Ignacy Jan Paderewski (1860-1941) Polak, Europejczyk, Mąż Stanu, Artysta Autorzy Tekstów: Ignacy Jan Paderewski

Home , Helena Paderewska, Ignacy Jan Paderewski

Ignacy Jan Paderewski (1860-1941) Polak, Europejczyk, Mąż Stanu, Artysta Autorzy tekstów: Ignacy Jan Paderewski. Przypomnienie: Tadeusz Skoczek Ignacy Jan Paderewski (1860-1941) – Artysta i Polityk: Jan Engelgard Wybór fotografii i podpisy: Xymena Pilch-Nowakowska Bibligrafia selektywna: Tadeusz Skoczek Konsultacja naukowa: prof. dr hab. Marian M. Drozdowski, dr Janusz Gmitruk Redakcja techniczna: Marzena Milewska Projekt graficzny: Natalia Roszkowska Ignacy Jan Paderewski (1860-1941) Polak, Europejczyk, Mąż Stanu, Artysta

Tadeusza Skoczka Informator wystawy pod redakcją

Warszawa – Ziębice 2018 Ten Polak będzie oceniony przez historię nie tylko jako jeden z największych reprezentantów swojego narodu, ale również swojego stulecia Gabriel Hanotaux, francuski polityk i pisarz Ignacy Jan Paderewski. Przypomnienie

- - Ignacemu Janowi Paderewskiemu. Ponadto wy- szychW rokuPolaków 2010 – Ignacegoobchodziliśmy Jana Paderewskiego sto pięćdzie archiwalną i ikonograficzną poświęconą siątą rocznicę urodzin jednego z najwybitniej- Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum - Narodowegokorzystaliśmy w zbioryKrakowie, następujących Muzeum Uniwersytetu placówek: (1860-1941), a w roku 2011 siedemdzie siątą rocznicę Jego śmierci. Ten wybitny artysta, znany na całym świecie, podziwiany biografJagiellońskiego Ignacego Janaw Krakowie Paderewskiego i Biblioteki – prof. i wielbiony – był jednocześnie gorącym pol MarianNarodowej Marek w Warszawie.Drozdowski. Nad całością czuwał Wojciechaskim patriotą. Korfantego, Jest on, obok Józefa Macieja Piłsudskiego, Rataja Romana Dmowskiego, Ignacego Daszyńskiego, Polski, odzyskanej w 1918 roku. Wystawę po raz pierwszy pokazaliśmy- i Wincentego Witosa „ojcem” niepodległości 26 czerwca 2011 roku w Centrum Polskim Paderewskiego.w Brukseli, podczas Przy tej obchodów okazji dokonano poświęco tak- Mając to na uwadze i pragnąc uczcić tego- nych 70. rocznicy śmierci Ignacego Jana- wybitnego Polaka, Muzeum Niepodległości tejw Warszawie postaci odbiorcy zrealizowało polskiemu w 2011 i zagraniczne roku pro- że odsłonięcia tablicy pamiątkowej jemu po jekt „Paderewski”. Jego ideą było przybliżenie święconej – ufundowanej przez Fundację Willa „Ignacy Jan Paderewski (1860-1941) – Polak, Polonia z Lublina i Muzeum Niepodległości mu. Powstały trzy wersje wystawy planszowej Rzeczypospolitejw Warszawie. Ceremonii Polskiej wodsłonięcia Królestwie tablicy Belgii dokonali: Sławomir Czarlewski, Ambasador Europejczyk, Mąż Stanu i Artysta” – w języku- nionymiangielskim, placówkami ukraińskim muzealnymi i polskim. –Pracę Muzeum nad Zenonai burmistrz Lupiny. gminy Pod otwarciu Forest wystawyMagda de (w Galan,angiel- Romantyzmuwystawą prowadziliśmy w Opinogórze wspólnie oraz z zaprzyjaź Muzeum w towarzystwie dyrektora Centrum Polskiego-

skiej wersji językowej) zebrani w sali koncerto Łazienki Królewskie w Warszawie. Nieoceniona Kowalskiego.wej Centrum Polskiego mieli okazję wysłuchać była też pomoc Archiwum Akt Nowych recitalu młodego zdolnego pianisty Szymona w Warszawie, które posiada bogatą spuściznę 5 - - - W dniach 18-21 października 2011 wy Od tej chwili otrzymuję regularne informa stawę pokazywaliśmy także w Parlamencie cje o tym, że wystawa cieszy się ogromnym za- Europejskim w Brukseli. Było to możliwe dzięki interesowaniem wśród miejscowych Polaków, europosłom Polskiego Stronnictwa Ludowego: jak i Ukraińców. Pokazano ją już w wielu miej Jarosławowi Kalinowskiemu, Czesławowi iscach, gdzie pochowanow tym w Żytomierzu, oboje rodziców gdzie Ignacego znajduje Jana 100Siekierskiemu osób, w tym oraz polscy Andrzejowi europarlamentarzy Grzybowi.- Paderewskiego.się największe naAle Ukrainie najbardziej skupisko cieszy mniePolaków cie- Na uroczystość otwarcia przybyło ponad - ści (m.in. Lidia Geringer de Oedenberg, Jacek pły odbiór wystawy przez Ukraińców, którzy nie- Saryusz-Wolski i Marek Migalski) oraz deputo- tylko mogą prześledzić ważny fragment historii- wani z Niemiec, Belgii i Francji. Polski, lecz także zapoznać się z życiem swoje Szczególne znaczenie miała dla nas moż- go ziomka. Wszak Paderewski był synem tej zie liwość prezentacji wystawy na Ukrainie. mi – urodził się niedaleko Chmielnika – we wsi Mazowieckiego24 września 2011 „Dni roku, Mazowsza podczas na Podolu”,organi Kuryłówka. zowanych przez Samorząd Województwa Oddając do rąk ten informator, drukowany- Muzeum Krajoznawczym. Na uroczystym werni- w języku polskim i ukraińskim, mamy nadzieję- wystawę otwarto w Winnicy, w miejscowym na to, że będzie on wiernie towarzyszył wysta Janawie i przyczyniPaderewskiego. się do jeszcze Jestem większego przekonany, zain sażu obecni byli m.in.: ambasador RP na Ukrainie teresowania historią Polski i postacią Ignacego- RzeczypospolitejHenryk Litwin, PolskiejMarszałek w Winnicy Województwa Krzysztof - Mazowieckiego Adam Struzik, Konsul Generalny że to właśnie on jest uosobieniem tego, co do bre i wspólne w naszej, nieraz powikłanej, histo- Świderek, Prezes Stowarzyszenia Współpracy rii. Niech wystawa i ta publikacja dobrze służą Polska-Wschód Tadeusz Samborski, dyrektor idei dobrego sąsiedztwa między naszymi pań Wydziału Kultury i Dziedzictwa Narodowego stwami i narodami. Na zakończenie pragnę raz orazUrzędu prof. Miasta dr hab. Krakowa Zbigniew Stanisław Judycki, prorektorDziedzic, jeszcze serdecznie podziękować Konsulowi dyrektor Filharmonii Lubelskiej dr Jan Sęk Generalnemu RP w Winnicy Krzysztofowi iŚwiderkowi, zainteresowanie. polskiej społeczności na Ukrainie Wyższej Szkoły Humanistyczno-Przyrodniczej i naszym ukraińskim przyjaciołom za życzliwość w Sandomierzu.

