Matteo MANDALÀ ISMAIL KADARE TRA LA VERITÀ DELL'arte E L

Total Page:16

File Type:pdf, Size:1020Kb

Matteo MANDALÀ ISMAIL KADARE TRA LA VERITÀ DELL'arte E L STUDIA ALBANICA 2016/2 Matteo MANDALÀ ISMAIL KADARE TRA LA VERITÀ DELL’ARTE E L’INGANNO DELLA REALTÀ 6.– L’inverno del “loro” scontento (1973-1975) Per ammissione di Kadare, suffragata dalla moglie Helena, tra la fine degli anni Sessanta e i primi del decennio successivo, nell’opificio dello studioso erano in lavorazione più progetti, dei quali soltanto i due di cui ci siamo appena occupati riuscirono a vedere la luce, mentre la definitiva stesura degli altri e la loro pubblicazione – vuoi a causa delle coercizioni esterne, vuoi per una deliberata scelta dello scrittore –, furono procrastinate ben oltre la seconda metà degli anni ’70, quando in rapida successione apparvero riuniti in diverse raccolte nella forma di racconti brevi1. Tra questi ultimi meritano una menzione speciale due romanzi che, pur ispirati da vicende “moscovite”, per motivi diversi hanno ricoperto un ruolo molto importante per il futuro dell’opera e, si aggiunga, della vita di Kadare. Il primo è Muzgu i perëndive të stepës, che nel 1970 (dunque prima della pubblicazione di Kronikë) era già quasi ultimato2. La sua importanza è notevole perché, rievocando dalla medesima prospettiva critica l’altra tappa fondamentale della formazione del giovane artista, si configura come il naturale continuatore di Kronikë: se in quest’ultimo veniva rivisitata l’esperienza estetica primigenia e intuitiva preadolescenziale, in Muzgu saranno discussi con sagace maturità e anche con particolare gusto surreale per il grottesco alcuni paradigmi fondamentali dell’arte narrativa modernista, quali i concetti di tempo e di spazio, il ruolo 1 Helena Kadare, Kohë e pamjaftueshme. Kujtime, Shtëpia botuese “Onufri”, Tiranë, 2011, f. 354-355. 2 Helena Kadare, Kohë e pamjaftueshme. Kujtime, Shtëpia botuese “Onufri”, Tiranë, 2011, f. 247. 4 Matteo Mandalà dell’autore, l’influsso del potere politico sulla letteratura, l’arte come strumento di liberazione delle coscienze. Il secondo romanzo è Dimri i vetmisë së madhe, anch’esso “concepito” in quello scorcio temporale, ma destinato a subire, immediatamente dopo la sua pubblicazione nel 1973, processi sommari che soltanto i tribunali ideologici e quelli religiosi hanno saputo istruire contro le opere narrative giudicate moralmente “insane”. Un destino striato da attacchi virulenti che, non solo obbligarono Kadare a rivedere radicalmente il testo per approntarne una seconda edizione apparsa nel 1978 con il titolo Dimri i madh, ma che sono continuati ancora dopo l’avvento della democrazia in Albania, quando ci si aspettava un atteggiamento critico più consono alle prerogative delle scienze ermeneutiche. In questa sede, è ovvio, non si potrà dar conto compiutamente della ricezione di questo romanzo, anche se è indubbio che ad esso vanno ricondotte l’origine degli sciami sismici che, nel bene e nel male, a frequenti e cicliche ondate scuoteranno l’intero decennio degli anni ’70 e che nel corso degli anni ’80 registreranno ancora echi sensibili. Va detto, a scanso di equivoci, che il romanzo tratta un tema – la rottura dei rapporti economici e politici con l’Unione Sovietica guidata da Krušev – che non solo ebbe grande importanza per la storia dell’Albania comunista, ma che gioco forza obbligava a mettere nel centro della scena narrativa la figura di Enver Hoxha, il protagonista indiscusso che provocò quella clamorosa svolta indotto più da machiavelliche ragioni di potere personale che da idealistiche ragioni filosofico-ideologiche. Ciò detto, è essenziale richiamare l’intento che Kadare ha ripetutamente dichiarato di avere voluto perseguire, e cioè di analizzare letterariamente quel grande evento fratricida per farvi emergere ragioni sufficienti per convincere Hoxha nei primi anni ‘70, per un verso, a promuovere una rottura analoga con la Cina, della quale l’Albania era un’alleata sin dalla sua uscita dal Patto di Varsavia, e per un altro verso, a indirizzare il piccolo paese balcanico verso la sua naturale destinazione, che nella illusione alimentata da Kadare era l’Europa. Per riuscire in questo suo intento, secondo il parere di Liri Belishova che fu illustre protagonista e vittima di quelle vicende, in Dimri i vetmisë së madhe «Ismail Kadare e përdori Enver Hoxhën… për të paraqitur një tablo të Shqipërisë, jo ashtu siç e Ismail Kadare - tra la verità dell'arte e l'inganno della realtà 5 deshironte»3. Dal