VITE DEDIKIM

VITE DEDIKIM KOPJE PA PAGESË (FALAS) 300 Tirazhi: Ivan Bllazhev (fq.116),fotografi ngaarkiviiBeka Vuço (1992-1998)dheFShHM Vanço Xhambaski,Robert Atanasovski (fq.48,184),Maja Janevska (fq.112), Fotografitë: Propoint Shtypi: Koma Dizajn dhepërgatitje: Abakus Përkthimi: Ema Markoska Milçin Redaktimi gjuhësor: Fani Karanfilova-Panovska dheVladimir Milçin Redaktorë: Vladimir Milçin Autor: Fani Karanfilova-Panovska, Drejtoreshë Ekzekutive Për publikuesin: Fondacioni Shoqëri eHapur -Maqedoni Publikues: општините - Култура -Струмица -2017-2022COBISS.MK-ID 107122186 општество -АктивностивоМакедонија -1992-2017г)Локална самоуправа -Развој на општество -Општествено-политички прилики-Македонија -1992-2017в)ФондацијаОтворено а) Сорос,Џорџ(1930-)-ФондацијаОтворено општество -Македонија б)ФондацијаОтворено ISBN 978-608-218-275-9 Janevska]. - Shkup :Fondacioni Shoqëri ehapur-Maqedoni, 2018.-216стр.:фотографии ;21см Vladimir dedikim/[autor 25 vite Milçin ;fotografitë Vanço Xhambaski,Robert Atanasovski, Maja MILÇIN, Vladimir 061.27ФООМ”1992/2017”(497.7) 061.27ФООМ:323(497.7)”1992/2017” 929Сорос,Џ. Национална иуниверзитетска библиотека “Св. Охридски”, Скопје Климент CIP -Каталогизација вопубликација 02 Soros-i dhe fondacioni i tij vijnë në Maqedoni 1992-1993

→ → PËRMBAJTJA DEDIKIM 25 VITE

10 FALËNDERIM 6 PARATHËNIE

→ → → → → →

42 FILLOI NËARSIM DE-MARGJINALIZIMI IROMËVE 1998 38 RELACIONET NDËRETNIKE LIGJI PËR GJUHËT IKEQËSOI 1997 34 PLURALIZMIT MEDIATIK PËR ARSIM DHEPËRMBYLLJA E BASHKËPUNIMI MEQEVERINË 12 I TIJ VIJNË NËMAQEDONI SOROS-I DHEFONDACIONI 1992-1993 1996 30 DHE FONDACIONIN VITI TURBULENTPËR SHTETIN 1995 24 MAQEDONIA NËNEMBARGO 1994 → → → → → →

48 REFUGJATËVE NGAKOSOVA SFIDA EKRIZËSSË 1999 78 DREJT EVROPËS HAP PËRPARA, HAPMBRAPA 2004 74 QENDROR DHELOKAL BASHKËPUNIMI MEPUSHTETIN 2003 66 FUQIA EQYTETARËVE 2002 60 MJAFT ËSHTË! 2001 54 NGA DIPLOMACIA FJALA EARMËSMËSHPEJTË 2000 04 Soros-i dhe fondacioni i tij vijnë në Maqedoni 1992-1993 2005 2011 2017 MË NË FUND, STATUS KANDIDATI DHE POPULIZMI NË RRITJE KUNDËR PUSHTETI I RI DUHET TË ZBATOJË PASTAJ QËNDRIM NË VEND TË DREJTAVE DHE LIRIVE REFORMA URGJENTE

→ 86 → 128 → 184

2006 2012 FONDI URGJENT PËR ZBUTJEN E PASOJAVE TË KRIZËS EKONOMIKE BASHKËPUNIMI ME QEVERINË MAQEDONIA – SHTETI I BURGOSUR (2009-2011) E RE E PASHMANGSHME → 138 → 194 → 92

2007 2013 PROGRAME TË PAVARËSUAR NGA FONDACIONI SHOQËRI E HAPUR - POPULIZËM ANTE PORTAS BRUKSELI ENDE I MAQEDONI → 100 BESON GRUEVSKI-T → 198 → 144

2008 2014 KRYETAR(E) TË BORDIT DREJTUES TË FONDACIONIT SHOQËRI E PORTAT E NATO-S TË MBYLLURA JASHTË KRITIKA, PUSHTETI HAPUR - MAQEDONI → 106 I SHURDHËR → 206 → 152

2009 2015 ANËTARË TË BORDIT DREJTUES TË FONDACIONIT SHOQËRI E HAPUR - QYTETARËT ZGJOHEN RËNIA E REGJIMIT MË AFËR MAQEDONI NË PERIUDHËN → 112 → 162 1992/93 – 2017/18

→ 208

2010 2016 TË PUNËSUARIT NË FONDACIONIN SHOQËRI E HAPUR - MAQEDONI NË BRUKSELI I VERBËR PËR FYTYRËN AGONIA E REGJIMIT, PERIUDHËN 1992 – 2017/18

E VËRTETË TË GRUEVSKI AGONIA E MAQEDONISË → 212

→ 118 → 174 06

PARATHËNIE ondacioni Shoqëri e Hapur shënon 25 Dy Burimet e Moralit dhe Religjionit (1932), vite nga themelimi në Republikën e Ma- në të cilën filozofi francez, duke anal- Fqedonisë. izuar dallimin mes nocioneve të shoqërisë Do të ishte mjaft me vend sot, kur vetëm së mbyllur dhe të hapur, mbështetet në më e kemi lënë mbrapa, sipas fjalëve të supozimin për shtypjen shoqërore të përg- Pasternak “atë bishë të egër, shekullin e jegjësisë: obligimet e përfshirë në shoqëri, njëzet”, që edhe njëherë të përkujtohemi se në fakt, janë obligime ndaj Njerëzimit dhe çfarë është ajo që qëndron pas emrit sho- njerëzisë, gjegjësisht në një komunitet të qëri e hapur, pas mijëra dukurive, formave, jenë të kyçur, jo të përjashtuar, individët dhe aktiviteteve, mbrapa personazheve të per- veçoritë e ndryshme, të hapur ndaj progre- onave dhe institucioneve që gjatë njëzet e sit, që do të thotë, të hapur dhe drejtë një pesë viteve të fundit kanë marrë pjesë në morali të ri në rritje. ndonjë mënyrë në gjendjet e shpërndarjes Koncepti i shoqërisë së hapur, siç është e që lidhen me këtë emër dhe në veçanti të njohur, ka lindur në botën akademike, në atyre që me përpikshmëri kanë punuar për librin e filozofit të njohur Karl Poper, Sho- këtë emër, por sërish, thekson thelbin e vet qëria e Hapur dhe Armiqtë e Saj (1945). Nën në krahasim me zhurmën e gjithë ditëve të shtypjen e ndryshimeve të rrepta të skenës kaluara gjatë këtyre viteve. historike evropiane pas bashkimit të Aus- Vetë nocioni shoqëri e hapur për herë të trisë me Rajhin e Tretë dhe pas shkatërrimit parë përmendet në librin e Anri Bergson të shkaktuar nga Lufta e Dytë Botërore, Pop- 08

er e drejton filozofinë e tij sociale dhe politike drejt Gjithashtu duhet të falënderojmë edhe lidhjen me një kritike të shoqërisë totalitare. Nga kjo, vizioni i punën tonë, aftësinë për të matur rezultatet tona, Poper-it për shoqërinë e hapur ndërtohet mbi tezën mundësinë të përfitojmë njohuri më të gjerë, të zh- që njohuria e njeriut nuk është e përhershme dhe villojmë talentet tona, të rritemi dhe të mbijetojmë, pa ndryshuar, por vetëm një mënyrë provizore dhe dhe në fund, duhet të falënderojmë aftësinë për të e pakompletuar; ajo duhet çdoherë të jetë e hapur tejkaluar mundësitë tona. Atë që Poper-i e zhvillon për përmirësim, njëlloj sikur shoqëria duhet të ha- në teori, Xhorxh Soros e zbaton në praktikë: përskaj pet ndaj moralitetit të ri të rritur, që nga ana tjetër, gjithë kundërshtimeve të momentit dhe përskaj pa- nënkupton pluralizëm kulturor dhe religjioz dhe që sojave të veprimit të brendshëm të botës mbi ne, mbështetet në pasigurinë e vazhdueshëm dhe din- veprat tona, njëlloj sikur edhe fëmijët tanë dhe vizio- amizmin e ndryshimit të hapur. net, bëhen të pavarur nga ne, por sërish kthehen si mundësi e hapur – nga fillimi të mësojmë dhe nga Me siguri mund të thuhet që idetë e Poper-it, jetën fillimi të japim kontributin për botën. dhe përmasat e vërteta ju jep ish nxënësi i tij, filan- tropi Xhorxh Soros, që një pjesë të madhe të pasur- Fondacioni Shoqëri e Hapur – Maqedoni, pa dallim isë së tij e investon në përpjekjet e shumë dekadave, nëse i pëlqen dikujt ose jo, nga fillimi i themelimit in- në botën e pavlefshme të fakteve të vrazhda për stitucional në vendin tonë, hapëron pikërisht në këtë të futur botën e vlerave që dalin nga truri i njeriut. rrugë dhe asnjëherë nuk ka dalë jashtë. Në gjuhën e thatë të formaliteti, do të mundet, për herën e një Xhorxh Soros është personi që shumë mirë i per- mijtë, te përsëritet kjo në vijim: cepton leksionet e Poper-it: për ekzistencën tonë në botë duhet të falënderojmë racionalizmin, prak- “Me mjetet që ka në dispozicion, Fondacioni Shoqëri tikën e mendimit kritik dhe vetë-kritik dhe veprimit. e Hapur zbaton një spektër të gjerë të aktivitete që synojnë promovimin e shoqërisë së hapur me anë të ertinave të ndonjë libri. Për atë nuk ekziston sferë formimit të politikave qeveritare dhe mbështetjes së e privilegjuar dhe qartë të përcaktuar. Ajo është e arsimit, medieve, shëndetit publik, të drejtat e nje- gjykuar të jetë pragmatik, dhe me atë të duket në riut, të drejtat e grave, të drejtat e komuniteteve të kundërshtim, por ajo është edhe pasqyra e vetme e margjinalizuar, si dhe reformave sociale, ligjore dhe mundshme e humanizmit në aksion në këtë botë me ekonomike.“ ndryshime pafund.

Ajo që dihet më pak ose nuk dihet aspak, është që Nga kjo, ai që së paku ka marrë në duar këtë de- pas këtij formulimi të thatë dhe për fat të keq, të tyrë të mallkuar, por edhe të bekuar që të ndryshojë përvetësuar, që duhet të përfshijë trupin e veprimit rrethinën, të ndihmojë atje ku ka pasur më shumë të FShHM dhe që në periudhën e fundit në skenën nevojë, të shtyje përpara horizontin, por jo sipas tonë ka shkaktuar më pak qetësi, dhe më tepër neg- bindjes personale, por sipas kritereve të njerëzimit ativizëm dhe nevojë për ahilim, qëndron një luftë e në rritje, që sërish, në një kuptim ideal mund të prek madhe e ideve, dhe vërtetë qëndrojnë persona që në pluralizmin e mundësive – ajo çdoherë do të jetë e thelb besojnë në hapje të pasigurt dhe të rrezikshme befasuar nga lumturia e papritur e të sajave, vetëm por e mundshme dhe e nevojshme e komuniteteve. ndonjëherë të suksesshme, por ndonjëherë edhe të Me gjithë fytyrat e saja gjatë këtyre 25 viteve, FShHM, thyeshme – tentimet dhe përpjekjet. madje edhe me ata më të kundërshtuarit dhe më Prill 2018 të kritikuarit, dëshmon për mënyrën si me detyrim duhet të duket humanizmi i shekullit njëzet e një. Maja Bojaxhievska Ajo nuk mund të jetë një teori e mbyllur mes kop- Kryetare e Bordit Drejtues 010

FALËNDERIM

e rastin e shënimit të 25 vjetorit të Fonda- Një krenari e veçantë e FShHM janë gjithë të punësu- cionit Shoqëri e Hapur – Maqedoni (FShHM), arit që kanë investuar një pjesë të madhe të jetës së Mnë emër të gjithë të punësuarve në Fonda- tyre të punës dhe që me entuziazëm të gjerë, dedik- cionin dhe në emrin tim personal dëshiroj të shpreh im dhe profesionalizëm kanë promovuar shoqërinë e respektin e thellë dhe falënderimin e gjithë atyre që hapur dhe vlerat përkatëse, një fakt që kanë besim të kanë kontribuar që sot të kremtojmë këtë jubile të gjerë. Në këtë rast dëshiroj të shpreh një falënderim rëndësishëm. pamasë drejt gjithë kolegëve të mi më të moshuar dhe më të rinj me të cilët bisedojmë në mënyrë të Dëshiroj të shpreh njohje të veçantë gjithë hapur dhe dëgjojmë me vëmendje, inspirojmë njëri- anëtarëve të mëhershëm dhe aktual të Bordit Dre- tjetrin, mësojmë nga njëri-tjetri, bashkërisht i zgje- jtues për kontributin e tyre dhe udhëheqjen që në dhim problemet dhe gëzohemi sukseseve. mënyrë strategjike kanë përcaktuar drejtimet e veprimit dhe pozicionimin e Fondacionit gjatë gjithë Një falënderim të thellë shpreh edhe për ish dre- këtyre 25 vjetëve. Në veçanti dëshiroj të falënderoj jtorin ekzekutiv Vladimir Milçin, që para 25 viteve edhe anëtarët e Bordit Drejtues dhe kryetaren Maja ka filluar historinë dhe që deri më 1 korrik 2015 ka Bojaxhievska që në mënyrë pa kompromis dhe udhëhequr zyrën e FShHM me njohuri, instinkt dhe zemërgjerë kanë qëndruar bashkë me gjithë ne, të sakrificë që kanë lënë mbresë në historinë e Fonda- punësuarit, në mbrojtje të Fondacionit kur ishte më cioneve Shoqëri e Hapur dhe veçanërisht në Fonda- së vështirë dhe kur nën sulmet e Qeverisë së VM- cionin në Maqedoni. RO-DPMNE në vitin 2017, ekzistimi i FShHM për pak Partnerët tanë dhe grantistët e shoqërisë qytet- edhe ishte vendosur në pikëpyetje. are dhe përpjekjet e tyre për vlerat e shoqërisë së hapur në Maqedoni është ajo pa të cilët nuk mund nëpër gjithë botën, që në mënyrë pamasë mbësht- të paramendohen sukseset e Fondacionit me punën esin punën e FShHM dhe ndihmojnë që shoqëria e me qytetarët, përforcimin e komuniteteve të mar- hapur të bëhet realitet në Maqedoni. Shumë prej gjinalizuar, sigurimin e ndihmës juridike, reformat tyre, që prej themelimit deri më sot, kanë punuar dhe në politikat dhe institucionet, aksionet qytetare që punojnë vetëm dorë për dore me ne dhe mbështesin kanë thirrur për paqe, bashkëjetesë, respektim të të funksionimin, zhvillimin dhe mbijetesën e FShHM. drejtave të njeriut, sundimit të së drejtës dhe për- Në fund, dëshiroj në veçanti të falënderoj gjithë ballimin me korrupsionin. donatorët ndërkombëtar dhe partnerë që kanë Ju falënderoj edhe gjithë institucioneve në Repub- njohur përcaktimet strategjike dhe kapacitetet e likën e Maqedonisë, nga ajo ligjvënëse, ekzekutive, brendshme të FShHM në periudha të ndryshme të gjyqësore dhe autoriteteve lokale me të cilët kemi kësaj historie 25 vjeçare dhe kanë ofruar mbështet- bashkëpunuar dhe kemi mbështetur dhe me të cilët jen e tyre financiare dhe bashkëpunim që bashkë bashkëpunojmë sot, dhe për të cilët kemi treguar të përgjigjemi sfidave dhe mundësive në shoqëri, dhe tregojnë hapje dhe angazhim për reforma të edhe atë në arsim, zhvillimin e shoqërisë qytetare, sistemit, përmirësim të cilësisë së arsimit dhe shën- mbështetjen e decentralizimit dhe demokracisë detit publik, për drejtim demokratik dhe përfshirje lokale, sundimit të së drejtës dhe demokratizimit në të shoqërisë qytetare në krijimin e politikave dhe përgjithësi. kur paraqiten dallime të qëndrimeve, për mbrojtje të Prill 2018 të drejtave të gjithë qytetarëve dhe që promovojnë sundim të së drejtës dhe drejtësi për të gjithë. Fani Karanfillova - Panovska Drejtoreshë Ekzekutive Dua të shpreh një falënderim të sinqertë për gjithë kolegët e familjes së Fondacioneve Shoqëri e Hapur VIJNË NËMAQEDONI FONDACIONI ITIJ SOROS-I DHE 1992-1993:

012 12 Soros-iСорос и dhe неговата fondacioni фондација i tij vijnë доаѓаат në Maqedoni во Македонија 1992-1993 ë Republikën e Maqedonisë, i vetmi kritik nga gjitha republikat dhe krahinat e shtet nga ish shtetet e Jugosllavisë RFSJ, pjesëmarrës aktiv në protestat stu- Nqë pavarësinë e arriti pa luftë, vep- dentore të vitit 1968 dhe në organizatën e rimtaria filantropike e Xhorxh Soros-it ishte parë joqeveritare jugosllave Shoqata për pothuaj se e panjohur. Jo shumë e kishin Iniciativë Demokratike Jugosllave (ShIDJ). të njohur edhe filozofinë e Karl Poper-it, si Fondacioni për Jugosllavi i Soros-it nuk ka dhe librin e tij Shoqëri e Hapur dhe Armiqtë pasur jetë të gjatë për shkak të pengesave e Saj, në të cilën pohon që nuk ka filozofi administrative që i ka krijuar regjimi i Mil- ose ideologji që është arbitër sipëror i të losheviqit, që vetëm më e kishte në duar vërtetës dhe që shoqëritë mund të lulëzojnë gjithë pushtetin në Serbi. vetëm nëse lejojnë sundim demokratik, liri Viti 1992 ka filluar në mënyrë optimiste për të shprehjes dhe respektim të të drejtave të Maqedoninë. Më 15 janar, Komisioni i Arbi- njeriut. Pasardhësi i tij Xhorxh Soros deshi trazhit i Komunitetit Evropian në kreun me të ndihmoje gjatë tranzicionit nga shoqëri kryetarin e Gjykatës Kushtetuese të Francës, një-partiake drejt shoqërive në të cilat ask- Robert Badenter, ka deklaruar që gjithë ish ush nuk do të ketë monopol mbi të vërtetën. republikat jugosllave përveç Sllovenisë dhe Vlladimir Milçin, drejtori i ardhshëm ekze- Maqedonisë i plotësojnë gjitha kushtet për kutiv i Fondacionit të Soros-it të kohës së njohje ndërkombëtare. ardhshme në Maqedoni, për herë të parë Atë pranverë, tre ditë para se të nis lufta në kishte dëgjuar për Xhorxh Soros-in në kon- Sarajevë, Milçin ka vizituar Zyrën e Soros-it ferencën e organizatës ndërkombëtare në Nju Jork dhe atëherë i ishte deklaruar që joqeveritare Parlamenti i Helsinkit për Qyte- Soros ka vendosur të themelojë fonacione tarët në Pragë, vjeshtën e vitit 1991. Ajo ishte të tij në ish republikat jugosllave. përputhur me themelimin e Fondacionit të Soros-it për Jugosllavinë, që ishte rezultat i Më 27 qershor, Komuniteti Evropian ka mirat- marrëveshjes mes Xhorxh Soros dhe kryem- uar Deklaratën për ish Jugosllavinë në të inistrit të fundit federal Ante Markoviç. cilën ka kërkuar që Republika e Maqedonisë Anëtarët e Bordit të këtij fondacioni, mes të ndryshojë emrin (gjegjësisht, emri mos të të cilëve ishte edhe Milçin, ishin intelektualë përmbajë fjalën Maqedoni). Ajo nuk e bëri Soros ka pasuredhetakimpuneme kryeministrin Pas përzemërtmekryetarinGligorov, takimittë Markoska Çubrinovska. administrativ AljoshaRusidheanëtarjaebordit Aneta përfaqësuar ngadrejtori ekzekutiv Milçin, drejtori Soros-it.të Fondi Shoqëri eHapur –Shkup ishte gjitha fonacioneve mbajturnjëmbledhjetë ishte Bullgari, në Sandanski, njëjtë, vitit të të Në shtator e Hapur–Shkup. juridik. Emri iparë iFondacionit Fond ishte Shoqëri cioni regjistruar ishte huaj sipërfaqësiepersonittë e pavarësisë sëRepublikës sëMaqedonisë,Fonda- njëvitngashpallja vetëm Maqedoni. Më15shtator, regjistrojë qëtë autorizim Fondacionin eSoros-it në hamend Soros-in,të andaj në korrik Milçin ka marrë përkujtohet Milçin. Soros-it, icili pasdyditëve fluturoi nëShkup”, përgatitur përtë nisëm përnështëpi e vizitën pabazë, passëcilës, unë,AljoshadheAnetau argumentuartë ekanë larguar akuzimin e komunistëve. Por, kolegët e mi në mënyrë bienëduarteserbofilëvedo të dhekripto- ka paralajmëruar qëfondacioni nëMaqedoni cilin upamëpara hyrjes nëapartamentin,e që kryeministribullgarFilip Dimitrov, metë Soros-it nëishJugosllavinë. Soros ka deklaruar dhe Beka Vuço, përgjegjëse përFondacionet e Liht, Rasko Moçnik dheZharko Puhovski, si Jugosllavisë,të Sllovenisë dheKroacisë, Sonja e fondacioneve RS themeluartë mëtë vetëm hotelit,apartamentin etijtë unëdhedrejtorët “Soros-i ka kërkuar urgjentisht shkojmë të në post diplomike njëvjeçare u ndërsamë 9 nëntor publikuar ishte nëntor konkursi iUQEpërstudime goevgrad (AUBG) për10bursakatër vjetore. Më5 u paraqit Amerikan shpalljaeUniversitetit nëBall- Skemës Rajonale Hulumtuese, ndërsa më 29 tetor shkencat shoqërore nëkuadër dhehumaniste të projekte hulumtueseindividualedhenëgrupe Qendrorthirrja përUniversitetin Evropian (UQE)për vërshuarmekonkurse.të publikuar ishte Më8tetor jorin eparë vitit1993,medietmaqedonaseishin të Në tremujorin vitit1992dhenëtremu efundittë - Fondacioneve Soros-it të nëBudapestdheNjuJork. programet rajonale formuarngazyrat të eRrjetittë tarët maqedonas,sidhemekyçeneMaqedonisënë themeluar nga Sorostë - përqyte mbështetur, osetë me hapejneinstitucioneve arsimore dheshkencore, urgjent.si prioritet Kjo zhvendosje mundësuar ishte cilën u gjenden qytetaret e Maqedonisë u imponua strategji përvitin1993,porzhvendosja eizolimitnëtë Bordi i fondacionit nuk ka pasur kohë përgatit të një milionegjysmëdollarë. mebuxhetprejdosur fondacioni fillojëaktivitetet të hyjë nëavion, Soros-i ideklaroi Milçin-it qëka ven- 1992. Dukshëm i nëntor kënaqur nga vizita para se të Fond Shoqëri eHapur–Maqedoniqëndodhimë2 meqëfonacionidhe pajtohet regjistrohet itijtë si ka deklaruar që kupton sa i rëndësishëm emri është Soros ka zhvilluar konferencë cilën përshtypnëtë fesionale, etnike dhepolitike. vizitës, Nëfundtë i pëlqeuSoros-it përshkak llojllojshmërisëpro të - e Spitalit Gjinekologjik nëÇair. Përmbajtja eBordit kryetariDr.Ratkasonte Kuljan, atëherë drejtoreshë e Bordit parë të Fondacionit të cilin metë krye- Cërvenkovski. Pastaj, Soros unjoftua me11anëtarët 14 Soros-i dhe fondacioni i tij vijnë në Maqedoni 1992-1993 paraqit konkursi i UQE për regjistrim në studime është nxitja e shkencës dhe kulturës në Maqedoni post diplomike në fushat vijuese: studime evropi- për integrimin e tyre në vlerat shpirtërore evropiane ane, ekonomi, histori, histori e artit, studime juridike, dhe botërore, që si rezultat do të ndikojë mbi ndër- shkenca politike, shkenca për mjedis jetësor, stu- timin e Maqedonisë si një shtet qytetar, juridik dhe dime mesjetare, shoqëri dhe politikë. Më 31 dhjetor, demokratik dhe mbi zhvillimin e vetëdijes për vlerat Fondacioni ka publikuar konkursin për bursa indi- e shoqërisë së hapur”, ka shënuar në publikimin e viduale për pjesëmarrje në mbledhje profesionale konkursit për bursa institucionale. Më 8 janar 1993 ndërkombëtare nga shkenca dhe kultura dhe për ishte publikuar konkursi në Universitetin e Pragës udhëtime studimore dhe qëndrime në afat prej dy për studime të doktoraturës për ekonomi, ndërsa më deri më dymbëdhjetë javë, si dhe konkursi për bursa 13 shkurt – konkursi për pjesëmarrje të juristëve të hulumtuese institucionale nga fusha e ekonomisë, të rinj dhe avokatë në seminarin veror Lindja e Vetëdi- Vizitë e parë e Xhorxh Soros dhe drejtës, sociologjisë, filozofisë, psikologjisë, kulturës, jes për të Drejtat 1993 i organizuar nga Universiteti takim me kryeministrin Branko Cërvenkovski ↓ arkitekturës dhe mjedisit jetësor. “Qëllimi themelor Kolumbia dhe Fondacioni Demokraci pas Komunizmit nëse besoniqëMaqedonia mund të jetë pike kthyese Maqedoni...“ Por, shpresa kërkojmë BASHKËRISHT, e vetme eprekshme për Nëse besoniqëmundtë paqja mundtë ndodhnë paqeta. Aka SHPRESE? Fondacionit të Soros-it. rrethon, nësebesoniqë programet epublikuara qytetarët atëherë ishin të IShHMdheRrjetit të me çmendurinëqëna “Jetojmë nëkohë të jetë pikejetë kthyese meçmendurinë qënarrethon, nëse BASHKËRISHT, nëse besoni që Maqedonia mund të ta. Aka SHPRESE? kërkojmë Nësebesoniqëmundtë BASHKË DERINËSHPRESË: publikuarNë marsishte thirrjapëridefushatën institut Shoqëri eHapur–Maqedoni(IShHM). Më 22shkurt 1993,fondacioni ri-regjistruar ishte si paraqet kërcënim dhepërBallkanin. për atë Republika eGreqisë, qëka fqinj pohuarseshteti organizatat tjera ndërkombëtare ishinbllokuar nga i Republikës sëMaqedonisënëOKB,BE, NATO dhe Jugosllavisë, OKB-sëmbiRS të të ndërsapranimi e kontrolluar rreptësishtë për shkak sanksioneve të cilës, panjohurdheizoluar,të të kufiri veriorishte interes qytetarët varfër, madhtek të të shtetit të që kanë ofruar konkurset epara kanë shkaktuar Lajmi për hapjen e fondacionit dhe mundësitë gjuhë anglezenëMaqedoni. qendrat huajadheshkollave përgjuhëtë private për inarin verore përprofesorë nga gjuhësanglishte të kandidatë dhemë19marseka paralajmëruar sem- e gjuhësanglezeparaqet njëpengesëpërshumë Fondacioni ka konstatuar qënjohjaepamjaftueshme përgjithshme dheultra-zë. heri dhegjinekologji, kirurgji fëmijërore, mjekësi e kardiologji,anesteziologji, mjekësi urgjente, akus- në qendrat mjekësore nëSHBA nëfushatvijuese: ndërsa më 25 mars – konkursi për trajnim tremujor kooperativejekte amerikan meartistë vendit, jashtë artistëve dhemenaxherëve rinjnëSHBA të dhepro- programit rajonal ArtsLink qëndrimittë përbursatë publikuari Budapestit.Më5marsishte konkursi i “Jetojmë nëkohë paqe- të Gjendje Krize përFëmijë Rinj. dhetë “Dare Bomboll” ka funksionojë Qendra filluartë për ndërsa nëkampet erefugjatëve “Çiçino Selo” dhe siguruar bursapërshkollim dhe pako humanitare, Për refugjatët ngaBosnja dheHercegovina ishin regjistruarnë Maqedoni ishte më 2 shkurt 1993. doni. Përfaqësia eFondacionit Humanitar i Soros-it nëpërmjet fondacioneve nëKroaci, Serbi dheMaqe- prejveçantë 10miliondollarë qëishinshpërndarë ar refugjatët, Soros krijoni një me fond shpejtësi të zvogëluar barrënpër të qëkanë eshteteve pranu- qytetarët ngaBosnja dheHercegovina, por edhe Për cilën gjendjen në të lehtësuar upërballuan të familjarë dhemiq. paramilitare. dhenjësitë në luftë Ishinstrehuar tek shmanginmobiliziminedhunshëmnëarmatat ur të edhe ushtarë ngaSerbia dheKroacia qëkanë arrit- ish republikat jugosllave. NëMaqedoniustrehuan kërkuar strehim përkohshëm të osepërhershëmnë etnike dhefetare etyre ilëshuan shtëpitë dhekanë mijëra qytetarë boshnjak nga gjitha komunitetet Më 6prill1992filloiluftanëBosnjë. Nëmuajtvijues, tarë, ngadyvendetfqinje. dheintelektualë) aktivistë nxiturdialogun e shoqëriveqytetarepër të (gaze- dhe ka hapur programin Fondacioni vrulltë morri më përsipër të edhe temën lave, poredheitejkalon kufijtë ballkanike. kufijtë ereja krijuara të mesishrepublikave jugosl- Fondacionit Soros-it të . Ata ikanë tejkaluar jovetëm ishin programet epublikuara IShHM të dheRrjetittë shpresa evetmeprekshme përqytetarët atëherë ndodhnëMaqedoni...besoni qëpaqjamundtë “Por, Shkëmbim Maqedonas-Grek 16 Soros-i dhe fondacioni i tij vijnë në Maqedoni 1992-1993 Më 7 janar 1993, të gjithë mediet e publikuan tekstin së gjithash, mendoj që qeveritë e vendeve të e drejtimit të Soros-it për Kuvendin e Republikës së Komunitetit Evropian dhe qeverisë së SHBA- Maqedonisë. Ishte parashikuar që Soros-i personal- ve. Komuniteti Evropian është bllokuar nga isht të drejtohet deputetëve, por akulli në pistën e Greqia. Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës po aeroportit e pamundësoi aterrimin, andaj drejtimi zhvillohet ndryshim i pushtetit. Unë e di që lobi ishte dërguar me faks kryetarit të Kuvendit, Stojan grek ka ndikim të madh në SHBA, por shpresojë Andov, për të dorëzuar deputetëve: që administrata e Klinton-it nuk do të jetë nën ndikimin e këtij lobi. Shpresojë që komuniteti “Desha që të vij në Shkup dhe të jap Qeverisë grek në SHBA do të jetë mjaft i mençur që së Maqedonisë një hua prej 25 milion dollarë. mos të lobojë kundër njohjes së Maqedonisë. Me të hollat mund të prokurohet naftë dhe Sepse Greqia gabon kur kundërshton njohjen të mbulohen nevoja tjera në periudhën deri e Maqedonisë, ndërsa Komuniteti Evropian po një njohjen e Maqedonisë nga Kombet e gabon shumë duke lejuar që të bllokohet nga Bashkuara, Shtetet e Bashkuara të Amerikës Greqia. dhe Komuniteti Evropian. Ajo është një Maqedonia paraqet një komunitet multietnik. hua zhvendosjeje që duhet të mundësojë Jugosllavinë e shpërndanë konflikte etnike. Maqedonisë mbijetesë deri sa të jetë në Bota është habitur nga politika e pastrimit etnik mundësi të fitojë financa nga Fondi Monetar që e zbaton regjimi i Millosheviq-it. Botës i vije Ndërkombëtar dhe Banka Botërore. për keq mendimi që do të duhet të intervenojë Unë nuk jam maqedonas. Nuk kam asnjë lloj në mënyrë ushtarake. Përse mos të mund të lidhje afariste me Maqedoninë, madje edhe veprojë para se të shpërndahet konflikti? nuk planifikoj të themeloj. Në Maqedoni kam Maqedonia ka qeveri demokratike të përbërë fondacion – Fondi Shoqëri e Hapur i Maqedonisë, si koalicion i maqedonasve dhe shqiptarëve njësoj sikur kam fondacione edhe në 17 vende të caktuar që dëshirojnë të jetojnë bashkë. tjera post komuniste. Këtë hua e jap vetëm Ajo është rrezikuar nga gjithë anët. Ka dhe veçanërisht sepse mendoj që mbijetesa e ekstremistë si në palën maqedonase ashtu Maqedonisë si shoqëri multietnike dhe e hapur edhe atë shqiptare. Regjimi i Millosheviq-it paraqet një interes vital për Evropën, si dhe për preferon problem në Maqedoni për të drejtuar gjithë botën. vëmendjen e botës nga Bosnja dhe Kosova. E di që kjo është e pazakontë. Hua për Sipas të gjithash, Greqia do të kundërshtojë ndërlidhje zakonisht japin qeveritë, jo individët. mbijetesës së Maqedonisë së pavarur në çdo Unë e bëj këtë që të drejtoj vëmendjen e botës forme ose përbërje. Greqia ka mbyllur kufirin për pafuqinë e qeverive që të veprojnë. Para dhe ka bllokuar dërgimet e naftës. Kur para dy javëve drejtoresha rajonale e fondacionit Xhorxh Soros nëtakim me Bordin eparë të Fondacionit ↓ arrin të mbajëpaqennëMaqedoni,arrin të ajodotë nëseqeveriaMegjithatë, emesmemultietnike përgjithshëm. Kosovë. Vështirë shmangetzjarri të jetë dotë përfshihet, pornukediçfarë ndodhnë dotë Turqia. Jugosllavia ndoshtanukdëshiron të vendet fqinje–Shqipëria, Bullgaria,Greqia dhe konflikt, me siguri do përfshihen të edhe etnike.i zmadhojnëtensionet Nëseshpërthen cilattë viktima.Vështirësitë kishte ekonomike kritike.ende është NëShkup trazira kishte në Evropian, ndërprerë, bllokimiishte porsituata pa ngrohje. Nëkëmbëngulje Komunitetit të Shkupin,tim evizitoi publike ndërtesat ishin lejoni të tregonlejoni të siduket ajoshikuar ngajashtë. humbet kur nëdetaje.Më arrihettepër dotë ndërsa kështu mbajperspektivënqë mundtë mëdetyronte dotë historisë marranë, të mirëështë ashtu,sepsenjohjae qëështë sepse shumë është e ndërlikuar, por me siguri njohur gjithë që historinë i paraprin kontestit, Maqedoni. Nukpohojqëekam mundtë të Jam i për vetëdijshëm ndërveprimin rreth emrit vijnëShkuptë drejtohem dhetë para jush. dhënë huanpërlidhjedhepikërisht dëshiroja e plotë mundshme.Pikërisht të ekam përatë gjithë rajonin. Maqedonia mbështetjen meriton në situatës të qetë rrit shansetpërzgjidhjetë 18 Soros-i dhe fondacioni i tij vijnë në Maqedoni 1992-1993 Unë, thjeshtë, nuk kuptoj si mund Greqia Maqedonisë së madhe, të shtypur në Maqedoni, “Unë nuk jam maqedonas. në mënyrë legjitime të kontestojë emrin i prekin ndjenjat e tyre. Qeveria greke është Nuk kam asnjë lloj lidhje Maqedoni, kur Maqedonia është një nocion detyruar të përgjigjet këtyre ndjenjave, sepse afariste me Maqedoninë, gjeografik me të cilën në mënyrë të saktë ndryshe do të rrëzohet. theksohet ku gjendet vendi juaj. E njohur madje edhe nuk planifikoj Siç thash, qeveria greke nuk ka bazë legjitime është që emri hap probleme serioze, sepse, për të kontestuar emrin Maqedoni, por ka të të themeloj. Në Maqedoni si nocion gjeografik, gjithashtu përfshin një drejtë të përgjigjet provokimeve. Hartat e kam fondacion – Fondi pjesë të Greqisë. Përveç kësaj, ajo nuk është Maqedonisë së madhe paraqesin një provokim vetëm nocion gjeografik, por edhe emër i një Shoqëri e Hapur i të tillë ndonëse qeveria e Maqedonisë nuk është etnikum me origjinë sllave – Maqedonasit. Nga Maqedonisë, njësoj sikur përgjegjëse për ato harta. Duhet sinqerisht t’ju ajo që di unë, ky është emri i vetëm me të cilin kam fondacione edhe në 17 tregoj që flamuri i Maqedonisë është gjithashtu ata mund të emërojnë veten dhe dëshirojnë një provokim, sepse i Aleksandrit të Madh vende tjera post komuniste. të kufizohen nga etnikumet tjera me origjinë është gjetur në Greqi, jo në Maqedoni. Më lejoni Këtë hua e jap vetëm dhe sllave. Problemi është që etnikumi i njëjtë edhe t’ju pyes a është i domosdoshëm ky flamur? E i pranishëm edhe në Bullgari dhe Greqi. Më veçanërisht sepse mendoj kuptoj këmbënguljen tuaj për emrin Maqedoni, herët ajo ka paraqitur një shumicë e pjesëve të që mbijetesa e Maqedonisë sepse nëse nuk i takoni Maqedonisë, atëherë Maqedonisë greke, por Greqia zbaton politika të si shoqëri multietnike dhe ku takoni? Kjo vlen edhe për shqiptarët, vllehët asimilimit që prej viteve njëzeta të këtij , dhe gjithë kombësitë tjera që jetojnë në shtetin e hapur paraqet një interes ashtu që ky numër është zvogëluar dukshëm. e porsalindur, jo vetëm për maqedonasit. E vital për Evropën, si dhe për Sa janë shifrat aktuale varet nga ajo se kush kuptoj mllefin e shumë maqedonase që e numëron. Një gjë është e sigurt: ka shumë gjithë botën.“ ndjejnë ndaj Greqisë për shkak të këmbënguljes maqedonas me kujtime të gjata që janë të me politikën që secili qytetar i Greqisë është prekur nga politika asimiluese që zbatohet nga grek. Por ju nuk keni asnjë bazë të pretendoni Greqia. Ka maqedonas që ende ëndërrojnë për pjesë të Greqisë dhe lidhja e vetme që keni me Maqedoni të madhe që do të përfshinte pjesë Aleksandrin e Madh është që edhe ai ka jetuar të Greqisë dhe ato përbëjnë thelbin e partisë në Maqedoni. Por varri i Aleksandrit është në kryesore opozitare VMRO-DPMNE. Pikërisht kjo pjesë tjetër të Maqedonisë dhe duke zgjedhur e shqetëson Greqinë. Qeveria e Maqedonisë i diellin e Aleksandrit për flamur, ju në fakt keni ka dhënë gjitha garancitë e mundshme që nuk keqësuar problemin. do të ketë synime territoriale ndaj Greqisë, por ajo mesa duket nuk i kënaq grekët. Ka shumë Nëse dëshironi të njiheni si shtet i pavarur, Grek me kujtime të gjata që janë gjithashtu të duhet qartë të kufizoni Maqedoninë si territor ndjeshme sikur edhe Maqedonasit. Hartat e nga Maqedonia si shtet. Ju gjithashtu duhet Shpërndarjen ekemi filluar madh iqytetarëve mësuan materiale mjekësore qëka prej mbidymilionëdollarë në qendrat evogla dhenë fund ishpërndamëilaçet siguruar Soros-i nëvlerë për të plotësuar nevojat për fonacionin pikërisht për Qendrën Mjekësore “Ndihmën nëhapa dhe në Shkup. Njënumëri e shtetit përdyvite. prej intervenimit në shëndetësi.” dytë ipropozuar,dytë luani,ka gjithashtuimplikime nëbotë.simpatitë Për keq, fattë edhesimbolii Nëse merrni një zgjidhje tillë të do humbni të Madhtë miratohet të shtetërore. përstemë Unë kuptova qëka planedielliiAleksandrit e njëjtë. cilinflamur të vitin endryshoimë22dhjetor shembull, nëmaj1990,Kroacia miratoi një përmirësohen.besoj qëgabimetmundtë Për gabim.Unë që zgjedhjapërflamurinështë e pahijshmengaunë.Por, sërishmendoj shumë ishte ndryshoni flamurin.Ajodotë Dua sqarojtë që nuk kërkoj nga ju që të hapur. promovuarmaqedonase –përtë shoqëritë dhe japërseijap25miliondollarë qeverisë përse kam hapurfondacion timinnëMaqedoni Këtë shoqëriunëequajhapur. Ja dhe religjioneve drejta gëzojnëtë barabarta. të në cilëntë njerëzit e kombësive ndryshme të juridik dhejuduhetshtet shtetit dominim të nën jetë krijonishoqëriqënukdotë Duhet të ketë qënukdotë shtet raison d’être personale. përbashkët të në njështet oseMaqedoni si kombësi jetojnë ndryshmemundtë duhettë të mendoni nëkorniza ndryshme.Njerëzit të me probleme nëshpinë.Jumësoniqëtë duhettë quhetMaqedonas,të atëherë keni dotë qësecili nëatë insistoni iMaqedonisë qytetar secili iGreqisë qytetar grek, është pornëse ndajpolitikësinatosur greke qësipassëcilës maqedonasit sipopull.Ju medrejtë jenitë kufizoni të qartë Maqedoninë si dhe shtet 25 vite. Nju Jork,filluannegociatat përemrinqëzgjasin donisë sianëtare mëvonë,në ditë numër 181.Katër marrë vendimin për pranim Republikës të së Maqe- Më 8prill,Kuvendi iPërgjithshëm meaklamacion ka meve rreth fqinj Greqinë.me shtetin shtetit emrit të Jugosllave eMaqedonisëderinëzgjedhjendalli- e OKB përkohësisht emërohet do të si Ish Republika pranojë nëanëtarësi qëpërgjithanevojat shtetin rekomandoi Kuvendit Përgjithshëm të OKBtë të njehMaqedoninë. Më4prill,Këshillitë iSigurisë i drejtuarishte njëapelnëKomunitetin Evropian që nga seancaeParlamentit Evropian nëStrasburg nëbotë.sërish morrimbështetje Më12mars1993, pavarësisëBeteja përnjohjetë sëMaqedonisë Soros-it dhefondacionit tij. të shtetëror gabim.Vijoifushataeparë është kundër Kutleshite Yllit të (Vergina në greqisht) për flamur më sëshumtipërqëndrimineSoros-it qëzgjedhja eVMRO-DPMNEDeputetët kundërshtonin vrullshëm, Me fat!“ multietnik demokratik hapur. dheshoqëritë etnike njështet ndërtojmë ashtuqëdotë tuaj. Shpresojmë tejkalojmë qëdotë konfliktet tyre, veprojnë ngadalë,pornejeminëanën ardhmentë tuaj. Qeveritë, për disa arsye të kur për shqetësuar gjithëjemitë themqëtë që eshpreh edhemendiminpublikbotërore Ju pokaloni nëpër kohë vështirë. të Mendoj edrejtë. jetë qëbesojtë bëjëatë dhe të edhe disave nëGreqi. Por them unë duhettë që thash.Jam isigurtqëkjo pëlqejë nukdotë negative. Disave prej pëlqejëatë jushnukdotë 20 Soros-i dhe fondacioni i tij vijnë në Maqedoni 1992-1993 Sfidat e para për Fondacionin ishin sfidat me të cilat bërë përjashtim dhe ka furnizuar roto-letër në vlerë u përballua shteti. Me huan prej 25 milion dollarë, prej 100 mijë dollarë. Gazetat i publikonte monopo- Soros e largoi rrezikun e të ftohtit që kërcënoheshe li shtetëror NIP “Nova Makedonija”, që në atë kohë për shkak të mungesës së naftës për ngrohje, ndër- ishte e vetmja që kishte roto-shtypëse. Furnizimi i sa fondacioni ynë e largoi rrezikun që qytetarët të roto-letrës për një kohë të shkurtë e shtiu nisjen e mbesin pa gazeta në gjuhë maqedonishte, shqipe strategjisë sonë që kishte për prioritet zhvillimin e Konferencë për strategji mediatike dhe turke për shkak të mungesës së roto-letrës në pluralizmit të mediave. të Rrjetit të Fondacionit të Soros-it në Ohër ↓ shtet. Për mos të ndodhur kjo, fondacioni ynë ka Xhorxh Soros në Shën Naum ↓ , në të cilatit, nëtë ka marrë XhorxhSoros. pjesëedhevetë Strategji Mediatike Fondacionit Rrjetittë të Soros- të 1993,neishimnikoqirNë tetor Konferencës të për pranojë Ukuptuam planettona. përpesë bisedova me Soros-in për bindur të që të “Në anijenqëlundronte drejt Shën Naumi Toska, RadioStudentore, RadioBongo, Radio 4, RadioUno, RadioSkaj, SuperRadio, Radio radiostacione (Kanal 77, RadioLibertas, Kanal private (A1, Art,Vis, Tera, Iris)dhedhjetëra pajisjes profesionale përpesëtelevizione gjegjësisht 3.5miliondollarë përfurnizimtë minuta dheaiaprovoi madhe, njëndihmëtë 22 Soros-i dhe fondacioni i tij vijnë në Maqedoni 1992-1993 BTR Nacional, Radio Delishes, Radio Dixhej, “Ndihmën në hapa dhe materiale mjekësore që Radio Krushevo, Radio Ravel, Radio Uskana, ka siguruar Soros-i në vlerë prej mbi dy milionë Radio Bleta dhe CPRTV Prilep) për rrjetëzimin dollarë për të plotësuar nevojat e shtetit për e tyre si dhe furnizim të rotacionit të rregulluar dy vite. Shpërndarjen e kemi filluar në qendrat për shtypjen e gazetave ditore që do të e vogla dhe në fund i shpërndamë ilaçet për instalohet në shtypshkronjën private Evropa Qendrën Mjekësore në Shkup. Një numër i 92 në Koçan. Me atë veprim ishte shkatërruar madh i qytetarëve mësuan për fonacionin monopoli i MRT dhe të shtypshkronjës NIP pikërisht prej intervenimit në shëndetësi”, thotë Nova Makedonia”, thotë Iso Rusi, koordinator i Dr. Ratka Kuljan, kryetarja e parë e Bordit të atëhershëm i Programit për Medie. Fondacionit.

Maqedonia u përballua me mungesë të ilaçeve, Jo rastësisht publikimi i parë i ndihmuar nga dona- materialit të përdorshëm mjekësor dhe pe kirurgjik. cioni ishte fjalorthi Të drejta të Njeriut të publikuar Në tregun e zi shiteshin ilaçe me afat të skaduar. nga Zvonimir Jankullovski, në të cilat ishin lëvizur gji- Soros ka aprovuar një grant të madh për tejkalimin tha marrëveshjet e rëndësishme ndërkombëtare që e krizës. Në bashkëpunim me Ministrinë e Shëndetë- paraqesin burim të së drejtës ndërkombëtare për të sisë, kemi zhvilluar procedura për shpërndarjen drejtat e njeriut me komente nga autori. e barërave që ka furnizuar zyra në Nju Jork. Ilaçet ishin me prodhimtari të huaj jo më të vjetër se një muaj dhe kryesisht për përdorim në spital. Në secilin institucion shëndetësor ka pasur mjek-i besueshëm që kishte emrin të publikuar në mediet. Mediet kanë publikuar sa dhe çfarë ilaçe do të shpërndahen, ndërsa pacientët me nënshkrimet e tyre kanë kon- firmuar që i kanë pranuar ilaçet. EMBARGO MAQEDONIA NËN 1994:

24 Maqedonia nën embargo 1994 ë 16 shkurt 1994, Greqia edhe formalisht shpal- li embargo mbi Maqedoninë. E mbylli portin në MSelanik, hekurudhat dhe pikat kufitare dhe kon- sullatën e përgjithshme në Shkup. Maqedonia u gjend e ngujuar nga sanksionet e OKB-së në kufirin verior dhe embargon grek në atë jugor. Xhorxh Papandreu, zëvendës-ministri i punëve të jashtme i Greqisë deklaroi që embargo është prezantuar për të “mbushur me mend Shkupin”. Pritjet greke që me këto masa të rrepta Maqedo- nia do të ulet në gjunjë dhe të detyrohet të bëjë lëshim për emrin nuk u realizuan. Por embargo që ka zgjatur 19 muaj, deri më 15 tetor 1995, ka qëndisur ekonominë e shtetit të ri.

Më 1 gusht në Dhomën e Përfaqësuesve të Kongresit të SHBA, para Komitetit për Punë të Jashtme – Nën-komiteti për Siguri Ndërkombëtare, Organizata Ndërkombëtare dhe të Drejta të Njeriut, Xhorxh Soros ka dëshmuar për pritjet dhe kurthet gjatë ndërtimit të shoqërive të hapura.

“Ndërsa tani kemi edhe një shembull më mahnitës: Greqia. Shtet që është anëtare e BE-së dhe NATO-s, e integruar tërësisht në komunitetin ndërkombëtar. Sërish ishte e mundshme që të mbush ndjenja nacionaliste deri në marramendje për shkak të emrit “Maqedoni”. Fqinja i vogël dhe i pafuqishëm verior është perceptuar si një kërcënim i madh për integritetit territorial të Greqisë. Duhet të pranohet që në Maqedoni ka minoritet që kultivon ëndrra iredentike për shkak të padrejtësitë etnike që ka pësuar në të kaluarën. Por Qeveria në Maqedoni është në mënyrë të sinqertë në krijimin e një shteti multietnik demokratik. Ajo është përgatitur të bëjë në Ballkan dhetë ndihmojë iniciativa përbashkëpunim pranohen sivlera, dhejosi fetare dhegjuhësore dotë që Maqedoniatë lidhet me burime të problemeve ose Fondacioni morripërsipër dallim ngaorigjinafetare mund të mbijetojë vetëm konceptin eMaqedonisë ose etnike, të stimulojë si shoqëriehapurnëtë Bordi fondacionit ishte Evropën dhemebotën. i vetëdijshëm qështeti për gjithëqytetarët pa cilën dallimet etnike, vështirë: të afirmojë si shtet demokratik një detyrë mjaft të konflikteve. publikoi artikullin “Mbrojtësi iGligorov” cilin metë Më 2shkurt, gazetapro qeveritare greke Ta Nea jet BullgarisëdheRumanisë. me tokë kulturave të kopshtare hershmenëpërm- të in eGjelbërka dheshpejtuartransportin lehtësuar tregjet eSllovenisë dheAustrisë, ndërsameKorridor- me avion kulturave të kopshtare hershmederinë të shpenzimevembuluar 50përqindtë përtransport nëpakicë.Fondacioni qëishte për blegtori ynëka milionë dollarëve përdoret të ushqimit përblerjetë Soros-i aprovoi që huaja e kthyer në kohë prej 25 tretë ballkanike.“ Maqedonia kemi shpërbëhet,dotë të luftë zgjedhjeve gjatë vijuesedhenëse lehtë dhe shqiptarëve. Ky koalicion rrëzohet mundtë nga ekstremistët messllavëve maqedonas Koalicioni multietnikdemokratik rrezikohet Kriza ekonomike errezikon politik. stabilitetin trafikun hekurudhor, nëndërprerje. është pasojë, industriaerëndë, në qëmbështetet Maqedonia eprerë është ngadyanët.Si hekurudhore shtrihetngaveriunëjug,ndërsa kolaps ngapeshaeembargos greke. Linja nga sanksionetkundër Serbisë, arrijë dotë maqedonase, paraprakisht edëmtuarvështirë politike nëGreqi. Nëndërkohë, keqpërdorurështë përqëllimevendore qeverisë maqedonasedheçështjakontestuese ndaj ekstremistët maqedonase,ndërsajondaj Por ivetë. identiteti mendimipublik grek reagon çfarëdo heqdorë lëshimi,përveçqëtë nga vështirë: afirmojë konceptin të e Maqedonisë si Fondacioni morripërsipërnjëdetyrë mjafttë tare parlamentit. vendosënpërveprimjashtë VMRO-DPMNE, Ljubisha Georgievski. opozi- Dypartitë Kirotari i atëhershëm Gligorov kandidatin e fitoi e Nëzgjedhjetpresidenciale, opozitë. kishte krye- e shumicësnëKuvend cilën nëtë pothuaj senuk trit aktual Branko Crvenkovski, ka tretënfituar dy të Maqedoninë, eudhëhequrngaLSDM-ja ekryeminis- lur bojkot raundit të Koalicioni dytë. të Aleancapër VMRO-DPMNE dhePartia Demokratike, kanë shpal- mëdhaopozitare mëtë dy partitë asaj kohe, të rezultateve mosbesimittë të ngaraundi iparë, presidenciale ishinzhvilluar Për më16tetor. shkak Zgjedhjet e dyta parlamentare para të dhe ato dhe eushqennacionalizmin maqedonas. embargoja poshkatërron ekonominë maqedonase për largim embargos të greke, duke theksuarqë redaktorë NjuJorkTajms të dhe Tajm dhe ka lobuar në SHBA dhe ka pasur takime me kongresmen dhe iniciativë Soros-it, të Milçin nëkorrik ka qëndruar krerëqytetar, fetar,gazetarë Në dheintelektualë. takime meqindra politikanë maqedonas,aktivistë fitilitballkanik.për siguritë Nejuorganizojmë grupit ar mekontestin, pasojatngaembargo dherreziqet GreqinëGrupi evizitoi njoftu dheMaqedoninëpërtë - joqeveritare ethemeluarngaSoros-i nëjanar1994. të politikanëvetë mendikimperëndimor dhegazetarë rreptatë kundër Soros-it. vizitaegrupit Rastishte epanënshkruarafilluan seritë artikujve të mesulme Këshillit AksionarpërPaqe Ballkanit të , organizatë 26 Maqedonia nën embargo 1994 shtet demokratik për gjithë qytetarët pa dallim nga Kjo ishte një ngjarje e suksesshme me origjina fetare ose etnike, të stimulojë iniciativa për pjesëmarrje të profesorëve nga SHBA-ja. Ajo bashkëpunim në Ballkan dhe të ndihmojë që Maqe- ishte trajnimi i parë i këtij lloji në Maqedoni, donia të lidhet me Evropën dhe me botën. Bordi ndërsa në atë kanë marrë pjesë gjithë liderët fondacionit ishte i vetëdijshëm që shteti mund të e partive politike dhe gjithë elita akademike, si mbijetojë vetëm si shoqëri e hapur në të cilën dal- dhe krerët e komuniteteve fetare dhe gjithë limet etnike, fetare dhe gjuhësore do të pranohen shtresa e intelektualëve nga vendi. Përbërja si vlera, dhe jo si burime të problemeve ose konf- ishte vërtetë mahnitëse. Mendoj që në këtë likteve. Në rrethinën më të ngushtë të shtetit dhe moment, në situatë të caktuar politike dhe popullit shumicë, Maqedonasve, ju ishte kontestuar rrethinën e jashtme, ajo ishte vërtetë shumë e drejta e emrit, të kaluarës dhe të ardhmes. Në një e rëndësishme dhe e dobishme që i ndodhi shtet të panjohur dhe të izoluar ka dominuar ndjen- Maqedonisë” , kujtohet Nafi Saraçini, më vonë ja e rrezikut dhe filloi të lind dyshimi në qëllimet e anëtarë i Bordit Drejtues. vërteta të komunitetit ndërkombëtar, madje edhe Soros. Të fiksuarit pas teorive të konspiracionit e Qytetarët e Maqedonisë së atëhershme nuk kanë kanë keqpërdorur shqiptimin anglez të mbiemrit të pasur mundësi për qasje në internet. Përdorimi tij për të pohuar që ai, në fakt, është grek ndërsa i rrjetit të vjetër JUPAK i bazuar në protokollin X.25 antisemitët dyshonin që “hebreu Soros ka ndërmend për transferim të të dhënave ishte shumë shtren- të blej Maqedoninë dhe brenda të vendos hebrenjtë jtë dhe i pasigurt. Pa komunikime të shpejta dhe nga Izraeli” – Po përse? - “Sepse Hebrenjtë atje ishin të lira në botë, qytetarët bëheshin preh i lehtë i të rrezikuar nga arabët e shumtë.“ dezinformatave. Të rinjtë ishin të uritur për infor- macione dhe komunikime. Vetë fondacioni, për shkak të kontakteve dhe aktiviteteve jashtë kufit- “Me fondacionin kam filluar të punoj në vitin are dhe të degëzuara, kishte nevojë për komunikim 1993/94. Atëherë kam punuar në Shërbimin elektronik me botën. Zgjidhja ishte të krijohet një Katolik për Ndihmë dhe kemi realizuar rrjet kombëtar që do të përdor internet-protokolle bashkëpunim të mirë në projektet të synuar për transferim të të dhënave (TCP/IP) dhe për këtë për refugjatët nga Bosnja dhe Hercegovina. duheshe të kërkohet lidhje me vendin më të afërt Fondacionit ka bërë shumë gjatë periudhës që atëherë kishte vetëm një sistem të atillë. Kemi së krizës me refugjatët. Projekti i dytë, në të kërkuar lidhje me Austrinë dhe qeveria austriake jo cilën në mënyrë partnere kanë bashkëpunuar vetëm që e aprovoi atë, por edhe e mbuloi gjysmën e fondacioni dhe Shërbimi Katolik për Ndihma shpenzimeve për linjën. ishte trajnimi për zgjidhjen e konflikteve. do të prezantojnëdo të qasjebashkëkohore në mësim.Kemi kontribuojnëqë do të për demokratizimin e arsimit dhe istrisë sëPunës dhePolitikës Sociale zhvillojë të programe meMinistrinëeArsimitdheShkencëspartneritet dheMin- grupe para shkollore. Qëllimi iprojektit qënë riishte të “Happashapi”,qëka ishte dheafatgjatë dytë filluarnë10 reformat kanë filluarpikërisht mekëtë projekt. Projekti i pjesëmarrësve këtyre të seminareve edhesot pohojnëqë tjera.me punënëekipedhetema Njënumërimadh drejtohetjës përndryshimesidhetë meato, drejtohet të bëjnë medrejtimin einstitucioneve shtetërore, nevo të - drejtorë kanë kaluar nëpërtrajnime 28ditore qëkanë të mi i drejtorëve shkollave të fillore mesme. Qindradhe të Projekti iparë imadhnëProgramin trajni për Arsimishte - paqësore dhetolerancë ndëretnike. drejtavetë konflikteve njeriut,zgjidhjetë të nëmënyrë njohje mestandardet ndërkombëtare përrespektimin e ndërkombëtare, dheka edhetrajnime mbështetur për maqedonase dheshoqatave profesionale nëorganizatat kontaktet ndërkombëtare dheanëtarësinë eqytetarëve programi Shoqëri Qytetare ka rimëkëmben mundësiaqëtë gazetarëveme vizitatë dheartisë,ndërsa huaj,ekspertë të verore dheseminare huaj,sidhe mepjesëmarrjengatë vendit.Kyjashtë program ka edhe11shkolla mbështetur qytetarë marrinpjesënëseminare të dhekonferenca ndërsa programit rajonal Lindje/Lindje ka mundësuar 62 në shkollat SHBA-ve emesmetë Madhe, dhenëBritanitë Mesme, 19 nxënës kanë tyre arsimit formuar të një pjesë të programittë rajonal, Shkëmbim Rinisë së Shkollave të të rejahuri të sjellinnëMaqedoni.Meanë dhepërvojatë njo- përfitojnë mundësiaevetmeqëtë ndryshme, ajoishte dhe vizitave pune.Për shumëqytetarë profesioneve të të konferencave,qëndrime dhepjesëmarrjetë seminareve Programi unëKonferenca dheUdhëtime ka 179 mbështetur edicione dedikuar të në gjuhën maqedonishte kulturës Mes tyre edhepublikime në gjuhën shqipe si dhe kishte ka dhënë45grante librave përpublikim të dhe revistave. Shkup, ndërsanëvonë edhenëTetovë. Programi Publikues për gjuhëanglezeSoros House fillimishtnë International ka promovuar vendit.Filli të jashtë mepunëedheshkolla dra ka informuarpërartinbashkëkohor nëMaqedonidhe Bashkëkohore për artisëtdhekritikët. simbështetje Qen- Më 1qershorekemi hapurQendrën e Soros-it për Arte organizatave qytetare. oja personaledhepërnevojat einstitucioneve publike dhe Kemi siguruardhepajisjepërpërkthimsimultannev- kompjuterike, falas,teknikë internet përndriçim dhezërim. Programi përPajisje Institucioneve të juka dhënëpajisje institucioneNë pesëdhjetë kulturore dheorganizata, administratës lokale. lokal; sidhepërmënyrat epërmirësimit rezultateve të të etnikepër tensionet dhemanifestimetetyre nënivelin lokale; përkrahasim kapaciteteve të lokale; autoriteteve të në formimindhevlerësimin autoriteteve të eaktiviteteve ishin trajnuar pjesëmarrjessëqytetarëve përmundësimtë nga Shkupi. Qindra administratës përfaqësuestë lokale Instituti përHulumtimeSociologjike dhePolitike-Juridike profesorë Sirakuzë Universitetit të Amerikës të dhe nga lokale.jnim përmenaxhimautoritetet Trajnues ishin dhe Shërbime Publike ngaBudapesti,kemi organizuar tra- lokale, nëbashkëpunim meInstitutinpërDemokraci Lokale Për shkak përforcimit të kapaciteteve të administratës të projektit kemi përfshirë varfra. 450fëmijëngafamiljetë cilat janëpërfshirë edheprindërit.Nëfazënfillestare të individuale. Ishinkrijuarkate kreative përaktivitete nëtë prezantuar ishte Në ato ere, metodologji ebazuarnëqasje rinovuar dhepajisur18klasaprofesionale dhe10kopshte. 28 Maqedonia nën embargo 1994 dhe traditës shqipe. E kemi themeluar edhe Qendrën për Shtyp dhe Informa- cion të Soros-it që ka pasur tre qendra rajonale – në Shkup, Shtip dhe Ohër. Ajo mundëson rrjedhje të shpejtë të informacioneve me karakter publik. Në gusht ishte zhvilluar seminari Mediet dhe Zgjedhjet në të cilën që kanë marrë pjesë përfaqësues prej mbi 60 medie private të vendit. Prezantime dhe fjal- ime kishin ekspertët vendor dhe ata të huaj. Pjesëmarrësit kanë miratuar rregullore për punën e medieve gjatë fushatës parazgjedhore. Ky aktivitet ishte e vlerësuar mirë nga monitorët ndërkombëtar, OSBE, dhe Instituti Evro- pian për Medie të Dyseldorfit.