2012 6 Od pierwszego wydania informatora wy- -

- Krajoznawczym,Wersja polsko-ukraińska podczas Dni organizowa Mazowsza stawa miała wiele międzynarodowych odsłon. na była w Winnickim Obwodowym Muzeum Z kronikarskiego obowiązku przytoczmy więk- szość z nich. Projekt powstał – jak już mówiono na Podolu (24 – 30 września 2011), – w 2011 roku. Miał trzy wersje językowe (pol- w Żytomierzu, w Obwodowej Naukowej- dzyską, angielskąinnymi wi polsko-ukraińską). Domu Polskim w Brukseli Bibliotece Publicznej im. O. Olżyca, podczas Wersja angielska prezentowana była mię IV Dni Kultury Polskiej na Ukrainie (14–18 paź dziernika 2011), Domu Polskim w Nowogrodzie (26 czerwca – 30 września 2011), Parlamencie Wołyńskim (2 marca – 3 kwietnia 2013), Europejskim w Brukseli (18–21 października Domu Polskim w Żytomierzu (10 września 2011), Konsulacie Polskim w Kolonii (3 stycznia – 10 listopada 2013), na Wydziale Historycznym – 20 maja 2012), Polskim Ośrodku Społeczno- Państwowego Uniwersytetu im. Iwana Franki Kulturalnym w Londynie (30 czerwca – 2 grudnia w ŻytomierzuDomu Polskim (11 listopadaw Berdyczowie – 10 grudnia (7 stycznia 2013), 2012), w Polskiej Misji Katolickiej Stella Plage we- w Gmachu Opery Lwowskiej (12 listopada 2015), Francji (1 stycznia – 30 maja 2012), w Muzeum Niepodległości w Warszawie podczas wieczo – 25 marca 2015), w Domu Polskim im. Rafała ru zorganizowanego przez Stowarzyszenie Górskiego w Koziatyniu (29 kwietnia – 2 czerwca Weteranów Armii Polskiej w USA pt. „Zawsze Konferencyjnej2016). „Pijalnia” w Polanicy Zdroju, pod- Anniechciałem Marii walczyć Anders, o Januszowi Polskę”, połączonegoKowalskiemu Wersja polskojęzyczna gościła w Sali z wręczeniem nagrody im. I. J. Paderewskiego czas sesji naukowej „Stanisław Kozicki – polityk, i Barbarze Wachowicz (14 października 2015), dyplomata, publicysta” (8 maja 2012), w Muzeum we Lwowie, podczas V Międzynarodowego Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie, Festiwalu „Odkrywamy Paderewskiego” przy okazji wykładu Jana Engelgarda „Rola (11–13 listopada 2016), w Lublinie podczas XIII- I. J. Paderewskiego w odzyskaniu niepodległości”- Międzynarodowego Sympozjum Biografistyki (12 listopada 2012), w Muzeum Niepodległości wPolonijnej Muzeum pt. Lubelskim „Rodacy na na światowej Zamku (14–15 pięcioli li- prof.w Warszawie M. M. Drozdowskiego przy okazji wieczoru pt. „ I.J. Paderewski poświęco nii. Polska kultura muzyczna na obczyźnie”, nego Ignacemu J. Paderewskiemu, z wykładem im. Józefa Wieniawskiego (16 listopada stopada 2015) oraz w Filharmonii Lubelskiej w opinii mu współczesnych” (8 listopada 2012), Gminnym Centrum Edukacyjno-Kulturalnym – 20 grudnia 2015). w Borku Strzelińskim (13–15 grudnia 2013), 7