canto loro, le valutazioni di illustri studiosi russi non differiscono da questa verità del romanzo: se Nina Smirnova ravvisa nella occidentalizzazione ricercata di Dimri la deliberata volontà di Kadare di dare un’immagine europea di Tirana in contrasto con l’alterità rappresentata da Mosca e dall’Unione Sovietica4, Aleksander Rusakov ritiene che «nuk ishte aspak rastësore, por kishte për qëllim t’u tregonte shqiptarëve se vendi i tyre i takonte Perëndimit» 5 . Il tentativo kadareano, tuttavia, di far indossare “una maschera” correttiva al dittatore per smussarne l’esacerbato stalinismo si rivelò fatalmente fallimentare, quantunque i successivi fatti storici avrebbero dato ragione alla lungimirante profezia dello scrittore: negli anni 1977-78 l’innaturale alleanza con i cinesi si sarebbe frantumata non meno miseramente di quella con i sovietici e la scelta del regime di votarsi a una chiusura autocratica piuttosto che di aprirsi all’Occidente, avrebbe decretato il lento e inesorabile declino dell’intero paese. Queste rapide precisazioni si sono rese necessarie in via preliminare per tracciare la strada ad una corretta e ancorché breve esegesi del più controverso romanzo di Kadare: lo sono sia perché in parte illuminano le intentiones dell’autore e del testo, sulle caratteristiche estetiche del quale torneremo, sia perché, specialmente oggi che in Albania vige un consolidato sistema di libertà, dovrebbero esortare il lettore a valutare l’opera letteraria iuxta propria principia, assumendo a vantaggio della propria interpretazione le numerose regole pragmatiche consigliate nei vari momenti da grandi scrittori. Tra queste, ad esempio, per impostare una prudente e accorta intentio lectoris si dovrebbe imparare a distinguere tra il “cielo azzurro” e “il fango” che i romanzi, a detta di Stendhal, riflettono contestualmente come in uno specchio. Se ciò avviene, si guadagna fuori di metafora il senso della preziosa lezione ammonitrice di Vargas Llosa: «nelle società perfettamente democratiche la storia e la fiction dovrebbero 3 Ismail Kadare-Denis Fernàndez Recatalà, Katër përktyesit, Botime Onufri, Tiranë, 2004, f. 155. 4 Cfr. Nina Smirnov (Нина Смирнова), “Pasthënie” in Ismail Kadare, Surovaja zima (Суровая зима), “Hudozhestvjenaja literatura”, Moskva, 1992. 5 Cfr. Aleksander Rusakov (Александр Русаков), “Eksperimenti mësimdhënës i Ismail Kadaresë” (Поучительный эксперимент Исмаиля Кадаре), in Res Philologica-II, Филологические исследования, Сборник статей памяти академика Георгия Владимировича Степанова, издательство Петрополис, Sankt-Peterburg 2001. 6 Matteo Mandalà essere separate e distinte», perché «è nelle società totalitarie che la storia e la fiction si scambiano di posto» 6 . Anche se è doloroso ammetterlo, non si può omettere il fatto che ancora oggi questa distinzione non venga affatto effettuata da chi potrebbe liberamente farla vivendo in “società perfettamente democratiche”: il che, confermando che non è ancora cessato il perverso lavoro dei censori di attribuire all’opera d’arte le responsabilità che, invece, spettano esclusivamente alla storia, legittima la seguente parafrasi del verso del Riccardo III che ha ispirato i titoli dei romanzi di Kadare e del nobel John Steinbeck: Now is the winter of “their” discontent. Ad un esame impassibile di Dimri i vetmisë së madhe, oltre agli evidenti ammiccamenti ad alcuni principi del realismo socialista, emergono numerosi altri aspetti che confermano il fatto che questo romanzo segni un punto di non ritorno dell’indirizzo assunto dalla poetica kadareana in quel periodo. Questo romanzo, insieme al suo gemello Koncert në fund të dimrit, che apparirà soltanto nel 1981 dopo l’anticipazione del 1978, rivela il costante interesse di Kadare nei riguardi dei grandi avvenimenti che coinvolsero i destini politici e civili dell’Albania, lasciando intravedere stranianti ricorsi storici che non potevano sfuggire all’occhio dello scrittore. Già la scelta dell’argomento non fu semplice né più agevoli furono le condizioni che gli permisero di attingere alle fonti archivistiche, sulle quali vigevano ferree regole di controllo. La discesa nei sotterranei dell’archivio del Comitato centrale, discesa che mutatis mutandis richiamava quella che Dante compì negli “inferi” per rivelare i segreti delle più orrende atrocità commesse dagli uomini in vita, costituì l’esperienza più esaltante dal punto di vista dell’artista ormai proiettato, vuoi per indole naturale del suo estro vuoi per meditata opzione