Ekspozita e parë e Image Box e organizuar nga Qendra e Soros-it për Art Bashkëkohor → FONDACIONIN PËR SHTETIN DHE VITI TURBULENT 1995:

30 Viti turbulent për shtetin dhe fondacionin 1995 ër 15 shkurt ishte paralajmëruar hapja fondacioni nuk ishte regjistruar në Maqe- solemne e Universitetit Shqiptar në doni. Fushata nuk ndaloi madje edhe kur, PTetovë, që paraprakisht ishte shpal- shtatë muaj më vonë, Kuvendi miratoi fla- lur si i paligjshëm nga ana e qeverisë. Për mur të ri shtetëror. të ndaluar hapjen, duke plotësuar urdhërin Në shtator kemi filluar me riorganizim të e kryetarit Gligorov, Ministri i Punëve të plotë të fondacionit, që përfundoi në shtator Brendshme dërgoi forca policore. Në trazirat të vitit të ardhshëm. Një prej qëllimeve të ishte vrarë një shqiptar. riorganizimit ishte të neutralizohet një pjesë Tre muaj më vonë, Soros-i udhëton në e shtypjeve të jashtme, si dhe të zgjidhen Maqedoni. Nuk e ka mbështetur iniciativën tensionet e brendshme që ishin pengesë për për universitet të paligjshëm me çfarë ka transformim të fondacionit në institucion që dëshpëruar komunitetin shqiptar që ka do të punojë sipas standardeve më të larta pritur mbështetje, por nuk ka mbështe- ndërkombëtare, me rregulla të rrepta në tur edhe iniciativën policore me çfarë ka punën dhe njoftimin, procedura transpar- prishur atmosferën në pushtet. Më vonë ente gjatë marrjes së vendimit dhe parime u tregua që pushtetit i ishte pëshpëritur të përgjegjësisë personale dhe profesionale, që gjoja Soros-i në mënyrë financiare ka si dhe rregulla për deklarim dhe tejkalim të mbështetur universitetin, ndërsa është tre- konflikteve të interesit. Fondacioni ka marrë guar që edhe politikanëve shqiptar ju ishte edhe statut të ri. Ishte bërë revizion i brend- pëshpëritur që gjoja ka ardhur në mënyrë shëm dhe i plotë dhe pastaj edhe revizion publike të jep mbështetje universitetit. Pas i jashtëm për vitet 1993 dhe 1994 dhe ishte takimit Gligorov-Soros, kabineti i Gligorov ka publikuar raporti i parë vjetor ndërsa lista deklaruar që “ishin shkëmbyer mendime që për gjithë grantistët ishte publikuar në medi- ishin të ndryshme nga gjendja aktuale për et e shtypura. Për të përforcuar ekspertizën relacionet maqedonase-greke dhe për zhvil- gjatë vendimit për grantet, gjithë programet limin aktual të relacioneve ndërkombëtare”. e fondacionit janë përpiluar komisione Vijoi një fushatë me sulme të porositura. Ka këshillimore programore. pasur shënime me pohime të rrejshme që personale dhe profesionale, më të larta ndërkombëtare, dhe parime të përgjegjësisë si dherregulla përdeklarim transformim të fondacionit dhe tejkalim të konflikteve jashtme, sidhetë zgjidhen vitit të ardhshëm. Njëprej qëllimeve të riorganizimit gjatë marrjessëvendimit punojë sipas standardeve procedura transparente në punëndhenjoftimin, një pjesëeshtypjeve të përfundoi nështator të me riorganizim të plotë tensionet ebrendshme Në shtator kemi filluar në institucion qëdotë ishte të neutralizohet me rregulla të rrepta që ishinpengesëpër të fondacionit, që të interesit. gjithë fëmijëve nëçerdhet. Kemi siguruarpajisje grupe, gjegjësishtka përfshirë rreth 40përqindtë prak, njëvit,numriuzmadhua në218 përvetëm hapi qëprej 18grupevefëmijëve të nëvitinpara- Nxitje përkëtë edhesuksesiiprojektit ishte Hap pas Rëndësia eprogrameve arsimore nërritje. ishte likës atentatin. sëMaqedonisë embijetoi edhe pas 25 viteve, nuk u realizua. Kryetari i Repub- porositësve dhekryerësve panjohur të qëmbeten kundëratentat kryetaritKiro Gligorov. Por, qëllimii sëMaqedonisëpavarur, historisë të për tentim ndodhinjëprejMë 3tetor, ngjarjeve mëdramatike ar fjalimin etijmefjalët: Xhorxh Sorostë dhe fondacionit, Milçin ka përfundu- kane eSHBA-ve në OKB. Duke falënderuar në emër bashkë me Xhin Kikpatrik, ish ambasadorja ameri- cionit folës i konventësjetë dhe të së 74 OMP, të OPM të shpërblimin eveçantë përpunënefonda- pranojëMilçin qëtë më3shtator morrinjëftesë origjinë ngaMaqedoniaeEgjeut. Drejtori Ekzekutiv cilënnë të marrin pjesë amerikan dhe kanadez me Patriotike Maqedonase,ethemeluarnëvitin1922, dacionin etijnëMaqedonika arriturngaOrganizata Një mirënjohje e papriturpërXhorxhSoros dhefon- fëmijëve dhenipërvetanë!“ Tëmaqedonishte: ardhmen punojmëpërtë e ballkanike.tonë themkëtë Osetë nëgjuhën inkurajojmëdhe të nëfqinjësinë stabilitetin një Maqedoni fuqishme pavarurtë dhe të mbështesim të që arrijmëqëllimintonë, dëshiroj t’juofroj njësfidë.Jundihmoni lusqëtë gjeneratave“Në fund,nëemërtë ardhshme, të trisë sëPunëve JashtmenëAustri. të me Shërbimin Botëror UniversitarnëpërmjetMinis - periudhën 2006-2009Skomrahi ko-financuar ishte me Ministrinë në e partneritet Arsimit, ndërsa për eSkomrahiMbështetja ka vazhduar vijuese nëvitet organizim Fakultetit të Drame përArte nëShkup. fakultetevetë dramatike përarte rajonit, të në Skomrahi, takimistudentëve dhemësimdhënësve Për herë parë të kemi ndihmuarmanifestimin e refugjatëve “Dare Bombol” dhe“Çiçino Selo”. psiko-terapeutiketike, punëtori sidhe44 nëkampet deri 25vjeç,ishinzhvilluar 727 seancapsiko-terapeu- apeutike moshësprej dhe fëmijëttë rinjtë të tek 8 shënuar 1.080 thirrje telefonike- ter dhe intervenime Gjendje Krize përFëmijë ka dheRinj. SOS telefoni mi Humanitar ka zhvilluar veprimtarinëQendra për kanë marrë libra dhepajisjepërshkollë. Progra ProgramitMe anë të Romëve të , 2.400 fëmijë rom kanë marrë pjesënëKornel Seminarët nëSalcburg. programitMe anë të qytetarëve. kanë njëjtë rrjetit të fituarmëshumëshoqata të nëpërmjet i Ohrit”ngaManastiri.Qasjenëinternet “Kiriliversitetet nga Shkupi dhe Metodi” dhe “Klimenti pajisje kompjuterike përuni- dheqasjenëinternet Kembrixh.CEU dhedypërUniversitetin Kemi dhënë bura përAUBG, tre Virtual,katër përUniversitetin për uruar 19 bursa për shkëmbim studentëve, pesë të SHBAInformativ të dheKëshillin Britanik.Kemi sig- kemi bashkëpunuar meUNICEF, UNESCO,Shërbimin ologjinë eprojektit MësimiAktiv.Nëfushënearsimit ndërsa 11shkolla mesmekanë të pranuar- metod kompjuterike përmëshumëse40shkolla mesme, të Mjekësi dheShëndet, 15 mjek - 32 Viti turbulent për shtetin dhe fondacionin 1995 Me Programin Rajonal për Biblioteka të IShH – Buda- Në bashkëpunim me organizatën vullnetare ameri- pest kemi organizuar punëtori në të cilën kanë kane për bashkëpunim kooperativ VOKA, nëpërmjet marrë pjesë bibliotekistë prej 12 bibliotekave. Për Programit për Reforma Ekonomike ju kemi mundësu- pjesën më të madhe prej tyre kjo ishte një përvojë ar fermerëve dhe blegtorëve këshilla falas eksperte e parë në trendët bashkëkohore për drejtimin me dhe kredi për lidhje. biblioteka. Kemi mbështetur edhe udhëtime profe- sionale të bibliotekistëve, si dhe qëndrime studimore Xhorxh Soros në takim me kryetarin Gligorov ↓ të një bibliotekisti në Universitetin në Ilinois. MEDIATIK PLURALIZMIT PËRMBYLLJA E PËR ARSIM DHE ME QEVERINË BASHKËPUNIMI 1996:

baram ?? МОФ СЛИКИ 34 Bashkëpunimi me qeverinë për arsim dhe përmbyllja e pluralizmit mediatik 1996 ë janar, në Shkup ishte hapur Zyra për Lidhje të Republikës së Greqisë, ndërsa në Athinë – Zyra Npër Lidhje e Republikës së Maqedonisë (IRJM). Më 10 shkurt, Këshilli i Sigurisë i OKB vendosi që forcat për shpërndarje parandaluese UNPREDEP të jenë një operacion tërësisht i pavarur në Republikën e Maqe- donisë. Parlamenti Evropian vendosi që Maqedonia të ketë qasje në programin FARE. Por bojkoti i opozitës, dhe me atë edhe mungesa e korrigjimit të pushtetit, mundësoi që pushteti ekzekutiv të ketë epërsi të plotë mbi Kuvendin ligjvënës dhe të zbritet në një makinë votuese.

Fondacioni ka bashkëpunuar me qeverinë në arsim dhe në shëndetësi. Hap pas hapi u zgjerua në 110 klasa në çerdhet dhe në 51 klasa në shkollat fillore dhe u bë programi dominues arsimor. Në kuadër të inicia- tivës Kompjuterë në shkollat, 10 shkolla të mesme fituan pajisje kompjuterike. Ekspertë të huaj të sjellë nëpërmjet fondacionit kanë ndihmuar në avancimin e planeve mësimore dhe programeve, metodologjive dhe drejtimin në shkollat fillore dhe të mesme. Por, univer- sitetet shtetërore në Shkup dhe në Manastir nuk kanë pranuar bashkëpunim dhe u thirrën në autonominë e tyre për të mbajtur status kuo në arsimin e lartë. Megjithatë, këto universitete nuk kishin asgjë kundër qasjes në internet që ju ishte mundësuar me MARNet, Rrjeti Maqedonas Akademik dhe Hulumtues, i nisur dhe mbështetur nga fondacioni.

Programi Arsimi → Ekonomik për të Rinj Fillimi igazetës private ditore private. Katërmbëdhjetë vite për tejkalimin emonopoleve do të detyrohet të shpëtojë huan pa interes dhegrantit më vonë, fondacioni sërish pluralizëm nëinformimin e përmbylli angazhimintonë qytetarëve është realizuar të dhënëngafondacioni, e dhe të shtypura. Mëtepër së fondacionit përmediet në Maqedoni.Mesaduket strategjia përtë siguruar Dnevnik, imundësuarme se 10vite Dnevnik dotë nëpërmjet mbështetjes jetë gazeta mëeshitur pluralizmin nëmediet. në mediet elektronike si dheorganizatat epara joqeveritare rome. Pursh, qëka dalënëgjuhënrome dhe maqedonishte talent muzikor. Ekemi revistën mbështetur mujore instrumenteve përshkollën e tyre për rom rinj me të va, yjetemuzikës rome, fituangrant përsigurimin e StevoÇifti martesor Teodosievski dheEsma Rexhepo- gramin integrojnë të mësimor. jashtë siaktivitet prej cilëve të kanë shtatë shprehur interes qëpro- era ikemi shpërndarë nëdyzetshkolla mesme, të dhe vështrimeve ndryshme.Manualetepërkthy të - kujdesensim dhetë përtolerancë ndajqëndrimeve zhvillojnë- vetëbe fitojnë mendimlogjikdhe kritik,të shkathtësipërfitojnë për komunikim dhe retorikë, të mundësojënxënësvetë shkollave të mesmetë të trajnuar disainstruktorë. Qëllimiiprogramit ishte Programin debativekemi filluarpasinëHungariishin otekave juvekemi dhënëedhepajisjekompjuterike. institucione shëndetësore dhe21biblioteka. Bibli- për15shkollauruar qasjenëinternet mesme,20 të ProgramitMe anëtë kemi RajonalpërInternet sig- vendit. jashtë kanë vijuarstudimetdiplomike dhepostdiplomike hore. Mebursakemi që 126studentët mbështetur mëbashkëko memetoda mësuar gjuhënanglishte - kanë përnjësemestër national House,520studentë nga vitiitretë nëshkollat emesme.NëSoros- Inter këkohor qëubëidetyrueshëm gjuhësanglishte të përmësimmëcilësorsiguruar mbështete dhebash- nëManastir.Qendra GjuhësAnglishte dhënës të ka kemi themeluarQendrën eResurseve përMësim - Në bashkëpunim meShërbimin SHBA Informativtë të suksesshmeuprezantuartë nëPanairin eLibrit teknikë Publikuesit tjetër. maqedonasnëmënyrë Shtip dheGostivar, ikemi pajisurmekompjuter dhe së Hapur qëvitinparaprak ikishimhapurnëShkup, dheshqipe,ndërsaKlubetmaqedonishte eShoqërisë ndihmuar edhe shtypjen e revistave në gjuhën etnike, njëprej qëishte Kemi tona. prioriteteve në ndërtimineurave kuptimit të meskomuniteteve Roma –Maqedonisht njëhapirëndësishëm ishte Publikimi i dhe DushanHolimal. Heroinës nëMaqedonipërgatitur ngaZhanPol Grund dhe publikun merezultatet ehulumtimitEpidemia e varurve dheikemi njoftuar institucionet shtetërore fillestare përnumrineregjistruar të dhesupozuartë shqyrtuar problemet, ikemi përgatitur problemet bëhetmendalesadheshtypje.Pasiduhet të ikemi qëndrimeve rrënjosura të qëtrajtim ivarshmërive kemie njëjtë luftuarkundër paragjykimeve dhe shiringave rinjveqëmerrnidrogë. mestë Nëkohën përhapësin nëpërmjetpërdorimit përbashkët të të zvogëlohet me rrezikuqëllim të nga sëmundje që në qendrat për mbrojtje shëndetësore primare prezantohetndihmuar qëtë njëterapi metadone sisht ngakeqpërdorimi idrogave. Ato projekte kanë dy projekte shëndetësore dëmeve, përuljetë krye- Të kthyer drejt problemeve kemi rinjtë, me të nisur këpunim meorganizata partnere vendit. jashtë dhe fotokopir vendosinkontakte dhetë dhebash- përdorinmundur falas të kompjuter, internet, faks Qytetare cilat në të organizatat joqeveritare kanë Në Shkup kemi hapurQendërResursi përShoqëri Fjalorit Shqip –Maqedonisht dhe Fjalorit 36 Bashkëpunimi me qeverinë për arsim dhe përmbyllja e pluralizmit mediatik 1996 në Frankfurt. Në stendën e tyre ishte ekspozuar përkthimi në maqedonisht i kryeveprës Parajsa e Humbur e Xhon Milton, i mundësuar me grant nga Programi i Publikimit. Programi për Art dhe Kulturë ka mundësuar lëshimin e edicionit maqedonisht të revistës me emër Lettre International.

E kemi filluar programin Arsimi Ekonomik i të Rinjve, që kanë për qëllim në bashkëpunim me Ministrinë e Ekonomisë, të transferojë në shkollat e Maqedonisë përvoja ndërkombëtare arsimore për arsimin ekonomik e të rinjve.

Në bashkëpunim me Institutin Evropian për Medie, Fondacioni ka publikuar Buletinin Maqedonas për Medie në gjuhën maqedonishte dhe anglishte – një gazetë që ka informuar për kornizën ligjore në fushën e informimit dhe mediet. Fillimi i gazetës private ditore Dnevnik, i mundësuar me huan pa interes dhe grantit të dhënë nga fondacioni, e përmbylli angazhimin tonë për tejkalimin e mono- poleve në mediet elektronike dhe të shtypura. Më tepër se 10 vite Dnevnik do të jetë gazeta më e shitur në Maqedoni. Mesa duket strategjia për të siguruar pluralizëm në informimin e qytetarëve është realizuar nëpërmjet mbështetjes së fonda- cionit për mediet private. Katërmbëdhjetë vite më vonë, fondacioni sërish do të detyrohet të shpëto- jë pluralizmin në mediet.

Faqja e parë e numrit të parë të Dnevnik → NDËRETNIKE RELACIONET I KEQËSOI LIGJI PËR GJUHËT 1997:

38 Ligji për gjuhët i keqësoi relacionet ndëretnike 1997 ë 30 janar, Kuvendi ka votuar Lig- disa persona, ndërsa kryetarët e komunave jin për Gjuhë në të cilat zhvillohet ishin vendosur në paraburgim dhe pastaj të Mmësimi në Fakultetin Pedagogjik dënuar me dënime me burg. “Shën Klimenti i Ohrit” në Shkup, me çfarë Marrëveshja për partneritet me fon- është mundësuar mësimi të zhvillohet edhe dacionin belg “Mbreti Boduen” në në gjuhën shqipe. Por, 460 profesorë dhe programin e ri Avancimi i Relacioneve asistentë të dy universiteteve shtetërore Ndëretnike ishte përgjigja e parë e krizës nuk u gjunjëzuan para virusit të nacion- për relacionet maqedonase-shqipe. Qen- alizimit dhe kanë nënshkruar letrën dra e Resurseve për Shoqërinë Qytetare ka Profesorët për Shtetësinë e Republikës përgatitur broshurë për të drejtat qytetare, së Maqedonisë. Disa mijëra studentë dhe që ishte shpërndarë nëpërmjet gazetës më nxënës të shkollave të mesme me ditë pro- të shitur Dnevnik, dhe në bashkëpunim me testuan kundër sjelljes së ligjit. U dëgjuan Këshillin e Evropës, ka organizuar konfer- edhe thirrjet “Vdekje për shqiptarët!” dhe encën Konferenca Evropiane për të Drejta “Shqiptarë në komora gazi!”. Ngjarjet më Qytetare në Praktikë. të vonshme treguan që protestat ishin të instrumentalizuar nga partia e atëhershme Panairi tradicional i prillit Panairi i Librit opozitare VMRO-DPMNE. Relacionet ndëret- kishte kaluar në shenjën e projektit e-sta- nike në mënyrë dramatike u keqësuan. tion që ka bashkuar Programin e Publikimit, Dukeshe që vendimi me të cilën Gjykata Programin për Internet, Programin për të Kushtetuese nuk e anuloi Ligjin për Gjuhët Rinjtë dhe Programin Debativ. Në tendën do të zbut tensionet mes maqedonasve dhe tonë kemi vendosur tetë kompjuterë në shqiptarëve, por më 24 maj Gjykata Kus- të cilat vizitorët kanë mundur falas të htetuese i anuloi vendimet e autoriteteve kërkojnë rrjetin botëror elektronik. Shumë lokale në Tetovë dhe Gostivar për vendosjen të rinj atëherë kanë zbuluar mundësitë e e flamujve të Shqipërisë dhe Turqisë para internetit. E kemi promovuar ueb faqen e ndërtesave komunale. Më 9 korrik, policia i dedikuar publikimit në Maqedoni. Me titullin largoi flamujt. Në përleshjet ishin lënduar Filozofia e Byrekut, në katër monitorë ishin Maqedoni. MetitullinFilozofia e Byrekut, nëkatër monitorë rinjve dheleximit të zbatuar ishin shfaqur hulumtimi itë Panairi iLibritkishte kaluar të rinjatëherë kanë zbuluar tendën tonë kemi vendosur tetë kompjuterë nëtë cilat dhe Programin Debativ. Në nga filmofilet ePunëtorisë kemi promovuar uebfaqen botëror elektronik. Shumë Panairi tradicional iprillit mundësitë einternetit. E e-station qëka bashkuar e dedikuarpublikimitnë falas të kërkojnë rrjetin Programin përInternet, Programin ePublikimit, Programin përtë Rinjtë vizitorët kanë mundur në shenjëneprojektit “Ed Vud”. të Lartëtë kemi shpërndarë mbi120bursapërstudime nëShkup.dhe Metodi” Programit Meanëtë përArsim nga Studimet “Shën eGazetarisësëUniversitetit Qirili Fakultetit të studentë Juridik dhe Ekonomik, si dhe Programin cilën UniversitarDebativnëtë upërfshinë shkollavenxënës të mesme.Ekemi të hapuredhe Programi Debativka arrituranëtarë prej qindra teknikat përmendiminvizualdhekritik. nxënësveal të shkollave të mesme që promovontë u transformua nëinstitucion përedukimprofesion- mov” ka hapurQendrën Rinore Arsimore qëmëvonë Profesionale për Inxhinierë Makinerik“Gjorgji Nau- reformimin earsimit.NëManastir,Shkolla eMesme tutje ngapajisjaeklasave dedikohet dhefilloitë në për ArsimFillor Mesëm vazhdoi dhetë një hap më prindërit dhenëfundedhemësimdhënësit.Programi që nëfillimepranuan dhefëmijët,pastaj rinjtë të Rinj dhe 19shkolla mesme.ArsimiEkonomik të përtë me gjimnazin privat “Nova” njohjes uafruanëniveltë Ekonomik Rinj,qëka përtë filluarmenjëpilot-orë në sioneve shkollave të tjera. ngaqytete Programi Arsim më injohurpërfëmijëtdhevendrregullt ekskur të - dra Kreative përFëmijë. Qendra vendi ishte mevite Jo mepakvëmendjeka shkaktuar edhehapjaeQen- lopedisë Britanika. Shoqërisë sëHapur qëkanë fituarkomplete Encik të - në panair kemi lidhje për siguruar internet tarëve e medieve manifestimit e . fundit Në të ditën e rinj. “Gjurgja” kanë debatuarpublikuesit dhedebutuesit ar ngafilmofilet ePunëtorisë “Ed Vud”. NëKlubin zbatu- rinjvedheleximittë shfaqur hulumtimiitë Hap pas hapipasi u përhap në 26shkolla fillore ka prezantuar mësiminaktiv, qasjenalternative E-station ishte në fokusinishte e interesit- dhe qyte Klubet e nga fondacioni. nëpërmjet medieve qëmëherët ishinmbështetur Shkup. Këto pavërteta të ishinvendosurmadjeedhe izojnë drogën prodhojnë qëtë heroinë edhenë që Soros- dhefondacioni itijdëshirojnë legal- të ykimet dhekonservatizmin etyre. Kishte edhefjalë me varshmëri, kanë gropuar mbeturtë nëparagj- fushën eparandalimit dhetrajtimit sëmundjeve të dhe personatjerë profesional qëkanë punuarnë mica prej tyre persona mjekësor, punëtorë social këtyretë metodave nëvendet ezhvilluara. Por, shu- huaj kanë zbatimit pozitivetë biseduarpërefektet Në konferencën, dhjetëra meemërtë ekspertë romëve.arsimor të dentëve ishindrejtuar përpërmirësim statusit të për nxënësitrom shkollave të mesmedhestu- të në shkolla verore. Bursat dhe ndihma me mentorë diplomike dhe post diplomike dhe për pjesëmarrje Kuljan. thotë tonë” ripionierinështetin të Dr.Ratka morri përsipërkëtë praktikë. Ato ishinhapa Qendra përUljeneDëmeve, dhepastajshteti efondacionitmbështetjen themeluar ishte terapisëdhe zbatimtë përmetadone.Me (fillimishtsidëndhehepatitiC)si ngjitëse transmetojnëtë gjakut meanëtë sëmundjet pastratë personave mevarshmëri qëmos nënkupton edhe shpërndarjeneshiringave sëmundjeve varshmërisë, të qëmestjerash, promovuar nëtrajnimin qasjenalternative e “Në Konferencën përuljenedëmeve kemi 40 Ligji për gjuhët i keqësoi relacionet ndëretnike 1997 Ne sërish kemi vazhduar të mbështesim mediet e me muzikën e tyre. Qendra për Art Bashkëkohor ka reja. Grante kanë marrë edhe gazeta javore Denes organizuar Panairin e Parë për Art Elektronik – SAE- dhe ajo mujore Forum. Medieve elektronike ju kemi Fair ’97. ndihmuar të përgatitin dokumentacionin për licen- Granti më i madh i Programit për Mjekësi dhe Shën- cat që ka dhënë Këshilli për Radiodifuzion. Pa atë detësi ishte autobusi për Spitalin e Sëmundjeve ndihmë, shumë më pak radio dhe televizione do të Mendore në qytetin Demir Hisar. mundeshin të konkurrojnë për licenca. Qendra Kreative për Fëmijë i vendosur në Për të ndihmuar muzikantëve të rinj kemi publi- Qendrën Kulturore Rinore në Shkup ↓ kuar një konkurs për lëshimin e kompakt disqeve ARSIM I ROMËVEFILLOI NË DE-MARGJINALIZIMI 1998:

42 De-margjinalizimi i romëve filloi në arsim 1998 ë bashkëpunim me Programin e Rrjet- votuesve që nëse e zgjedhin, do të sjell në it për Medie kemi themeluar Fondin Maqedoni një miliardë investime nga Tajvani. Ndërkombëtar për Medie në të cilën N Ne ishim të preokupuar me projektin shumë kanë marrë pjesë edhe Press Now e Holandës, programor për de-margjinalizim të romëve Komiteti i Helsinkit i Suedisë, Medienhilfe e në dy lagje rome periferike. Në lagjen më Zvicrës, Ndihma Popullore Norvegjeze, IREX të madhe, në atë Shuto Orizarë, në bash- ProMedia nga SHBA dhe Ambasada e SHBA. këpunim me organizatën joqeveritare rome Qëllimi ishte që me mjete të shoqëruara të “Nadezh” kemi themeluar Qendrën për mbështesin mediet elektronike private në Mbështetje të Arsimit për Romët. Në hapë- pritje të zgjedhjeve parlamentare. Në kor- sirën e rindërtuar prej 240 metra katror rik kemi organizuar tryezë të rrumbullakët filluan të zbatohen vetëm më programet Mediet dhe Zgjedhjet, në të cilën kanë marrë e zhvilluara Hap pas hapi, Programi Deba- pjesë redaktorë të medieve, zëdhënës të më tiv dhe Arsimi Ekonomik për të Rinj, ndërsa shumë partive politike, ekspertë vendor dhe një grup i nxënësve rom të shkollave të të huaj. Qëllimi ishte të përcaktohen rregul- mesme ishin përfshirë në Programin për lat e përgjithshme për njoftim mbi fushatën Gjuhë Angleze në Soros International House. parazgjedhore dhe për vetë zgjedhjet. Ka pasur edhe kurse për shkathtësi komp- Më 18 tetor u zhvilluan zgjedhjet e treta par- juterike, si dhe për matematikë, gjuhë lamentare, në të cilën fituan koalicioni “Për maqedonishte, muzikë dhe sport. Ne punën Ndryshime” e përbërë nga VMRO-DPMNE, e ishin angazhuar pedagogë, punëtorë social udhëhequr nga Lupço Georgievski dhe Alter- dhe aktivistë lokal, dhe vëmendje e veçantë nativa Demokratike e re, e udhëhequr nga ishte dedikuar kyçjes së prindërve. Projekti i Vasil Tupurkovski. Në qeverinë e koalicioni dytë për de-margjinalizim të romëve e kemi ka marrë pjesë edhe Partia Demokratike zbatuar në lagjen e Shtipit Radanski pat, në Shqiptare, udhëhequr nga Arben Xhaferi. të cilën banorët kryesisht ishin rom. Tupurkovski tentoi populizmin dhe ju premtoi me organizatën joqeveritare projektin shumëprogramor Ne ishimtë preokupuar me përfshirë nëProgramin për rindërtuar prej 240metra Mbështetje të Arsimit për katror filluan të zbatohen shkollave të mesmeishin Orizarë, nëbashkëpunim romëve nëdylagjerome periferike. Nëlagjenmë Gjuhë Angleze nëSoros të madhe, nëatë Shuto për de-margjinalizim të themeluar Qendrën për hapi, Programi Debativ grup inxënësve rom të Romët. Nëhapësirën e për të Rinj,ndërsa një vetëm mëprogramet dhe Arsimi Ekonomik rome “Nadezh” kemi International House. e zhvilluara Happas profesionale dheshkolla përzhvillim profesional. kemi disaprej mbështetur tyre kurse vizitojnë të cializuar përmësimdhënësit eviseve rurale, ndërsa gjuhës angleze,njëseminarispe- mësimdhënës të Kemi organizuar se600 përmëtepër 37punëtori gjuhësangleze, në Strumicëdhënës të dhe në Shkup. Kemi hapuredhedyqendra resursi përmësim- komponentëvepjesë të projektit. të ve qëpunojnënëkomunitete traumatizuar të ishin dheshkëmbimipunëtoritë ipërvojave- aktiviste të Perspektiva për Demokraci në Ballkan. Konferenca, projektin këpunuar meorganizatën franceze TransEuropen në Në kuadër programit të Lindje-Lindje kemi bash- ftuan pako mepajisjeshkollore. shkollim, shkollave ndërsa5.000nxënëstë fillore shkollave35 nxënës të mesme fituan bursa për të ProgramitMe anëtë përRomët, dhe 26studentë radiove tjera që kanë transmetuar në gjuhën rome. dhe trajnim jukemi siguruaredhetelevizioneve dhe radion publike lokale nëKumanovë. Ndihmëteknike ri.Nëmënyrëtë kemi njëjtë të edhe mbështetur tim ligjornëpërputhjemeLigjin përRadiodifuzion Pat, morripajisjeqëiplotëson kushtet përtransme- private nëgjuhërome Çerenja meselinëRadanski Radio dalinngagetoja. qëtë rinjtë, veçanërisht të për rritjenemundësiveromët emargjinalizuar, periferike Shuto Orizarë dheqendrës sëShkupit dhe shtetëror udedikuan uljessëdallimeve meslagjes fondacionit, të tistë dhenjëekipiradio-televizionit Dy televizione rome private BTR Aktivistët GraAktivistët Luftës të nëIshJugosllavinë: dheShutel, gran- mit nëperiudhënprej 1998–2002. dhënëbotinë dispozicionishte voglatë të shtëpive - publikim revistës kemi edhepublikiminelektronik mbështetur të i kanë mahnitursiqytetarët ashtuedhemediet.E fanellat, sidhefilmatePunëtorisë së Filmit “Ed Vud” movuar kulturën lexuarit.Afishet, etë kartelat dhe përdorur nëPanairin eLibrit nëShkup pro përtë - ZhanPrever,njohur të qëProgrami Publikues eka libër përty, njëversion ivargut edashur”ishte të shkoj“Do të nëtregun elibrave blejnjë dhedotë shkollavedhënës të mesmedhe162bibliotekistë. të edukative përpërdorim për264mësim- internetit të përdorues. Kemi organizuar trajnime dheseminare ktronike “@freemail.org.mk” se me 10.000 më tepër edhe serverineparë ele- ueb-orientuarpërpostë kanë Ekemi pasurqasjenëinternet. themeluar si dhedyqendra nëkonviktet studentore nëShkup medieve, kulturës, shëndetësisë, joqeveritar, sektorit detësore. Mbi600përdorues fushëssëarsimit, të mesme,22bibliotekatë dhe20organizata shën- pothuajlidhur meinternet segjysmëneshkollave tjera. Mega-projekti iProgramit ka përInternet Digjitalizimin ekemi zbatuaredhenëinstitucione Klimenti iOhrit”. Qendrën për Trajnim Bibliotekistëve të në BPU “Shën liotekistëve Maqedonisë.Ekemi të edhe mbështetur punësuarvenëbashkëpunimtë meShoqatën eBib- je tjera, avancimit filloifazatë profesionalizmit të të Pas pajisjessëbibliotekave mekompjuter dhepajis- Studentski Zbordheuebfaqeneparë për Blesok. Fondi i kredisë prej 120.000 euro ju 44 De-margjinalizimi i romëve filloi në arsim 1998 Në partneritet me Fondacionin Evropian për Kulturë e kemi hapur programin Art për Ndryshime Shoqërore.

Qendra e Resurseve për Shoqëri Qytetare fitoi statusin e organizatës konsulentë pranë Këshillit të Evropës, një njohje e madhe për kompetencat dhe ekspertizën e organizatës. Qendra specializohet për sig- urim të ndihmës juridike për qytetarët. Pasi ekipi i juristëve të përzgjedhur të punojë në atë fushë ka kaluar trajnim të zbatuar nga ekspertë të Universitetit Eseks, në Qendrën ishin përpunuar më tepër se 100 raste. Pro- grami Juridik ka punuar në edukimin dhe gjykatësve dhe avokatëve. Shumë juristë kanë vizituar seminare dhe trajnime jashtë vendit, dhe në bashkëpunim me Qendrën e Resurseve për Shoqëri Qytetare ishin shty- pur edhe shpërndarë 500 mijë kartela xhepi me udhëzime për të drejtat qytetare në rast të arrestimit dhe heqjes nga liria. Në bashkëpunim me Institutin për Politika Kus- htetuese dhe Ligjore nga Budapesti ishte organizuar seminari Policia dhe të Drejtat e Njeriut për pesëdhjetë oficerë dhe eprorë policor.

Nga hapja e Qendrës për Mbështetje të Arsimit të Romëve në Shuto Orizarë → bazuar në të Drejtabazuar nëtë Njeriut(2011). të politikat dhe financimi (2008) meDonatorëtiteteve (2006),Institucionet eBE-së, (2000),NgritjaePartnerUdhëheqësi lehtësuar të - trajnime tjera përpërforcimin ekapaciteteve tona: FondacionitRrjetit të Soros-it. të Mëpas,kanë vijuar fondacionit, kryesishtmendihmëneekspertizëssë parë përngritjenekapaciteteve brendshme të të Menaxhimi iprojektit dhegranteve trajnimi ishte i dhe Qasja Aktive e e Qendrës të përMbështetje Arsimit të RomëveArsimit të në Shuto cionit, ArijaNaer, nëhapjen Kryetari fonda- iRrjetittë Orizarë → 46 De-margjinalizimi i romëve filloi në arsim 1998

NGA KOSOVA SË REFUGJATËVE SFIDA EKRIZËS 1999:

48 Sfida e krizës së refugjatëve nga Kosova 1999 ë 1 janar, qeveria e Georgievskit, Turpurskovskit dhe Xhaferit e Mnjohën Tajvanin. Kina u përgjigj me ndërprerje ekspresë të relacioneve diplomatike me Maqedoninë, ndërsa më 25 shkurt, Këshilli i Sigurisë së BE vendosi veto për vazhdimin e mandatit të UNPRE- DEP të kufirit verior të Maqedonisë. Nga fundi i marsit deri në fund të prillit, 344.500 refugjatë të Kosovës hynë në Maqedoni. Të përballuar me katastrofë humanitare, institucionet shtetërore ishin në panik, por fondacioni në mënyrë të shpejtë dhe efikase u përgjigj sfidës.

Kemi vendosur të modifikojmë strategjinë dhe të ridrejtojmë mjetet për të përgjig- jur gjendjes së sapo krijuar. Më 30 prill, në konferencën e donatorëve në Bruksel, e organizuar nga Fondacioni “Mbreti Boduen” dhe Zyrës së IShH në Bruksel, e prezantuan strategjinë Vlladimir Milçin dhe Teriz Besler. Pakoja e projekteve e synuar për refug- jatët, por edhe për qytetarët e Maqedonisë nga vendbanimet që kishte refugjatë nga Kosova, e ka tërhequr vëmendjen e shumë donatorëve që kanë pranuar të bashkojnë mjetet dhe ekspertizën me fondacionin. Në kampet e refugjatëve ishin hapur çerd- he për fëmijë, ishin organizuar trajnime të ndryshme dhe punëtori, ishin dhënë libra dhe tekste mësimore. sociale. Qendra eResurseve kampet erefugjatëve nënat hapur SOSQendërpërKriza për ShoqëriQytetare ukyç social dhekemi themeluar refugjatët. NëTetovë kemi Mendore, ndërsa nëgjitha Në kampin Neproshteno me siguriminendihmës edhe mbështetje psiko- dhe fëmijët kanë marrë katër qendra rinore për juridike përrefugjatët. kemi formuar njëklub të rregullttë kemi publikuar BuletinpërRefugjatët. e Prespës. Në ueb faqen e fondacionit në mënyrë zuar njëkamp veror përrefugjatët rom nëLiqenin Britanik përZhvillim Ndërkombëtare organi ishte - joqeveritar rom. meDepartamentin Nëpartneritet theksuarkatë projektet mbështetur përsektorin hmë nga donatorët e huaj, fondacioni në mënyrë pjesët tjera Serbisë të kanë marrë mësëpaku ndi- marrë parasysh qërefugjatët rom ngaKosova dhe sigurimin endihmësjuridike për refugjatët. Duke Qendra eResurseve përShoqëri Qytetare u kyç me fëmijët kanë marrë psiko-sociale. edhembështetje ndërsa nëgjithakampet erefugjatëve nënatdhe Tetovë kemi hapur themeluar katër qendra rinore përrefugjatët. Në Neproshteno kemi formuarnjëklubsocial dhekemi formuar edhegrupi“Klaunë pakufij”. Nëkampin me grupinetij.Nëkampet erefugjatëve ka per- qëkeminjohur pantomimë sjellinbashkë arriturtë shohin edheMiIlanSladek, njëprej artistëve mëtë rrituritkanëndërsa fëmijëtdhetë pasurmundësitë teatror man-Francez, fondacioni ka themeluargrupin meUNICEFdheKëshillinNë partneritet RinorGjer- Rafet Abazi. Shoqërore” thotë koordinatori iatëhershëm një ngritje ishte e programit Art përNdryshime kampeve në projekte ndryshme të artistike. Ajo dhe atakanë punojnëmefëmijëte filluartë gjithashtu, ishinrefugjatë. Ikemi trajnuar e refugjatëve identifikojmë të që artistë, Kosovës,it të kemi arriturqënëkampet “Në bashkëpunim me fondacionin e Soros- Shpresa shfaqjemepantomimë, . Grupiluante SOS QendërpërKriza Mendore, të komunitetittë akademik esektorit në aktivitetet sigurohen kushte madhe përpjesëmarrjemëtë tank-u iparë nëMaqedoni. Qëllimiiparë të ishte Lartë Programi ynë Programi Arsimittë të përMbështetje Lindje-Lindje dheAmbasadaeSHBA-ve. Lartë Arsimittë të nga Budapesti, programi rajonal ngaProgrami mbështetur isht të përMbështetje dhe sipaspjesëmarrësve. Shkollat ishinfinanciar- dacionet përgjegjëse përkrizëndhesipas temave Arkitekturë Si dhe,tre shkollat verore: Fytyra etjetrit,Shkolla për shpërbëhettërësisht.qëria maqedonasetë tjerë) njëprej ishte përgjigjeve kërcënimit të qësho- para shqiptarëve, të maqedonas,turq, rom, vlleh dhe ALMATUROVO (shkurtesë eformuarngashkronjat e madh.Nëmënyrëtë joformale,shoqëria qytetare dy nivele.Relacionet ndëretnike pësuandëminmë Shoqëria elëkundur maqedonaseishte dhendarë në nga Kosova kanë punuarnëzyrat eFIShHM. Maqedoni sirefugjatë. vitit,kolegët Derinë fund të ar nëfondacionin eSoros-it nëPrishtine erdhën në punës merefugjatët. Pothuaj punësu- se gjithëtë për policëtmaqedonastejkalimin estresit gjatë Në bashkëpunim meOSBE kemi organizuar trajnim ndihmëshumanitare.ugjatëve dheshpërndarje të 10 komunave qëkanë organizuar regjistrim ref të - Fondacioni juka dhënëkompjuterë dhepajisjetjera gazeta nëgjuhënshqipe,serbedhemaqedonishte. javë. Nëkampet erefugjatëve falaskemi shpërndarë programeve informative,qëkanë shkuar tre herë në radio përrefugjatët –produksion dheshembimi Kemi emisionetelevizivedhe mëtepër mbështetur ka themeluarInstitutin“Euro-Ballkan”, think- dhe AnaeNdriçuarBallkanit ishinfon- 50 Sfida e krizës së refugjatëve nga Kosova 1999 qeveritar dhe joqeveritar. “Euro-Ball- kan” ishte themeluar për të përhapur idetë evropiane dhe politika, të mbështet bashkëpunimin trans-atlan- tik, të afirmojë integrimin rajonal dhe të theksojë identitetin, kulturën dhe shoqërinë unike evropiane të Ballkanit. Në kuadër të “Euro-Ballkan” ka funk- sionuar edhe arkivi i parë elektronik i gazetave në Maqedoni, ENA.

Programi Juridik ka mbështetur Qen- drën për Arsim Juridik Mjekësor pranë Fakultetit Juridik në Shkup, i themeluar për të zhvilluar në mesin e studentëve shkathtësi për përfaqësim dhe vetëdije për përgjegjësi sociale gjatë kryerjes së profesionit, veçanërisht kur bëhet fjalë për grupe të margjinalizuar dhe të cenuar që nuk mund të lejojnë me pagesë përfaqësim nga avokati (rom, refugjatë, të huaj dhe tjerë). Përveç projekteve për arsim juridik dhe ndi- hmë falas juridike për refugjatët, ky program organizon dy seminare për reformim të policisë. Fondacioni ka mbështetur Qendrën për Edukim të Vazhdueshëm të Gjykatësve (dhe të administratës gjyqësore) pranë Shoqa- tës së Gjykatësve në RM në periudhën 1999 deri më 2005. Në vitin 2006 Qendra u ngrit në institucion publik, Akademi të Gjykatësve dhe Prokurorëve Publik.

Aktivitetet në kampet Stenkovec, Neproshteno dhe Çegran te organizuar në bashkëpunim me Qendrën Teatrore për Fëmijë → themeluar përtë përhapur parë elektronik igazetave funksionuar edhearkivii të theksojë identitetin, kulturën dheshoqërinë integrimin rajonal dhe bashkëpunimin trans- politika, të mbështet “Euro-Ballkan” ishte të “Euro-Ballkan” ka Ballkanit. Nëkuadër atlantik, të afirmojë idetë evropiane dhe në Maqedoni,ENA. unike evropiane të ditor nëkuadërditor Qendrës të përKujdes Fëmijëve të iniciativën për themelimin e qendrës për kujdes Programi përMjekësi dheShëndet ka mbështetur për Studime Gjinore. “Euro-Ballkan” funksionoi edhe urgjente përgratë refugjate ngaKosova. NëInstitutin programi ynë eProgramitMe mbështetjen Rrjetit të për Gra, Spomenka Lazarevska. thotëstudentor” drejtoresha eprogramit në arsimin e dhe lartë reformim organizimittë me projektet kundër përluftën korrupsionit u regjistrua si Forumi Rinor Arsimor, i njohur sëdrejtës.dhe sundimittë Mëvonëkjo shoqëri mesme meparimetthemelore demokracisë të Drejtën qëika njoftuar nxënësit eshkollave të më vonëemorriedheprogramin Mësojmëtë “Debatues’ ka marrë përsipër programin. Pak Shoqata ere eformuarShoqata eQytetarëve Hapi’. Upavarësua edheProgrami Debativ. për Iniciativa Arsimore dheKulturore ‘Hap pas 1999, Hap pasHapi upavarësua sifondacion interaktive mësimitpërfëmijë.Nëvitin të 4.000 mësimdhënësishintrajnuar përmetoda shkëlqyeshme. Në shkollat fillore më se tepër “Programi Hap pashapika arriturrezultate të Programi iGrave ka siguruar mjete Qendra Hulumtuese juridik më 7 tetor 1999. juridik më7tetor Hapur –Maqedoni regjistruar ishte si person vendor dhe fondacioneve, qytetarëveNë përputhjemeligjineripërshoqatatë Humanitare “Mozhnosti”. Shoqërisë vogla nëgrupemeanëtë për huatë kemi themeluar edhe një fond prej 65.500 dollarë plotë prej 1.821.000euro. ebuxhetittonë Memjetet prej mars 2007 ishin aprovuar 526 kredi me vlerë të vogla rurale kemi themeluar një fond kreditimi që Kreditimit ngaShkupi, përfermerët dhebiznesete Ekonomik ngaNjuJorkdheBanka eEksportit dhe Në bashkëpunim meFondin eSoros-it përZhvillim VMRO-DPMNE, Boris Trajkovski. zgjedhjeve presidenciale, cilat nëtë kandidati fitoi i shtypura dhenjoftimin etyre se fushatës gjatë eMedieveMonitorimin ekthyen ndajmedieve të që kanë gëzuarrreth spitalit. 400fëmijëtë e sëmurë –kemi organizuar ndryshme, të 12punëtori gram vullnetarëve përkyçjetë përpunëmefëmijët psikologët. MeKlinikën përFëmijë kemi zbatuarpro- fëmijët, mësimdhënësitdhepedagogëtshkollor dhe disiplinore ndajsëmundjeve mentorë synuar të për zhvilluarishte programi përqasjeshumë ipunëtorive për Shëndetlin Ditor Fëmijëve Mendor të në Shkup me Pengesë nëSveti Intelektuale Nikollë. NëSpita- dhe Çegran organizuar te nëbashkëpunim me Aktivitetet nëkampetAktivitetet Stenkovec, Neproshteno Fondacioni InstitutiShoqëri e Qendrën Teatrore përFëmijë → 52 Sfida e krizës së refugjatëve nga Kosova 1999

NGA DIPLOMACIA MË ESHPEJTË FJALA EARMËS 2000:

54 Fjala e armës më e shpejtë nga diplomacia 2000 ë 11 janar, në afërsi të fshatit të Haraçinës në Shkup, në një shkëmbim zjarri ishin vrarë katër Mpolicë. Më 10 shkurt, Shkupi ishte nikoqir i konfer- encës së Paktit për Stabilitet, i themeluar më 10 qershor 1999, në iniciativë të BE për shkak të vendosjes dhe për- forcimit të paqes dhe sigurisë në Evropën Juglindore. Një javë më vonë, Sekretari i Përgjithshëm i NATO, Xhorxh Rob- erstson, ka folur në Kuvendin e Republikës së Maqedonisë. Më 18 maj, opozita e bashkuar e udhëhequr nga LSDM- ja, ka zhvilluar një miting të madh dhe kërkoi dorëheqje nga Qeveria dhe Kuvendi. Megjithatë, Qeveria vazhdoi me aventurën në Tajvan, dhe në tentim të shpëtojë projektin, ka nënshkruar me qeverinë e Tajvanit marrëveshje për themelimin e zonave të lira ekonomike. Parimet kryesore të bashkëpunimit mes vendeve të EJL ishin temë e samitit që është zhvilluar në Shkup më 25 tetor. Por, përpjekjet e BE dhe NATO për të siguruar stabilitetin e Ballkanit me anë të diplomacisë që theksonte perspektivat euroatlantike ishin të vona dhe të vakët. Lufta në Kosovë eskaloi, armët disa herë u dëgjuan edhe në Maqedoni.

Soros-i i nxiti fondacionet e saja në Evropën Juglindore që të përdoren mundësitë e krijuar nga Pakti për Stabiliteti dhe ka krijuar një buxhet të veçantë për Fondet e Paritetit. Fondacionet kanë fituar mjete nga ky buxhet në raste kur qeveritë e huaja dhe partnerët joqeveritare kanë marrë pjesë në financimin e projekteve të fondacionit me së paku 50 për qind të shumës së plotë. Për shkak të rep- utacionit të lartë si donator i suksesshëm dhe zbatues, të përftuar veçanërisht në periudhën e krizës me refugjatë në Kosovë, FIShHM, ishte një partner i kërkuar. Gjithash- tu, qeveria e Georgievskit, e vetëdijshme për kapacitetet personale njerëzore dhe resurset financiare, ka bash- këpunuar me FIShHM në arsim, reformat ekonomike dhe reformat e administratës publike. Soros-i inxitifondacionet e saja nëEvropën Juglindore dhe partnerët joqeveritare të fondacionit mesëpaku që të përdoren mundësitë Kosovë, FIShHM,ishte një raste kurqeveritë ehuaja veçanërisht nëperiudhën dhe zbatues, të përftuar Stabiliteti dheka krijuar e krizësmerefugjatë në Fondacionet kanë fituar financimin eprojekteve mjete ngakybuxhet në reputacionit të lartë si 50 përqindtë shumës për Fondet eParitetit. donator isuksesshëm e krijuarngaPakti për së plotë. Për shkak të një buxhet të veçantë kanë marrë pjesënë partner ikërkuar. e numrit të romëvee numrittë nëpëruniversitetet. mbarojnë arsiminemesëmdhefillorderinërritjen romëve,jinalizim të duke filluarnganxitjaetyre të zhvilluarpasur të strategji përde-marg afatgjate - Fondacioni nëMaqedoni që ka ivetëm aktori ishte administratës shtetërore. Asociim qëkanë marrë pjesë70përfaqësuestë edhe seminare përMarrëveshjen eStabilizimit dhe kuadër bashkëpunimit të ishinorganizuar njëjtë të uar trajnuesve certifikuar të përBE. Ata kane themel- kaluar provimin e fundit dhe kanë fituar diploma të nga administrata publike, prej cilëve të 11kanë trajnuar shoqërisëqytetare 20përfaqësues të dhe Ministria ePunëve Gjermanisë.Ishin Jashtmetë të Evropiane Berlinit, ko-financuar të dheishte nga -2002 nëbashkëpunim meInstitutinpërPolitika Evropian. Trajnimi zbatuarngaperiudha2000 ishte trajnuesvetë Prezantimi istrukturave Bashkimit të rëveshje përbashkëpunim nëprojektin përtrajnim GjermanisënëFShHMJashtme të ka dalënjëmar- Nga vizitaedelegacionit MinistrisësëPunëve të të fondacionit. E kemi përforcuar kapacitetin përfshijnënëprogrametpor edhetë tjera të nëpërmjet njëprogrami rome, veçantë të dhe arsimineromëve jovetëm mbështetin të Strategjia joqeveritar qësektorin rom ishte dhe mesuksesekemi zbatuarnëMaqedoni. e bursave eka ndërlidhurmendihmëmentorimi modelin efondacionit Hungarisë qëaspektin të kalojmë zhvillimore. nëaktivitete Ekemi marrë “Qëllimi që nga ndihmahumanitare ishte të Qendrën Maqedonase për Arsim Evropian. Në organizatat joqeveritare. edomosdoshmepërpërforcimishte besimitnë të Kthimi drejt komunitetit lokal dhenjohjaenevojave Holandës. të në bashkëpunim meFondacionin Evropian Kulturor Kulturë ka hapurnjënën-program riKultura të Nova Zbatuese“Multimedia”,për Arte Programi përArtdhe mesme dhementorëve tyre. të Upavarësua Qendra takt ka shkollave dhënëedhe20përnxënëstë të dhementorë,bursa përstudentë ndërsaKulturKon- Asociacioni JaponezpërNdihmëka dhënëedhe5 shkollave dhe20nxënëstë 20 studentë mesme. të kanë2000/01, bursadhendihmëmentorimi fituar realizohet.shumë qëky sukses të Në vitinshkollor 126 nëvitin2001/02.Procesi ibursave ka ndihmuar 9rom.vetëm Meprojektet rriturnë numriështë tona Në vitinakademik 1993/94,nëfakultetet ka pasur vitin 2006 ishte të përforcohet të vitin 2006ishte roli iorganizatave institucionalembështetjes që ka zgjatur deri në Negotinë, Strugë dheGjevgjeli. Qëllimii në Dibër,Delçevë, Strumicë, Resnjë, Kratovë, për Rindërtimkanë qendra lindurtetë reja të meAgjencinë2004, nëpartneritet Evropiane Shtip dhe Kërçovë, ndërsa deri në fund vitit të organizatavetë joqeveritare nëPrilep, Veles, themeluar qendrat epara përmbështetje Zhvillim dheBashkëpunim Zvicrës të ishin financiare“Me mbështetjen Agjencisë të për koordinatori Elvis iatëhershëm Ali. suksesin etyre endërlidhinmeFIShHM” thotë e organizatave joqeveritare rome dheata 56 Fjala e armës më e shpejtë nga diplomacia 2000 joqeveritare jashtë kryeqytetit, duke ju dhënë lokale, sektorin afarist dhe mediet. Fondacioni mbështetje organizatave joqeveritare për të ka vazhduar mbështetjen edhe pasi qendrat siguruar kushte më të mira dhe të zmadhojnë janë bërë si entitete të pavarura, me emra Pjesëmarrës në trajnimin për trajnues kapacitetet e tyre për bashkëpunim me të rinj dhe me misione të përcaktuar, në Prezantimi i Strukturave të BE-së në bashkëpunim me MPJ të Gjermanisë ↓ organizata tjera joqeveritare, me autoritetet përputhje me prioritetet e mjediseve të tyre gjitha qendrat kanë vepruar punuar nëdemokratizimin partneritet meorganizata autoritetet lokale, ndërsa si rrjet përkatës dhekanë organizatave joqeveritare e shoqërisëduke ndjekur dhe partneritet nëdisa si subjektibesueshëm joqeveritare nëmënyrë parimet eshoqërisësë krijuar rrjete të reja të është përmbledhur në donatorë, organizatat për bashkëpunim dhe përforcuar rolin esaj nivele: Fondacioni ka që bashkërisht kanë ndërkombëtare dhe fjalët bashkëpunim “Ajo qëmëmahnit bashkëpunuar me produktive kanë hapur.” të drejtuartë përtolerancë dhekuptim, relacione Fondi NismëtarRinorka 13nismarinore mbështetur drejtat të shtetit, enjeriut, drejta dhedemokracia. me vlerat themelore funksionimittë dheparimetë Drejtën janënjoftuar Mësojmëtë rinjtë anë të , të DrejtëMësojmë të dheFondi NismëtarRinoriEJL. Me reja të jekte qëkanë interesin tërhequr rinjve: etë Programi përArsimFillor Mesëmfilloidypro dhetë - Njerëzimit dheArkitektura eLëvizjeve Masive. Ndërkombëtare Industriale, Fytyra e Tjetrit, Kufijtë e Masive siSfidëpërSigurinë Ballkanike, Relacionet Juglindore, dheishinpërfshirë Migracionet temat: Veror iOhritmedhjetëra pjesëmarrës ngaEvropa Shkollat verore nëUniversitet nëOhërjanëintegruar pastaj edhekryetare eBordit Drejtues. Sllobodanka Markovska, anëtare eatëhershme, ndjekur parimeteshoqërisësëhapur”thotë punuar nëdemokratizimin eshoqërisëduke organizatave joqeveritare qëbashkërisht kanë rrjet përkatës dhe kanë rejakrijuar të rrjete të lokale, ndërsagjithaqendrat kanë vepruarsi produktive kanë bashkëpunuar meautoritetet donatorë, organizatat joqeveritare nëmënyrë me partneritet organizata ndërkombëtare dhe subjekt ibesueshëmpërbashkëpunim dhe nivele: Fondacioni ka përforcuar rolin esajsi në fjalët bashkëpunim nëdisa dhepartneritet lokale. Ajo që më mahnit përmbledhur është 2000. zgjedhjevetë lokale vitit të caktuar për shtator të për projekte përforcimit të grave politiktë nëpritje Maqedonisë dheka organizuar konferencë donatore pjesë nëiniciativën përformimineLobinGrave të përdoruesit e drogave. graveit të dhetregtisë meqenie njerëzore lidhurme Marija-HOPS qëka trajtuar problemin eprostitucion - Soros-it.rrjetit të Ekemi edheprojektin mbështetur ngjashmenëfondacionet12 departamenteve të e ti InformativdheDokumentues sipjesëerrjetittë Studime Gjinore ka funksionuaredheDepartamen- grave,të dhenëkuadër Qendrës të Hulumtuese për përforcuar kapacitetet e organizatave joqeveritare gravetë nëpolitikë, ekonomi dhefushatjera. Ikemi Gra kruar marrëveshje përbashkëpunim. Programi për Shkupit, të qyteteve Sofjes dheTiranës kanë nënsh- zhvillimor dheperspektivat erajonit, ndërsakrerët e vendet eKorridorit 8,qëkanë diskutuar përplanet nave, nëpunëskomunal nga dhepersonaafaristë kemi organizuar edhetrajnim përkrerët e komu- zhvillimin erajonit. programit Meanëtë njëjtë të që kanëilitet shkëmbyer përvoja për stabilizim dhe ekspertëve nga vendet anëtare Paktit të për Stab- Lindje-Lindje zgjidhje paqësore ekonflikteve. turalizëm dhevlera demokratike, sipërmarrjedhe ndëretnike, udhëheqësidhepërgjegjësi, multi-kul- ka punuar në promovimin e qasjes së barabartë ka takiminedyzet mbështetur Programi përGra ka marrë Pjesëmarrësit eShkollave Verore nëOhër → 58 Fjala e armës më e shpejtë nga diplomacia 2000

