzę, że to będzie i drugiego. Wierzę, że sytuacji wszystko trzeba przejść forsować swoich pomysłów, Mam wrażenie, że tak wła- działa. Ludzie są poruszeni, że w niektórych sytuacjach tchórz najpierw w jednym, potem w chwili kiedy mnie się one śnie jest. Wszystkie projekty można opowiedzieć tę historię może zostać bohaterem i vice w drugim kraju. Kiedy w 2008 nie podobały. Nie starali się też związane z drugą wojną świa- tak, że nie ma postaci jedno- versa. To mnie najbardziej cie- roku dostałem nagrodę, od włączyć swojej polityki histo- tową, za które się zabrałem, nie znacznych, bohaterskich, cech kawi. W polskim kinie mówiło razu zgłosiła się Prasa i Film, rycznej, potrafili spojrzeć cało- traktują wojny wprost. Chcia- przypisanych do narodowości się o szkole Wajdy i Munka. ale jasne też stało się, że musi ściowo na projekt. Życzyłbym łem odczytać te sytuacje nieco czy postaw. Mnie bliżej do tego drugiego to być koprodukcja, bo polski sobie zawsze tak kompetent- odmiennie od powszechnej nar- i bardziej ironicznego opisywa- budżet by tego nie wytrzymał. nych redaktorów jak w Niem- racji, pewnie bardziej w sposób Mówisz o brutalnej nia rzeczywistości. Z tym też A skoro tak, to dobrze mieć czech. Następne projekty też antybohaterski niż bohaterski. rzeczywistości wojennej, ale kojarzy mi się pewna rodzinna solidnego partnera po drugiej chciałbym zrobić właśnie w for- Mam przekonanie, że histo- twoi bohaterowie za wszelką historia, kiedy moja babcia stronie, przecież to otwarcie dru- mule koprodukcji, mimo że zaj- rię napędzają zwykli ludzie. To cenę chcą o niej zapomnieć. wraz z moim ojcem, który miał giego rynku, a więc poszerza się muje to więcej czasu. ich najbardziej dotyka proza Kiedyś robiłem dokument wtedy kilka lat, pojechała na let- pole eksploatacji. Wszystkie roz- życia. Bardzo obrazowo w jed- o powstaniu warszawskim nisko. Przyjechały też sąsiadki mowy z Niemcami sprawiły, że Też z historią w tle? Bo nym ze swoich wierszy opisuje i ukułem wtedy teorię, którą i zaczęły nagabywać babcię, że ten film stał się bardziej uniwer- wydaje się, że jest to zawsze to Bertolt Brecht, pisząc m.in.: na własny użytek nazywam jej mąż to taki przystojny męż- salny. Prawdę mówiąc, to nie- dla ciebie taki punkt „Młody Aleksander zdobył teorią Godzilli. Kiedy poja- czyzna i widziały, jak pod jej zbyt dobre, że w naszym kraju zaczepienia. Indie, on sam? Cezar podbił wia się, niszczy miasto, kolejne nieobecność rozmawia z pewną najczęściej robi się filmy prze- Niestety (śmiech). Wygląda na Galów, czyżby nie miał przy budynki, ale gdzieś między jej kobietą. Babcia, gdy to usły- znaczone wyłącznie na rodzimy to, że druga wojna światowa sobie przynajmniej kucharza? palcami zostaje życie. Niby całe szała, wzięła ojca za łeb, wsiadła Filip Piotrowicz i Urszula Bogucka rynek. Choć powoli się to zmie- stała się moją specjalizacją. Filip Hiszpański płakał, gdy miasto jest zmiażdżone, lecz do pociągu i wróciła do War- w filmieLetnie przesilenie, reż. Michał Rogalski

nia i mam nadzieję, że wszystko Czas honoru, Letnie przesilenie, jego flota tonęła, czy nikt poza niektórzy ocaleli. Pamiętam szawy. Wysiadła na dworcu, ŚwiatFot. Pałka/Kino Robert

42 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 43 Polskie premiery: Łowcy miodu Polskie premiery: Łowcy miodu

stały po komunie. Kiedy dotar- Zdecydowanie, to dla mnie dów, jak ręczne zapylanie czy samych miejscach, na ekstre- łem do tych ludzi, okazało się, ważne przesłanie filmu. Chodzi dron pszczoły. W filmie wystę- malnie stromej skale, pod którą Kto ma pszczoły, że bartnictwo wciąż odbywa o pewną świadomość ekolo- puje pani Maria Gębala, będąca płynie gigantyczna himalaj- się metodami tradycyjnymi jak giczną. Wydaje mi się, że ja, jako hodowczynią matek, z których ska rzeka. Tak jakby wymyśliły setki lat wcześniej. Oni zresztą mieszkaniec Warszawy, ją posia- każda jest w stanie stworzyć sobie to miejsce, żeby nikt ich z tego żyją, to dla nich nieźle dam. Widzę też, jak w dużym rój rzędu 100 tysięcy pszczół. nie rabował. Opowiedziano mi funkcjonująca profesja. mieście człowiek postrzega Można by ją nazwać matką zresztą historię pewnego japoń- ekologię. Mówiąc najkrócej – matek. Jest to jakieś wyjście, ale skiego operatora, którego pięt- Jak w ogóle reagowali bardzo niemrawo. Miasto tak i tak pszczoły muszą mieć odpo- nastu chłopa dźwigało na linie, bohaterowie? Baszkirowie kręci się w swoim żywiole, że wiednie warunki. I paradoksal- bo dostał na tej ścianie paranoi ten ma miód żartują w filmie, że już mają często ta świadomość kończy nie, wracając do poprzedniego i nie mógł wykonać ruchu. dość kolejnych dubli. Ale mieli oni świadomość, że mówią Z Krystianem Matyskiem, o rzeczach ważnych, z których wielu z nas nie zdaje sobie reżyserem filmu Łowcy sprawy? Ta świadomość wśród bohate- miodu, rozmawia Kuba rów była różna, na pewno więk- sza w miastach niż na dalekiej Armata prowincji Baszkortostanu. Oni, żyjąc w odcięciu od świata, nie do końca zdają sobie sprawę z wagi problemu. Widzą go ina- Magdy, która przeszła przez ten było bardzo dochodowym zaję- czej, bardziej lokalnie, gdy im film sama, widać, że można. ciem. Wszyscy się martwią, że lub im sąsiadom wyginą psz- w ogóle ta dziedzina wyginie, czoły. A i to się zdarza. Zatem Traktował pan ją bardziej jako bo pszczelarze to zazwyczaj ta tajemnica znikania populacji aktorkę, czy może ekolożkę, ludzie zaawansowani wiekowo, pszczół jest jakimś problemem. aktywistkę? a nie widać ich następców. Choć i tak uważam, że w Euro- Jedno i drugie. Bo nie da się Tymczasem wśród młodych, pie traktuje się je dużo lepiej niż ukryć, że Magda jest wojującą zaangażowanych ludzi poja- w Ameryce, gdzie ściągano je miejską aktywistką. Ważnym wił się bardzo pozytywny ruch na plantacje. Tam bardzo bru- kryterium było też, by zna- wokół całej sprawy, i wygląda talnie obchodzono się z pszczo- leźć kogoś, kto sprosta wyzwa- na to, że zaczynają to reaktywo- łami, w efekcie zaczęły masowo Łowcy miodu, Krystian Matysek reż. Krystian Matysek

Fot. Marcin Warszawski/SFP Fot. Marcin Warszawski/SFP niom fizycznym. Wiedziałem, wać. Polacy jeżdżą do Baszkor- ginąć. Cały czas kolejne miliony Fot. Arkana że będziemy się ciągle wspi- tostanu, Baszkirowie przyjeż- idą na badania, naukę, a pewne Kuba Armata: O problemie miała tego, że nie będzie takich nać, drapać, i że nie będzie to dżają tutaj, nad czym opiekę rzeczy wciąż kuleją. Nie chcia- się na istnieniu gołębi. Każdy pytania, obecnie pod tym wzglę- Nie jest to pana pierwszy pszczół mówi się na świecie komend, jak „kamera”, „poszła”, łatwe. W przypadku Magdy sprawują Lasy Państwowe. Już łem jednak wgłębiać się w taką jest skoncentrowany na innych dem lepiej jest w mieście, gdzie film poświęcony naturze. coraz więcej, ale dla filmowca „akcja”. Podobnie zresztą było wszystko się zgadzało. Jak to w trakcie naszej produkcji poja- naukową analizę. rzeczach. A z drugiej strony można mieć nawet trzy razy Zrobił pan Dziobem to wciąż wydaje się dość z Magdą Popławską, która pełni często z aktorami bywa, najtrud- wił się międzynarodowy pro- chcemy mieć czyste jabłka większe zbiory niż na wsi. i pazurem czy Niedźwiedź – egzotyczny temat. ważną rolę w filmie. niejsze były terminy. Bo ta projekt uruchomiony przez pręż- Jaka była zatem pana idea? i świeże marchewki. Tyle że władca gór. Skąd to Krystian Matysek: Są takie dukcja nie dość, że obejmowała nego nadleśniczego z Puszczy Chciałem przede wszystkim pola posypuje się dzisiaj chemią Epizod nepalski pokazuje zainteresowanie, i czy ma filmy, przy których czuję się No właśnie, jak ona w ogóle dalekie wyjazdy, to praktycznie Augustowskiej, którego celem zwrócić uwagę, że taki problem i giną wszystkie owady, robaki. z kolei, jak natura jest w stanie pan jakichś mistrzów? zarazem ojcem i matką, ale trafiła na plan dokumentu musiała być zaplanowana co do było ratowanie pszczół właśnie istnieje i jest dość poważny. Te To także jedna z głównych przy- się bronić. Blisko mi do Wernera macierzyństwo tego obrazu Łowcy miodu? dnia. Pamiętam, że wprowadza- poprzez bartnictwo. To też dla moje nieco „odjechane” filmy czyn problemów z pszczołami. Kiedy przygotowywałem się Herzoga, ale chciałbym robić muszę oddać producentce Chciałem, by Magda była kimś, łem Magdę w relacje z natursz- nas było bardzo pomocne. zawsze mają za zadanie poru- Sami się trujemy. do wyjazdu, znalazłem mate- kino nieco weselsze i bardziej (Dorocie Roszkowskiej – przyp. z kim widz się utożsami. Począt- czykami. Ich z kolei szukałem szyć, pobudzić do myślenia. riał jak wygląda pozyskiwanie pozytywne. Herzog miesza red.). To od niej wyszedł pomysł, kowo kompletnie nie znała się w trakcie dokumentacji przed Jedną z pana podróży, co Patrząc nawet na ekipę, wydaje Jeden z ekspertów w pana miodu na pionowych ścianach cały czas między gatunkami, poprzedzony zresztą dużym na pszczołach, a nawet w pierw- samymi zdjęciami. To ryzy- widać w filmie, była właśnie mi się, że to się udało. Asystent filmie mówi, że konsekwencją w Nepalu w kategorii najbar- kombinuje, podejmuje ekstre- researchem. Początkowo miała szych scenach widać, jak panicz- kowne, ale doświadczenia poka- ta do Baszkortostanu. To kamery na przykład założył wła- wyginięcia pszczół może być dziej ekstremalnych rzeczy na malne wyzwania. To mój kieru- to być koprodukcja, a ja mianie się ich boi. Co innego pod zują, że znalezienie bohatera zupełnie inny świat? sne kłody i został bartnikiem. Ja wyginięcie gatunku ludzkiego. świecie. Jest w filmie scena, nek poszukiwań, bo edukacja łem być tylko partnerem. Ale koniec. Zależało mi na tym, dużo wcześniej z różnych wzglę- To była ważna podróż. Wbrew aż tak się w to nie wgłębiłem, bo Są różne teorie na ten temat. którą zrealizowałem jeszcze przyrodnicza mnie nie kręci. jakoś tak się losy potoczyły, że by wraz z nią widz zyskiwał dów nie sprawdza się. pozorom Baszkirowie mają nie- gdybym miał poświęcać się każ- Jedna z nich mówi, że cztery przed przyjazdem ekipy, gdzie Kiedy robię filmy o przyrodzie, w końcu zacząłem go sam roz- wiedzę na ten temat. W ogóle wiele wspólnego z Rosjanami, demu tematowi mojego filmu, lata po wyginięciu pszczół małą kamerę Go Pro powiesili- staram się zawsze z nią komu- wijać i realizować. Akcja filmu uważam, że do natury trzeba Paradoksalnie, ponoć ich język bardziej przypomina to nie starczyłoby mi życia wyginą ludzie, bo nie będzie śmy przy wiszącym roju. Kiedy nikować, mentalnie połączyć, podzielona jest między Polskę, podchodzić bez lęku, nie można najtrudniej było znaleźć mongolski. Żyją we wsiach (śmiech). Muszę się od tego tro- miał kto zapylać roślin, które zobaczyliśmy, jak pszczoły ją bo inaczej się nie uda. Żeby Francję, Nepal a Baszkortostan, traktować jej jako zło. Człowiek bartnika w Polsce, bo ten odciętych od świata, zupełnie chę dystansować. później spożywamy. Z pewno- zaatakowały, wyobraźnia zaczęła wytropić niedźwiedzia, musia- choć początkowo miałem w pla- dzisiaj idzie do lasu i boi się zawód praktycznie wyginął. jakby zatrzymał się czas. Kiedy ścią jest to zagrożenie. Zresztą pracować i baliśmy się po nią łem myśleć jak on. Z pszczo- nach więcej lokacji. Ale wia- dzika. To dla mnie niepojęte, bo Uświadomienie tego ludziom, tam pojechaliśmy, wokoło bie- Misją pana filmu jest obalanie wymieranie każdego gatunku pójść. Lubię wyzwania, ale wtedy łami nie do końca mi się to domo, były pewne ogranicze- przecież zwierzęta odczuwają to także misja filmu. Bartnic- gało mnóstwo zwierząt, nikt mitów? Bo na przykład stanowi naruszenie systemu. poczułem trwogę. Bo były ich udało. To jest zupełnie inna nia. Ciekawe było to, że w dużej dużo większy lęk. Pszczoły są two w Polsce, z wielu względów, nie dzielił łąki, wszystko było dowiadujemy się, że obecnie Z drugiej strony człowiek stara tam miliony, a ponoć użądlenie częstotliwość, w którą ludzie mierze miałem ekipę fabularną, w tym względzie bardzo spe- także politycznych, w zasadzie wspólne. Można powiedzieć, że ul łatwiej i bezpieczniej się radzić sobie w inny sposób ledwie trzech powoduje śmierć. nawet w najmniejszym ułamku która początkowo nie rozu- cyficzne. Ale na przykładzie przestało istnieć. Choć kiedyś to takie pozytywy, które pozo- założyć w mieście niż na wsi. i dochodzi do jakichś absur- Pszczoły zawsze są tam w tych nie mają wglądu.

44 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 45 Premiery po latach: Amator Rola Filipa Mosza otworzyła mi drzwi poza Polskę Marcin Zawiśliński uż sam początek spotka- śmy filmowej na ulicę. Po kilku nia był zaskakujący. „Prze- Jerzy Stuhr i Krzysztof Zanussi byli tygodniach Krzysztof Kieślowski Jżyłem szalone zdziwienie, dzwoni do mnie i mówi, żebym że Krzysztof Kieślowski wymy- honorowymi gośćmi na projekcji cyfrowej przyjeżdżał do Łodzi, bo musimy ślił ten film, bo to ja powinienem wersji Amatora, zorganizowanej dokręcić jeszcze jedną scenę. Py- go zrobić. I to nie przypadkiem, tam się go: ale dlaczego? Na co bo to ja zajmowałem się kinem w stołecznym kinie Kultura w ramach on, nieco wzburzony, odpowia- amatorskim, i z kina amatorskie- da: »Bo tamto zakończenie to by- go przeszedłem do Szkoły Filmo- obchodów 20. rocznicy śmierci Krzysztofa ła nieprawda o nas. Przestaniesz wej w Łodzi. Nie wiedziałem, że to Kieślowskiego. robić filmy? A ja przestanę? Nie! może być temat, a on to zobaczył” To, czemu wyrzucasz taśmę?«. – zdradził Krzysztof Zanussi, który To był cały Kieślowski” – opo- w Amatorze zagrał samego siebie. Za kreację w Amatorze Jerzy ślał Stuhr. Przypomniał również, wiadał Stuhr. Krzysztof Kieślowski zrealizo- Stuhr został nagrodzony na Fe- że Amator stał się dla niego, ale Według danych przedstawio- wał film o narodzinach artysty, stiwalu Polskich Filmów Fabu- także dla kilku innych reżyse- nych na łamach „Kina”, do czerw- o odkrywaniu w sobie powoła- larnych w Gdańsku. „Ta nagroda rów (m.in. dla Wolfganga Be- ca 1980 roku Amatora obejrzało nia, ale także o odpowiedzialno- była dla mnie wielkim rewanżem ckera) tyleż inspirujący, co proro- blisko 430 tys. widzów. Film pre- ści twórcy za dzieło i jego boha- za to, jak rok wcześniej na tym czy. To dzięki niemu sam odwa- zentowano wielokrotnie na wielu terów. Do dziś uznawany jest za samym festiwalu został potrak- żył się stanąć po drugiej stronie międzynarodowych festiwalach, sztandarowe dzieło kina moralne- towany Wodzirej z moim udzia- kamery i zaczął realizować filmy. gdzie zdobył, m. in. Nagrodę Jury go niepokoju. „Gdybyśmy prze- łem. Rola Filipa Mosza otworzyła „Pierwotnie film kończył się sce- Ewangelickiego Interfilm na Mię- analizowali drogę Kieślowskie- mi drzwi poza Polskę” – podkre- ną, w której wyrzucam rolkę ta- dzynarodowym Festiwalu Filmo- go od dokumentu do fabuły, to wym w Berlinie Zachodnim, Zło- w Amatorze możemy jeszcze zna- tego Hugona na MFF w Chicago leźć ostatnie ślady techniki doku- czy też Grand Prix na MFF w Mo- mentalnej. Było ich bardzo dużo skwie. „Tam było międzynarodo- w Spokoju, mnóstwo w Bliźnie, we jury, ale przewodniczącym był a tu pozostał nocny portier nawią- jakiś rosyjski reżyser. Przegłoso- zujący do pana Osucha ze słynne- wali go, a on musiał się potem wić go dokumentu Z punktu widzenia i tłumaczyć, dlaczego nasz film do- nocnego portiera” – mówił Jerzy stał nagrodę. I wymyślił. Powie- Stuhr, odtwórca roli Filipa Mosza dział, że na festiwalu w Moskwie w Amatorze. dawno nie nagrodzono komedii...” Wśród widzów byli również in- – wspominał Jerzy Stuhr. ni twórcy tego filmu, m.in. II re- Marcowy pokaz Amatora w sto- żyser Krzysztof Wierzbicki, sce- łecznej Kulturze to kolejne z serii nograf Rafał Waltenberger oraz wydarzeń wpisujących się w tego- operator dźwięku Michał Żar- Jerzy Stuhr roczne obchody Roku Krzysztofa i Krzysztof Zanussi necki. Fot. Borys Skrzyński/SFP Kieślowskiego.

46 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 W produkcji Pełnometrażowe filmy fabularne

Konwój Niewidzialne etap produkcji: okres zdjęciowy etap produkcji: postprodukcja reżyseria: Maciej Żak reżyseria: Paweł Sala scenariusz: Maciej Żak scenariusz: Paweł Sala zdjęcia: Michał Sobociński zdjęcia: Arkadiusz Tomiak muzyka: Antoni Komasa-Łazarkiewicz muzyka: Marcin Krzyżanowski Fot. Drygała/Kino Jacek Świat scenografia: Ewa Skoczkowska scenografia: Andrzej Haliński Fot. Gałka/Lightcraft Magdalena montaż: Piotr Kmiecik, Wojciech Mrówczyński montaż: Ireneusz Grzyb obsada: Janusz Gajos, Robert Więckiewicz, Łukasz Simlat, Ireneusz dźwięk: Michał Robaczewski Czop, Tomasz Ziętek, Przemysław Bluszcz, Dorota Kolak, Agnieszka obsada: Halina Rasiakówna, Natalia Rybicka, Sandra Korzeniak, Paweł Żulewska, Marek Kalita, Zbigniew Stryj, Jarosław Boberek Dobek, Aleksandra Popławska, Franciszek Grabski producent: Jacek Rzehak producenci: Daniel Markowicz, Piotr Galon produkcja: Profil Film produkcja: Lightcraft planowane zakończenie produkcji: II połowa 2016 planowane zakończenie produkcji: 2016 czas projekcji: ok. 90 min czas projekcji: ok. 110 min dystrybucja: Kino Świat premiera: 2016 premiera: 4 listopada

Pełna tragizmu, groteski i czarnego humoru historia jednego 2000 Fabularne W jednym z największych aresztów śledczych, dnia pracy trzech Szwaczek w ponurej szwalni mieszczącej kierowanym przez dyrektora Nowackiego (Janusz się w suterenie starej kamienicy. Szwaczki różnią się od 1500 Dokumentalne Gajos), dochodzi do zabójstwa więźnia. Rozpoczyna się siebie wiekiem, każda ma własny stosunek do świata śledztwo. Na przesłuchanie zostaje wezwany sierżant i ukrywa inną, mroczną tajemnicę. W szwalni towarzyszy 1000 Berg (Przemysław Bluszcz), jeden z uczestników konwoju im Krojczy, mężczyzna po studiach filozoficznych, oraz Animacje sprzed dwóch lat, o którego przebiegu nikt nigdy nie tajemnicza nieznajoma, Maria Miracle, która twierdzi, że 500 chciał opowiadać, a który może mieć coś wspólnego zapewnia możnym tego świata „siedem kluczy szczęścia”. z popełnioną zbrodnią. Konwój, dowodzony przez Tym razem postanawia zejść na społeczne niziny i pomóc 0 sierżanta Zawadę (Robert Więckiewicz), transportował tym, którzy w hierarchii społecznej stoją niżej. Katalizatorem polskie zagraniczne przestępcę, pseudonim „Nauczyciel” (Ireneusz Czop), w wyjaśnieniu mrocznych tajemnic Szwaczek będzie zaciek Ilość ﬁ lmów zgłoszonych na festiwal oskarżonego o zamordowanie dwóch funkcjonariuszy na zagrzybionej ścianie, który w ciągu dnia powiększa się służby więziennej i ich rodzin. Więzień został uznany i przybiera coraz bardziej niepokojące kształty. Kolejne za niepoczytalnego i skierowano go do szpitala tragiczne sekrety ukrywa śmietnik na podwórku oraz psychiatrycznego. Nie wszyscy pogodzili się z takim podłoga szwalni, spod której, spomiędzy warkotu maszyn do scenariuszem… szycia, wydobywają się ludzkie jęki, płacze i wołania...

oprac. J.M. Producent: Współorganizator: Projekt zrealizowany przy wsparciu ﬁ nansowym: Patronat medialny:

48 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 Festiwale za granicą: Bergamo Festiwale za granicą: Praga Na ratunek PolacyJanusz Kołodziej nad Wełtawą Europie o festiwal, na którym wcze- Urszula Lipińska śniej nasi filmowcy nie tyl- Wystawa grafik i rysunków Andrzeja Wajdy, cztery polskie tytuły Tko wygrywali, by wymie- Po wspomnianą scenerię spu- nić Chrzest Marcina Wrony, ale (Demon, Karbala, Obce niebo i 11 minut) w sekcji Panorama ścizny po poprzednim systemie od kilku lat są licznie obecni, do- Kina Światowego, udział w Konkursie Nowej Europy filmu Já, 34. edycja Bergamo Film Meeting (5-13 marca) swoim programem politycznym sięgnęła m.in. buł- brze przyjmowani przez krytykę wpisała się w aktualne niepokoje przetaczające się przez Europę garska reżyserka Svetla Tsotsor- i doceniani przez publiczność. Olga Hepnarová! oraz dramat Marcina Koszałki Czerwony Pająk kova, która w swoim filmieJajda Nowa fala dokonań polskich oraz dyskusję o kondycji naszego kontynentu. Główną nagrodę nakreśliła portret ludzi odrzu- twórców spowodowała, że do w prestiżowej sekcji Czeski Ślad – to najważniejsze dla nas wydarzenia festiwalu zdobyła czeska komedia Home Care Slávka Horáka. conych, ale jeszcze niewystar- przeszłości należy na szczęście 23. edycji Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Febiofest, podczas czająco głęboko pogrążonych sytuacja, kiedy do normalnego w marazmie, aby nie pragnąć rozpowszechnienia w Czechach przedświątecznego tygodnia w Pradze (17-25 marca). ozgrywający się w małym czułości i bliskości. Tsotsor- trafiał jeden polski film na kilka włoskim miasteczku nie- kova dużo bardziej przekonu- lat. Teraz premiery ma kilka pol- Ropodal Mediolanu festiwal jąco odniosła się do nastro- skich obrazów rocznie, a o suk- wspólnie już realizowanych i pla- mów, by widz miał świadomość, jącej kreacji. A zaraz potem Ju- od dekad swoją uwagę poświęca jów, o których mówiła Žbanić, cesach Pawła Pawlikowskiego, nowanych przedsięwzięć. że traktuje się go tu naprawdę liette Binoche we włoskim The głównie kinu klasycznemu. Pro- wyraźnie zawiązując związek Małgorzaty Szumowskiej czy Aktywność Instytutu Polskie- poważnie. Stąd staranna selek- Wait Piera Messiny, pokazująca gram pęcznieje od retrospektyw, przyczynowo-skutkowy między Tomasza Wasilewskiego mówi go w Pradze nie jest tu bez zna- cja, uwaga zwrócona na temat jak po mistrzowsku można opo- przeglądów i prezentacji honoru- przeszłością swojej ojczyzny się tu dużo i z nieskrywaną czenia a szefowie Febiofestu li- i bohatera oraz ukłon w stronę wiedzieć nieprostą historię o ża- jących zapomnianych mistrzów a obecnym kryzysem, w którym zazdrością. Zaś dyskusje towa- czą, że z nowym kierownictwem warsztatowego mistrzostwa i kla- lu po śmierci ukochanego syna, lub podkreślających zasługi tych żyją bohaterowie jej filmu. Tyle rzyszące pokazom Obcego nieba placówki współpraca układać się sycznej narracji. Niemal każdy o przemijaniu i końcu wszystkie- dobrze już znanych. Współcze- odwagi nie miał choćby zwycię- Dariusza Gajewskiego czy wspo- będzie równie dobrze jak z dyrek- z konkursowych filmów przyniósł go. Albo słowacka, wybitna ak- snym kinem zagospodarowano ski Home Care, próbujący zała- mnianego Czerwonego Pająka tor Agnieszką Kwiatkowską i jej godną zapamiętania kreację, a li- torsko Emília Vášáryová, której tu właściwie jedynie dwie sek- godzić niewesołe refleksje humo- (który 24 marca wszedł na ekrany załogą. stę otwiera niemiecki aktor Pe- udało się w Evie Novej Marka cje: Konkurs Główny (w którym rem i lżejszym tonem opowieści. czeskich kin) dowodziły, jak miej- Ale Febiofest nie tylko polskim ter Kurth, odtwórca tytułowej Skapa, wyjść poza schemat do- startował Mur Dariusza Glazera) Gorączkę dyskusji wokół re- scowa widownia spragniona kinem stoi, choć para dyrektorów roli w filmie Thomasa Stubera minujący w opowieściach o by- oraz Visti da Vicino (Widziane trospektyw europejskich twór- jest kina problemowego, filmów programowych imprezy – Hana Herbert. Były mistrz bokserski, łych gwiazdach scen i ekranów z Bliska), w której pokazano Ko- ców równoważyła obecność podejmujących tematy ważne, Cielova i Stefan Uhrik, nie ukry- a teraz trener zmaga się nie tyl- zmagających się z nałogiem alko- niec świata Moniki Pawluczuk. w programie przeglądu filmów trudne, choć nie zawsze uniwer- wa, że wzorem dla nich jest pro- ko z postępującą chorobą ale też holowym. I jeszcze angielski Hec- W programie festiwalu znalazła z Anną Kariną. Aktorka, która salne. Znakomicie przyjęty został gram Warszawskiego Festiwalu z rodzinną przeszłością – opis mo- tor Jake’a Gavina, w którym ży- się także: Matka Ziemia Piotra Laureaci 34. edycji dramat Bergamo Film Meeting osobiście odwiedziła Bergamo Já, Olga Hepnarová! Filmowego kierowanego przez że banalny, ale Kurth nadał mu ciowego abnegata popisowo za-

Złotorowicza, będąca częścią ob- Fot. Film Meeting Bergamo w ostatnich dniach festiwalu, za- (koprodukcja czesko-polsko- Stefana Laudyna i taki dobór fil- barwę, a nawet zapach przejmu- grał Peter Mullan, aktor uwielbia- fitej sekcji Europe, Now! Polski prezentowała dwanaście tytułów -słowacko-francuska) pary debiu- ny teraz w Szkocji, choć na owo dokument był w niej rzadkim w wojennej historii kraju fabuły czym, samotnością czy brakiem ze swoim udziałem. Prócz tych tantów Petra Kazdy i Tomasa uwielbienie musiał czekać kilka- przykładem filmu zrealizowane- i dokumenty Žbanić ułożyły się perspektyw, niż z realnym kon- najbardziej znanych, Szalonego Weinreba ze znakomitymi zdję- naście lat. Oraz rewelacyjny Atli go w przeciągu dwóch ostatnich w spójną kronikę przemian jej fliktem zbrojnym. Žbanić na Piotrusia czy Amatorskiego gan- ciami Adama Sikory i wartą Óskar Fjalarsson w roli wchodzą- lat. Przegląd stał bowiem przede ojczyzny w ostatnich dwudzie- spotkaniach z publicznością nie gu, pokazano także mniej zna- odnotowania kreacją Michaliny cego w dorosłość nadwrażliwca wszystkim retrospektywami, stu latach oraz stały się komenta- oddzielała tych problemów jed- ne wcielenia Kariny ze Śmiechu Olszańskiej w roli tytułowej. Jeśli z islandzko-duńskiej psychodra- poświęconymi trzem twórcom: rzem do przetaczającej się przez nak grubą linią. Wręcz przeciw- w ciemności Tony’ego Richard- dodamy więcej niż dobre otwar- my Sparrows Rúnara Rúnarssona Shane’owi Meadowsowi, Petro- Europę Wschodnią fali radyka- nie – cierpliwie szkicowała sieć sona, Chińskiej ruletki Rainera cie Demona Marcina Wrony (zdobywca Grand Prix festiwalu, wi Zelence oraz Jasmili Žbanić. lizmu. Jej echa – choć czasami zależności między przeszłością Wernera Fassbindera czy Ob- (gościem festiwalu był izraelski a wcześniej nagrodzony w Chica- Szczególnie filmy tej ostat- bardzo dalekie – słychać było a teraźniejszością i wspominała, cego Luchina Viscontiego. I mi- aktor Itay Tiran) i oczekiwanie go i San Sebastian) i… niej autorki, stale i nieprzerwa- w wielu konkursowych filmach. jak ważna jest konfrontacja z niemo że większość z nich powstała na dobrą frekwencję, to chyba I już ma się apetyt na przyszło- nie, milimetr po milimetrze Małych, kameralnych fabu- dawnymi, niefortunnymi kar- cztery dekady temu, także i tu – można mówić o renesansie pol- roczne wydanie Febiofestu, nie tyl- badającej bośniacką przeszłość łach o ludziach, których życie tami historii europejskiej. Z niej jak w przypadku Obcego o emi- skiego kina oraz jego „powrocie ko największego festiwalu filmo- i jej konsekwencje dla teraźniej- zostało złamane, z niezaleczo- bowiem, według reżyserki, wyni- granckim konflikcie – nie uda- do łask” u czeskich dystrybuto- wego, obywającego się w Pradze, szości, wybrzmiały z niezwykłą nymi ranami, borykających się kają duże i małe problemy całego ło się uciec od bieżących napięć rów i kinomanów. Co ma też nie- Dariusz Gajewski podczas konferencji ale też na pewno najbardziej inte- po projekcji Obcego nieba

wręcz aktualnością. Zanurzone częściej z kryzysem gospodar- kontynentu. i dylematów politycznych. wątpliwe przełożenie na liczbę Fot. Febiofest resującego.