oraz Muzeum Historii Polskiego Ruchu Muzeum Sprzętu Gospodarstwa Domowego- muzea mazowieckie: Muzeum Niepodległości w Ziębicach (8 listopada – 25 listopada 2013), Województwa Mazowieckiego, który w ten Zespole Szkół Publicznych w Borowie (22 grud Ludowego odpowiadając na apel Sejmiku nia 2013 – 7 stycznia 2014), Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej im. Emanuela Smołki sposób uczcił wybitne postaci w roku stulecia- w Opolu (31 stycznia – 3 marca 2014), Starostwie niepodległości. Powiatowym w Węgrowie, z okazji nadania Obchody tej rocznicy na Mazowszu rozpoczę- imienia I.J. Paderewskiego Sali Konferencyjnej liśmy już w ubiegłym roku. Zorganizowaliśmy (30 czerwca – 15 września 2014), Świdnickim cykl imprez edukacyjnych, których zwieńcze Ośrodku Kultury (29 kwietnia – 31 maja 2015), niem była nasza wystawa stała pt. „Polonia Muzeum Małego Miasta w Bieżuniu (3 września RomantyzmuRestituta”, przeniesiona, w Opinogórze. w związku Uroczyste z remontem otwar- 2015 – 8 stycznia 2016), Senacie RP (15–30 siedziby Muzeum Niepodległości, do Muzeum czerwca 2016), podczas 71. Międzynarodowego - Festiwalu Chopinowskiego w Dusznikach Zdroju- cie nastąpiło 12 listopada 2017. Kolejną naszą (5–13 sierpnia 2016), w Muzeum Kazimierza Narodowegowystawę stałą; Banku „Z OrłemPolskiego Białym w Krakowie, przez wie ini- Pułaskiego w Warce (19 października – 20 listo- ki” przenieśliśmy do dawnej sali operacyjnej pada 2016). pierwszy tom albumu „Polonia Restituta Dużym zainteresowaniem cieszyła się wy- cjując powstanie tam izby muzealnej. Wydaliśmy stawa zorganizowana przez Centrum Kultury (w serii „Wielcy Polacy”, w której uprzednio Wilanów (6 listopada – 20 grudnia 2017). W ko 1914–1919” oraz album „Józef Piłsudski„ lejnych miesiącach ekspozyjcę zorganizowano w Instytucie Pamięci Narodowej w Katowicach ukazały się „Jan Paweł II” i „Mikołaj Kopernik”). (1 marca – 30 kwietnia 2018) oraz w Domu Wydaliśmy też sześciotomową serię publikacji Kultury w Płońsku (7 maja – 7 czerwca 2018). pn. „Twórcy Państwowości Polskiej”, w której W czerwcu roku 2018 prezentujemy po raz Korfantego,przedstawiliśmy Ignacego eseje o Jana działalności Paderewskiego, Ignacego kolejny wystawę w Muzeum Niepodległości, Daszyńskiego, Romana Dmowskiego, Wojciecha tym razem w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. Towarzyszy ona konferencji naukowej „Ignacy- Józefa Piłsudskiego i Wincentego Witosa. Jan Paderewski” organizowanej pod hasłem Każdy tom miał jednolitą oprawę graficzna- „Niepodległość-dziedzictwo-pamięć”. Cykl kon oraz był zakończony wypisami z dokumentów ferencji poświęconych Ojcom Odnowicielom i wystąpień. W przygotowaniu publikacja po Rzeczpospolitej Polskiej zorganizowały dwa święcona Maciejowi Ratajowi. W roku 2018 8 zaprezentujemy poszerzone wznowienie tych - Wspólnie z Muzeum Historii Polskiego (25 kwietnia 2018), Józefowi Piłsudskiemu- książek. (14 maja 2018). Przed nami sesja przedstawiają- ca rolę Ignacego Jana Paderewskiego we wskrze wRuchu koncepcjach Ludowego ruchu zorganizowaliśmy socjalistycznego, w ludowe Sejmie- szaniu Polski (21 czerwca 218) oraz plano RP konferencje naukowe: „Pomysł na Polskę wana na jesień 2018 konferencja poświęcona Ignacemu Daszyńskiemu. Wszystkie wystąpienia- go i narodowo-demokratycznego” (29 stycznia będą wydane w naukowym opracowaniu. 2018), „Maciej Rataj. Marszałek Sejmu II RP” W przyszłości może się uda pozyskać środ (20 lutego 2018). Wspólnie z Polskim ki na wystawy poświęcone wszystkim Ojcom Towarzystwem Historycznym, MHPRL oraz Państwowości Polskiej. - AkademiiPAN; zorganizowaliśmy Nauk pn. „Rola wieczór Wincentego w Sali Niebawem nasza wystawa powędruje Kościuszkowskiej Instytutu Historii Polskiej do urzędów miejskich w Sochaczewie (2–30 lip - ca 2018) oraz w Toruniu (1–31 sierpnia 2018). Witosa w dziejach Polski” (12 lutego 2018). Na wrzesień ekspozycje zamówił Ośrodek Zaprezentowano też w tej szacownej instytu- Kultury w Obornikach, później Ośrodek Kultury cji wszystkie tomy wspomnianej serii „Twórcy- w NarodowymStasiomicach, Banku biblioteka Polskim, w Żabiej w jego Woli siedzibie oraz Państwowości Polskiej”. W ramach tematu ba- w Samoborcu. Rok zakończymy ekspozycją dawczego przygotowaliśmy dwa referaty wygło - szone na konferencji „Strażacy ochotnicy w wal głównej w Warszawie. ce o niepodległość”, jaka odbyła się 19 kwietnia Można już zamawiać wystawę na rok nastep 2018 w Sejmie RP. - ny. Administracją zajmuje się firma „Wersus- W cyklu pod przywołaną wyżej nazwą 881,Nauka” [email protected]. Lenka Wicchowskiego: ul. Grabiszyńska „Niepodległość-dziedzictwo-pamięć” wy 214, 53-235 Wrocław, tel. 74 819 12 77; 607 138 słuchaliśmy już referatów na konferencjach poświęconych Romanowi Dmowskiemu Tadeusz Skoczek2018