MJAFT ËSHTË! 2001:

60 Mjaft është! 2001 ulmet e armatosura u shpeshtuan në rajonet kufitare me Serbinë (Kosovë dhe SLuginën e Preshevës). U paraqit edhe Ushtria Çlirimtare Kombëtare (UÇK) paramil- itare e komandantit Ali Ahmeti. Në fund të marsit, kur edhe fshati i Shkupit Haraçina ra në duart e UÇK-së, sekretari i përgjithshëm i NATO-s, Xhorxh Robertson, solli në Shkup një ultimatum për nisjen e negociatave. Më 5 prill, liderët e dy partive maqedonase dhe dy partive më të mëdha shqiptare u morën vesh që të formojnë koalicion. Më 9 prill, në Luksemburg ishte nënshkruar Marrëveshja për Stabilizim dhe Asociim me BE. Qeveria e unitetit politike ishte votuar në Kuvend më 13 maj, ndërsa më 22 maj liderët e PDP dhe PDSH e nënshkruan me Ali Ahmetin të a. q. Platformën e Prizrenit. Më 5 korrik, ARM dhe UÇK nënshkruan me NATO marrëveshje të ndara për ndërprerje të zjarrit. Bilanci i zi i veprimeve tetë mujore luftarake, që disa e quajnë luftë, tjerë konflikt të armatosur, dhe në të cilën një e katërta e territorit të Maqe- donisë ishte jashtë kontrollit të forcave të sigurisë, morri shtatëdhjetë viktima, dhjetëra të zhdukur dhe të kidnapuar, qindra shtëpi të djegura dhe shkatërruara, disa dhjetëra mijë të shpërngulur, si dhe humbja e besimit mes maqedonasve dhe shqiptarëve. Marrëveshja Kornizë, e nënshkruar më 13 gusht në Ohër, ishte një zgjedhje kompromisi për dalje nga konflikti i armatosur, por nuk e ndërpreu menjëherë serinë e dhunës në të cilën pësu- an edhe disa objekte fetare. Pasi Ali Ahmeti e pasojat mundtë vërehen 2001 qëndryshoi shumë është momenti kuredhe gjëra. Mestyre duhet të përmendet edhedallimi edhe sot. Mendojqëajo sektorin joqeveritar, që fondacioni upromovua Ndodhi konflikti ivitit si faktor qëka ndikim të vërtetë pozitiv mbi i parë qëuparaqit në proceset politike. shimet kushtetuese. Kuvendie UÇK-së,ndërsamë17nëntor, ivotoi ndry- shpërbëri UÇK-në,qeveria shpallifaljepërpjesëtarët atë kontekstatë shumicaekuptuan rëndësinë e matur pozitiv. Para qënë sëgjithash,meatë këndvështrimi isotëm, kanë pasurefekttë dhe realizim projekteve të që, shikuar nga ndëretnike. Kanë shumta të vijuaraktivitete dhe parandalim eskalimit të tensioneve të e tij, për e qetësimin gjendjes në shoqëri e tyre, ofrojnë por të ndihmë,secili ngafusha kërkojnëtë financiare mbështetje përidetë në mënyrëditë, spontane, vinin për biseda, jo qëçdo por edhegrupedheindividë.Subjekte organizatave të Institutit, jovetëm joqeveritare, momentit, ishimdëshmitarë grupimitrreth të përmend rastësisht. Nëgjithëndjeshmërinëe mbi proceset politike. Këtë periudhënuke qëkasi faktor pozitiv vërtetë ndikimtë momenti kur edhefondacioni upromovua vërehentë edhesot. Mendojqëajoështë joqeveritar,në sektorin qëpasojatmund përmendet edhedallimiiparë qëuparaqit që ndryshoishumëgjëra. Mestyre duhettë zgjasin shkurtë. Ndodhikonflikti ivitit2001 Maqedoni, periudhat e mërzitshme politike demokracisë, tolerancës... Për keq, fattë në fondacionit: avancimi i shoqërisë qytetare, projektevetë qëkanë dalëngamisionii më filloinërehati, mevendimepërmbështetje ka zgjaturngaviti1996deri më2004.Mandati anëtarë dhe pastaj si kryetar i Bordit Drejtues “Pjesëmarrja ime në drejtimin e FIShHM si Çmendurisë: për Paqe cilit, pastë Apeli kundër vijoiedhenjëtjetër kanëpublik ngavendidhejashtë nënshkruarApelin organizata joqeveritare, institucione dhepersona “Çfarë mëfrikëson mëshumëkëto Pastaj, ditë?” 420 përgjigjen dheshqipe)të maqedonishte pyetjes: paraqitendur të nëdynumra telefonike (nëgjuhën Fondacionit “Mbreti Boduen”. Qytetarët kanë mun- Qytetare eKrizës qëkemi të zbatuarmembështetje Telefonat ehapura ishinpjesëeprojektit Përgjigje informacioneditur qëmerrninvetëm kufizuara. të i parë kuptimi ishte i heshtjes së qytetarëve tron të - nike rrezikonte dotë eMaqedonisë.Hapi mbijetesën ndëret dilemaqërritjaepërballimitnëluftë kishte - Konflikti sfidë dramatike. ishte iarmatosur Nuk sin. /Mosjubesoni! /Ata për veten. mendojnëvetëm godasingjok - bëjnë zhurmëderinëqiell/dotë do të gjoja në emrin tim/dot’jumbledhinnëpër sheshe / Koneski: vije koha “Dotë e profetëve rrejshëm të /që Rrejshëm” bardit të poezisëmaqedonaseBlazhe të Apelit kundër kënga Çmendurisë ishte “Profetë të na dhe me idefashiste motive kriminele”. namanipulojnë dhefrikësojnë lejojmëtë të perso- e vandalizmit dheurrejtjes etnike dhefetare. Mos kundër Maqedonisë dheprotestojmë kundër nxitësit thotë Emilija Simovska. fushatave armiqësore kundër fondacionit”, pikërisht atëherë evendosënthemelingjithë keq,fat të ataqëudistancuanngakjo ide, ka ndikohet fuqitë mbirrjedhatshoqërore. Për përforcua besimi që nuk jemi pak dhe që sërish prej neshqëishim‘brenda’ u momente, nëato shoqërisë të së hapur. vërtetë Për një pjesë

“E dënojmëterrorizmin dheagresionin Pjesë e 62 Mjaft është! 2001 / Mllefi i ka prishur brenda / shpirtin të ju merr. / Ato siguruar transmetues dhe shtyllë të re të antenës varre të lyera! / Mos u bëni skllevër të tyre!“ për televizionet Sitel nga Shkupi, Art, KIS, dhe Koha nga Tetova dhe radio Plus Forte nga Tetova. Në Tetovë, Gostivar, Shkup, Veles dhe Shtip ishte shpërndarë Informatori Qytetar, i përgatitur nga dy Në qershor, në Ohër, u zhvillua takim i 120 organiza- organizata joqeveritare Qendra Rinore Informative tave joqeveritare nga e cila u lind Këshilli Qytetar i nga Tetova dhe OJQ shqiptare Asociacioni për Iniciati- Maqedonisë, dhe ishte krijuar edhe ueb faqja Voks va Demokratike nga Gostivari. Instituti “Euro-Ballkan” Populi si një forum i lirë, i pa censuruar për diskutim ka përgatitur brifingje të shkurta informative nga të qytetarëve dhe organizatave joqeveritare. Kulmi i shtypi maqedonas dhe i huaj. Në veprimet ushtarake këtyre aktivitete ishte fushata qytetare Mjaft është! në Pollog ishte granatuar shtylla e antenës mbi - protestë kundër kërcënimeve dhe frikësimeve në Tetovë, nga e cila rrezatonin transmetuesit e disa të cilat ishin ekspozuar qytetarët. Pika e zezë e logos medieve kombëtare dhe rajonale. Për të ndaluar në fushatën Mjaft është! ishte paralajmërim për errësirën informative në këtë rajon, me anë të Fondit katastrofën që shtriheshe mbi gjithë ne. Nënshkrimi i Ndërkombëtar për Medie në mënyrë urgjente kemi Marrëveshjes Kornizë e Ohrit ↓ protestojmë kundërnxitësit e vandalizmit dheurrejtjes dhe frikësojnë persona me lejojmë të namanipulojnë etnike dhefetare. Mostë ide fashiste dhemotive “E dënojmëterrorizmin dhe agresionin kundër Maqedonisë dhe kriminele.” gjerë. Libri Eksodi i Maqedonasve nga Greqia : Përrallat institucione qeveritare sidhepërpublikun mëtë dheakademikët,dentët organizatat joqeveritare, Rajonal isynuar stu- përmësimdhënësitehistorisë, për Luftërat Ballkanike përPromovim Pluralizmit të prodhuar audio-vizualMësimiiSerishëm materiale në EJL ngaSelaniku. Nëkuadër projektit të ishte jekt partnerimeQendrën përDemokraci dhePajtim Lindja eSerishme Ballkanike eHistorisë njëpro ishte - ndryshimet nacionaliste. ballkanike prezantuar juishte pa alternative historia TransEropen. 36 pjesëmarrësve rinj nga vendet të nga Historigrafia:toria, Çështjetpolitike” eorganizuar zhvilluar për shkak konfliktit të Sërish armatosur. ishte të programit të Disa aktivitete Lindje-Lindje ishinshtyrë me Marrëveshjen Kornizë. shpërndarëtë broshurën njoftojnë dhe të qytetarët joqeveritare, anëtare për platformës Mjaft është! të rome dheanglisht.Ishindhënëgrante organizatave Maqedonisë, Gjorgje Ivanov, përkthyer ishte nëshqip, iFIShHM,atëhershëm sot kryetariRepublikës së Joqeveritar nëMaqedoni, ipërpiluarngaanëtari Platformë Eventuale AksionitQytetar të Sektorit të Perspektivat eMarrëveshjes Kornizë: Shqyrtimet për në tirazh prej 100.000kopjeve. Hyrjanëbroshurën në maqedonishtdhekemi shpërndarë sibroshurë troheshin dezinformatave. Andajekemi përkthyer dhe tërësisht injohurqytetarëve qëshpeshnënsh- burimorepërpiluar nëgjuhënanglezedhenukishte Marrëveshja nga USAID. mbështetur Kornizë ishte Paqe kundër –nganevaret luftës projekt ishte i Instituti “Euro-ballkan” dheorganizata franceze Universiteti VerorUniversiteti “His- iOhritnëtemën të vogla me anë të resurseve vogla me anëtë të tyre të autentike tore dhe iniciativa për zhvillim lokal komuniteteve të paramenduar projekteve të simbështetje konserva- dacionit Belg “Mbreti Boduen” dhe FISHhM, dhe ishte Trashëgimia nisje ere eGjallëishte partnere eFon- kompjuterë meqasjenëinternet. Romaverzitas përpilimin eeseve, strategji përmësimdhedebat. rritje bashkë me trajnimet që kanë përfshirë edhe në vijuese,numri istudentëve mebursë ishte vitet kurse përnjohjeletrare gjuhëssëtyre të amtare. Në kanë vizituarshfaqjeteatrore dhenëkinema,si dhe diskutime meprofesorë Fakultetit të Juridik, menaxhim meprojekte, kanë marrë pjesënëdebate fituar edhetrajnime joqeveritar përsektorin dhe eparë,u kyçën15studentët që përveç bursave kanë “kolegjevetë padukura”. të Atë vitnëRomaverzitas unike etillënëBallkan, ipërpiluarsipasshembullit Shkupit. të universitetit qendra Ajoishte eparë dhe studimevetë humanitare, sociale dhe artistike të Romaverzitas studentëveromtë dhede-margjinalizimi ityre. hapur pranuar si program planit mësimor. Ishte jashtë Ekonomik Rinj,dhe89shkolla përtë fillore ekanë 6.000 nxënës kanë kaluar nëpër programin Arsimi gulur ngarajonet ekapluar mekrizën. shpërndarë mësimore tekste fëmijëve shpërn- të Programi përArsimParashkollor Mesëmjuka dhetë dime Gjinore. gojore, ezbatuarngaQendra Hulumtuese përStu- rezultatishte historisë ihulumtimitdheshënimittë e Grave përLuftën eDytë Botërore dheEksodi iTyre Romaverzitas, qendra përarsimjoformal fitoi hapësirafitoi vetamebibliotekë të dhe ka përfshirë parë vitittë të studentë Gjithsej 64 Mjaft është! 2001 kulturore. Kyçja e banorëve lokal dhe respektimi i Në nëntor, në Shkup u zhvillua panairi i parë i organ- konceptit të zhvillimit të qëndrueshëm ishin parimet izatave joqeveritare dhe ne e kemi mbështetur themelore të Trashëgimisë së Gjallë. pjesëmarrjen me 19 organizata joqeveritare nga brendësia. Në konkursin për përkthim të veprave klasike, grante kanë fituar përkthyesit e veprave antike të autorëve Ovidij, Apulej, Euripid, Plaut dhe Seneka.

Furgon nga fushata Mjaft është! ↓ QYTETARËVE FUQIA E 2002:

66 Fuqia e Qytetarëve 2002 oalicioni në pushtet bënte gjithçka që mos të plotësojë një prej obligimeve të marra Kme nënshkrimin e Marrëveshjes Kornizë – zgjedhjet e parakohshme parlamentare të lira dhe demokratike. Rejtingu i qeverisë së Georgievskit dhe Xheferit ishte katastrofë, ndërsa në opinion kishte mendim që ata janë përgjegjës për konfliktin e armatosur që ka sjellë Maqedoninë buzë luftës qytetare. Pushteti u mundua të zvogëlojë rëndësinë e zgjedhjeve. Mediet nën kontrollin e pushtetit fillu- an fushatë që duheshe të bind publikun vendor dhe ndërkombëtar që qytetarët janë njëlloj të zhgënjyer si nga pushteti ashtu edhe nga opozita dhe që jeho- na e qytetarëve nuk do të jetë e mjaftueshme për të formuar qeveri të qëndrueshme që do të zbatojë Marrëveshjen Kornizë. Fushata për uljen e motiva- cionit të votuesve ka pohuar në fillim që duhet të largohen gjitha pasojat nga konflikti i armatosur, dhe kishte edhe kërcënime që paqja e butë do të prishet nëse partitë në pushtet i humbin zgjedhjet. Ndoshta kjo strategji do të funksiononte nëse sek- tori joqeveritar nuk ndërmerrte përgjegjësinë dhe të artikulojë nevojat dhe të përfaqësojë vullnetin e qytetarëve.

Në mars, FIShHM dhe Instituti për Demokraci dhe Paqe në EJL nga Selaniku kanë zbatuar hulumtimin e mendimit publik Paqe, Stabilitet, Zgjedhje që tregoi se pa dallim nga përkatësia etnike, 80 për edhe raporti iRobert Hislop Maqedoni, mafia ka shtetin në të cilinishte promovuar kanë mafinë etyre, pornë korrupsionin nëMaqedoni mund të përmblidhet në Në prillkemi organizuar fjalinë: Të gjithëvendet Heshtje para Stuhisë, përmbajtja etë cilës një konferencë për e tyre. pjesë mediepro qeveritare, funksionarë ë lartë të joqeveritar, cilënit dhesektorit nëtë kanë marrë në njëlojëdisamujore rreptë të kundër fondacion- qarqe hebraike”. Këto etiketa me vonë ishin përdorur NATO, SHBA, XhorxhSoros, NjuJorkTajms dhe“disa së konspiracionit kryeministriGeorgievski itheksoi dhe sovranitetit Maqedonisë”,ndërsasibartës të konspiracionit ndërkombëtare kundër integritetit FIShHM dhe forcë nëkonferencën filluardheakuzoi të evetëm reagoi në mënyrë histerike. Kryeministri hyri me doni, mafiaka etyre. shtetin Pushteti ifrikësuar Të gjithë vendet kanë mafinë e tyre, por në Maqe- cilëspërmbajtja etë përmblidhetnëfjalinë: mundtë edhe raporti iRobert HislopHeshtjepara Stuhisë, cilinrupsionin nëMaqedonitë promovuar ishte Në prillkemi organizuar njëkonferencë përkor- mendjeve. demokracisë lokale rrjedhjes dhe së zvogëlim të korrupsionit, shoqërisë, zhvillim de-militarizim të të lira zgjedhjetë tet: dhedemokratike, luftakundër përcaktuar dhenëmënyrë publike deklaroi- priorite në marsit,111organizatatë joqeveritare bashkuar të në Brukselmë13mars.Nëforuminezhvilluar nëund shpërndarëqë ishte nëKonferencën eDonatorëve Krizëstë për Korrupsionin e Pushtetit në Maqedoni edhe deklaratambështetur e Grupit Ndërkombëtar krimin eorganizuar. Rezultatet ehulumtimitika shkak korrupsionit nivelittë të dhepërfshirjesnë ron organizojë të zgjedhjepadhunë,kryesishtpër shprehur aktualdëshi- mosbesiminqëpushteti liratë dhe demokratike. Një shumicë e madhe ka zgjedhje nëse ka garanci që jenë zgjedhjet do të qytetarëveqind të dalinnë vendosurqëtë janëtë Platformën përAksionQytetar ika Mjaftështë! që Mjaft është! janë “kolona e e pestë kundër Soros-it. Fuqia Populli tek është upërgjigj me ksenofobike, kundër perëndimit, kundër OJQ dhe fest, përforcoi dyjavore gazetës sulmetmeanë të Mani- ta meataqëkanë vizituarQendrën. VMRO-DPMNE i medieve,të poredhemekontakte drejtpërdrej të - joqeveritarsektori judrejtohej qytetarëve meanë ferenca përshtyp, promovime cilat nëtë dhedebate Kuvendit.në afërsitë Ishin zhvilluar dhjetëra kon - financuar meselinëkafeterinë enjohur“Medium” përgjigj mehapjeneQendrës OJQ-ve Informative të , Sulmeve Fuqia ngapushteti, Populli tek është ju joqeveritar.sektorit tuar, ikanë parazgjedhore aktivitetet mbështetur të edhe ngadonatorë tjerë, cak- qëmenjëvonesëtë zgjedhjeve.vëzhgim të Këto projekte ishinfinancuar zbatuar projekte personalepër motivim, edukimdhe marrë pjesëedheorganizata joqeveritare qëkanë tare, gazetarë intelektuale, kanë Në atë dhe afaristë. grup iaktivistëve,liderëve organizatave të joqeveri- motivim votuesve të dizajnuarnganjë dheishte kombëtare një fushatë ulli. Ajo ishte mediatike për ! kaMjaft është Fuqia nisurfushatën - pop tek është pa Korrupsion, ndërsaPlatforma përAksionQytetar e kemi formiminekoalicionit mbështetur Maqedonia Shoqëria qytetare ika ndjekur esaja.Ne prioritetet danez iKFOR-it”. në mënyrë paligjshmenëMaqedoni ngabatalioni të prodhuartë nga Soros-i në Danimarkë sjellë dhe të si rezultat i “letrës magjike padukshëm dhe tushit të që disfatazgjedhore ekoalicionit ka nëpushtet qenë imin epakuptimtë punëvejashtme ministrittë të ngjyrosur kundër perëndimit arriti kulmin me akuz- madjeedheKryetaripushtetit, iKuvendit. Fushata e që ka papasur retorikë rreptë të nacionaliste, 68 Fuqia e Qytetarëve 2002 një artikull të titullit të njëjtë në javoren e gazetës Për fushatën e tyre, që duheshe të bind qytetarët Utrinski Vesnik. “Maqedonia nuk guxon të humb këto se jetojnë në “botën më të bukur nga gjitha tjer- zgjedhje” ishte një prej parullave të fushatës Fuqia at”, pushteti përdorte të holla nga buxheti. Mediet Konferencë për shtyp të është tek populli. ishin të mbuluara me shpallje të paguara që Minis- Mjaft është! në Qendrën Informative të OJQ-ve ↓ tritë manipulonin me numrat që duheshe të bindin Kartolinë postare ngafushataFuqia nëPopullin është qëthirrpërvotime ↓ tamenti përZhvillim Ndërkombëtar vendosën e Punëve JashtmeeBritanisëdheDepar- të si brenda Ministria venditashtuedhe jashtë. pjekjen eshoqërisëqytetare njohura ishin të e qytetarëve dheroli kryesoriFIShHM në Kontributi joqeveritar isektorit nëmobilizimin në Marrëveshjen Kornizë. relativizojnë të që tentuan nënshkrimet etyre eGeorgievskitgjegjësisht partitë dheXhaferit drejtën të tëzuan etyre dhedënuanpushtetin, gjitha pritjet:73.4 votuesve përqindtë eshfry- Jehona evotuesve itejkaloi më15shtator dhe demokratike. lira përzgjedhjetë suksesshëmqytetar të dhenjëprejdinator donatorëve njëaksioni të gjitha,fondacioniMbi të nismëtar,koor ishte - heshin falasedhenëkëto vende. dheshqipe)shpërnda- gjuhë maqedonishte jektin qënëkatër gazetaditore private(në dhe FIShHM sipartnerë ekanë financuarpro- mundësuar pluralizëm nëinformimin,USAID shtypuratë kontrolluar të Për ngapushteti. të në dispozicion medietelektronike vetëm dhe Në Maqedoni ka pasur vendbanime që kishin drejtpërdrejtë ngatelevizionetprivate. Seancatitetit. eforumittransmetoheshin ishin krahasuar pohimeteqeverisë dhereal- financiare Forumin Ekonomik cilën 2002nëtë ka organizuar dheka nëmënyrë mbështetur Evropë përnivelinepapunësisë.Fondacioni rrëzimittë financiar dhembanrekordin në harrojnëdhe të nëprag qëMaqedoniaështë qytetarët në suksesetekonomike qeverisë të 70 Fuqia e Qytetarëve 2002 Kartolinë postare nga Dar-Mar nga fushata Fuqia është në Popullin ↓ që të financojnë dy projekte tona: Shkolla për Demokraci ishte një projekt arsimor që në mënyrë inovative i njoftonte qytetarët me parimet dhe vlerat e demokracisë. Ishin përgatitur 10 libreza argëtuese-edukative në shtatë gjuhët që fliten në Maqedoni. Qëllimi i Platformës Qytetare për Paqe dhe Stabilitet ishte të kthejë vëmendjen e strukturave të pushtetit drejt qëndrimeve të qytetarëve dhe prioriteteve të rëndësishme për ata. Kemi organizuar debate dhe analiza në 10 qytete, ndërsa qëndrimet dhe nevojat e qytetarëve ishin shpërndarë nga platforma ende aktive Mjaft është!.

Në periudhën parazgjedhore, Qendra Informative e Grave ishte përfshirë në aktivitetet e Qendra Informative e OJQ-ve me informacione për pjesëmarrjen e pa/ barabartë të grave në procesin zgjed- hor. Në bashkëpunim me organizatën franceze TransEropen, Programi për Gra ishte përfshirë edhe në projektin Aktivitete Tejkufitare të Aktivisteve. Një karavan prej 50 gra të gjitha ish republikave jugosllave dhe Shqipërisë për dy javë kanë vizituar vendet e konfliktit që solli në shpërbërjen e gjakshme të ish RSF Jugosllavisë, duke u përballuar me realitetin, të kaluarën dhe perspektivat e të ardhmes. Në karavanin kanë marrë pjesë shtatë gra nga Maqedonia. Një komponentë e rëndësishme e këtij projekti të post konf- liktit ishte ekspozita në rrugë e fotografive të vendeve që ka vizituar karavani. gazetës UtrinskiVesnik. të fushatës Fuqiaështë të humbkëto zgjedhje” ishte njëprej parullave “Maqedonia nukguxon OJQ dhekundërSoros- të rreptë nacionaliste, dyjavore Manifest, që të njëjtë nëjavoren e një artikulltë titullit ksenofobike, kundër Populli upërgjigj me ka pa pasur retorikë perëndimit, kundër me anëtë gazetës it. Fuqiaështë tek përforcoi sulmet VMRO-DPMNE i tek populli. Nga viti2008,fondinekemi kthyer nëkredi bizneseve. përfillimtë kemi mbuluar mungesën qarkullimite mjeteve të në ekonominë e vogël. Nga viti2002derinëvitin2008,menjëfondkreditimi prej 300.000euro e publikimit imbuloiMinistriaeKulturës. ron dheTerentij gatshmepërlexuesitmaqedonas.Shpenzimet ubënëtë e Përkthimet eveprave klasike autorëve të Aristotel, Petronij, Seneka, Cice- pavarurahulumtime të dyvjeçare. së konfliktit katër vitit2001dheperiudhësvijuese.Ishinmbështetur të krijuara miteve te sqarimit hapur me të dhe anë e të integruar kohës gjatë promovohettë vizionkundër ushtarak Maqedonisësinjëshoqërie të përbashkëta. Qëllimiinën-programit riDe-Kontaminim të Kulturës të ishte pasura evlerave ndryshmekulturore të nëMaqedonidhepikat etyre të dhe Kulturë ka zbatuarprojektin Multi-Kulti cilën, metë ishinpromovuar Në bashkëpunim mefondacionin zviceran Pro Helvecija, Programi përArt fëmijët elagjesrome nën-standarde Klanica. financiare një iniciative përzbatim të Mundësimi iarsimitformalpër tjetër: ika USAID mësimdhënësit dhestafittjetër. dhënëfondacionit mbështetje planetmësimorezbatojnë trajnimit sigurimittë meanëtë përkatës për 45 shkolla fillore. ndihmohenshkollat të Qëllimiishte formojnëdhe qëtë tre Mësuarit,qëgjatë dhe të para viteve të zbatuarnë18gjimnazedhe ishte së mesme. Me ndihmën financiare filloi projekti USAID të për Zhvillimin reformat zbatojë eArsimittë efilluara nëarsimineshkollës Duke vendit,ikemi ngajashtë siguruarndihmëeksperte ndihmuarByronë “tjetri” nëkuptim etnik,fetardhegjuhësor. cilëtdobësive metë nëprogramet mësimore ishinprezantuar “Tjerët” dhe publikimin kemi zbatuarpaskonfliktit vitit2001dherezultatet të ikemi publikuar në Projekti Tjetri nëKurrikulat Lartë eArsimittë undërlidhmehulumtiminqë A njihemimjaftueshëm?Projekti kontribut ishte përtejkalimin e Mësimi Kreativ Pecko thërret për zgjedhje → 72 Fuqia e Qytetarëve 2002

LOKAL QENDROR DHE ME PUSHTETIN BASHKËPUNIMI 2003:

74 Bashkëpunimi me pushtetin qendror dhe lokal 2003 ë mars, në bashkëpunim me Ministrinë e Vetëqeveris- jes Lokale e kemi organizuar Konferencën e Parë për NPushtet të Hapur, me fokus mbi lirinë e informimit, kon- sulencën, pjesëmarrjen, llogaridhënien dhe përgjegjësinë e pushtetit. Për të promovuar teknologjinë informatike dhe të bëjmë më të afërt, kemi themeluar klube digjitale në Dibër, Resnjë dhe Koçan. Klubet ishin vendosur në bibliotekat publike dhe secila prej tyre ofronte përdorim të katër kompjuterëve, qasje në internet, printer dhe skaner. Promovimi i teknolog- jisë informatike në sektorin joqeveritare zhvillohej nëpërmjet projektit “e-njoftues” i krijuar për të ndihmuar shoqatave të qytetarëve të përpunojnë dhe mirëmbajnë ueb faqe, më mirë të përdorin internet dhe komunikim elektronik në realizimin e misionit të tyre. Qasje të lirë në internet kanë fituar 35 organ- izata joqeveritare.