estetica, a cogliere la dimensione “irreale” della realtà di cui era testimone. A questa fase, ancor più che nel “magico” mondo dell’infanzia trascorsa ad Argirocastro, risale la prima espansione dei mondi di invenzione con cui Kadare predilesse l’applicazione della tecnica narrativa che, secondo Pavel, in letteratura si riscontra esplicitata nei fenomeni della mitizzazione e dello straniamento: lo scrittore proietta l’evento 6 Mario Vargas Llosa, La verità delle menzogne. Saggi sulla letteratura, traduzione italiana di Angelo Morino, Rizzoli, Milano, 1992. Ismail Kadare - tra la verità dell'arte e l'inganno della realtà 7 «su di uno sfondo mitico [al fine di] conferirgli una determinata prospettiva, collocarlo a una
Recommended publications
  • Muslims in Spain, 1492–​1814
    chapter 1 Muslims in Europe, Sixteenth to Eighteenth Centuries The Muslim presence in Central and Western Europe during the sixteenth, sev- enteenth, and eighteenth centuries was greater than had been thought, at least up to a few years ago. Eastern Europe, of course, was an entirely different case, especially in the Balkans, ruled by the Ottoman Empire – though it began to lose territory in the 1700s – and in large regions of southeastern Europe that were gradually absorbed into the Russian Empire. In certain areas of these ter- ritories Muslims either ruled or formed a majority, while in others they were a significant minority. Nor did they disappear from Balkan lands altogether, for there are still nuclei of Muslim populations outside the small area of European Turkey, as well as in much of southern Russia. We shall not be concerned with those cases here, however, since they are substantially different from those of Western Europe.1 As to Central and Western Europe, it has been and to some extent con- tinues to be thought that the Muslim presence in the Early Modern peri- od was scarce and brief, and therefore insignificant.2 But recent research has proved that it was much more significant than has been acknowledged until now. The step from seeing Muslims as a groupe invisible to regarding them as étrangers familiers represents a significant advance in our under- standing of the matter. We now have monographs on a considerable swath of European territory that show a good number of Muslims either visiting or living there for varying periods of time and many different reasons.3 We also have overall views for a few countries, particularly France,4 Great 1 Planhol, Les nations du Prophète/ Las naciones del Profeta; Mantran, Histoire de l’Empire musulman.
    [Show full text]
  • Muslims in Spain, 1492–​1814 Mediterranean Reconfigurations Intercultural Trade, Commercial Litigation, and Legal Pluralism
    Muslims in Spain, 1492– 1814 Mediterranean Reconfigurations Intercultural Trade, Commercial Litigation, and Legal Pluralism Series Editors Wolfgang Kaiser (Université Paris I, Panthéon- Sorbonne) Guillaume Calafat (Université Paris I, Panthéon- Sorbonne) volume 3 The titles published in this series are listed at brill.com/ cmed Muslims in Spain, 1492– 1814 Living and Negotiating in the Land of the Infidel By Eloy Martín Corrales Translated by Consuelo López- Morillas LEIDEN | BOSTON This is an open access title distributed under the terms of the CC BY-NC 4.0 license, which permits any non-commercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. Further information and the complete license text can be found at https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/ The terms of the CC license apply only to the original material. The use of material from other sources (indicated by a reference) such as diagrams, illustrations, photos and text samples may require further permission from the respective copyright holder. Cover illustration: “El embajador de Marruecos” (Catalog Number: G002789) Museo del Prado. Library of Congress Cataloging-in-Publication Data Names: Martín Corrales, E. (Eloy), author. | Lopez-Morillas, Consuelo, translator. Title: Muslims in Spain, 1492-1814 : living and negotiating in the land of the infidel / by Eloy Martín-Corrales ; translated by Consuelo López-Morillas. Description: Leiden ; Boston : Brill, [2021] | Series: Mediterranean reconfigurations ; volume 3 | Original title unknown. | Includes bibliographical references and index. Identifiers: LCCN 2020046144 (print) | LCCN 2020046145 (ebook) | ISBN 9789004381476 (hardback) | ISBN 9789004443761 (ebook) Subjects: LCSH: Muslims—Spain—History. | Spain—Ethnic relations—History.
