Vulkaaneifel-Paden Vulkaan Is Niet Hetzelfde Als

Vulkaneifel magazine

Vulkaan is niet hetzelfde als vulkaan slakkenkegels en maaren Natuur- en geologische fenomenen het veelzijdige aanbod van de gecertificeerde gidsen Klaslokaal Vulkaaneifel aanbiedingen voor scholen Vulkaaneifel-paden spannende partners van de Eifelsteig Hüngersdorf Kyll Berk Losheimer- 594 Blick auf die Gerolsteiner Dolomiten Waldorf Boekingen en tips & infos graben Frauenkron Dahlem Heidenkopf III Ahrhütte 265 Moorpfad Ripsdorf Baasem Dahlem Dollendorf Eifel Tourismus (ET) GmbH Gesundland Vulkaneifel GmbH Scheid Alendorf Breidscheid Losheim Kronenburg Uedelhoven 258 Wirft Kalvarienbergstr. 1 · 54595 Prüm Leopoldstraße 9a · 54550 Daun Historischer Burgort Esch Hoﬀeld Tel. +49 6551 9656-0 Tel. +49 6592 951 370 · Fax +49 6592 951 320

Hüllscheid 421 Niederkyll Wimbach Kronenburger A Witzen Erlöserkapelle Hersch- Fax +49Herres- 6551 9656-96 h www.gesundland-vulkaneifel.de See Barweiler broich bach Stadtkyll 547 Mirbach b www.eifel.info Hallschlag 421 a Trierscheid c Quiddel-

Kerschenbach Feusdorf h Westwall Stausee bach h Pomster Ober- Vakantiegebied Gerolsteiner Land Ferienpark Wiesbaum Üxheim ac Kottenborn baar Manderfeld Jünkerath B r Kehr Goldberg Leudersdorf e Nür- Meuspath Krewinkel n Dankerath 258 Tourist-Information Gerolstein Ormont Eisenmuseum h Wiesemscheid burg Schüller o Nieder- Bahnhofstraße 4 · 54568 Gerolstein Weckerath N Drees Nitz 654 Birgel Wasserfall Nohn Senscheid baar Tel. +49 (0) 6591 13-3000 Uw geopark gastheren Gönnersdorf Dreimühlen Roth Historische Flesten Bauler b.Prüm Steinberg Mühle Kirsbach Lissendorf Eifel-Krimi Steinbruch Müllen- h Tourist-Information Hillesheim Sauerbrunnen Welche- c 609 Wanderweg Niederehe Bodenbach bach a Neuenstein Burg rath zb Am Markt 1 · 54576 Hillesheim Schönfeld Nit Weitersberg Berndorf Kerpen Niederehe 257 640 410 Lind Tel. +49 (0) 6593 809 200 Auw Borler Brücktal Wehrkirche Kerpen Bodenbach Rote Heck b.Prüm Rothenbacher Boos Kobscheid Reuth Basberg Mineralquelle Reime- Tourist-Information Stadtkyll Erdbebenmess- Zermüllen rath Maaren, vulkaankegels, spectaculaire rotsformaties, bizarre Voor uitgekozen geopark-gastheren is het zeer belangrijk Ober- Hillesheim h Burgberg 22 · 54589 Stadtkyll Schlausenbach Knaufspesch station 590 c 640 Münk Steﬀeln bettingen Basalteinbruch ba Gelenberg Hünerbach Neuendorf 522 h Heyroth Tel. +49 (0) 6591 13-3000 steengroeven met miljoenen jaren oude fossielen... Nog mooier om geïnteresseerde bezoekers kennis te laten maken met de Eiskeller Am Lier A Auel Arensberg Zils- Bongard Barsberg Kelberg Lühwald- Geologisch-Mineralogische Kohlendioxid- Vulkangarten Sammlung dorf www.gerolsteiner-land.de wordt de ontdekkingsreis echter, wanneer deze door mensen verbinding van vulkanisch landschap met lucullische lekker- 51 vulkan 421 Oberehe- quelle Mannebach Bolsdorfer Tälchen Stroheich Geschichts- Köttelbach Arbach Altstraß- Olzheim Kleinlangenfeld Bolsdorf Barfuß- Walsdorf straße begeleid wordt die in deze streek thuis zijn en ervaring heb- nijen, artistieke creativiteit of activiteit vol belevenissen. Ge- Eichholzmaar Wanderweg bachquelle Brück Niederbettingen Bereborn Vakantiegebied Kelberg 265 Boxberg Hochkelberg Retterath ben. Daarvoor zijn op wandelingen en excursies met gids, de opark-gastheren zijn voor de bezoekers van dit landschap het Dohm- Nürburg- Kolverath Duppach Kalenborn Mühlsteinhöhlen Beinhausen Tourist-Information Kelberg ONDERWEG Lammersdorf Quelle Dreiser K Scheuern y Rockeskyll Weiher Lieserquelle Neichen Mosbruch Sassen Oberelz door ons opgeleide natuur- en geoparkgidsen, uw begeleider. eerste adres en een bijzonder hartelijke welkomstgroet. Roth l Dauner Str. 22 · 53539 Kelberg l Hohenfels- Betteldorf Dreis Gunderath Bewingen Rockeskyller Ueß Moosbrucher Lirstal Tel. +49 2692 87218 · Fax +49 2692 87239 Rother Essingen Weiher Uersfeld Kopf Kopf 588 Kradenbach www.geschichtsstrasse.de IN HET LAND 410 Dockweiler Baumhaus Kaperich 545 Alter Voß Katzwinkel Hörschhausen Nostalgikum Müllenborn Adler- und Oos Wolfspark Papenkaule Sarmersbach Höchst- Gerolsteiner Berlingen Horperath Buchenlochhöhle Brunnen Pelm Hinterweiler berg VAN DE MAAREN Schwirzheim Sarresdorfer Geeser Nerdlen Gefell Berenbach Lavastrom Munterlay Gees Kötterichen 410 Maar Ernstberg Waldkönigen 48 Brunnenplatz Kirchweiler Gerolstein 481 Auberg Rengen Utzerath Naturkundemuseum Hörscheid Höchstberg EN VULKANEN Büdesheim Steinborner Jungfern- Hinterhausen Lissingen Gerolstein Drees weiher Vorpochten 631 De ligging van de Vulkaaneifel komt ongeveer overeen met de Steinborn Schönbach Boverath Daun Darscheid vulkaanband van de West-Eifel. Op een strook van ca. 30 km Apert Neunkirchen Hotzendrees Ulmen Ulmener Maar Loch Büscheich Mausefallen- museum 647 Daun 1 Kreuzritterburg breedte en ongeveer 50 km lengte hebben wetenschappers Vulkan Ulmen Eigelbacher Kalem Neroth Pützborn Eifel-Vulkanmuseum Dreieck Vulkaneifel rond 350 eruptiecentra kunnen vaststellen. Maar Nerother Kopf Dunaris- Lentzig-Quelle Meiserich 509 Quelle 421 Auderath Kopp Michelbach Wildpark Mehrener Steiningen In het landschapsbeeld vallen vulkanen op door Oberstadtfeld Gemündener Maar Steineberg Gemünden Maar Hersdorf Eishöhlen Mehren 558 hun kegelachtige heuvels en maarvulkanen Birresborn Vulcano-Infoplattform Prümscheid Weinfelder Mürmes Steinberger Ley door hun schotelvorm. Hierdoor heeft de Weiersbach Maar Dronketurm Alﬂer 675 Sauerbrunnen SternwarteSchalkenmehrener Mehren Demerath Filz Schmitt Vulkaaneifel haar zeer afwisselende en Hoher List Maare Schalkenmehren Mürlenbach Wallenborn Imkerei Weberei- Mehler Niederstadtfeld museum Wollmerath Gillenbeuren typische vormen gekregen. Bertradaburg Salm Wallender Born Üdersdorf Ellscheid Winkel Königorgel Trittscheid Wagenhausen 257 1 Saxler Bitterleidens E31 Weidenbach Schutz Immerather Altar 44 61 Brockscheid Udler Maar Vulkaneifel-Magazine

E314 Densborn 582 Eifeler E40 Glockengießerei Gillenfeld Pulvermaar Schulmuseum Lutzerath 4 Neuheilenbach Daxelberg Bleckhausen 470 Immerath Uitgever: Natur- und Geopark Vulkaneifel GmbH Römerberg Mainzer Str. 25 · D-54550 Daun Burbach Strohner Wartgesberg Tel. +49 6592 933 203, -206 oder -202 Meerfelder Märchen Strotzbüsch Eckfeld Hetsche Strohn Fax: +49 6592 985033 Usch Deudesfeld Maar Vulkanhaus Balesfeld Eckfelder Maar Römergrab Meisburg Dürres Maar Lavabombe www.geopark-vulkaneifel.de E40 Zendscheid Mander- 3 Lebensbaumkirche Manderscheid Holzmaar Kliding www.naturpark-vulkaneifel.de Meerfeld Trautzberg Neidenbach scheid Steinkiste Wallscheid [email protected] Maarmuseum U Kronenhaus 1 e 1 Pantenburg ß Wasserfall Redactie: Het uitgever in samenwerking van de Tourist- Bettenfeld Mückeln b 27 E29 Ober- und a Informationen van het Vulkaaneifel, het Eifel Wachsmanufaktur Niederburg Dierfeld ch E42 Kennfuss K Moll Tourismus GmbH en zie artikels Windsborn- Puppen- und Spielzeug- 421 48 y Korbﬂechterei

l museum

l Bergkratersee Gladziewski E29 Laufeld Fotographie: H. Gassen, K.-P. Kappest, CUBE, gidsen, Ingrid GEO-inrichtingenSteinborn Mosenberg Ober- Lamour, Torsten Weber, archieven van: Touristinfos, St. S Bad- Sefferweich GEO-bezienswaardigheden a Reihenvulkan Naturlehrpfad scheidweiler Hontheim Eifel Tourismus (ET) GmbH, Natur- und Geopark Thomas l m Käsegrotte Bertrich Vulkaneifel GmbH, Kreisverwaltung Vulkaneifel Bezienswardigheden Oberöfflingen Nieder- Thermalquelle Picknick bij Berndorf MalbergweichE44 48 E31 Seinsfeld scheidweiler Bad-Bertrich Omslag: Titelpagina: Schalkenmehrener Maar 61 Tourist-informatie Kyllburgweiler Niederöfflingen Hasborn Ontwerp: CUBE Werbung GmbH E29 Malberg Eisenschmitt Duitse Vulkaanstraat Pfarr- und Bitburg Karl L Oberkail i Kräutergarten Kyllburg Clara-Viebig-Zentrum e Hasborn Alle gegevens zijn volgens de criteria van de verantwoordelijke personen en de s Gipperath e Willwerscheid aanbieders ter plaatse met zorg samengesteld. Desondanks kan voor de juistheid Schwarzenborn r Greimerath 60 Etteldorf Schladt Fließem Wilsecker Kloster Himmerod en de volledigheid geen garantie worden aanvard. De uitwerking en de onder- Alte Mühle zoeken van alle in onze aanbiedingen beschreven toedrachten, informatie- en De Vulkaaneifel 60 Orsfeld Plein Himmerod 454 rustpunten volgden naar eer en geweten van de redactie. Het gebruiken van de 1 Hau Diefenbach tips gebeurt op eigen risico. 48 N E29 Badem Großlittgen We stellen ons niet aansprakelijk voor eventuele ongelukken en schaden, om Musweiler welke rechtelijke reden dan ook. 0 1 2 3 4 5 km spreekt voor zichzelf: Auteursrecht: E422 Dit tijdschrift an alle daarin vervatte bijdragen en afbeeldingen zijn door de WELKOM! auteurswet beschermd. Geen deel van dit tijdschrift mag zonder schriftlijke E44 toestemming van de uitgever worden gekopieerd of gedistribueerd. Onder dit verbod valt met name ook de industriele reproductie per kopie, de opname in elektronische databanken en de reproductie op cd-rom. 41 onderweg in het land van de maaren en vulkanen