50 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 51 Festiwale za granicą: Saloniki Skromność i alegoria Anna Bielak Międzynarodowy Festiwal Filmów Dokumentalnych w Salonikach jest wydarzeniem zaangażowanym w bieżące analizowanie sytuacji społeczno- -politycznej na świecie oraz pielęgnowanie pamięci o historii, w ochronę praw człowieka i środowiska, w promowanie sztuki i lokalnej kultury. Co z tego wynika? Na 18. edycji greckiego festiwalu na pierwszym planie była treść, a nie forma

opowiadanych historii. Solopan Fot.

iększość dokumentali- jest? Co oferuje uchodźcom, któ- mami były największą siłą poka- i opowiedzieć ją w sposób, który stów ma zresztą z for- rych Europa nie potrzebuje? Jak zywanych w Salonikach filmów. przełamuje typową dla 60-minu- Wmą szereg problemów. oni ją wykorzystują? Economou Nie bez powodu jedyną polską towych dokumentów formułę te- Niektórzy ją ignorują w imię re- żadnych pytań nie zadaje wprost. produkcją, która między 11 a 20 lewizyjnego reportażu. Duńczyk portażowego stylu charaktery- Nie jest nachalna, więc angażu- marca można było zobaczyć na z uwagą i rozmysłem wplata frag- stycznego dla materiałów emi- je. W podobnym stylu Michael greckich ekranach był obsypa- menty teatralnych prób w bole- towanych w wieczornych wiado- Graversen w dokumencie Dream- ny nagrodami dokument Mów mi śnie szczerą spowiedź Schau. Łą- mościach, inni niepotrzebnie wpi- ing of Denmark opowiada histo- Marianna Karoliny Bielawskiej czy fikcję z rzeczywistością w spo- sują kameralne opowieści w kon- rię nastoletniego Wasiullaha, któ- opowiadający o zmianie płci i jej sób, który nie pozwala żadnemu wencje sensacyjnych – à la holly- ry ucieka z Afganistanu i tuła się dramatycznym pokłosiu. z tych elementów przechylić szali woodzkich – produkcji. Równo- po Europie. Miesiącami czekając Podobna konstrukcja, co film na swoją stronę. Takiej ekwilibry- wagę między ważką treścią a fil- na azyl, chłopak osuwa się w stan Bielawskiej, identyczna subtel- styki nie udało się opanować re- mową formą udaje się zachować głębokiej katatonii. ność w portretowaniu bohatera żyserowi fińskiego filmuWhite niewielu. Jednym z najciekaw- Ani obserwacje Economou, ani i równie sprawne opowiadanie Rage – Arto Halonenowi, który szych obrazów, a przy tym naj- wzruszenie rodzące się podczas o przeszłości, poprzez fragmenty doskonale buduje napięcie w nar- bardziej wyważonych, skrom- seansu filmu Graversena nie są realizowanego równolegle z doku- racji, ale fatalnie, bo z zachowa- nych i zdyscyplinowanych nar- jednak zbudowane na szantażu mentem spektaklu, cechuje uho- niem absolutnej dosłowności, in- racyjnie wśród tych, które przez emocjonalnym. To wielka war- norowany Nagrodą FIPRESCI scenizuje każdą z opowiadanych dziewięć dni pokazywano w Salo- tość tych filmów, dzięki temu oba w sekcji międzynarodowej duński przez bohatera sytuacji. nikach, był The Longest Run Ma- zwracają na siebie uwagę. Zasłu- filmWhat He Did (nagrodę kry- Artyzm ujawnia się tymcza- rianny Economou. Świetny do- guje na nią też uhonorowany tyków w sekcji greckiej otrzymał sem w zgrabnie skomponowa- kument, nagrodzony wcześniej w Salonikach Nagrodą Amnesty Whispers of the Sky Maro Anasto- nych metaforach. Prawda w czy- na festiwalu w Lipsku Honorową International – This is Exile: Dia- poulou). Jonas Poher Rasmus- stej obserwacji. Sprawne połącze- Nagrodą ver.di, opowiada o Syryj- ries of Child Refugees wyreżyse- sen opowiada w nim o psycho- nie obu tych elementów daje do- czyku i Irakijczyku, którzy niele- rowany przez Mani Y. Benchela- logu i pisarzu, Jensie Michaelu kumentom rzadko spotykaną siłę galnie przekroczyli granicę, trafili ha intymny portret dzieci, któ- Schau, który w 1988 roku zamor- wyrazu. Filmy pokazywane na 18. do greckiego więzienia dla nielet- re uciekły z Syrii do sąsiadujące- dował swojego długoletniego MFFD w Salonikach udowodniły, nich i tam się ze sobą zaprzyjaź- go z nią Libanu. Kameralne opo- partnera, również pisarza, Chri- jak trudna to sztuka, ale i jak wiele nili. Najpierw niefortunnie oskar- wieści o ludziach mierzących się stiana Kampmanna. Rasmusse- powodów do satysfakcji dają do- żeni o przemyt, w końcu obaj wy- z konfliktami o podłożu społecz- nowi udaje się zbliżyć do swojego kumenty, które są owocem prze- chodzą na wolność. Ale czym ona no-politycznym i z własnymi trau- bohatera, zagłębić w jego historię myślanej i spójnej koncepcji.

52 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 Polscy filmowcy na świecie

Dotknięcie anioła również retrospektywę twórczości Producentami filmu są Eric i Ni- dobre recenzje od zagranicznych Oleśnicy, Łodzi, Sandomierzu, kami, Krauz odkrywa kolejne nagrodzone w USA Agnieszki Holland, a także wysta- colas Altmayer z Mandarin Cine- krytyków i dziennikarzy filmo- Gdańsku, Bochni, Tarnowskich elementy układanki powiązań Film Dotknięcie anioła w reżyse- wę plakatów do jej filmów. Lon- ma oraz Philippe Carcassonne, wych. Międzynarodowym agen- Górach, Koszalinie, Zgierzu, byłej czechosłowackiej SB z nową rii Marka Tomasza Pawłowskiego dyńscy widzowie będą mieli też a koproducentami Eliza Oczkow- tem sprzedaży tego tytułu jest Rzeszowie, Lublinie, Warszawie, policją i niektórymi dostojnika- 8 lutego zdobył prestiżowe wy- okazję zapoznać się z filmami An- ska i Klaudia Śmieja z Aeroplan New Europe Film Sales. Obraz Elblągu, Bydgoszczy, Oleśnicy, mi Kościoła. Czerwony Kapitan różnienie amerykańskiej kapituły drzeja Żuławskiego – w progra- Film (Polska), Mars Films, Canal+ zdobył trzy Szwedzkie Nagrody Wrocławiu, Suwałkach, Sanoku jest adaptacją bestsellerowej po- branży filmowej w dziedzinie filmie znalazły się filmy:Opętanie , Francja, nc+ Polska, France 2 Cine- Filmowe w kategoriach: najlepszy będą mogli obejrzeć 15 filmów, wieści Dominika Dána pod tym mu dokumentalnego za wybitną Diabeł, Najważniejsze to kochać ma i Scope Picture (Belgia) przy film, reżyser oraz aktor drugopla- w tym również dwie polskie pro- samym tytułem. Książka sprze- kreatywność i talent tworzenia oraz najnowszy Kosmos. Na festi- wsparciu Film Commission Po- nowy. dukcje dokumentalne współfi- dała się w nakładzie ponad 500 nowego języka filmowego. Kapi- walu będzie można oczywiście land. Zdjęcia do filmu autorstwa nansowane przez PISF: 6 kroków tys. egzemplarzy, bijąc rekordy tuła Impact Docs, która nagrodę obejrzeć nowe polskie produk- Caroline Champetier w całości Bartosza Dombrowskiego oraz popularności. W Polsce ukazała przyznała, poprzez komunika- cje, w tym: Obce niebo Dariusza były realizowane w Polsce. Za wi- Efekt domina Elwiry Niewiery się jesienią ubiegłego roku na- ty i kontakty do ponad 40 tys. Gajewskiego, Karbalę Krzysztofa zualną stronę produkcji odpowia- Pokazy polskich i Piotra Rosołowskiego wyprodu- kładem wydawnictwa Media Ro- przedstawicieli międzynarodo- Łukaszewicza, Moje córki krowy dają polscy twórcy – Joanna Ma- dokumentów w ramach kowane przez Otter Films. Szcze- dzina. Film jest międzynarodo- wej branży filmowej ma na celu Kingi Dębskiej, Demona Marci- cha za scenografię oraz Katarzyna KineDok gółowe informacje o miejscach wą koprodukcją firm słowackich, odkrywanie i promowanie filmów K2. Dotknąć nieba, na Wrony, Body/Ciało Małgorza- Lewińska za kostiumy. Film był Ruszyła polska odsłona Kine- i datach pokazów dostępne są na czeskich i polskich – Sokol Kollar, innowacyjnych lub filmów wyre- reż. Eliza Kubarska ty Szumowskiej, Żyć nie umierać współfinansowany przez PISF. Dok – międzynarodowego klubu stronie: kinedok.net. Fog’n’Desire, Mental Disorder 4 Fot. David Kaszlikowski/HBO żyserowanych przez wyjątkowo Macieja Migasa i Anatomię zła filmowego oraz alternatywnej (Agnieszka Kurzydło) – zrealizo- utalentowanych twórców o autor- na Międzynarodowym Festiwalu takich artystów, jak: Piotr Duma- Jacka Bromskiego. Z widzami platformy dystrybucyjnej skupia- waną w koprodukcji z Krakow- skim, świeżym spojrzeniu na sztu- Filmów Górskich w Vancouver. ła, Raoul Servais, Luc Degryse spotka się także autor filmu do- jącej miłośników i twórców kina skim Biurem Festiwalowym. Zdję- kę dokumentu. Obraz Dotknięcie W ubiegłym roku główna nagro- czy Marek Skrobecki. kumentalnego Bracia Wojciech Córki Dancingu dokumentalnego. W programie Czerwony Kapitan cia do filmu, autorstwa Kacpra anioła znalazł się wśród dzie- da trafiła doJurka Pawła Wyso- Staroń. W programie 14. Kino- triumfują w Portugalii projektu znalazły się również w czeskich i słowackich Fertacza, były realizowane w Bra- sięciu nagrodzonych obrazów, czańskiego. teki znalazł się również pokaz Film Agnieszki Smoczyńskiej polskie dokumenty. W ramach kinach tysławie, Pradze i Krakowie. Film z których osiem stanowiły pro- odnowionej cyfrowo wersji Poto- wygrał 36. edycję MFF Fanta- pierwszej edycji KineDok za- 10 marca na ekrany kin w Cze- został dofinansowany przez PISF. dukcje amerykańskie m.in. Gusa Jurek z Grand Prix pu, czyli Potop Redivivus Jerze- sporto w Porto (22 lutego – 6 prezentowanych zostało 12 skła- chach i na Słowacji weszła współ- Polska premiera planowana jest van Santa, Morgana Freemana w Słowenii go Hoffmana oraz prezentacja marca), zdobywając też nagrody niających do myślenia produk- finansowana przez PISF czesko- latem tego roku. i Yael Melamede. Konkurs nie ma Nowa inicjatywa – Dokument Pawła Wysoczańskie- przedwojennego polskiego kina za najlepszą reżyserię oraz za naj- cji dokumentalistów z Europy -słowacko-polska koprodukcja charakteru festiwalowego. We- polsko-belgijski festiwal go zdobył kolejną nagrodę, zwy- niemego. Zakończenie festiwalu lepsze efekty specjalne. Jurorzy Środkowo-Wschodniej. Pokazy Czerwony Kapitan w reżyserii dług ratingu amerykańskiej bazy W dniach 15-17 kwietnia w Uni- ciężając tym razem na 10. Festiwa- odbędzie się 28 kwietnia – impre- w uzasadnieniu napisali między filmów odbyły się w ponad 20 Michala Kollára. Akcja filmu roz- filmowej IMDB, zrobionego we wersyteckim Centrum Kultural- lu Filmów Górskich w Domžale zę zamknie pokaz specjalny filmu innymi, że Córki Dancingu to niecodziennych lokalizacjach – grywa się w 1992 roku, w burzli- Tomasz Popakul współpracy z „MovieMaker nym STUK w Leuven, w Belgii, w Słowenii (15-19 lutego). Według Do widzenia, do jutra Janusza „zaskakujący debiut”. Film łączy klubach, pubach, kawiarniach, wych czasach tuż po aksamitnej wyróżniony w Holandii Magazin”, film umieszczono odbędzie się pierwsza edycja jury festiwalu Jurek „to wielowar- Morgensterna. Po projekcji wy- musical z horrorem i opowiada galeriach sztuki itp. – w każdym rewolucji, w momencie rozpada- Podczas 19. Holland Animation wśród 40 najwyżej ocenianych People of Animation Festival stwowa, wyważona, a jednocze- stąpi Kwintet Wojciecha Mazo- o syrenach, które wypływają ja- z krajów uczestniczących w pro- nia się Czechosłowacji. W trakcie Film Festival w Utrechcie (16-20 filmów 2015 roku. (PAV) – polsko-belgijskiego festi- śnie wzruszająca opowieść o wy- lewskiego. Więcej informacji na ko gwiazdy PRL-owskich klubów jekcie, do których należą: Czechy, prac budowlanych przypadkowo marca), który jest jedną z waż- walu animacji filmowej. Organi- jątkowym alpiniście – Jerzym stronie: www. kinoteka.org.uk. nocnych. Słowacja, Węgry, Rumunia, oraz zostaje odkryty szkielet noszący niejszych europejskich imprez zatorzy pragną ukazać i skonfron- Kukuczce, który ustanowił nowe Chorwacja. W 2016 roku grupa ślady tortur. Richard Krauz (w tej poświęconych filmom animowa- tować osiągniecia artystyczne standardy himalajskiej wspinacz- państw zaangażowanych w pro- roli Maciej Stuhr) ambitny mło- nym, było wyjątkowo dużo pol- K2. Dotknąć nieba zarówno profesjonalistów, jak ki”. Grand Prix, które otrzymał jekt poszerzyła się o nowych part- dy porucznik wydziału zabójstw, skich akcentów. Mariusz Wilczyń- wygrywa w Kanadzie i twórców niezależnych oraz stu- Paweł Wysoczański, ufundowało Niewinne w belgijskich Intruz na ekranach nerów – Norwegię i Polskę. Pro- zaintrygowany tym makabrycz- ski miał retrospektywę swoich Trwa dobra passa polskiego do- dentów z Polski (łódzka Szko- miasto Domžale. i holenderskich kinach w Wielkiej Brytanii jekcje filmów w ramach KineDok nym znaleziskiem, za wszelką filmów i zaprezentował fragmenty kumentu na festiwalach filmów ła Filmowa) i z Belgii (KASK – Film Niewinne (Agnus Dei) w re- 11 marca do kin w Wielkiej w Polsce rozpoczęły się 10 marca. cenę stara się rozwiązać zagadkę, najnowszej animacji Zabij to i wy- górskich. Grand Prize Vancouver Królewska Akademia Filmowa żyserii Anne Fontaine 9 marca Brytanii wszedł Intruz w reżyserii Do końca 2016 roku widzowie do której kluczem jest czaszka jedź z tego miasta, do konkursów International Mountain Film Fe- w Gandawie). W czasie festiwa- wszedł na ekrany kin w Belgii, Magnusa von Horna. Dystrybuto- m.in. w Krakowie, Olkuszu, Kazi- z wbitym w nią gwoździem. Po- zostało przyjętych kilka polskich stival (11-19 lutego) zdobył obraz lu zostaną też poruszone kwe- 14. Kinoteka w Londynie a od 17 marca jest pokazywa- rem filmu jest Soda Pictures. mierzu Dolnym, Bielsku-Białej, dążając za dowodami i poszla- filmów, a nagrodą specjalną jury K2. Dotknąć nieba Elizy Kubar- stie innowacyjnych form sztuki W dniach 7-28 kwietnia w Lon- ny również w kinach w Holan- Intruz powstał jako polsko- uhonorowano Czerń – najnowszy skiej. Podczas kanadyjskiego fe- wizualnej, jak film sferyczny 3D dynie odbędzie się 14. Festiwal dii. Dystrybutorem obrazu w obu -szwedzka koprodukcja z dodat- Córki Dancingu, obraz Tomasza Popakula. Czerń stiwalu rywalizowało ze sobą 75 czy Game Design. Organiza- Polskich Filmów Kinoteka. Te- krajach jest firma Imagine. Film kowym wkładem francuskim. Ob- reż. Agnieszka opowiada o parze astronautów Smoczyńska filmów z 18 krajów. Jury uzasadni- torami festiwalu jest Stowarzy- goroczna edycja rozpocznie się Anne Fontaine cieszy się bardzo raz został wsparty przez oba naro- uwięzionych na stacji orbital- ło swój werdykt słowami, że film szenie Leitmotif, powołane do 7 kwietnia pokazem filmu11 mi- dużym zainteresowaniem wśród dowe instytuty filmowe – Svenska nej w wyniku toczącej się bardzo ten to „emocjonalna i istotna hi- życia przez artystkę multime- nut Jerzego Skolimowskiego. zagranicznych dystrybutorów. Filminstitutet oraz Polski Insty- szybko wojny nuklearnej. Stracili storia, ukazująca ważny aspekt dialną – Iwonę Pomianowską, we Prezentacji towarzyszyć będzie Został już sprzedany do Kanady, tut Sztuki Filmowej. Światowa kontakt z Ziemią, wszystkie próby górskiej wspinaczki, o którym hi- współpracy z Instytutem Kultury spotkanie z reżyserem. W pro- Hiszpanii, Japonii, Brazylii, Mek- premiera odbyła się podczas 68. nawiązania łączności pozostały malaiści często nie chcą mówić, Polskiej w Brukseli oraz ze Szko- gramie imprezy znajdzie się rów- syku, Włoch, Danii, Szwecji, Fin- MFF w Cannes w 2015. Od tamtej bez odpowiedzi. Wszystko co mo- a reżyserka stawia pytania, na łą Filmową w Łodzi. Ambasada nież retrospektywa twórczości landii, Norwegii, Portugalii, Gre- pory debiut Magnusa von Horna gą teraz zrobić, to oglądać grzyby które nie daje jednoznacznej od- RP w Brukseli objęła wydarzenie polskiego twórcy – organizatorzy cji, Szwajcarii, Kolumbii, Wielkiej pokazywany był m.in. na 40. MFF atomowe na powierzchni Ziemi powiedzi, pokazując odbiorcom honorowym patronatem. Na tę pokażą m.in. Barierę, Deep End, Brytanii i USA. W filmie wystąpi- w Toronto, 63. MFF w San Seba- i próbować jakoś przeżyć razem. różne punkty widzenia”. To już pierwszą edycję festiwalu organi- Wrzask, Fuchę i Walkowera. Pod- ły m.in. polskie aktorki: Agata Ku- stian czy 59. BFI London Film

drugi polski film, który wygrywa zatorom udało się zaprosić m.in. czas 14. Kinoteki zaplanowano lesza, Agata Buzek, Joanna Kulig. Festival. Intruz otrzymał bardzo Kijowski/Kino Świat Fot. Kuba oprac. J.M.

54 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 55 Rynek filmowy: Cartoon Movie w Lyonie Wypełnianie niszy Artur Zaborski

Pasmo sukcesów polskiego kina trwa. Nadwiślańskie filmy goszczą w prestiżowych sekcjach najważniejszych światowych festiwali od Berlina przez Cannes, po Wenecję i Toronto. Ba, mamy nawet Oscara. Jest się z czego cieszyć, ale radość nie powinna przysłaniać widoku niszy, która domaga się uzupełnienia. Jest w niej rodzima animacja. Po tegorocznej edycji Cartoon Movie nie ulega wątpliwości – i piszę to bez egzaltacji i hurraoptymizmu – że

sytuacja w ciągu kilku lat zmieni się na lepsze. of Animation Film Association - European Fot. Cartoon

Lyonie wśród kilku- pojawiły się po jego śmierci. Nie Z jeszcze większą pieczołowi- Douglas Booth (Jupiter: Intro- dziesięciu projektów interesuje ich ocenianie, czy – ani tością do swojego projektu pode- nizacja) czy Saoirse Ronan (no- Ww różnym stadium kiedy – reportażysta konfabulo- szli Hugh Welchman i Dorota minowana do Oscara za Brook- produkcji (od developmentu wał. Ważne jest dla nich co inne- Kobiela. Scenarzysta i malarka lyn i Pokutę). Ale na ekranie nie przez zdjęcia, po postprodukcję) go – dojrzewanie bohatera do roli, wzięli na warsztat postać Vin- zobaczymy ich w standardowym znalazły się trzy polskie koncep- jaką pełnił. Tytuł filmu odnosi się centa van Gogha. Bohaterem jest wydaniu. Każdy kadr jest bowiem ty. I wzbudziły duże zaintereso- do książki Kapuścińskiego, w któ- przyjaciel malarza, który próbu- kolorowany techniką olejną. Efekt wanie. Uwagę zwróciły zwłasz- rej opisał początki wojny domo- je dociec przyczyn popełnio- przypomina dzieła van Gogha. cza Another Day of Life i Loving wej w Angoli. To w jego dorobku nego przez postimpresjonistę Film sprawia wrażenie, jakby był Vincent, w których nowatorska utwór przełomowy. Ukształtował samobójstwa. Film utrzymany przygotowany właśnie przez słyn- forma jest dopełnieniem intry- się w nim późniejszy styl autora jest w stylu historii o detekty- nego holenderskiego malarza. gującej historii. i jego refleksyjne podejście do wach. Kolejne wychodzące na Trzecim polskim projektem O pierwszym (opartym na opisywanych wydarzeń. I właśnie jaw fakty ukazują złożoną oso- w Lyonie była odnosząca się do książce Ryszarda Kapuścińskie- ten proces chcą twórcy uchwycić bowość van Gogha, pozwalają mitologii słowiańskiej Privisa – go „Jeszcze dzień życia”) głośno w swojej animacji, uzupełnionej dotrzeć pod powierzchnię jego realizowana w 2D przez Platige jest już od jakiegoś czasu, nie tyl- o krótki fragment dokumentalny. prac, dopisują nowe znaczenia Image i Juice na podstawie scena- ko w Polsce. I nic w tym dziwne- Choć Kapuściński stoi w centrum i tłumaczą ich genezę. To nie bę- riusza Julity Olszewskiej (rozwija- go, wszak postać Kapuścińskiego akcji, równie ważna jest rzeczywi- dzie edukacyjny film o jednym nego w ramach programu Script znana jest i poważana na całym stość Angoli. Opisywany przez z najważniejszych malarzy XIX w Szkole Wajdy). Bohaterem jest świecie. Projekt Platige Image, korespondenta konflikt zakończył wieku, tylko pełnoprawna, wcią- 11-letni Wilkan, który próbuje za- za który odpowiadają animator się dopiero w 2002 roku. Twór- gająca opowieść, która pozwa- pobiec rytuałowi wyprowadzenia Damian Nenow i dokumenta- cy Another Day of Life spędzili la przyjrzeć się ludzkiej stronie z tego świata w inny własnego lista Raúl de la Fuente, zakłada w afrykańskim kraju kilka tygo- pomnikowego twórcy. Na uwa- dziadka. Adresatem tej animacji symbiozę animacji i dokumen- dni na zapoznawaniu się z tamtej- gę zasługuje również niezwykła są najmłodsi widzowie, ale wiedza tu właśnie. Twórcy podkreślają, szymi realiami i wspomnieniami forma. W Loving Vincent grają o zwyczajach naszych przodków że nie zamierzają rozliczać Ka- krwawych wydarzeń. Ich odbicie gwiazdy światowego formatu – przyda się także starszym. Jest na puścińskiego z zarzutów, które zobaczymy na ekranie. Aidan Turner (trylogia Hobbit), co czekać!

56 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 Rynek filmowy: Rozmowa z Eladem Keidanem Rynek filmowy: Rozmowa z Eladem Keidanem

a przecież moja rodzina nie wie dziś nawet, jak wygląda kraj, w którym żyli nasi przodko- wie. W moim filmie był nawet dialog po polsku, który ostatecznie został usunięty. Powód był prozaiczny: scena była za Mój film długa, zdecydowałem się ją skrócić. Akcja rozgrywała się w kawiarni, gdzie właściciel tłumaczył, skąd pochodzi jego kawa. Operował przy tym wyra- opowiada o Izraelu, żeniami „bardzo dobrze” czy „nie ma za co”.

Itay Tiran w filmie Świetnie pan te zdania Afterthought, reż Elad Keidan a przecież wymawia, niemal bez Fot. EZ Films akcentu. Znam trochę polski, dlatego łódzkich blokowisk również wego jako scenerię dramatu. Uważa pan, że sztuka może zależało mi na tym dialogu. pana zainspirował? Nie wykluczyłbym też inspiracji zmieniać ludzi? Czuję z Polską bliską więź, Absolutnie tak. Uważam, że Łodzią u Davida Lyncha, który Na pewno może obudzić o której chciałbym mówić gło- Polacy są jednym z narodów, przecież jest twórcą szczególnie myślenie krytyczne. Nie wie- śno. Mój pradziadek był z Łodzi, które nabrały wprawy w usu- wrażliwym na dokonania archi- rzę w to, że film może wpły- wziął się z Polski skąd trafił do Auschwitz. Mia- waniu z krajobrazu tego, co tektów. wać na zmianę politycznych łem okazję mieszkać w jego kojarzy im się z traumami. poglądów. W moim odczu- rodzinnym mieście dzięki Gdybym przyjechał do Pol- Pański film jest więc próbą ciu najgłupsza nawet komedia Z Eladem Keidanem Artur Zaborski: Jaki był pański cel? wymianie, którą zorganizowała ski, nie wiedząc, że panował walki o pamięć historyczno- romantyczna, żartująca sobie W pańskim Afterthought, Żeby pokazać, jak bardzo ulotne Ewa Puszczyńska z Opus Film. u was komunizm, po architek- -kulturową? niewybrednie z seksualności prezentowanym premierowo jest wszystko, co nas otacza. Wtedy odwiedziłem Polskę po turze nie domyśliłbym się tego. Uważam, że każdy patriota człowieka, może wpłynąć na rozmawia Artur Zaborski w Cannes, głównym Góry są niby czymś odwiecz- raz pierwszy. Zafascynowała Sowieckiemu modernizmowi powinien się nią wykazywać. rozluźnienie obyczajowe spo- bohaterem jest architektura nym, stałym, co nie zmie- mnie na tyle, że na własną rękę nie hołduje się u was. Mogę Niestety, definicja patriotyzmu łeczeństwa. Takiej siły spraw- Hajfy. Co takiego ją nia się gwałtownie. A jednak, zacząłem uczyć się języka, który to zrozumieć, to były symbole jest dziś zbyt wąska. Wystar- czej nie ma nawet najlepszy wyróżnia, że poświęcił pan w czasach raptownej ekspan- uważam za jeden z najciekaw- totalitarnego systemu. Ale już czy popatrzeć, jak rozumiano film artystyczny zaangażowany jej film? sji człowieka, przyroda, nawet szych języków świata. Słowo kiedy się jedzie, na przykład, do go w starożytności. Kiedy Rzy- społecznie. On dociera do tych, Elad Keidan: Zawsze intere- ta monumentalna, staje się mu „szklanka” jest najlepszym Białegostoku, nie sposób zna- mianie podbili Greków, pozo- którzy mają już wyrobione sowało mnie połączenie filmu podległa, ulega jego działaniom z możliwych określeń przed- leźć tam pozostałości po archi- stawili dokonania architektury poglądy. Mnie zależy na tym, i architektury. Już w krótkich i modyfikacjom. W czasach dru- miotu, który nazywa. Uważam, tekturze żydowskiej. A przecież i sztuki dla kolejnych pokoleń. żeby wywołać refleksję, zwrócić filmach zwracałem szczególną giej wojny światowej krajobraz że powinno obowiązywać wszę- w tym rejonie Polski miesz- Nie wymazywali ich, nie próbo- uwagę na to, czego na co dzień uwagę na topografię miast, zmienił się nie do poznania dzie (śmiech). Po wymianie kało mnóstwo Żydów. Białystok wali wykorzeniać niczyjej kul- nie zauważamy. Tak jak na w których działa się akcja. z powodu nalotów bombowych zacząłem jeździć do Polski regu- przypomina pod tym kątem tury. Dzisiaj działamy na odwrót. pędzące zmiany, które wydają Jak w moim Himnon z 2008 i przebiegającej przez poszcze- larnie. Badałem swoje korzenie Hajfę, w której nie ma śladów Chcemy ujednolicać kulturę. się oczywistością, ale ich pręd- roku, w którym bohaterami gólne miejsca linii frontu. Dzi- i zgłębiałem wiedzę na temat po domach Arabów. Kiedyś Boimy się wpływów innych. kość dociera do nas dopiero byli mężczyzna i ulice Jerozo- siaj, w czasach względnego waszej kultury. Hajfa była jak Bałuty, dziś jest Naszym zadaniem jako artystów wtedy, kiedy zestawimy je limy. Pretekstem fabularnym pokoju, te zmiany zachodzą jak Białystok. jest przypominać o tym, że kul- z przeszłością. W filmie takie był zakup mleka, ale ta pro- jeszcze szybciej. Wielu moich rodaków tura, którą pielęgnujemy, ma zestawienie można stosun- sta czynność skomplikowała zapewne zdziwi fakt, że Skąd porównanie do Bałut? wiele korzeni, wynika z doko- kowo łatwo pokazać. Gdybym się. Najpierw okazało się, że Niektórym to porównanie zauroczyła pana Łódź, Mój dziadek w Łodzi mieszkał nań wielu nacji, ludzi o różnym kręcił film w Polsce, wykazał- produkt jest zepsuty, później, wydaje się niestosowne, uważana za jedno z mniej na Bałutach przy Łagiewnic- pochodzeniu. Mój film opo- bym je na przykładzie Wrocła- w kolejnym sklepie, zabrakło ale krytycy na festiwalu reprezentatywnych miast kiej, gdzie wciąż można znaleźć wiada o Izraelu, a przecież wziął wia, w którym zachowała się towaru. Mężczyzna chodził w Cannes zwracali uwagę, Polski. wiele pozostałości po Żydach. się z Polski. Sam zresztą z niej obłędna architektura sowiecka. więc w tę i z powrotem, co że Afterthought staje się To miejsce ma poetycką aurę! Architektura Łodzi jest zresztą się niejako wywodzę. Spotykając Komunizm mógł zawieść i pod pozwoliło mi skupić kamerę poniekąd metaforą historii Miałem okazję przyglądać mu wyjątkowa. Nie dziwię się, że ci się z moim dziadkiem, starałem kątem ideologicznym, i eko- na otaczającej go architektu- kultury Żydów. Losy się z Widzewa, gdzie odna- filmowcy, którzy tam studiowali, się rozmawiać z nim po polsku. nomicznym. Ale to nie znaczy, rze, budynkach i pomnikach. pańskiego narodu w ostatnich lazłem swoich krewnych. To robią potem filmy, w których Jednak on nigdy nie podejmo- że należy zapominać o tym, że Tym razem chciałem poka- stu latach – tak jak i krajobraz u nich się zatrzymałem. Wielu przestrzeń odgrywa tak ważną wał takiej rozmowy. Z Polską to komunistom zawdzięczamy zać to na większą skalę. Sku- zasiedlanych przez niego moich bohaterów wzorowanych rolę. Choćby Roman Polański, kojarzyła mu się tragedia Holo- takie skarby jak wrocław- piłem się na górach w Haj- terenów – zmieniły się jest na nich. Okazało się, że w którego twórczości czuć ten caustu, w czasie którego stracił skie budynki z tego okresu. fie. To historyczne miejsce, ogromnie. łodzianie są niezwykle charak- łódzki rozpad, tę klaustrofo- całą rodzinę. Próbował o Pol- Nie możemy pozwolić, żeby które w ostatnich stu latach Chociaż nie było to moim bez- terni, a przez to inspirujący. bię, czy Krzysztof Kieślowski, sce zapomnieć. Dopiero, kiedy trauma komunizmu spowodo- zmieniło się tak bardzo, że pośrednim celem, udało mi który w swoim genialnym Przy- pokazałem mu materiał filmowy, wała, że zniszczymy pamięć Elad Keidan nasi pradziadkowie dzisiaj nie się uchwycić i tę zależność. Na początku wspomniał padku – to mój ulubiony polski na którym zarejestrowałem jego o tym. Ona powinna nie tylko

Fot. Cannes Film Festival Fot. Cannes poznaliby go. Sam mam polskie korzenie, pan jednak o fascynacji film – kapitalnie wykorzystał dom na Bałutach, przełamał się. zostać, ale doczekać się popu- architekturą. Czy kształt architekturę dworca kolejo- Na tym polega rola sztuki. laryzacji.

