Kdu 82(05) 81(05)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
KDU 82(05) 81(05) UNIVERSITETI I PRISHTINËS “HASAN PRISHTINA” FAKULTETI I FILOLOGJISË FILOLOGJI Revistë shkencore e Fakultetit të Filologjisë Viti i parë i botimit: 1996 Kryeredaktor/ Editor in chief Prof. dr. Sali Bashota Këshilli redaktues/Editorial board Prof. dr. Aurel Plasari (Tiranë) Prof. dr. Osman Gashi Prof. dr. Françesko Altimari (Kozencë) Prof. asoc. dr. Muhamet Hamiti Dr. John Hodgson (Londër) Prof. asoc. dr. Nysret Krasniqi Prof. dr. Russana Hristova Beyleri (Sofje) Prof. asoc. dr. Rrahman Paçarizi Rezymetë i përktheu/Summaries translated Arta Hallaçi, PhD cand. Dizajni/Design Besfort Krasniqi Copyright © Filologji dhe Autorët Adresa: Universiteti i Prishtinës “Hasan Prishtina”- Prishtinë Rr. “Xhorxh Bush”, nr. 31, 10000 Prishtinë https://uni-pr.edu https://filologjia.uni-pr.edu E-mail: [email protected] UNIVERSITETI I PRISHTINËS “HASAN PRISHTINA” FAKULTETI I FILOLOGJISË FILOLOGJI 25 Prishtinë 2020 Filologji 25 | 3 UNIVERSITY OF PRI-SHTINA “HASAN PRISHTINA” FACULTY OF PHILOLOGY PHILOLOGY 25 Pristina 2020 Filologji 25 | 4 PËRMBAJTJA/ TABLE OF CONTENTS STUDIME, TRAJTESA, ARTKUJ .............................................................. 7 STUDIES, ESSAYS, ARTICLES ................................................................. 7 Prof. asoc. dr. Milazim Krasniqi OSCILIMET E IDENTITETIT SHQIPTAR NË OBJEKTIVIN E ALBANOLOGJISË DHE TË DIPLOMACISË AUSTRO- HUNGAREZE OSCILLATIONS OF THE ALBANIAN IDENTITY IN THE OBJECTIVE OF ALBANOLOGY AND AUSTRO-HUNGARIAN DIPLOMACY .................................................................................................. 9 Prof. dr. Kujtim M. Shala KOMENTUESI I LAHUTËS. THE COMMENTATOR OF LAHUTA E MALCIS... ........................ 29 Prof. asoc. dr. Ag Apolloni ELEMENTE TË TRAGJEDISË ANTIKE ELEMENTS OF ANCIENT TRAGEDY ............................................... 58 Elias Kaneti PROFESIONI I SHKRIMTARIT THE WRITER’S PROFESSION ............................................................... 72 Prof. ass. dr. Naim Kryeziu ANALIZË SHQIPËRIMESH NGA KRIJIMTARIA POETIKE E HAJNRIH HAJNES PREJ PËRKTHYESISH TË NDRYSHËM ANALYSIS OF VARIOUS TRANSLATORS’ ADAPTIONS OF HEINRICH HEINE’S POETIC OUEUVRE......................................... 87 Dr. Marjela Progni KËNGA – INERMEXO NË POEMAT E DE RADËS THE SONG-INTERMEZZO IN DE RADA’S POEMS ................... 113 Prof. ass. dr. Shpëtim Elezi NUMËRORI NË VEPRËN ÇETA E PROFETËVE TË BOGDANIT NUMERALS IN BOGDANI’S ÇETA E PROFETËVE ................... 129 Filologji 25 | 5 Zahrie Kapllanaj, PhD cand. PROEMAT E ANTON PAPLEKËS ANTON PAPLEKA’S PROEMAT ......................................................... 151 Muhamet Peci, PhD cand. “PROCESI” I FRANC KAFKËS MES REALITETIT DHE LITERARITETIT KAFKA’S “THE PROCESS” IN BETWEEN REALITY AND LITERALITY .............................................................................................. 175 Serafina Lajçi, PhD cand. “KËNGËT PARA MILLOSAUT” TË JERONIM DE RADËS DHE HORIZONTI I RECEPTIMIT KRITIK “KËNGËT PARA MILLOSAUT” BY JERONIM DE RADA AND THE HORISON OF CRITICAL RECEPTION .................................. 