Uitzicht over de Meerfelder Maar

Onder het oppervlak heerst echter jaar 2015 hoort het Natuur- en Geo- niet alleen stilte. De geweldige vul- park vulkaaneifel tot het UNESCO Glo- kanische krachten, die lang geleden bal Geopark. Deze onderscheiding is tot het ontstaan van dit betoverende een bevestiging van het geleverde werk en deels ook ruige landschap hebben en tegelijkertijd een oproep tot verdere geleid, zijn nog steeds actief. Vuur en ontwikkeling van de aanbiedingen in water hebben de Vulkaaneifel gevormd het Geopark: GEO-musea onthullen en dat doen ze vandaag de dag nog wetenschappelijke verschijnselen. Bij de Holzmaar steeds. De ‚nalatenschap‘ tot dusver is imponerend: ongeveer 350 kleine en Zorgvuldig geselecteerde fietsen Beste lezeressen en lezers, grote vulkanen, maaren, lavastromen wandeltochten leiden naar de schatten Beste gasten en vrienden van de en ontelbare mineraal- en koolzuur- van dit fascinerende landschap. Talrijke Vulkaaneifel, bronnen. De geschiedenis van de aar- informatiecentra informeren over bio- Dramatische gebeurtenissen met enorme explosies de in de Vulkaaneifel biedt echter nog topen en geotopen. En gecertificeerde hier en vuur uit het binnenste van de aarde hebben in de Hartelijk welkom in het land van de meer: rood zandsteen, tropische riffen gidsen inspireren de bezoekers tijdens Vulkaaneifel gaten in de aarde veroorzaakt en tot het maaren en vulkanen – en in de nieuwe en enorme mariene sedimenten vertel- spannende ontdekkingstochten. bouwen ontstaan van bergen geleid. Tot 10.000 jaar geleden uitgave van het Vulkaaneifel-tijdschrift. len het verhaal van rustige en onrustige rookten hier ook nog de vulkanen en als laatste ontstond tijden in de afgelopen 400 miljoen jaar. Alle zintuigen worden aangesproken, de Ulmener Maar – de jongste vulkaan van Duitsland. Uitgestrekte hoogvlakten, dichte bos- smaak en genot, wandelen en hiking, vulkanen het Het vulkanisme is nog niet verdwenen, het heeft sen, heldere beken, heerlijk geurende Maar weinig streken van onze aarde fietsen en mountainbiking, onderzoe- slechts een rustpauze ingelast en wacht geduldig weilanden en fraaie dorpjes – de Vul- geven een vergelijkbaar duidelijk en ken en ontdekken – ga met ons op landschap op de eerstvolgende uitbarsting. kaaneifel presenteert zich als attractie- fascinerend inzicht in het ontstaan en reis in het land van de maaren en ve en zeer vreedzame vakantieregio. veranderen van deze aarde. Vanaf het vulkanen.

4 5 Inhoud

pagina Waardevolle leefruimte Gebieden waar zeldzame dieren en planten zich terugtrekken . . 8 Geopark – wat is dat?...... 10 Een reis door 400.000.000 jaar geschiedenis van de aarde...... 12 Vulkanen in de Eifel Getuigen van het vurige verleden ...... 14 Bij de Holzmaar Milieu vormt – natuurfenomenen duidelijk uitgelegd . . . . 16 Natuurklas – leerzaam plezier in spannend landschap . . . .18 Vakbijdragen – uit wetenschap en onderzoek hier is de Het kalkgrasland van de Vulkaaneifel...... 20 Bijzondere soorten bos in de Vulkaaneifel...... 21 IJslandse vulkaanas in de Meerfelder Maar...... 22

Op de Senheld wereld in orde Basalt – een duidelijk teken van vulkanisme...... 23 Pützborner Bach Waterval Dreimühlen De GEO-musea van de Vulkaaneifel ...... 24 Water is niet hetzelfde als water...... 26 het natuurpark Vulkaaneifel Mineraal- en koolzuurbronnen in de Vulkaaneifel . . . 27 Op 31 mei 2010 werd het natuurpark Hierop is een veelzijdig aanbod afge- De vakantiegebieden Vulkaaneifel officieel als achtste na- stemd. Naast de fascinatie voor het in het natuur- en geopark Vulkaaneifel ...... 28 tuurpark in Rijnland-Palts gedoopt en geologische verleden is het ook het draagt sindsdien de naam ‚Natur- und landschap van hier en nu met zijn uit- Eifelsteig & Vulkaaneifel-paden ...... 30 Geopark Vulkaneifel‘. gestrekte hoogvlakten, duurzaam ge- Bij de Dronketurm Vulkaaneifel-paden ëxploiteerde bossen, natuurlijke beken, – spannende partners van de Eifelsteig...... 32 Het nieuwe natuurpark Vulkaaneifel weilanden met een rijke flora en fauna beschikt over een unieke natuurlijke en traditierijke dorpjes, die enthousias- Fietsen wanneer u wilt Naturpark und UNESCO Global Fietspadennet in de Vulkaaneifel...... 34 kwaliteit in de verbinding van maar- me bij zijn gasten opwekt. Geopark Vulkaneifel en, vulkanen en zeer afwisselende De waardering als natuurpark is tevens sinds 2000: European Geopark Onderweg op de Duitse Vulkaanstraat...... 38 cultuurlandschappen. Dit zijn uitste- een verplichting jegens de bescherming (lid v/h oprichtings- comité) Het bijzondere beleven – het niet-alledaagse...... 40 kende voorwaarden voor een langdu- en het behoud van een groot aantal rige ontwikkeling en natuurvriendelijke gebieden en locaties waar zich leefge- sinds 2004: Globaler Geopark Uw geopark gastheren ...... 41 exploitatie van het land, met regionale meenschappen van zeldzame planten sinds 2005: Nationaler Geopark waardering, het met de natuur verbon- en dieren gevestigd hebben. Duurzame sinds 2010: Naturpark den toerisme en economische ontwik- concepten – ook met inachtneming oppervlakte: ca. 1.300 km² keling. van toeristische en economische belan- inwoneraantal: ca. 85.000 gen – moeten ontwikkeld en omgezet worden.

6 Vulkaneifel-Magazine 7 Water is leven! Deze uitspraak geldt zeer zeker Water en vuur hebben dit aan facettenrijke voor de Vulkaaneifel. Niet alleen omdat talrij- landschap gevormd en tot het ontstaan van ke mensen uit de nabije en verdere omgeving een grote variatie aan bijzondere ecotopen ge- het hier uit de grond komende mineraalwater leid, die op andere plaatsen zeer zelden voor- waarderen en genieten - het zuivere water van komen of zelfs van het toneel verdwenen zijn. de maaren, van de talrijke bronnen en beekjes Bijna unieke leefruimtes zijn de maaren: met is ook een voedingsbron voor een zeer gevari- water gevuld, tot land geworden of droog. eerde flora en fauna. Watersnip Torenvalk

Rode wouw

Natuur beleefbaar maken – dat is een duidelijk vast- gelegd doel van het natuurpark en UNESCO global geopark Vulkaaneifel. Onze natuurparkgidsen zijn niet alleen in staat om de zich hier bevindende geologische fenomenen op amusante wijze duidelijk uit te leggen. Ook de flora en fauna van dit gebied behoren tot hun repertoire. Zo wordt de tocht door de kleine bossen met jeneverstruiken ´s ochtends heel vroeg, wanneer de ochtendmist geleidelijk het uitzicht op de hoogten van de Eifel vrijgeeft, een onver- getelijke belevenis. De lokale bekende weet precies waar de schatten liggen, waar zeldzame natuurschoonheden op hun ontdekking wachten en waar de mooiste fotomotiven te vinden zijn. Aalscholvers op de Jungferweiher waardevolle leefruimte Zonnedauw Het natuur- en geopark is geen park – het is een Wie zich bij zijn wandeltocht rond de maar een Dankzij het goed ontsloten net van wandel- meer of minder gecultiveerd natuurlijk gebied, waar pauze gunt en op een plekje aan de oever gaat wegen en behoedzaam aangelegde paden is wegen en paden doorheen slingeren. Typerend voor Gebieden waar zitten, wordt met een intensieve natuurbeleve- de mens midden in de natuur; mag een deel het landschap zijn de vaak tamelijk steile stijgingen zeldzame dieren en planten nis beloond. Hij heeft een prachtig uitzicht over zijn van deze waardevolle gebieden vol leven. en dalingen. Een beetje conditie, goed schoeisel en flonkerend blauw, over het schitterende geel bij de weersomstandigheden aangepaste kleding zich terugtrekken van bloeiende brem tot aan het volle groen zijn een goede basis voor een mooie wandelen van de beboste kraterhellingen. Vlinders dan- Beschermde gebieden in het natuurbelevenis. Een kleine rugzak met proviand en Natur- und Geopark Vulkaneifel sen over de met bloemen bedekte weilanden genoeg te drinken is in ieder geval ook aanbevolen. Dikkopjes en azuurkleurige libelles fonkelen in de zon. Natuurreservaten: 16 droge en voedingsarme locaties, De wind draagt vogelstemmen uit het nabije 30 wateren, vochtige locaties en venen, Het aanbod aan tochten en routes – met of zonder bos. Hoog in de lucht cirkelt een rode wouw 5 bosgebieden gids – is zeer veelzijdig en ook afgestemd op gezin- en beneden loert de schuwe wilde kat in het Beschermde natuurgebieden: nen met kinderen alsmede jeugdgroepen. Natuurer- struikgewas. Dodaars en fuut, wintertaling en 9, hiervan 3 zich over meerdere varingen hebben ook juist voor het jongere publiek districten uitstrekkend blauwe reiger broeden in het riet en een groep een hoge pedagogische waarde. Bovendien leren ze 4 beschermde vogelgebieden aalscholvers doet zich te goed aan vis. Het zijn hoe ze met de natuur moeten omgaan. kleine paradijzen, die de waarnemer worden 9 FFH (Flora-Fauna-Habitat)-gebieden aangeboden!