FIShHM dhe Qendra Maqedonase për Bashkëpunim Ndërkom- bëtar e ka mbështetur projektin trevjetor të organizatës joqeveritare rome “Meseçina” për hapje të gjashtë qendrave rajonale qytetare këshillimore. Qëllimi i qendrave ishte të ndiqen se sa respektohen të drejtat e njeriut për romët, të edukojnë popullatën rome dhe të promovojnë kulturën rome në shoqëri.

Trashëgimia e Gjallë ka munduar që Ujëvara e Smollarit të behet i gatshëm për vizitorët, fëmijët të zbulojnë Mariovën si dhe pjesën e gjallë, krushqit nga Galiqniku të marrin një frymë të re, të kthehet jeta në Çarshinë e Vjetër të Shkupit, të gjallërojë tradita e fshatit të Pelisterit, fshati Malovishta, ndër- sa Jurët e rrethinës së Radovishit të përpunojnë veshje dhe stoli. Ishte mbështetur edhe promovimi i shkathtësive të për- punuesve të thëngjillit nga Vraneshtica, personat e kujdesur në Entin për Rehabilitim në Banja Bansko ishin të trajnuar për drugdhendje, ndërsa muzeu në Gjevgjeli ka organizuar trans- ferimin e skulpturës “Sloboda” nga skulptori akademik Jurdan Fushata Ke Drejtë të të Dish për Lirinë e DishpërLirinëtë e Informimit ↓ që ka vëmendjenepublikut tërhequr profesional, a organizuar edheforuminDe-Kontaminim Kulturor për drugdhendjenëmanastirinePrilepit Zrze, dhe Kulturë qytetarëve.dhe shoqërimtë Programi përArtdhe Grabul ri,qëubënjëvendpërmbledhje nëvendtë ka edhehapjenepunëtorisë mbështetur me grante përprojekte kulturës të sëzbatuarnë ovski. De-metropolizimi ikulturës mbështetur ishte dhe politikën, përfshirë edhe kryeministrinCërvenk- izmin kanë shprehur dhjetëra intelektualë ekspertë, interpretime nacionaliste përmite dhemultikultural- medieve dhepolitikanëve. tyre Mendimetë dhe 76 Bashkëpunimi me pushtetin qendror dhe lokal 2003 12 shtëpi lokale të kulturës. Bashkëpunimi me Min- Në nëntor, Qendra Informative për OJQ-të u rrit në Trashëgimia e Gjallë ka munduar istrinë e Kulturës e mundësoi publikimin e veprave organizatë të pavarur OJQ Infoqendër, i financuar që Ujëvara e Smollarit të të Apolodor, Ciceron, Ezop, Strabon, Platon, Plutark, nga FIShHM dhe Agjencia Zvicerane për Zhvillim dhe behet i gatshëm për vizitorët, Tacit dhe Aristofan. Bashkëpunim. fëmijët të zbulojnë Mariovën Kemi miratuar strategji trevjeçare të programeve Liria e informimit, afrimi i legjislaturës maqedonase si dhe pjesën e gjallë, krushqit për arsim që ishte bazuar në qasjen e barabartë ndaj asaj evropiane dhe të drejtat e liritë qytetare për të gjithë, ndërsa veçanërisht për grupet e marg- ishin temat kryesore në interes të Programit Juridik. nga Galiqniku të marrin një jinalizuar, zhvillimi i njohurive dhe kompetencave që Në tetor, në iniciativë të programit rajonal Iniciativë frymë të re, të kthehet jeta në çojnë drejt një shoqërie demokratike dhe të hapur të për Drejtësi të Shoqërisë së Hapur, kemi organizuar Çarshinë e Vjetër të Shkupit, shekullit 21 dhe sundim më të mirë, drejtim më efek- konferencë për lirinë e informimit. E kemi mbështe- të gjallërojë tradita e fshatit të tiv dhe transparencë më të mirë në arsim. Vlerësimi tur Ministrinë e Drejtësisë edhe në zhvillimin e Pelisterit, fshati Malovishta, i parë i jashtëm i universiteteve, të bërë nga Aso- ligjeve të reja të procesit, në përputhje me stand- ciacioni Universitar Evropian, ishte mbështetur nga ardet e BE-së. Në procedurë kuvendore hyri ligji ndërsa Jurët e rrethinës së FIShHM dhe Konferenca Gjermane e Rektorëve. Pasi i ri Ligji për Procedurë Penale. Kemi zbatuar edhe Radovishit të përpunojnë që në tetor Maqedonia ka nënshkruar Deklaratën e fushatë për informim më të mirë dhe njohje të qyte- veshje dhe stoli. Ishte Bolonjës, në bashkëpunim me Ministrinë e Arsimit tarëve me rolin e Avokatit të Popullit. Programi për mbështetur edhe promovimi i dhe Shkencës kemi organizuar punëtori kombëtare Reformë të Administratës Publike ka vazhduar me shkathtësive të përpunuesve për rëndësinë dhe parimet e deklaratës. Në fund trajnimet e përfaqësuesve të pushtetit lokal, në për- të vitit, si rezultat i bashkëpunimit të suksesshëm, puthje me ligjin e ri Ligjin për Vetëqeverisje Lokale të thëngjillit nga Vraneshtica, Qeveria morri vendimin të bashkëpunojë me ne për të miratuar vitin e paraprak. Në fokusin e këtij pro- personat e kujdesur në Entin nivelin ekspert, konsulent dhe financiar për mira- grami u gjenden edhe shërbimet publike që jepen për Rehabilitim në Banja timin e Programit Kombëtar për Zhvillimin e Arsimit. nga autoritetet lokale, zhvillimin e kapaciteteve të nëpunësve lokal dhe edukimin për programet dhe Bansko ishin të trajnuar për Rezultatet e anketave të 2.500 studenteve nga tre fondet e BE-së. drugdhendje, ndërsa muzeu universitetet në vend kanë treguar që bota akade- në Gjevgjeli ka organizuar mike nuk është imune ndaj korrupsionit dhe që Përveç programit për kreditim nëpërmjet IK Bankës, transferimin e skulpturës korrupsioni është i pranishëm në gjitha nivelet e fermerët fituan edhe mundësi të re për përdorimin arsimit të lartë. Në dhjetor kemi publikuar konkurs e kredive me normë interesit shumë të volitshëm. “Sloboda” nga skulptori për projekte kundër korrupsionit në të cilën kanë Mjetet i kemi siguruar nga Fondi Zhvillimor për Ndër- akademik Jurdan Grabul në mundur të marrin pjesë universitetet, organizatat marrje të Vogla i Soros-it. vend të ri, që u bë një vend studentore dhe rinore. për mbledhje dhe shoqërim të qytetarëve. DREJT EVROPËS HAP MBRAPA HAP PËRPARA, 2004:

78 Hap përpara, hap mbrapa drejt Evropës 2004 ë 16 shkurt, në aksident ajror, jo më larg nga Mostar, vdiq kryetari i dytë Mi Republikës së Maqedonisë, Boris Trajkovski, që mbeti i kujtuar për kontribu- tin e tij personal për zgjedhjen e konfliktit të armatosur në vitin 2001 dhe për nënshkrimin e Marrëveshjes Kornizë. Zgjedhjet e para- kohshme presidenciale ishin shpallur më 14 prill.

Bordi Drejtues vlerësoi që zgjedhjet e pasuk- sesshme për shkak të jehonës së ultë, që ndodhin në shtetet fqinje, do të ngadalësonin aderimin për në BE, dhe pastaj aprovoi mbështetje të disa projekteve për nxitjen e përgjegjësisë qytetare për zgjedhje të drejta dhe demokratike.

Trupi votues ishte i ndarë thellësisht. Zgjedh- jet e dhanë fituesin madje në raundin e dytë. Branko Cërvenkovski ishte zgjedhur kryetar i tretë i Republikës së Maqedonisë. Paraprak- isht kryeministër dhe lider i LSDM-së, ai fitoi 62.5 për qind të votave nga votuesit e dalë, por jehona në raundin e dytë ishte 53.6 për qind, e pazakontë për Maqedoninë e vogël. Funksionin e kryeministrit e morri bankieri Hari Kostov, dhe lider i LSDM-së u bë Vllado Buçkovski. Strategjia Kombëtare përtë kyçur nëpërgatitjen edisa Rinj, Strategjia Kombëtare Informacione meKarakter mbështetje financiare por dokumenteve strategjike: të ShoqërisëInformatike si dheLigjinpërQasje në për MediedheStrategjia për Zhvillimin eArsimit, edhe eksperte. Ishimtë Kombëtare përZhvillim në ngritjenepolitikave duke siguruarjovetëm njohur meangazhimin Strategjia Kombëtare Fondacioni ynëubëi moderne, evropiane, Publik. dhe anëtaret Maqedonisëmeemrin përnjohjetë me MCMS. Fushata ka lobuar në strukturat e BE-së qëkemi fushatës të organizuar nëbashkëpunim (Dont youFYROMme) ishinparullatepaharrueshme FYROM, Welcome Macedonia) dheMos më fajrom mua Mirupafshim IRJM, mirëserdhe Maqedoni (Goodbye pazakontë nëmediet dhepublikun. lartë të rrumbullakët nëtërësi, kanë interes tërhequr të imi idrejtorit IES-it,Gerald të Knaus, dhetryezae me Iniciativën Evropiane përStabilitet (IES). Fjal- e rrumbullakët organizuar ishte nëpartneritet nëvijim për aderimindrejtiteteve BE-së. Tryeza e Maqedonisë përHyrje nëBE ishinpjesëeaktiv- rrumbullakët Fushata Qasje nëInformacione meKarakter Publik. Zhvillim Shoqërisë të Informatike sidheLigjin për Kombëtare përMediedheStrategjia Kombëtare për Arsimit, Strategjia Kombëtare Rinj,Strategjia përtë strategjike: Strategjia Kombëtare për Zhvillimin e kyçurnëpërgatitjenIshim të edisadokumenteve financiare mbështetje jo vetëm poredheeksperte. jen epolitikave moderne,evropiane, duke siguruar Fondacioni ynëubëinjohurmeangazhiminnëngrit- emocionet. sërishingriti por ligjiiripërndarjenterritoriale tuar tejkalimin etensionevemaqedonase-shqiptare, 20 për qind. Aderimi i Maqedonisë në BE ka nënkup- arët e pakicave etnike përfaqësuar me janë mbi të gjuhëve pakicave të nëkomunat cilat nëtë - qytet lokaleautoriteteve drejtën dhetë epërdorimit të ishin bërë meligjnëvitin 2002 përgjegjësitë e Një prej Marrëveshjes instrumenteve të Kornizë Evropa –tashoseasnjëherë dhetryezae Fundi iBallkanit Perëndimor dheGjasat Fondacioni përFëmijë iZvicrës “Pestaloci”, OSBE, dhe bashkojë fondet e disa donatorëve: FIShHM, USAID, për Arsimin e Romëve memandat trevjeçar që do të përvojat epërfituara ikemi shkrirë nëProgramin dhe Kumanovë, ndërsaleksionetemësuara dhe lagjen Shuto Orizarë, ekemi kopjuar edhenëPrilep sesi iprojektit Qendra përArsimineFëmijëve Rom në Kyçjen eRomëve 2005-2015. komunitetit kyçet që në do të donator eromëveudhëheqës nëintegrimin sikoordinator i Fondacioni edhenëmënyrë formalemorrirolin përcaktuar.aspak afërminimumittë 26,58përqind, vetëm sukses, sepsejehonaishte micë shqiptare. Referendumi nukkishte më8nëntor me shumicëmaqedonaseubënëkomuna meshu- ndarjes së re prej territoriale cilave të disa komuna mëreferendumi menduarvetëm të icaktuarkundër njohjen, atakanë zgjedhurdatapër pohuarqëështë Gruevski dhefunksionarët ekësaj partie.Duke uruar Mbledhjenebojkotuantetët. lideriiVMRO-DPMNE kryeministri,ministratkryetari ishtetit, dhedepu- Shkupit cilën“Maqedoni” në të kanë marrë pjesë kanë organizuar madhnësheshine njëfestimtë ancës së Organizatave Grave të Maqedonisë dhe të tjera joqeveritare janë bashkuar iniciativës së Ale- demarsh përSHBA. FIShHM, MCMSdheorganizata lika eMaqedonisë.Greqia reagoi rreptë dhedërgoi SHBA-të e njohënIRJM me emrin kushtetues Repub- tari Bushenënshkroi dokumentin cilin metë menjëherëMë 4nëntor, pasrizgjedhjes,Krye- e Komisionit Evropian dheParlamentit Evropian. meparullatimbushënzyrat epostës publik. Kartelat kushtetues dheka shkëlqyeshme pasurjehonëtë në Të inkurajuar ngasuk- Dekadën për 80 Hap përpara, hap mbrapa drejt Evropës 2004 Ambasada e Hungarisë. Qëllimi ishte që të mba- shkollë. Me nxënësit kemi punuar prej nivelit par- Fushatë e përbashkët me MCMS hen fëmijët rom në sistemin arsimor ashtu që do ashkollor deri në atë të lartë. Në komponentin për për njohje të Maqedonisë me emrin kushtetues ↓ të ndihmohen të përmirësojnë suksesin e tyre në arsim parashkollor dhe fillor kemi bashkëpunuar me Hapje Qendrës të Teatrore për Fëmijë ↓ “Vrama Si” lagjeveKumanovës dhe“KHAM”të Lozja lagjeveShkupitdi” të DameGrueve dheKllanica, organizatat joqeveritare “DendoVas” dhe“Sonçogle- të Varfër”të lagjessëPrilepit të Trizla. dhe Sredopek, Hendikepuar dhe“Ndihmëpërtë dhe 82 Hap përpara, hap mbrapa drejt Evropës 2004 Si mbështetje të procesit të decentralizimit, në procedurave të lustracionit, si dhe nxitje të debatit Mirupafshim IRJM, partneritet me UNDP dhe në bashkëpunim me publik për të kaluarën. Ishin publikuar publikim dhe mirëserdhe Maqedoni Komunitetin e Njësive për Vetëqeverisje Lokale manual për lustracionin. dhe Ministrisë së Vetëqeverisjes Lokale, e kemi (Good-bye FYROM, Në forumin Multikuturalizmi në Maqedoni – model nisur projektin Modeli i Komunës Maqedonase që Welcome Macedonia) dhe në ngritje kanë marrë pjesë edhe Janis Butaris nga ishte zbatuar në gjashtë komuna. Kemi organizuar Greqia, Zharko Puhovski nga Kroacia, Avital Bloh nga Mos më fajrom mua (Don't punëtori për kompetencat e reja të vetëqeverisjes Meksika, Lidija Basta Flajner nga Zvicra dhe Petar you FYROM me) lokale dhe vizita studimore në Slloveni dhe Estoni, Kerstev nga Hungaria. për kryetar komunash, nëpunës dhe përfaqësues të BNJVL dhe të Ministrisë për Vetëqeverisje Lokale. FIShHM ka marrë pjesë në formimin dhe zhvillimin e Platformës Qytetare të Maqedonisë, rrjeti i organ- Përveç mjeteve vetëm më të siguruar për kredi për izatave joqeveritare që ka mundësuar shkëmbimin fermerët dhe për bizneset e vogla, me partnerin e mendimeve dhe ideve, dialog demokratik, trans- tonë Ik Banka kemi hapur linjë të re të kreditimit për ferim të përvojave dhe përforcim të lidhjeve dhe vetëpunësim në personal. bashkëpunimit në vetë sektorin. Kemi nënshkruar Programi Juridik organizon konferencën e dytë Marrëveshje për Bashkëpunim me Sekretariatin e Maqedonia dhe Korrupsioni – kontekst dhe ndrys- Përgjithshëm të Qeverisë së Republikës së Maqe- hime. Përveç broshurës me konkluzionet e kësaj donisë për hapjen e Zyrës për Bashkëpunim me konference, kemi publikuar edhe Udhëheqësin nëpër Organizatat Joqeveritare. Ligjet kundër Korrupsionit, broshurë për obligimet Programi për Informacione, që ja kemi dhënë Fon- e administratës dhe parimet e luftës kundër kor- dacionit “Metamorfozis” të pavarësuar, filloi me rupsionit, si dhe broshurë për të punësuarit në përgatitjet për krijim të fjalorit maqedonas për administratën. teknologji informatike. Ishte organizuar “maratonë Lustracioni ishte një çështje tjetër e rëndësishme përkthimi” për informaticientët e rinj që janë mun- që ka hapur Programi Juridik. Duke prezantuar ter- duar të kontribuojnë në përkthimin e terminologjisë. min dhe temën, që ishin risi për pjesën më të madhe “Metamorfozis” organizon edhe konferencën për të shoqërisë maqedonase, FIShHM ka siguruar e-drejtë Të drejtat e Autorit në Erën Digjitale, në të pjesëmarrjen e 12 përfaqësuesve të Maqedonisë cilën si tema kryesore ishin teknologjia digjitale, të në tre punëtori tematike në Beograd, Zagreb dhe drejtat e autorit dhe pirateria. Tiranë, të orgnaizuar nga organizata joqeveritare Më 29 shtator, në mënyrë solemne ishte hapur të rajonit (Shqipëri, Bosnjë dhe Hercegovinë, Greqi, ndërtesa e Qendrës së Teatrit për Fëmijë. Kinemaja Serbi dhe Kroaci). Qëllimi i projektit ishte Zbulimi i e vjetër dhe e prishur “Napredok” që Ministria e Historisë së Fshehur: Lustracioni i Ballkanit Perëndi- Kulturës i ka dhënë për përdorim Qendrës Teatrore mor ishte përmirësim të ligjeve për lustracion dhe për Fëmijë ishte tërësisht e rinovuar dhe pajisur me të Organizatavetë Joqeveritare dytë. të Katërt Shoqërisë të Qytetare nëMaqedoni mbajturnëkuadër të Panairit të publikuar edherezultatet njoftimit të emonitorimit mediatikpërForumin e provokuesetemës Përse Maqedonia ka nevojë joqeveritar përsektorin ? Ishin OJQNë dhjetor, Infoqendra ka eparë shënuarpërvjetorin meprezantim të donia, HolandadheHungaria. dobishme dhezbatimiityre nëpraktikë. Ligjërues ngaMaqe- ishinekspertë Masatnë temën burgimit të alternative dhepunaepërgjithshme shtëpiak e kemi organizuar tre dyditore punëtori përrajonet etre gjykatave apelit të trisë sëDrejtësisë, nëkuadër projektit të , nënëntor NdëshkimiAlternativ Në bashkëpunim pranë meDrejtorinë përZbatimineSanksioneve Minis- ArkivitElektronikmaterialeve të Gazetaresk (përmedieteshtypura). erendumit ngaanaeKëshillit përRadiodifuzion (për medietradiodifuze) dhe zbatuarpara të monitorimit përpunuar nëbazëtë kohës dhegjatë sëref - urrejtjes folurit e urrejtjes si dheanalizat e të në mediet eMaqedonisë, të e Komitetit Ministrave të Këshillit të Evropës të folurite nëlidhjemetë tin evenditdherelacionet ndëretnike. Ishinprezantuar edherekomandimet si dhepasojat e njëtrendi tillë për profesionalizimin të gazetaresk,- stabilite folurit eurrejtjes nëmedietnëpërvendetetyre periudhëssë konfliktit, gjatë nga Zagrebi, Sarajeva dheBeogradi ikanë prezantuar përvojatetyre përtë për RadiodifuziondheQendrën përZhvillim Medieve. të Gazetarë meemër zuar nëbashkëpunim meShoqatën eGazetarëve Maqedonisë,Këshillin të Debati crës, SIDA dhedonatorë tjerë Suedeze,USAID vegjël. mëtë ndihmën financiare FIShHM, të Agjencia përZhvillim dheBashkëpunim eZvi - A ka foluriteurrejtjes të nëMedieteMaqedonisë e kemi organi- Programi përArsimin e Romëve → 84 Hap përpara, hap mbrapa drejt Evropës 2004

VEND QËNDRIM NË DHE PASTAJ KANDIDATI STATUS MË NËFUND, 2005:

86 Më në fund, status kandidati dhe pastaj qëndrim në vend 2005 Më 31 janar, Qeveria e Republikës së Maqedonisë ka përfunduar përgjigjet nga Pyetësori i Komisionit Evropian për aplikim të Republikës së Maqedonisë për anëtarësim në BE.

Më 29 dhe 30 shtator, në periudhën e kryesimit britanik me Be, Sekretariati për Çështje Evropiane e Republikës së Maqedonisë ishte nikoqir i konferencës Përgatitje e EJL për aderim në BE, që u zhvillua në Shkup në organizim të Villton Park.

“Për të mbështetur motivimin e përshpejtimit të procesit të aderimit të Maqedonisë në BE, ne ju kemi bashkuar ministrisë britanike dhe norvegjeze për punë të jashtme dhe kemi siguruar mbështetje financiare për pjesëmarrje të përfaqësuesve me ndikim të idesë për aderim të vendeve të EJL në BE, kemi marrë pjesë në koordinimin dhe kemi ndihmuar në sigurimin e pranimit të 14 krijuesve me ndikim të mendimit publik. Përfaqësuesit e qeverive të rajonit, trupave relevante të BE dhe shoqërisë qytetare të rajonit dhe BE në mënyrë kritike kanë shqyrtuar mundësitë dhe sfidat e aderimit. Në debatin, pjesëmarrësit e konferencës kanë kritikuar rezistencën dhe frikën e disa prej vendeve anëtare të BE nga zgjerimi, i dukshëm në referendumet e pasuksesshme në Francë dhe Holandë, dhe në pa suksesin për të akorduar kornizën financiare të BE për periudhën 2007-2013. Procesi i “eurpeizimit të EJL”, pjesëmarrësit e konferencës, kanë vështruar si mundësi për zhvillim institucional dhe ekonomik të vendeve të rajonit në frymën e aspiratave të tyre për aderim në BE” kujtohet drejtoresha programore Sllavica Inxhevska.

Më 9 nëntor, Komisioni Evropian publikoi mendimin për kan- didaturën e Republikës së Maqedonisë për anëtarësim në Bashkimin Evropian. Në mendimin ishte rekomanduar dhënie të statusit të kandidatit për anëtarësim në BE. materiale tjera promovuese të Panairit të Organizatave ditën kurKëshilli Evropian Maqedonia eka vendin në kandidatit të Maqedonisë Evropa Tani ishte fushata dhe vizitorëve të shumtë debatonte përstatusin e institucionet qeveritare BE. Kartela, fanella dhe në rrugët eShkupitdhe kemi vendosur bilbordë ishin shpërndarë nëpër e re efondacionit. Në e dërguan mesazhin: në qytetet tjera. Ato ambasadat ehuaja, Joqeveritare. të mësimitdhepërgatitjestë suksesshmetë mëtë fakultetet pedagogjike përshkak përmirësimit të la fillore, prezantuar nëvitin2005 ishte edhenë para prezantuar ishte në18gjimnaze dhe45shkol- cuar në mënyrë partnere e që në vitet me USAID, Programi Romëve ngaBudapesti. mirë. Projekti ngaFondi mbështetur ishte Arsimori vazhduar arrijnësuksesmëtë për të arsimindhe bursadhendihmëmentorimi fitojnë filluantë qytete shkollave shkolla mesmenë27 mesmenga77 të të Përkatësiveit të Etnike. Gjithsej657nxënësrom të me Drejtorinë përAvancimin eZhvillimit Arsim- të katërzbatuar gjatë viteve vijuese në bashkëpunim arsimore, qytetare nëkëtë proces. Iniciativa joneemadhere eDekadësitetet dhedrejt rritjessëpjesëmarrjes për zgjerimin e njohurisë dhe informimit mbi prior- e Kyçjes sëRomëve 2005-15.Projektet ishindrejtuar 12projektembështetur lokale lidhurmeDekadën të Në bashkëpunim meZyrën eBankës Botërore kemi BE. kandidat shtetit donisë statustë përanëtarësim në KryesiaMë 17dhjetor, eKëshillit Evropian idhaMaqe- Organizatave Joqeveritare. qeveritare dhevizitorëve Panairit të shumtë të të shpërndarë nëpërambasadatehuaja,institucionet tjera fanelladhemateriale Kartela, promovuese ishin dërguan mesazhin:Maqedonia eka vendinnëBE. dë nërrugëteShkupit tjera. dhenëqytetet Ato e e kandidatit Maqedonisëkemi të vendosurbilbor- kurditën Këshilli Evropian për statusin debatonte Evropa Tani fushataere ishte efondacionit. Në Aleanca për Kyçje Romëvetë në Arsimishte Mësimi dhe të MësuaritKreativMësimi dhetë , efinan- shtëpiake. Ishinpërfshirë rrezikuara grupemëtë të programitkrijim të përkujdes palijativnëkushte Palijativ “HospisSju Rajder”dheShoqatës MIApër IShH jukanë dhënëgrant DepartamentitpërKujdes FIShHM dhe ndihmojëpërrritjen ekonomiketë dhepunësimin. Maqedonisëdhesishoqëriainformatikean të mund kontribuojë siTIKmund të atë evropi për integrimin - dhe përzbatiminpërkatës. biseduaredhepër Ishte Informatike diskutuarencën ishte përStrategjinë përShoqëri Qeverisë sëRepublikës sëMaqedonisë.Nëkonfer - zuar nga Komisioni për Teknologji Informatike pranë ngaFIShHMe mbështetur dheUNDP, organi ishte - kuar shoqërisëinformatike vit,eMaqedoni2005 atë e shoqërisëinformatike. Konferenca ededi- edytë pasur prezantime relevante nëtema përzhvillimin pjesëmarrësvemadh të huajqëkanë vendor dhe të Misioni Vëzhgues iOSBE, ka mbledhurnjënumërtë nga Fondacioni nga “Metamorfozis”,dhembështetur Konferencait dyvjetor. e-shoqëri.mkeorganizuar angazhim- madhe përpërfundiminesuksesshëmtë rimit përzbatiminpërkatës. njënjohjee Ajoishte miratuarishte ngaKuvendi, bashkë mePlanin eVep- cilëntë kemi punuarbashkë me UNDP, nështator Strategjia Kombëtare përTeknologji Informatike, në Shtetëror Tetovës. të Shkencave Shoqërore Universitetit të dheHumaniste Shkup, Fakulteti Matematiko-natyror dheFakulteti i ror nëShkup, Fakulteti Filozofik dheFilologjik në Shtipit dheManastirit,Fakulteti Matematiko-naty- përfshirë tre fakultetet pedagogjike Shkupit, të mësimdhënësve ardhshëm. të Nëprojektin ishin dhe Planin eVeprimit miratuar qëishte Programi iRrjetitpërShëndet Publik i 88 Më në fund, status kandidati dhe pastaj qëndrim në vend 2005 qytetarëve dhe pacientëve të cilët këtë lloj të kujdesit kufizuar. Ishin zhvilluar shumë tribuna dhe debate, e kanë shumë të nevojshëm. Një grant e kishte në të mbledhur 10.000 nënshkrime nga qytetarët për dispozicion edhe shoqata “Polio Plus” për fushatën miratimin e ligjit sistemor dhe ishte përkthyer dhe e tyre për miratimin e ligjit sistemor për mbrojtje publikuar Konventa e OKB për të drejtat e personave Evropa Tani në Panairin e Organizatave Joqeveritare ↓ të drejtave dhe dinjitetit të personave me aftësi të me aftësi të kufizuar. udhëhequr ngaForumi Rinor qind pohoninqënënshkrime fitohet meanë“të lidhjeve” nuk besoninnërregullsinë projektit të përbashkët të fakultetet, ndërsa 30për Korrupsionit nëArsimin e Arsimor, membështetjen dhe të njohurve. Fushata e disaorganizatave, mes e lartë ishte zbatuar nga studentëve nëMaqedoni me titullinSHQELM!Për Rrjetit Juglindorkundër korrupsionin nëarsimin të cilëve edheFIShHM. Studentët përVete, të Fushata ishte pjesëe Madje 35përqindtë e regjistrimeve në Afishe ngafusha- ta SHQELM! Lartë. → I ftuarspecial Fransoa iseminaritishte Elenbah nga shkaktuar interespunonjësitekulturës. tek lartë të inarin Qendrën Kulturore Franceze kemi organizuar sem- kësaj fusheprej Nëbashkëpunim disashteteve. me në EJL. Nëkonferencën kanë marrë pjesëeksperttë inovative e zhvillimit kulturëstë dhe komuniteteve bëtare reja. E kemi organizuar konferencën ndërkom- turistike, zanateve dhe gjallërim punësime të të voglaqëkanëtë kontribuar përrritjenevizitave trashëgimisë autentike kulturore komuniteteve të tin meprojektet epromovimit dhepërdorimit të Programi Filantropia dheSponsorimi nëKulturë, qëka Trashëgimi eGjallë–mësimingapraktikat Trashëgimi eGjallëka- rriturpopullarite Keqpërdorimi iDrogave përdetyrë. Rrjetikishte të Rrjetin Maqedonas përZvogëlimin eDëmeve nga e dëmeve dhekatër individëekanë themeluar shëndetësore,izatë reja dyekipetë përzvogëlimin qytetarëve,Më 22qershor,13shoqatatë njëorgan- administratave komunale. ofruar rekomandime konkrete përfaqësueseve të nevojshme buxhetimitnënivelilokal të dheishin Komunale cilën, nëtë ishinidentifikuar reformat e forumin Me Qendrën përAnalizaEkonomik kemi organizuar ka folurpërpërvojatnëvendinetij. Ministria eKulturës dheKomunikimit Francës, të që Përmirësimi Buxheteve i Menaxhimit të 90 Më në fund, status kandidati dhe pastaj qëndrim në vend 2005 stimulojë bashkëpunimin, rrjedhjen e informacion- eve, zhvillimin e programeve aktuale dhe të reja për zvogëlimin e dëmeve, kyçja në krijimin dhe zbatimin e politikave lokale dhe kombëtare dhe strategjive, rritja e kapaciteteve për përfaqësim dhe kyçja më inten- sive e shoqatave qytetare që merren me zvogëlimin e dëmeve të keqpërdorimit të drogave në proceset e marrjes së vendimeve dhe përcaktimi i politikave për shtetin. Rrjeti ishte mbështetur nga Programi Ndërkombëtar Zhvillimor për Uljen e Dëmeve dhe nga FIShHM.