58 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 59 Rynek filmowy: Rozmowa z Piotrem J. Lewandowskim Rynek filmowy: Rozmowa z Piotrem J. Lewandowskim

pojemny i niejednoznaczny wyzwanie podczas realizacji. ców, od Polski przez Holan- Życie toczy się dalej. Sam tego temat, do którego można Jonathan to film o życiu. Czę- dię, Kazachstan, po Australię doświadczyłem i wiem, jak podejść na tysiąc różnych spo- sto przecież jest tak, że jednego i Stany Zjednoczone, chyba coś trudno jest wtedy zaakcepto- sobów. Scenariusz Jonathana dnia się śmiejemy, a kolejnego w tym jest. Niemieckie kino ma wać życie i zacząć na nowo. oparty jest na faktach. W filmie płaczemy. Ktoś się rodzi, ktoś dość specyficzne zabarwienie, Tym filmem chciałem podzie- jest wiele wątków autobiogra- inny umiera. Takie jest życie, estetykę. Tutaj tej „niemiecko- lić się moim spojrzeniem na ficznych, ale nie jest to opo- nie ma w nim prostych rzeczy. ści” brakuje. świat. wieść o moim ojcu. A raczej pełne jest krętych dróg i trudnych wyborów. Chciałem To ciekawe, bo ja z kolei nie Wiążesz swoje reżyserskie Długo pisałeś scenariusz? o tym opowiedzieć w możliwie powiedziałbym, że to jest plany z Polską? Pierwszą wersję około siedmiu autentyczny sposób. polski film. Chciałbym, żeby mój kolejny miesięcy. Wtedy pojawiła się No właśnie, bo kino polskie też projekt częściowo rozgrywał się pierwsza nagroda i zaintereso- Wiele wątków to jednocześnie często w takich opowieściach w Polsce, ale jeszcze za wcze- wanie. Za nią poszły kolejne. spore ryzyko, że po posługuje się pewną konwen- śnie, by o tym mówić. Sercem Dało mi to porządnego kopa, niektórych z nich można się cją. Chciałem osiągnąć nastę- cały czas wracam do Polski. bo nie wierzyłem, że komuś jedynie prześlizgnąć. Nie pujący efekt: z jednej strony zro- Tam też mieszka cała rodzina. może się to aż tak podobać. miałeś takich obaw? bić film, który dla mnie będzie To moja ojczyzna, czuję się Początkowo scenariusz był Ryzyko to część gry, jaką jest interesujący, z drugiej, który z nią związany. Ale jakoś Julia Koschitz i Jannis Niewöhner dużo bardziej skomplikowany, robienie filmów. To na pewno trochę publicznością wstrzą- tak wyszło, że pracuję gdzie w filmie Jonhatan, na ponaddwugodzinny, cięższy stanowiło duże wyzwanie, ale reż. Piotr J. Lewandowski śnie i zachęci do poszerzenia indziej. Dzisiaj jest mi znacznie

Fot. Jeremy Rouse/www.filme.kinofreund.com/f/jonathan i trudniejszy film. Zdałem sobie od samego początku wiedzia- własnych horyzontów. Ten film łatwiej w Niemczech. W Polsce sprawę, że moim zadaniem jest łem, że nie chcę zrobić prostej prowokuje, chcę przez niego wszystko jest dla mnie nowe, też to, by dać widzom odrobinę historii. Proste historie mnie powiedzieć: hej, zobaczcie, nikt mnie tam nie zna. Nie- rozrywki. W efekcie zdecydo- nudzą. życie potrafi być takie piękne, mniej jednak jestem otwarty na wałem się inaczej porozkła- tylko pozwólcie na to. Pozwól- współpracę i szukam nowych, dać akcenty. By stworzyć rów- Ta wielowątkowość znajduje cie sobie na intensywność. I na ciekawych scenariuszy. A wiem, Proste historie nowagę pomiędzy ciężarem swoje odzwierciedlenie inność. Inność dociekającą. że w Polsce jest mnóstwo kre- a pewną lekkością. By humor w próbie gatunkowego Dociekającą skrywanej o nas atywnych osób, z którymi chęt- przeplatał się z dramatem. określenia twojego filmu. prawdy. nie bym pracował. Myślę, że to taka gatunkowa Akcja twojego filmu rozgrywa mieszanka. Jest w nim sporo Masz zatem jakieś konkretne się z dala od wielkiego miasta, kina obyczajowego, trochę oczekiwania ze strony w dużej mierze w naturalnych thrillera, coming-of-age movie. publiczności? plenerach. Skąd taka decyzja? Chciałem odejść od klasycz- Chciałbym, żeby niektóre mnie nudzą Od samego początku wie- nych gatunków filmowych rzeczy widz sam sobie działem, że ten film musi być i stworzyć coś swojego, taką dopowiedział. Żeby Z Piotrem J. Lewandowskim, reżyserem filmu mocno związany z naturą. Zale- hybrydę. Trudno mi ocenić, otworzył się na wiele żało mi na tym, by był uniwer- czy to się udało, widz to oceni. tematów – homosek- Jonathan, rozmawia Kuba Armata salny, żeby widzowie nie łączyli Moja odpowiedzialność już się sualizm, temat życia go z konkretnym miejscem, skończyła. Jeśli ten film można i śmierci, Boga, reli- żeby ważni byli ludzie i ich by porównać do dziecka, to gii. To ważne dla Kuba Armata: Twój nością, reagującą wyjątkowo Choć doświadczenia pracy konkurs dla młodych talentów emocje, a nie miejsca. Poza tym dziecko właśnie opuściło dom mnie sprawy. Chcia- pełnometrażowy debiut, film intensywnie, dostarczyły mi przy wcześniejszych projektach i to pozwoliło mi na rozwija- w takich naturalnych krajobra- rodzinny. łem pokazać, że strata, Jonathan, pokazywany był emocji, jakich wcześniej nie z Danutą Stenką, Zbigniewem nie się w kierunku artystycz- zach doskonale widać, jak życie nawet ta najbar- w ważnej sekcji berlińskiego zaznałem. Film został przyjęty Zamachowskim czy Borysem nym. Wiele podróżowałem, łączy się ze śmiercią. A przecież Ważnym aspektem relacji dziej bolesna, festiwalu – Panoramie. bardzo dobrze, ale wiem, że Szycem wspominam bardzo mieszkałem we Francji, Anglii, także o tym jest ten film. pomiędzy ojcem a synem jest nie ozna- Zakładam, że to z jednej będę się uczył przede wszyst- dobrze. gdzie nawet zdałem do szkoły choroba tego pierwszego. To cza końca. strony ogromne wyróżnienie, kim na krytyce, a nie na samych filmowej. Ostatecznie trafiłem Dla mnie to w pierwszej chyba najmocniejsza część ale z drugiej niemały stres. komplementach. Niemniej jed- No właśnie, jak to się stało, że do Akademii Sztuk Pięknych kolejności opowieść filmu. Piotr J. Lewandowski: Obec- nak było to miłe zwieńczenie robisz filmy w Niemczech? w Niemczech, gdzie bardzo o krzyżujących się, nierzadko To jeden z osobistych wątków, ność filmu na Berlinale była trzyletniej, bardzo intensywnej Sam do końca nie wiem, jak to poważnie traktowano także trudnych, relacjach nad którym pracuję chyba całe bardzo ważnym przeżyciem. pracy nad filmem. się wszystko potoczyło. Jestem edukację filmową. Zdałem tam międzyludzkich. Widać to życie. Zależy mi na autenty- Co prawda mieliśmy wcześniej malarzem, zajmowałem się egzaminy, praktycznie nie zna- najlepiej na przykładzie zmie, chcę opowiadać takie sporo pokazów testowych, ale Czyli i tak udało ci się go animacją, robiłem filmy eks- jąc języka. I tak się zaczęło. twojego bohatera i jego relacji historie, gdzie wiem, o czym uczestniczyły w nich głównie zrealizować w miarę szybko. perymentalne, ale w pewnym z ojcem, ciotką, dziewczyną, mówię. Pamiętam też, jak selek- osoby, które znałem, nie da się Tak, zwłaszcza jak na debiut. momencie zauważyłem, że bra- Mówisz o wielu historiach, przyjacielem ojca. cjonerzy berlińskiej Pano- więc tego porównać. Jonathan Było to możliwe dzięki temu, że kuje mi cierpliwości oczekiwa- które masz do opowiedzenia. Lubię takie wzajemnie krzyżu- ramy powiedzieli mi, że to nie na pewno polaryzuje. Nie każ- scenariusz Jonathana dostał nia na efekt końcowy. Jedno- Jonathan jest jedną z nich? jące się na wielu płaszczyznach jest niemiecki film, choć nie demu łatwo będzie go przetra- w Niemczech kilka prestiżo- cześnie miałem w głowie sporo Staram się robić filmy, które relacje. To bardzo pociąga mnie do końca potrafili to wyjaśnić. wić i zaakceptować. Obecnie wych nagród. To otworzyło historii, które chciałem przeło- by mnie ciekawiły. A jedno- w kinie i inspiruje. Choć nie Zacząłem się nad tym zastana- trudno mi go obiektywnie oce- wiele drzwi, czego na przykład żyć na język kina. Kiedyś przed cześnie widzę, że zawsze są było łatwo połączyć tylu wąt- wiać. I kiedy wziąć pod uwagę, nić. Liczne spotkania z publicz- zabrakło wcześniej w Polsce. laty wygrałem w Niemczech one o miłości. To niezwykle ków w obrębie jednej historii. że nasza ekipa składa się nie-

Stanowiło to chyba największe mal z samych cudzoziem- Fot. Jeremy Rouse Piotr J. Lewandowski

60 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 61 Rynek filmowy: Filmoteka Małopolska Rynek filmowy: Filmoteka Małopolska

zdjęciami archiwalnymi wykona- filmy, wybrałam więc najciekaw- malarz komentuje z offu, dzie- o sztuce i mieszkańcach wsi Zali- nymi przez samych naukowców. sze. Dużą wartość dokumenta- ląc się swoimi refleksjami o życiu pie – słynnej w świecie – znanej Przedstawiały one m.in. pierwsze cyjną ma związany z historią naj- i sztuce. Natomiast autorem naj- z tradycji malowniczych zdobień prace w Forcie Barycz i próby na nowszą obraz Od Solidarności do lepszej animacji (film Panorama i obrazów kwiatowych. pustyni Błędowskiej, a także zma- samorządności Miłosza Horody- Zuzanny Sroki i Grzegorza Skór- Na koniec trzeba koniecznie gania z systemem, który nie do skiego. Liderzy nowohuckiej Soli- czewskiego) jest Paweł Kamykow- wspomnieć o unikalnym, indy- końca przymykał oko na pełne darności: Edward Nowak, Mieczy- ski. Dodał on elementy ruchu do widualnym stylu reżyserskim zaangażowania i poświęcenia sław Gil, Maciej Mach i Zbigniew statycznych obrazów, „ożywił” Anny Laszczki, autorki pokazy- działania krakowskich uczonych. Ferczyk (przewodniczący dusz- dzieła Stanisława Wejmana, Jacka wanych w Filmotece: Wielkiego Dlatego, gdy próbowali sprzedać pasterstwa solidarnościowego) Sroki, Krzysztofa Skórczewskiego nosa Lajkonika i Takiego sobie za granicę rezultaty swych doko- tworzą ciekawą opowieść, uzu- i Anny Sobol-Wejman. Animował spaceru. Laszczka łączy reżyser- nań, program został nagle w 1974 pełnioną materiałami archiwal- też krakowskie zabytki, które prze- ską inscenizację i formy doku- roku zawieszony. nymi ze strajków i zamieszek nikają się z dziełami Krzysztofa mentalne. Grany przez aktora Drugi film Piotra Augustynka ulicznych w Nowej Hucie. Cyto- Skórczewskiego, przedstawiają- Jakuba Kosiniaka Zygmunt Ciężarówki nadziei również poka- wane są też wypowiedzi Macieja cymi przetworzone motywy archi- Nowakowski, w stroju z lat 20. zał działania ofiarnych i gotowych Szumowskiego i pierwszych praw- tektoniczne. Dzięki różnorodnym przemierza ulice Krakowa i ple- do ryzyka ludzi nieakceptujących dziwych samorządowców z terenu technologiom dostajemy wgląd nery Trzęsówki. Pochodzący ze panującego systemu. Polsko-fran- Małopolski. w świat wyobraźni malarzy i grafi- Zwierzyńca Nowakowski – boha- cuskie stowarzyszenie Amitié Wspomnę również, że kilka ków. Podobny zabieg został zasto- ter Wielkiego nosa Lajkonika – Pologne, później przekształcone dokumentów Filmoteki Małopol- sowany w filmie Jerzego Lubacha aktor, dyrektor Teatru im. Juliu- w Equilibre niosło w latach 80. skiej ma ogromną wartość pla- i Jana Pawlickiego Adam Stalo- sza Słowackiego, felietonista Adam Stalony-Dobrzański. Katedra Światła ubiegłego wieku pomoc Pola- styczną. Najlepsze w tym prze- ny-Dobrzański. Katedra Światła. przedwojennego IKC-a, doktor reż. Jerzy Lubach, Jan Pawlicki kom w formie transportów żyw- glądzie zdjęcia operatora Marka Twórczość tego artysty pokazana filozofii, człowiek wszechstronny, Fot. www.youtube.com/Filmoteka Małopolska Fot. www.youtube.com/Filmoteka ności i leków. Film oparto na Gajczaka znakomicie współtwo- jest tutaj od pierwszej kreski do był także, o czym nie wszyscy relacjach Polaków i Francuzów rzą film w jego oraz Iwony Meus- efektu końcowego, poprzez nie- wiedzą, prezesem Cracovii oraz uczestniczących lub pomagają- -Jargusz reżyserii – Viatoris. ustannie poruszający się i płynny działaczem społecznym i emi- cych przy transportach, takich jak Między Wschodem a Zacho- punkt widzenia. Nieżyjący już gracyjnym. To niewątpliwie np. Janina Ochojska. W zdjęciach dem – opowiadający o peregry- twórca był autorem dzieł łączą- barwna postać z dawnej Polski. archiwalnych wystąpili znani nacjach na Syberię i do Berlina cych sztukę sakralną i nowocze- Anna Laszczka wyciąga z walizki Polacy: ksiądz Kazimierz Jan- krakowskiego artysty Piotra Jar- sny język plastyczny: abstrakcję przeszłości najlepsze wydarzenia carz, Jerzy Turowicz czy Andrzej gusza. Były to nie tylko interesu- i kubizm. Jego polichromie zdo- z życia Nowakowskiego, tworząc Wajda i Lech Wałęsa. Archiwa- jące podróże, ale i projekty arty- bią m.in. cerkiew prawosławną św. niezwykłą opowieść. lia powstały m.in. dzięki Piotrowi styczne, przyczynek do refleksji Mikołaja w Michałowie, przedsta- Jak widzimy, Małopolska i Kra- Augustynkowi, którego syn Paweł nad różnicami między Wschodem wiając Bogurodzicę, krąg archa- ków mają ogromny potencjał dla Małopolska montował ten film i – jak wspo- a Zachodem. Jargusz szuka śla- niołów, czterech Ewangelistów. X muzy i tematów tu nigdy nie minał – dzieciństwo przetrwał dów przodków. Podróż na Sybe- Znakomicie została dobrana zabraknie. W tym roku mogli- dzięki mleku w proszku z Francji. rię jest wycieczką do opowiadań do filmu ścieżka dźwiękowa śmy uczestniczyć, w ramach prze- W transportach przemycane były z dzieciństwa, relacji snutych z muzyką sakralną, m.in. „Bogu- glądu Filmoteki Małopolskiej, w obiektywie filmowców również nielegalne wydawnictwa, w kłębach dymu z papierosów rodzicą”. Walory plastyczne zapre- w wysmakowanej uczcie filmowej farby i maszyny drukarskie. „Popularnych”, narracji o pra- zentował też etnograficzny film z udziałem zaproszonych twór- Niezwykle burzliwa historia dziadkach i narodzinach babci. Katarzyny Kotuli i Pauliny Ibek ców, którzy opowiadali o swoich współczesna zainspirowała rów- Każdy obraz filmowy artysta Kwiaty wyobraźni opowiadający dziełach. Małgorzata Kulisiewicz nież Krzysztofa Brożka do realizacji filmu Zdradzeni o świcie. Kwiaty wyobraźni, Ciekawy narracyjnie dokument, reż. Paulina Ibek, Katarzyna Kotula W Małopolskim Ogrodzie Sztuki egoroczne dokumenty znako- łopolski perłą regionu – tradycja szan- złożony z epizodów, m.in. Osa- micie wpisywały się w eduka- są na przyszłość, Taki sobie spacer). czeni, Obława, Matnia, nie daje w Krakowie odbył się przegląd Tcyjny oraz artystyczny cel pro- Nowością tematyczną był w tym jednoznacznej odpowiedzi, kim jektu, utrwaliły miejsca, niezwykłych roku filmDosięgnąć nieba o niezwy- byli konfidenci doprowadzający filmów dokumentalnych ludzi i zdarzenia związane z regionem. kłych wynalazkach krakowskich uczo- do śmierci lub aresztowań „Żoł- zrealizowanych w 2015 roku Wyróżniono trzynaście filmów, wśród nych z Akademii Górniczo-Hutniczej, nierzy Wyklętych” z Polskiej Pod- których dominowały portrety arty- realizujących od roku 1957 polski pro- ziemnej Armii Niepodległościo- dzięki programowi Filmoteka stów i prezentacja ich dzieł (Panora- gram rakietowy. Jego reżyser, Piotr wej PPAN, partyzantów oddziału ma, Viatoris. Między Wschodem a Za- Augustynek, przypomniał posta- „Żandarmeria” z terenu Małopol- Małopolska. Była to już kolejna chodem, Adam Stalony-Dobrzański. cie profesora Jacka Walczewskiego ski. Zapierająca dech historia nie Katedra Światła) oraz tematy zwią- i skupionych wokół niego naukow- skończyła się w latach 1948-1950, edycja – istniejącego od 2012 zane z historią współczesną (Zdra- ców tworzących „Komórkę techniki ona trwa do tej pory, gdyż obok roku – projektu finansowanego dzeni o świcie, Ciężarówki nadziei, rakietowej”. Dokument, zbudowany siebie żyją ludzie pamiętający tę Od Solidarności do samorządności). na wspomnieniach profesorów oraz historię, ci po długoletnich wię- ze środków Województwa Pojawiły się też motywy etnograficz- relacjach pracowników Instytutu Lot- zieniach i ci, o których mówią, że ne (Kwiaty wyobraźni, Światłoczuły) nictwa i Zakładu Badań Rakietowych, zdradzili. Małopolskiego. czy ciekawostki regionalne (Koń ma- uzupełniony został interesującymi Nie sposób w krótkim tekście

opisać wszystkie pokazywane Małopolska Fot. www.youtube.com/Filmoteka

62 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 63 Mistrzowie: Andrzej Wajda Mistrzowie: Andrzej Wajda

zja o porzuceniu malarstwa. Ale kazująca malarza przy pracy. Bez się montażem Wesela, wywołał pierwszych roczników reżyserii ze sztuki przecież nie zrezygno- wątpienia dla studenta Akademii sensację oświadczeniem, że po- łódzkiej uczelni na zafałszowa- wał, artystą chciał być nadal. Mu- to był argument, że i w kinie moż- rzuca kino dla teatru. Na szczęście ny wizerunek ich doświadczenia siał więc wybrać sobie dziedzina się spełnić; ale zapewne nie ar- jednak do tego nie wracał. I swo- w ówczesnym kinie. Historia po- nę, której warsztat nie stawiałby gument decydujący. je dziewięćdziesiąte urodziny ob- wstania czterech pierwszych filmu ograniczeń. Czy zachowywał Wybór kina był więc zapewne chodzi jako spełniony filmowiec. mów Wajdy układa się we wzor- Andrzej w pamięci jakiś film, który mógł instynktowny i kontynuacja tych Skoro więc nie opatrzyłem tytułu cowy przykład. Wajda, czyli jak być artystą kina Tadeusz Lubelski

Gdybym do powyższego tytułu dodał znak zapytania, mogłoby to znaczyć, że próbuję odtworzyć problem, przed jakim sam się postawił Andrzej Wajda 67 lat temu, kiedy podjął najtrudniejszą dla siebie i zapewne też najodważniejszą decyzję zawodową. Latem 1949 roku miał 23 lata, spore jak na ten wiek doświadczenie życiowe, i mógł o sobie powiedzieć, że wszystkie świadome Andrzej Wajda wybory, jakie dotąd podejmował, cechowały się absolutną konsekwencją. na planie filmu Popioły Fot. Franciszek Kądziołka/SF Zebra/Filmoteka Narodowa Narodowa Zebra/Filmoteka Fot. Kądziołka/SF Franciszek

koro jako czternastolatek, na nych. Właśnie skończył rok trzeci, doświadczeniem stało się asy- przyjaciela. Zachwyt pierwszym mu wtedy pomóc odpowiedzieć wstępnych rozważań skazywała- eseju znakiem zapytania, szukam W przedsionku odwilży, póź- początku wojny, postanowił z piątkami w indeksie i pochwa- stowanie Roberto Rosselliniemu z Rozstrzelań Andrzeja Wróblew- na tytułowe pytanie? Wiadomo by mnie na same domysły. Zresz- odpowiedzi z perspektywy filmo- nym latem 1953 roku, na Alek- Szostać malarzem, wszystko łą rektora Eugeniusza Eibischa. przy Paisie (1946). Eric Rohmer, skiego pozwolił mu odczuć smak o jednym, który zrobił na nim wra- tą Andrzej Wajda, jako człowiek wego dorobku Jubilata. Dorobek sandra Forda po ukończeniu Piąt- temu postanowieniu podporząd- Co się zatem stało, że z dnia zajęty startem do kariery literac- spełnienia w sztuce. Tylko że to żenie: to film Carola ReedaNiepo - niezwykle samoświadomy i stale ten podpowiada cztery uzupełnia- ki z ulicy Barskiej spłynęła łaska kował: tryb życia, sposób spędza- na dzień postanowił rzucić Aka- kiej, przeżył olśnienie, obejrzaw- było spełnienie cudze: jego ró- trzebni mogą odejść (1947), obej- poddający swoje działania kontro- jące się wzajemnie odpowiedzi. natchnienia (najbardziej potrzeb- nia wolnego czasu, lektury. Kiedy demię, by przenieść się do Łodzi szy w kinie film tegoż Rosselli- wieśnik znalazł formę dla wyra- rzany w Krakowie w 1948 roku. lującej refleksji, nigdy nie był do na reżyserowi właśnie w okresie w Radomiu pojawiła się pierwsza na studia reżyserskie? W biogra- niego Stromboli, ziemia Boga żenia swego niepowtarzalnego Historia człowieka przegranego, końca pewien wyboru nowego Odpowiedź pierwsza: przygotowawczym, o czym w przy- możliwość nauki rysunku – zapi- fiach wielkich filmowców pojawia (znowu 1949). Ale Wajda nie był doświadczenia. który walczy do końca; mroczna zawodu. Przez całe łódzkie stu- Artysta szkoły polskiej szłości będzie pouczał Wajda czy- sał się w 1942 roku na kursy Wa- się w podobnych razach opowieść miłośnikiem kina. Nadal w tych Dla Wajdy to doznanie mia- w klimacie, ale pozostawiająca dia rozważał powrót do Akade- Szkoła polska była jak wiadomo telników swojego podręcznika cława Dobrowolskiego. Jak tyl- o filmowej iluminacji. Dla Fede- latach chłonął wystawy malar- ło sens negatywny: uświadomiło nadzieję; trzymająca się realiów, mii. Jeszcze po dwudziestu latach, nurtem bez programu, nikt nie na- zawodu). Przestraszywszy się przy- ko stało się to możliwe – w 1946 rica Felliniego, który w młodo- skie. Olśnienie, analogiczne do mu ograniczenie własnych możli- ale poddana rytmowi wyobraźni we wrześniu 1972 roku, w eufo- pisał jej manifestu. Narodziła się gotowywanego na dziesięciolecie roku zaczął studia malarskie na ści pasjonował się rysowaniem przywołanych zwierzeń mistrzów wości w obrębie warsztatu malar- i opowiedziana głównie obrazem, rii po sukcesie teatralnych Bie- spontanicznie w rezultacie niezgo- Polski Ludowej projektu filmu we- krakowskiej Akademii Sztuk Pięk- komiksów, takim przełomowym kina, przeżył w pracowni swego skiego. Konsekwencją była decy- w dodatku na drugim planie po- sów i w udręce przeciągającym dy najzdolniejszych absolwentów dług Pokolenia Bohdana Czeszki,

64 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 65 Mistrzowie: Andrzej Wajda Mistrzowie: Andrzej Wajda

Ford odstąpił go swemu niedaw- XX Zjeździe KPZR ekipa władzy sezon zakładając ciemne okulary dawnych ocen), że – ujawniając si- nemu asystentowi w charakte- przygotowywała powrót Gomułki Maćka Chełmickiego, natomiast łę sekretarza i bezradność AK-ow- rze gorącego kartofla (a właści- i do porozumienia ze społeczeń- wysyłanie filmu za granicę władza ca – w gruncie rzeczy utwierdzał wie, uprzedzając wypadki, gorącej stwem potrzebowała rehabilitacji utrudniała, jak mogła. Po latach odbiorców w oportunizmie. Było cegły). A niedawny asystent tak formacji AK-owskiej. Wajda z Je- jednak obraz pozostał legendą. inaczej: ten film całą swoją kon- sprytnie tą gorącą cegłą manipu- rzym Stefanem Stawińskim wy- U nas wprawdzie w niedawnym strukcją odsłaniał tragizm życia lował, że wyszedł mu debiut-ma- korzystali jednak tę koniunkturę plebiscycie Muzeum Kinemato- w PRL-u. A uświadamianie tra- rzenie (Pokolenie, 1954, premiera po swojemu: opowiedzieli – po raz grafii na 12 polskich filmów na gizmu działa jak otwarcie oczu. 1955), który zadziwił samego opie- pierwszy w całej polskiej sztuce – 120-lecie kina zajął dopiero trze- Takie powodzenie nie mogło kuna. Wajda odwdzięczył się bo- o powstaniu warszawskim, ale nie cie miejsce, na świecie pozostaje trwać wiecznie. Przy realizacji Lot- wiem Fordowi, objawiając talent, zrobili ani kroku w stronę zaspo- jednak zapewne najlepiej pamię- nej – filmu traktowanego przez którego się po nim nie spodzie- kojenia zbiorowej potrzeby jego tanym polskim tytułem. Świadczą Wajdę najbardziej osobiście, bo wano. Zebrał tak znakomitą eki- apoteozy. Toteż krajowa premie- o tym rozmaite świadectwa od- opowiadającego o klęsce polskiej pę współdebiutantów, że udało się ra filmu w kwietniu 1957 roku wy- bioru – od miejsca w powszech- armii we wrześniu 1939 roku jako im razem usunąć z pierwowzoru wołała niechętny odbiór; dopiero nej historii filmu (choćby w naj- o końcu świata ojca – natchnienie prawie wszystkie socrealistycz- miesiąc potem gigantyczny suk- popularniejszej „Film History: An reżyserowi nie dopisało. Tym ra- ne przekłamania i zdać sprawę ces na festiwalu w Cannes odmie- Introduction” Kristin Thompson zem zabrakło go i w wyborze pier- z generacyjnego doświadczenia. nił patrzenie na Kanał. i Davida Bordwella) po dziesiąt- wowzoru literackiego, i w wyborze Nieoczekiwane powodzenie Wiedząc, że koniunktura poli- ki intertekstualnych nawiązań, od obsady. I ten film jednak zachował sprawiło, że kolejne projekty re- tyczna nie powróci, przygotowanie Węgier po Stany Zjednoczone. swoją mroczną urodę, a siła jego żyser przygotowywał z rosnącym trzeciego projektu wziął już Wajda Wrażenie nieuchronnej tragicz- surrealistycznych obrazów – jak poczuciem odpowiedzialności. całkowicie w swoje ręce. Znalazł- ności, wywoływane przez dwa naj- wkroczenie stukającego kopyta- Sprzyjał temu entuzjazm odwil- szy w Popiele i diamencie Jerzego lepsze filmy Wajdy tego okresu, to- mi konia do ziemiańskiego pała- ży i zaplecze literackie w posta- Andrzejewskiego wymarzony dla rowało im drogę do świata, przede cu, czy zahaczenie welonu panny ci prozy nieco starszych pisarzy, siebie materiał, przedstawił auto- wszystkim jednak oddziaływało młodej o trumnę – wciąż działa. świetnie odpowiadającej jego po- rowi propozycję nie do odrzuce- na krajową publiczność. Słynny Ale przełomowy dla swojej trzebom. W rezultacie cały etap zania w postaci szansy na poprawio- brak dobrego wyjścia z powstań- twórczości, zarazem najbardziej wodowego startu miał wymarzony ną wersję książki. Doprowadziło czego kanału, niezapomniany w jej obrębie osobisty film zre- przebieg: drugi film – zdecydowa- to najpierw do wzorowej współ- śmiech Cybulskiego nad zapa- alizować miał Wajda pod koniec nie lepszy od pierwszego, trzeci – pracy z pisarzem (za jaką Wajda lonymi lampkami ze spirytusem dekady. To Wszystko na sprze- jeszcze lepszy od drugiego, i to do dziś tęskni), a potem do stwo- i śmierć jego bohatera na śmiet- daż (1968, 1969), którego bezpo- w pobliżu najwyższego pułapu, bo rzenia genialnej ekipy, na czele ze niku – uświadamiały widzom, że średnią inspiracją był szok po nie- pisano o arcydziele. Uruchomie- Zbigniewem Cybulskim, z którym w warunkach braku wolności ża- spodziewanej śmierci Zbigniewa nie produkcji tego drugiego filmu, reżyser nawiązał rówieśnicze po- den wariant losu nie może być Cybulskiego, ale w żadnym razie Tadeusz Janczar i Teresa Iżewska Kanału (1956, 1957), wykorzysta- rozumienie. Tym razem recepcja w pełni satysfakcjonujący. Nie mie- niespełniający reguł filmu biogra- w filmieKanał , reż. Andrzej Wajda