8 Vulkaneifel-Magazine Veenbes 9 Het vervult ons met bijzondere trots en het jaar 2000 begon. Ook van de partij het is voor ons een verantwoording dat waren de Reserve Geologique de Haute de Vulkaaneifel tot de vier oprichtings- Provence (F), de Petrified Forest Lesvos regio´s van de European Geoparks be- (Gr) en de Parc Culturel del Maestrazgo een idee hoort waarmee het idee tot de exploita- (E). In het jaar 2004 volgde het net van Geopark tie van geologisch uitstekende regio´s in de Global Geoparks. reist om de wereld wat is dat?

Verdon, Trescaire Vulkaneifel, Dauner Maare Lesvos, petrified forest Organos de Montoro en de Vulkaaneifel is vanaf het begin erbij Het primaire element van een geopark periode van vier jaar door een door het is het m.b.t. de geschiedenis van de netwerk gevormde commissie verleend. aarde bijzondere erfgoed van interna- Kandidaten en leden moeten zich on- tionale betekenis alsmede het bestaan derwerpen aan een evaluatie resp. een van geotoeristische infrastructuren zo- hernieuwde evaluatie. als geo-informatiecentra en musea. De Naast het sensibiliseren van de regiona- regio heeft een strategie en beschikt le bevolking voor „hun“ geologisch na- over handelingsinstrumenten ten be- tuurlijk erfgoed en het behoud en de ex- hoeve van de duurzame beveiliging van ploitatie ervan, stimuleren de geoparken het geologische natuurlijke erfgoed en als net de culturele en wetenschappelij- zet deze in voor de ontwikkeling van ke dialoog tot over de grenzen. Ze zijn het geopark-gebied. De duurzame toe- daarmee een belangrijk instrument voor ristische exploitatie van de geologische de ontwikkeling van gemeenschappelij- infrastructuren, het scheppen van de ke strategieën voor een vreedzame en geo-identiteit, de verhoging van het be- duurzame toekomst geworden. Tevens wustzijn van de waarden in de regio voor versterken ze de waarneming van het ro- het geologische natuurlijke erfgoed, het yale geologische aanbod en dragen zo in doorgeven en uitwisselen van ervarin- belangrijke mate bij tot het behoud van Op dit moment zijn er 102 Global Geoparks in 30 gen zijn de belangrijkste doelstellingen de geologische diversiteit. landen op 3 continenten, hiervan behoren 59 tot de van de Geopark netwerken. Hun globale Online-informatie onder: European Geoparks (gele sterren) in 21 Europese betekenis voor ontwikkeling, weten- Ieder geopark animeert zijn bezoekers www.nationaler-geopark.de staten (stand april 2014). Nauwelijks te geloven dat www.europeangeoparks.org schap en cultuur onderstreept de onder- om ook ver weg gelegen geoparken te www.globalgeopark.org dit wereldwijde netwerk pas zijn tiende verjaardag steuning van de kant van de UNESCO. bezoeken teneinde de daar aanwezige viert. Het predikaat Global Geopark resp. Eu- geologische schatten te leren kennen. ropean Geopark wordt steeds voor een 10 Vulkaneifel-Magazine 11 De koffie dampt heerlijk in de grote kop- geboekt. De heer Munkler is gids van het jes en het ruikt naar vers gebakken spek. natuur- en geopark. En een Eifeler in hart Onze gastvrouw van het geopark houdt haar en nieren zoals onze gastvrouw verzekert. woord: een stevig ontbijt is toch de juiste ba- Enthousiasme, sis voor ons huidige avontuur. We zijn allebei Al voor zonsopgang haalt hij ons op bij ons Zonsopgang aan de rand van de Rother Kopf best wel opgewonden, want voor vandaag gezellige pension. Het is aangenaam fris Mäuerchenberg bij Gönnersdorf bij Gerolstein hebben we een tour met Johannes Munkler en het begint al een beetje licht te worden. dat aanstekelijk werkt!

een reis door 400000000 jaar

geschiedenis van de aarde Burcht Freudenkoppe Nerother Kopf Bij de Rother Kopf

We gooien de rugzakken met lunchpakket levend, worden oorzaak en gevolg plausibel, In deskundige begeleiding om, heerlijk mineraalwater en wat regenbe- worden kleine sporen in het landschap groot. – de gidsen van het natuur- stendige kleding en we gaan op pad. Al na Het enthousiasme van de speciaal opgeleide een paar meter bereiken we het begin van het natuurgidsen voor de fascinerende geologi- en geopark vulkaan-pad. Over zachte weilanden voert de sche fenomenen is aanstekelijk, landschap en weg via de maarkrater naar boven, onder ons natuur van de Vulkaaneifel worden een bele- rust de Schalkenmehrener Maar onder vlagen venis! verdwijnende ochtendmist. Boven worden we begroet door een fantastische zonsopgang. Rond 30 gecertificeerde natuur- en geopark- Bij de Nerother Kopf Het verre uitzicht over de hoogten van de Eifel gidsen met verschillende vakgebieden begeleiden is overweldigend ... geïnteresseerde gasten en groepen op wandel-, Vulkaanbelevenispark Mosenberg fietsen GPS-tochten in het natuur- en geopark Vulkaaneifel. Bovendien worden er vaste Zoals bijna geen ander landschap presen- programma´s aangeboden. teert de Vulkaaneifel haar door vuur en wa- Programma´s en informatie: Halfjaarlijks verschijnt het

ter gevormde geschiedenis. In de deskundige Folder natuurbelevenis-programma, Molensteengrot bij Roth NATUURBELEVENIS-PROGRAMMA begeleiding van een gids van het natuur- en verkrijgbaar bij de VVV of onder downloaden op: www.geopark-vulkaneifel.de geopark worden lang vervlogen tijden weer www.geopark-vulkaneifel.de

12 Vulkaneifel-Magazine 13 Ongeveer 45 tot 35 miljoen jaar geleden waren met de jongste eruptie, de Ulmener Maar, niet meer de Eifelvulkanen voor het eerst actief. Uit deze tijd dan 10.900 jaar geleden. In de Vulkaaneifel werden stamt bijv. de Eckfelder Maar. Een tweede fase be- tot dusver 350 eruptiecentra geteld, daarvan onge- Getuigen van gon ongeveer een miljoen jaar geleden, ze eindigde veer 270 uit de jongere fase. het vurig verleden Vulkanen met kegels en trechters Wanneer men de beide luchtopnamen links goed Maartrechter: komt het magma bij het opstij- bekijkt, ziet men duidelijke verschillen: de bovenste gen in aanraking met lagen waarin zich water be- foto toont vulkaankegels die op het landschap lijken vindt, verdampt dit water plotseling en massieve te liggen. De onderste foto toont twee cirkelvormige explosies zijn het gevolg hiervan. Het gesteente aan gaten in de aarde - dat zijn maartrechters. De oor- de breuklijn breekt, wordt naar boven getranspor- zaak van het feit dat ze er zo verschillend uitzien, is teerd en eruit geslingerd. De opgeblazen explosie- Vulkanen in de Eifel te vinden in de geschiedenis van hun ontstaan. kamer valt daarna in elkaar en er blijft een trechter aan het aardoppervlak achter, omgeven door een De bergen van de Eifel spu- Vulkaankegel: wanneer magma uit het binnenste ringvormige wal met het eruit geslingerde materi- gen geen vuur meer. En toch: van de aarde opstijgt, kan zich al naargelang de sa- aal – zo ontstaat een maar. De in elkaar gevallen ieder jaar wordt het landschap menstelling een zeer hoge druk opbouwen, die zich trechter kan zich met water vullen en wordt nu een ongeveer een millimeter hoger. vervolgens in grote explosies ontlaadt. Dan worden maarmeer. Geofysici hebben vastgesteld lava, as, slakken en bij vermindering van de druk Maaren zijn een belangrijk kenmerk van de Vul- dat de aardkorst daaronder ook lavastromen eruit geslingerd. kaaneifel. 75 daarvan zijn bewezen, tien bevatten aanzienlijk dunner is dan in Het geologische samenspel van deze sedimenten een meer – de „ogen van de Eifel“. In vele andere de meeste andere streken ter leidt geleidelijk aan tot het ontstaan van de in de maartrechters hebben de meren zich na het droog wereld. En alles wijst erop dat Eifel vaak voorkomende slakkenkegels en strato- worden tot hoogveen met speciale plantensoorten hier nog steeds weer opnieuw vulkanen. Vult de krater op de top zich met water, verder ontwikkeld. Andere maaren waren nog nooit vulkanen kunnen ontstaan. ontstaat een kratermeer, zoals het Windsborn-kra- met water gevuld of zijn door natuurlijke afgravin- termeer, het enige kratermeer ten noorden van de gen geëgaliseerd en nu nog slechts als vlakke gaten Maar men hoeft geen angst te Alpen. in de aarde met sleutelvorm te herkennen. hebben, de Eifel behoort tot de 7 best onderzochte vulkaangebie- Mosenberg met Windsborn-kratermeer

den ter wereld – en momenteel Holzmaar en Dürres Maar geven de meetinstrumenten 6 Slakkenkegel Maartrechter geen gevaar aan. 8

1 Grondgebergte 1 Magma 5 6 2 Storing 4 7 5 2 Grondwater 3 Magma 3 Explosiekamer 4 Hoofdpijp 4 Pijp 5 Slakkenwal 5 Trechter 6 Krater op de top 6 Wal van tufsteen 7 Eruptiekolom 4 7 Base surges 3 2 1 8 Eruptiekolom 2 3 1

14 Vulkaneifel-Magazine 15 Heeft de Vulkaaneifel geisers? Het ontstaan ervan was lange tijd omstreden, aangezien de vulkanische krachten in de Eifel niet voldoende waren Ja, de koudwater-geiser in Wallenborn! om zo´n grote kogel door de lucht te slingeren. Een boring De „Brubbel“ in Wallenborn (bruisende bron) is een bron in de kogel bracht de oplossing: tijdens de erupties van waaruit om de 40 minuten een tot wel 4 meter opborre- de noordelijke Wartgesberg-vulkaan brak een stuk krater- lende waterfontein opstijgt: een mix van grondwater en wand af en rolde in de pijp terug. vulkanisch kooldioxide. Een verklaring: in de ondergrond Op zijn weg verzamelde hij gloeiende lavabrokken, die op vol spleten en kloven bevindt zich een holle ruimte die zich zijn oppervlak vastplakten. Bij de volgende eruptie werd langzaam met opstijgend kooldioxide (CO2) vult. Wordt de de kogel weer naar boven getransporteerd, waarna hij verzadigingsdruk overschreden, ontlast het gas zich plot- opnieuw omlaag rolde. Dit gebeurde nog ettelijke keren seling door het boorgat van de bron, en de ontwijkende totdat de huidige grootte was bereikt. Daarna werd de ko- gasbellen laten het water in de Brubbel omhoogschieten, Fachvorträge gel in de kraterwand opgenomen, pas door de ontginning zoals bij het schudden van een fles champagne. Milieu kwam hij weer tevoorschijn. Natuurfenomenen duidelijk uitgelegd – natuur- en geoparkgidsen geven antwoord. vormt