    [Show full text]
  • Qershor 2012
    100 VJET PAVARESI Market KEN Laprakë, Tiranë Tel: +355 4 22 50 480 Cel. 068 20 36 394 www.rrugaearberit.com GAZETË E PAVARUR. NR. 6 (74). QERSHOR 2012. ÇMIMI: 50 LEKË. 20 DENARË. 1.5 EURO. DEBAT HISTORI KRITIKË LETRARE HOMAZH Beteja e Torviollit Kontributi Naim Berisha - Humbëm u zhvillua në i Dibrës në poeti i jetës, një gazetar Fushën e Kalasë Lidhjen e Prizrenit atdheut, familjes dhe artist Nga: DESTAN RAMA - FAQE 7 Nga: REXHEP TORTE - FAQE 15 Nga: BARDHYL XHAMA - FAQE 8-9 Nga: KAMBER FARUKU- FAQE 23 Turizmi, sukses apo dështim? Qindra turistë, vendas e Turistët më të zakonshëm Dibrës së Madhe i mungon Dibra nuk ka një dyqan të huaj, vizitojnë qarkun janë nga Çekia, Franca, një muze, ku turistët artizanal, ku turistët dhe e Dibrës gjatë periudhës Zvicra, Gjermania. Ata dhe vizitorët nëpërmjet vizitorët do të mund të së verës, por guidat e mahniten nga natyra, fotografive dhe objekteve blinin punime artizanale tyre turistike shpesh nga bukuritë natyrore, të ndryshme do të dhe suvenire, gjë që do ta janë zhgënjyese përsa i por janë shumë njiheshin me të kaluarën ringjallte zejtarinë përket infrastrukturës dhe të zhgënjyer nga e bujshme të Dibrës. dhe do të sillte shërbimit. infrastruktura rrugore. të mira financiare. Në foto: Një grup gjuetarësh peshku me dinamit, të dielën e Festës së Drinit në Muhurr, të cilët jo vetëm “ndihmojnë” për zhdukjen e peshkut në Drin, por edhe rrezikojnë jetën e fëmijëve të vegjël SPECIALE NË FAQET 2-3 AKSIDENT NË GALERI HOMAZH / KUSHTUAR NJEZET VJEÇARES, DONIKA Bulqizë, vdes minatori Dilaver Koçi Minatori, baba i tre fëmijëve, po zhbllokonte me levë një “duçkë”, kur e zuri masivi i gurëve Poemë e shkruar duke lotuar ulqiza, qyteza e minatorëve të kromit, është tronditur nga një tjetër Njerëz të mirë, folni gjithmonë fjalën e amël.
    [Show full text]
  • An Approach to Study of Tasavvuf in Albanian Literature: from Conception to the Tasavvuf Attendance
    ISSN 2411-9598 (Print) European Journal of September-December 2015 ISSN 2411-4103 (Online) Language and Literature Studies Volume 1 Issue 3 An Approach to Study of Tasavvuf in Albanian Literature: From Conception to the Tasavvuf Attendance Dr. Adem Balaban Department of Turkish Language and Literature Faculty of Philology and Education email: [email protected] Dr. Bünyamin Çağlayan Department of Turkısh Language and Literature, Lecturer email:[email protected] Assoc. Prof. Dr. Rahım Ombashı Department of Communication Sciences, Lecturer email: rombashi@ beder.edu.al Hëna e Plotë - BEDER University, Tirana, Albanıa Abstract Hafiz Ali Korça had singled Islamic mysticism and its poetics, the tasavvuf, Oriental Sufi literature of Omar Khayyam. Nezim Berati, author of the Divan, the names mutesavvif. The form and manner of spiritual cleansing, uplifting, lighting internal and external, in order to obtain the agreement of God and eternal bliss, has singled out the Eqrem Çabej to Naim Frashëri poetic beginnings. Religious feelings helped him strengthen ethnic sense. The Divan, in complex form of oriental supplied popular culture, written text spoken text (sung text). Paid the debt that had to Albanian oral literary culture. The study will argue that the Albanian literature is added value. Our history of the spiritual culture of literary monuments go 4. The Divan first Albanian has pure literary discourse. It is a way of being self-sufficient. The truth of gazellas, his kasidas possible. Marked what could happen. The event provided the writers figured through the process of story, description or image. Real size of fables not lose, time and space are not fantasy.