ło zresztą szczęśliwą koniunktu- miała przebieg odwrotny: to kra- li racji krytycy Popiołu i diamen- ficznego. Tragiczny punkt wyjścia Narodowa Kadr/Filmoteka Fot. Andrzej Gronau/SF rę polityczną, która przez chwilę jowa widownia zbiorowo zakocha- tu, zarzucający reżyserowi (na fali wykorzystał reżyser do sformuło- się wytworzyła: zmieniająca się po ła się w filmie, solidarnie na jeden dokonywanej w latach 80. rewizji wania własnej eseistycznej wypo- sporym – w Krajobrazie po bi- powiodła się próba „poprawio- szy film, jaki zrobił Wajda w wa- by twórcy „Bitwy pod Grunwal- wiedzi – nie tylko o postaci zmarłe- twie (1970), w którym proza Ta- nej wersji Popiołu i diamentu”, runkach pełnej wolności, co by- dem” nie cenił, ale to jednak nie go aktora, ale i o aktualnej sytuacji deusza Borowskiego stanowiła jaką z założenia miał być Pier- ło wyrazem przeświadczenia, że jego genre. Nie o Matejce zrobił politycznej kraju, a zwłaszcza o ra- punkt wyjścia wypowiedzi reżyse- ścionek z orłem w koronie (1992, z tego akurat zobowiązania pol- też w końcu film (choć dawno te- dykalnej przemianie samego re- ra o Polsce po Marcu ’68. Daniel 1993) według wydanej pośmiert- ski artysta powinien wywiązać mu, jeszcze w okresie łódzkich żysera (zagrał go Andrzej Łapic- Olbrychski grał więc nie tyle wy- nie powieści Aleksandra Ścibo- się najpierw. studiów, rozważał taki projekt) ki, bo Wajda w ostatniej chwili palonego obozowym doświadcze- ra-Rylskiego. w swoje dziewięćdziesięciolecie, zrezygnował z zagrania samego niem Tadka, ile dzisiejszego inte- W tym miejscu trzeba też wspo- Odpowiedź druga: ale o malarzach, których estety- siebie), będącej głębokim tema- ligenta, odczuwającego wstręt do mnieć o ponawianych przez reży- Artysta – stróż ka była mu bliższa. Nie tyle na- tem filmu. Śmierć aktora wywo- nacjonalistycznego klimatu, jaki sera powrotach do tragedii Holo- dziedzictwa wet abstrakcjonisty Władysława łała w reżyserze proces wewnętrz- zapanował w jego kraju. Podob- caustu. Dręczyło go, że w okresie Wajda od początku uważał, że arty- Strzemińskiego to dotyczy, ile nej odnowy, której istotną częścią nie Nina w wykonaniu Stanisławy szkoły polskiej filmowcy nie zaję- sta powinien być stróżem narodo- Andrzeja Wróblewskiego, które- było spotkanie z innym przyja- Celińskiej była w istocie współ- li się z wystarczającą powagą pro- wego dziedzictwa; nie darmo pa- mu w minionym roku poświęcił cielem zmarłym przedwcześnie. czesną Żydówką, uciekającą z Pol- blemem grzechu obojętności swo- tronem jego pierwszej uczelni był wystawę w Muzeum „Manggha” Kulminacyjna scena wizyty na ski przed aktualnymi przejawami ich rodaków. To Wajda pierwszy Jan Matejko. Niech jednak niko- i film dokumentalny (jedno i dru- wystawie obrazów Andrzeja Wró- antysemityzmu. Gwałtowne ata- zainscenizował w Pokoleniu słyn- go nie zmyli skojarzenie z konter- gie pod tytułem Wróblewski we- blewskiego stanowiła przyrzecze- ki reżimowej prasy potwierdzały, ną karuzelę, na której „wzlatywa- fektem ilustratora ojczystej histo- dług Wajdy). A najwybitniejszy ze nie wierności młodzieńczemu ro- że film tak właśnie został odebra- ły pary”, nie bacząc na „salwy za rii; sam reżyser zwykł żartować, że swoich dokumentów, Zaproszenie zumieniu sztuki. ny. Mniej skuteczne okazało się murem getta”. Potem jeszcze paro- został „Janem Matejką polskiego do wnętrza (1977, 1978), poświęcił Jeśli za bezpośrednie nawią- brulionowe ćwiczenie o polskim krotnie wracał do tego okresu – od kina”. Ale w filmach Wajdy próż- niemieckiemu zbieraczowi pol- zania do tradycji szkoły polskiej Złym – Wyrok na Franciszka Kło- Samsona (1961) według Kazimie- no szukać pocieszycielskich wize- skiej sztuki ludowej, Ludwigowi uznać filmy opowiadające o wy- sa (2000). Opowieść o bezdusz- rza Brandysa po Wielki Tydzień runków narodowych zwycięstw, Zimmererowi. (1995) według Andrzejewskiego. a jedyne wyraźne nawiązanie do W rozumieniu Wajdy strzeże- Ryszard Kotys, Tadeusz Łomnicki, darzeniach ostatniej wojny z per- nym kolaborancie mającym ka- Roman Polański, Urszula Modrzyńska spektywy deheroizującej, to Waj- tolicyzm na ustach nie wywołała Najważniejszą w jego twórczo- obrazu Matejki – w Krajobrazie nie dziedzictwa oznacza jednak i Tadeusz Janczar w filmie Pokolenie, da często do nich powracał. Ze odzewu, co mocno wtedy reżyse- ści realizacją tego tematu był bez po bitwie – ma tonację zjadliwie dla filmowca przede wszystkim reż. Andrzej Wajda Fot. Ryszard Golc/SF Kadr/Filmoteka Narodowa Narodowa Kadr/Filmoteka Golc/SF Fot. Ryszard zmiennym powodzeniem. Ze ra rozczarowało. Jeszcze mniej wątpienia Korczak (1990) – pierw- parodystyczną. Nie znaczy to, adaptowanie narodowej literatury.

66 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 67 Mistrzowie: Andrzej Wajda Mistrzowie: Andrzej Wajda

Pierwszy projekt adaptacji Przed- wśród jego dzieł najwięcej obra- dy film (film kumpelski). Robin mi się chce”. Jedną z atrakcji fil- oczach widza rozpoznaje swój los tyńskiej zbiegła się z pragnieniem wym, który – w wyniku rozwoju tora grającego wyłącznie role ko- wiośnia omówił w swoim notat- zoburczej siły, która powinna być Wood (w książce „Hollywood: mu było umieszczenie części ak- ofiary systemu, i młodej reżyser- opowiedzenia o śmierci ojca. Po- praktyki przeszczepiania orga- biece) Tamasaburō Bandō. niku jeszcze w marcu 1956 roku, nam nadal przydatna w przepra- From Vietnam to Reagan… and cji w najmodniejszych miejscach ce, za wszelką cenę zmierzającej dobnie szczęśliwa zbieżność towa- nów – stracił poczucie własnej Do najowocniejszego z takich przed zdjęciami do Kanału. Zgo- cowywaniu polskości, kryje się Beyond”, New York 2003) umiesz- ówczesnej Warszawy, takich jak do nakręcenia filmu o nim – ide- rzyszyła w ostatnich latach także tożsamości. Po sukcesie przed- nieoczekiwanych spotkań doszło dę na realizację władze bez końca w Weselu. Skoro jednak w przy- cza narodziny gatunku w 1969 klub Stodoła, kawiarnia Largac- alnie obsadzona (28 lat po Popie- najważniejszym pozafilmowym sięwzięcia (które Lem do końca jednak w twórczości Wajdy wcze- odwlekały, aż reżyser zdecydował wołanym już plebiscycie na pol- roku, kiedy premiery miały trzy til czy hala Gwardii. Wajda, któ- le i diamencie znów spłynęła na inicjatywom Andrzeja Wajdy, jak życia uważał za najbardziej uda- śniej. Wiosną 1970 roku, zmęczo- się na podpowiedzianą mu wielką ski film wszech czasów uznana głośne buddy films: Butch Cas- ry nigdy nie był „człowiekiem za- Wajdę łaska natchnienia), wpro- doprowadzenie, wspólnie z żoną, ną ze wszystkich adaptacji swo- ny nawałem trudnych prac (zimą produkcję Popiołów (1965) według została, i to znaczną większością sidy and Sundance the Kid Geo- bawowym” (za to sam do dziś tak wadziła krajową widownię niemal Krystyną Zachwatowicz, do po- ich utworów), reżyser co jakiś czas montował Krajobraz po bitwie, innej powieści Stefana Żeromskie- głosów, Ziemia obiecana, to na rge’a Roya Hilla, Easy Rider Den- określa, nie bez cienia podziwu, w stan rewolucyjnej gotowości. wstania Muzeum Sztuki i Techni- realizował filmy podobnie zaska- a jednocześnie zanotował uda- go. Początkowo sceptyczny, stop- jej przykładzie wypada w skrócie nisa Hoppera i Midnight Cow- swego nieodżałowanego kolegę, W konsekwencji pięć lat póź- ki Japońskiej „Manggha” czy uru- kujące, szalone, za każdym razem ny come back teatralny, reżyseru- niowo nabierał przekonania do te- zademonstrować Wajdowską me- boy Johna Schlesingera; trzeci Andrzeja Munka), po raz pierwszy niej na zbiorowe zamówienie chomienia Szkoły Wajdy. łączące się z eksperymentem ar- jąc w Warszawie Play Strindberg go projektu, zorientowawszy się, todę ożywiania arcydzieł. Choć z tych filmów akurat wiosną 1973 oglądał te wnętrza w czasie doku- stoczniowców Wajda nakręcił se- Friedricha Dürrenmatta), Wajda jak wywrotowy potencjał w nim to przykład o tyle nietypowy, że wszedł na ekrany w Polsce. Woj- mentacji. Kino współczesne to nie quel, Człowieka z żelaza (1981), oderwał się od współczesności, się zawiera. I ostatecznie, mimo w tej akurat adaptacji (co skąd- ciech Pszoniak wyznał w niedaw- był jego konik. W dodatku rozpo- który przyniósł mu Złotą Palmę realizując swoją pierwszą adap- spotykanych po drodze rozcza- inąd pouczające) Wajda raz jeden no wydanej książce „Aktor” (2009), wszechnianie filmu napotkało na w Cannes. Po latach nieoczekiwa- tację prozy Jarosława Iwaszkie- rowań (jak konieczność rezygna- w swojej karierze pozwolił sobie że to on – po przeczytaniu powie- utrudnienia, z jakimi wcześniej re- nym dopełnieniem trylogii stał wicza. Brzezina (1970) okazała się cji z barwnej taśmy), znakomicie na zabieg całkowitego zmasakro- ści Reymonta – namówił Wajdę żyser się nie spotkał; dopuszczo- się Wałęsa. Człowiek z nadziei udanym eksperymentem na kil- ten potencjał wykorzystał, sfor- wania pierwowzoru, wykorzystu- na potraktowanie adaptacji jako no go na ekrany za cenę zepsute- (2013). Ten trzeci film, powstały ku polach naraz: była pierwszym mułowawszy przy okazji (w ar- jąc okoliczność, że powieść Wła- „opowieści o przyjaźni Polaka, Ży- go finału. Mimo to film zachował w zupełnie innej sytuacji, trafił i jedynym filmem Wajdy zrealizo- tykule „Popioły – przykład mej dysława Reymonta była znana da i Niemca w XIX-wiecznej sto- wrażenie radosnej lekkości i po- na krajową widownię zaklinowa- wanym bez scenariusza (uzna- estetyki filmowej”, „Studia Este- tylko fachowcom, nie obowiązy- licy przemysłu”. Warto pamiętać, zostaje jednym z najcenniejszych ną w bezwyjściowym politycznym no, że wystarczy tekst noweli), tyczne” 1965, nr 2) swoją recep- wał więc zwyczajowy u nas przy- że dwa lata wcześniej w przedsta- świadectw niepowtarzalnego po- podziale, nie mógł więc odegrać pierwszym nakręconym wyłącz- tę na udaną adaptację. Przekład mus wierności. wieniu Biesów Fiodora Dostojew- październikowego obyczaju. Po- podobnej roli, co dwa poprzednie w plenerach, pierwszym uży- z języka literackiego na filmowy Ta konieczność głębokiej inge- skiego w Starym Teatrze w Krako- dobnie jak o trzy lata późniejsza nie. W intencji reżysera jednak wającym w tak znacznym stopniu powinien być „bezpośredni, ude- rencji w prototypową fabułę wyni- wie – genialnym, przełomowym nowela Wajdy w międzynarodo- wynikł z podobnie kategoryczne- improwizacji aktorów (szczegól- rzający nowością zestawień ob- kała z nacjonalistycznej ideologii dla teatralnej twórczości Wajdy, wym filmieMiłość dwudziestolat- go zobowiązania – do obrony ata- nie w roli Daniela Olbrychskiego) razowych, niosący ze sobą sym- powieści, napisanej na zamówie- niemającym nic wspólnego z póź- ków (1962), z Cybulskim w roli in- kowanego przywódcy „Solidarno- i wprowadzającym tyle aluzji ma- bolikę jawną lub ukrytą, zawartą nia endecji. Karol Borowiecki miał niejszą nieudaną adaptacją filmo- kasenta elektrowni w drucianych ści”, któremu Polacy zawdzięczają larskich (zwłaszcza do obrazów w jednym nawet obrazie, działają- się wyrzec swoich ziemiańskich wą – właśnie Pszoniak, kreujący okularkach (ale dwudziestolatków zwycięstwo w bezkrwawym boju. Jacka Malczewskiego). cym jak pocisk”. Pocisk wystrze- korzeni dla wypełnienia misji Piotra Wierchowieńskiego, stał się grali: Barbara Kwiatkowska i Wła- Wszystkie te obrazy, choć ni- Nadspodziewane powodze- lony został tak celnie, że wywo- inżyniersko-przemysłowej. Prze- dla reżysera „prawdziwym opar- dysław Kowalski). by sprzeczne z naturą jego arty- nie filmu zachęcało reżysera łał najżywszą dyskusję w dziejach ciwstawiał mianowicie dwóm do- ciem”. Może więc dzięki Pszonia- Kiedy jednak – w środku opozy- stycznego temperamentu, Wajda i w późniejszych latach do spo- naszej krytyki filmowej, przypo- minującym w łódzkim przemy- kowi, może dzięki stałym wizytom cyjnych protestów, w styczniu 1976 wyreżyserował z odwagą i zapa- tkań z Iwaszkiewiczem. Dosłow- mnianą niedawno przez księdza śle grupom narodowościowym, Wajdy w kinie i jego wyczuciu po- roku – nadeszła pora na realizację łem. Podobnie było, kiedy – kie- nie doszło do takiego spotkania Andrzeja Lutra (w książce „Kino Niemcom i Żydom, swoją polską trzeb widowni – dość, że Ziemia najważniejszego, i zarazem naj- rując jednym z dwóch Zespołów na planie Panien z Wilka (1979), wiecznie młode”, 2015). solidność i klasę, co prowadziło obiecana stała się polskim repre- trudniejszego ze współczesnych Filmowych, realizujących strategię w których epizodycznie wystąpił Dopiero kilka lat później, do konfliktów. W rezultacie obaj zentantem amerykańskiego ga- projektów, wiedziony intuicją Waj- kina moralnego niepokoju – po- sam Jarosław Iwaszkiewicz. Ską- w swoim złotym okresie lat 70., wspólnicy, Żyd Moryc i Niemiec tunku (omówił to Sebastian Ja- da wyczuł ją. Wymyślony specjal- czuł się zobowiązany do wsparcia dinąd zainspirowało to Wajdę do reżyser doprowadził do mistrzo- Maks, dawni przyjaciele z okresu gielski w swoich „Maskaradach nie dla niego przez Jerzego Bos- nurtu i nakręcił Bez znieczulenia jeszcze śmielszego eksperymen- stwa własny model adaptowania studiów na politechnice w Rydze, męskości”, 2013). Jak na buddy saka i napisany przez Aleksandra (1978) oraz Dyrygenta (1979, 1980). tu, kiedy w 1985 roku, adaptując literatury, służący nawiązywaniu perfidnie zdradzali Karola. Każdy film przystało, w adaptacji Waj- Ścibora-Rylskiego jeszcze w 1963 Zwłaszcza drugi z filmów mniej się Kronikę wypadków miłosnych Ta- żywego kontaktu z publicznością. zawierał spółkę z którymś z typo- dy – odwrotnie niż u Reymonta – roku scenariusz Człowieka z mar- udał, bo reżyser stał się ofiarą de- deusza Konwickiego, powierzył te- Środkiem do tego celu nie było wych łódzkich oszustów – Mo- przyjaźń zostaje ocalona; widz nie muru trzynaście lat czekał na swój mokratycznych obyczajów, które mu pisarzowi zagranie dużej ro- uwspółcześnianie fabuł; chodzi- ryc z Grünspanem i Grosmanem, wątpi w lojalność żadnego z trój- moment. Kiedy moment nadszedł, sam wprowadził w swoim Zespole li – samego siebie, powracającego ło wciąż o „uderzające nowością Maks z Wilczkiem. Opuszczony ki wspólników. Wajda wykorzystał go z nadzwy- „X”. Pod wpływem krytyki młod- w wyobraźni do krainy młodości. zestawienia obrazowe”, ale także przez nich Karol musiał dla rato- czajną skutecznością. Nakręcony szych kolegów pozwolił sobie ze- Późnym i najbardziej ryzykownym Andrzej Wajda o sposób bycia aktorów, o wyko- wania skóry ożenić się z brzydką Odpowiedź trzecia: w tajemnicy przed mediami w ro- psuć scenariusz Andrzeja Kijow- Kiljan/SFP Fot. Kuba spotkaniem z Iwaszkiewiczem stał rzystywanie wszystkich miejsc tek- córką niemieckiego milionera, po- Artysta – obywatel ku 1976, wprowadzony na ekra- skiego, przekształcając pierwotną się Tatarak (2009), w którym re- stu, dostarczających okazji do za- rzuciwszy szlachecką narzeczoną. W pierwszy dzień lata 1959 roku, ny w styczniu roku następnego, historię o tym, jak prowincjonal- Odpowiedź czwarta: tystycznym. Takim filmem byłPi - żyser połączył adaptację noweli haczenia o sytuację widzów. Przy Otóż w filmie realizowanym w przeddzień rozpoczęcia zdjęć do film odegrał największą bodaj ze na orkiestra odżywa pod wpły- Artysta – świadek łat i inni (1971, 1972) – wymarzona z prywatnym wyznaniem wyko- czym Wajda nigdy nie powtarzał w 1974 roku podobna fabuła nie swego pierwszego filmu współcze- wszystkich utworów artystycz- wem przyjazdu maestra z Zacho- egzystencji przezeń opowieść o Chrystusie, nawczyni głównej roli, Krystyny takich samych zabiegów; każdy miałaby sensu, byłaby bowiem snego, Niewinnych czarodziejów nych PRL-u rolę w przyśpieszeniu du, w dydaktyczną przypowieść Czegoś istotnego by zabrakło, nakręcona, w oparciu o ewange- Jandy, zdającej sprawę ze swojej z jego filmów według wielkiej kla- obca obyczajowości epoki. Była to (1959, 1960), Wajda zapisał w no- obalenia systemu. (Swoją drogą, z czytelnym morałem. Ale nie ża- gdyby ograniczyć przegląd do liczny wątek „Mistrza i Małgorza- reakcji na śmierć męża – operato- syki – Wesele (1972, 1973), Ziemia przecież późna faza czasów konte- tatniku: „Gdybym mógł go nie re- nie znalazł się teraz w dwunast- łował, dzięki świetnym kreacjom tych trzech podstawowych reży- ty” Michaiła Bułhakowa, we współ- ra Edwarda Kłosińskiego. Każdy obiecana (1974, 1975), Pan Tade- stacji; wiele można było zarzucić alizować, kamień spadłby mi z ser- ce wszech czasów, bo jego czas aktorów, z samym Johnem Giel- serskich ról. W środku gorącego czesnych Niemczech z polskimi z tych filmów wnosił do twórczości usz (1999), Zemsta (2002) – opar- ówczesnej młodzieży, rozwiązłość ca. Przysiągłem sobie, że nie tknę był wtedy; trzydzieści pięć lat te- gudem w roli tytułowej. 1968 roku, zaintrygowany pew- aktorami. Albo telewizyjna Umar- Andrzeja Wajdy nową jakość: przy- ty był na odmiennym pomyśle ad- i anarchizm, ale nie – nielojalność się aktorskiego filmu. Nic mnie to mu w analogicznym plebiscy- Skądinąd bywało też, że zobo- nym granicznym przypadkiem ła klasa (1976, 1977) rejestrująca pominał o sprawach ostatecznych, aptacyjnym. w przyjaźni. Rozpoznanie smaku nie obchodzi. Ja jestem insceni- cie Człowiek z marmuru byłby wiązanie obywatelskie łączyło się egzystencjalnym, Wajda nakręcił genialny spektakl Tadeusza Kan- odrywał od polityki i problematyki W poświęconym niedawno męskiej solidarności stanowiło zatorem. (…) Jak sobie pomyślę, prawie murowanym zwycięzcą.) z osobistym. Tak było z powsta- film nieoczekiwany, nieprzysta- tora. Albo Nastasja (1993, 1994), narodowej. Z tym większą nadzieją Wajdzie „Przewodniku Krytyki głębinowy przekaz kina amery- że mógłbym realizować dziecię- Utrzymana w bojowym rytmie, niem Katynia (2007), kiedy potrze- jący do swego dotychczasowego wynikła z fascynacji tyleż wysta- wypada przyjąć zapowiedź (na ra- Politycznej” (2013) przeczytałem kańskiego tych lat. W obecnym cą krucjatę (w projektowanych już równoległa opowieść o dwojgu ba sprostowania obowiązującej dorobku: telewizyjną humoreskę wionym wcześniej w teatrze Idio- zie jeszcze wstępną), że po ukoń- (w eseju Jakuba Majmurka), i go- stuleciu filmoznawcy zapropono- wtedy Bramach raju – przyp. T. L.) buntownikach – przodowniku pra- przez kilka dziesięcioleci kłamli- Przekładaniec według noweli Sta- tą Dostojewskiego, co kunsztem czeniu Powidoków reżyser rozważa tów jestem z tym się zgodzić, że wali określenie gatunkowe bud- lub choćby Przedwiośnie, płakać cy sprzed ćwierćwiecza, który na wej wersji przebiegu zbrodni ka- nisława Lema o kierowcy rajdo- japońskiego onnagaty (czyli ak- powrót do Iwaszkiewicza.

68 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 69 Refleksje: Audiowizualna historia kina

audio-część37 wizualna historia kina Józef Gębski

1977 roku otrzymałem stypendium rządu cie, przekonywał. Jest ona drugim stałym biegunem francuskiego na pobyt w Paryżu celem ba- naszej cywilizacji. Wdania dorobku Jacques’a Tatiego, który od Głupota – pisze Milan Kundera w swoim znakomi- bardzo dawna był moim guru. Tati i Andrzej Munk są tym wręcz podręczniku kultury „Sztuka powieści” jest moimi mistrzami, podziwiam ich i im zazdroszczę – na trwałe przypisana ludzkiemu istnieniu. W języku pol- wnikliwości spojrzenia oraz umiejętności burzenia ka- skim określenie ma bardzo szeroki zakres, może nawet nonów kina. mocno obraźliwy. Tymczasem dla Francuza oznacza ona Dotarłem do Tatiego, o którym Marguerite Duras stałą wartość potocznego myślenia – drugi, przeciwny pisała, że kino zostało wynalezione tylko po to, aby Tati biegun przeżycia sztuki jako poznania. Głupota oznacza

zrobił Playtime i Wakacje pana Hulot. Tati poniósł spek- dla nich babranie się pośród rzeczy powszechnie zna- Kiljan/SFP Fot. Kuba takularną klęskę materialną, ale chyba miał przekonanie, nych, łatwych do przyjęcia, bo już po stokroć przyjętych. że za pięćdziesiąt lat to będzie jego prawda i jego racja. Amerykanie mają na to inne określenie – format. Ozna- się skończył. Byle kielczanin siada dzisiaj do odrzutowca Oddaliśmy się nie tej sile, która była naszą specjalno- Tati przekonywał mnie, że wszystko bierze się z wni- cza ono zasadę zakonotowaną dziedzicznie w leniwym i po dwóch godzinach jest w Wenecji, a noc spędza ścią. Pamiętajmy, że Gombrowicz, który odnowił naszą kliwej obserwacji świata dzisiejszego, nie z historii (jakże umyśle, która pozwala każdemu korzystać z kultury w niezłym hotelu... Czas wolny stał się miarą naszych siłę, był wierny Rabelais’mu. „Ferdydurke” to jest wynik to było bliskie naukom, jakimi obdarzał nas w szkole w ramach np. wzoru geometrycznego. Głupota opiera się indywidualnych wartości, wakacje są za to zwolnieniem lektury „Gargantui i Pantagreula” François Rabelais’go, Kazimierz Karabasz). na posługiwaniu się przez twórcę stereotypami narracyj- od myślenia, są co najwyżej porą na wykonanie seryjnej a nie Janowej „Apokalipsy”. Humor w jego wykonaniu Podejrzewałem już bardzo dawno, że prof. Aleksan- nymi, które wywołują w pośpiesznej lekturze pożądany fotografii pamiątkowej. był panaceum na nasze urazy. Nieautentyczność, któ- der Jackiewicz nie ma racji. On wywodził polskie kino zachwyt nad sobą! Sposób użytkowania jest jasny: to ja Przeglądając stronice dorobku polskiej literatury, rej nie udało się wytępić pojedynkiem na miny. Gom- z XIX-wiecznej romantycznej i pozytywistycznej litera- pojąłem intrygę, to ja wykryłem wcześniej niż detek- szczególnym okiem przyglądamy się tym spod ręki browicz na jej miejsce zaproponował nam... pojedynek tury, przepełnionej pompatycznymi Konradami i Kor- tyw przestępcę, to ja jestem ukryty pod tym typem, to ja Mikołaja Reja, Jana Potockiego, Ignacego Krasickiego, zupełnie inny, na „gęby i pupy”. I to okazało się właśnie dianami. Jackiewicz nie dopuszczał, że Aleksander jestem mądry, inteligentny, dzięki ci, autorze. Aleksandra Fredry, Witolda Gombrowicza. Humor jest tym „kamieniem filozoficznym”. Tak chętnie poddali- Fredro kpił sobie z tych herosów. Imieniem Gustawa Samozadowolenie w procesie komunikowania za bowiem największym sukcesem humanistyki. Zawsze śmy się „gębie” sowietyzacji, jak teraz poddajemy się z Mickiewiczowych „Dziadów” obdarzył wiecznego fir- pośrednictwem jakiegoś artefaktu prowadzi do dobrego zwycięża z historią. Każdy dęty fakt historyczny, nie- „upupieniu” amerykanizacją. Symbolem – i materiałem cyka ze swoich komedii, do tego stopnia, że Mickiewicz samopoczucia, wysokiej samooceny i nawet nagrody… długo potem, podlega humorystycznej „obróbce” na największy dramat – byłby dla nas film o Pałacu Kul- wymyślił ratunkową scenę zamiany Gustawa... w jakie- śmiechu uznania dla samego siebie. Są koncepcje okre- i wywołuje uśmiech politowania. Wojna stała się przed- tury, który jest – to prawda – amerykańskim darem dra- goś Konrada. Zaś „Pana Tadeusza” Fredro okpił w swojej ślania śmiechu jako wyrazu samoakceptacji. Oto jest miotem zainteresowania dla Jaroslava Haška czy Jose- pacza chmur dla Stalina (przecież to jest budynek z New „Zemście”. Coraz bardziej ujawniała się tajemna wielka nagroda dla mnie. Oto ja rozszyfrowałem gag, rebus, pha Hellera, a wojny przyszłe mają swojego... Ubu. York City, Woolworth na Broadwayu), a wuj Sam poda- siła polskiej literatury (czuł to Andrzej Munk) – siła intrygę. Należy mi się za to nagroda – „samo-uśmiech”. Humor – jak twierdzi wynalazca tej reguły Miguel rował go Stalinowi, ten postawił jedną kopię w Warsza- naszego gromkiego, gorzkiego śmiechu. Siła ta ujawniła Na zasadzie głupoty funkcjonują wszystkie tabloidy. de Cervantes – jest taką konstrukcją, która narodziła wie, a my chcemy to teraz zburzyć. Radosław Sikorski, się po drugiej wojnie, szalonej, nierozumnej, bestialskiej Tabloidom przeciwstawiał się całą zręcznością swojego się wraz z narodzinami powieści. Tam każda rzecz, któ- jak Katylina w senacie rzymskim, bezustannie powtarza, i głupiej. Jej głupotę ujawniali: Sławomir Mrożek, Kon- warsztatu Sławomir Mrożek. Jego „Moniza Clavier” – rej dotyka, staje się dwuznaczną. Don Kichot okazał że „Pałac należy zburzyć jako symbol naszego »upupie- stanty Ildefons Gałczyński, Witold Gombrowicz, Wiech kto wie, czy nie największy utwór mistrza, może równy się pierwszym mądrym głupcem, a jego sługa Sancho nia«”, niestety nie wie o tym, że tym samym zburzyłby i Witkacy. Gombrowiczowskiej „Ferdydurke” – opowiada o Polaku Pansa – głupcem mądrym. „gębę” amerykanizacji, chociaż w perfidnym sowieckim Wiąże się to z odkryciem – owszem, wielkiego pisa- zwiedzającym świat, na miarę podróżnika z ówczesnej Nasza narodowa literatura zanurzyła nas w cierpie- opakowaniu. I tak komedia staje się naszą narodową spe- rza XIX-wiecznego – Gustave’a Flauberta. Jego badania Polski – z kabanosami w walizce, i z marzeniem w głębi niu, jakby karze za szyderstwa oświeceniowej satyry, cjalizacją. nad głupotą, która jest problemem filozoficznym, a nie duszy o romansie z pięknością arystokratyczną. Wszyst- za które należałoby zapłacić oczyszczającym płaczem. Cały, nic warty patos dawnej historii, ów Żołnierz zwy- rodzajowym, teraz stały się osobną dziedziną nauki… kie utwory podróżnicze opowiadają o przypadkowych Romantyzm był przeszczepem z Niemiec do Litwy, cięstwa Wandy Jakubowskiej (z wybitnymi aktorami o głupocie. Flaubert przekonywał, że wraz z rozwojem romansach, cały świat od dwustu lat porzuca swoje pie- zagnieździł się tam, gdzie osamotnieni Polacy, pod- w rolach znaczących komuchów), a nawet Ulica Gra- czasopism pojawił się nowy szeroki dostęp do warstw lesze i jedzie w nieznane, za tabunami bogaczy, razem dali się wdziękowi Johanna Wolfganga von Goethego, niczna Aleksandra Forda, jawią się… zabawnie. Może średnich. Te, fascynowały się powieścią w odcinkach, z nimi kontemplując Luwr, Prado, Galerię Lafayette i... zamiast być bliżej Woltera. Może obcinanie głów, ostał się nam Skarb Leonarda Buczkowskiego, ale pozo- postaciami moralnymi i modelowymi, dobrymi jak sypialnie na ławce nadbrzeżnej. narodowa specjalność z placu Concorde przestraszyła stała cała historia filmu historycznego w wykonaniu ona sama. Powieść XIX-wieczna ustaliła swoje kanony Komedia bowiem jest jedynym krystalicznym wywa- wszystkich, którzy nadal chcieliby zachować gromkie obsypanych nagrodami państwowymi autorów jest naj- początku i zakończenia, konieczności przemiany postaci, rem z historii. Ta, domagała się laudacji, eposu i wielo- tytuły szlacheckie, w czasach, kiedy lud z barykad sta- zwyczajniejszą farsą. Karol Marks, niezbyt lubiany filozof etc. Flaubert przekonywał, że głupota jednak nie jest tomowej sagi. Komedia zadowala się raczej miniaturą, wał się siłą i z wprawą Jakuba Szeli sposobił się do dal- mawiał, że historia zawsze prezentuje się nam dwa razy. wynikiem niskiego poziomu edukacji. Nic jej nie zmie- pełnią szyderstwa. Przecież czas Mrożkowej peregrynacji szej „wycinki”. Za pierwszym – jest poważna, za drugim jest tylko farsą.