185 Arta Hallaçi, PhD cand. GJUHA DHE INDIVIDI NË LETËRSI DISTOPIKE LANGUAGE AND THE INDIVIDUAL IN DYSTOPIAN LITERATURE............................................................................................. 205 Agnesa Hasimja, PhD cand. MODALITETI EPISTEMIK DHE DEONTIK NË GJUHËN SHQIPE EPISTEMIC AND DEONTIC MODALITY IN ALBANIAN ........ 223 Gresa Bujupaj, PhD cand. PARAQITJA E ‘TË HUAJVE’ NË ROMANET “SHPIRTRA TË VDEKUR” dhe “GJENERALI I USHTRISË SË VDEKUR” REPRESENTATION OF ‘FOREIGNERS’ IN THE NOVELS “DEAD SOULS” AND “THE GENERAL OF THE DEAD ARMY” ........................................................................................................................ 236 Alma Abdullahu TRANSFORMIME ZHANRORE NË LETËRSINË SHQIPE [A. Shkreli, J. Gërvalla, I. Kadare] GENRE TRANSFORMATIONS IN ALBANIAN LITERATURE [A. Shkreli, J. Gërvalla, I. Kadare] .................................................................... 256 256 Filologji 25 | 6 STUDIME, TRAJTESA, ARTKUJ STUDIES, ESSAYS, ARTICLES Filologji 25 | 7 Filologji 25 | 8 KDU 94(496.5).083 327(439.5:496.51) Prof. asoc. dr. Milazim Krasniqi Fakulteti i Filologjisë Universiteti i Prishtinës “Hasan Prishtina” Prishtinë OSCILIMET E IDENTITETIT SHQIPTAR NË OBJEKTIVIN E ALBANOLOGJISË DHE TË DIPLOMACISË AUSTRO-HUNGAREZE Abstract Austro-Hungarian politics towards Albanians as well as Albania can be traced by two parallels: based on Albanologic research sponsored by it and based on the documents of the Danubian Monarchy’s institutions. Although Albanologic studies and state diplomacy and politics have progressed at a different speed, the direction of their movement has been the same, a better inquiry into language, history, culture and Albanian tradition, the religious separations prioritizing Catholics, their transformation into a modeled nation for Austrian interests in facing Pan- Slavism, and a long-term geopolitical, religious and political influence on the constructed Albanian nation. Although their purposes were similar, Albanologic studies have moved at a slower pace if compared to politics and diplomacy. They have even stagnated, thus remaining merely Albanologic knowledge solidified at its pioneering phase. In its stagnated contents can been noticed not only the programmatic and theoretic limitations of those Albanologic studies, but also the initials motives of Austro-Hungarian politics and diplomacy, which formed the background of these studies and which contained expectations of additional aid in the fulfillment of the Austrian megaproject for Albania and Albanians, the heart of which was the Cultus Protectorate. In other words, a part of Filologji 25 | 9 Albanologic studies of the Austro-Hungarian province were not successful in moving beyond the frame of the Cultus Protectorate, whereas Austro-Hungarian diplomacy and politics managed to break free of this framework and were remodeled based on the changes imposed on them by the unexpected developments amidst Albanians in the years 1910-1912 as well as the entire Balkans due to the Balkan wars. Filologji 25 | 10 Politika e Austro-Hungarisë ndaj shqiptarëve e ndaj Shqipërisë mund të ndiqet paralelisht, në bazë të hulumtimeve albanologjike të studiuesve të sponsorizuar prej saj, si dhe në bazë të dokumenteve të