9 Odznaka Ignacy Paderewski, Stanisław Popławski,

MN E12167 Ignacy Jan Paderewski (1860-1941) – Artysta i Polityk

- - „Początek mego życia był zupełnie zwy dostrzegł muzyczne zainteresowania syna, gry kły. Urodziłem się bardzo dawno temu w ma na fortepianie uczył się w domu, już w wieku łej wiosce na Podolu, które już dziś do Polski 12 lat koncertował w Zasławiu i Ostrogu. nie należy, ale ongi wchodziło w skład ziem W Kijowie wysłuchał po raz pierwszy opery dawnej Rzeczypospolitej. Wieś ta nazywała się i koncertu symfonicznego. W 1872 roku ojciec Kuryłówka. Było to jedno z najcudowniejszych wysłał go do Warszawy, a już rok później młody miejsc na świecie” – tak Ignacy Jan Paderewski Ignacy zaczął naukę w Instytucie Muzycznym.- pisał w swoich „Pamiętnikach”. Powstały one- Jego talent początkowo nie wydawał się aż tak pod koniec życia i przebija z nich sentyment wielki. Jeden z nauczycieli doszedł do przeko do rodzinnych stron. Obrazy z dzieciństwa wry- nania, że młody Paderewski nie ma zadatków ły się w pamięć Paderewskiego bardzo mocno, na dobrego pianistę. Jednak inni dostrzegli jego synchoć Jana po wyjeździe Paderewskiego z Podola i Polikseny już nigdy z tuNowickich nie wró pasję i pracowitość. Był wśród nich Apolinary cił. Nikt nie mógł przewidzieć, że mały chłopiec,- Kątski. - szych i najbardziej uwielbianych artystów swojej Po ukończeniu Instytutu Muzycznego (1878 r.) – podbije świat, stanie się jednym z najsłynniej- młody Paderewski zaczął koncertować, ale dro dzonej Polski. ga do sławy była jeszcze długa. Przełomowe epoki, wreszcie będzie premierem rządu odro znaczenie miał wyjazd do Wiednia i nauka u Teodora Leszetyckiego, który potrafił dostrzec Na Podolu mały Ignacy przeżył powstanie- w młodym artyście wielki potencjał twórczy. 1863 roku, ostatni zryw dawnej Rzeczpospolitej To on powie o swoim uczniu: „Paderewski szlacheckiej przeciwko Rosji. Przeżył najście ko to chluba moja, będzie on genialnym artystą- zaków na dom ojca, który został aresztowany- do końca życia, gdyż ma charakter, gdyż poza- za pomoc udzielaną powstańcom. Ale szybko- szypracą sukces umiał w nie Wiedniu, widzieć, ale nie prawdziwy znać innych triumf ce przyszły spokojniejsze czasy, lata nauki w szko lów”. W 1887 roku Paderewski odniósł pierw- le, beztroskich zabaw i podróży. Matka zmar ła już w kilka miesięcy po urodzeniu Ignacego, miał miejsce rok później w Paryżu – uzna wychowaniem zajmował się ojciec. Szybko ny został za objawienie, jego gra i osobowość 11 - - - elektryzowały publiczność, zwłaszcza kobie wówczas najdynamiczniej rozwijającym się –cą. Brukseli, Z dnia na Antwerpii,dzień młody Budapesztu,Polak stał się gwiazPragi, państwem na świecie, krajem o nieograniczo- dą, posypały się zaproszenia z całej Europy- nych możliwościach. Dzięki zarobionym tutaj - pieniądzom Paderewski mógł nabyć kilka ma Petersburga, Londynu. Na jego koncerty zaczę jątków i domów, w tym zakupioną w 1898 roku ła przychodzić coraz bardziej znacząca publicz posiadłość w Riond-Bosson w Szwajcarii, gdzie ność, stawał się modny. W 1891 roku zagrał- mieszkał aż do wybuchu II wojny światowej.- degow Windsorze artysty. przed Prawdziwym królową Wiktorią. wyzwaniem Nie zapomniał też o schorwanym ojcu, któremu Podbój Europy nie zadowolił ambicji mło którzykupił dworek przybywali w Żytomierzu. tutaj w nadziei W Ameryce na lepsze nawią ju- zał też bliższe kontakty z miejscowymi Polakami, była Ameryka. Wybrał się tam w 1891 roku- - i choć nie od razu odniósł sukces, to właśnie tro. Sława, jaką cieszył się Paderewski wśród- w Stanach Zjednoczonych uwielbiano go najbar Amerykanów, pozwoliła Polakom na podniesie dziej. Koncertował tutaj w latach 1891/1892, nie głowy, mogli poczuć się dumni z racji swo 1892/1893, 1895/1896, 1899/1900, 1902, jego pochodzenia. Przyszedł też czas na sprawy- 1905, 1907/1908, 1909, 1911 i 1912. Ameryka- osobiste. Pierwsze małżeństwo Paderewskiego była krajem, który fascynował Paderewskiego, z Antoniną Korsak (1880 rok) – nie było szczęśli zdobywał tutaj dla muzyki zupełnie nową pu we. Żona umarła już dziewięć miesięcy po ślubie.- bliczność, mniej wyrobioną niż w Europie, Owocem tego małżeństwa był syn Alfred (1880- ale entuzjastyczną i żywiołową. Znajomości,- 1901), dotknięty nieuleczalną chorobą i poru- jakie zawarł w tym czasie w Stanach- szający się wyłącznie na wózku inwalidzkim. ce.Zjednoczonych Mówili o nim bardzo i podziwiali mu się przydały go nie tylko póź 31 maja 1899 roku Paderewski ożenił się po- niej. A były to znajomości bardzo znaczą- nownie – tym razem jego wybranką była Helena - z Rosenów, nosząca także nazwisko po pierw- melomani, ale i prezydenci. William Taft, prezy- szym mężu – Górska. Aż do swojej śmierci dent USA w latach 1909-1913, wyraził taką opi w 1934 roku Helena Paderewska była nieustan- nię: „Uważam, że ten geniusz muzyczny obdarzo nie przy mężu. Zapewniła mu spokój i opiekę, ny jest najwyższym poetyckim poczuciem. Kto ale – jak podkreślają i pamiętnikarze, i history- słyszy grę Paderewskiego, ten zrozumie duszę cy – w pewnym sensie zdominowała męża. Nie tego wielkiego i podziwu godnego człowieka”. była lubiana przez otoczenie, wielu ludzi uwa Amerykańskie sukcesy dały mu nie tylko żało, że jej władcza natura szkodzi Ignacemu. sławę, ale i fortunę. Stany Zjednoczone były On sam wszakże nie podzielał tych opinii, a jego

12 - go kryzysu. - związek z Heleną nigdy nie przeżywał poważne Ojczyzny uznają Niemcy. Symbolika Grunwaldu była jednoznaczna – siły Słowiańszczyzny prze Ignacy Jan Paderewski osiągnął bogactwo ciwko siłom germańskim. Nic więc dziwnego, i sławę w wieku lat 30-35. Mógł zajmować się wtedyże Paderewski Roman Dmowski, znalazł się przywódca w orbicie politycznejNarodowej wyłącznie muzyką, koncertami i pomnażaniem obozu antyniemieckiego, na czele którego stał majątku. Wybrał jednak inną drogę. Nigdy nie- zapomniał o swojej Ojczyźnie – o Polsce. Serce Demokracji. To razem z nim Paderewski będzie dyktowało mu podjęcie aktywności na sce- podczas wojny światowej w latach 1914-1918- nie politycznej. Pierwszym, ale jakże ważnym współpracował na rzecz odzyskania przez Polskę- i znaczącym wydarzeniem w politycznej ka- niepodległości. Obaj znajdą się na samym szczy rierze Paderewskiego było ufundowanie- Europy.cie – w Wersalu podpiszą 28 czerwca 1919 trak i odsłonięcie w Krakowie pomnika króla pol tatDmowski pokojowy, i przywracającyPaderewski byli Polskę przekonani, na mapę skiego Władysława Jagiełły, zwanego także po- - czasmnikiem której grunwaldzkim. zjednoczone W armie: toku 1910 polska, przypadała litew- - 500. rocznica bitwy pod Grunwaldem, pod że w wojnie światowej należy stanąć po stro nie państw Ententy (Francji, Anglii, Rosji, po ska i ruska – pobiły siły Zakonu Krzyżackiego. tem także USA) przeciwko Niemcom i Austrii. Było to jedno z największych zwycięstw Polski- Atutem w tej grze była sława, jaką cieszył w jej historii. Legenda Grunwaldu żyła wśród się Paderewski w Stanach Zjednoczonych- milionów Polaków, przypominając im o daw i liczne znajomości, jakie dzięki temu posiadał.- nej wielkości i sławie. Paderewski sfinansował- szegoWdecydującym spotkania momenciePaderewskiego wojny z prezydentem to te znajo ciabudowę – 15 lipcapomnika 1910 i rokuwygłosił w Krakowie. swoją pierwszą Na uro- mości odegrały rolę wręcz kluczową. Do pierw wielką mowę polityczną podczas jego odsłonię - USA Woodrow Wilsonem doszło w roku 1916.- czystośćZjednoczonych. przybyły Nazwisko dziesiątki Paderewskiego tysięcy Polaków po raz 8 stycznia 1918 roku prezydent Wilson ogło ze wszystkich zaborów, a także ze Stanów- sił słynne 14 punktów będących planem po - koju w Europie. Dla Polaków najważniejszy- pierwszy zaistniało nie tylko w świecie mu- był punkt XIII: - zyki, lecz także polityki. Manifestacja patrio „Powinno zostać stworzone niepodległe pań tyczna w Krakowie miała wyraźny akcent bie stwo polskie, obejmujące terytoria zamiesz żący – pokazywała, że Polacy w zbliżającej się kane przez ludność niezaprzeczalnie polską wojnie za głównego wroga odrodzenia swojej i któremu musi zostać zapewniony wolny dostęp