    [Show full text]
  • Kdu 82(05) 81(05)
    KDU 82(05) 81(05) UNIVERSITETI I PRISHTINËS “HASAN PRISHTINA” FAKULTETI I FILOLOGJISË FILOLOGJI Revistë shkencore e Fakultetit të Filologjisë Viti i parë i botimit: 1996 Kryeredaktor/ Editor in chief Prof. dr. Sali Bashota Këshilli redaktues/Editorial board Prof. dr. Aurel Plasari (Tiranë) Prof. dr. Osman Gashi Prof. dr. Françesko Altimari (Kozencë) Prof. asoc. dr. Muhamet Hamiti Dr. John Hodgson (Londër) Prof. asoc. dr. Nysret Krasniqi Prof. dr. Russana Hristova Beyleri (Sofje) Prof. asoc. dr. Rrahman Paçarizi Rezymetë i përktheu/Summaries translated Arta Hallaçi, PhD cand. Dizajni/Design Besfort Krasniqi Copyright © Filologji dhe Autorët Adresa: Universiteti i Prishtinës “Hasan Prishtina”- Prishtinë Rr. “Xhorxh Bush”, nr. 31, 10000 Prishtinë https://uni-pr.edu https://filologjia.uni-pr.edu E-mail: [email protected] UNIVERSITETI I PRISHTINËS “HASAN PRISHTINA” FAKULTETI I FILOLOGJISË FILOLOGJI 25 Prishtinë 2020 Filologji 25 | 3 UNIVERSITY OF PRI-SHTINA “HASAN PRISHTINA” FACULTY OF PHILOLOGY PHILOLOGY 25 Pristina 2020 Filologji 25 | 4 PËRMBAJTJA/ TABLE OF CONTENTS STUDIME, TRAJTESA, ARTKUJ .............................................................. 7 STUDIES, ESSAYS, ARTICLES ................................................................. 7 Prof. asoc. dr. Milazim Krasniqi OSCILIMET E IDENTITETIT SHQIPTAR NË OBJEKTIVIN E ALBANOLOGJISË DHE TË DIPLOMACISË AUSTRO- HUNGAREZE OSCILLATIONS OF THE ALBANIAN IDENTITY IN THE OBJECTIVE OF ALBANOLOGY AND AUSTRO-HUNGARIAN DIPLOMACY .................................................................................................
    [Show full text]
  • R E V I S T Ë K U L T U R O R E L SYMBOL REVISTË KULTURORE a CULTURAL REVIEW Nr
    SYMBr e v i s t ë k u l t u r o r e L SYMBOL REVISTË KULTURORE A CULTURAL REVIEW Nr. 2 | NO 2 Tiranë-Prishtinë-Shkup 2014 Ag APOLLONI Kryeredaktor / Editor-in-chief Albulena Blakaj, Ibrahim Berisha Redaktorë përgjegjës/Deputy editors Orjela Stafasani, Sherif Luzha Redaktorë / Redactors Xhemajl Avdyli Drejtor / Editor Liridon Zekaj Dizajner/Designer Donika Dabishevci, Arben Januzi, Gëzim Arifi Redaksia / Editorial office ISSN: 2310-9998 e-mail: [email protected] webpage: www.ompublisher.net Telefonat/Phones +355673217139 (Tiranë) +37744107873 (Prishtinë) +37744414285 (Shkup) ©All right reserved by OM Publisher LËNDA Intervista Raoul Eshelman: Performatizmi, epoka pas postmodernizmit Pikturë Jonathan Jones: Martiri i modernizmit Muzikë Bobby Owsinski: Një model melodik Film Ben Apolloni: Cinema ‘13 Prozë Thomas Mann: Zhgënjimi Dino Buzzati: Regjistruesi