„Brubbel“ in Wallenborn Vulkaneifel Akademie natur-und geowissenschaftliche Umweltbildung im Natur- und Geopark Vulkaneifel Dolomietrotsen van Gerolstein Lavabombe Strohn

Voor iedereen die het precies wil weten, biedt de Vulkaaneifel Hoe komen zeedieren Akademie van het natuur- en in de dolomietrotsen van Gerolstein? geopark interessante lezingen en excursies voor jong en oud aan. Ongeveer 380 miljoen jaar geleden – in het Midden-De- voon – lag de Eifel in de buurt van de evenaar. In een warme zuurstofrijke kuststrook groeiden riffen, in ons geval stromatoporen- en koraalriffen. In de loop der tijden kwamen de riffen en lagunes droog te liggen. Het zeewa- ter klotste er sporadisch in, verdampte en liet een hoog geconcentreerde, aan magnesiumrijke pekel achter. Deze Hoe ontstond de Strohner Lavabombe? leidde tot de dolomitisatie van de uit calciumcarbonaat (calciet) bestaande riffen. De bijna 120 ton zware Strohner „lavabom“ is een geologische bijzonderheid. In sommige dolomietrotsen ontdekt men knol- tot brood- vormige, in concentrische lagen ontstane structuren. Dat Met haar diameter van bijna 5 m is ze een imposante, zijn de overblijfselen van de organismen die dit gesteente unieke getuigenis van vroegere vulkanische activiteit in de hebben opgebouwd: stromatoporen. Het zijn uitgestorven Eifel. Bij het opblazen in de steengroeve op de Wartges- verwanten van de zwammen, zeelelies, brachiopoden, tri- berg maakte ze zich in 1969 uit 15 m hoogte uit de wand lobieten en andere voormalige zeebewoners. van de steengroeve los. Strohner burgers trokken ze in de winter 1980/81 op een ijzeren plaat met een bulldozer over de bevroren sneeuwlaag naar de huidige locatie.

16 Vulkaneifel-Magazine Bij de Rockeskyller Kopf 17 Iedere dag nieuwe avonturen Er is nauwelijks een plek in Duitsland waar de oerkrachten van de aarde zo sterk beleefd kunnen worden als in de Vul- kaaneifel. Alleen hier kan men midden door een vulkaan wandelen, over hard geworden lavastromen springen, de rotsen van een rif beklimmen of erbij zijn, wanneer een geiser zijn fonteinen uitspuugt. De natuur als klaslokaal, het landschap als bijzondere er- varingsruimte voor kinderen en opgroeiende jongeren: scholen en andere pedagogische instellingen benutten juist in de Vulkaaneifel graag de bijzondere mogelijkheden van (educatieve) jongerenvakanties. Vertrouwen en verant- woordelijkheid, samenwerking en zelfstandigheid kunnen in groepen van kinderen en jongeren van dezelfde leeftijd anders geleefd en geleerd worden dan in de familie. leerzaam plezier

in spannend landschap: Natuurklas voor alle Bij de Weinfelder Maar de Vulkaaneifel voor jongeren enthousiastelingen

De regio biedt hiervoor niet alleen de natuurlijke coulisse, Molensteengrot bij Roth Nieuwsgierigheid en de wens om nieuwe horizonnen te ontdekken maar is een levendig bestanddeel van vele programma´s en zijn geen voorrecht voor de jeugd. Integendeel: studiereizen voor elke acties – een leerrijk avontuur met rots en water, in ijsgrot- leeftijdsgroep zijn in. Vrije tijd en vakantie worden steeds meer benut ten en basalt steengroeven, in openlucht zwembaden, bij om de individuele kennis uit te breiden. Natuurlijk mogen plezier en een maar of op excursies in het bos. een behoorlijke portie avontuur niet ontbreken. En precies hier zet het programma-aanbod van de natuur- en geoparkgidsen aan. Spannend is het programma, gunstig zijn de onderkomens overal in de regio voor schoolklassen en andere groepen: De geïnteresseerde gast kan kiezen uit minstens 500 evenementen daartoe behoort behalve de jeugdherbergen in Gerolstein, per jaar. Daarbij komen individuele aanbiedingen, die bij de ongeveer Daun en Manderscheid of het Schullandheim bij Müllen- 30 gidsen volgens afspraak geboekt kunnen worden. Als voorbeeld born, het jeugdcentrum Steineberg, ook het Jugendhütten- Vulkaanbelevenispad Strohn Excursie bij de Wartgesberg voor de grote variatie aan thema´s en het zeer uiteenlopende karak- dorf Vulkaneifel. Daar is men gespecialiseerd in avonturen- Het Pützborner Bach Käsegrotte bij Bad Bertrich ter van de belevenissen en de aanbiedingen willen we hier enkele vakanties, belevenispedagogiek en geologische excursies. programma´s kort vermelden. Onder het motto „De wilde planten in Vanzelfsprekend kan het verblijf ook naar eigen wens in- de vulkaan“ gaan we op een drie uur durende geologisch-botanische gevuld worden. ontdekkingsreis in de Wartgesberg. Bij de „Intrede in de Birresbor- Andere goede adressen zijn het Wald-Jugendcamp in het ner ijsgrotten“ dient men zich met helm en zaklantaarn uit te rusten Wirfttal bij Stadtkyll, het Ferienheim Eifelperle in Lutzerath, om ondergronds op de sporen van de oude Romeinen te gaan. Wie de Jugendfreizeitstätte Kelberg, het Jugendhaus in Bet- graag met de fiets onderweg is, wordt op een tocht van een halve tenfeld of het Schullandheim Kronenburg. Vele bedrijven dag naar uitgekozen natuurschatten geleid: „Vogels, vleermuizen, – vooral de geopark-gastheren met referenties – zijn even- hoogvenen en maaren“. „Onderweg in het rijk van de kleine Eifel- eens voor grotere groepen ingericht. Ze bieden allemaal rovers“ zal men marters en wilde katten leren kennen. Of men wil perfecte beginpunten voor excursies, tochten, expedities in door het wilde Üßbachdal wandelen en de enige thermen in Duits- de leerrijke natuur van de Vulkaaneifel. land met glauberzout bezoeken ...

18 Vulkaneifel-Magazine 19 Het landschap van de Vulkaaneifel werd niet alleen door de maaren en vulkanen gekenmerkt, maar ook door talrijke bronbeken en rivieren, die in de loop van miljoenen jaren enge en steile ingekerfde dalen in het De- vonische grondgebergte hebben gesneden. Een goed voorbeeld hiervan Behalve de imponerende getuigenissen Meestal dienden deze grasvlakten als wei vindt u aan de Lieser tussen Daun en Wittlich. van vulkanische activiteit bepalen ook voor de runderen en schapen van het be- nog landschapselementen van andere treffende dorp. Daar de doornige jenever- Op de aan de zon blootgestelde rotspartijen in de bovenste gedeelten oorsprong het beeld van de Eifel. Hiertoe struik niet door de dieren wordt gegeten, van de hellingen groeit een van warmte houdend eikenbos met winte- moet het tot de oudste bestanddelen van is hij met zijn eilandachtige verdeling van reik, meelbes, brem, salie-gamander en op zeer veel plaatsen de muur het cultuurlandschap behorende kalk- de vlakken het karakteristieke beeld van (stellaria). Van hieruit heeft de wandelaar fantastische uitzichten op de grasland van de Eifel worden gerekend. deze grasvlakten. in natuurlijke staat gelaten Lieser en de aan planten- en diersoortenrijke weilanden en beemden. Plekken om uit te rusten en schuilhutten aan het Lieserpad, tot Karl ook Eifelsteig, nodigen de wandelaar uit om een pauze in te lassen en lekker uit te rusten. kleurrijke variatie Op de weg omlaag het dal in wandelt men door voormalige lage bossen met de dominerende boomsoorten eik en haagbeuk, die tot brandhout en in vroegere eeuwen tot houtskool voor het winnen van ijzer verwerkt in het groen werden. Tegenwoordig wordt de eik versterkt gestimuleerd, het houden op schrale grond Franjegentiaan en bewerken van lage bossen is nauwelijks meer de moeite waard. van Dr. Klaus Cölln en Andrea Jakubzik Fotographie: Torsten Weber Het kalkgrasland van de Vulkaaneifel Bijzondere soorten bos in de Vulkaaneifel van Birger Führ

Kalkgrasland bij Gönnersdorf In het Liesertal

Pulsatilla In het Liesertal In de nauwe meanders van de Lieser, in de niet aan zonlicht blootgestelde De schrale grond is ideaal voor talrijke, het voorbeeld van het geel zonneroosje. steile stootoevers ontstaat een vochtig en koel micro-klimaat het hele jaar dienovereenkomstig gespecialiseerde Deze tot in het gebied rond de Middel- door, dat het ontstaan van bossen in de ravijnen begunstigt, die in het planten, die op verschillende tijden in het landse Zee voorkomende cistus heesters Lieserdal bijzonder mooi en typisch gevormd zijn. Meer dan 50 verschil- jaar bloeien en zo de kalkgrasvlakten aan behorende, vlak aan de grond groeiende lende locaties van dit soort bos kunnen bewandeld worden, gedeelte- hun fraaie en steeds wisselende kleu- dwergstruik beschermt zichzelf in het wa- lijk zijn ze alleen vanaf de tegenoverliggende oever van de Lieser te zien renpracht helpen. Wanneer het voorjaar terarme milieu door het inrollen van de resp. te bereiken. De belangrijkste hier voorkomende boomsoorten zijn vroeg begint, verschijnen de grote blau- bladeren tegen te hoge verdamping. es, ahorn alsmede olm en linde, aan de waterkant de zwarte els. Bijzon- we bloesems van het wildemanskruid, la- der noemenswaardig zijn de varens met de voor in ravijnen voorkomen- ter ziet men de bruin overtrokken bloem- De in hoge mate gedifferentieerde plan- de bossen typische soorten: stijve naaldvaren en tongvaren alsmede als gestellen van de aangebrande orchis tenwereld levert de basis voor een soor- waarvan het secreet een bepaalde soort bijzonderheid de Trichomanes speciosum, die in schaduwrijke rotsspleten en als symbool van de herfst mogen de tenrijke insectenfauna. Op een groter stuk myrmicinae ertoe brengt de rups in haar een karig bestaan leidt. bloemen van de Franjegentiaan dienen. kalkgrasland konden bijv. meer dan 60 nest te dragen. Daar bereikt de rups on- Een andere typische soort in de bossen in de ravijnen is de vaste judas- Deze vertegenwoordigers zijn enkele soorten dagvlinders aangetoond worden. der het verteren van eieren en larven van penning met zijn aan judaspenningen herinnerende fraaie vruchten. Naast voorbeelden van de grote variatie aan Onder hen bevindt zich het tijmblauwtje de kleine mierenstaat haar volle grootte, de talrijke varens profiteren ook mossen en korstmossen van de bijzonde- plantensoorten die bestand zijn tegen de met zijn zeer opmerkelijke leefwijze. Zijn verpopt zich en verlaat tenslotte als vol re klimatologische omstandigheden. extreme omstandigheden van het kalk- rups begint zijn ontwikkeling als vegeta- ontwikkelde vlinder het tehuis van de grasland. Met welke aanpassingen dat riër op de bloesems van de tijm en ont- mieren. Er valt dus veel te ontdekken op Ook op hete zomerdagen zal de aangenaam koele lucht uit de ravijnen onder meer mogelijk wordt, ziet men aan wikkelt later op de rug een suikerklier, het kalkgrasland van de Eifel. van de Lieser de wandelaar welkom heten.

