R E V I S T Ë K U L T U R O R E L SYMBOL REVISTË KULTURORE a CULTURAL REVIEW Nr
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
SYMBr e v i s t ë k u l t u r o r e L SYMBOL REVISTË KULTURORE A CULTURAL REVIEW Nr. 2 | NO 2 Tiranë-Prishtinë-Shkup 2014 Ag APOLLONI Kryeredaktor / Editor-in-chief Albulena Blakaj, Ibrahim Berisha Redaktorë përgjegjës/Deputy editors Orjela Stafasani, Sherif Luzha Redaktorë / Redactors Xhemajl Avdyli Drejtor / Editor Liridon Zekaj Dizajner/Designer Donika Dabishevci, Arben Januzi, Gëzim Arifi Redaksia / Editorial office ISSN: 2310-9998 e-mail: [email protected] webpage: www.ompublisher.net Telefonat/Phones +355673217139 (Tiranë) +37744107873 (Prishtinë) +37744414285 (Shkup) ©All right reserved by OM Publisher LËNDA Intervista Raoul Eshelman: Performatizmi, epoka pas postmodernizmit Pikturë Jonathan Jones: Martiri i modernizmit Muzikë Bobby Owsinski: Një model melodik Film Ben Apolloni: Cinema ‘13 Prozë Thomas Mann: Zhgënjimi Dino Buzzati: Regjistruesi Agron Tufa: Orfi Ridvan Dibra: Mes Skillës e Karibdës Poezi Bob Dylan: Do të jem i yti sonte Alice de Chambrier: Oh! më lini të këndoj! Kritika Blerim Latifi: Etnocentrizmi dhe ksenofobia në Shqipërinë komuniste Albulena Blakaj: Aroma e rrëfimit Ibrahim Berisha: Libri elektronik - literatura e Borhesit Hans-Joachim Lanksch: Me interpretue poezinë e Martin Camajt Bajram Kosumi: Letërsia nga burgu Naim Kryeziu: Hebraizmi te Hajnrih Hajne Butrint Berisha: Ideologjia politike në dy romane të Pamukut Hans Bertens: Nga postmodernizmat te postmodernizmi Oliver Schmitt: Një vepër origjinale dhe jokonvencionale Roman Jakobson: Dominanta Drama Dario Fo: Jo të gjithë hajdutët vijnë për të na dëmtuar CONTENTS Interview Raoul Eshelman: Performatism, the epoch after postmodernism Painting Jonathan Jones: Martyr of modernism Music Bobby Owsinski: One melodic model Film Ben Apolloni: Cinema ‘13 Prose Thomas Mann: The disappointment Dino Buzzati: The recorder Agron Tufa: Orfi Ridvan Dibra: Between Scylla and Charybdis Poetry Bob Dylan: I’ll be your baby tonight Alice de Chambrier: Oh! Let me sing Critique Blerim Latifi: Ethnocentrism and xenophobia in Communist Albania Albulena Blakaj: Flavor of narration Ibrahim Berisha: E-book, literature of Borges Hans-Joachim Lanksch: To interpret Martin Camaj’s poems Bajram Kosumi: Prison literature Naim Kryeziu: Judaism in Heine’s work Butrint Berisha: Political ideology in two novels of Pamuk Hans Bertens: Performatism, the epoch after postmodernism Oliver Schmitt: An original and unconventional work Roman Jakobson: The Dominante Drama Dario Fo: The Virtuous Burglar PERFORMATIZMI, EPOKA pas POSTMODERNIZMIT “Postmodernizmi” nga shumica nuk është pranuar si term deri kah fundi i viteve ’80, kur tashmë kishte mëse Ag APOLLONI: tridhjetë vjetë në qarkullim. Ne jemi Raoul ESHELMAN: Prof. Eshelman, në librin në vitin e njëzet të asaj që unë e quaj Ta pagëzosh epokën “Performatizmi, ose fundi performatizëm, kështu që kam kohë (apo çfarëdo i postmodernizmit”, jeni ende. tjetër në shkencat përpjekur ta përkufizoni shoqërore) është një estetikë alternative të postmodernizmit. Pak goxha vështirë. Tash qarkullojnë shumë muaj më parë, në intervistën dhënë revistës sonë, emra – performatizmi, metamodernizmi, Linda Hutcheon ka thënë se postmodernizmi ka dixhimodernizmi, post-postmodernizmi, po mbaruar dhe tashmë jemi në një epokë të re, të cilën i përmend vetëm disa. Ndoshta duhen vite ende nuk e kemi