As Unë Nuk Mund Të Ndihem Mirë Nëse Fqinji Im Ndihet Keq
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Ne može meni bit dobro, ako je mom susjedu loše As unë nuk mund të ndihem mirë nëse fqinji im ndihet keq Íå ìîæå ìåíå äà ìè áèäå äîáðî, àêî íà ìî¼îò ñîñåä ìó å ëîøî Ne može meni bit dobro, ako je mom susjedu loše As unë nuk mund të ndihem mirë nëse fqinji im ndihet keq Íå ìîæå ìåíå äà ìè áèäå äîáðî, àêî íà ìî¼îò ñîñåä ìó å ëîøî Uredile / Redaktuan / Óðåäèëå Helena Rill Ivana Franoviæ BEOGRAD, 2005 www.nenasilje.org CENTAR ZA NENASILNU AKCIJU QENDRA PËR AKSION TË PADHUNSHËM ÖÅÍÒÀÐ ÇÀ ÍÅÍÀÑÈËÍÀ ÀÊÖÈ£À URED U BEOGRADU URED U SARAJEVU ZYRA NË BEOGRAD ZYRA NË SARAJEVË ÊÀÍÖÅËÀÐÈ£ÀÒÀ ÂÎ ÁÅËÃÐÀÄ ÊÀÍÖÅËÀÐÈ£ÀÒÀ ÂÎ ÑÀÐÀÅÂÎ Studentski trg 8, 11000 Beograd, SCG Radnièka 104, 71000 Sarajevo, BiH Tel: +381 11 637-603, 637-661 Tel: +387 33 212-919, 267-880 Fax: + 381 11 637-603 Fax: + 387 33 212-919 Email: [email protected] Email: [email protected] Ne može meni bit dobro ako je mom susjedu loše As unë nuk mund të ndihem mirë nëse fqinji im ndihet keq Íå ìîæå ìåíå äà ìè áèäå äîáðî àêî íà ìî¼îò ñîñåä ìó å ëîøî Ne može meni bit dobro, ako je mom susjedu loše As unë nuk mund të ndihem mirë nëse fqinji im ndihet keq Íå ìîæå ìåíå äà ìè áèäå äîáðî, àêî íà ìî¼îò ñîñåä ìó å ëîøî Uredile Redaktuan Óðåäèëå Lektura za albanski Lektor për gjuhën shqipe Helena Rill Ëåêòóðà çà àëáàíñêè Ivana Franoviæ Ismet Kallaba Izdavaè Botuesi Lektura i korektura za b/h/s Èçäàâà÷ Lektor dhe korrektor (për gjuhën serbe, kroate, boshnjake) Centar za nenasilnu akciju Ëåêòóðà è êîðåêòóðà çà á/ñ/õ Prevod s albanskog na b/h/s Zorica Galonja Përkthyen nga gjuha shqipe në gjuhën boshnjake, kroate, serbe Lektura za makedonski Ïðåâîä îä àëáàíñêè íà á/ñ/õ Lektor për gjuhën maqedone Ëåêòóðà çà ìàêåäîíñêè Edina Hasanaga–Çobaj Bernard Çobaj Ìàðèíà Ãå÷åñêà–Âàñèëåâñêà Prevod s makedonskog na b/h/s Dizajn i prelom Përktheu nga gjuha maqedone në gjuhën Përpunimi grafik dhe thyerja boshnjake, kroate, serbe Äèçà¼í è ðàçäåëóâàœå íà ñëîã Ïðåâîä îä ìàêåäîíñêè íà á/ñ/õ Ivana Franoviæ Àíà Áèòîšàíó Fotografije Prevod s b/h/s na albanski Fotografitë Përkthyen nga gjuha serbe, kroate, boshnjake në Ôîòîãðàôèè gjuhën shqipe Nenad Vukosavljeviæ Ïðåâîä îä á/ñ/õ íà àëáàíñêè Nedžad Horozoviæ Bernard Çobaj Ismet Kallaba Štampa Gjekë Gjonaj Shtypi Ïå÷àòè Prevod s b/h/s na makedonski Standard 2 Përkthyen nga gjuha serbe, kroate, boshnjake në gjuhën maqedone Ïðåâîä îä á/ñ/õ íà ìàêåäîíñêè ISBN: 86-902539-4-7 Àíà Áèòîšàíó Äå¼àí Âàñèëåâñêè Objavljivanje ove knjige pomoglo je Ministarstvo inostranih poslova Švajcarske. Botimin e këtij libri e ndihmoi Ministria e Punëve të Jashtme të Zvicrës Îá¼àâóâàœåòî íà îâàà êíèãà ãî ïîìîãíà Ìèíèñòåðñòâîòî çà íàäâîðåøíè ðàáîòè íà Øâà¼öàðè¼à. Përmbajtja Parathënie 13 Intervistuesit/et Nuk kanë lidhje se çfarë ka ndodhur, kurse urrejnë 17 Jadranka (Lloznicë) 252 Falënderimet 18 Unë jam kroate më e madhe sepse punoj në të mirë të shtetit tim Faji është kolektiv. Nuk mundet individi ta marrë A. (Knin) vetë pushkën dhe të gjuaj. 