13 - - do morza; niepodległość polityczna, gospodar rządowi jedności narodowej (od stycznia 1919 cza oraz integralność terytoriów zamieszkanych roku). Musiał te obowiązki dzielić z obowiąz przez tę ludność będą zagwarantowane przez- kami delegata Polski na konferencję pokojową konwencjęcesem Paderewskiego międzynarodową”. – historycy to jemu w Paryżu, gdzie rozstrzygała się batalia o granice Deklaracja ta była wielkim osobistym suk zachodnie państwa polskiego. Misję tę wypełnił do końca, choć przysparzała mu coraz więcej- przypisują decydujący wpływ na taki właśnie trosk i rozczarowań. Polityka krajowa okazała kształt XIII punktu. Stawał się szybko już nie- się brutalna, a Paderewski, który nie miał wła cytylko narodów, wybitnym które wirtuozem, tak samo jaklecz Polacy także walczymężem- snego zaplecza politycznego – stał się jej ofiarą.- stanu. O jego względy zabiegać zaczęli polity Pod koniec 1919 roku ustąpił ze stanowiska politycznego.premiera. Jego zasługi doceniono dopiero po ja li o odbudowę swoich niepodległych państw. kimś czasie, kiedy wycofał się z czynnego życia Jednym z nich był Tomasz Masaryk, przyszły prezydent Czechosłowacji. W jednym z listów- Ostatnie dwadzieścia lat życia Ignacego Jana do Paderewskiego zawarł on słynne zdanie: „Nie Paderewskiego, które spędził w Szwajcarii,- będzie wolnych Czech bez wolnej Polski, i nie bę- nie były dla Mistrza szczęśliwe. Koncertował dzie wolnej Polski bez wolnych Czech”. coraz rzadziej, był zatroskany sytuacją politycz Koniec wojny otwierał przed wieloma naro ną w Polsce po zamachu stanu w 1926, kiedy- dami bramę do niepodległości. Przed Polakami Józef Piłsudski przejął władzę przy pomocy siły, także. W tych decydujących miesiącach dane- w 1934 roku umarła żona Helena. Jednak na- było Paderewskiemu odegrać rolę szczególną.- dal był uwielbiany przez publiczność na całym- Pod koniec 1918 roku zdecydował się powró świecie. Jego koncertu w Nowym Jorku, w słyn cić do Kraju, gdzie po odejściu Niemców two- nej Madison Sqare Garden (1932 rok), wysłu ciwstawnerzyła się nowa obozy władza polityczne z Józefem – obóz Dmowskiego Piłsudskim chało 16.000 widzów, głównie bezrobotnych. na czele. Paderewski miał pogodzić dwa prze- Ostatniego koncertu, nadawanego na żywo- przez stację NBC (1940 rok) – słuchało- i Piłsudskiego. Jego przyjazd do Polski był wiel- 50 mln ludzi. W tych latach dokonał jeszcze jed kim triumfem, od Poznania po Warszawę witały nej wielkiej rzeczy – zakończył prace nad wy go tysiące ludzi, przyjmowany był jak najwięk daniem dzieł wszystkich Fryderyka Chopina. szy bohater, na miarę króla Jana Sobieskiego wNie 1947 dane roku. mu było ujrzeć efektów swojej pracy czy księcia Józefa Poniatowskiego. Wziął – dzieła opublikowano już po jego śmierci, na siebie wielki ciężar, jakim było przewodzenie 14 - polonijne.” Ostatnia misja Mistrza zaczęła się we wrze Szli weterani wojsk polskich i liczne organizacje śniu 1939 roku, po wybuchu II wojny światowej. - naPolska czele znowu Rady wezwała Narodowej go do Rzeczypospolitejczynu. Poparł rząd drze.Do Ojczyzny powrócił dopiero 29 czerwca emigracyjny gen. Władysława Sikorskiego. Stanął 1992 roku. Spoczął w warszawskiej archikate - Polskiej, będącej polskim przedstawicielstwem Trudno ocenić życie i dzieło Ignacego Jana politycznym na emigracji. W 1940 roku wyjechał Paderewskiego w jednym zdaniu. Chyba najbliż Pochowanodo USA, gdzie go zabiegałz wielkimi o pożyczkihonorami dla na cmentapolskiej- szy prawdy był francuski polityk i pisarz, Gabriel rzuarmii. Arlington Umarł 29w stanieczerwca Wirginia. 1941 w Nowym Jorku. Hanotaux, który na początku XX wieku wyraził następującą opinię: „Ten Polak będzie oceniony swojegoprzez historię stulecia”. nie tylko jako jeden największych Zjednoczonych,„Pogrzeb zgromadził piechota nieprzebranemorska i marynarze. tłumy. reprezentantów swojego narodu, ale również W kondukcie szła piechota i kawaleria Stanów Jan Engelgard