Agron Tufa: Orfi Ridvan Dibra: Mes Skillës e Karibdës Poezi Bob Dylan: Do të jem i yti sonte Alice de Chambrier: Oh! më lini të këndoj! Kritika Blerim Latifi: Etnocentrizmi dhe ksenofobia në Shqipërinë komuniste Albulena Blakaj: Aroma e rrëfimit Ibrahim Berisha: Libri elektronik - literatura e Borhesit Hans-Joachim Lanksch: Me interpretue poezinë e Martin Camajt Bajram Kosumi: Letërsia nga burgu Naim Kryeziu: Hebraizmi te Hajnrih Hajne Butrint Berisha: Ideologjia politike në dy romane të Pamukut Hans Bertens: Nga postmodernizmat te postmodernizmi Oliver Schmitt: Një vepër origjinale dhe jokonvencionale Roman Jakobson: Dominanta Drama Dario Fo: Jo të gjithë hajdutët vijnë për të na dëmtuar
    [Show full text]
  • Buletin Shkencor 2017
    SShSh Buletin shkencor 2017 UNIVERSITETI I SHKODRËS “Luigj Gurakuqi” BULETIN SHKENCOR Seria e shkencave shoqërore Viti XLVII i botimit Nr. 67 Shkodër, 2017 2 Buletin shkencor REDAKSIA Kryeredaktor - Prof. dr. Artan HAXHI Sekretar shkencor - Prof. as.dr. Nevila DIBRA Anëtarë - Prof. dr. Mimoza PRIKU, prof. dr. Tomor OSMANI – Profesor Emeritus, prof. dr. Alfred ÇAPALIKU, prof.as.dr.Alma HAFIZI DREJTOR I REVISTËS Prof. dr. Adem BEKTESHI Korrektoi dhe punoi në kompjutër: Arta Bajrami Pronë letrare e Universitetit të Shkodrës “Luigj Gurakuqi” Adresa e redaksisë: Universiteti i Shkodrës “Luigj Gurakuqi” Redaksia e Buletinit Shkencor Seria e Shkencave Shoqërore Tel/fax: ++399 22 43747 SShSh Buletin shkencor 2017 3 PASQYRA E LËNDËS Gjuhësi Bardhyl DEMIRAJ Vincenzo Basile SJ “Diftova mjaft dashtniin qi kam per juu; tash ju perket me pergjegj mue.” (1811-1882) (Basile 1845 5) “I showed a lot of love for you” Now it is your turn to answer me……………….7 Artan HAXHI, Tefë TOPALLI Terminologjia si sistem The Terminology as a system…………………………………………………………27 Evalda PACI Visari i Kongregacjonit (1930), një dëshmi vlerash dhe tekstesh të vyera në gjuhën shqipe Visari i Kongregacjonit (1930), a testimony of values and precious texts in Albanian..............................................................................................................37 Rrezarta DRAÇINI Abstragime psikolinguistike në perceptimin poetik tek “me mujt me fjet‟… me kthimin e shpendve”, të Ledia Dushit Psycholinguistic abstractions in the poetic perception of “being able to sleep... with the return of the birds ”, of Ledia Dushi…………………………….................47 Merita HYSA Struktura rrokjesore e ndajshtesave trajtëformuese Syllabic structure of formative affixes………………………………………………....53 Aida URUÇI Format kohore sintetike të përdorura nga A. Xanoni The synthetic time formats used by A.