pagëzuar. Këtë epokë të re ju e keni para se të arrihet një konsensus i vërtetë. quajtur përformatizëm. Është ky emri i duhur për “Postmodernizmi” nga shumica nuk është këtë paradigmë të re? pranuar si term deri kah fundi i viteve ’80, kur tashmë kishte mëse tridhjetë vjetë në qarkullim. Ne jemi në vitin e njëzet të asaj 1 Raoul Eshelman, një nga teoricienët më me ndikim që unë e quaj performatizëm, kështu që kam në epokën pas postmodernizmit, është sllavist gjermano- kohë ende. Fitoftë termi më i mirë! amerikan i cili ka shkruar gjerësisht mbi problemet e historisë letrare dhe mbi postmodernizmin. Ka doktoruar për letërsi sllave në Universitetin e Konstancës dhe ka Ag APOLLONI: specializuar në Universitetin e Hamburgut. Është autor Çfarë është lidhja ndërmjet Performatizmit dhe i tre librave: Gumilevi dhe modernizmi neoklasik (1993), Historicizmit të Ri? Postmodernizmi i hershëm sovjetik (1997) dhe Performatizmi, ose fundi i postmodernizmit (2008), si dhe i shumë artikujve mbi intervistë modernizmin dhe postmodernizmin rus dhe çek. Aktualisht Raoul ESHELMAN: është profesor i Letërsisë krahasuese në Universitetin Nuk ka edhe shumë lidhje. Historicizmi i 6 Ludwig-Maximilian në München. PERFORMATISM, THE EPOCH AFTER POSTMODERNISM “Postmodernism” wasn’t generally accepted as a term until the late 1980’s, after it had already been going on for more Ag APOLLONI: than thirty years. We’re in about the Raoul ESHELMAN: Prof. Eshelman, in 20th year of what I call performatism, Naming epochs “Performatism, or the so I’m not holding my breath. (or anything else end of postmodernism” in the humanities) you attempt to define is a big gamble. an alternative aesthetics of postmodernism. Few There are a lot of names floating around months ago, in an interview for our magazine, Linda now—performatism, metamodernism, Hutcheon, said that postmodernism has gone and we digimodernism, post-postmodernism, are in the new epoch, but we don’t have a name for it to name just a few. Probably it will take yet. This new epoch you called performatism. Is it a years before any real consensus emerges. right name for this new paradigm? “Postmodernism” wasn’t generally accepted as a term until the late 1980’s, after it had already been going on for more than thirty years. We’re in about the 20th year of what 1 Raoul Eshelman, one of most influential theorist I call performatism, so I’m not holding my after the postmodernism epoch, is a German-American breath. May the best term win! Slavist who has written extensively on problems of literary history and postmodernism. He received his Ph.D. in Slavic literature from Konstanz University and his Habilitation Ag APOLLONI: from the University of Hamburg. He is author of three What is the relation between Performatism and New books: Gumilev and Neoclassical Modernism (1993), Early Historicism? Soviet Postmodernism (1997) and Performatism, or the end of postmodernism (2008), as well as numerous articles on Russian and Czech modernism and postmodernism. At present he Raoul ESHELMAN: interview is a Professor of Comparative Literature at the Ludwig- There isn’t much of one. New Historicism Maximilian University in Munich. 