20 Vulkaneifel-Magazine 21 Klimatologische veranderingen kunnen regionaal zeer snel meersedimenten uit de Meerfelder Maarsee toonden een plaatsvinden. Een team van onderzoekers heeft nu vast- daarvoor typisch sedimentenpatroon. In het Krakenes-meer gesteld dat zulke snelle klimatologische veranderingen op in Zuid-Noorwegen vond men een gelijksoortig patroon - verschillende plaatsen met een tijdsverschil van meer dan evenwel in de meersedimenten ervan pas 120 jaar later. 120 jaar plaatsgevonden hebben. Uit onderzoekingen in de Eifel en in Zuid-Noorwegen is gebleken dat aan het eind Hoe komt men tot zo´n duidelijke tijdsaanduiding? „Onge- van de laatste periode van de ijsafzetting, ongeveer 12.240 veer 12.140 jaar geleden vond er een enorme eruptie van de jaar geleden, een verwarming plaatsvond die allereerst in vulkaan Katla op IJsland plaats“, legt Achim Brauer uit. „De de Eifel kon worden vastgesteld en pas 120 jaar later in as uit deze eruptie heeft zich over grote delen van Noord- Zuid-Noorwegen. Deze verwarming verliep echter relatief en Midden-Europa verdeeld, als fijnste deeltjes vinden we gezien snel in beide gebieden. ze terug in de meersedimenten. Door de jaarlagen in deze Men heeft geconstateerd dat er in de Jonge Dryas - een sedimenten te tellen kunnen we de leeftijd van de as exact 1.100 jaar durende fase tegen het eind van de laatste ijs- bepalen.“ Daarmee is deze laag as een duidelijke tijdsaan- tijd - een opwarming in Europa plaats vond, die eerst in duiding in de sedimenten in de Meerfelder Maarsee en het de Eifel geregistreerd werd. Booronderzoekingen met gletsjermeer Krakenes. De dikste basaltzuilen van de Eifel – in de steengroeve Schlink bij de 1 mm Mühlenberg in Hohenfels-Essingen Basalt

van Dr. Peter Bitschene een duidelijk teken van vulkanisme Younger Dryas- Warve 99 % van alle vulkaangesteenten in de Vulkaaneifel behoren tot een be- Warven paalde familie van gesteenten: het basalt. Basalt is in verse toestand al- Alleröd-Warve tijd grijs tot zwart; wanneer het door vulkanische gassen nog veranderd

van Prof. Dr. Achim Brauer 0,5 mm werd, wordt het rood door de vorming van ijzermineralen. Massief basalt en Dr. Martin Koziol is zwaar – ongeveer 3 keer zo zwaar als water. Hoe meer poriën het basalt heeft, des te lichter is het. Vers basalt is hard en breekt splinterig IJslands vulkaanas in de Meerfelder Maar met scherpe hoeken en kanten uit elkaar. Basaltzuilen zijn een klassiek Meersedimenten zijn zeer precieze, continentale klimaat- kenmerk op het terrein van koud geworden lavastromen. archieven, want hierin bevinden zich sedimenten van de jaargetijden als lagen, net zoals jaarringen bij bomen. „De Eifel-basalt met zwarte Het Eifel-basalt kan men bepaalde, zeer karakteristieke mineralen als mm nijvere arbeid bestaat nu in het tellen en evalueren van de pyroxeenkristallen grote granietachtige kleine brokken steen in de grijszwarte grondmassa afzonderlijke sedimenten onder een microscoop“, aldus herkennen, zoals bv. zwarte pyroxeen, flesgroene olivijn, zwartbruin glim- Brauer, „om daarmee het vroegere klimaat jaar voor jaar mende plaatjes of ook witte veldspaat en vertegenwoordigers hiervan. tot ver terug in het verleden te reconstrueren.“ Olivijnbom: aan Een typisch kenmerk van onze Eifel-basalten is dat ze beduidend minder olivijn rijk peridotiet De as van de eruptie van de Katla-vulkaan bedekte dus op in de basaltmantel silicium vertonen dan bij de meeste basalten gebruikelijk; zuiver kwarts

hetzelfde tijdstip de Eifel en Zuid-Noorwegen. Dit duidelijke (SiO2) komt in onze basalten helemaal niet voor. Vanwege de SiO2-on- tijdstip in aanmerking genomen toonden de meersedimen- Het resultaat kan ingrijpende uitwerkingen hebben op het derverzadiging, een hoog alkaligehalte (natrium en kalium) en verdere ten van de Eifel een snelle verwarmingsfase tegen het eind onderzoek naar zowel het vroegere als het toekomstige Van de as tot aan de bom geochemische bijzonderheden behoren onze Eifel-basalten tot de groep van de Jonge Dryas 100 jaar vóór het bedekken met as, in klimaat. Het aannemen van een overal op hetzelfde mo- Basalt kan niet alleen als hard vast gesteente optreden, van de alkalische basalten, afgekort alkalibasalten. Onze Eifelbasalten zijn Zuid-Noorwegen echter 20 jaar na het bedekken met as. ment plaatsvindende verandering is niet altijd mogelijk en maar ook als los materiaal. Dan wordt het materiaal dus zeer typische en wereldwijd absoluut zeldzame vertegenwoordigers volgens de grootte van zijn korrels (as tot 2 mm diameter, Dezelfde opwarming maar een tijdsverschil van 120 jaar klimaatmodellen moeten in sterkere mate rekening houden lapilli met 2 - 64 mm, bommen en blokken met > 64 mm) van een Si02-onderverzadigd hotspot-vulkanisme. tussen de beide 1.200 km van elkaar verwijderde plaatsen? met zulke regionale aspecten. Het onderzoeksteam rond geclassificeerd. Achim Brauer: „We verklaren dat d.m.v. de verschuiving van prof. dr. Achim Brauer van het Deutsche GeoForschungs- Der Eifel-Plume De alkalibasalt magma´s van de Eifel worden in ca. 60 - 100 km diepte, in de windsystemen. De klimaatverandering vond regionaal Zentrum Potsdam en dr. Christine Lane van de universiteit Onder de Eifel, in de bovenste aardmantel, bevindt zich de bovenste aardmantel, gesmolten en stijgen van daaruit binnen enkele een slang- tot veervormige en tot ca. 50-60 km onder de zeer snel plaats, maar het polaire front, dus het atmosfe- Oxford werd bij het nemen van de boringen in de Meerfel- Eifel doorlopende zone met een diameter van meerdere dagen naar het aardoppervlak. Daarbij wordt olivijn-houdend, groen ge- rische grensvlak tussen de polaire lucht en de lucht van der Maar door het Maarmuseum Manderscheid organisato- tientallen kilometers, waar in vergelijking met de omge- steente uit de aardmantel (peridotiet) mee naar boven getransporteerd en middelste breedtes, had ongeveer 100 jaar nodig voor zijn risch en logistiek ondersteund. De basis hiervoor is een coö- ving verhoogde temperaturen en toevoer van vluchtige komt in de vorm van doorgaans vuistgrote brokken, zog. olivijnbommen, magmabestanddelen heersen. Deze smeltzone in de bo- terugtocht van de geografische breedte van de Eifelmaaren peratieverdrag tussen het GeoForschungsZentrum Potsdam venste aardmantel, waaruit alle Eifelbasalten stammen, aan het aardoppervlak tevoorschijn. De wereldwijd absoluut zeldzame bij 50° naar zijn ligging in Zuid-Noorwegen bij 62°.“ Een en het Maarmuseum Manderscheid, dat de samenwerking heet vanwege haar verschijning in de vorm van een veer olivijnbommen zijn in hun groene veelzijdigheid in de geo-musea in Ge- „Eifel-Plume“ (Engels plume = veer). snelle verandering dus, die langzaam naar het noorden trok. regelt, zodat alle partijen er baat bij hebben. rolstein en Daun tentoongesteld.

22 Vulkaneifel-Magazine 23 Eifel-Vulkanmuseum Daun De Vulkaaneifel toont de bezoekers een groot Vulkanische activiteit in de Eifel/ aantal natuurwetenschappelijke fenomenen, die wereldwijd, vulkanische gesteen- in deze vorm uniek in de wereld en voor onder- ten, met interactieve computer- modellen door tijd en ruimte zoek en wetenschap buitengewoon interessant zien zijn. Actuele onderzoeksprojecten leiden steeds Leopoldstr. 9 · 54550 Daun Tel. 06592 985353 weer tot nieuwe inzichten maar ook tot vragen. www.eifel-vulkanmuseum.de De GEO-musea van de Vulkaaneifel zijn de ver- voelen zamel- en informatieplaatsen van deze spannende uiteenzetting met het ontstaan, veranderen en vergaan. Ze zijn de sleutel tot het begrijpen ruiken Tentoonstelling van dit fascinerende landschap en zijn geschie- „Geologie om aan te raken“ denis. Geologische bijzonderheden van de regio in een open Ieder museum heeft zijn thematische zwaarte- horen tentoonstelling van de objecten. Zwaartepunt: fossielen uit het punten en wijdt zich aan de corresponderende Midden-Devoon. facetten van de geo-wetenschappelijke, maar Burgstr. 20 · 54576 Hillesheim ook natuurkundige, historische, culturele en Tel. 06593 809200 technische bijzonderheden van de Vulkaaneifel. www.hillesheim.de

Maarmuseum Manderscheid Maarvulkanisme gisteren en vandaag, Eckfeldse maar, met de Terranaut naar hat binnenste van de aarde Wittlicher Str. 11 54531 Manderscheid Tel. 06572 920310

Vulkanhaus Strohn www.maarmuseum.de

Natuurkundig museum Gerolstein Fossielen, gesteenten en mineralen uit de streek, archeologie, Eifel-Vulkanmuseum Daun prehistorie en vroegste geschiedenis, bosafdeling ‘Begrijpen door ervaren’ luidt het gemeenschap- Hauptstr. 72 · 54568 Gerolstein pelijke didactische basisconcept. Zien, voelen, Tel. 06591 94991-0 ruiken, horen – met alle zintuigen worden ook www.naturkundemuseum-gerolstein.de complexe samenhangen „begrijpelijk“, in de ware zin van het woord.