Madje 35 për qind të studentëve në Maqedoni nuk besonin në rregullsinë e regjistrimeve në fakultetet, ndërsa 30 për qind pohonin që nënshkrime fitohet me anë “të lidhjeve” dhe të njohurve. Fushata me titul- lin SHQELM! Për korrupsionin në arsimin e lartë ishte zbatuar nga Studentët për Vete, të udhëhequr nga Forumi Rinor Arsimor, me mbështetjen e disa organ- izatave, mes të cilëve edhe FIShHM. Fushata ishte pjesë e projektit të përbashkët të Rrjetit Juglindor kundër Korrupsionit në Arsimin e Lartë.

SHQELM! për korrupsionin në arsimin e lartë, afishe → PASHMANGSHME E RE ME QEVERINË BASHKËPUNIMI 2006:

92 Bashkëpunimi me qeverinë e re e pashmangshme 2006 hpresat që pas marrjes së statusit kandidat Maqedonia do të për- Sforcojë kursin e reformave për të realizuar kërkesat për hyrje në BE dhe NATO u treguan tepër optimiste. Reformat në gjyqësor dhe polici, lufta me krimin dhe korrupsionin dhe papunësia në rri- tje ishin të shtyrë në fund të agjendave parazgjedhore të udhëheqësive partiake.

Megjithatë, në prill, Kuvendi miratoi Programin Kombëtar për Zhvillim të Arsimit 2005-2015 dhe programet sho- qëruese që ishin përgatitur me ndihmën e fondacionit. Kemi nënshkruar edhe Marrëveshje për Bashkëpunim me Sek- retariatin e Përgjithshëm të Qeverisë për aktivitetet e programit të ri trevjeçar Vlerësimi i Potencialit për Menaxhimin e Mirë në Maqedoni që duheshe të pro- movojë konceptin e interesit publik.

Zhvillimi i zgjedhjeve parlamentare të caktuar për 5 korrik papritmas u bënë të pashmangshme pasi që Këshilli i Evropës në qershor tërhoqi vendimin e saj të financojë trajnimin e gjithë anëtarëve të komisioneve zgjedhore dhe bor- deve zgjedhore që ishte parakusht përgatitjes sëmësimitdhe shkollave, mënyra kreative vonë Tetovë mekompjuter, decentralizuar. Ishinhapur dhe kritike të mendimitnë shumë ndryshime pozitive të nxënësve nëreformat e Mësuarit Kreativ ka sjellë mbështetje përmësimtë ka vijuaredhepasurim të Mediateka dheKlasapër në shkollat: kyçje aktive Metodike të fakulteteve fondeve të bibliotekave. prindër, fotokopir, audio proceset ezbatimit dhe LCD projektor, skanerë, Manastir, Shtip dhemë Projekti Mësimidhetë pajisje, mobiliendërsa pedagogjike nëShkup, gramin Informatik. paraprake vazhdoi me bashkëpunimijithatë iakorduar meqeverinë integrimeve evropiane. Përgjigje nuk morri, meg- bashkëpunim kryeministritGruevski nëprocesin e ekzekutiv Milçin, FIShHMnë emër të i ka ofruar Në letrën cilën metë iuron përzgjedhjen,drejtori prishetvullneti itrupitvotuesme atë shqiptar. injorimitnëkoalicionintë duke epushtetit pohuar se mi Demokratik ka përIntegrim protestuar përshkak Shqiptare. Partia mëemadheshqiptarëve, Bashki- tia eRe Socialdemokrate dhePartia Demokratike Qeverisë cilën nëtë ministra kanë pasuredhePar- Nikolla të Gruevski, zgjedhurpërkryeministër ishte VMRO-DPMNE. Më28gusht,lideriipartisëfitimtare, Fitues partiaopozitare ishte eudhëhequrnga cilattë jehonaevotuesve 56përqind. vetëm ishte Më 5korrik uzhvilluan zgjedhjetparlamentare në përfshirë edheudhëzimeteKSHZ. edhe njëmanualmerregullat eprocesit zgjedhor, zgjedhjeve suksesshëm shtypur të zbatim të ishte istratës zgjedhore. Për nevojat etrajnimit dhepër pastaj kanë trajnuar admin- ata30.000personatë hore. Nëfillimishintrajnuar 100trajnues, qëmë e komisioneve komunale zgjedhore dhe borde zgjed- grant prej 45.000euro trajnuar përtë gjithëanëtarët tin ngaradhët epartisëopozitare VMRO-DPMNE, një Komisionit Shtetëror Zgjedhor, presiden që kishte - LSDM-së kërkoi ndihmëdhe fondacioni ika dhënë për zhvillimin ezgjedhjeve rregullta. të Qeveria e Programin përArsimdhePro- Bolonjës kurrikulave dhedizajnimtë përprofilin që trajnim treditor përkuptim mirë mëtë Procesit të të tretë fakulteteve pedagogjike organizuar ishte një Për 50 dekanë, prodekanë, profesorë dhe asistentë përArsimiDrejtësitik, sidhepunëtorinë Sociale. mësimore e mësimdhënës prezantimitnë temën metodikës të inare arsimitdhetrajnimit përmodernizimtë për fondeve bibliotekave. të Ishinzhvilluar disa sem- pajisje, mobiliendërsaka vijuaredhepasurim të er, LCDprojektor, skanerë, prindër,fotokopir, audio Manastir, Shtip dhemëvonëTetovë mekompjut- për Metodike fakulteteve të pedagogjike nëShkup, decentralizuar.të IshinhapurMediateka dheKlasa përgatitjes përmësim sëmësimitdhembështetje dhe kritike mendimitnëproceset të ezbatimitdhe nxënësve nëreformat eshkollave, mënyra kreative shumë ndryshime pozitive në shkollat: kyçje aktive të Projekti 1.000 prindër. ishinpërfshirëaktivitetet 250mësimdhënësdhe mësimorejashtë përrreth 3.000nxënës,dhenë fillore. Projekti ka plotësuese siguruar mbështetje përqindjarritet efëmijëve rom qëmbarojnë shkollën Rom. përmirësohet të Qëllimiishte suksesidhetë jeçar financiarisht ka përprojektin mbështetur shumëv- ri.AmbasadaeMbretërisë të tori sëHolandës dhe lizimin eromëve projekteve meanëtë Romaverzitas cilënDedikimin metë kemi punuarnëde-margjin- Politika Arsimore mundësoisjelljenenjëdona- Mundësi Barabarta të Arsimore përFëmijët Mësimi dhe të MësuaritKreativMësimi dhetë ka sjellë Me LeximdheShkrim derinëMendim Kri- 94 Bashkëpunimi me qeverinë e re e pashmangshme 2006 e “prodhojnë”. Për bibliotekat dhe institucionet arsi- Klubet digjitale të Programit Informatik u ngritën në Trajnim për kompjuter të more ishte siguruar qasje e lirë në bazat e punimeve pika të qasjes publike në internet, me çfarë ishte anëtarëve të Romaverzitas në Klubin Digjital në Shkup ↓ shkencore dhe revistave akademike EBSKO. realizuar një segment i Strategjisë Kombëtare për ri Programin Shëndeti Publik eka zbatuarprogramin e Ekonomike. programit sipjesëtë jtëm Programi përReforma programeve. Programin Trashëgimi eGjallëmba- mi siidedhepraktikë mbetiiniciativë ejonames bashkëpunojëtë mulikulturaliz mene.Megjithatë, - istria eKulturës sëqeverisë sëGruevskit refuzoi Programi përArtdheKulturë u përmbyll sepse Min- cisë ndërkombëtare përzhvillim dheekspertëve. madh nëpublik,mesbartësve vendimeve, të agjen- evropian dheballkanik dheka shkaktuar interes të sion rajonal ekspertëve mepjesëmarrjen e tridhjetë ngaOSCEdheFIShHM,mbështetur ka fituardimen- dhënavevatësisë sëtë personale.Konferenca, e lirëqasje të nëinformacione dhembrojtje pri- të e-shoqëri, e-qeveri dhepjesëmarrjeqytetare, për kornizës krijimittë të ligjore dheinstitucionale për lidhur me praktikatishin përpunuar tema mira mëtë mk nëorganizim “Metamorfozis”.Nëkonferencën të luar Konferenca Ndërkombëtare e Dytë e-shoqëri. gjendjes. Prej nëShkup 15derimë17nëntor, uzhvil- FIShHM kanë bashkëpunuar përpërmirësim të parazgjedhore,fushatës por“Metamorfozis”dhe jëherë nukka përdorur mbetinënhijen e internet asn- popullatës dhënat negativeqë70përqindtë e sajfondacioni një prej ishte aktorëve kryesor.Të Zhvillim Shoqërisëtë Informatike dhe në miratimin Shëndeti Seksual Drejtat dhetë eNjeriutqëkanë promovuar Sllovenia, Serbia dhe Mali i Zi. Në konferencën ishte Bullgaria, Gjermania, Izraeli, Maqedonia, Rumania, cilëntë kanë marrë pjesëprofesorë ngaShqipëria, Rajonale përZhvillimin eShëndetit Publik nëEJL në grupetecenuar. Në Ohëruzhvilluatek pasur përqëllimpërmirësimin eshëndetitseksual informacioneve. identifikohentë llojet, sasia, cilësia dhe rregullsia e macionet specifike për komunitetet e tyre lokale dhe mënyrat cilëve nëpërmjet të qytetarët imarrininfor- vogla. Qëllimetekëtij identifikohet të hulumtimiishte për InformimnëNivelinLokal mëtë në15qytete kemi hulumtiminNevojat eQytetarëve mbështetur plotësuartë publike. me debate Programi përmedieka disa hulumtime mbështetur gare ishinIKBanka dhekatër kompani private. origjinale dhemëperspektive.Sponsorë kësaj të FIShHM kanë ndarë çmime më për7planetafariste RinjithemeluarngaSINTEFpër të iNorvegjisëdhe Fondacioni38 planeafariste. Shërbimi Sipërmarrës rinjqënëgarënpersona të mbajturofruan publiktë Nëpër trajnimet e sipërmarrjes kanë kaluar edhe 120 trajnuar 450rom përmirësojnë sitë biznesinetyre. romët. dhetek rinjtë të në sipërmarrjen tek Ishin Programi përReforma Ekonomike përqendruar ishte Shkupi. FIShHMpublikim të dheFakultetit Mjekësisë të nga Fjalori iTermeve përShëndet Publik në

Bashkë me OSBE-në Konferenca 96 Bashkëpunimi me qeverinë e re e pashmangshme 2006 Më 22 dhjetor ishte promovuar raporti Iniciativa për Programin Forume në Komunitetin, e financuar nga Vëzhgimin në Maqedoni Drejtësi e IShH, Hapje dhe Heshtje. Ishin prezantuar Agjencia Zvicerane për Zhvillim dhe Bashkëpunim, e ka zbatuar shoqata e rezultatet e vëzhgimit të zbatuar në vitin 2003 dhe në kemi filluar të zbatojmë bashkë me komunat Gjorg- qytetarëve “Pro Media”. 2004 të punës së shërbimeve dhe institucioneve të je Petrov, Kërçovë dhe Prilep. Programi duheshe të pushtetit edhe atë sa përgjigjen kërkesave për qasje kontribuojë për zhvillimin e komunave me pjesëmar- Së bashku me organizatat në informacione në 14 vende, përfshirë edhe Maqe- rje të gjithë palëve të interesuar me anë të forumeve joqeveritare Artikl 19, “Pro doninë. Vëzhgimin në Maqedoni e ka zbatuar shoqata që do të mundësojnë qytetarët të avancojnë jetën e Media” dhe “Transparencë e qytetarëve “Pro Media”. Së bashku me organizatat tyre me ide personale dhe pjesëmarrje në procesin Maqedoni” kemi dërguar një joqeveritare Artikl 19, “Pro Media” dhe “Transparencë e vendimmarrjes, ndërsa administrata komunale të letër të hapur tek kryetarët Maqedoni” kemi dërguar një letër të hapur tek krye- jetë e hapur, përgjegjëse dhe transparente. Zhvillimi tarët e Republikës, Kuvendit dhe Qeverisë me të cilën urban ishte vlerësuar si nevojë prioritare në Gjorgje e Republikës, Kuvendit kemi shprehur shqetësimin për shkak të dobësive të Petrov dhe Prilep, ndërsa përmirësimi i infrastruk- dhe Qeverisë me të cilën Propozim-Ligjit për Qasje të Lirë në Informacione si turës lokale në Kërçovë. kemi shprehur shqetësimin dhe për shkak të mungesës së përparimit të vërtetë Të Rinjtë në Aksion: Ndihmë Teknike dhe Financiare për miratimin e këtij ligji. Në letrën, të mbështetur për shkak të dobësive të të OJQ-ve rinore për Projekte të Orientuar Komu- nga 126 shoqata te qytetarëve, kemi bërë apel për Propozim-Ligjit për Qasje të nitetit ishte një projekt i ri i mbështetur nga Banka miratimin me kohë të ligjit për qasje të lirë në infor- Lirë në Informacione si dhe Botërore, Trusti Ballkanik për Demokraci dhe FIShHM macione që do të merr parasysh rekomandimet e për mbështetje të të rinjve të ndërmarrin aktivitete për shkak të mungesës së Artikl 19 dhe Fushatës Globale për Liri të Shprehjes konkrete drejtuar ndryshimeve të politikave. Pro- përparimit të vërtetë për dhe do të jetë në përputhje me standardet ndërkom- jekti përbëhej prej tre komponentëve me të cilët bëtare. Si rezultat i këtij aksioni, Qeveria e përmirësoi miratimin e këtij ligji. u mundësua ngritja e kapaciteteve të organizatave tekstin e ligjit me amendamente. joqeveritare rinore dhe zbatim të projekteve të tyre. Në mënyrë financiare FIShHM ka ndihmuar Min- FIShHM dhe Qendra për Mbështetje të OJQ-ve në istrinë e Drejtësisë për të publikuar edicionin e ri Strumicë, në emër të anëtarëve të Platformës Qyte- të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë. Në tare të Maqedonisë, ka koordinuar organizimin e edicionin ishin përfshirë gjitha amendamentet e panairit të parë rajonal të OJQ-ve, që u zhvillua në Kushtetutës: të vitit 1992, 1998, 2001, përfshirë edhe Strumicë. Në panair u prezantuan rreth 50 organiza- risitë e vitit 2005. ta të gjithë shtetit. nga XhilAnixhar,profesor Kolumbia. iUniversitetit dhe promovim libritHebre, të Arab: eArmikut Historia tave joqeveritare. Seminari përfundoimeligjëratë organiza dhepërfaqësuestë universitar, studentë - kanëNë debatet marrë profesorë pjesëintelektualë, Beogradi Kontrapunkt dheInstituti“Euro-Ballkan”. Dekontaminim Kulturor dheQarku uBeogradit nga Partnerë nëorganizimin eseminaritishinQendra për “Në Kufijtë eEvropës: cilët tanë?” janëmiqtë/armiqtë ndërkombëtar nëShkup,Në nëntor, uzhvillua seminariigjashtë pjesë siorganizata joqeveritare. pjesë etyre uregjistruan sifondacione, ndërsanjë në 12 komuna, kanë nisur procesin e pavarësimit. Një Qendrat OJQ-ve, të për Mbështetje Drejtësia Tranzituese eIshJugosllavisë. që funksionojnë

Mundësi barabarta të arsimore fëmijëve të rom → 98 Bashkëpunimi me qeverinë e re e pashmangshme 2006

PORTAS POPULIZËM ANTE 2007:

100 Populizëm ante portas 2007 ë fillim të vitit, Qeveria ndryshoi emrat e dy aero- porteve. Aeroportit të Shkupit “Petrovec” i ndryshoi Nemrin “Aleksandri i Madh” ndërsa atij të Ohrit i ndry- shoi emrin në ‘Shën Apostol Pauli”. Një rend antikë, një rend ortodoksi. Por, vendosja e tetë skulpturave antike para hyrjes në Qeveri paralajmëroi që aspekti ortodoks sërish do të jetë vetëm zëri i dytë instrumental që ka shoqëruar marshin e populizmit. “Realizojmë” ishte refreni që joshte qytetarët. Pothuaj se çdo ditë, Qeveria në përbërje të plotë dilte me konferenca për shtyp të fryra në të cilat parala- jmëronte ndërtim te rrugëve, shkollave, sallave sportive, pishina, fusha sportive, ura, muze, teatro...Qeveria morri shumë njohje dhe duartrokitje për luftën pa kompromis kundër krimit. Por, arrestimet spektakolare të transmetuar drejtpërdrejtë nga kamerat televizive e alarmuan publikun kritik që ka dënuar mosrespektimin e procedurave dhe zbatimin e pazgjedhur të masës paraburgim dhe masat e veçanta hetimore. Pushteti u krenua që në proceset gjyqësore që ishin akuzuar 90 persona dhe janë shqiptuar me tepër se 150 vite burg.

Vetëm disa ditë pasi Këshilli i Evropës kritikoi qeverinë e Gruevskit për partizim të administratës, ishin degradu- ar 53 nëpunës nga Sekretariati për Integrime Evropiane të qeverisë. Grupi parlamentar i BDI-së e lëshoi Kuvendin duke akuzuar pushtetin për bllokim të dialogut politik dhe shkelje të Marrëveshjes Kornizë. Gruevski ishte i detyruar të takohet me Ahmetin dhe të fillojë negociata. Gruevski 1949 sërishnukka përfunduar, Lufta Qytetare nëGreqi 1946- shënuar ngavajza esaj.Pavle Filipov Voskopulos ngapartia samiti iNATO-s nëBukuresht tregoi qëpërshumëpersona Pasi Lufta Mbaroi, redaktuar për Luftën Qytetare nëGreqi ndërsa atë ekonfirmoi edhe nga përmbledhja eteksteve Pandora Petrovska, dëshmi shkrimtar ngaAthina, kanë të njëmaqedonaseelindur Greqi dheDionizisGusetis, Debati publikFytyra Tjetër mysafir ngaGreqia. Debati “Ylberi” iMaqedonasve në nga MarkMazover dhenga në MaqedoninëeEgjeuttë e Historisë ishte inspiruar Fëmijët eZogut –Perëndi marrë pjesënëdebatin si nga Kita Sapurmadhe në prilltë vitit2008. ka pasururdhrin bëjënëvitin1945. Këto qëtë letra personi qënukka shkatërrojë dashurtë ndonëse Bullgari. Fondacioni ka nga blejëato vendosur qëtë kanë groposura qenëtë nërrethinën eQystendilit, Lufta eParë Botërore, deri mëatëherë panjohura, të Letrat ishinnjëzbulim ivërtetë. jtë eushtarëve nga nga Lufta eMadhe 1914-1918 dhelibrimetitullinenjë- Ekspozita e lumitVardar. zhvilluan Shkupit, vendetë nëmëtepër nëdybrigjet dheinformacione. histori ion, identitet, Ngjarjetu fillojnëmefjalënmaqedonishte inkluz- “i”.Integrim, festimin e ndërtuam mbi pesë fjalë që në gjuhën kanë vëmendjeneopinionit.Konceptin tërhequr e Maqedoni ka me11ngjarjeqë shënuar15vjetorin FondacioniNë nëntor, Instituti Shoqëri eHapur – negativ.ishte befasiqëRaportiiKEpublikuarishte më7nëntor mëirëndësishëmpushtet interesi ishte partiak.Nuk kryetarit dhekryeministrit. Për politike partitë në esën edialogutpolitikdhekohabitimit dobëtmes të vazhdimishtMaqedonia ishte e kritikuar për mung- Administrative dhepërkonceptin Prokurorisë. eritë bërjen eKëshillit Gjyqësor,përforcimin eGjykatës merretme muajnukmundeshetë veshpër- reformat nëgjyqësorin,elitapolitike maqedonase kritika.merrte kyçepër jetë Nëvitinqëduheshetë lemet e pazgjedhura cilat për të vendi vazhdimisht për përparimin e Maqedonisë, dolën në pah prob- KE Raportittë sëpublikimittë Me afrimineditës kundërtën. të Ahmeti epohonte pastajdeklaroiekziston, porjonëletër. qëekziston, që a.q. Marrëveshjafillimisht pohonte e Majit nuk Dëshmi të PërpushurDëshmi të – letra ushtarëvetë ciare FIShHM, të IShH –BudapestdheIOO-Nju Jork) që kanë venditmendihmënfinan- studiuar jashtë movim iLibrit meEmra qytetarëve (të maqedonas promotor hapur,pro kryesoridebatitnëshoqëritë - aksioneve ndikuar mëtë rinor, aktivizmirinorsi organizuar ngaForumi RinorArsimor.Ekspozita e orëvetetë nëQendrën eTeatrit përFëmijë. Ishte Të dhe Rinjtë Shoqëria e Hapur NATO-s nëBukuresht vitit2008. nëprilltë ka ekonfirmoi përfunduar, ndërsa atë edhe samiti i persona Lufta Qytetare në Greqi 1946-1949 sërish nuk si mysafir ngaGreqia. Debatitregoi qëpërshumë shkrimtar ngaAthina, kanë marrë pjesënëdebatin eri” i Maqedonasve në Greqi dhe Dionizis Gusetis, vajza esaj.Pavle Filipov Voskopulos ngapartia“Ylb- e lindurnëMaqedoninëEgjeut shënuarnga të dhe Pandora Petrovska, njëmaqedonase dëshmitë dhe ngaFëmijët eZogut –Perëndi ngaKita Sapurma Greqi përLuftënnga përmbledhjaeteksteve Qytetare në Debati publikFytyra Tjetër inspiruar ishte eHistorisë kuar javore nëgazetën edhesifelton Denes. imperializmit amerikan” Libri publi- mëvonëishte kimin përSoros dhefondacionin si“promovues të administratëstë sëBushiteka shkundur paragjy - maqedonas. Kritika politikës të eautorit ushtarake Xhorxh Soros gjithashtunjërisipërpublikun ishte Promovimi ilibritBalloni iMbifuqisë Amerikane nga Maqedoni. e Mbretërisënë armatën së Serbisë, ka pasur emrin cilëstë kanë kapurit dalëtë rekrutuar të eluftës, hungareze nuk ka qenë i njohur fakti që vendi prej dëshmojnë që në vitin 1915 për administratën austro Pasi Lufta Mbaroi, redaktuar ngaMarkMazover ishte njëngjarjeprejishte 102 Populizëm ante portas 2007 dhe tryeza e rrumbullakët për ikjen e personave ka Ervan Fuere, shefi i Misionit të BE, edhe njëherë thek- përfunduar në mënyrë përkatëse për të rinjtë – me soi rëndësinë e aktiviteteve të FIShHM dhe sektorit aheng. qytetar.

Fushata Nën Diellin e Njëjtë ishte promovuar si pjesë Kryetarja e Bordit Drejtues te fondacionit, profe- Nga ekspozita Dëshmi të e projektit Jeta në Rrethinë Multietnike – Qytetarë soresha Slobodanka Markovska, ka promovuar katër Përpushur – letra ushtarake me të Drejta, Mundësi dhe Siguri të Njëjtë financuar librat leximor të edicionit Teori të Tjetrës (etnolog- nga Lufta e Madhe 1914 – 1918 në Kratovë ↓ nga Komisioni Evropian. Në fjalimin e tij, ambasadori jia, letërsia krahasuese, studime kulturologjike dhe gjatë periudhëssëmonitorimit së Maqedonisë. FIShHMishte Karakter Publik.Raporti Muri i Heshtjes ka theksuar faktin ka qenëQeveria eRepublikës monitorimi iLigjitpërQasje të cilinqytetarët nukmund që institucioni meimbyllur prezantim të pohimeve nga të realizojnë kontrollin mbi të Lirë nëInformacione me një prej përfaqësuesve më të zëshëmpërtë miratuar dhe zbatuar këtë ligji–pa Një VitmëVonë ishte një pushtetin. (seksuale). komuniteteve etnike (romët) pakicat joetikedhe ato të diskriminimitsistemor mëhershëm të niveli të pohohet dhepraktikohet aqdramatik është një të aspakmirë.donase nukështë Hapësira mesasajtë treguan përfaktinqëpërfshirjaeshoqërisëmaqe- timi iporositur ngaFIShHM. Hulumtimidhedebati inkluzive shoqëriamaqedonase,enxiturngahulum- Ekspozita plotësuar ishte është medebatinSa personave padëshiruarngashoqëria. të etyrejetën mbyllur të nëmuret einstitucioneve të Nju Jork,Bozho dheMIlicakanë ikur kalojnë qëtë ngaIniciativambështetur për Shëndet Mendor – IShH ca”. Falë projektit kroat përde-institucionalzim, i vendosur nëQendrën Multimediale“MalaStani- esa mendore Jeta–AllInclusive nëekspozitën , e zbuloi lumturinëdhedashurinëenjëçifti mepeng- Objektivi modestifotografit kroat DamirFabijaniq lartë. arsimit të në programet mësimore disainstitucioneve të të fondacioni promovoi nocionin Tjetri dheTjetërimi një koronë eprojektit cilin shumëvjeçarmetë publikuar nga Euro-Ballkan Pres dhe Magor ishte dhe Filologjik nëShkup. Promovimi ikatër librave të gjinore) Fakultetit emadhtë nëamfiteatrin Filozofik nga kufiri mesMaqedonisëdheGreqisë. dërguar nga posta në Gjevgjeli, në 5 kilometraqytet zyrtare Xhorxh Soros të dhe Vlladimir Milçin. Ishin fyerje dhe kërcënime me vdekje në adresat arritën Dy letra shkruara anonime,të medorë dheplot me jike përkëtë qëvijnë. vitdhevitet strateg theksojmë prioritetet dhe të misionin tonë - kaluarën,të promovuar poredhemundësipërtë njëshikimnë Shënimi vetëm nukishte i15vjetorit mi iPotencialit përQeverisje Mirë të nëMaqedoni. publik qëkanë dalëngazbulimeteprojektit Vlerësi- tuar rekomandime përTIKstandarde nëshërbimin ngjarja përfundimtare. Nëkonferencën ishinprezan- e organizuar ngaFondacioni “Metamorfozis”ishte Konferenca ndërkombëtare e-qeverisje inkluzive realizojnë kontrollin mbipushtetin. zbatuar këtë cilin ligji–patë qytetarët nukmundtë përfaqësuesve miratuar zëshëmpërtë mëtë dhe Republikës sëMaqedonisë.FIShHM njëprej ishte kaperiudhës sëmonitorimit qenëQeveria e theksuar faktinqëinstitucioni meimbyllur gjatë cione meKarakter Publik. RaportiMuri iHeshtjeska iLigjitnga monitorimi Lirë përQasjetë nëInforma- Një Vit më Vonë ishte njëprezantimishte pohimeve të e Emrave Qytetarëve të Maqedonas Bordit Drejtues, epromovon Librin Slobodanka Markovska, kryetare e që kanë shtetit studiuarjashtë → 104 Populizëm ante portas 2007

MBYLLURA NATO-S TË PORTAT E 2008:

106 Portat e NATO-s të mbyllura 2008 ë 3 prill në Samitin e NATO-s në Bukuresht, Gre- qia bllokoi ftesën e Republikës së Maqedonisë për Manëtarësim në NATO. Në muajt dhe vitet vijuese, intel- ektualët kritik, gazetarët dhe aktivistët qytetar, veçanërisht ata që preferonin kompromis për kontekstin me emrin, ishin të ekspozuar në sulme dhe fyerje si “tradhtarë, armiq, merce- narë grek, kolona e peste, homoseksual, sorosoidë, virus që duhet të shkatërrohet”. Sulmet e rrepta, të folurit e urrejtjes dhe kërcënimet me vdekje në vazhdimësi i nisnin mediet pro qeveritare dhe zëdhënësi i VMRO-DPMNE, më vonë ju bash- kuan edhe deputetë dhe ministra, dhe në fund edhe vetë kryeministri Gruevski. Sulmet nuk ndaluan deri në fund të vitit 2017.