70 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 71 Refleksje: 10 000 Dni Filmowej Podróży Refleksje: 10 000 Dni Filmowej Podróży

amerykańskiej produkcji. W grę wcho- pan go uspokoi, zaraz przyjeżdżam. Proszę – Ależ panie kierowniku... dziły miliony dolarów, chociaż w Polsce się o nic nie martwić. – Nie, nie ma mowy. Za panowania kręcono niewielką część filmu. Nazwi- Pan Zygmunt poprawiał i tak nienagan- Powtarzało się to dość systematycznie, sko reżysera i producenta, legendy Hol- nie zawiązany krawat, po czym dystyngo- aż do ostatniego dnia zdjęciowego, kiedy lywood, onieśmielało już na wstępie, wanie otwierał drzwi do pokoju asysten- to amerykański producent, Mr. Spiegel, a w Hotelu Europejskim (był wtedy naj- tów: wydał wieczorem pożegnalny bankiet. lepszy w Warszawie) zamieszkali Omar – Panie Jerzy. Wie pan, coś mi nie daje Kiedy ustały oficjalne toasty i podziękowa- Sharif, Curd Jürgens, Peter O’Toole, przez spokoju… Czy tam na planie aby na pewno nia, wielki boss z Hollywood odciągnął na co tłumy młodych panienek miały nie- wszystko w porządku. Czy nie zechciałby bok pana Króla. zrozumiały dla ich matek niecierpiący pan tam podjechać? Bardzo proszę. – Chciałbym panu osobiście podzięko- zwłoki interes na Krakowskim Przedmie- – Zapewniam pana, że nic takiego nie wać… Proszę przyjąć ten drobiazg w dowód Zygmunta ściu. może się wydarzyć. Zdjęcia są zaplanowane naszej przyjaźni i mojej wdzięczności. Wycieczki gapiów podkradały się do precyzyjnie... W ręku pana Zygmunta zalśnił wspaniały ruin stojących sobie spokojnie w centrum – Niech pan zrobi mi tę drobną uprzej- zegarek Schafhaussen z wygrawerowanym miasta od czasu bombardowań wojen- mość, pojedzie i to sprawdzi. Nie zaszkodzi na rewersie jego imieniem i nazwiskiem nych, a będących tak cennym dla naszych rzucić pańskim okiem. wraz ze stosowną dedykacją. Oniemiały gości obiektem zdjęciowym, aby przynaj- Po kilku godzinach zdyszany, mokry z wrażenia poczuł, że jest pociągany za mniej popatrzeć na stoły przykryte bia- od nadmiaru wrażeń pan Jerzy wracał do rękaw, a cicho, na ucho, i ku swemu kom- łymi obrusami i zastawione kanapkami biura. pletnemu zaskoczeniu po polsku, usłyszał: z kawiorem, wędzonym łososiem, polę- – Panie Zygmuncie! Całe szczęście, że – Ale tego swojego asystenta to niech się Andrzej Haliński dwicą, egzotycznymi napojami z moc- pojechałem. Ale pan miał nosa! Sodoma pan, panie Król, pozbędzie. On się do tego nymi trunkami włącznie. Za tą wystawą i gomora, ale już wszystko w porządku. fachu nie nadaje. Jak on jest na planie, to dóbr powszechnie niedostępnych prę- araz po zakończeniu zdjęć do Pisma- rek. JużKróla przed tą rozmową czułem, że nie nerii, protoplasty faksów i poczty interne- żyli się jak struny kelnerzy, ostentacyj- C. K. Dezerterzy, ka, wyruszyliśmy na poszukiwanie przyjmie do wiadomości żadnych moich towej. Miała to być prestiżowa koprodukcja nie nieczuli na zaczepki gawiedzi. To byli reż. Janusz Majewski Zobiektów zdjęciowych w Czecho- argumentów. Mogło to oznaczać osta- polsko-węgierska, tak więc ustanowienie ci sami królowie sal konsumpcyjnych, słowacji do kolejnego planowanego przez teczny koniec naszej współpracy i przy- nowoczesnego systemu łączności z Buda- których zwabianie do stolika w dzień Wojciecha Hasa filmu –Czerwone tarcze jaźni. Tak się też stało. Wojtek patrzył pesztem było sprawą narodową. Przywi- powszedni ich „urzędowania” graniczyło według powieści Jarosława Iwaszkiewi- w okno i nie odezwał się ani słowem. Poże- tał się ze mną zdawkowo, co było najlep- z cudem. Tutaj nadskakiwali każdemu, kto cza. W czasie tej dwutygodniowej podróży gnał się chłodno, i to był koniec naszej zna- szym świadectwem wagi tych zmagań tylko przelotnie spojrzał w ich stronę. Nie Has właściwie więcej opowiadał o innym jomości. Kto rejterował z jego dworu, ten z techniką, albowiem pan Zygmunt słynął muszę chyba dodawać, że wyłącznie tym, projekcie, czyli o Osobistym pamiętniku był zdrajcą i nie było odwołania od tego z dobrego wychowania, zimnej krwi i nie- którzy znajdowali się wewnątrz tajem- grzesznika przez niego samego spisanym, wyroku. wyczerpanych zasobów uprzejmych uśmie- nego kręgu oddzielonego grubą liną i ści- aniżeli o tym, w sprawie którego przemie- Współpraca z każdym wielkim twórcą chów nawet dla ludzi, którzy go śmiertelnie słym kordonem funkcjonariuszy MO. rzaliśmy setki kilometrów po czeskich i sło- miała swoje jasne i ciemne strony, nudzili. Tę odpowiedzialną produkcję powie- wackich bezdrożach. Było to bardzo zna- a w moim przekonaniu Wojciech Jerzy Has – Janusz się nieco spóźni, panie rzono właśnie Zygmuntowi Królowi, jako mienne. Oznaczało, że w głębi duszy nie był najwybitniejszym polskim reżyserem. Andrzeju – powiedział – niech pan łaska- jednemu z wybijających się kierowników bardzo wierzył, że Czerwone tarcze dojdą Jestem autentycznie dumny, że pomimo wie poczeka w pokoju reżyserskim. Pani produkcji lat sześćdziesiątych. Asystentem do skutku i myślami już był przy następ- tego przykrego rozstania, miałem przywilej Dorota poda panu kawę albo czego pan pana Zygmunta był pan Jerzy, sprawujący nym filmie. współpracy z tym wielkim wizjonerem. sobie zażyczy. później wysokie stanowisko w kinemato- Słuchałem go z zainteresowaniem, ale Kiedy dowiedziałem się, że Janusz Odwzajemniłem się czymś równie ele- grafii. Specjalnym wysłannikiem i człowie- im bardziej się zapalał, tym ciężej było mi Majewski przygotowuje duży film z okresu ganckim i zasiadłem w zgrzebnym poko- kiem zaufanym, łącznikiem między biu- na duszy. Przed naszym wyjazdem zadzwo- pierwszej wojny światowej według wła- iku, na którego drzwiach widniał już tytuł rem produkcji a planem filmowym został nił do mnie kierownik produkcji Zygmunt snego scenariusza napisanego z czeskim filmu i pouczenie, że wchodzić tam należy pan Henio. Codzienna rutyna produk- Król z propozycją pracy nad scenogra- pisarzem Pawlem Hajnym, mogłem ocze- jedynie po uprzednim zaanonsowaniu się cyjna, w pewnym uproszczeniu, wyglądała fią do filmuC.K. Dezerterzy w reżyserii kiwać, że mnie właśnie zaproponuje sceno- w sekretariacie. To miał być mój pierw- w przybliżeniu tak: Janusza Majewskiego. Czułem się wobec grafię. W końcu, w miłej atmosferze i sto- szy film w Warszawie po latach wygnania – Panie Heniu! Już siódma. Niech pan, Wojtka bardzo nie w porządku, ale z dru- sunkowo bezproblemowo pokonaliśmy w Łodzi i nieco dziwiła mnie ta „dwor- na Boga, jedzie na plan.

giej strony miałem już serdecznie dość trudności serialu Królowa Bona, filmuEpi - skość” po hotelowo-wytwórnianej łódzkiej – Ale... dopiero jest po szóstej. Fot. Henryk Narodowa Jedynak/Filmoteka poniewierki w Łodzi i perspektywa spędze- tafium dla Barbary Radziwiłłówny, a potem wspólnocie dusz. Czekając na Janusza, – Żadne „ale”, proszę jechać! nia roku w Warszawie i Budapeszcie wyda- Słonej róży. przypomniałem sobie radę, której udzielił – Tak jest, panie kierowniku. Czołgi dotarły. Amerykanie wytrzeźwieli nic nie funkcjonuje. On ściąga nieszczęście wała się szalenie nęcąca. Praca z Janu- Nie zdziwiłem się więc bardzo, kiedy mi mój przyjaciel, także kierownik produk- Po godzinie w gabinecie pana Króla i zdjęcia ruszyły. jak biblijny Jonasz. Ja panu dobrze radzę. szem była czystą przyjemnością – miałbym zadzwonił telefon i usłyszałem charakte- cji, dowiedziawszy się, że mam pracować dzwonił alarmująco telefon, a ze słuchawki – Bardzo panu dziękuję, panie Jerzy. Jak Niech pan mnie posłucha. z niej dobrowolnie zrezygnować? Do tego rystyczny, lekko chropowaty głos jednego pod skrzydłami pana Króla. dobiegał zdyszany głos pana Henia: zwykle uratował pan sytuację. Nie wiem, ile w tej przypowieści jest dochodziły względy czysto osobiste. Mój z najbardziej szanowanych w naszym śro- – Sam się pokapujesz, co jest grane. To – Panie kierowniku! Pan nie wie, co tu Dnia następnego pan Henio donosił: prawdy, ale nawet jeśli jest ona w całości syn miał już ponad 10 lat i wychowywał się dowisku kierowników produkcji, czyli pana niesłychanie mądry, przebiegły, ale prag- się, kurwa, dzieje! Producent się wścieka, – Panie Zygmuncie! Miód, nie malina. prawdziwa, to na szczęście dla nas wszyst- właściwie bez ojca. Najwyższy czas, żebym Zygmunta Króla. Zaraz po powrocie z Cze- matyczny dżentelmen, miej jednak oczy Omar Shariff znowu grał całą noc w karty Już kręcą, nawet O’Toole trzeźwy! kich pan Zygmunt nie posłuchał i pan zaczął poświęcać mu więcej czasu niż chosłowacji i nieprzyjemnej rozmowie szeroko otwarte... Kapujesz? i nie można go dobudzić. Dwóch Amery- Drzwi do pokoju obok otwierały się i sta- Jerzy stał się dekadę później wspaniałym dotychczas. O zaniedbywanej przez tyle lat z Wojtkiem, stawiłem się w Wytwórni Fil- – Nie bardzo. kanów kompletnie pijanych leży w Euro- wał w nich gotowy do drogi pan kierownik. szefem ekonomicznym jednego z bardzo żonie już nie wspomnę. mów Dokumentalnych na ulicy Chełmskiej – A słyszałeś o Nocy generałów? pejskim, czołgi gdzieś się zaklopsowały – Panie Jerzy. Proszę sobie dzisiaj odpo- zasłużonych studiów filmowych. Nie mogłem dłużej udawać strusia i cho- 21. Pokoje produkcyjne były właśnie w sta- – Co nieco... w mieście... cząć. Wczoraj odwalił pan kawał świetnej wać głowę w piasek. Po powrocie do Łodzi dium organizacji, a sam Król dyrygował Noc generałów była pierwszą naszą – Dobrze, bardzo dobrze, panie Heniu. roboty. Dzisiaj ja pana zastąpię i pojadę na Fragmenty książki „10 000 dni filmowej podróży” zwierzyłem się Wojtkowi ze swoich rozte- podłączaniem telegrafu – ogromnej maszy- prawdziwą usługą filmową dla dużej Dziękuję, zaraz panu pomożemy. Niech plan. Andrzeja Halińskiego; Prószyński i S-ka, 2002.

72 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 73 Refleksje: Nie ma stolika

Dyskurs o dłoni Jerzy Gruza Małpa posiada narządy chwytające. Ale tylko człowiek „ma” d ł o ń.

Sukinsyn! Traktuje przedmioty jak kobiety. gi potu, mokro na plecach. Dorabiam jakąś jej historię, życiorys, może nieprawdziwy, bez sensu… ale ta zaciętość zrzucenia jakiś dekagra- Elegancka rezydencja mów ciała, wyszczuplenia sylwetki, poprawienia kondycji… Może uko- Pan domu Iksiński zaprosił kolegów na partię tenisa. Tenis to gra chany chłopak szepnął jej pieszczotliwie: „Grubasie…”. dżentelmenów. A tu kłótnie, przekleństwa, spory o auty, nety, serwisy, Ale sam ulegam wściekliźnie tych ćwiczeń. Robię z tego rodzaj ry- czy jest już pięć trzy, czy cztery dwa w setach. Krzyki na całą okolicę! tuału i poczucia, że coś dla siebie, coś dla własnego ja… Przyjaciel po- Sąsiad do żony: wiedział mi kiedyś, że jak wstaje rano i robi jogging w pobliskim parku, – Iksińscy znowu pozwolili grać w tenisa robotnikom, co im re- to czuje się arystokratą w stosunku do tych, co tego nie robią. Unosi montują garaż. się na wyższy duchowo poziom. Tutaj, ciężko dyszących, z własnej nieprzymuszonej woli, kilka- Z jaką przyjemnością karzą! dziesiąt osób na wielkiej sali, która kiedyś była widownią kinową. Ry- Sado macho! Mandaty, kolegia, sądy – każdy może cię skazać. Za wszyst- nek zamienił ją na fitness. Ta chce być Paris Hilton, ten gorylem plus ko. Podnieść. Zwiększyć. Pognębić. Zajebać. Upokorzyć. Zabronić. Przydu- tatuaże, tamten próbuje pobudzić zwiotczałe mięśnie łydek. Ja rato- sić. Niech płacą. Od zarobków. Domu. Antyków. Lokat. Wysokości przy- wać przywodziciela i odwodziciela, a mojemu znajomemu pakerowi, chodów. Luksusu. Zadowolenia z życia. Szczęścia. Zdolności. Talentu. jak przyszedłem na ten fitness po dwóch latach, okazuje się, że urosła Strażnik Miejski. Gospodarz domu. Sąsiad, przechodzień na pa- dupa, i zniknął „kaloryfer” mimo codziennych ćwiczeń. Geny! sach. Nie pić, nie jechać za szybko, nie hamować za gwałtownie, nie Czy to oznacza, żeby nie pakować? Pakować! Ale z Panem Bo- dzwonić, nie kopulować w samochodzie, nie palić w pomieszczeniu, nie giem nie wygrasz. jeść w Sejmie. Przyjdzie taki moment, że będziesz się tylko przebierał w szat- Nic. ni i ubierał, bez potrzeby pakowania. Sam rytuał chodzenia na fitness Wymyślają coraz większe kary. wystarczy. Co to pomoże? Nie likwidują przyczyn. Wątpliwość Lubią tylko karać. Z przyjem- Jaki to wątpliwy sukces nością. część 28 zręcznie wypełnić ludź- mi, dekoracjami, rekwi- Na rok przed drugą wojną zytami, dźwiękami jakąś światową dawniej napisaną sztu- „Jedzie ułan przecinką leśną kę. Napisaną na daną w pięknym mundurze. Nie ma okoliczność, czas, zapo- krajobrazu polskiego, na tle które- trzebowanie i aktualność go barwny mundur ułana nie two- nie ówczesną. Ale co z Szek- rzyłby pięknej efektownej plamy. spirem, klasykami? Cho- Zwłaszcza podczas manewrów na lera wie. licznych drogach i dróżkach wsi Czytam w jakimś polskiej dają się widzieć dziarskie ma prospekcie teatru war- postacie o ogorzałych twarzach szawskiego, że będzie zarówno oficerów, jak i żołnierzy grany Sartre – Bez wyj- posuwających się do celu według ścia – widziany przeze planów swego sztabu w ciem- stolika mnie w 1946 roku w Te- ne bory, tchnące chłodem i spo- atrze im. Stefana Jara- kojem”. „Ilustrowany Magazyn Tygo- cza w Łodzi. Jakiś smutek dniowy AS” bije z tej pracy w mozolnym trudzie wypełniania życiem i wypychaniu mumii na nowo. Wskazówki i Maksymy – Artur Schopenhauer Lepiej nic nie mieć w zanadrzu. Przychodzi ktoś z aktorami, sce- „K a ż d y d z i e ń j e s t m i n i a t u r ą ż y c i a – każde przebudze- nografem, a nawet z garderobianą na pustą scenę pewnego dnia nie i wstawanie miniaturą narodzin, każdy rześki poranek miniaturą o dziesiątej rano, i zaczynają komponować przedstawienie. Bez tego młodości, a każde położenie się do łóżka i zapadnięcie w sen miniatu- zgniłego truchła jakim jest tekst, któremu współczesny reżyser wy- rą śmierci”. kręca ręce, wyłamuje kości, nalewa do oczu kolorowych koralików. Ale nie wstawanie o szóstej rano do roboty! Może trzeba już tylko tak robić teatr? Nie oglądając się na stary kaftan tekstu. Dziś na fitnessie Czy Treliński ma rację? dowiedziałem się rewolucyjnych dla mnie rzeczy. Jeść często, ale mało, Tak. I nie. nie pić piwa, nie oszukiwać mózgu przez głód, bo każe odkładać orga- nizmowi tłuszcz w moim belly. Im więcej ćwiczysz, nabierasz wagi! Jest taki wiersz Kawafisa – „Czekając na barbarzyńców” – Skąd to pan wie? W Rzymie spodziewano się najścia barbarzyńców. Życie zamarło, cze- – Jestem inżynierem z wykształcenia. Dużo czytam na ten temat. kano na nadejście barbarzyńców. Cała energia państwa uszła wraz A potem rozmyślania. Siedzę na maszynie, co ma mi wytreno- z tym poczuciem bezsiły wobec tego, co miało się zdarzyć. Bezsens wać jakiś mięsień. Obserwuję kilkadziesiąt różnych osób zaciekle ćwi- wszystkiego. Barbarzyńcy, gdy przyjdą… wszystko stanie się bezsen- czących w pocie czoła na sztucznych bieżniach, rowerach i step ma- sem. Każde działanie, każda krzątanina wobec spraw, które ich zajmo- szynach. Co ich gna, co ich motywuje, gdzie chcą dojść, do czego bie- wały do tej pory wydawały się daremnym trudem. gną? Czy chcą poprawić Pana Boga? Patrzę na młodą kobietę o ładnie Barbarzyńcy nie przyszli. Co z nami będzie? – pytano. Jak mamy zaokrąglonych biodrach, dużych piersiach i trochę za grubych łydkach, żyć bez tego strachu i obawy, że nadejdą barbarzyńcy!? ale wszystko proporcjonalne, harmonijnie okraszone jakimś wdziękiem Grożą nam barbarzyńcy ze Wschodu. Grożą nam barbarzyńcy młodości. Co musiał jej powiedzieć partner albo koleżanka, że przy- z północnej Afryki. A jak nie przyjdą? spiesza bieg, wykrzywia się z wysiłku patrząc w górę, dzikie oczy, stru- Sami się zagryziemy.

74 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 WWW.TELEPRO.COM.PL Moja (filmowa) muzyka Janusz Hajdun – kompozytor nadworny Królika, Szajbusa, Dziwora i Ryby

Jerzy Armata ści dość niekonwencjonalni: do- Pomimo że stworzył muzykę do stu filmów, za którą dostał kilka kumentaliści, ale o preferencjach wybitnie kreacyjnych (Bogdan prestiżowych nagród, pozostawał w cieniu. Mówiło się: Na wylot Dziworski, Wojciech Wiszniew- ski), znakomity animator, rozpię- Królika, Elementarz Szajbusa, Kilka opowieści o człowieku Dziwora ty gdzieś między Fiodorem Do- czy Tango Ryby. A przecież te filmy są tak znakomite również stojewskim a Franzem Kafką, po- wierzający funkcje narracyjnie nie dzięki jego muzyce – często prowadzącej narrację, natychmiast słowu, a plastyce i muzyce (Piotr rozpoznawalnej i wpadającej w ucho. Dumała), czy ciągle wieczni eks- perymentatorzy, poszukujący nowych środków wizualno-dźwięko- wej wypowiedzi (Zbigniew Ryb- anusz Hajdun był lwowia- czyński, Hieronim Neumann). Mu- kiem. Po wojnie jego rodzi- zyka do Na wylot została uhono- Jna osiedliła się w Trójmie- rowana nagrodą podczas Lubu- ście. Podstawową szkołę muzycz- skiego Lata Filmowego w Łago- ną ukończył w Gdyni, średnią – wie (1973), zaś soundtracki do Ele- w Gdańsku, a wyższą – w Sopo- mentarza (1976) Wojciecha Wisz- cie (najpierw w klasie fortepia- niewskiego i Tanga (1980) Zbi- nu w 1965 roku, później w kla- gniewa Rybczyńskiego nagrodzo- sie kompozycji w 1974, to już no na Krakowskim Festiwalu Fil- w Gdańsku). Jeszcze w czasie mowym (1981). studiów rozpoczął współpracę I na koniec osobista dygresja. z gdańskimi teatrami, tym pro- Gdy przed kilkoma miesiącami fesjonalnym – Wybrzeże i tymi w poznańskim Centrum Kultury mniej profesjonalnymi – Bim- Elementarz, „Zamek”, podczas ubiegłorocznej reż. Wojciech Wiszniewski

-Bomem, w którym rej wodzili Zbi- Fot. Topdocfilm edycji festiwalu Ale Kino!, odbie- gniew Cybulski, Bogumił Kobiela, rałem Platynowe Koziołki, towa- Wowo Bielicki i Jacek Federowicz, ki telewizyjnej Jerzego Afanasje- komitym prowadzeniem aktorów, rzyszyła mi muzyka z ulubione- oraz Teatrem Rąk „Co To”, kierowa Białe zwierzęta (1960). W 1972 a także niekonwencjonalną mu- go filmu Jacka Adamczaka i Ma- wanym przez Romualda Frejera. roku Grzegorz Królikiewicz nakrę- zyką, która była dziełem Henry- cieja Ćwieka .!? [Kropka, wykrzyk- Związał się także ze słynnym „Cyr- cił pełnometrażowy film fabular- ka Kuźniaka i Janusza Hajduna. nik, znak zapytania], z fantastycz- kiem Rodziny Afanasjeff”, którego ny Na wylot, jeden z najlepszych Z Kuźniakiem współpracował tak- ną muzyką skomponowaną (i na- hymnem stała się skomponowana i najoryginalniejszych debiutów że przy tworzeniu ścieżki dźwięko- graną) przez Janusza Hajduna. przez niego piosenka do słów Je- w historii polskiego kina. Pełna su- wej do kolejnego filmu Królikie- Z moim ukochanym saksofonem rzego Afanasjewa „Niech no tyl- spensu opowieść, zainspirowana wicza – Wieczne pretensje (1974). w roli głównej. ko zakwitną jabłonie”. głośnym morderstwem, do jakie- Samodzielnie już pisał muzykę Na budynku Radia Gdańsk Przez wiele lat pracował w rego dopuściło się w latach 30. za- do Tańczącego jastrzębia (1977), znajduje się tablica pamiątkowa: dakcji muzycznej Radia Gdańsk, gubione w otaczającej rzeczywi- Klejnotu wolnego sumienia (1981) „Janusz Hajdun, poeta dźwięku, a w wolnych chwilach pisał piosen- stości małżeństwo Maliszów, im- i Zabicia ciotki (1984). kompozytor, patron Studia Ra- ki, a także szersze formy – muzykę ponowała przede wszystkim no- Warto zwrócić uwagę, że Haj- dia Gdańsk, Lwów 1935 – 2008 filmową, teatralną, telewizyjną, ba- watorską formą (znaczące wyko- dun blisko współpracował z reży- Gdańsk”. Właśnie – poeta dźwię- letową. Pierwszą muzykę filmową rzystanie przestrzeni pozakadro- serami o wyrazistym charakterze ku – to chyba najlepsze określe- skomponował do krótkometrażów- wej), psychologiczną głębią, zna- filmowego pisma. Często to arty- nie tego fantastycznego artysty.