    [Show full text]
  • Helena Kadare Letër Elona Agollit
    E PËRJAVSHME LETRARE & KULTURORE Themelues BUJAR HUDHRI Kryeredaktore VIOLETA MURATI E SHTUNË, 2 MARS 2019. NUMËR 16. VITI I I BOTIMIT. ÇMIMI 50 LEKË. WWW.EXLIBRIS.AL EMAIL: [email protected] BOTIM I ONUFRI SHPK HELENA KADARE LETËR ELONA AGOLLIT: Sikurse e di, miqësia ime me nënën tënde nuk nis sot. Ajo fillon shumë vite më parë, kur të dyja, vajza të reja dhe pa përvojë, ajo me kaçurrela të zeza, unë me gërsheta, vinim nga dy qytete të largëta të Shqipërisë, për t’u ulur në bankat e Fakultetit të Letërsisë... (fq. 3) SADIJE AGOLLI, “BESNIKE SI HIJA”, JETA ME POETIN Nga Violeta Murati (fq. 4) IN MEMORIAM: SADIJE AGOLLI LIBRI “HULUMTIME MBI JETËN DHE VEPRËN VUAJTJA E E AT GJERGJ FISHTËS” I BLERINA SUTËS BUKUR NJË DETEKTIV E GRAVE TË INTRIGUES SHKRIMTARËVE FILOLOGJIK Nga Bujar Hudhri (fq. 2) Nga Agron Tufa (fq. 6) DOKUMENTARI Koha familjare e Arian Lekës Nga Srdan Srdiç (Fq. 11) ROMEO Albanica, një revistë sa një ambasadore, ÇOLLAKU “HESHTJEN sa një akademi Nga Visar Zhiti (Fq. 10) DUKE Çarku i ligjëratës GËRMUAR” Nga Mimoza Ahmeti (Fq. 5) Aida Baro dhe Edon Qesari, në shqip ENIGMA E poezinë e Pasolinit (Fq. 14) BIBLIOTEKË KINOSTUDIOS TESTAMENTI I IDEJA E FUNDIT NOBELIT, PSE DO ANTON E GËZIM QËNDROS: TË PËRKTHEHET PASHKU SUBVERSITETI I “HOMO NËN QARR SËRISH PO RRINTE SOCIALISTICUS” VASHA (Fq. 12) (Fq. 15) ExLibris E SHTUNË, 2 MARS 2019 2 Në shtëpinë botuese Onufri, Elbasan, Maj 1994 VUAJTJA E BUKUR E GRAVE TË SHKRIMTARËVE Nga Bujar Hudhri hkrimtari i njohur amerikan Egdar L. Doctorow ishte edhe Helena, nuk ishte menduar se do të vinin s’ka të bëjë me ta.
    [Show full text]
  • Tirana. Architecture As Political Actor
    TIRANA. ARCHITECTURE AS POLITICAL ACTOR POLITICAL I. Hotel Dajti 1 TIRANA. ARCHITECTURE AS POLITICAL ACTOR TOBIAS ADAM & ULRIKE KUCH (EDS.) TABLE OF CONTENT Bibliografische Information der Deutschen Bibliothek: Gefördert aus Mitteln des Open-Access-Publikations- Die Deutsche Bibliothek verzeichnet diese Publikation in fonds‘ der Bauhaus-Universität Weimar und vom der Deutschen Nationalbibliografie; detaillierte biblio- Thüringer Ministerium für Wirtschaft, Wissenschaft grafische Daten sind im Internet über http://dnb.ddb.de und Digitale Gesellschaft (TMWWDG). abrufbar. Diese Publikation ist im Rahmen eines Seminars an der Herausgabe: Tobias Adam und Ulrike Kuch Bauhaus-Universität Weimar entstanden. Der gesamte Texte und Fotografien: die Autor*innen Prozess und wurde durch folgende Partner*innen und Gestaltung und Satz: Copa-Ipa, Weimar Förderprogramme gefördert: Ein Kooperationsprojekt der Professur Theorie und Geschichte der modernen Architektur und der Experimentellen Fotowerkstatt der Fakultät Architektur und Urbanistik der Bauhaus-Universität Weimar. Das Werk einschließlich aller seiner Teile ist urheber- rechtlich geschützt. Das Werk steht unter der Creative- Commons-Lizenz Namensnennung-Weitergabe unter ..................................................................................................... gleichen Bedingungen (Share Alike) 4.0 International A Introduction 05 (CC BY-SA 4.0,https://creativecommons.org/licenses/ by-sa/4.0/legalcode.de). th Bauhaus-Universität Weimar B A Short Introduction to Tirana's Urban Planning in the
    [Show full text]
  • Albanian Literary Circle in Italy by Leka Ndoja 41
    Albanian Literary Circle In Italy by Leka Ndoja Abstract Italy's Literary Circle with its creation after the political emigration wave (1945-1990), in the context of Italian - Arbëresh Colony, as a paradigm of the Albanian Literary System during national Revival, was involved in an aggregate of literary and cultural activities. The Literary Circle of Albanian Diaspora in Italy, marked in production, volume, and norm and determined by university institutions of Palermo - Rome - Naples - Bari. Those universities rendered possible the appropriate climate to set up a national literary sub-system model with all systemic components: production, publications and system-creative magazines as Shêjzat [The Pleiades] (august 1957 - 1978), Koha e Jonë [Our Time] (1962-1992); systemic-center authors as: Father Georg Fishta O.F.M.-Ernest Koliqi and Martin Camaj. But, Ernest Koliqi was as the director of the Albanian Studies Institute at Rome University, the master-key of an increasing in the volume of the intercultural activities, as regards the institutional critique, various national celebrations of emigrants, and international symposiums such as the 20th anniversary of the death of Father George Fishta O.F.M.; or the celebrations on the 500th anniversary of the death of Scanderbeg, in Palermo and Rome (1968). But the main merit of Koliqi was to restore a new Albanian Literary Center in the West and the foundation in Rome of Shêjzat literary magazine. The Albanian Rome Literary Circle was the counterpart of the National Center of Tirana and sometimes even an antagonist. Various outstanding achievements in the visual arts were celebrated by the painter Ibrahim Kodra with about 20 international awards, as well as the iconographic painter Lin Delia who took part in some audiences with the Pope Pole VI etc..