258 Metodija (Shkup) Të ndërpritet cikli i dhunës 213 Mevludini (Gjilan) Çdo komb e ka nacionalizmin e vet 263 Galipi (Shkup) Ta shikojmë të vërtetën në sy 217 Peda (Babushnicë) Tani jemi në prag të zeros 267 Seadi (Vakufi i Epërm – Uskople) Jemi më të mbrapshtë seç na është thënë 222 Mustafa (Ulqin) Njerëzit po “e marrin veten” ngadalë edhe pse 273 politikanët akoma “kërcënojnë me armë” Në këtë kohë, heronjtë që nuk janë heronj, bëhen Gjuroja (Vakufi i Epërm – Uskople) të tillë 225 G. (Bijelinë) Hej, a e dëgjon veten se çfarë thua?! 275 Tamara (Sombor) Të mos lejojmë që të tjerët të flasin përherë për 228 ne Si u preva unë, si u preve ti – i njëjti gjak na Fata (Bijelinë) rrjedh nëpër damarë 279 Esma (Sarajevë) Besim e jo të na ruajë ushtria 233 Nexhati (Gjilan) E atëherë vëlla do të fillojmë nga vetvetja 285 Vojoja (Nevesinje) T’i pastrojmë gjërat në kopshtin tone 237 Borisi (Knin)289 Fenomen planetar Të fillohet biseda gjatë drekës së të dieles Edini (Ulqin/Sarajevë) Iva (Zagreb) 242 294 Është tmerrësisht e vështirë të thuash: “Unë kam Si është e mundur të jesh i lumtur në rrethin e gabuar” fatkeqëve? Predragu (Trebinjë) Junuzi (Vakufi i Epërm – Uskople) 244 299 Populli duhet ta kuptojë njëherë e përgjithmonë Të gjithë presim së bashku në radhët e njëjta se nuk duhet të ketë urrejtje Olivera (Kamenica e Kosovës) Vedati (Gjilan) 301 248 Nuk ka rënë ai nga qielli, ne e kemi zgjedhur Ivica (Shibenik) 351 Si ka ardhur deri te kjo që të kërkojmë tani pajtim? Dhe të kalohen të gjitha këto, për çfarë! Kosta (Shkup) Razija (Sarajevë) 304 356 Frymojmë lirë, ecim lirë, bisedojmë lirshëm Ndihem më mirë kur e di se nuk rri ulur dhe pres S. (Prishtinë) Nina (Beograd) 307 358 Siç më ka dhembur mua, ashtu u ka dhembur Që fqiun tim mos ta sulmoj, por ta ftoj për kafe edhe shqiptarëve, romëve… Sasha (Sarajevë) Alberti (Podgoricë) 366 310 Elhamdulilah Niveli i tretë i fajit: ata që s ’kanë dalur në zgjedhje Dika (Sarajevë) Darkoja (Horgosh) 368 316 Nëse hesht, ai do të bërtasë, kurse këta të gjithë Ai, shtëpi të madhe – ti, shtëpi të vogël do të dëgjojnë Petriti (Shkup) Aleksandri (Split) 320 373 Kemi për çfarë të turpërohemi Armiku i njeriut, pra në veten e tij M. (Karlovac) Motër Makrina (Berovë) 325 378 Kam frikë nga mungesa e tolerancës dhe Urrejtja ka prodhuar urrejtje diskutimit, kurse kjo është ajo çka na duhet Zymreta (Shkup) Lubica (Popovaçë) 381 330 Njeriu si qenie politike Secili mendon se ai është viktimë, se të tjerët Srgjan (Osijek) janë fajtorë 387 M. (Suboticë) Vitet ’90 i kujtoj me njëfarë zemërimi, hidhërimi 332 dhe ndjenje turpi Janë shumë të rëndësishme disa pajtime të vogla Dejani (Zemun) Josipa (Jajce) 391 337 Koha dhe vullneti Që nga koka deri tek thembra Llana (Kotorr) Muhamedi (Shkup) 399 340 Fqinjët i përshëndes ende me “Bok!”, kurse Na kanë gjetur në rrugë dhe na kanë pranuar në komshinjtë me “Zdravo!” shtëpi M. (Vukovar) Milica (Bijelinë) 401 342 Nacionalizmi është një gjë ngjitëse Me vetë faktin që kanë heshtur dhe nuk kanë Vera (Zemun) bërë asgjë, kanë marrë pjesë në tërë atë 407 Ajsha (Podgoricë) Në vend të epilogut: Për dhunën janë thënë 346 kudo shumë gjëra, kurse