De doelgroep heeft een breed spectrum en zelfs Vulkanhaus Strohn voor mensen met grote natuurwetenschappe- met vulkaancafé lijke ervaring valt er veel nieuws te ontdekken. vulkanische fenomenen uit Kinderen en jongeren leren op speelse wijze, bij de omgeving van Strohn, het wijze van spreken met een „plezierfactor“, de onstaan van lavakogels/lava- de GEO-musea bommen verschillende thema´s kennen. Vaak worden be- Hauptstr. 38 · 54558 Strohn geleidende resp. verdiepende evenementen door Tel. 06573 953721 de musea aangeboden. Hiertoe behoren rondlei- van de Vulkaaneifel www.vulkanhaus-strohn.de dingen door het museum, excursies, workshops, lezingen, tentoonstellingen, kinderen school- programma´s. www.geopark-vulkaneifel.de

in het Maarmuseum Manderscheid Maarmuseum het in 24 Vulkaneifel-Magazine 25 Er bestaat mineraal-, tafel-, leiding-, bron- en geneeskundig water. In de Vulkaaneifel bevinden zich als bijzonderheid ook nog zog. Säuerlinge, dat zijn soorten natuurlijk mineraalwater. Elk van deze watersoorten is een bijzondere drank.

Hotzendrees

is niet hetzelfde als Prikkelend genot Bron van de Lieser Water Water Bodenbacher Drees Tafelwater Natuurlijk mineraalwater Doorgaans is tafelwater geen natuurproduct, maar een in- Mineraalwater is een zuiver natuurproduct en geldt als het Mineraal- en koolzuurbronnen oudste levensmiddel überhaupt. Het ontstaat uit neerslag- dustrieel vervaardigd water, in feite niets anders dan een Helenenquelle Gerolstein kunstmatig gewonnen mineraalwater. Gezuiverd drinkwa- water dat langere tijd zijn weg door verschillende lagen ge- in de Vulkaaneifel ter wordt kunstmatig met koolzuur en mineralen verrijkt. steente en aarde zoekt, daarbij gereinigd en met mineralen Veel mensen op de wereld hebben dagelijks met de Vulkaaneifel te verrijkt wordt. Het is een zuiver levensmiddel in de ware zin maken. Ze staat praktisch op hun (drink)menu. Het is het mineraal- Bronwater van het woord. De mineraalwatersoorten uit de Vulkaanei- water, dat van hieruit in alle uithoeken van de wereld wordt getrans- We hebben allemaal wel eens een wandeling gemaakt en fel zijn prikkelende dorstlessers, regionaal en internationaal. porteerd. Overal in de dalen borrelen bronnen die vrij uit de grond dat bij voorkeur bij mooi weer. Hoeveel zegen brengt daar naar boven komen of door boringen ontsloten zijn. Het zijn overeen bron die ons met fris en vers water verzorgt. Het is Water uit een warme bron wegend hydrogeencarbonaatbronnen, de zog. ‚Säuerlinge‘, die meer verfrissend, helder en door de voortdurende toevoer van Sommige watersoorten zijn gezonder dan andere - dit geldt dan 1 gram Co2 per kilo opgelost hebben. Therapeutisch effectieve zuurstof, die het water reinigt, zuiver. Bronwater stamt uit vooral voor het warmwater. De Eifeler bronnen hebben in bestanddelen zoals jodium of radon maken ze tot geneeskundige onderaardse bronnen en mag uitsluitend direct op de plaats één woord geneeskundige kwaliteiten. Tegenwoordig is het Steffelner Drees bronnen. van de bron in flessen worden gevuld. Het bevat minder edele product tot de ziekenhuizen beperkt, waar het ook mineralen dan mineraalwater. zeker op zijn plaats is. Maar ook in het dagelijks leven zou De soorten mineraalwater uit de Vulkaaneifel bevatten uitzonder- het veel beter kunnen worden benut. In het kader van de Cocktail zonder alcohol: „Vulkaanuitbarsting“ lijk veel waardevolle mineralen voor de voeding. Dat hebben ze te Drinkwater/kraanwater algemeen toenemende belangstelling voor hoogwaardig Koude malventhee (acht gedroogde malven op ¾ liter danken aan de vulkanische ondergrond, waar ze op hun lange weg water zijn voldoende voor acht cocktails) De naam zegt het al: het water om te drinken. Er is nau- voedsel is nu het juiste moment aangebroken om thermaal doorkomen. Het koolzuur, dat verantwoordelijk is voor het verrijken 2 cl bessensiroop welijks een ander levensmiddel dat zo sterk gecontroleerd water weer in de publieke belangstelling te brengen. Water met mineralen, wordt als ‚maagdelijk‘ beschouwd, daar het direct 2 cl fris geperst sinaasappelsap wordt als leidingwater, tenminste in Duitsland. uit de Eifel kan op zeer natuurlijke wijze ons lichaam kracht 1 eetlepel fris geperst citroensap uit het binnenste van de aarde stamt en geen contact met het aard- In de Vulkaaneifel gewonnen drinkwater heeft dankzij de geven. De drankhandel biedt vele producten aan die met ijskoud mineraalwater uit de Vulkaaneifel oppervlak heeft. Daarom kan men het koolzuur ook de adem van de vindplaatsen van kalksteen en de bijzondere filter- en op- ijzer, magnesium enz. verrijkt werden. Het thermaal water om te vullen vulkanen noemen. slageigenschappen van het vulkanische losse gesteente een bevat deze mineralen op natuurlijke wijze. Het helpt zwan- Alle ingrediënten in een cocktailglas doen, met mi- gere vrouwen bij ijzergebrek, het vermindert moeheid en neraalwater vullen. Niet omroeren, want de cocktail De temperatuur van het uit de aarde opborrelende mineraalwater uitstekende kwaliteit. Hier gewonnen drinkwater staat niet wordt van boven naar beneden roder. Met een cock- alleen ter beschikking van de bevolking ter plaatse, de Vul- traagheid, het normaliseert de bloeddruk. Zijn hoge gehalte tailkers en een rietje opdienen. Smaakt heerlijk! ligt onder 12 °C. In de Vulkaaneifel bestaan echter ook warmwater- kaaneifel is ook een belangrijke exporteur van drinkwater in aan mineralen is goed voor sporters en andere mensen die bronnen. Het warmste water met 32 °C borrelt in Bad Bertrich – uit aangrenzende regio´s aan Moezel en Ahr. lichamelijke prestaties moeten leveren. de enige glauberzoutbron in Duitsland.

26 Vulkaneifel-Magazine 27 de vakantiegebieden Vakantiegebied Gerolsteiner Land in het natuur- en UNESCO geopark Vulkaaneifel

Crimineel goed en geologisch uniek, zo presenteert de vakantieregio Gerolsteiner Land zich in het hart van de vulkaaneifel. De Eifelsteig en de Vulkaneifelpfade com- bineren adembenemende uitzichten op ruige kliffen met gigantische vulkanische kraters, borrelende bronnen en diepe donkere grotten. Fietspaden leiden langs idyllische beken, uitdagende kastelen en de professioneel begeleide misdaad tochten leiden u naar het plaats delict en de favoriete plekken van de auteurs. Kortom: een vakantie in het Gerol- Weinfelder Maar steiner-land is ontzettend divers, van rust tot spanning, Ontdek de oorspronkelijke levenskracht van de aarde: GesundLand Vulkaneifel hier vindt u het! De toeristische informatie in Gerolstein, Hillesheim en Levendig – krachtig – aardend. Dat is het idyllische natuur van de Vulkaaneifel gesti- ontspannen bad in de openlucht zwemba- Stadtkyll zijn gecertificeerde bedrijven van „Service GesundLand Vulkaneifel in het natuur- en muleerd. Gecombineerd met speciale rug-, den of in de thermen van de Vulkaaneifel Quality Germany“. Wij bieden u een uitgebreid diens- geopark Vulkaaneifel, de rustbrengende been- of voedingsprogramma´s werkt het in de sauna tot rust komen – een puur ge- tenpakket met deskundig advies en helpen u graag bij streek rond Daun, Manderscheid, Ulmen vulkanische landschap met de diepblauwe not voor lichaam en ziel. de planning en boeking van uw verblijf. en Bad Bertrich. Te voet of per fiets: hier maaren bijzonder sterk en stabiliserend. Hier Tourist-Information Gerolstein kan men de oorspronkelijke levenskracht kan men zich heerlijk ontspannen en zo met Gezond bewegen Bahnhofstraße 4 · 54568 Gerolstein van de aarde beleven! Het voelen van de de natuur en zichzelf in harmonie komen. Op de zeer afwisselende fietsen wan- Tel. +49 (0) 6591 13-3000 zuivere natuur wordt een puur genot voor delwegen van de regio de kracht gevende Tourist-Information Hillesheim lichaam en geest. Gezond blijven natuur ontdekken en daarbij de fitness ver- Am Markt 1 · 54576 Hillesheim Tel. +49 (0) 6593 809 200 Door de schilderachtige natuur van de Vul- sterken. Dat is een weldaad en tevens zeer Tourist-Information Stadtkyll Gezond worden kaaneifel wandelen, met de fiets de streek gezond. Het GesundLand Vulkaneifel no- Burgberg 22 · 54589 Stadtkyll De accu weer bijtanken en eindelijk weer langs dicht begroeide weilanden en bos- digt u uit om te voelen hoe positief natuur- Tel. +49 (0) 6591 13-3000 van het leven genieten. Dat wordt door de sen tot aan de Moezel verkennen of na een belevenissen op lichaam en geest werken. www.gerolsteiner-land.de

GesundLand Vulkaneifel Vakantiegebied Kelberg Als partner van de belevenisregio Nürburgring staat natuurlijk motorsport op het programma. Veel rustiger GesundLand Vulkaneifel GmbH is het in het heerlijke bosrijke landschap, waar men Leopoldstraße 9a · 54550 Daun bijvoorbeeld op de geschiedenisstraat kan wandelen. Tel. +49 (0) 6592 951 370 Fax +49 (0) 6592 951 320 www.gesundland-vulkaneifel.de Tourist-Information Kelberg met de VVV‘s Dauner Straße 22 · 53539 Kelberg in Daun, Manderscheid Tel. +49 (0) 2692 872 18 en Bad Bertrich www.vgv-kelberg.de Bij de Weinfelder Maar www.geschichtsstrasse.de

28 29 met iedere stap intensiever . . .