    [Show full text]
  • Ernest Koliqi and His Role During the Fascist Occupation of Albania …………………………………………………………………………………………
    Alma Mater Studiorum Università di Bologna DIPARTIMENTO DI INTERPRETAZIONE E TRADUZIONE Corso di Laurea magistrale Specialized Translation (classe LM - 94) TESI DI LAUREA in TRANSLATION THEORY A Translator in Power: Ernest Koliqi and his Role during the Fascist Occupation of Albania ………………………………………………………………………………………… CANDIDATO: RELATORE: Megi Dervishi Pr. Dr. Christopher Rundle ………………………………………… …………………………………………. CORRELATORE Pr. Marco Mazzoleni …………………………………………. Anno Accademico 2018/2019 Primo Appello Acknowledgements Research for this dissertation was conducted in summer 2018 and was mainly based in the Library of Shkodra, “Biblioteka “Marin Barleti””. The author wishes to thank the staff for supporting and generously accommodating her academic pursuits. Special gratitude is offered to the Director of the library, Gjovalin Cuni, whose suggestions and solutions generated from our brainstorming sessions have turned into useful information sources and have contributed into fulfilling the purposes of this paper. I am grateful for all the time and patience the staff of the Library invested in my research. Most grateful thanks are extended to my supervisor, Christopher Rundle, for his interesting course on Translation Theory in the first semester of the first year of my Master program, for inspiring me to write a paper on History of Translation that would eventually become a Master Thesis, for his many helpful comments and suggestions during its completion. I have greatly appreciated the conversations, comments and viewpoints we have discussed, and his consistently warm and kind demeanor. He had profound influence on my professional and personal development by setting high standards on my work. Without him, I could not have finished my thesis. I would like to send my big thanks to my family for their love and support.
    [Show full text]
  • Në Bazë Të Nenit 11, 12
    Republika e Kosovës Republika Kosova – Republic of Kosovo Komuna e Prishtinës Opština Priština –Municipality of Prishtina PROPOZIM RR E G U LL O R E PËR ORGANIZIMIN DHE BASHKËPUNIMIN E KOMUNËS ME FSHATRAT, VENDBANIMET DHE LAGJET URBANE NË TERRITORIN E KOMUNËS SË PRISHTINËS Poseduesi i dokumentit: Për Sektorin: Përgatitur më: Miratuar nga Drejtoria e Sektori i bashkësive 17.11.2016 Drejtori i Administratës Administratës lokale Ndryshuar më: Republika e Kosovës Republika Kosova – Republic of Kosovo Komuna e Prishtinës Opština Priština –Municipality of Prishtina PËRMBAJTJA PROPOZIM RREGULLORE ...................................................................................................... 3 ANNEX 1 - Harta e bashkësive lokale të Komunës së Prishtinës pa emërtime të rrugëve .......13 ANNEX 2-TERRITORET TË CILAT PËRFSHIHEN NË ÇDO BASHKËSI LOKALE..................14 ANNEX 3- EMËRTIMET E RRUGËVE QË I TAKOJNË ÇDO BASHKËSIE LOKALE ...............20 BASHKËSITË LOKALE URBANE ........................................................................................20 BASHKËSITË LOKALE RURALE .........................................................................................21 EMËRTIMET E RRUGËVE ...................................................................................................22 2 Republika e Kosovës Republika Kosova – Republic of Kosovo Komuna e Prishtinës Opština Priština –Municipality of Prishtina Në bazë të nenit 11, nenit 12, paragrafi 12.2, pika c dhe nenit 34, paragrafi 34.4 të Ligjit nr. 03/L-040, për vetëqeverisje
    [Show full text]