7 gjithë kohës. “Performatizmi” nuk është Sot ne nuk e kemi aspak problem të flasim asgjë më shumë se një përpjekje për të bërë për figura kaq të ndryshme, si, ta zëmë, të njëjtën gjë për kulturën bashkëkohore. Pushkin, Beethoven, Novalis, Caspar Çka i bashkon artistët që i përmendët ju? Në David Friedrich dhe Wordsworth me terma negativë unë do të them se ata të gjithë termat e të ashtuquajturit “romantizëm”. janë duke reaguar kundër ironisë së pafund Përkundër të gjitha dallimeve në të postmodernizmit. Në terma pozitivë unë personalitet, temë, lëmi etj., ka ende do të them se ata të gjithë po e bëjnë këtë faktorë mjaft të zakonshëm që e bëjnë duke përdorur lloje të ndryshme të teknikave të mundur vendin e tyre në një kuadër të për të krijuar hapësira të rregullta dhe për të përbashkët, të cilit ne i jemi përshtatur miratuar “performancat”- aktet diskrete të gjithë kohës. “Performatizmi” nuk transhendencës që lejojnë format themelore është asgjë më shumë se një përpjekje të besimit të shfaqen mes qenieve njerëzore. për të bërë të njëjtën gjë për kulturën Kjo mund të bëhet jo përsosmërisht dhe bashkëkohore. në mënyra shumë të ndryshme, por është një projekt krejtësisht i ndryshëm nga ai postmodern. Ri ishte një lloj katalizatori për të menduarit tim rreth subjektivitetit, gjithsesi. Ideja Ag APOLLONI: e vetëmodelimit do të thoshte se ishte e Ju keni thënë se asgjë njerëzore nuk është e huaj mundur të mendojmë për ndërmjetës dhe për performatistin, pra mund ta marrim këtë si një subjektivitet në një mënyrë pozitive- ideja thirrje të shpirtit njerëzor për të krijuar pa censure, që ju mund ta “bëni vetveten” në kushte ose pa paragjykime? të caktuara kulturore. Por Historicistët e Rinj, aq sa mund të them unë, kurrë nuk Raoul ESHELMAN: menduan rreth asaj se mund të kishte një Nuk është kaq e lehtë. Performatizmi nuk vetëmodelim të suksesshëm si një reagim ndaj është një festë e thjeshtë e shpirtit njerëzor. postmodernizmit (i cili, natyrisht, mohon çdo Të gjitha aktet e njeriut (sidomos ato formë të subjektivitetit autonom). E marr me kreative) nxisin disa forma të pakënaqësisë. mend që ju mund të thoni se Historicizmi i Ri theksoi pavetëdijshëm një nga problemet kryesore të postmodernizmit, pa qenë në gjendje për të ofruar një zgjidhje për të. Ag APOLLONI: Pas postmodernizmit, ju e keni përshkruar epokën e re sistematikisht duke analizuar letërsinë, filmin, arkitekturën, teorinë dhe artet vizuale. Çka kanë të përbashkët Houellebecq, Lars von Trier, Sir Norman Foster, Andreas Gursky dhe Vanessa Beecroft? Raoul ESHELMAN: Sot ne nuk e kemi aspak problem të flasim për figura kaq të ndryshme, si, ta zëmë, Pushkin, Beethoven, Novalis, Caspar David Friedrich dhe Wordsworth me termat e të ashtuquajturit “romantizëm”. Përkundër të gjitha dallimeve në personalitet, temë, lëmi etj., ka ende faktorë mjaft të zakonshëm që e intervistë bëjnë të mundur vendin e tyre në një kuadër 8 të përbashkët, të cilit ne i jemi përshtatur Historicism unconsciously highlighted one of postmodernism’s major problems without Today we wouldn’t have any problem being able to offer a solution to it. talking about such different figures as, say, Pushkin, Beethoven, Novalis, Ag APOLLONI: Caspar David Friedrich, and After postmodernism, you described the new epoch Wordsworth in terms of something systematically analyzing literature, film, architecture, called “Romanticism.” In spite of all the theory and visual arts. What unites Houellebecq, differences in personality, themes, media Lars von Trier, Sir Norman Foster, Andreas etc. there are still enough common factors Gursky and Vanessa Beecroft? that make it possible to place them in a common framework, which we’re Raoul ESHELMAN: adjusting all the time.