Bij Schalkenmehren Op de Mosenberg Op de „Geschichtsstraße“, Kelberg

Het is een intensieve belevenis. Over de Behalve het Lieserpfad, dat Manuel An- En natuurlijk doet de Eifelsteig ook van grashalmen aan de rand van de weg ruist drack in zijn boek „Du musst wandern“ zich spreken. Onder het motto „Waar de wind, draagt vogelgepiep uit het bos, Eifelsteig zelfs de „mooiste routewandeling van de rots en water jou begeleiden“ leidt de men hoort bladeren ritselen. Kruiden, hooi wereld“ noemde, leiden nog meer beken- met het Duitse wandelzegel onderschei- Blik op de Gemündener Maar en vee verspreiden hun geur. Bij iedere & Vulkaaneifel-paden de hoofdwandelwegen door de Vulkaan- den premiumweg op een lengte van 313 stap naar boven naar de kraterrand wor- eifel. Daaronder de Karl-Kaufmann- km van Aken via het Hohe Venn tot naar den de afmetingen van de maartrechter Weg, de Josef-Schramm-Weg en de Trier midden door de Vulkaaneifel. duidelijker – en de krachten die bij zijn Vulkaanweg. ontstaan actief waren. Tienduizenden ja- Zoveel bezienswaardige locaties in de ren geleden beefde hier de aarde, brak Aan de fascinerende thema´s van de Vul- Vulkaaneifel vol belevenissen zijn zelfs op open en viel in elkaar. kaaneifel wijden zich talrijke regionale de Eifelsteig niet te vinden. Daarom wer- beleveniswegen: geschiedenisstraat den 14 Vulkaaneifelpaden ingericht, Spannend om dit weer te beleven. Opwin- Kelberg, Määrchen-Naturwaldpfad die als predikaats-partnerwegen als het dend en leerzaam om de gebeurtenissen tussen Gillenfeld en Eckfeld, pad van de ware als toegangswegen en verrijking

uit het verleden uit te pluizen. Maar de „Waar rots en water biodiversiteit Darscheid, bijenleer- dienen. Gedeeltelijk zijn ze zelfs voor Vulkaaneifel roept niet alleen enthou- je begeleiden“ pad en Hexen, Henker & Halunken- meerdere dagen bedoeld en beloven een siasme op door de geschiedenis van het Onder dit motto leidt een attrac- tour Ulmen alsmede de belevenisweg spannende, afwisselende en beslist on- ontstaan. Ze is een heerlijk, zeer goed tieve wandelroute over meer dan Ritter-Räuber-Römer in Bad Bertrich. vergetelijke wandelweek in de Vulkaan- ontsloten wandelland, een afwisselend 300 km door zeer uiteenlopende Daarbij komen nog typische geo-the- eifel. landschappen, o.a. midden door de middelgebergte met fraaie rivierdalen, Vulkaaneifel: de Eifelsteig. Hij is als mawegen zoals molensteen- en ijsgrot- bossen met veel wild, vruchtbare dalkom- premiumwandelweg met het Duitse ten bij de Rother Kopf, woestijnen, water wandelzegel onderscheiden. men en zachte heuvels, waarvan vele als en vulkanen bij Gerolstein alsmede het beboste vulkaankegels boven de regio uit- www.eifelsteig.de vulkaanbelevenispad Strohn, om er steken. maar enkele op te noemen.

30 Vulkaneifel-Magazine 31 met elke stap dichterbij De 313 km lange Eifelsteig loopt door at- Met in totaal bijna 380 km wandelroutes Daar het wandelen met meerdere mensen tractieve natuurgebieden en bezienswaar- overtreft de lengte van de Vulkaanei- samen leuker is, zijn natuurlijk alle Vulkaan- digheden. Links en rechts van de route fel-paden de lengte van de Eifelsteig. Net eifel-paden ook optimaal voor groepen en lopen zogenaamde partnerwegen: de zoals deze voldoen de wandelroutes als gezinnen geschikt, de kortere trajecten ook Vulkaaneifel-paden alsmede verdere in- predikaats-touren aan de even hoge kwa- voor jongere kinderen. En natuurlijk moe- teressante wandelwegen, die ook als ver- liteitseisen. Ze zijn op dezelfde manier en ten schoenen en kleding bij uw avontuur bindingswegen naar de Eifelsteig dienen. over de gehele lengte met het betreffende passen. Mooie plekjes nodigen tot een logo gemarkeerd en van borden voorzien. picknick uit en een goed gastronomisch aanbod zorgt voor het lichamelijk welzijn Vulkaaneifel-paden – spannende partners van de Eifelsteig en een ontspannende plaats voor de nacht.

Op de Rother Kopf Op de Mosenberg Bij Übersdorf

Op naar de fenomenen, highlights en De Vulkaaneifel-paden werden zorgvuldig De Vulkaaneifel-paden natuurschoonheden van de Vulkaaneifel door kenners van de zich hier bevinden- De acht rondwandelingen en zes rou- – dat is de bedoeling van de Vulkaanei- de geologische, historische, culturele en Bij de Holzmaar tewandelingen hebben verschillende lengtes en moeilijkheidsgraden. fel-paden. En dat doen ze prima! Ieder door de natuur geschapen bezienswaar- Zo bieden zich uitstapjes van een pad heeft zijn eigen charme en karakter. digheden samengesteld. Toch haast men halve dag of ook wandelingen van Nu eens staan cultuur en geschiedenis zich niet van de ene locatie naar de an- meerdere dagen als aanvulling op de Eifelsteg aan. op de voorgrond, dan weer de maaren dere. Ook hier luidt het motto: de weg Voor de planning en oriëntatie staat een Beschrijvingen van routes en inter- en thermen, en een andere keer gaat de is het doel. Al gauw raakt de wandelaar kosteloze wandel-app in de Apple Store en actieve tochtenplanner onder: wandeling over de bergtoppen van uit- ‚verslaafd‘ aan de betovering van de Vul- in de Android-Markt ter beschikking. Hier www.geopark-vulkaneifel.de kijkpunt naar uitkijkpunt. Zo weerspiegelt kaaneifel, waardeert de rust, waarin de vindt u onder predikaatswegen ook snel www.eifelsteig.de de grote veelzijdigheid van de thema´s van stemmen van de natuur zich ontplooien, alle Vulkaaneifel-paden: www.eifel.info de Vulkaaneifel zich in de paden. en geniet van de talloze kleine en grote App Wandertouren Rheinland-Pfalz. schatten die hij op zijn weg tegenkomt.

32 Vulkaneifel-Magazine 33 Kyll Adenau Kronenburger See

Nürburg Drie premiumfietspaden lopen door Allang zijn de wielersport en het fiet- Jünkerath Üxheim de Vulkaaneifel: het Kyll-fietspad, het sen van kortere en langere tochten in Kyll Niederehe Maare-Moezel-fietspad en het Vul- de Vulkaaneifel geen geheime tip meer. kaan-fietspad-Eifel. De eerste twee zijn Daarom presenteren de gastheren een St. Vith Bolsdorf perfect voor vrijetijdsfietsers en gezin- steeds uitgebreider aanbod. Hoteliers, nen met kinderen, de derde route is Op de Maare-Moezel-fietspad horecabedrijven, boerderijen en fiet- vooral geschikt voor sportieve fietsers Opdat de kinderen niet tekort komen, senverhuur in de Eifel garanderen een Prüm Darscheid met grote ambities. Wie het gemakke- is er ook een bijzondere kinderfietsrou- op fietsers gespecialiseerde service van lijker wil, kan ter plaatse ook een e-bike te: op zijn trajecten zonder noemens- hoogste kwaliteit – en wel getest: ze Birresborn Gemünden lenen. waardige dalingen en stijgingen tussen zijn door de Allgemeine Deutsche Fahr- Schalkenmehren Wallenborn Densborn en Bewingen alsmede Daun radclub (ADFC) als „fietsvriendelijk“ Immerath U kunt op de individuele routes lussen en Gillenfeld kunnen ook de jongsten gekwalificeerd en werken sindsdien in Fietspadennet Lutzerath Kyll Eckfeld Gillenfeld inbouwen met belevenissen. Bijzonder onder ons natuur, cultuur en geschiede- routeteams nauw samen. Alle trajecten Lieser Meerfeld interessant zijn ook de themawegen nis ervaren, samen met hun deskundige zijn bovendien overal en op dezelfde in de Vulkaaneifel zoals de kosmosfietsroute „Kleine Kyll“ begeleiders Willi Basalt, Biggi Biene, Elli manier volgens de ADFC-richtlijnen van Een goede basis voor de individuele planning en de „Mineralquellen-Route“. Eule und Freddi Fledermaus. borden voorzien. van routes en vakanties bieden, behalve de Kyllburg Bullay uitgebreide informatie op het internet, de fietsatlas Vulkaneifel en het Eifel-fietstijdschrift. Lieser In het Kylldal geeft de langs het traject lopen- Erdorf Wittlich Mosel de spoorlijn Trier-Keulen de mogelijkheid tot Het natuur- en geopark goede „Bahn& Bike“-combinaties. Voor het Bitburg Kyll comfortabele terugtransport van de fietsen Lieser loopt tussen Daun en Wittlich resp. Bernkas- Bernkastel-Kues per fiets verkennen tel-Kues een fietsbus (www.regioradler.de). Mosel Bij de Ulmener Maar Fietsen In de VulkanBike TrailPark wanneer u wilt

Nadere online-informatie over het fietsaanbod in de Vulkaaneifel www.gesundland-vulkaneifel.de www.kylltalaktiv.de www.vulkanbike.de www.eifel.info

34 Vulkaneifel-Magazine Op de kosmosfietsroute 35 Maare-Moezel-fietspad Kyll-fietspad Vulkan-Rad-Route Eifel Kosmosfietsroute Kleine Kyll Spoortracé-weg Daun Bernkastel-Kues Fietstocht Dahlem Trier Thematocht Dümpelfeld/Ahr Bad Bertrich Themaweg Daun, Kurpark Meerfeld