76 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 Swoich nie znacie: Bogdan Mozer Swoich nie znacie: Bogdan Mozer

lotu pocisku; po torze poruszała się kamera poklatkowa i rejestrowała kolejne fazy lotu, Bogdan Mozer: a właściwie przestrzeń, jaką „widzi” pocisk. Czy uważasz, że bez wcześniejszej praktyki w wielu miejscach i w tak różnych obszarach, byłoby ci trudniej najchętniej debiutować w filmie? Na pewno dużo potrafię zrobić sam. Jeśli coś projektuję, myślę od razu, jak to można wykonać, stąd może mój częstszy udział w aranżacji wnętrz. Budowanie wnętrza daje więcej szans na oryginalne działania: pro- jektuję, wykonuję, pilnuję ładu kompozycyj- wszystko nego i współgrania wielu elementów. Bar- dzo cenię sobie dekoracje do dokumentu Bogdana Dziworskiego Olimpiada (1978), krótkiego filmu, który dostał kilkadzie- siąt nagród. Wszedłem do filmu z marszu w zastępstwie za Warpechowskiego, który robię sam musiał wyjechać za granicę. Z ołówkiem i notesikiem znalazłem się w Zakopanem, gdzie musieliśmy zbudować dekorację imi- tującą ośrodek przygotowań olimpijskich Mieczysław Kuźmicki dla dzieci, który w dodatku jest wizją snu dziecka. Reżyser wymyślił, że pod Guba- Scenograf, dekorator wnętrz filmowych i teatralnych, autor łówką powstanie dekoracja – teren ogro- dzony drewnianym parkanem z bramą, na kostiumów, bywa producentem, rzemieślnikiem, inżynierem której namalowany będzie galopujący koń. Karoca z serialu Królowa Bona, i architektem, malarzem, grafikiem, poetą… Musiałem to narysować dla budowniczych- reż. Janusz Majewski

-górali i namalować konia bezpośrednio Fot. Mozera Archiwum Bogdana na deskach przy minus 20 stopniach białą kinematografią związany od 1975 roku. często ze Zbigniewem Warpechowskim – farbą emulsyjną. Zbudowaliśmy rusztowa- użytku. Zindywidualizowane, oddzielnie Bogdan Mozer pracował dla kinemato- Rozmawiamy w mieszkaniu, w którym malarzem, poetą i performerem, z którym nie, na którym stał koksownik, a przy nim wykonywane albo dekorowane. Zaprojek- grafii do 2001 roku. Zrealizował ok. pięć- Zwszystko jest jego. Meble, szafki, krzesła się zaprzyjaźniłem. Kiedy więc zapropono- baniak z farbą. Jedno zamoczenie pędzla towałem je wszystkie, niektóre sam zro- dziesięciu filmów fabularnych, krótkome- nie tylko własnoręcznie wykonał, ale także de- wał mi współpracę przy filmie, przyjąłem ją, starczało na kilka centymetrów malowidła. biłem, m.in. słynną torbę Pana Kleksa, trażowych, seriali. Oprócz wymienionych korował. Podobnie jak ściany, na których wi- nie do końca mając świadomość, w co się Malowałem tego konia cały dzień i noc, w której mieściły się piegi i inne tajemni- wcześniej w rozmowie, są wśród nich szą jego i przyjaciół obrazy. Co pewien czas pakuję… i jestem z niego bardzo dumny! cze przedmioty. Byłem scenografem filmu jeszcze m.in. Zmory Wojciecha Marczew- „zmienia dekorację”: przemalowuje ściany Ślady wilczych zębów Jiříego Svobody, skiego, Bluszcz Hanki Włodarczyk, Życie na inny kolor, więc i meble zostają przema- Od razu duże nazwiska, uznany reżyser A twoje największe sukcesy, filmy, które czechosłowacko-polskiej koprodukcji wewnętrzne Marka Koterskiego, Dzieje lowane. Wnętrze musi być kompozycyjnie mający opinię kontrowersyjnego, szczególnie cenisz albo kochasz? z 1983 roku. Jest to opowieść o działaniach mistrza Twardowskiego Krzysztofa Gra- dopracowane, a jego elementy powinny na- operator znany z nagradzanych filmów Serial Janusza Majewskiego Królowa niemieckiego Wehrwolfu na pograniczu dowskiego, Łabędzi śpiew Roberta Gliń- leżeć do tego samego porządku plastyczne- animowanych, scenograf też z niemałym Bona. Pod okiem scenografa Andrzeja polsko-czesko-niemieckim tuż po wojnie. skiego, Pierścień i róża Jerzego Gruzy, go. Jako twórca oryginalnych, własnoręcznie dorobkiem… Halińskiego miałem okazję realizować Film doskonale przyjęty, nagrodzony na Jeniec Europy Jerzego Kawalerowicza, wykonanych mebli uczestniczył w 2003 roku Ten film był dla mnie szkołą kina rzeczy wiele zdań jako II scenograf. Wnętrza festiwalach w Karlowych Warach i Bań- Psy Władysława Pasikowskiego, Księga w zbiorowej wystawie polskich mebli w pałacu niemożliwych. Reżyser i operator propono- wawelskiego zamku w całości zbudo- skiej Bystrzycy. Reżyser zadowolony ze wielkich życzeń i Listy miłosne Sławomira Schönbrunn w Wiedniu. A jako dziecko sam wali wiele ujęć z zastosowaniem efektów wano w halach łódzkiej Wytwórni Filmów współpracy mówił: „Dzięki współpracy Kryńskiego. Wiele z nich zostało uho- sobie robił zabawki. specjalnych. Chcieli mieć obraz z punktu Fabularnych. Wszystkie meble, przed- z polskim Zespołem Filmowym »Kadr«, norowanych na festiwalach krajowych widzenia nie tylko występujących w fil- mioty, rekwizyty, wystrój były wiernymi a przede wszystkim dzięki inicjatywie sce- i zagranicznych, niektóre były i są przebo- Jak wszedłeś do kinematografii? mie postaci, ale np. odciętej toczącej się po kopiami oryginałów, wykonanymi przez nografa Bogdana Mozera, znaleźliśmy na jami frekwencyjnymi. Z pewnością Bog- Zacząłem dość naturalnie, jako II scenograf ziemi głowy albo wystrzelonego pocisku. najlepszych rzemieślników, a tacy wów- wzgórzu górującym nad Lądkiem Zdro- dan Mozer ma w tym swój udział. A kiedy Tańczącego jastrzębia Grzegorza Królikie- I ja musiałem przygotować realizację takich czas pracowali w Wytwórni. Zaprojekto- jem stary górski zajazd, mniej stylowy nastąpił krach filmowej Łodzi, założył wicza ze Zbigniewem Rybczyńskim jako Bogdan Mozer zdjęć, choć nie są to zadania scenografa! wałem m.in. renesansową karocę dla Bony. niż w powieści, ale bardziej uniwersalny, galerię – Mozer Studio – specjalizującą operatorem i Zbigniewem Warpechow- Fot. Mozera Archiwum Bogdana Zrobiłem więc „głowę” – kapsułę z otwo- A skoro zaprojektowałem, polecono mi izolowany, wnoszący do dramatu dodat- się w sztuce użytkowej oraz dekoracyjnej. skim, scenografem. Ale opowiem o „ćwicze- „Siódemkach” (Klub Studencki przy ulicy rem na obiektyw umieszczonej wewnątrz znaleźć wykonawcę, co wcale nie było pro- kowe napięcia”. Doskonale wspominam Pytany o inspiracje, o źródła natchnienia, niach”, które doprowadziły mnie do filmu. Piotrkowskiej 77), opracowywałem oprawę kamery, z mechanizmem umożliwiającym ste. Zrobiono ją w warsztacie w Pniewach, współpracę z Mariuszem Trelińskim przy opowiada: „Artystyczne zainteresowania Współpracowałem najpierw z łódzkim STS plastyczną dorocznych Łódzkich Spotkań jej uruchomienie, dodatkowo odporną na ale dekoracje ścian powozu z mosiężnej Pożegnaniu jesieni. Dla tego obrazu aran- wyniosłem z rodzinnego domu, najwięcej „Pstrąg”, projektowałem kostiumy, deko- Teatralnych, wielu benefisów, happenin- wstrząsy i wodoszczelną, bo głowa toczy blachy robiłem własnoręcznie! Równie żowałem wnętrza w pałacach Poznań- zawdzięczam mojej mamie. Była niezwy- racje i kurtynę, którą potem sam malowa- gów i imprez klubowych. Byłem szefem się po ziemi, a potem wpada do wody. satysfakcjonująca była praca przy Akade- skiego i Scheiblera w Łodzi. Miałem pełną kłą kobietą, wszechstronnie uzdolnioną. łem do spektaklu „Pchła” wg Eugeniusza artystycznym 10. edycji festiwalu Fama Albo obraz „widziany” przez wystrzelony mii Pana Kleksa i Podróżach Pana Kleksa swobodę działania, każdy mój pomysł był Umiała po prostu wszytko: malowała Zamiatina. Później, od 1970 roku byłem w Świnoujściu (1975) i 5. Festiwalu Szkół pocisk. Musieliśmy balistycznie wytyczyć Krzysztofa Gradowskiego. Był to świat akceptowany przez reżysera, ja zapropo- obrazy, projektowała ubiory, sama je szefem artystycznym, projektantem, deko- Artystycznych w Cieszynie. W czasie wielu tor pocisku, a potem odcinkami budować bajkowy i takie też musiały być występu- nowałem realizację jednej ze scen na scho- wykonywała. Jej dziękuję za tę odrobinę ratorem i wykonawcą w słynnych łódzkich działań artystycznych współpracowałem tor kamerowy z zachowaniem krzywizny jące w nim rekwizyty, także te codziennego dach kościoła w Wambierzycach. talentu…”.

78 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 79 Niewiarygodne przygody polskiego filmu Wszystko można mieć pod kontrolą Jerzy Armata

nie przeprowadzającej sondę od- Laureatem Smoka Smoków, nagrody przyznawanej za całokształt powiada pytaniem. Sonda II. Te same pytania, dokonań artystycznych przez Radę Programową Krakowskiego t e s a m e p o s t a c i, tylko od- Festiwalu Filmowego, jest w tym roku Marcel Łoziński, autor wielu powiedzi nieco inne: „Chętni do pracy”; „Można na nich liczyć”; znakomitych dokumentów, m.in. Próby mikrofonu (1980), 89 mm „Takiej młodzieży za moich cza- od Europy (1993), Wszystko może się przytrafić (1995). Jest w jego sów nie pamiętam”; „Dobra jest”. Odjazd kamery. I jeszcze jeden dorobku także krótki, 12-minutowy film Ćwiczenia warsztatowe głos: „Nie będziemy się wypowia- (1996), będący swego rodzaju przestrogą, w którym pokazuje, że kino dać, każda wypowiedź może być poczytana za negatywną albo po- to niebezpieczne medium, szczególnie w rękach ludzi bez skrupułów. zytywną...”. Dalsze słowa przykrywa muzyka. Pojawia się plansza: „Film został zmontowany bez wie- uż Włodzimierz Iljicz Lenin ląduje w waszych personalnych ni Filmów Dokumentalnych na- dzy i zgody osób biorących w nim powiedział – choć niektó- teczkach. / Będzie tłum stłoczony potkanych przechodniów. udział, przy użyciu metody asyn- Jrzy historycy utrzymują, że licznie, / Rozmodlony fanatycz- Sonda I. Zdecydowanie przewa- chronicznego montażu obrazu wcześniej uczynił to Ludowy Ko- nie, / A w kamerze ma mi z te- żają oceny pejoratywne. „Ekstra, i dźwięku”. misarz Oświaty Anatolij W. Łuna- go wyjść garsteczka!”. Na przy- super, gigant, oczywiście w cudzy- W książce „Marcel Łoziński”, czarski – że „ze wszystkich sztuk kład przyjdzie 50 tysięcy, a poka- słowie” – pada jedna z odpowie- wydanej w cyklu „Ludzie polskie- najważniejszy jest dla nas film”. że się, że było piętnaście… dzi. „Tragiczna, dawniej takiej nie go kina”, Marek Hendrykowski Prawdę mówiąc, nieważne, który Zrealizowane w 1986 roku przez było, my mieliśmy ideały” – do- stwierdza: „Łoziński demonstruje z nich to stwierdził, ważna jest – Marcela Łozińskiego Ćwiczenia daje starsza kobieta. „Młodzież widzowi krótki kurs filmowo-te- i jakże prawdziwa – sama konsta- warsztatowe poświęcone są ulicz- jest wspaniała, oby tylko chcia- lewizyjnego oszustwa”. I dodaje: tacja. Z tym, że sowieckim rewo- nej sondzie na temat młodzieży. ła nas słuchać” – stwierdza mi- „Nigdy przedtem żaden twór- lucjonistom nie chodziło oczy- „Jaka jest dzisiejsza młodzież?” – licjant. „A jakie by chciała pani ca filmowy nie skojarzył w spo- wiście o film jako zjawisko arty- pyta Małgorzata Unger z Wytwór- usłyszeć zdanie?” – ktoś na pyta- sób równie ostry i zarazem fine- styczne, ale instrument propa- zyjny dokumentalnej formuły gandowy. Mówiąc brutalnie, jak autotematyzmu z przenikliwą coś będzie na ekranie – i „ciem- refleksją, która pozwala widzo- ny lud” to zobaczy (a po przeło- wi nie tylko obserwować zmia- mie dźwiękowym miał jeszcze ny i przeinaczenia zachodzące możliwość usłyszenia) – to oczy- na jego oczach w filmowej tkan- wiście kupi wszystko z całym do- ce komunikatu, ale także – przy- brodziejstwem inwentarza. Mo- najmniej po części – przyjąć per- że dlatego dyktatorzy tak uwiel- spektywę autora, dokonującego biali (i uwielbiają) kino czy – mó- w trakcie pracy nad filmem okre- wiąc szerzej – wszelkiego rodza- ślonych operacji, a wraz z nim wy- ju sztuki wizualne, wszak jak ma- borów etycznych. Przed manipu- wiał Jacek Fedorowicz: „Kto ma lacją obrazami audiowizualnymi pilota, ten ma władzę”. Chodzi nie chroni nas dzisiaj nic, z wy- tylko o to, by „ciemny lud” zo- jątkiem etyki zawodowej i ludz- baczył, na czym władzy zależy. kiej przyzwoitości samego reali- Instruował o tym już przed laty zatora oraz nadawcy (emitenta) Wojciech Młynarski w piosen- danego przekazu”. Czyli, krótko ce „Przeszkolenie kamerzystów”, mówiąc, wszystko może się przy- Ćwiczenia warsztatowe, pisząc: „Trzeba, chłopcy, zrobić reż. Marcel Łoziński trafić, ale i wszystko można mieć

tak / bo inaczej – tęgi hak / wy- Fot. Archiwum NIna pod kontrolą.

80 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 Miejsca: Krakowskie Centrum Kinowe ARS Miejsca: Krakowskie Centrum Kinowe ARS

trwały latami i zanim się skończyły, kamienica blasku. W 1997 roku stała się Centrum Kino- tak niesamowite zdjęcia w holu kina. Wpro- wróciła do prawowitych właścicieli. Do wzno- wym ARS składającym się z trzech sal: Aneksu wadził (ciągle dziejące się) inicjatywy eduka- wienia działalności kina przekonał ich Andrzej (50 miejsc), Reduty (171 miejsc) i Sztuki (237 cyjne, przeglądy, festiwale. Powołał również Kucharczyk wspierany przez żonę Agatę oraz miejsc). W późniejszych latach widzom udo- do życia – m.in. z Jerzym Armatą, Andrzejem współpracowników – Zenobię i Macieja Krzyś- stępniono jeszcze kameralne Kiniarnię (30 Pitrusem, Romanem Włodkiem i Zbigniewem ków. Pierwszy seans w Sztuce/ARS-ie odbył miejsc), Salon (20 miejsc) i Gabinet (32 miej- Wyszyńskim – Bractwo Kinoholików. W cza- się 17 sierpnia 1995 roku – zagrano Cinema sca). Kinomani mieli też do dyspozycji kawia- sach sprzed dystrybucji cyfrowej, zamiast wal- Paradiso Giuseppe Tornatore. renki (również internetową), a przede wszyst- czyć z działającym nieopodal Kinem Pod Bara- kim filmy i wspaniałą atmosferę. „Naszym nami o taśmy, wypracował z nim niecodzienny Centrum Kinowe ARS znakiem firmowym stały się cotygodniowe system wymiany. Obrazek pracowników prze- ARS: Sam Andrzej Kucharczyk to postać doskonale Tajemnicze Pokazy Specjalne” – wspominał noszących przez Rynek Główny szpule z kina sto lat znana w branży – filmoznawca, animator kul- na łamach książki „Kino końca wieku” z 2000 do kina jest ciągle żywy w pamięci krakowian. ze sztuką filmową Dagmara Romanowska Kamienica na rogu ulic św. Jana i św. Tomasza, kilka kroków od Rynku Głównego – to adres, który krakowianom z kinem kojarzy się już od roku 1916.

iewiele brakowało, by to niezwykłe XIX wieku Maciej Knotz otworzył tu Oberżę Jeszcze przez dwa lata trwało pozyskanie miejsce zniknęło z filmowej mapy mia- Pod Królem Węgierskim oraz zbudował – na koncesji i wprowadzenie ostatnich popra- Nsta. W 2012 roku pojawiły się problemy piętrze – imponującą salę redutową, mogącą wek architektonicznych związanych m.in. z wynajmem budynku od prywatnych właści- pomieścić około 600 osób. Czego to jej mury z bezpieczeństwem i oświetleniem. W końcu cieli. Konieczny był kompromis – dość bole- nie widziały? W 1809 roku odbył się tu uro- kino ruszyło – za oficjalny początek działal- sny, ale dzięki niemu krakowianie (którzy sta- czysty bal z okazji urodzin Napoleona, którego ności Sztuki uznaje się dzień 26 października nęli za kinem murem) nadal mogą chodzić gospodarzami byli książę Józef Poniatowski 1916 roku, gdy „władza policyjno-budowlana, co tydzień na Tajemnicze Pokazy Specjalne i Teresa Tyszkiewiczowa. W 1821 roku koncerto- sanitarna i ogniowa” udzieliła „zezwolenia na i podziwiać na ścianach zdjęcia gości, którzy wał tu Karol Lipiński, w 1843 – Franciszek Liszt, użytkowanie i otwarcie (…) lokalu kinemato- nie tak dawno temu bywali w Krakowskim Cen- w 1877 – Henryk Wieniawski, w 1880 – Johan- graficznego w realności l. 6 ul. św. Jana”. Sala trum Kinowym ARS – Toma Tykwera, Kevina nes Brahms, a w 1883 – Ignacy Jan Paderewski. (z wejściem od ulicy św. Tomasza i wyjściem Reynoldsa, Morgana Freemana, Jona Voighta W międzyczasie, na kilka lat w połowie wieku, na św. Jana) oferowała 518 miejsc. czy polskich mistrzów na czele z Andrzejem swoje koszary urządził tu II Pułk Austriackiej Z przerwami (m.in. we wrześniu 1939 roku Wajdą, Markiem Kondratem i Krzysztofem Artylerii Polowej. Tu na prezydenta Krakowa i w styczniu 1945) Sztuka działała aż do roku Krauzem. Zresztą to kino już wcześniej wycho- wybrany został Józef Dietl. Z kolei od początku 1980. Zmieniał się oczywiście repertuar. Kino Sala Gabinet dziło obronną ręką z większych tarapatów. XX stulecia budynek służył różnego rodzaju przeszło pod zarząd państwowy. Zdarzały Fot. kina ARS prasowe Materiały spotkaniom społecznym i politycznym, kaba- się lata gorsze i lepsze. Do tych ostatnich na Kilka słów o historii retowi Figliki, Szkole Dramatycznej Michała pewno zaliczyć należy okres, gdy Sztuka uzy- tury filmowej, działacz DKF-ów, współzałoży- roku dyrektor Kucharczyk. – „Reguła jest pro- Kucharczyk wspierał także niezależną grupę najdawniejszej Przybyłowicza i temu podobnym. skała status kina studyjnego i zarządzał nią ciel pisma „FilmPro” (1995), a także innowa- sta: prezentujemy filmy nigdy wcześniej nie filmową My Favourite Eye (część jej członków Sama kamienica przy ulicy św. Jana 6 ma nie- Zbigniew Wyszyński. Na organizowane przez tor polskiego rynku kinowego (jako pierwszy pokazywane w Krakowie. Czasem na tydzień, to dziś filmowi profesjonaliści), która przez zwykle barwne dzieje. Swego czasu przyglądali Początki kina niego seanse światowych arcydzieł przycho- zaczął przygotowywać skrupulatne zestawie- czasem na kilka miesięcy przed premierą, na kilka lat działała pod egidą kina. Jednocze- się im dokładniej Roman Włodek (m.in. w arty- Pomysł otwarcia w kamienicy kinematografu dzili m.in. studenci PWST, w tym Jerzy Stuhr. nia box office’u). Na początku lat 90. razem ogół po raz pierwszy w Polsce, zdarza się, że śnie pracował nad narzędziami dla branży – kule „90 lat Sztuki”), dyrektor ARS-u Andrzej pojawił się w roku 1913. Jego autorzy – kupcy W końcu Okręgowe Przedsiębiorstwo Rozpo- z Krzysztofem Gieratem prowadził Centrum po raz pierwszy w Europie, raz nawet w dzień rozwinął popularne oprogramowanie do kasy Kucharczyk oraz wykładowca akademicki Agenor Lisowski i Jan Noworolski – przeko- wszechniania Filmów zarządziło generalny Filmowe Graffiti i kino Wanda. W 1993 roku premiery amerykańskiej. Bywa, że prezen- kinowej czy program do dystrybucji filmów. i dziennikarz Bogusław Skowronek (który nali do inicjatywy ówczesnych właścicieli remont, który miał doprowadzić do powsta- otworzył Agencję Graffiti Info, która zajmowała towane tytuły nie wchodzą do dystrybucji. Dziś Krakowskie Centrum Kinowe ARS jest na potrzeby niniejszego tekstu przekazał do kamienicy: rodzinę Hallerów. Po przeprowa- nia Centrum Kultury Filmowej – łączącego się redystrybucją filmów na terenie Małopol- Widzowie kupują bilety, nie znając tytułu. członkiem Europa Cinemas i może pochwalić wglądu swoje prywatne archiwa dotyczące dzeniu przebudowy aktem notarialnym z 21 Sztukę z salą redutową oraz ze znajdującym ski. Do końca 1996, na zlecenie Państwowej To rodzaj gry z niespodzianką”. Te pokazy – się Złotym Biletem – nagrodą Polskiego Insty- ARS-u). Niegdyś były tu kamienice mieszczań- kwietnia 1914 roku powołano do życia Kino- się w tym samym ciągu budynków przy ulicy Instytucji Filmowej Apollo Film, prowadził odbywające się w piątki około godziny 23.00 – tutu Sztuki Filmowej. Bez Sztuki (to właśnie skie, potem zbór ewangelicki, klasztor bernar- teatr Sztuka – spółkę z ograniczoną odpowie- św. Tomasza kinem Apollo, założonym zresztą z kolei kina Kijów i Warszawa. Kucharczyk przyniósł ze sobą z Wandy i odby- ten bolesny kompromis z roku 2012) nadal dynów, następnie bazylianów. Na początku dzialnością w Krakowie (Kinoteather Kunst). również przez Agenora Lisowskiego). Prace Za sprawą Kucharczyka (który nie miał żad- wają się one do dziś. Dyrektor zapraszał też tworzy jedno z najbardziej niepowtarzalnych nego państwowego wsparcia) Sztuka nie tylko często widzów na premiery z udziałem twór- miejsc w Krakowie. Historia kina przy ulicy powróciła do życia, ale i nabrała prawdziwego ców krajowych i zagranicznych – stąd dziś św. Jana 6 toczy się dalej!

82 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 83 Studio Munka Studio Munka Ostatni sezon, reż. Sławomir Witek Finał 2. edycji konkursu „Warszawa-Paryż” 17 marca w warszawskim kinie Kultura odbyła się premiera filmów: Romantik w reżyserii Mateusza Rakowicza oraz Boniek i Platini w reżyserii Jérémiego Laurenta. To polsko-francuskie koprodukcje Studia Munka i stowarzyszenia G.R.E.C, które powstały w ramach 2. edycji projektu „Warszawa-Paryż”.

djęcia do filmuRomantik mina pracę na planie Romantika Mateusza Rakowicza od- Rakowicz. Zbyły się w listopadzie 2015 Francuski reżyser Jérémie Lau- roku w Paryżu. To krótka historia rent swój film zrealizował w sierp- utrzymana w tragikomicznej to- niu 2015 roku w Warszawie. Za nacji o tym, że nie panujemy nad zdjęcia odpowiedzialny był Mar- Fot. Studio Munka-SFP Fot. Studio swoim losem, nawet wtedy, kiedy cin Łaskawiec. Film Boniek i Pla- Dwa dokumenty wydaje nam się, że osiągnęliśmy tini przenosi nas do lata 1982 ro- pełnię szczęścia. W roli czterdzie- ku. W Polsce od sześciu miesięcy stokilkuletniego Stanisława wystą- trwa stan wojenny, a mistrzostwa pił Robert Więckiewicz. Bohater świata w piłce nożnej, które odby- zabiera swoją ukochaną Zosię (Ju- wają się w Hiszpanii, wkrótce się styna Wasilewska) w tajemniczą Premiera filmów z projektu skończą. Dwaj kuzyni Zbyszek „Warszawa-Paryż” Studia Munka i romantyczną podróż. Pragnie Munka-SFP Fot. Jaworski/Studio Robert i Michel bawią się piłką na war- jej się oświadczyć w mieście mi- szawskiej Pradze… „Długo szuka- łości. Nie spodziewa się, że naj- produkcji Daria Maślona. Zgod- scenariusza, jak chociażby scenę łem pomysłu na scenariusz. Mo- powalczą o nagrody bliższa noc stanie się koszmarem nie z założeniami konkursu, po- pod wieżą Eiffla. „Zaręczyny odby- ja dziewczyna, która jest Polką, jego życia, a drobiazgowo zapla- zostałą część ekipy stanowią fran- wają się na Trocadero, w miejscu opowiedziała mi o stanie wojen- nowana podróż okaże się daleka cuscy twórcy. Mateusz Rakowicz gdzie zawsze są tłumy ludzi. Poza nym i godzinie policyjnej. Poszu- od wyobrażeń czy oczekiwań. Au- w trakcie premiery mówił o tym, że kadrem było mnóstwo osób. Oni kałem więcej informacji i okazało torem zdjęć do Romantika jest Ja- dzięki ciężkiej pracy ekipy udało nam nie przeszkadzali, ale po każ- się, że w tym czasie był również kub Czerwiński, a kierownikiem mu się zrealizować założenia ze dych dublach bili brawo” – wspo- mundial, w półfinale którego zna- Anna Kot lazły się Polska i Francja” – mówił na Hot Docs! o powstawaniu scenariusza reży- ser Bońska i Platiniego. W 2014 roku Studio Munka Przed świtem Łukasza Borowskiego oraz Ostatni sezon Sławomira Witka i G.R.E.C. (Groupe de Recher- Kolejne sukcesy dokumentów ches et d’Essais Cinématogra- zakwalifikowały się do konkursów tegorocznej edycji festiwalu Hot Docs phiques – Stowarzyszenie Poszu- Canadian International Documentary. Oba dokumenty w Toronto będą miały kiwań i Eksperymentów Filmo- swoje światowe premiery. wych), biorąc pod uwagę podob- ze Studia Munka! ną misję wspierania młodych ta- lentów, podjęły współpracę ma- .edycja festiwalu Hot Przed świtem Łukasza Borow- miłości pomimo tak wielu różnic. dla najlepszego krótkiego doku- Miejsce Julii Popławskiej zwyciężyło podczas jącą na celu poszerzenie działal- Docs odbędzie się skiego powalczy o nagrodę dla Za zdjęcia do dokumentu odpo- mentu oraz nagrodę publiczno- Dutch Mountain Film Festival w Holandii, ności o rynek międzynarodowy. 23 w dniach 28 kwiet- najlepszego krótkiego dokumentu wiedzialny jest Michał Stajniak. ści. Jego film to historia, która trwa Pierwszym etapem współpracy nia – 8 maja. Jest to największy oraz nagrodę publiczności w sek- Producentem wykonawczym fil- od zmierzchu do świtu i pokazu- z kolei Obiekt Pauliny Skibińskiej doceniono był konkurs na polsko-francuskie w Ameryce Północnej festiwal fil- cji „Command + Control”. Doku- mu jest Studio Munka-SFP. je połów bałtyckich rybaków – oj- scenariusze krótkich fabuł, ogło- mów dokumentalnych. Filmy zre- ment Borowskiego to historia na- Z kolei Ostatni sezon Sławomi- ca i syna. Jest to czas wypełniony w Poznaniu w trakcie festiwalu Short Waves. szony równolegle w Polsce i we alizowane w programie „Pierwszy stoletniego stylisty fryzur o andro- ra Witka pokazywany będzie ra- codzienną mozolną i niewdzięcz- Francji. W pierwszej edycji kon- Dokument” są jednymi produk- gynicznej urodzie, który wraz ze zem z duńskim pełnometrażowym ną pracą. Jak długo można jeszcze ulia Popławska otrzymała cej niż tylko przedstawienie rze- liny Skibińskiej – tym razem do- kursu laureatami zostali: Stefan cjami z Polski, spośród 48 krót- swoim ojcem, byłym zapaśnikiem, dokumentem The Islands and the walczyć o podtrzymanie rodzin- w Holandii DMFF Best New- czywistości stacji badawczej. Do- ceniło jury podczas odbywające- Łazarski i Kevin Bouvyer. Filmy kometrażowych dokumentów przemierza bezdroża albańskich Whales w reżyserii Mike’a Daya. nej tradycji i wierzyć, że to nie jest Jcomer Award. Jury uznało, tychczas Miejsce pokazywane było go się w Poznaniu festiwalu Short Rakowicza i Laurenta to zwycięz- z całego świata, które znalazły gór. Przed świtem jest intymnym Witek, który jest także autorem ostatni sezon na morzu? Koprodu- że film ten można bardziej nazwać na prawie trzydziestu festiwalach. Waves. Dokument wygrał w kate- cy drugiej edycji konkursu. Fran- się w programie kanadyjskiego portretem relacji między ojcem zdjęć do swojego dokumentu, ma centem i producentem wykonaw- dziełem sztuki niż dokumentem, Rekordzistę 2015 roku w festi- gorii Best of Seven Award, w której cuska premiera produkcji odbyła festiwalu. i synem, hołdem bezwarunkowej szansę zdobyć również nagrodę czym filmu jest STARON Film. który oferuje widzom o wiele wię- walowych podróżach – Obiekt Pau- był jedyną polską produkcją. A.K. się 8 marca w Paryżu. A.K.