15 Józef Aumiller, Plakieta Ignacy Paderewski,

MN E12532

16 Bibliografia selektywna

• Archiwum polityczne Ignacego Paderewskiego, t. 1-6: (red.), Prezydenci i premierzy Drugiej • Rzeczypospolitej,Chojnowski Andrzej, Wrocław Wróbel Piotr t. I: 1890‑1918 Polak w • Szwajcarii. Programy i głosy prasy1992. o koncertach t. II: 1919‑21, , oprac. W. Stankiewicz, A. Piber, Wrocław 1973, • I.J.Dąbrowski Paderewskiego Krzysztof, 1889 - 1938Wielki, Warszawa t. III: 1921‑34, oprac. W. Stankiewicz, A. Piber, Wrocław 1974, Drozdowski Marian Marek, Ignacy Jan t. IV: 1935‑40, oprac. H. Janowska i C. Madajczyk, Paderewski:2001. zarys biografii politycznej, Wrocław 1974, • t. V: 1909-1941oprac. T. Jędruszczak i A. Leinwand, WrocławM.M. Drozdowski 1974, (red. naukowy), K. Janczewska- [w j. ang.: Ignacy Jan Paderewski. An Outline of , wybór i oprac. A.G. Dąbrowski, WarszawaPolitical Biography 1979; wyd., Warsaw 3 popr. 1981]. i rozszerz. 1986 Drozdowski Marian Marek, Piber Sołomko, M. Perkowska-Waszek, X. Pilch, Warszawa t. VI: 1915-1941, Andrzej (red.), Ignacy Jan Paderewski. Myśli Drozdowski2001, (red. naukowy), M. Perkowska-Waszek, oprac. A.G. Dąbrowski, M.M. • o Polsce i Polonii Drozdowski Marian Marek, Pilch- X. Pilch, Warszawa 2007. , Paris 1992. Władysław Sikorski, -Nowakowska - • Ignacy Paderewski, Lublin 1988. cowanie), Ignacy Jan Paderewski – art‑ Xymena (wybór i opra • Bloch Czesław (red.), Polityka-biografia- ysta, społecznik, polityk – w opiniach jemu przywództwo: socjologiczne studium przy‑ współczesnych. Antologia tekstów historyc‑ • wódczejBokszańska kariery Grażyna, Ignacego Jana Paderewskiego, znych i literackich dla uczczenia 150. rocznicy urodzin wielkiego Polaka

, t. 1-2, Warszawa Łódź 1993. Ignacy Jan Paderewski. Drozdowski Marian Marek, Ignacy Jan 2012. • TwórcaBrodniewicz w świecie Teresa, kultury Kostrzewska Hanna, Paderewski. Współtwórca Niepodległej, [w:] Tatarska Janina (red.), • seria wydawnicza Twórcy państwowości , Poznań 2001. 17 polskiej Kosicka Aleksandra, Gabinet Paderewskiego, 16 I 1919 - 9 XII 1919 , [w:] Gabinety Drugiej , pod redakcją Tadeusza Skoczka, • Rzeczypospolitej DrozdowskiWarszawa 2017. Marian Marek, Budowniczowie • II Rzeczypospolitej, Kozubek Lidia, Opera, red. „Manru” Janusz IgnacegoFaryś, Janusz Jana • Paderewskiego,Pajewski, Szczecin-Poznań 1991. pod redakcją AntoniegoIgnacy • Kraków Ignacemu J. Paderewskiemu. JanDragana Paderewski, i Tadeusza mała Skoczka, kronika Warszawa życia pianisty 2018. i Album w 90. rocznicę Katowice odsłonięcia 1993, 2001. pomnika • kompozytoraDulęba Władysław, Sokołowska Zofia, - Grunwaldzkiego i 140. rocznicę urodzin fun‑ one pt. Paderewski, Kraków 1976 (wersja datora ang. Kraków 1979., Kraków 1960, wyd. 2 zmieni Fundator pomnika (cz. I: Małgorzata Perkowska-Waszek, grunwaldzkiego, [w:] Niepospolici ludzie w Lisiakcz. II: Iwona Henryk, Fischer, Paderewski. Piotr Boroń), Od Kuryłówki Kraków • dniuGrzymała- swoim Siedlecki powszednim Adam,, Kraków 1974. 2000po Arlington, Halny Roman, Ignacy Paderewski. Mistrz • tonów Warsztat kompozytorski,Poznań 1992. wykonawst‑ • Ignacy Jan Paderewski. Dzieje • Marchwicawo i koncepcje Wojciech, polityczne Sitarz IgnacegoAndrzej (red.), Jana wielkiego, Warszawa Polaka 1935.i wielkiego Europejczyka, Paderewskiego. Materiały z sesji naukowej, • LondynHalski Czesław 1964. , Kraków 3-6 maja 1991, Kraków 1991. Hoskins Janina, Ignacy Jan Paderewski. 1860- Ignacy Jan Paderewski, 1941. A Biographical Sketch and a Selective • List of Reading Materials • Opieński Henryk,Ignacy Jan Paderewski i odbu‑ Washington 1984. Warszawadowa Polski 1928, (wyd. 2) Kraków 1960. , LibraryAntologia of Congress, polskiej • Orłowski Józef, Helena Paderewska: krytyki muzycznej XIX i XX wieku (do roku na 15-lecie ,jej Chicago pracy 1939-1940,narodowej i t. społecznej 1-2. • 1939)Jarociński, Kraków Stefan 1955. (red.) , • 1914Orłowski-1929 Józef, Ignacy Jan Paderewski: Paderewski Ignacy Jan, Pamiętniki Antologia , Chicago 1929. • Jasieński Jerzy, Paderewski, New York • , spisała 1956. , Poznań 1996. PaderewskiMary Lawton, tłum. Ignacy Wanda Jan, Lisowska, Pamiętniki Teresa • Kellogg Charlotte, Ignacy Paderewski, 1912Mogilnicka,-1932 Kraków 1972 [wyd. 6 1986]. Warszawa 1948. • • Kędra Władysław, , spisała Mary Lawton, przekład i 18 wstęp Andrzej Piber, Kraków 1992. Diariusz koncertowy Profesor Alicji Jarzębskiej Ignacego Jana Paderewskiego, Kraków 1990. • Perkowska Małgorzata, , red. Małgorzata Woźna-Stankiewicz, AndrzejI.J. Sitarz, Paderewski Kraków, Ignacy Jan Paderewski. Dzieła wszystkie, red., 2011. • Kraków:Perkowska-Waszek Musica Iagellonica, Małgorzata 1997- (red), • PrzybylskiPopielówna Henryk, Stanisława, Paderewski. Między muzykąTarnów a1919. polityką t. I: Utwory fortepianowe op. 1-6, 8-9, red. tomu • Dom w Ojczyźnie, , Katowice 1992. • Pulit Franciszek, t.Bożena II: Utwory Lewandowska, fortepianowe op.Małgorzata 10-12, 14- 16Perkowska-, red. tomu Waszek (2002), (wyd. 3 poszerzone) TarnówTajemnica – Kąśna Dolnatesta‑ t. III: Utwory fortepianowe op. 21, 23, red. tomu 2001.mentu Paderewskiego Aleksandra Patalas (2002), • Pourtales Giron Simone, t. IV: Utwory fortepianowe bez numeracji opu‑ 1996. , tłum. Hanna Olędzka, Alicja Jarzębska (1999), sowej Renata Opęchowska, Elżbieta Reis, Kraków t. V: Utwory kameralne, red. tomu Barbara Między romantyzmem , red. tomu Andrzej Sitarz (1997), a modernizmem: twórczość kompozytorska t. VI: Pieśni • RabaIgnacego Bogusław, Jana Paderewskiego , „Musicologica Krzemień-Kołpanowicz (2002), t. VIII: Fantazja, red. polska tomu naMałgorzata tematy własne Perkowska- op. 19, Waszek (2002), Uwertura; Suita, red. tomu Wojciech IgnacyWratislaviensia” Jan Paderewski. t. 5, Wrocław Zarys charakterystyki 2010. , M.red. Marchwica tomu Małgorzata (1997). Perkowska-Waszek (2002), • Lwów,Rossowski Warszawa Stanisław, 1911. Opieński Henryk, t. X: I.J. Paderewski. Życie Ignacy Jan i działalność Paderewski o sobie. Zarys biografii wzboga‑ • Sidorowicz Bogusław, Helena • conyPerkowska-Waszek listami Małgorzata, Paderewska:, Poznań Wspomnienia 1924. 1910-1920, Piber Andrzej, Droga do sławy. Ignacy • Siekierski Maciej (opracowanie), Paderewski , wKąśna latach Dolna, 1860 Tarnów,-1902, Warszawa 2004. Pomnik Grunwaldzki • wWarszawa Krakowie 2015. 1910-1976, Kraków 1976. Ignacy Jan Paderewski • WalkiewiczUrbańczyk Andrzej,Leon , Ignacy Jan Paderewski, 1982.— siła indywidualności. Dyskografia nagrań • Piekoszewskii refleksje nad Michał,grą pianisty ,[ w:] Muzyka jest • Ignacy Paderewski, zawsze współczesna. Studia dedykowane Chicago 1935. • Wapiński Roman, Wrocław 1999. 19 Paderewski (album), Kraków Towarzystwa Muzyki Polskiej im. Ignacego 1991. Jana Paderewskiego w Warszawie, wybór • WeberWieniec Bożena, Grunwaldzki z 1910 r. Wydawnictwo historyczne i pamiątkowe, Kraków 1910 Zamoyski Adam, Paderewski, tekstówWeber iJan, ilustracji Paderewski Kazimierz iRoman jego płyty.Czekaj DyskografiaHaag, Bazylea-Kraków-Warszawa, w: I.J. Paderewski 1860 2010.-1941. • Z panteonu wielkich Polaków: New Ignacy York 1982; Jan • Katalog wystawy w 125-lecie urodzin, Zamek Paderewski.[wyd. pol. Warszawa Album 1992. Międzynarodowego Królewski, Warszawa 1985.