institucioneve të Monarkisë danubiane. Megjithëse studimet albanologjike në njërën anë dhe diplomacia e politika shtetërore në tjetrën, kanë lëvizur me shpejtësi të ndryshme, drejtimin e kanë pasur të njëjtë, njohjen më të mirë të gjuhës, historisë, kulturës dhe dokeve të shqiptarëve, separimin fetar me prioritet për katolikët, transformimin e tyre në një komb të modeluar për interesat austriake në përballje me pansllavizmin dhe më tutje ndikimin afatgjatë gjeopolitik, fetar e politik mbi kombin e konstruktuar shqiptar, ndonëse qëllimet i kishin të njëjta, studimet albanologjike kanë ecur me ritëm më të ngadaltë, në krahasim me politikën dhe diplomacinë. Bile me kalimin e kohës ato janë konservuar, duke mbetur dije albanologjike të ngurtësuara në fazën e tyre pioniere. Në përmbajtjet e tyre të konservuara, mund të zbulohen sot jo vetëm kufizimet programatike dhe teorike të vetë atyre studimeve albanologjike, por edhe motivet fillestare të politikës e të diplomacisë austro-hungareze, që ishin në prapavijë të atyre studimeve dhe që prej tyre prisnin ndihmesë shtesë në përmbushjen e megaprojektit austriak për Shqipërinë dhe për shqiptarët, zemra e të cilit ishte Kultusprotektorati. Thënë thjesht, një pjesë e studimeve albanologjike të proviniencës austro-hungareze, nuk arritën të dilnin jashtë kornizës së Kultusprotektoratit. Ndërsa, diplomacia dhe politika austro-hungareze dolën jashtë asaj kornize dhe u riformuluan në kuadër të ndryshimeve që u imponuan nga zhvillimet e papritura të ngjarjeve në mesin e vetë shqiptarëve në vitet 1910-1912, po edhe të mbarë Ballkanit me luftërat ballkanike. Brenda atij megaprojekti austriak, me Kultusptotektoratin në vetë zemrën e tij, njëra nga idetë qendrore, në kuadër të angazhimit albanologjik, po edhe atij diplomatik e politik, fillimisht ishte e lidhur me idenë e hershme të Zhan Zhak Rusoit, mbi të ashtuquajturin barbarin fisnik. Financimet e veprimtarive fetare, letrare, botuese, arsimore për një kohë të gjatë, si dhe studimet e madje edhe shtegtimet e albanologëve në viset shqiptare, me theks në viset veriore, janë brenda idesë së zbulimit, njohjes, separimit dhe transformimit të shqiptarit si një loj barbari fisnik, Filologji 25 | 11 i cili ishte barbarizuar në një realitet të sundimit aziatik, ndërsa duhej të iluminohej në realitetin e ri austro-hungarez, si realitet katolik dhe eurocentrik. Brenda këtyre projektimeve është organizuar edhe filologjia/albanologjia si dije dhe po brenda kësaj skeme ideologjike është konceptuar fillimisht edhe krijimi i një shteti shqiptar. Çfarë shteti shqiptar? Shteti shqiptar në fillim ishte konceptuar si një shtet katolik, i sponsorizuar nga Austro-Hungaria. E kuptueshme është që nën zhvillimin e ngjarjeve në terren, të cilat dolën me kryengritjet e viteve 1910 e 1911 dhe pastaj me Luftën e Parë Ballkanaike, e cila i shfrytëzoi ato kryengritje si pretekst, zhvillimet në terrenin shqiptar e ballkanik dolën jashtë kontrollit. Për atë arsye, në sferën e diplomacisë dhe të politikës ka pasur ndryshim të shpejtë të projektit dhe ndryshim substancial të tij, me ç’rast Austro-Hungaria mori rolin e protektorit të një shteti multikonfesional shqiptar, jo vetëm të një Shqipërie katolike, sikundër