Lengte: 53,7 km Duur: 4½ - 5 h Lengte: 128,1 km Moeilijkheid: gemiddeld Lengte: 67 km Moeilijkheid: moeilijk Lengte: 22,2 km Moeilijkheid: gemakkelijk Hoogtemeters: 426 m Moeilijkheid: moeilijk Hoogtemeters: 553 m aanbevolen: maart-okt. Hoogtemeters: 1033 m aanbevolen: maart-okt. Hoogtemeters: 367 m aanbevolen: maart-okt. 718 m aanbevolen: maart-okt. 1087 m 1096 m 401 m Fietsen op het spoortracé door de Vulkaaneifel tot in Op de belangrijkste noord-zuid-verbinding door de Bergen, burchten, basalt en stramme benen Onderweg in het zonnestelsel het dal van de Moezel Eifel – midden door de Vulkaaneifel Deze adembenemende tocht met de stijging naar de Nürburg De oneindige afmetingen van het heelal worden hier tot de Een fietstocht op het Maare-Moezel-fietspad wordt lekker Dwars door de Eifel loopt het fietspad van Dahlem naar de en de rasante afdaling naar Bad Bertrich is voor sportieve fiet- lengte van een dagetappe gereduceerd. Alles wat we met genieten: daar er op de weg, die het voormalige spoortracé oudste stad van Duitsland, naar Trier. Terug naar het begin- sers met veel ambitie en maakt iedere natuurvriend laaiend onze voorstellingskracht m.b.t. ruimte en tijd niet kunnen be- van Daun tot Bernkastel-Kues volgt, nagenoeg geen stijgingen punt gaat het zonder problemen met de spoorlijn Keulen-Trier. enthousiast. Ook de imponerende jongste Eifelmaar in Ulmen grijpen, kunnen we hier ervaren. Vanaf het Kurpark Daun via zijn, is hij ideaal voor vrijetijdsfietsers of gezinnen met kinde- Langs de Kyll slingert het fietspad langs talrijke burchten door nodigt voor een rustpauze uit. Pützborn, Oberstadtfeld, Niederstadtfeld en Schutz loopt dit ren – en dat in beide richtingen. de contrastrijke landschappen van de Eifel: aan het begin van Degene die het water te koelt vindt, kan aan het eindpunt bochtige tracé tot naar Meerfeld en is in twee themagebieden Over viaducten en bruggen, door tunnels en Eifeler bossen, de tocht beleeft men de Noord-Eifel met haar stuwmeren en van de route – in Bad Bertrich – in geneeskundig water met verdeeld. Eerst gaat het met een snelheid sneller dan het licht langs de maaren en niet meer actieve vulkanen gaat het om- meren, zoals de Kronenburger See. Door de door oerkrachten de juiste temperatuur een bad nemen. Midden tussen 2000 van de zon naar haar trawanten, precies volgens de schaal laag in het land van de wijnstokken aan de Moezel. Nog meer gekenmerkte Vulkaaneifel gaat het verder door de Zuid-Eifel jaar oude Romeinse vondsten borrelt daar de unieke glauber- waarmee de afzonderlijke planeten d.m.v. stelen en borden over het land en zijn bewoners ervaart men op een van de acht met haar typische weilanden met fruitbomen en door grillige zoutbron. worden afgebeeld. Op het tweede deel van de route maakt de lussen, waar u per fiets veel kunt beleven. rotsformaties van het “Bitburger Gutland”. fietser een tijdreis tussen het heden en de big bang. Bron: www.outdooractive.com Bron: www.outdooractive.com Bron: www.outdooractive.com Bron: www.outdooractive.com

Eifel-Ardennen-fietspad Kalkeifel-fietspad Mineralquellen-Route Vulkanbike Thematocht St. Vith Nürburgring Spoortracé-weg Ahrdorf Hillesheim Thematocht Niederehe Daun Trailpark Vulkaaneifel Een heerlijke speelsplaats voor bikers Met een oppervlakte van 500 km² en een wegennet van 750 km biedt de Vulkaaneifel optimale voorwaarden voor afwisselende mountainbike-touren.

Lengte: 112 km Moeilijkheid: moeilijk Lengte: 21,4 km Moeilijkheid: gemakkelijk Lengte: 30,4 km Moeilijkheid: moeilijk Hoogtemeters: 1395 m aanbevolen: maart-okt. Hoogtemeters: 345 m aanbevolen: maart-okt. Hoogtemeters: 476 m aanbevolen: maart-okt. 1624 m 275 m 411 m De verbinding van Eifel en Ardennen Van het Ahr- naar het Kyll-fietspad of omgekeerd De verbinding tussen Ahr en Lieser In de westelijke helft tussen St. Vith en Prüm loopt de route Het fietspad volgt het dal van de Ahbach midden door een Op het eerste en tweede van de drie gedeelten volgt het fiets- bijna helemaal geasfalteerd op voormalige spoortracés. Dit streek die sinds de tijden van de Romeinen gekenmerkt is door pad in een gelijkmatige, zachte stijging de Ahbach vanaf de traject heeft geen stijgingen en is daarom ook geschikt voor kalkontginning. Bijna zonder onderbreking fietst men op een monding in de Ahr tot aan haar brongebied rond Dockweiler. gezinnen met kinderen. Hier bepalen golvende hoogvlaktes voormalig spoortracé en daarom bijna zonder stijgingen. De Daarbij doorkruist het fietspad het traditionele kalkgebied van Pittige highlights biedt de “Kôulshore”. Achter de naam het landschap. relatief korte weg bevat vele bezienswaardigheden. Zo door- Üxheim-Ahütte, komt vlak langs de Nohner waterval, loopt “Koul”, Eifeler dialect voor lavagroef, en het Engelse begrip Vanaf Prüm wordt het dan echt sportief. Het middelste traject kruist het fietspad een van de mooiste beekdalen van de Eifel door Oberehe-Stroheich, daarna om de droge maar »Dreiser “Shore” verbergen zicht technisch veeleisende single-trails, loopt door de dalen van de Prüm, de Kyll en de Alfbach en – het „Bolsdorfer Tälchen“. Wie al een langere tocht achter de Weiher« heen. Na de waterscheiding tussen Ahr en Lieser te pijlsnelle afdalingen en houten Northshore-elementen, die moet daarom meermaals aanzienlijke hoogten overwinnen. rug heeft, wordt hier onder meer de blote-voeten-weg met 22 hebben overwonnen, eindigt de route aan het knooppunt van voor een grote portie adrenaline en actie zorgen. Voor onge- Als beloning heeft men fantastische uitzichten over de vul- stations op meer dan 1,5 km warm aanbevolen. Het afstappen de fietspaden in Daun, waar het Eifel-Ardennen-fietspad en oefende fietsers is het beter om deze routes te mijden. kaantoppen van de Eifel en men kan daarna van lange afda- van de fiets is ook in Hillesheim de moeite waard: hier kunt u het kosmosfietspad als aansluiting op het Maare-Moezel-fiets- Een bijzonder soort mountainbike-festival is de jaarlijkse lingen genieten. De route loopt verder via Gerolstein en Daun over de stadswal uit de 13e eeuw lopen. pad uitnodigen om de tocht voort te zetten. VulkanBike Eifel-marathon rond en in Daun. naar de Nürburghoogten. Bron: www.outdooractive.com Bron: www.outdooractive.com Bron: www.outdooractive.com Bron: www.vulkanbike.de/

36 Vulkaneifel-Magazine 37 Laacher See

Rockeskyller Kopf geweldige vulkanen

Blik over de Dauner Maare betoverende maaren Römerbergwerk Meurin onderweg op de Duitse Vulkaanstraat De Duitse Vulkaanstraat verbindt op in totaal Langs de Duitse Vulkaanstraat kunnen de vul- 280 km zeer interessante GEO-highlights van kaanlandschappen van de Eifel in meerdere au- Nürburgring de vulkaanlandschappen van de Eifel. to-etappes verkend worden.

Kelberg Op het aantrekkelijke traject kan men maaren, Informatiecentra en musea houden begelei- slakkenkegels, lavastromen, domen, caldera´s dende en lokale informatie over de geologische en talloze borrelende bronnen bewonderen. wetenswaardigheden alsmede over het veelzij- Fascinerend ook de geologische, vulkanologi- dige toeristische aanbod gereed. Want behalve sche en cultuurhistorische bezienswaardighe- het leren begrijpen van de geweldige krachten den – interessant en zeer boeiend de geo-mu- uit het binnenste van de aarde horen ook ont- sea, waar men de geheimen van dit natuurlijke spanning en genot in de hotels, pensions, res- erfgoed leert kennen. taurants en gastronomische bedrijven tot het verblijf langs de Duitse Vulkaanstraat.

www.deutsche-vulkanstrasse.com

38 Vulkaneifel-Magazine 39 Blick auf die Gerolsteiner Dolomiten

Uw geopark gastheren

Maaren, vulkaankegels, spectaculaire rotsformaties, bizarre Voor uitgekozen geopark-gastheren is het zeer belangrijk steengroeven met miljoenen jaren oude fossielen... Nog mooier om geïnteresseerde bezoekers kennis te laten maken met de wordt de ontdekkingsreis echter, wanneer deze door mensen verbinding van vulkanisch landschap met lucullische lekker- begeleid wordt die in deze streek thuis zijn en ervaring heb- nijen, artistieke creativiteit of activiteit vol belevenissen. Ge- Het bijzondere beleven – ben. Daarvoor zijn op wandelingen en excursies met gids, de opark-gastheren zijn voor de bezoekers van dit landschap het het niet-alledaagse door ons opgeleide natuur- en geoparkgidsen, uw begeleider. eerste adres en een bijzonder hartelijke welkomstgroet.

Dat attractieve natuurbelevenissen en praktische milieubescherming hand in hand kunnen gaan, maakt het aanbod van de ‚eifelnatuur- reizen‘ op imposante wijze duidelijk. Meer nog: de natuur wordt waardevoller door integratie van het toerisme zonder beïnvloeding van de leefruimtes en de daar levende dieren plantensoorten. En daardoor wordt de natuur tenslotte ook beschermd. Want alleen dat wat de mens kent, waardeert hij en wat hij waardeert, beschermt hij. met de natuur in harmonie De respectvolle omgang met de Eifelnatuur, haar flora en fauna is het centrale element bij de planning en realisatie van de toeristische aanbiedingen inzake natuurbelevenis. Heel bewust wordt op exclu- siviteit en duurzaamheid gezet. In kleine groepen worden natuur- liefhebbers en families naar buitengewone plekken met beschermde natuurgebieden, bio- en geotopen geleid. Voor de ter plaatse bekende en deskundige begeleiding staan speciaal opgeleide natuurgidsen ter beschikking, die op hoogst amusante wijze de blik op de bijzonderheden van het Eifellandschap, haar planten- en dierenwe- reld richten. Hier heeft de natuur prioriteit en de rustpauzes die de

Mäuerchenberg bij Gönnersdorf levende wezens van de afzonderlijke natuurgebieden voor hun eigen ontwikkeling nodig hebben, worden gerespecteerd. Op deze wijze Picknick bij Berndorf ontstaat er een vakantiesfeer waarin het beleveniskarakter zich verbindt met het bewustzijn voor de schoonheid en de beschermwaar- digheid van de Vulkaaneifel. De Vulkaaneifel Wie aan het bijzondere de voorkeur geeft boven het alledaagse en een unieke exclusieve natuurbelevenis zoekt, vindt hier op ‚eifel- natuurreizen‘ een aanbod waarbij alle wensen in vervulling gaan. spreekt voor zichzelf: (www.eifel-natur-reisen.de) WELKOM!

40 Vulkaneifel-Magazine 41