20 Katalog

Ignacy J. Paderewski przemawia z okna hoteluJan Bazar Styka, w Poznaniu,

MN M. 360

Dzieciństwo i edukacja

Kuryłówka

W drugiej połowie XIX wieku ziemie dawnej Polski znajdowały się pod panowaniem trzech mocarstw: Niemiec, Rosji i Austrii. Czerwoną kropką zaznaczono miejsce urodzin Mistrza.

23 Ignaś w wieku 3 lat.

Rodzice Ignacego – Jan i Poliksena z domu Nowicka z córką Antoniną.

24 Napoleon Orda, Kuryłówka wówczas w granicach Imperium Rosyjskiego (zbiory Muzeum Narodowego w Krakowie). – miejscowość rodzinna Paderewskiego niedaleko Kijowa,

25 Budynek Instytutu Muzycznego

– miejsce nauki Paderewskiego. (Pałac Ostrogskich) w Warszawie

Dwunastoletni Ignacy gra na fortepianie.

– dyrektor InstytutuApolinary Muzycznego Kątski w Warszawie.

– ulubiony nauczyciel GustawIgnacego. Roguski

– nauczyciel z Berlina. Friedrich Kiel Program jednego z pierwszych publicznych koncertów młodego Paderewskiego. (Kraków, 3 października 1884 r.).

27 Teodor Leszetycki – wiedeński profesor Ignacego.

28 Artysta

Program pierwszego koncertu Paderewskiego w Paryżu (3 marca 1888 r.).

Program koncertu Paderewskiego w Brukseli (1888 r.).

29 koncertu Paderewskiego w Londynie. Królowa Wiktoria z córką Ludwiką Karoliną i członkami Dworu Królewskiego podczas

30 Fotografia ofiarowana Paderewskiemu przez Królową Wiktorię.

31 W Salonie Anette Jesipow – profesor Konserwatorium Petersburskiego; obecni między innymi: Ignacy Jan Paderewski, Anette Jesipow, Leopold Auer, Feliks Mihajlović Blumenfeld, Cesar Cui, Aleksandr Konstantinović Głazunov, Oransky de Voyno.

32 Petersburg, program koncertu zorganizowanego

Petersburg, program Muzyczneprzez Cesarskie (1899 r.). Rosyjskie Towarzystwo koncertu z Orkiestrą Symfoniczną Dworu Cesarskiego (1899 r.). Album Majowe – dedykowany Anette Jasipow, 1884 r.

33 Vevey, maj 1913. Od lewej: Ignacy J. Paderewski, Rodolphe Ganz – pianista, le Vicomte de Faria – konsul Portugalii w Lozannie, Mme Schelling, Helena Paderewska , Auguste Roussy, Ekscelencja Jean-Babtiste-Paul Beau – Ambasador Francji w Szwajcarii, Eugene Covreu – prawnik z Vevey, Ernest Schelling – pianista, Camille Saint-Saens.

34 Program koncertu Paderewskiego

w Lozannie (1913 r.).

Paderewski i Camille Saint-Saens, francuski kompozytor i wirtuoz.

35 Premiera opery Paderewskiego Manru

(Drezno, 29 maja 1901 r.)

36 Zaproszenie na koncert Paderewskiego –

Kansas City (1896 r.).

I. J. Paderewski – Los Angeles (1900 r.).

37 Rolki (papierowe) firmy DuoArt z nagraniem muzyki w wykonaniu Paderewskiego (początek XX wieku).

38 Płyta z nagraniem koncertu Paderewskiego w stacji NBC (1940 r.).

Paderewski podczas koncertu transmitowanego

na żywo przez stację NBC (1940 r.). Wysłuchało go 50 mln odbiorców.

39 Jeden z ostatnich koncertów Paderewskiego w USA (druga połowa lat 30.).

40 41 I. J. Paderewski podczas Zjazdu Muzyków Polskich zorganizowanego z okazji

100. rocznicy urodzin Fryderyka Chopina – Lwów, 23-28 października 1910 r.