84 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 85 Recenzje i omówienia na stronie: recenzje: książki www.sfp.org.pl/ksiazki_i_film

Marek Hendrykowski Pod redakcją Barbary Gizy i Piotra Zwierz- Henryk Gołębiewski, Tomasz Solarewicz Dwaj ludzie z szafą. chowskiego Zygzakiem przez życie Historia pewnej etiudy Aleksander Jackiewicz Wydawnictwo Muza Wydawnictwo Naukowe UAM Wydawnictwo Naukowe Scholar Warszawa 2016 Poznań 2015 Warszawa 2016

Bardzo lubię krótkie filmy Romana Polańskie- Profesor Aleksander Jackiewicz był wielką „Zygzakiem przez życie” niewiele ma wspól- go, zwłaszcza te zrealizowane w łódzkiej Szko- osobistością polskiego kina. Humanista, eru- nego z klasycznym wywiadem-rzeką. To raczej le Filmowej: Uśmiech zębiczny (1957), Rozbije- dyta, zawsze nienagannie ubrany, człowiek pogawędka dwóch przyjaciół: Henryka Gołę- my zabawę… (1957), Morderstwo (1957), Lam- ogromnej wiedzy i kultury osobistej. Był wy- biewskiego i Tomasza Solarewicza. Pierwszy pę (1959), Gdy spadają anioły (1959), a zwłasz- bitnym znawcą kina (kierował Instytutem jest bohaterem dzieciństwa wielu Polaków. Ro- cza Dwóch ludzi z szafą (1958). Krótki metraż Sztuki PAN, wykładał w łódzkiej Szkole Fil- lami Pikadora w Wakacjach z duchami, Po- to trudny rodzaj filmu, wszak jest on sztuką la- mowej), także powieściopisarzem oraz fanta- ldka w Podróży za jeden uśmiech czy Cegieł- pidarności i kondensacji, w której niezwykle stycznym gawędziarzem (jego „Latarnia Czar- ki w Stawiam na Tolka Banana zapisał się zło- ważna jest potoczystość i przejrzystość narra- noksięska” to był jeden z najlepszych cykli tymi zgłoskami w historii kina dla młodzie- cji, tu nie ma miejsca dla niepotrzebnych ujęć. poświęconych X muzie w historii naszej tele- ży. Po nich nastąpiła wieloletnia przerwa. Do- Współczynnik trudności wzrasta w przypad- wizji). Jego pasją było badanie bliskich związ- piero tytułowa kreacja w Edim Piotra Trzaskal- ku etiudy szkolnej, bo jej twórca jeszcze ma- ków kina i literatury, to im poświęcił więk- skiego w 2002 roku (a więc równo czterdzieści ło umie, a chciałby powiedzieć (często wy- szość swoich książek („Film jako powieść XX lat po Tolku Bananie!) przypomniała o nim wi- krzyczeć) tak wiele. Co więcej, w tych wcze- wieku”, „Niebezpieczne związki literatury i fil- dzom. Solarewicz, sam parający się pisaniem snych pracach formułuje się styl filmowego pi- mu”, „Historia literatury w moim kinie”). Był scenariuszy i aktorstwem, przybliża nam hi- sma ich autorów. Etiudy łódzkie Polańskiego krytykiem, którego głos znaczył wiele (znako- storię Gołębiewskiego właśnie z czasów je- są ewenementem – skondensowane, dojrzałe, mite cztery tomy „Mojej filmoteki”), ale i niego ekranowej nieobecności. To książka gorz- będące swoistym forszpanem (w sferze formy, zwykle ciekawym teoretykiem, prezentującym ka, bolesna. Rozmówcy nie uciekają w niej od ale i treści) przyszłego kina autora Dziecka nieraz dość oryginalne, a zarazem kontrower- trudnych tematów. Padają pytania o nałogi – Rosemary, są po prostu doskonałe. Zwłaszcza syjne poglądy („Antropologia filmu”, „Feno- alkohol i hazard, walkę z rakiem, śmierć naj- menologia kina”) oraz wnikliwym history- bliższych (w krótkim czasie Gołębiewski stra- Dwaj ludzie z szafą, kapitalna surrealistycz- kiem kina, zainteresowanym szczególnie po- cił brata i rodziców, zmarła też jego ukocha- na groteska, utrzymana w poetyce kina dro- czątkami kinematografu („Moja historia kina. na). Mimo to, rozmowa nie uderza w bomba- gi, o dwóch mężczyznach targających tytuło- Tom I – Kino prymitywne”). „Dziś może nie styczne tony. Jest wyważona. Pokazuje Gołę- wy mebel, naiwnych i bezradnych wobec ma- tyle zapomniany, ile wpisany bardziej w prze- biewskiego jako człowieka niezłomnego, który ło przyjaznej, otaczającej ich rzeczywistości – szłość niż teraźniejszość” – piszą o Profesorze całe życie ma pod górkę, ale – jak sam mówi – co zresztą docenili festiwalowi jurorzy w Bruk- redaktorzy tomu mu poświęconego, Barbara dzięki temu w końcu osiągnie szczyt. I rzeczy- seli, San Francisco, Oberhausen, Montevideo Giza i Piotr Zwierzchowski. I dodają, że Pro- wiście, w czasie lektury ostatnich rozdziałów i Warszawie. Książka Marka Hendrykowskie- fesor „pozostaje jedną z najważniejszych po- takie ma się wrażenie. Otoczony ukochany- go, wydana w cennej serii „Klasyka kina” jest staci w historii polskiego filmoznawstwa i kry- mi kobietami – żoną i córką, pcha aktor swój pierwszą na świecie monografią tego minia- tyki filmowej”. Co do tego nie mam żadnych wózek. Świadomy swoich słabości nauczył się turowego arcydzieła. Autor niezwykle inte- wątpliwości, a tom mu poświęcony, utwierdza z nimi żyć bez szkody dla siebie i innych. Sa- resująco – z pewnym suspensem i ogromną, mnie w tym przekonaniu. Książka jest solidna tysfakcjonuje go praca majsterkowicza i bu- wręcz detektywistyczną wnikliwością bada- (imponująca bibliografia prac jej bohatera), dowlańca. Do filmu się nie pcha. Na szczęście, cza – pisze o genezie, realizacji oraz interpre- pomimo wielości autorów, wartko się ją czyta, propozycje przychodzą same. Równowaga jest tacji tej „etiudy etiud”. To „miara niedościgłe- zwłaszcza teksty Teresy Rutkowskiej („Film – zachowana, choć widzowie pewnie woleliby go ideału” – stwierdza. I dodaje: „Nie chodzi początek romansu”), Ewy Mazierskiej („Alek- aktora oglądać na ekranie częściej. W książ- tutaj o naśladownictwo jej – niemożliwego do sander Jackiewicz – publiczny intelektualista ce wypada tak charakternie jak jego posta- podrobienia – uroku, lecz o wzór do naśladow- PRL-u”) czy Darii Mazur („Między moderni- cie w kinie. Pięknie mówi, płynną polszczy- nictwa w sferze twórczych ambicji”. Bo proszę zmem, socrealizmem a melodramatem – trzy zną, z naleciałościami gwary mokotowskiej, Państwa, krótkie może być piękne, czego przy- nurty powieściopisarstwa Aleksandra Jackie- gdzie mieszka całe życie, i archaizmami w ro- kładem choćby liczni „naśladowcy”, np. Ele- wicza”). Kolejne tomy tej niezwykle cennej se- dzaju „Jak ci zaraz lutnę!”. Tym bardziej szko- mentarz Wojciecha Wiszniewskiego, Poste re- rii („Polscy krytycy filmowi”) poświęcone bę- da, że korektorzy nie usunęli irytujących an- stante Marcela Łozińskiego, Tango Zbignie- dą: Krzysztofowi Teodorowi Toeplitzowi, Bo- glicyzmów („Dokładnie!”). Solarewicz przybli- wa Rybczyńskiego, Łagodna Piotra Dumały. lesławowi Michałkowi, Krzysztofowi Mętrako- żył nam Gołębiewskiego-człowieka. Teraz po- Miniaturowe arcydzieła. Marzą mi się kolejne wi, Zygmuntowi Kałużyńskiemu, Marii Kor- ra na tom, który zajmie się jego sylwetką ja- książki z tej serii im poświęcone. natowskiej. ko aktora. Jerzy Armata Jerzy Armata Artur Zaborski

86 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 recenzje: DVD/CD recenzje: DVD/CD

śmy 20. rocznicę śmierci Kieślowskiego), ani wizory czy odtwarzacze bądź przez rozsze- niami przyjaciół i współpracowników), zaś na dwóch autorów zdjęć (Edward Kłosiński dla rzenie obrazu (zniekształcające proporcje), płytach z kolejnymi odcinkami znajdowały Dekalogu, dwa i Piotr Sobociński dla Deka- bądź przez automatyczne obcinanie górnej się „Dodatki specjalne”, na które składały logu, trzy), rewitalizację nadzorowali m.in. i dolnej części kadru. W wyniku rekonstruk- się m.in. rozmowy ze współautorami filmu, autorzy zdjęć do poszczególnych odcinków cji cyfrowej przestały być niestety widoczne aktorami, znawcami twórczości reżysera. cyklu. W przeciwieństwie do innych rekon- fragmenty obrazu, które zgodnie z zamysłem Wydanie z roku 2015 wydaje się pod tym struowanych przez TVP filmów (m.in. serialu reżysera znajdują się przecież w oryginale. względem skromniejsze. Filmom nie towa- Alternatywy 4), Dekalog nie został posze- Na przykład w Dekalogu, jeden, ojciec (Hen- rzyszą materiały dodatkowe, dołączony za to rzony o żadne nieznane lub usunięte przez ryk Baranowski), stojący pośród ludzi nad został (na płycie 3.) dokument Marii Zmarz- cenzurę sceny. Jerzy Kaźmierczak, zastępca brzegiem jeziorka, spogląda w stronę pło- -Koczanowicz Still alive. Film o Krzysztofie dyrektora Ośrodka Dokumentacji i Zbiorów nącego ogniska (42’26”) – oryginalny format Kieślowskim (2005) oraz 40-stronicowa ksią- Programowych TVP, podkreślał, że celem pozwala przez chwilę widzieć u góry kadru żeczka zawierająca polskie i angielskie tek- Dekalog rekonstrukcji było nie tylko powstrzymanie rękaw kożucha mężczyzny (Artura Barci- sty – omówienia kolejnych odcinków Deka- degradacji nośnika, na którym film został sia) siedzącego przy ogniu. W odnowionej logu oraz dwa eseje („Zanim powstał Dekalog” zarejestrowany, ale także uzyskanie nowej cyfrowo edycji ten rękaw staje się defini- i „Trzeba sfilmować Dekalog...”) autorstwa jakości obrazu i dźwięku, bez ingerowania tywnie niewidoczny, co może prowadzić do wyżej podpisanego. Większy jest także wybór w kształt artystyczny dzieła. Rzeczywiście, wniosku, że w chwili dramatu na lodzie ten wersji językowych: oprócz napisów polskich, płyta Blu-ray zapewnia niespotykaną dotych- Milczący Świadek był nieobecny. Przeforma- angielskich i francuskich, dostępnych w wyda- czas jakość, pozwalając dostrzec szczegóły towanie ingeruje zarówno w plany bliskie, niu z 2003 roku, są także napisy hiszpańskie dotąd niewidoczne. jak i dalsze: w zbliżeniach „przycinane” są oraz niemiecki dubbing. na nowo Dekalog powstawał jako film telewizyjny, głowy, w otwierającej sekwencji Dekalogu, Wydaje się, że postawiona w połowie lat 80. jakość dostępnych kopii pozostawiała sporo sześć nie można dostrzec, czym romawiająca ubiegłego wieku przez Krzysztofa Kieślow- do życzenia, co prowadziło m.in. do błęd- z Tomkiem (Olaf Lubaszenko) Magda (Gra- skiego diagnoza (wspominał o niej w „Auto- ks. Marek Lis nych interpretacji poszczególnych odcinków. żyna Szapołowska) stuka w blat okienka na biografii”), która doprowadziła go do decy- W wydanej w 2001 roku książce poświęco- nej kinu Kieślowskiego („The Fright of Real Tears. Krzysztof Kieślowski between Theory W listopadzie 2015 roku Telewizja Polska udostępniła and Post-Theory”) Slavoj Žižek przeznaczył długo wyczekiwaną edycję odnowionego cyfrowo Dekalogu aż 18 linijek tekstu analizie znaczenia mleka w butelce, którą w Dekalogu, jeden rozrywa Krzysztofa Kieślowskiego, przygotowanego zarówno w wersji zamarzający płyn. Słoweński krytyk praw- dopodobnie oglądał emisję telewizyjną lub DVD, jak i Blu-ray. Poprzednie wydanie – na jedenastu nagranie na kasecie VHS, może przywoły- płytach – mimo że bardzo drogie (cena całości, wydanej wał z pamięci obejrzane obrazy. Gdyby się- gnął po nowe, cyfrowo odnowione wydanie w 2003 wspólnie przez TVP i Warner Bros. Poland, wynosiła cyklu dziesięciu filmów Krzysztofa Kieślow- skiego, nie miałby żadnej wątpliwości: wysta- wtedy ok. 700 złotych), było od dawna wyczerpane, wiona na balkon butelka na mleko została a polski widz mógł mieć dostęp do tych dziesięciu filmów wypełniona wodą, opalizującą po zamarz- nięciu. Véronique Campan doszukała się co najwyżej za sprawą wydań zagranicznych, wznawianych analogii między Dekalogiem, dwa, gdzie co jakiś czas emisji telewizyjnych lub dzięki użytkownikom w mistrzowsko fotografowanym detalu widać walkę, rozgrywającą się w szklance stojącej internetu, umieszczającym nie całkiem legalnie i nie zawsze na szpitalnej szafce umierającego Andrzeja, a „Panią Bovary” Gustave’a Flauberta, opisu- pełne wersje filmów. jącego muchy, łażące po brudnych szklan- Grażyna Szapołowska w filmieDekalog, sześć, kach i topiące się w niedopitym jabłeczniku. reż. Krzysztof Kieślowski

Rekonstrukcja filmu nie pozostawia żadnych News Fot. Andrzej Burchard/Polfilm/East wątpliwości: w szklance kompotu o życie ak wspominał Krzysztof Zanussi, przy- sje piątej i szóstej części, czyli dwa Krótkie znaki startowe, zadeszczenia obrazu, nad- walczy pszczoła miodna, owad pożyteczny. poczcie, w Dekalogu, osiem nie widać już, jak zji o podjęciu pracy nad filmem, jest wciąż jaciel Kieślowskiego oraz – jako szef filmy( o miłości i o zabijaniu). mierna ziarnistość, brak stabilności kadru Pewnym ograniczeniem nowej edycji Deka- Zofia (Maria Kościałkowska) zbiera opadłe aktualna: „W kraju panował chaos i bała- JZespołu Filmowego „Tor” – producent Zupełnie nowa jakość filmów po cyfro- oraz migotanie tła. W procesie digitalizacji logu, wynikającym jednak ze zmian techno- płatki piwonii do miseczki stojącej na kre- gan – w każdej dziedzinie, w każdej sprawie jego filmów, już na etapie produkcjiDekalog wej rekonstrukcji obrazu oraz remasteringu dokonano także korekcji barwnej, remaste- logii mediów, jest jego przeformatowanie. densie w pokoju syna. Obszary kadru bliskie i w prawie każdym życiu. Napięcie, poczucie natrafiał na liczne problemy. Jak anegdota dźwięku jest wynikiem ogromnego nakładu ringu dźwięku oraz zdecydowano o przefor- Oryginalny film Kieślowskiego przezna- krawędzi także bywają wizualnie znaczące – bezsensu i pogarszających się czasów było brzmi jego opowieść o zajmującej się pro- pracy: 10 filmów to w sumie 566 minut pro- matowaniu obrazu z oryginalnego 4:3 do 16:9, czony był do emisji telewizyjnej w standar- niestety, zostały one wyeliminowane podczas wyczuwalne... Miałem dojmujące wrażenie, dukcją pani redaktor z biedniejącej pod ko- jekcji, na które składa się 842 125 klatek filmu zarówno w jakości HD, jak i SD. Ten wysiłek, dzie 4:3, podczas digitalizacji zostały obcięte przeformatowania. Warto zatem posiadać że coraz częściej oglądam ludzi, którzy nie niec lat 80. Telewizji Polskiej, która zapytała: zrealizowanego między wiosną 1987 a jesie- podjęty przez pracowników Wydziału Rekon- górne lub dolne marginesy kadru, co wynika oba wydania Dekalogu: w starszym – widać bardzo wiedzą, po co żyją. Pomyślałem więc, „Czy nie przesadzacie? Musi być dziesięć? nią 1988 roku. Dekalog zrekonstruowano strukcji i Digitalizacji Ośrodka Dokumen- z potrzeby dostosowania filmu do formatu więcej, w nowym – widać lepiej. że Piesiewicz ma rację, choć to bardzo trudne Może osiem wystarczy?”. W przypadku De- z negatywów znajdujących się w zasobach tacji i Zbiorów Programowych TVP trwał 16:9, od kilku lat dominującego również Edycja Dekalogu na DVD z 2003 zawierała zadanie. Trzeba nakręcić Dekalog”. Dzieło kalogu liczba odcinków ma jednak zasadni- Filmoteki Narodowej, zeskanowanych w jako- przez dziewięć miesięcy, od września 2014 w warunkach domowych. Doświadczenie płytę zatytułowaną „Archiwum” (z nagra- Kieślowskiego – w odnowionej wersji – przy- cze znaczenie i ostatecznie filmy powstały ści 4K. Cyfrowo zostały usunięte uszkodze- do czerwca 2015 roku. Ponieważ nie żyją ani podpowiada, że format filmu 4:3 zapewne niami wywiadów i programów telewizyjnych wołuje pamięci zasady zapominane, a podsta- w komplecie, uzupełnionym o kinowe wer- nia taśmy: zadrapania, odpryski emulsji, reżyser całości (13 marca 2016 obchodzili- byłby samoczynnie zmieniany przez tele- z udziałem Kieślowskiego oraz wspomnie- wowe przecież i bezwzględnie potrzebne.

88 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 89 In memoriam In memoriam Marian Kociniak Michał Bogusławski – cierpliwy ogrodnik – artysta spełniony Małych ojczyzn Jerzy Armata

Mikołaj Jazdon Był powszechnie znany – z widzenia i ze słyszenia. Z widzenia, głównie jako Franciszek Dolas, czyli Grzegorz Brzęczyszczykiewicz z Chrząszczyżewoszyc, powiat Łękołody, Michał Anioł Bogusławski (1931-2016) był reżyserem, bohater brawurowej komedii Tadeusza Chmielewskiego Jak rozpętałem II wojnę jednym z pionierów Telewizji Polskiej (pracował w niej od światową, ze słyszenia – jako Maniek, jeden z pary „mętów – kinomanów” (drugiego 1953 roku), twórcą wielu spektakli Teatru Telewizji (według – Jędrka – grał Andrzej Zaorski) z „Para-męt pikczers, czyli kulis srebrnego ekranu”, Karola Dickensa, Stanisława Wyspiańskiego, Stanisława Brzozowskiego, Jarosława Iwaszkiewicza, Marka fantastycznego cyklu poświęconego X muzie z cotygodniowego programu w radiowej Hłaski), autorem programów poetyckich, absolwentem Trójce – „60 minut na godzinę”. PWSFTviT w Łodzi oraz wykładowcą w szkole filmowej w Katowicach, rektorem Wyższej Szkoły Dziennikarskiej ył absolwentem Państwowej Wyższej Chmielewskiego oraz tchórzliwy Murgra- Szkoły Teatralnej w Warszawie (1959). bia w Janosiku (1974) Jerzego Passendor- im. Melchiora Wańkowicza w Warszawie (2003-2005), BZaraz po studiach związał się ze sto- fera. Spośród blisko pół setki ról filmowych a przede wszystkim twórcą i wieloletnim kierownikiem łecznym Teatrem Ateneum, któremu pozo- warto wspomnieć jeszcze: Lindeta w Dan- stał wierny przez pół wieku (1959-2009). tonie (1982) czy Protazego w Panu Tade- artystycznym telewizyjnego cyklu dokumentalnego Małe Wierność to chyba główna cecha jego uszu (1999) Andrzeja Wajdy, a także bra- ojczyzny, który uznawał za dzieło swego życia. charakteru. Ze swoją żoną Grażyną, znaną wurowe kreacje w debiucie fabularnym Fot. Darek Redos/Reporter montażystką filmową, stworzył wspaniałe Michała Dudziewicza – Fucha (1983; pre- długoletnie małżeństwo, a po Jej śmierci miera: 1995), będącym adaptacją jednego en wieloautorski zbiór 180 filmów doku- ski, Zygmunt Skonieczny, Irena Wollen czy jektu było realizowanie filmów pokazujących (11.02.2016), dołączył do Niej miesiąc póź- z opowiadań Jana Himilsbacha, w telewizyj- mentalnych, produkowanych i emito- Agnieszka Arnold, znaleźli się realizatorzy Polskę jako kraj ludzi z entuzjazmem speł- niej (17.03.2016). nym Rififi po sześćdziesiątce (1989) Pawła Twanych w TVP w latach 1993-2000, młodszego pokolenia, a wśród nich Andrzej niających się w działaniach dla swoich lokal- Na ekranie zadebiutował w 1959 roku, Trzaski czy nieco z nim korespondującej stanowi jedno z najważniejszych zjawisk Jakimowski, Grzegorz Linkowski, Wanda nych społeczności, potrafiących cieszyć się pojawiając się w dokumencie Ludwika Per- Ostatniej akcji (2009) Michała Rogalskiego. w polskim kinie dokumentalnym. Historyk Różycka-Zborowska, Mirosława Sikorska, życiem i dumnych ze swej przeszłości. Reży- skiego Pan profesor, poświęconym Ludwi- Notabene, udział w Ostatniej akcji był jego kina umiejscawia je pomiędzy bardziej zna- Krzysztof Rzączyński i wielu innych. Nale- ser tak o tym mówił w 2014 roku w Poznaniu: kowi Sempolińskiemu, swemu ulubionemu ostatnią rolą filmową. Później zagrał już nymi, choć ilościowo skromniejszymi i bie- żąca do tego grona Dorota Latour, współza- „Myśmy sobie na początku powiedzieli, że pedagogowi ze szkoły teatralnej. W filmie tylko w drugim sezonie serialu Głęboka gunowo odmiennymi, nurtami dokumenta- łożycielka Stowarzyszenia Małe Ojczyzny, chcemy w tym cyklu pokazywać coś, co jest fabularnym po raz pierwszy można go było woda (2013). listyki lat 90., czyli „szkołą Fidyka” i „szkołą mówiła na spotkaniu z profesorem Bogu- dobrem. Niech to będzie coś, co jest zaraże- dostrzec – jako widza koncertu jazzowego – Na teatralnych deskach – w Ateneum, Łozińskich”. Z inicjatywy Bogusławskiego sławskim w poznańskim Klubie Krótkiego niem, żeby robić podobnie, mieć takie samo w Niewinnych czarodziejach (1960) Andrzeja później w Teatrze na Woli – zagrał 150 ról, zrodziła się idea systematycznego doku- Kina w październiku 2014 roku: „Dla całej wspomnienie, miłość swojego miejsca, taką Wajdy, pierwszą większą rolę zagrał w Czer- dalszych 80 w Teatrze Telewizji, występował mentowania najlepszych inicjatyw, fenome- grupy filmowców, takich jak my, Michał był samą miłość swojej rodziny, taką samą sym- wonych beretach (1962) Pawła Komorow- w telewizyjnym Kabarecie Starszych Panów nów i życiorysów z różnych zakątków Polski kimś w rodzaju cierpliwego ogrodnika, który patię dla swoich sąsiadów, takie same sym- skiego, a pierwszą kreację – mężczyznę zabi- oraz radiowym magazynie satyrycznym w dynamicznym momencie dziejowych prze- ten ogród, jakim były Małe ojczyzny, przez patie do miejsca, tradycji, historii”. Już na jającego Żydówkę zbiegłą z więziennego „60 minut na godzinę”. Był artystą speł- mian zachodzących w kraju po 1989 roku. wiele lat uprawiał, pielęgnował, przycinał, emeryturze Michał Bogusławski stworzył

transportu – stworzył w przejmującej krótkiej Kiljan/SFP Fot. Kuba nionym. Taki właśnie tytuł – „Spełniony” – Bezpośrednią inspiracją dla stworzenia cyklu podtrzymywał i sprawiał, że to rosło. I za to w swojej małej ojczyźnie, Podkowie Leśnej, fabule Andrzeja Brzozowskiego Przy torze nosiła wydana przed siedmiu laty książka filmowego Małe ojczyzny było zorganizo- go bardzo kochamy”. zespół filmowy dokumentujący życie i dzieła kolejowym (1963), opartej na opowiadaniu lecz ogromnie pokiereszowanym przez cen- Remigiusza Grzeli, poświęcona Marianowi wanie przez Fundację Kultury konkursu dla Bogusławski ze swoją żoną Krystyną nakrę- lokalnych animatorów kultury. W ten spo- Zofii Nałkowskiej ze zbioru „Medaliony”, zurę – Słońce wschodzi raz na dzień (1967; Kociniakowi. najlepszych inicjatyw lokalnych pod nazwą cili kilka filmów dla serii, a wśród nich dwa sób w latach 2006-2011 powstał wyjątkowy która na premierę musiała czekać blisko premiera: 1972) – był partyzantem, który Przyznam, że tego fantastycznego aktora „Małe ojczyzny – tradycja dla przyszłości”. charakterystyczne dla całego cyklu: Wiktora zbiór 70 filmów nakręconych przez Zespół trzydzieści lat (1992). po wojnie zostaje partyjnym sekretarzem. będę pamiętał głównie z radia: Bogusławski zgromadził wokół siebie ple- Zina trzeciego świata opisanie (1994), por- Podkowińskiej Wideokroniki. Jednocześnie Niezwykle interesującą rolę zagrał w Chu- Największą popularność przyniosły mu Jędrek: Fajny film wczoraj widziałem… jadę najlepszych dokumentalistów różnych tret znanego popularyzatora sztuki, wyko- niestrudzenie, do końca życia, promował dym i innych (1966) Henryka Kluby, gdzie jednak role komediowe – wspomniany Fran- Maniek: Momenty były? pokoleń, gdzie obok doświadczonych fil- nany w jego rodzinnym Hrubieszowie, oraz … dorobek twórców Małych ojczyzn i podej- wcielił się w „Partyjnego”. Notabene, w kolej- ciszek Dolas, żołnierz-sowizdrzał z Jak roz- Oj, były, były – na ekranie, na scenie mowców z WFD i WFO, takich, jak: Bohdan i rozpakowali walizki (1994), o mieszkańcach mował działania zmierzające do reaktywo- nym filmie tego reżysera – jeszcze lepszym, pętałem II wojnę światową (1969) Tadeusza i w eterze. Kosiński, Robert Stando, Wojciech Maciejew- bieszczadzkiej wsi Czarna. Ideą naczelną pro- wania cyklu w TVP.

90 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 91 In memoriam VARIA

7 marca zmarł w Warszawie Aleksander Minkowski (83 l.), Urodzinowy koncert dla miany doświadczeń z profesjona- pisarz, dziennikarz, reportażysta, scenarzysta filmów i seriali Andrzeja Wajdy listami z branży filmowej z całej dla młodzieży, współpracownik m.in. Stanisława Jędryki. Stu- Europy. Warsztaty organizowa- diował filologię rosyjską na Uniwersytecie Warszawskim. Pra- Z okazji 90. urodzin Andrzeja Waj- ne są przez Stowarzyszenie No- cował w redakcjach wielu pism, m. in. „Po Prostu”, „Świat”, dy, 6 marca w Centrum Kongre- we Horyzonty, Creative Europe „Współczesność”, „Trybuna Ludu”. Napisał kilkadziesiąt ksią- sowym ICE Kraków, z rozmachem Desk Polska i London Film Acade- żek, w tym wiele dla dzieci i młodzieży. Stworzył kilkana- ście scenariuszy do seriali telewizyjnych oraz do dwóch fabuł zorganizowano wydarzenie „WAJ- my we współpracy z Instytutem (Próba ognia, Szwedzi w Warszawie). Na podstawie napisanych DA 90 – koncert muzyki filmowej Kultury Rumunii, Austriackim Fo- przez niego książek i scenariuszy powstały m.in. tak popu- na 90. urodziny Mistrza”. Koncert rum Kultury, Ambasadą Niderlan- larne seriale jak: Gruby, Dyrektorzy, Układ krążenia, Przyjaciele miał być próbą uchwycenia czę- dów, festiwalem Cinesonne w Pa- oraz – najbardziej znany – Szaleństwo Majki Skowron. ści dorobku Andrzeja Wajdy po- ryżu oraz Instytutem Polskim przez pryzmat muzyki wykorzy- w Tel Avivie. Formularz zgłosze- stanej w jego filmach oraz arty- niowy dostępny jest po zalogo- 13 marca zmarł w Tychach Zygmunt Duś (88 l.), montażysta, stycznej wrażliwości kompozy- waniu się na stronie www.nowe- reżyser filmów dokumentalnych. W drugiej połowie lat 50. pra- torów, z którymi współpracował. horyzonty.pl. cował jako reporter, natomiast w latach 60. był głównym mon- Podczas urodzinowego koncer- tażystą w ośrodku TVP Katowice. W latach 1978-1998 pełnił tu w Sali Audytoryjnej ICE Kraków funkcję wykładowcy na Wydziale Radia i Telewizji Uniwersy- zabrzmiały dzieła: Wojciecha Ki- tetu Śląskiego, a od 1998 w Wyższej Szkole Dziennikarstwa im. lara, Krzysztofa Komedy, Andrze- Dwa Brzegi – selekcja Melchiora Wańkowicza w Warszawie. Jest autorem wydanej ja Korzyńskiego, Pawła Mykietyna, do Konkursu Filmów w roku 2001 książki „Podstawy montażu filmowego”. W jego Krzysztofa Pendereckiego czy An- Krótkometrażowych dorobku realizatora filmowego i przede wszystkim montaży- drzeja Markowskiego. W progra- Rozpoczął się nabór do Kon- sty jest kilkadziesiąt tytułów, głównie dokumentalnych, ale mie znalazła się muzyka pisana do kursu Filmów Krótkometrażo- też kilka fabularnych i telewizyjnych, w tym obrazy Kazimie- takich filmów Wajdy, jak: Ziemia wych, który towarzyszy Festiwa- rza Kutza: Straszny sen Dzidziusia Górkiewicza, Zawrócony, obiecana, Pan Tadeusz, Zemsta, lowi Filmu i Sztuki Dwa Brzegi Śmierć jak kromka chleba. Za zrealizowany przez siebie doku- Smuga cienia, Niewinni czarodzie- w Kazimierzu Dolnym i Janowcu ment Ścinki 70-81 otrzymał Srebrnego Lajkonika na Kra- je, Człowiek z marmuru, Człowiek nad Wisłą. Podczas jubileuszo- kowskim Festiwalu Filmowym. Zygmunt Duś był członkiem z żelaza, Tatarak czy Katyń. Pro- wej, 10. edycji festiwalu nie mo- Polskiej Akademii Filmowej i wieloletnim członkiem Stowarzy- gram wykonał zespół Sinfoniet- że zabraknąć tego konkursu – od szenia Filmowców Polskich. ta Cracovia pod dyrekcją Jurka Dy- lat cieszącego się zainteresowa- bała, a także Paweł Kaczmarczyk niem widzów i twórców, którzy Audiofeeling Trio. Gościem hono- przyjeżdżają do Kazimierza, że- 16 marca zmarł (86 l.), scenarzysta i reży- Mieczysław Sroka rowym wydarzenia był sam An- by porozmawiać o swoich (czę- ser filmów dokumentalnych. Był absolwentem Wydziału drzej Wajda, a wieczór poprowa- sto pierwszych) filmach. Kon- Prawa i Wydziału Humanistycznego (socjologia) Uniwersytetu Poznańskiego (1952). Stopień doktora filozofii uzyskał w roku dził Marek Kondrat. kurs cieszy się dużym zaintere- 1971 na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1977-1980 pia- sowaniem także wśród filmow- stował stanowisko zastępcy redaktora naczelnego Wydawnic- ców z zagranicy. Od tego roku, twa Interpress. W latach 1957-1961 pełnił funkcję wiceprezesa żeby ułatwić proces aplikacji, na- Zgłoszenia bór filmów odbywa się poprzez Klubu Krzywego Koła. Był m.in. redaktorem wydania dzieł na Studia Nowe Horyzonty Stanisława Brzozowskiego. W swojej filmografii ma kilkadzie- platformę internetową FilmFree- siąt dokumentów, głównie o tematyce historycznej, literackiej, Ruszył nabór na 7. edycję Stu- way: www.filmfreeway.com/fe- biograficznej i kulturalnej. Zapisał się jako twórca takich obra- dia Nowe Horyzonty – progra- stival/tworiversides. Wystarczy zów, jak: Wilczy Szaniec, Walczący Samotnik (Stanisław Wit- mu szkoleniowego odbywające- założyć swojemu filmowi kon- kiewicz), Stanisława Brzozowskiego życie wśród skorpionów, go się w ramach Międzynarodo- to na stronie, załadować kopię Sabała czy Tatrzańskie sacrum. Realizował też wiele odcinków wego Festiwalu Filmowego T-Mo- podglądową i następnie zgłosić w ramach cyklów dokumentalnych: Wielcy znani i nieznani bile Nowe Horyzonty we Wrocła- na festiwal – wszystko bezpłat- oraz Podróże literackie. Mieczysław Sroka był wieloletnim wiu. Zgłoszenia przyjmowane są nie i bez dodatkowego wysyła- członkiem Stowarzyszenia Filmowców Polskich. do 18 kwietnia. W dniach 24-27 lip- nia paczek bądź maili. Nabór po- ca już po raz siódmy 24 młodych trwa do 23 maja. Kwalifikowane reżyserów i producentów europej- są filmy trwające do 35 minut – 17 marca zmarł Zbigniew Kiersztejn (89 l.), reżyser i scenarzy- skich pozna tajniki międzynarodo- fabuły, dokumenty, animacje, fil- sta filmów oświatowych oraz dokumentalnych. Był absolwen- wego rynku filmowego. Podczas my eksperymentalne wyprodu- tem Wydziału Reżyserii PWSF w Łodzi (1956). Przeważającą wydarzenia uczestnicy będą mo- kowane w 2015 lub 2016 roku. część swego zawodowego życia przepracował w Wytworni gli pogłębiać swoją wiedzę o pro- Dział programowy spośród kilku- Filmów Oświatowych w Łodzi, gdzie zrealizował dziesiątki dukcji, promocji i strategii między- set propozycji przysyłanych z ca- obrazów, głownie na tematy technologiczne, biologiczne, narodowej oraz dystrybucji filmów. łego świata wybierze kilkadzie- chemiczne czy inżynieryjne. Wiele z jego tytułów otrzymało Pod kierunkiem ekspertów przygo- siąt najlepszych, które powalczą nagrody na festiwalach zagranicznych oraz krajowych, dotyczą- tują także prezentację swoich pro- o główną nagrodę (5 tys. zło- cych filmów dydaktycznych i naukowo-technicznych, filmów rolniczych czy też związanych z ochroną zdrowia. Zbigniew jektów (pitching), jak również bę- tych) oraz o II i III miejsce (od- Kiertsztejn był wieloletnim członkiem Stowarzyszenia Filmow- dą rozmawiać o swojej pracy i pla- powiednio 3 i 2 tys. złotych). ców Polskich. nowaniu kariery. Studio Nowe Ho- 10. Festiwal Filmu i Sztuki Dwa oprac. J.M. ryzonty to świetna okazja do wy- Brzegi odbędzie się w dniach