këtu do të themi diçka për padhunën 411 Parathënie Para Jush është përmbledhja e intervistave me njerëz nga të gjitha trevat e ish-Jugosllavisë, me nje- rëz të profileve mjaft të ndryshme: moshave, profesioneve, gjinisë, përkatësive etnike të ndryshme... E përbashkëta e tyre është gatishmëria që të flasin për të kaluarën, të shqyrtojnë të tashmen dhe të kenë shpresa, ankthe dhe dëshira për të ardhmen e bukur dhe të sigurt. Dikush do të thotë se këta janë vetëm “njerëz të zakonshëm”. Ndoshta edhe janë “të zakonshëm” në atë kuptimin se nuk janë në pozita në pushtet, as nuk janë nga radha e personaliteteve të njohura të cilët mund t’i dëgjojmë dhe t’i shohim shpesh përmes mjeteve të informimit publik. Por ata përbëjnë definitivisht, do të guxoja të them – pjesën më të madhe të shoqërive në të cilat jetojmë. Të zakonshëm apo të pa- zakonshëm, me vete bartin një numër të madh dëshirash, frikash, revoltash ndaj situatës në shoqëri, mendimesh, mërzish, aspiratash dhe shpresash ashtu si edhe shumica prej nesh. Njëkohësisht, këto janë zëra të cilët aq rrallë kemi rast t’i dëgjojmë. Absurde apo jo? Sa shpesh keni pasur rast, nëse keni pasur ndopak, të dëgjoni sesi është ndier gruaja e cila e ka kaluar tërë luftën në Sarajevë ose në Prishtinë, si mendon dikush në Beograd, Shibenik, Shkup, Jajce, çfarë shpreson dhe prej kujt frikohet dikush në Knin, Gjilan, Lloznicë, dikush që ka jetuar si refugjat, dikush që ka marrë pjesë në luftë, dikush që e ka parë luftën në televizion? Dëshira jonë ka qenë që të mundohemi të gjejmë hapësirë që këto zëra të dëgjohen. Përvoja shumë- vjeçare në ndërtimin e paqes na ka treguar sesa i kontribuon mirëkuptimit të ndërsjellë dhe ndërtimit të besimit shkëmbimi i këtyre mendimeve për pikat e dhimbshme të shoqërive tona, për shpresat që i kemi, për atë se kush jemi dhe çfarë na mundon, si dhe si do të dëshironim të ishte – siç theksoi një grua në intervistë “Si u preva unë, si u preve ti – i njëjti gjak na rrjedh nëpër damarë”. Mirëkuptimi dhe besimi i ndërsjellë kanë rëndësi thelbësore për ndërtimin e paqes, të asaj paqeje nga mungesa e së cilës shoqëritë tona aq shumë vuajnë. Mendimet në vijim nuk ecin në kahjen “paqe, paqe, askush nuk është fajtor”. Ka shumë mundësi që disa qëndrime do t’ju shkaktojnë kallo, ndoshta do të vlerësoni se ato në asnjë mënyrë nuk duhet të jenë pjesë e një publikimi i cili pretendon të japë kontributin e vet në ndërtimin e paqes. Unë do thoja – oh, po, puna në ndërtimin e paqes shkakton vërtet kallo duke marrë parasysh se nuk besojmë se në të mund të punohet nëse e lëmë pas dore të kaluarën tragjike që e kemi jetuar dhe të cilën disa prej nesh e jetojnë akoma. Ndërsa nëse e hapim çështjen e së kaluarës dhe e marrim parasysh kom- pleksitetin e saj – natyrisht se nuk do të pajtohemi për të gjitha çështjet. Pikërisht kjo është madhësh- tia jonë, e njerëzve “të zakonshëm”: të përpiqemi të kuptojmë pikërisht ato qëndrime të cilat dallojnë aq shumë prej qëndrimeve tona (duke përjashtuar qëndrimet fashiste – ato nuk kanë vend këtu, sep- se e kanë uzurpuar mjaft hapësirën rreth nesh).