42 Dzieła Wszystkie

F. Chopina w kilkunastu wersjach językowych opublikował Instytut Fryderyka Chopina w 1947 r.

43 Portret Paderewskiego namalowany przez holenderskiego malarza Lawrenceʼa Alma-Tademę, pracującego w Anglii.

44 Mąż Stanu

Paderewski w towarzystwie przedstawicieli polskiej społeczności w Stanach Zjednoczonych, Nowy Jork – 1917 r. 45 Plakat propagandowy ukazujący polsko-amerykańskie braterstwo. U góry: Tadeusz Kościuszko, George Washington, Thomas Woodrow Wilson i Kazimierz Pułaski. U dołu – Ignacy Jan Paderewski.

46 Plakat promujący akcję charytatywnąprzez Paderewskiego. na terenie Stanów Zjednoczonych firmowaną

Paderewski i prezydent Stanów Zjednoczonych Thomas Woodrow Wilson wytyczający granice przyszłej wolnej Polski. Artur Szyk,

47 Tomasz Masaryk.

Nie będzie wolnych Czech bez wolnej Polski i nie będzie wolnej Polski bez wolnych Czech. List Tomasza Masaryka, przyszłego prezydenta Czechosłowacji, do Paderewskiego – ze słynnym zdaniem:

48 Sala Lustrzana Pałacu w Wersalu (28 czerwca 1919 r.) – podpisanie traktatu pokojowego z Niemcami. Traktat przywracał Polskę na mapę Europy.

49 Przepustka uprawniająca do wzięcia udziału w ceremonii podpisania Traktatu Wersalskiego.

Legitymacja uczestnika konferencji pokojowej w Paryżu na nazwisko Paderewskiego. 50

– przedstawicieli odrodzonej Polski. Strona Traktatu Wersalskiego z podpisem Ignacego Paderewskiego i Romana Dmowskiego

51 Polska wskrzeszona

po 1918 roku była krajem rozległym, miała dostęp do morza i zasobów węgla kamiennego na Śląsku. Na wschodzie obejmowała tereny zamieszkałe w większości przez Białorusinów i Ukraińców.

52 Triumfalny przyjazd Paderewskiego do Polski (Poznań, 28 grudnia 1918 r.).

53 Paderewski i Naczelnik Państwa Józef Piłsudski w drodze na otwarcie pierwszego od ponad 100 lat polskiego Sejmu – Warszawa, 10 lutego 1919 r.

54 Powrót Ignacego Jana Paderewskiego do Warszawy po konferencji pokojowej w Paryżu („Tygodnik Ilustrowany”).

– Warszawa, 1919 r. Paderewski w rozmowie z oficerem alianckiej misji wojskowej w otoczeniu oficerów Wojska Polskiego

56 Zaproszenie skierowane do Paderewskiego przez włoskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych na spotkanie z Benito Mussolinim (23 listopada 1932 r.). 57 Numer okolicznościowy pisma „Ilustrowany70-lecie Mistrza Kurier Paderewskiego Codzienny”. z tytułem

Nagrunwaldzkiego zdjęciach ważne w Krakowiefragmenty (1910 związane r.), z Paderewskim:powrót z konferencji odsłonięcie pokojowej pomnika

Herbert Hoover – prezydent w Paryżu, i wybitne osobistości: Achilles Ratti – nuncjusz papieski, Stanów Zjednoczonych,

Naczelny(późniejszy Wojska papież Polskiego. Pius XI), Józef Piłsudski – Naczelnik i Wódz

58 Ostatnia misja Paderewskiego zaczeła sięo wpomoc 1940 dla r. Opuścił okupowanej Szwajcarię przez i Niemcywyjechał do Stanów Zjednoczonych, by zabiegać

hitlerowskie i Rosję Sowiecką Polski. Misję tę przerwała śmierć. Ignacy Jan Paderewski zmarł w Nowym Jorku 29 czerwca 1941 roku. Śmierć Paderewskiego wstrząsnęła Ameryką. Pogrzeb na cmentarzu w Arlington zgromadził nieprzebrane tłumy. W kondukcie szła piechota i kawaleria polskichStanów i liczne Zjednoczonych, organizacje piechota polonijne. morska i marynarze. Szli weterani wojsk

Trumnę złożono w „Maine Memorial”.

59 W roku 1992 – zgodnie z ostatnią wolą Artysty – jego prochy zostały przewiezione do Polski i spoczęły w krypcie katedry warszawskiej. Na zdjęciu: Prezydenci Polski i Stanów Zjednoczonych: Lech Wałęsa i George Bush przy trumnie Artysty.

60 Odznaczenia i honory

Wielka Wstęga Orderu Polonia Restituta – 1923 r.

61 Dyplom nadania Paderewskiemu Krzyża Wielkiego Legii Honorowej (obok odznaczenie) – 1929 r.

62 Krzyż Wielki Order św. Maurycego i Łazarza Orderu Imperium Brytyjskiego – 1925 r. (Włochy) – 1925 r.

63 Dyplom tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu w Glasgow.

Dyplom tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu w Lozannie. 64 Paderewski po otrzymaniu

tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu w Cambridge (1920 r.).

Dyplom nadania Paderewskiemu Orderu Karola III, podpisany przez Alfonsa XIII, króla Hiszpanii – 1902 rok.

– przyjaciel Paderewskiego i Polski. Gen. Maxime Weygand

List gratulacyjny od gen. Maxima Weyganda z okazji 75. rocznicy urodzin Paderewskiego.

66 Spis treści

Ignacy Jan Paderewski. Przypomnienie ...... 5 Tadeusz Skoczek Jan Engelgard Ignacy Jan Paderewski (1860-1941) – Artysta i Polityk ...... 11

Bibliografia selektywna ...... 17 Tadeusz Skoczek

Katalog Xymena Pilch-Nowakowska ...... 21

Dzieciństwo i edukacja ...... 23 Artysta ...... 4529 MążOdznaczenia Stanu i honory ...... 61 „Ignacy Jan Paderewski (1860-1941) Wystawa Polak, Europejczyk, Mąż Stanu, Artysta”

Organizator w Warszawie, Muzeum Romantyzmu w Opinogórze. Muzeum Niepodległości w Warszawie. Współpraca: Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Muzeum Łazienki Królewskie

Wykorzystano dokumenty i fotografie z następujących instytucji: Muzeum Niepodległości w Warszawie, Archiwum Akt- tyzmuNowych w wOpinogórze. Warszawie, Narodowe Archiwum Cyfrowe, Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, Muzeum Narodowe w Krakowie, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Biblioteka Narodowa w Warszawie, Muzeum Roman

Muzeum Niepodległości w Warszawie 2018 Wydawcy

ISBN:Wydawnictwo 978-83-65439-40-6 Edukacja, Ziębice

ISBN: 978-83-65918-01-7

Wydanie trzecie, uzupełnione Nakład: 200 egz.