92 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 VARIA

30 lipca – 7 sierpnia. Więcej in- tworząca pretekst do filmowej formacji na stronie: www.dwa- opowieści o kontekście histo- brzegi.pl. rycznym i obyczajowym chrztu Polski, to duże przedsięwzię- cie produkcyjne. Na ekranie pojawi się ponad 60 aktorów i staty- Pierwszy w Europie stów. O najwyższy poziom arty- wideoklip wirtualnej styczny wydarzenia dbają wybit- rzeczywistości w 3D ni polscy twórcy: reżyser – Ma- Zakończył się plan filmowy te- rek Brodzki, autor zdjęć – Arka- ledysku do piosenki „Tiger in diusz Tomiak, scenograf – Marek a cocoon” grupy Loa Frida, two- Warszewski. Producentem ekra- rzonego jako sferyczny film 3D nizacji, która powstaje w ramach w reżyserii Jacka Nagłowskiego. cyklu edukacyjnego „Historia To pierwsze w Europie przedsię- w ożywionych obrazach”, jest wzięcie tego typu. Zdjęcia zosta- WFDiF. Już wcześniej, w 2014 ro-

ły zrealizowane w hali zdjęciowej Fot. CentralaFilm ku, „ożywiony” został inny ob- Szkoły Filmowej w Łodzi i sta- raz Jana Matejki „Konstytucja 3 nowią element przygotowania w goglach wirtualnej rzeczywi- sy po latach – opowieść o słyn- maja 1791 roku”. Cykl „Historia do projektu badania języka fil- stości, znajdujemy się w środ- nej inscenizacji teatralnej sztuki w ożywionych obrazach” anali- mu VR, który będzie realizowany ku filmu. Film VR 3D daje jed- Fiodora Dostojewskiego. Na to- zujący najsławniejsze dzieła pol- w ramach Interdyscyplinarnego nak dużo głębsze poczucie za- warzyszącej przeglądowi multi- skiego malarstwa historycznego, Centrum Badawczego Szkoły, nurzenia w opowiadanej historii, medialnej wystawie, której kura- stanowi ciekawą alternatywę dla a przygotowywany jest przez Mi- niż w przypadku produkcji posłu- torem był Antoni Rodowicz, za- wykładu, opracowania albumo- lenię Fiedler, Iwonę Pomianow- gujących się płaskim obrazem prezentowane zostały wybra- wego czy opisu literackiego. Mo- ską i Jacka Nagłowskiego we 360 stopni. Aby osiągnąć ten ne prace graficzne reżysera: szki- że być również ważnym elemen- współpracy z fundacją Leitmo- efekt w trzy i półminutowym fil- ce dotyczące miejsc, spotka- tem w działaniach edukacyjnych tif oraz firmami Centrala i Circus mie twórcy teledysku wykorzy- nych ludzi, zapisywane na bie- na rzecz popularyzacji wiedzy hi- Digitalis. Zespół przewiduje re- stują aż 60 minut materiału zre- żąco w czasie podróży po całym storycznej i wychowania obywa- alizację ponad dwudziestu krót- alizowanego w jakości 5K i uzu- świecie wizualizacje pomysłów telskiego. kich filmów VR 3D, eksperymen- pełniają przestrzennymi ele- inscenizacyjnych, projektów fil- tujących m.in. z użyciem charak- mentami generowanymi kom- mowych i teatralnych, a także terystycznych dla tego medium puterowo. rysunki i akwarele. Przegląd za- środków, takich jak operowanie kończył pokaz rejestracji wyjąt- W poszukiwaniu Chopina przestrzenią, zagadnienie obec- kowego koncertu „Scoring4Waj- To tytuł filmu biograficznego ności i imersji, czy relacja między da”, który odbył się podczas Fe- o jednym z najwybitniejszych bohaterami a odbiorcą. Pierwsze Wajdart – filmy stiwalu Muzyki Filmowej w Kra- kompozytorów świata, który zre- eksperymenty z nowym medium i wystawa na 90. kowie w 2015 roku. alizował ceniony brytyjski doku- rozpoczęły się na świecie nieco urodziny Andrzeja Wajdy mentalista, Phil Grabsky. Reży- ponad dwa lata temu. Do tej po- w NInA ser cztery lata spędził w podróży, ry powstało kilka wideoklipów W dniach 3-6 marca odbył się dążąc do prawdy o życiu Fryde- w Stanach Zjednoczonych, mię- Wajdart, czyli przegląd wybra- Kolejna filmowa ryka Chopina. Grób kompozyto- dzy innymi zrealizowany przez nych fabuł Andrzeja Wajdy po ekranizacja obrazu Jana ra w Paryżu pozostaje miejscem Chrisa Milka film dla U2, rekonstrukcji cyfrowej, m.in. We- Matejki pielgrzymek nie tylko meloma- czy Guya Shelmerdine’a dla sela, Ziemi obiecanej, Kroniki wy- 23 lutego w Wytwórni Filmów nów, a jego muzyka nadal wy- Muse. Teledysk do „Tiger in padków miłosnych czy Niewin- Dokumentalnych i Fabularnych pełnia sale koncertowe świata. a cocoon” jest jednocześnie jed- nych czarodziejów, mniej zna- w Warszawie ruszyły zdjęcia do Kim był człowiek, którego prze- ną z pierwszych na świecie nych dokumentów reżysera, filmowej inscenizacji obrazu „Za- rażały publiczne występy, któ- produkcji wykorzystujących a także multimedialna wystawa prowadzenie Chrześcijaństwa ry wyjechał ze swojej ojczyzny – techniki asynchronicznej jego rysunków i storyboardów. R.P. 965” (chrzest nastąpił w 966 Polski – do Paryża i nie dane mu rejestracji obrazu sferycznego Wydarzenia te złożyły się na ob- roku, ale Matejko zdecydował było powrócić? Kim był ten, któ- 3D i montażu przestrzennego chody jubileuszu 90. urodzin ar- się obok sceny przyjęcia chrztu ry rzadko koncertował, a pomi- rozwijanych przez firmę Circus tysty w Narodowym Instytucie przedstawić wprowadzenie za- mo złego stanu zdrowia skom- Digitalis. Sferyczny film 3D, lub Audiowizualnym. W programie chodniej cywilizacji na ziemie Po- ponował tak potężne i głębo- inaczej film VR 3D, po tegorocz- znalazł się też film o trofeach lan wraz z przybyciem księżnicz- kie dzieła? W filmie odpowiedzi nym festiwalu Sundance został filmowych Andrzeja Wajdy Ce- ki czeskiej Dobrawy, które na- starają się udzielić m.in. wybit- określony przez magazyn „Vari- gła i inne nagrody filmowe w re- stąpiło w 965 – stąd data „965” ni muzycy, jak: Lars Vogt, Daniel ety” mianem nowego medium żyserii Marka Brodzkiego, auto- w tytule dzieła). Ma to być film Barenboim, Ronald Brautigam filmowego. Podobnie jak w przy- biograficzny film Wajdy przepla- edukacyjny, który przeniesie wi- i Kevin Kenner. Na ekranie moż- padku coraz popularniejszych fil- tany wspomnieniami z dzieciń- dzów w świat obrazu mistrza Ja- na również zobaczyć i usłyszeć mów 360 stopni, oglądając je stwa Kredyt i debet, a także Bie- na. Wspomniana ekranizacja, wspaniałego polskiego piani-

94 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 VARIA

stę Janusza Olejniczaka oraz Or- kumenty i animacje do rywali- ratami fotograficznymi. W Gdyń- Przez ostatnie cztery lata była kiestrą XVIII Wieku pod kierun- zacji w dwóch konkursach: nie- skim Centrum Filmowym, siedzi- pełnomocnikiem dyrektora PISF kiem Fransa Brüggena. Usłyszy- zależnym oraz offowym. Do- bie Gdyńskiej Szkoły Filmowej, ds. Współpracy Międzynarodo- my także wypowiedzi jednego datkowo zgłoszone obrazy mo- ruszyła zbiórka, którą ze wzglę- wej. Bieżące prace wspomniane- z najwybitniejszych historyków gą wziąć udział w konkursie dów organizacyjnych podzielono go działu będzie od teraz nad- muzyki Jeremy’ego Siepman- OFF/On Line, w którym twórcy na dwa etapy. Filmy z lat 1926- zorowała obecna dyrektor PISF na. Narratorką filmu jest gwiaz- będą mogli wcześniej zaprezen- -1995 można zgłaszać do 31 ma- Magdalena Sroka. Jest też nowy da sceny i ekranu Juliet Steven- tować swoje filmy internautom, ja, natomiast na filmy z ostat- pełnomocnik dyrektora PISF kie- son, a fragmenty listów Chopina a oni zdecydują, jakie obrazy niej dekady, czyli z lat 1996-2016, rujący Działem Upowszechniania czyta David Dawson. Bohaterami znajdą się w programie konkur- realizatorzy czekają jesienią – od Kultury Filmowej i Promocji. An- poprzednich dokumentów z cy- sowym. Solanin wypełniony bę- 1 października do 15 grudnia. Ma- nę Sienkiewicz-Rogowską (obec- klu W poszukiwaniu… (In Search dzie niezależnymi produkcjami teriały można przekazywać oso- ną dyrektor Filmoteki Narodo- of…) byli: Wolfgang Amadeusz z Polski, Europy i świata. Poza biście albo przesyłać je pocztą wej) zastąpiła na tym stanowi- Mozart, Josef Haydn oraz Ludwig konkursami filmowymi odbędą lub kurierem. Ważne, aby w obu sku, pracująca wcześniej w tym van Beethoven. się liczne imprezy towarzyszące, przypadkach uzgodnić szczegó- dziale, Renata Pawłowska-Pyra. artystyczne oraz sportowe. Fe- ły z przedstawicielem GSF te- stiwal przyznaje również Mocne- lefonicznie lub pocztą elektro- go Solanina – nagrodę dla uzna- niczną. Filmy do projektu mo- Nabór na 20. MFF nych twórców bezkompromiso- gą zgłaszać tylko osoby pełno- Nabór do Gdyńskiej w Jihlavie wego kina. W poprzednich edy- letnie, będące autorami przeka- Szkoły Filmowej Międzynarodowy Festiwal Fil- cjach statuetką wyróżnieni zo- zywanych materiałów albo oso- Rozpoczęła się rekrutacja do mów Dokumentalnych w Jih- stali: Wojciech Smarzowski, Ma- by, które nie są ich autorami, ale Gdyńskiej Szkoły Filmowej, skła- lavie, w Czechach, którego 20. rek Koterski i Ryszard Bugajski. dysponują stosownymi prawa- dająca się z trzech etapów: do- edycja odbędzie się w dniach 25- mi majątkowymi. Spośród zgło- puszczenia do egzaminów -30 października, czeka na filmy. szonych materiałów, reżyser fil- wstępnych na podstawie zło- Dokumenty, które zostały wy- mu Jerzy Rados wybierze najbar- żonych dokumentów i prac, eg- produkowane w 2015 roku mo- „Gdynia, moje miasto”. dziej interesujące merytorycznie zaminu wstępnego oraz roz- gą być zgłaszane do konkursu Wielka zbiórka i artystycznie fragmenty. Orygi- mowy kwalifikacyjnej. Składa- do 30 kwietnia. W przypadku fil- materiałów filmowych nały wszystkich nośników wró- nie wniosków rekrutacyjnych po- mów wyprodukowanych w 2016 o Gdyni cą do swoich właścicieli, a ich au- trwa do 10 maja. W międzycza- termin ich zgłaszania upływa 30 Gdyńska Szkoła Filmowa, pra- torzy zostaną umieszczeni w na- sie, w dniach 20 i 27 kwietnia od- czerwca. Natomiast obrazy znaj- gnie zrealizować film dokumen- pisach tyłowych filmu. Premie- będą się konsultacje dla kandy- dujące się na etapie rough cut talny zmontowany z amator- ra filmu dokumentalnego „Gdy- datów w siedzibie GSF. Szcze- można zgłaszać do 31 lipca. Wię- skich materiałów nakręconych nia, moje miasto” odbędzie się gółowe informacje o pozosta- cej informacji o naborze oraz przez gdynian i miłośników mia- w 2017 roku. Honorowy patronat łych terminach, wymaganiach sekcjach w programie festiwalu sta. 90 lat temu, 10 lutego 1926 nad projektem sprawuje Prezy- dla kandydatów i przebiegu eg- znajduje się na stronie: www.do- roku Gdynia otrzymała prawa dent Gdyni – Wojciech Szczurek. zaminu dostępne są na stronie: kument-festival.com. miejskie. Od początku istnie- Reżyserem filmu i autorem pro- www.gsf.pl. nia miasta jego mieszkańcy mieli jektu jest Jerzy Rados, zastępca dostęp do kamery filmowej i re- dyrektora GSF, producent, reży- jestrowali codzienne życie. Ce- ser i fotograf. Autor cyklu doku- Zgłoś film na 8. Solanin lem projektu „Gdynia, moje mia- mentów „Arcydzieła mistrzów” Nabór na 16. Sopot Film Film Festival sto” jest realizacja montażowe- oraz niekonwencjonalnych kro- Festival Ruszył nabór filmów na 8. Sola- go filmu dokumentalnego, zło- nik: „Gdyńskiej Kroniki Filmowej” Do końca kwietnia, organizato- nin Film Festival, który odbędzie żonego z amatorskich obrazów, i „Kroniki Festiwalu Filmowego rzy 16. Międzynarodowego Fe- się w Nowej Soli w dniach 17-21 nakręconych kamerami 8 i 16 w Gdyni”. Twórca idei „Rodzinne- stiwalu Filmowego – Sopot sierpnia. Do 29 kwietnia ama- mm, kamerami wideo i cyfrowy- go Albumu Polaków”. Film Festival, który odbędzie się torzy oraz profesjonaliści mo- mi, a także zarejestrowane tele- w dniach 9-17 lipca, zapraszają gą przesyłać swoje fabuły, do- fonami komórkowymi oraz apa- do zgłaszania filmów do trzech konkursów: pełnometrażowych Zmiany na stanowiskach fabuł (pierwsze i drugie filmy), kierowniczych w PISF pełnometrażowych filmów do- W Polskim Instytucie Sztuki Fil- kumentalnych oraz konkursu dla mowej nastąpiły zmiany na sta- krótkich metraży World Shorts nowiskach kierowniczych. Iza- & Short Anima. Po raz pierwszy bela Kiszka-Hoflik została no- odbędzie się też konkurs prze- wym pełnomocnikiem dyrekto- znaczony dla pełnometrażowych ra PISF, kierującym Działem Pro- filmów dokumentalnych. Wpro- dukcji Filmowej i Rozwoju Pro- wadzenie nowej kompetycji na jektów Filmowych. Z Instytu- festiwalu jest wynikiem posze-

Fot. Film Festival Solanin tem związana jest od 2005 roku. rzenia jego formuły programo-

96 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 VARIA BOX OFFICE

wej. Konkurs filmów dokumen- ważniejszymi przedstawicielami talnych będzie korespondował światowego przemysłu filmowe- z pozostałymi sekcjami poświę- go. Kontynuując udaną inicjaty- Kalendarz imprez – kwiecień 2016 conymi tej dziedzinie filmowej – wę z 2015 roku, na kolejną edycję retrospektywie wybitnego doku- Pro Industry zaproszono młodych 4. Ogólnopolski Festiwal Polskiej Animacji O!PLA Planeta Singli mentalisty, w tym roku Werne- europejskich producentów ra Herzoga, oraz paśmie najlep- zainteresowanych współpracą 69 miejscowości w całej Polsce, 21 marca – 15 maja szych filmów dokumentalnych z Polską. Wezmą udział w cyklu www.polskaanimacja.pl sezonu 2015/2016. Oprócz te- spotkań z przedstawicielami pol- 13. Święto Niemego Kina go organizatorzy zapraszają do skiej branży filmowej (producen- Warszawa, 8-10 kwietnia przebojem polskich kin zgłaszania pełnometrażowych tami, reprezentantami domów obrazów fabularnych i dokumen- postprodukcyjnych i regionalnych www.iluzjon.fn.org.pl talnych do sekcji pozakonkurso- funduszy filmowych), a także 16. Tydzień Kina Hiszpańskiego Luty 2016 roku przeszedł do historii jako najlepszy wych: Spectrum 15/16 oraz Spec- spotkają się z uczestnikami spo- Warszawa, Gdańsk, Kraków, Poznań, Wrocław, trum: Muzyka, Moda i Sztu- tkań 1:1, by rozmawiać o poten- Katowice i Łódź, 7-21 kwietnia miesiąc dla branży kinowej w historii badań nad ka, w których na najlepszy film cjalnych i możliwych koproduk- www.manana.pl głosować będzie publiczność. cjach. Udziałem w tegorocznej Paweł Zwoliński rynkiem dystrybucyjnym. Więcej informacji na stronie: edycji są już zainteresowani m.in. 13. Węgiel International Student Film Festival www.sff.pl. młodzi producenci z Izraela oraz Katowice, 14-15 kwietnia studenci ostatniego roku produk- www.wegielfestiwal.us.edu.pl cji filmowej z Wiedeńskiej Szko- ły Filmowej. Off Camera 14. Festiwal Filmów Szkoły Filmowej w Łodzi Pro Industry 2016 „Łodzią po Wiśle” Warszawa, 15-16 kwietnia To wydarzenia adresowane do www.lodziapowisle.pl profesjonalistów związanych Medale Gloria Artis dla z polską i międzynarodową bran- twórców filmowych 22. Festiwal Filmowy Wiosna Filmów żą filmową, podczas którego fil- W dniu 3 marca sześciu wybit- Warszawa, 15-24 kwietnia kinach widzowie zakupili aż 6,346 mowcy mogą się spotkać, na- nych montażystów filmowych: www.wiosnafilmow.pl mln biletów, na co miało wpływ wiązać kontakty i podnieść swoje Agnieszka Bojanowska, Halina W kilka przebojowych produkcji, kwalifikacje, ucząc się od najlep- Prugar-Ketling, Jarosław Barzan, 11. Festiwal AfryKamera w tym przede wszystkim polskie. Najgoręt- szych specjalistów z całego świa- Cezary Grzesiuk, Ewa Różewicz Warszawa, Białystok, Gdańsk, Kraków, Poznań szym okresem dla kiniarzy jest od kilku sezo- ta. Wszystko to w swobodnej at- oraz Ewa Smal otrzymało Brązo- i Wrocław 16-24 kwietnia nów weekend w okolicy Walentynek, który mosferze Krakowa i Centrum Fe- we Medale Zasłużony Kulturze – www.afrykamera.pl sprzyja licznym wyprawom na filmy. To wła- stiwalowego w Kinie Pod Bara- Gloria Artis. Odznaczenia wrę- śnie w tym czasie kina szturmowała komedia nami od 4 do 6 maja. Przygoto- czył wicepremier, minister kul- 6. Festiwal Filmów Animowanych Animocje romantyczna Mitji Okorna, Planeta Singli. wując program Off Camera Pro tury i dziedzictwa narodowego Bydgoszcz, 18-24 kwietnia Obraz obejrzało w tych dniach 524 tys. osób. Industry, organizatorzy sięga- prof. Piotr Gliński. Natomiast ko- www.animocje.com Produkcja z udziałem Macieja Stuhra zapra- ją po sprawdzone pomysły z ta- lejne medale dla twórców filmo- cowała wówczas na drugi najbardziej zatło- 10. Międzynarodowy Festiwal Filmu Filozoficznego kich wydarzeń, jak European Film wych, przyznane na wniosek rek- czony weekend w polskich kinach w historii Market (Berlinale) czy Marché du tora Warszawskiej Szkoły Filmo- Kraków, 19-24 kwietnia notowań – sprzedano ponad 1,310 mln biletów. Film w Cannes, dodając do nich wej Janusza Majewskiego, zosta- www.festiwalfilmufilozoficznego.com To kolejny, po Listach do M., gigantyczny suk- Ewa Błaszczyk w filmie Planeta Singli, reż. Mitja Okorn własne pomysły. Wydarzenia ły wręczone 14 marca. W gronie 8. Festiwal Muzyki Filmowej Krzysztofa Komedy ces twórcy ze Słowenii. Do końca miesiąca, na Świat Fot. Hubert Komerski/Kino programu odwołują się nie tyl- laureatów znaleźli się reżyserzy: komedię wybrało się bowiem 1,588 mln osób, Warszawa, 23-24 kwietnia ko do tematów stricte polskich, Magdalena Łazarkiewicz i Sła- co oznacza, że jest to jak dotychczas najchęt- wał, ciekawostka, lepsze otwarcie niż Pla- Nie można nie wspomnieć o triumfatorze www.fmfkk.pl lecz także włączają filmowców womir Kryński, operator – An- niej oglądany film tego roku. neta Singli (241 tys. widzów) i w rezultacie, rozdania nagród Amerykańskiej Akademii w obieg dyskusji toczących się drzej Jarosław Jaroszewicz, mon- 30. Tarnowska Nagroda Filmowa – Festiwal Wybranych Jeśli chodzi o rodzime produkcje, ten sezon do końca omawianego okresu, zainteresował Filmowej. Zjawa w reżyserii Alejandra Gon- w Europie. W tym roku podjęte tażysta – Zbigniew Andrzej Ni- Polskich Filmów Fabularnych przyniósł już kilka przebojów. Obok wspo- 374 tys. osób. záleza Iñárritu odniosła sukces nie tylko na będą następujące tematy prze- ciński, aktorka Elżbieta Słoboda Tarnów, 24-30 kwietnia mnianej hitowej komedii, ogromne rzesze W weekend walentynkowy premierę miał tle artystycznym. Film z Leonardo DiCaprio wodnie: Mikrobudżet – „zrób film oraz fotografik i reżyser światła www.tarnowskanagrodafilmowa.pl widzów zainteresował najnowszy film Patryka także Deadpool Tima Millera. Ekranizacja w polskich kinach obejrzało do końca lutego za zero złotych” oraz Sprzedaż Prot Antoni Jarnuszkiewicz. Od- Vegi, Pitbull. Nowe porządki. Sensacyjna pro- komiksu Marvela z udziałem Ryana Rey- aż 585 tys. widzów. Jest to najlepszy rezultat i Marketing Międzynarodowy – znaczenia te wręczył artystom 18. Przegląd Filmowy Kino na Granicy dukcja z wyrastającym na gwiazdę Piotrem noldsa również odnotowała znakomity start, oscarowej produkcji w ostatnich latach. Internet Jako Narzędzie Promo- wiceminister kultury i dziedzic- Cieszyn, Czeski Cieszyn, 28 kwietnia – 3 maja Stramowskim, przyciągnęła do kin w lutym za sprawą celnej kampanii reklamowej. Film Tradycyjnie, znaczącą widownię kinową cji. Odbędzie się też cykl spotkań twa narodowego Jarosław Sellin. www.kinonagranicy.pl jeszcze 563 tys. osób, a od premiery w stycz- do końca lutego obejrzało aż 620 tys. osób, przyciągnęły animacje. Najważniejszą pod hasłem: Networking Brunch Magdalena Łazarkiewicz została niu – 1,250 mln! Niesamowity sukces, zważyw- co powoduje, że produkcja może się mierzyć z nich niewątpliwie okazał się kolejny film oraz Round Table Session. Korzy- uhonorowana Srebrnym Meda- 13. Festiwal Filmów – Spotkań Niezwykłych szy, że niemal kultowa już produkcja Vegi, popularnością z takimi bohaterami popkul- ze studia Disneya – Zwierzogród. Obraz stając z międzynarodowego wy- lem Zasłużony Kulturze – Gloria Sandomierz, 29 kwietnia – 3 maja Pitbull z 2005 roku, zgromadził przed srebr- tury, jak: Spiderman, Batman, czy Avengersi. zobaczyło do końca lutego ponad 650 tys. miaru festiwalu PKO Off Came- Artis, pozostali twórcy otrzymali www.festiwalniezwykly.pl nym ekranem jedynie 114 tys. osób. W ostatni Inną ciekawostką jest fakt, że Deadpool wraz widzów. Nieco w cieniu tej premiery, poka- ra organizatorzy zapraszają go- Medale Brązowe. weekend lutego premierę miała też kolejna z polską premierą wystartował na ponad 60 zywane były także filmy:Misiek w Nowym ści branżowych do udziału w ka- oprac. J.M. komedia romantyczna – 7 rzeczy, których nie najważniejszych rynkach globalnych – wszę- Jorku (430 tys. widzów) oraz Alvin i wiewiórki: meralnych spotkaniach z naj- oprac. J.M. wiecie o facetach – w reżyserii Kingi Lewiń- dzie okazał się być najbardziej kasową pro- Wielka wyprawa (323 tys. w lutym, a od stycz- skiej. Film z Alicją Bachledą-Curuś odnoto- dukcją, za wyjątkiem właśnie polskiego rynku. niowej premiery – 783 tys.).

98 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 99 BOX OFFICE LUTY 2016 – WSZYSTKIE FILMY

LP. TYTUŁ POLSKI TYTUŁ ORYGINALNY DYSTRYBUTOR KRAJ WPŁYWY WIDZOWIE WPŁYWY WIDZOWIE EKRANY DATA OD PREMIERY OD PREMIERY PREMIERY

1 PLANETA SINGLI PLANETA SINGLI KINO ŚWIAT Polska 30 028 320 1 588 583 30 829 523 1 630 719 319 05.02.2016

2 DEADPOOL DEADPOOL IMPERIAL USA/Kanada 12 497 925 620 393 12 497 925 620 393 126 12.02.2016 CINEPIX

3 ZWIERZOGRÓD ZOOTROPOLIS DISNEY USA 12 256 687 650 430 12 256 687 650 430 233 19.02.2016 POLSCY

4 PITBULL. NOWE PITBULL. NOWE VUE MOVIE Polska 11 736 269 563 376 25 272 964 1 250 352 277 22.01.2016 PORZĄDKI PORZĄDKI 5 MISIEK W NOWYM NORM OF THE NORTH KINO ŚWIAT Indie/USA 7 252 924 433 260 7 252 924 433 260 200 05.02.2016 FILMOWCY JORKU

6 7 RZECZY, KTÓRYCH 7 RZECZY, KTÓRYCH INTERFILM Polska 7 108 825 373 699 7 108 825 373 699 257 26.02.2016 NIE WIECIE NIE WIECIE O FACETACH O FACETACH

7 ZJAWA THE REVENANT IMPERIAL USA 6 986 549 352 511 11 731 105 585 366 136 29.01.2016 CINEPIX

8 ALVIN I WIEWIÓRKI: ALVIN AND THE IMPERIAL USA 5 385 205 323 502 13 274 610 783 063 171 22.01.2016 WIELKA WYPRAWA CHIPMUNKS: THE CINEPIX ROAD CHIP notacje 9 JAK TO ROBIĄ SINGLE HOW TO BE SINGLE WARNER USA 3 071 076 157 312 3 071 076 157 312 134 12.02.2016

10 GWIEZDNE WOJNY: STAR WARS: THE DISNEY USA 2 334 999 100 256 65 102 217 2 973 894 601 18.12.2015 PRZEBUDZENIE MOCY FORCE AWAKENS 98 658 779 5 163 322 archiwalne 11 AVE, CEZAR! HAIL, CAESAR! UIP Wlk. Brytania/ 1 691 630 84 345 1 691 630 84 345 119 19.02.2016 USA/Japonia

12 MOJE CÓRKI KROWY MOJE CÓRKI KROWY KINO ŚWIAT Polska 1 404 866 78 809 12 989 846 712 575 170 08.01.2016

13 SPOTLIGHT SPOTLIGHT UIP USA/Kanada 1 404 736 72 404 1 444 730 74 445 70 05.02.2016

14 NA GRANICY NA GRANICY KINO ŚWIAT Polska 1 394 769 73 280 1 394 769 73 280 150 19.02.2016

15 BOGOWIE EGIPTU GODS OF EGYPT MONOLITH USA/ 1 302 803 55 979 1 302 803 55 979 117 26.02.2016 Australia

16 CO TY WIESZ O SWOIM DIRTY GRANDPA MONOLITH USA 1 072 167 54 714 3 624 889 186 203 107 22.01.2016 DZIADKU?

17 ODLOTOWA PRZYGODA CAPTURE THE FLAG UIP Hiszpania 1 035 362 62 141 2 255 380 128 974 130 29.01.2016

18 NIENAWISTNA ÓSEMKA THE HATEFUL EIGHT FORUM FILM USA 964 978 48 305 7 573 020 384 328 161 15.01.2016

19 THE BOY THE BOY KINO ŚWIAT USA/Chiny/ 934 965 51 358 1 947 239 103 843 117 29.01.2016 Kanada

20 BARBIE: TAJNE BARBIE: SUPER UIP USA/Kanada 862 935 48 628 3 588 244 196 543 122 15.01.2016 AGENTKI AGENTS

12 069 211 629 963

TOP 20: 110 727 990 5 793 285

BOX OFFICE LUTY 2016 – FILMY POLSKIE WPŁYWY WIDZOWIE DATA LP. TYTUŁ DYSTRYBUTOR WPŁYWY WIDZOWIE OD PREMIERY OD PREMIERY Ekrany PREMIERY

1 PLANETA SINGLI KINO ŚWIAT 30 028 320 1 588 583 30 829 523 1 630 719 319 05.02.2016

2 PITBULL. NOWE PORZĄDKI VUE MOVIE 11 736 269 563 376 25 272 964 1 250 352 277 22.01.2016

3 7 RZECZY, KTÓRYCH NIE WIECIE O FACETACH INTERFILM 7 108 825 373 699 7 108 825 373 699 257 26.02.2016

4 MOJE CÓRKI KROWY KINO ŚWIAT 1 404 866 78 809 12 989 846 712 575 170 08.01.2016

5 NA GRANICY KINO ŚWIAT 1 394 769 73 280 1 394 769 73 280 150 19.02.2016

6 EXCENTRYCY, CZYLI PO SŁONECZNEJ STRONIE ULICY NEXT FILM 538 383 33 646 2 982 807 173 859 189 15.01.2016

7 SPRAWIEDLIWY MONOLITH 83 525 6 079 83 525 6 079 51 19.02.2016

8 CÓRKI DANCINGU KINO ŚWIAT 51 926 4 291 1 111 351 61 249 112 25.12.2015

9 SŁABA PŁEĆ? MONOLITH 41 314 3 044 6 972 912 369 118 178 01.01.2016

10 OBCE NIEBO NEXT FILM 29 073 2 855 2 557 198 149 082 176 16.10.2015

TOP 10: 52 417 270 2 727 662

100 MAGAZYN FILMOWY nr 56/kwiecień 2016 CMY CY MY CM K Y M C plakat_50_LAT_205x280_3mm.pdf 12016-01-1113:04:13

MAGAZYN FILMOWY 4 (56) / kwiecień 2016 Rekonstrukcje cyfrowe Rekonstrukcje TEMAT NUMERU uciekać przedzaszufladkowaniem JanuszMajewski WYWIAD

ISSN 2353-6357 WWW.SFP.ORG.PL 4 (56) / kwieceiń 2016