Debati Para dhe Pas Bukureshtit që kemi organizuar me 23 prill ka shkaktuar interes të madh për shkak të temës aktuale. E kemi publikuar transkripton e prezantimeve dhe diskutimit në tirazh prej 100.000 kopjeve dhe kemi shpërndarë si shtojcë të posaçme në tre medie të shtypura. Dhjetëra folës - politikanë, intelektualë dhe gazetarë - fituan mesazhe elektronike me kërcënime me vdekje.

Në zgjedhjet e parakohshme parlamentare të zhvilluar më 1 qershor fitoi VMRO-DPMNE dhe bëri koalicion me BDI. Në shi- kim të parë, ky koalicion ishte i çuditshëm, sepse Gruevski ka përdorur dështimin e pas Bukureshtit për të krijuar një atmosferë kundër perëndimit mes maqedonasve ndër- sa Ahmeti paralajmëronte hapa drejt NATO-s në mesin e shqiptarëve. Por, së shpejti u bë e ditur se ky koalicion do të funksionojë për shkak të interesave financiare të dy partive dhe klientëve të tyre.

Për fushatën kundër Soros-it dhe “sorosoidëve” ne u përgjig- jem me përfshirje dhe prani në gjithë territorin e vendit. Në 59 ngjarje publike, debate programore dhe punëtori, që i kemi zbatuar në partneritet me organizata joqeveritare vendore politikanë, intelektualë dhe 100.000 kopjeve dhekemi gazetarë -fituanmesazhe elektronike mekërcënime shtypura. Dhjetëra folës - posaçme nëtre medietë shpërndarë sishtojcë të diskutimit nëtirazh prej publikuar transkripton temës aktuale. Ekemi organizuar me23prill të madhpërshkak të ka shkaktuar interes Bukureshtit qëkemi Debati Para dhe Pas e prezantimeve dhe me vdekje. paraprake organizata menëntë dhe nëpartneritet vende qënukkanë përfshirë qenëtë meprojektet për Fëmijët Rom zhvillohej në 12 shkolla fillore në MundësiBarabarta të në universitetet. Arsimore zmadhojënumrineromëve përfunduardhetë të hojë numrineromëve mesëm rinjmearsimtë të Arsim organizative. kanë përforcuar kapacitetet etyre strategjike dhe ishin edhetre organizata joqeveritare rome që fëmijëve rom kombësive dhe123nxënëstë tjera, fillore enjëjtapor përdorues, nëqytetet përveç410 ni përFëmijë “Pestaloci” zbatuar në tre ishte shkolla Projektie lartë. për Arsimin e Romëve – Fondacio - që kanë përfunduararsiminemesëmose mënyrë dukshmeka të rriturnumrineromëve rinj të rom rinjnëgjithaniveletearsimitdhe dhetë izata joqeveritare rome. Projekti ka përfshire fëmijë Kumanovë dhePrilep mepesëorgan nëpartneritet - tin ekemi zbatuarnëpesëshkolla fillore nëShkup, për Arsimin e Romëve hyri Projek nëvitinepestë. - njërrugëerealizimitnuk është shkurtë. të Projekti de-margjinalizimi gjegjësishtpërfshirjaeromëve shumëvjeçare.jektet që vetëdijshëm Ishimtë në shumëprojekte pothuaj tona, gjithapro setë - cenuarit,romët,Më të edhekëtë vitishinpërdorues pengojnëbashkëpunimin. vititfilluantë në fundtë vërtetës, edhe medisaministri,qëpërvullnetinetë 15 komuna, madje 12institucione lartë, arsimitte të vendorjoqeveritar,sektori kemi bashkëpunuar me Kishimedhe nuklëndoheshimlehtë. 52partnerë nga dhe qëllimetefondacionit. prandaj Nukishimvetëm përkujtuar qytetarët përvlerat eshoqërisësëhapur huaja,sidhemeinstitucionedhe të vendore, ikemi hyri nëvitinekatërt. zmad- të Qëllimiishte Aleanca përPërfshirjen eRomëve në joqeveritare qëjanëpavarësuar i kemi mbështetur Të gjithë 12 qendrat organizatave të për mbështetje gjuhësromedhe afirmimittë dhekulturës rome. realizuar misionin e saj në kuptim standardizimit të Kulturore Rome përtë mbështetur “Darhija”ishte grante përshpenzimetetyre operative. Qendra Çerenja dhengaPrilepi, RadioTernipe, kanë fituar Dy radio stacione lokale rome, ajongaShtipi, Radio Financiar për Amvisëritë Rome Ardhura metë Ulët. të Ekonomik ekemi financuar projektin Shkrim/Leximi trajnuesve. Bashkë meFondin e Soros-it për Zhvillim me suksesikanë kaluar edheseancat përtrajnim të ekonomik dhe sipërmarrje, ndërsa pesë prej tyre për trajnim trajnuesve të ardhshëm të për zhvillim rom rinjipërfunduanpesëmoduletpërgatitore të tejkalimit paragjykimeve të dhestereotipave. Dhjetë traditën eromëve, sidhemeteknikat enjohjesdhe core. Ata ishinnjoftuar mekulturën, dhe historinë janë trajnuar mbi200policnëpër30stacione poli- trajnimitMe anëtë kundër profilimit romëve, etniktë ju ishin se dhënë 200 shëndetësor më romëve.tepër marrëtë letërnjoftime dhedokumente përsigurim aspektit gjinor.Këshilla juridike për dhembështetje shëndetësore. dedikuan veçantë Njëvëmendjetë dheshërbimetegatshmecilësoreshëndetësor dhe problemet eromëve arritjessësigurimit gjatë përcaktuarhulumtime përtë nevojat specifike organizata joqeveritare, kryesishtrome. Ata bënë det për Romët Gjithashtu,edheprogramilartë. shumëvjeçar Shën- prej tyre kanë vazhduar mesukses arsimin mëtë ishin përfshirë 1.657fëmijërom, ndërsa94përqind eprojektitNë aktivitetet përvitinshkollor 2007/08 joqeveritare rome dheFondacionin “Hap pashapi”. ishte zbatuar në partneritet me zbatuar nëpartneritet ishte

108 Portat e NATO-s të mbyllura 2008 me grante institucionale, ndërsa aktivitetet pro- Zdruzhenska, Vlera të Përbashkëta dhe Qendrën për gramore të tetë prej këtyre organizatave i kanë Arte Bashkëkohore. Ata që gjatë viteve vijuese nuk mbështetur donatorë tjerë. Prioritetet e qendrave të u gjunjëzuan para shtypjeve të regjimit autokrat atëhershme ishin të mbështetin sektorin qytetar në mbetën partnerë tanë aktiv dhe kreativ deri në rajonet e tyre, të realizojnë zhvillim të qëndrueshëm mposhtjen. të komunitetit me anë të mobilizimit të resurseve Ky ishte viti i fundit për projektin Mësimi dhe të lokale, të iniciojnë bashkëpunim ndërkufitar që Mësuarit Kreativ. Mësimdhënësit e fakulteteve mund të jetë i financuar nga fondet e Be-së dhe pedagogjike kanë kaluar nëpër trajnime për metod- të zhvillojnë vlera dhe standarde evropiane. I kemi ologji interaktive mësimore, për parimet e Sistemit Ervan Fuere, Filip Riker dhe mbështetur edhe programet e pavarura Aksioni Vladimir Milçin Nën Diellin e Evropian të Transferimit të Kredive, kompetencat Njëjtë ↓ më te miramë te për rritjen e ndikimi mbi respektimin e parë pjesëmarrësit u përqendruan në praktikat Drejtapër të NjeriutngaZagrebi. të Nëpunëtorinë ut i Procesit AderimitnëBE të Drejtat mbitë eNjeri- e mbështetura ngaprogrami Lindje-Lindje . kanë shkaktuar interes përpjesëmarrjenë ngjarjet qytetare lokale dhe autoriteteve ishin çështjet që lokaleijëve dhepartneritetet mesorganizatave përdorimi efektivienergjisë, keqpërdorimi i fëm- evropiane,Integrimet mbrojtja emjedisitjetësor, ngashkollat historisë 90 mësimdhënëstë emesme. EJL nëSelanik. Kemi organizuar katër trajnime për partnerëve Qendrës të për Demokraci dhe Pajtim në Përbashkët nëEJL cilën nëtë nekemi qenënjëprej torisë shkollat e mesme. në lëndëssëhistorisë modernizimin emësimittë synuar dheshqipe. Ishin të ishte për pasurimindhe ishin përkthyer dhepublikuar nëgjuhënmaqedon- EJL, Luftërat Ballkanike dheLufta eDytë Botërore torik. Më 11janarishinpromovuar katër libra leximihis- përziera etnike fillore mesme. dhetë zvogëlohenndarjetetnike të mi ishte nëshkollat e Arsim përDrejtësi Sociale përmësimdhënësit.Qëlli- Ndërkulturor përnxënësiteshkollave mesmedhe të buxhetitpërzbatiminetrajnimeverritje të Arsimi dhe laboratorë ka USAID mediatik.Donatori aprovuar në mësimdhënie.Ishinformuaredheklasamodele revizioni i planeve mësimore i si TIK dhe e studentëvedherezultatet nëpajtimmeSETK, ishte iniciativaishte bilaterale eFIShHM dheQendrës ishte pjesa e dytë eprojektit pjesaedytë ishte rajonal e Historia Perandoria Osmane,Kombet dheShtetet në Trajnimi përMësimdhënësiteHis- Ndikimi për përshpejtim të aderimitnëBE.për përshpejtimtë e rëndësishme epërpjekjeve plota të fondacionit të Reforma nëAdministratën Publike dheishinnjëpjesë plotësuarik ishintë meprojektet eProgramit për Projektet operative dhegrantet eProgramit Jurid- aderimin nëBE. debatin publikpërperspektivat eMaqedonisënë ferencën rekomandim përnegociata, ekemi organizuar kon- raportitit të tretë të meradhë përpërpariminpa në Administratën Publike. paspublikim - Nënëntor, e programitishin prioritetet nale dhepërdorimi mëisuksesshëmIPA fondeve decentralizimit, përmirësimi iadministratës komu- e hulumtimitdheanalizës,mbështetja në bazëtë tave joqeveritare politikave për krijimtë publike Aftësimi i institucioneve qeveritare dhe organiza- Ballkani Perëndimor. zhvillimi social dhekulturor rajoneve të rurale nga shkëmbyertë përvoja dhe praktika mira mëtë nga veritare, artistëvedhemësimdhënësve artitpër të për komunikim mesorganizatave profiluara të joq- Shkupi. krijohetnjërrjetjoformal të Qëllimiishte udhëhequr ngaQendra Bashkëkohore përArte nga nga Ballkani Perëndimor iniciativë ishte rajonale e për Zhvillim Social dheKulturor Rajoneve të Rurale mbrojtje mjedisitnjerëzor të dheazili).Platforma indihmësjuridike,minimit, sistemi politika për në katër tematike punëtori (politika kundër diskri- nëBE.për integrim strukturuar ishte Raundiidytë dhe mbrojtjen drejtave etë njeriutsiparakusht të Quo Vadis, Makedonijo? nxitur përtë Programi përReforma 110 Portat e NATO-s të mbyllura 2008 Shefi i Misionit të BE-së, Ervan Fuere, në promovimin e katër librave historike të leximit ↓ ZGJOHEN QYTETARËT 2009:

112 Qytetarët zgjohen 2009 gjedhjet e katërta presidenciale ishin zhvilluar më 22 mars, bashkë Zme zgjedhjet lokale. Në zgjedhjet presidenciale fitoi kandidati i VMRO-DP- MNE, Gjorge Ivanov.

Më 28 mars, në thirrje të deputetit të VMRO-DMPNE, një turmë e disa qin- drave besimtarëve dhe anëtarëve dhe pjesëtareve të kësaj partie, me flamuj kishtar në duart, me fyerje, grushta dhe shqelma u vërsulen qindra studentëve të Fakultetit të Arkitekturës që ishin të organizuar në iniciativën joformale “Arhi- brigada”. Policia nuk e ndaloi dhunën. Në protestën e paralajmëruar në mënyrë të rregullt, studentët dëshiruan të shpre- hin shqetësimin e tyre për shkak të ndërtimit të një objekti fetar në sheshin qendror. Ideja e VMRO-DMPNE ishte që në sheshin qendror në Shkup të ndërtojnë kishe ortodokse. Bashkësia Fetare Islame kërkoi që në vendin e njëjtë të ndërtohet xhami.

Maqedonia nuk ishte vendi i vetëm mbi të cilën u keqësua rreziku i demokracisë dhe shoqërisë të shkeljen me këmbën e nacionalizmit, klerikalizmit, antisemitizmit dhe neonacizmit, që behej madje më i zëshëm se në vendet që kanë qenë vik- tima të nazizmit. Evropa, dhe Maqedonia madje më pak, nuk ishte e përgatitur për kryetarit të ndryshojëkatrorëkryetarit të Sheshi Liria kundër synimit të nga sheshi ↓ nga Soros”. i hebrenjve, masonëve dheiluministëve,ifinancuar e shoqërisësëhapursi“konspiracion ndërkombëtar propagandës fuqishmetë inë të idenë qëesulmonte u mbyllnin. Populizmi nëdispozicion kishte njëmak- forconin, ndërsaperspektivat përshoqërinëehapur thellimi ikrizësekonomike. Tendencat autokratike u nacibolshevizmin, hidra medykokë qëushqehejnga të luftojë përdrejtësi, luftojë të liridhedemokraci ndërsa kanë shqyrtuarnevojënaktiveqëdo përqytetari rrallatë organizatat joqeveritare institucionale që një regjim sundojëmeqindra qëdotë Ishin vite? që pretendimetnuk i pushtetit fshihte krijuar për të rezistencës vogëltë ta dhemenumërtë kundër përforcohen fillohet,sitë Nga të grupetedobë- 114 Qytetarët zgjohen 2009 grupet e vogla të aktivistëve ishin viktima të fyerjes Hulumtimi i zbatuar në komunën e Shkupit, Qendër, Tendencat autokratike dhe keqtrajtim. Për të inkurajuar aktivizmin qytet- tregoi që 70 për qind të qytetarëve janë kundër u forconin, ndërsa ar, fondacioni ka mbështetur iniciativën vullnetare ndërtimit të objekteve fetare në shesh. “Sheshi Liri” perspektivat për Qytetarë për Maqedoni Evropiane (QME) të gjashtë dhe QME kanë mbledhur nënshkrime prej 1.059 qyte- intelektualëve dhe kolumnistëve, që qëndrimet e tarëve dhe kanë kërkuar referendum në komunë shoqërinë e hapur u tyre i formulonin në Manifestin për Maqedoni Evropi- në të cilën qytetarët do të mund të shprehen për mbyllnin. Populizmi ane. “Lufta jonë është për rimëkëmbje të dinjitetit të ose kundër ndërtimit të objekteve fetare në shesh. kishte në dispozicion një qytetarit. Lufta jonë është kundër politikanëve që fla- Pushteti komunal që ishte në duart e VMRO-DPMNE, makinë të fuqishme të sin për europeizim dhe për luftë kundër korrupsionit, ka penguar kërkesën për referendum, por partitë e propagandës që e sulmonte ndërsa zbatojnë bukefalizim dhe korruptojnë medie, koalicionit në pushtet sërish u dorëzuan nga ndërti- gjykatës, akademikë dhe rektorë. Lufta jonë është mi i kishës ose xhamisë në shesh. idenë e shoqërisë së kundër demokratëve aktorë që vendosin pas dyerve Për të nxitur debatin kritik publik për tema të rëndë- hapur si “konspiracion të mbyllura. Lufta jonë është kundër të paguarit e sishme për Maqedoninë, i kemi publikuar librat për ndërkombëtar i hebrenjve, popullit që tempullin e demokracisë e kanë shndër- konfliktin e vitit 2001 Lufta e Penguar në Maqedoni ruar në turp të demokracisë. Lufta jonë është kundër masonëve dhe iluministëve, nga Mark Lejti dhe Parandalimi i Konfliktit në Kon- sunduesve që në baza ditore e kanë keqpërdorur i financuar nga Soros”. tekst të Shekullit të Ri: Rasti i Maqedonisë, nga grup emrin Maqedoni për interesa personale, familjare i autorëve vendor dhe të huaj. E kemi mbështetur dhe partiake!” Tentimi i parë për heshtje ndodhi më edhe publikimin e Të Ardhmes Antike të Atanas Van- 19 shkurt, kur një grup i simpatizantëve të VMRO-DP- geli, studimi i parë për a.q. antikuizim. MNE me dhunë e pamundësoi debatin e QME në Shtëpinë e Kulturës në Strugë. Iniciatorët e QME nuk Programi trevjeçar Kultura në Komunitetet Rurale heshtën dhe vazhduan në mënyrë kritike të ana- i Qendrës për Arte Bashkëkohore ishte mbështetur lizojnë politikat qytetare në serinë prej 23 debateve bashkë me programin kulturor të Zvicrës për Ball- në 19 qytete tjera, bashkë me qytetarët që ishin të kanin Perëndimor. Programi zhvillohej në rajonet shqetësuar dhe të frikësuar për shkak të metodave rurale në Maqedoni, Kosovë, Serbi dhe Bosnjë dhe jodemokratike të autokratit Gruevski, por edhe për Hercegovinë. Ishin organizuar 7 iniciativa lokale kul- shkak të pafuqisë së opozitës të qëndrojë në mbro- turore, 15 projektime mobile të filmave, 6 ekspozita, jtje të demokracisë dhe lirisë. Vetëm në organizatat 3 shfaqje teatrore, një punëtori teatrore, 8 punëtori joqeveritare dhe në iniciativat joformale qytetare ka për ngritjen e kapacitetit dhe 35 takime konsultative. pasur energji për rezistencë kundër pushtetit. Në vitin e tretë të projektit Jetesa në Mjedisin Multi- Iniciativa Rinore “Sheshi Liri” ishte reagimi i etnik – qytetare me të drejta të njëjta, mundësi dhe pamundësimit të fortë të protestës së Arhibrigadës. mbrojtje, i financuar nga EIDHR, ndërsa zbatuar nga rës ndryshme. të qyteteve të ndryshme etnike prezantuar të nga1.500pjesëmar- njoftohen mekulturën dhetraditën ekomuniteteve të ka pasurmbi6.000vizitorë qëkanë pasurmundësitë komuniteteve etnike. Ngjarjamultietnike nëStrugë vlerat multietnike dherespektimin endërsjellëtë Fushata12 punëtori. ipromovon nënDiellineNjëjtë nëMaqedoniadheishinprezantuarhët qëfliten në Përkatësisëtë Etnike) ishinpublikuar gju- nështatë dhe Manual përEliminimin eDiskriminimitnëBazë Ligjet eShtetit Fushës të sëPërdorimit Gjuhëve të drejtave të të pakicave të etnike (Udhëzues nëpër drejtavetë pakicave. të Dypublikime për promovim dhe OJQ-vepër shkak kyçjessëtyre të nëmbrojtjen eve përrelacione ndëretnike, këshillat ekomunave mes zyrave rajonale Avokatit të Popullit, të komision - çështjevepakicave.hme të Ishinvendosurlidhje nëpër trajnime qëkanë përfshirë ndrys- të aspekte lokaleautoritete dheinstitucione publike kanë kaluar OJQ,të organizatave 164përfaqësuestë joqeveritare, dhe rrjeti i 12 qendrave pavarura të për mbështetje fondacioni me Vlera nëpartneritet Përbashkëta të Valle nëngjarjenmultietnike Nën Diellin e Njëjtë në Nën DiellineNjëjtë Strugë → 116 Qytetarët zgjohen 2009

GRUEVSKI VËRTETË TË FYTYRËN E VERBËR PËR BRUKSELI I 2010:

118 Brukseli i verbër për fytyrën e vërtetë të Gruevski 2010 ë maj kemi hapur klubin QME-Klubi në çarsh- inë e vjetër të Shkupit. Deri në fund të vitit Nnë Klubin ishin organizuar 97 ngjarje publike. Çdo të enjte, iniciatorët e QME kanë organizuar debate në të cilat mysafirët e ftuar kanë diskutuar për problemet më aktuale në shoqërinë maqe- donase. Deklarata për Maqedoninë në BE dhe NATO, e përgatitur nga iniciatorët e QME, para samitit të qershorit të BE, të mbështetur nga 58 organizata qytetare, ishin nënshkruar nga liderët e 17 partive politike në QME-Klubin.

Rritja e shtypjes publike për shpejtim të procesit të aderimit në BE, përforcimi i kapaciteteve dhe për- dorimi më i mirë i fondeve të BE dhe transparenca dhe llogaridhënia më e madhe për shpenzimin e të hollave publike nga ana e pushtetit qendror, ishin prioritetet e fondacionit, ndonëse vetëm më ishte qartë që për Brukselin prioritet ishte stabilokracia, dhe jo demokracia.

Aksioni për Evropë ju ka ofruar qytetarëve njohuri për BE dhe për procesin e aderimit. Dhjetë ngjar- jet publike, të organizuar në bashkëpunim me katërmbëdhjetë ambasadat e shteteve anëtare të BE, kanë mobilizuar mbi 2.500 qytetarë në 26 qytete. Mbi 1.500 nxënës të shkollave të mesme nga gjithë vendi kanë marrë pjesë në 86 ngjarje publike (trajnime, debate, shkolla verore, kuize dhe simulime). Katër broshura për politikat dhe instru- mentet financiare të BE-së, manual për BE për nxënësit e shkollave të mesme dhe Udhëzues MK@ BE ishin printuar në tirazh prej 4.200 kopje. Dhjetë edicione të magazinës mujore televizive Evropa Tani ishin transmetuar në programin e televizionit privat organizuar nëbashkëpunim me nxënësit eshkollave të mesme mobilizuar mbi2.500qytetarë Aksioni përEvropë juka ofruar nxënës të shkollave të mesme Evropa Tani ishintransmetuar katërmbëdhjetë ambasadat e shteteve anëtare të BE,kanë printuar nëtirazh prej 4.200 magazinës mujore televizive verore, kuizedhesimulime). dhe instrumentet financiare dhe përprocesin eaderimit. Katër broshura përpolitikat të BE-së, manualpërBE nga gjithëvendi kanë marrë dhe Udhëzues MK@BE ishin pjesë në86ngjarjepublike në programin etelevizionit Dhjetë ngjarjet publike, të (trajnime, debate, shkolla qytetarëve njohuripërBE kopje. Dhjetë edicionetë në 26qytete. Mbi1.500 privat Alfa. kordonin policor. Pronari i televizionit dhe gazetave protestuar qytetarë mbledhur,ballëpër ballëme të sëtelevizionitnëmënyrëndërtesës spontanekanë shikuar e televizionit më të në ndërtesën dërgoimë 25nëntor forca speciale policore qëhynë jëherë përdori mbylljen ekomisareve evropian dhe me emrinGreqisë. Kryeministri Gruevski men- administrative, ashtuedhenëzgjidhjenekontestit demokracisë dhepërmirësimin ekapaciteteve ka bërë dukshëmsinëavancimin përparimtë e negociatave për aderim, ndonëseMaqedonia nuk KomisioniNë tetor, Evropian rekomandoi fillimtë nave përpërdorim fondeve BE-së. të të përforcojëpasur përqëllimtë kapacitetin ekomu- meQendrënitet Maqedonase përArsimEvropian, ka Përdorimi mëiMirë iIPA Fondeve, projekt nëpartner - financave,izimit të planifikimiturbandhearsimit. proces transparent, efikas dheefektividecentral- përfshirë 12komuna. një mbështetet të Qëllimiishte Qendrën përZhvillim Demokracisë të Lokale, ishin tralizim Transparent dheEfikas, qëkemi zbatuarme nivel shtetëror dhe komunal. Me projektin vëzhguar 160procedura përprokurime publike në meQendrënneritet përKomunikime Qytetare, ishin Në meemrinGreqinë.testin mënyrën e BE-së siatapërpunojnëtemat dhekon- jtjet ditore stacioneve të televizivekombëtare dhe e temave lidhurmeBE dheka vëzhguarpërmba- OJQ Infoqendra ka trajnuar gazetarët për trajtimin shtypura dhe elektronike fondacionit. të si bursistë atikën eBE-së, medietë ishinangazhuarnështatë Alfa. Shtatë gazetarë udhëzuar në rinj, problemtë të - Buxhet të HapurBuxhet të Shtetëror, njëprojekt nëpart- A1. Para Decen- të Deklaratëstë Sigurt. më të përInternet Konferenca ndihmë profesionale përKuvendin përpilimit gjatë dhe përrrëfimin rrëfimeve. digjital të Kemi siguruar net, për përdorim medieve të sociale dhe blogjeve reja. Ishinorganizuar trajnime- përaktivizënnëinter aktivemepërdorimin qytetarisë të të eteknologjive Programi dedikuar Informativishte pamundësimit ndaj informacioneve. marketingun zhvillojnë politikdhetë qasjekritike njohinpropagandën rinjtë së aktivistëve të dhe da e SHBA, qëka pasur për qëllim rritjen e aftësisë Shkrim/leximi mediatik,iko-financuar ngaAmbasa- maqedonas. OJQ Infoqendra ka zbatuar projektin kapitali social i nxënësve shkollavetë mesme të ar në publikimin Pohimet nga hulumtimiishin prezantu shqetësuese - qytetare, mësimore. jashtë arsimindheaktivitetet në institucionet, inkluzioninsocial, pjesëmarrjen ishin anketuarmesme nga 13 qytete për besimin shkollaveHulumtim nëAksion,3.607nxënëstë të hulumtimin eForumit RinorArsimordheReaktor – ngjarje publike organizuar të nëpër Maqedoni.Në klubeve rinore. rinjmorën Mbi3.000të pjesënë15 kryesisht para rinjve.Ekemi të zgjeruarrrjetine jmë dhepërfaqësojmëvlerat eshoqërisësëhapur, promovo duhettë qësërishdotë eqartë Ishte - qëndrojmë nëmbrojtje gazetarëve të dhemedieve. vendosen nëngoditjendheqëneduhetsërishtë para makinëssepropagandës dotë sëpushtetit editurqëmedietrefuzojnëIshte shtrihen të senjëvit. më tepër anëtarë familjessëtij,ishinnëparaburgim të për Shpic, Vreme dheKoha, Velija Ramkovski, dhe disa Kapitulim, Konfuzion oseRezistencë: 120 Brukseli i verbër për fytyrën e vërtetë të Gruevski 2010 ndërkombëtare e-Qeveri për Efikasitet të Rritur dhe Në bashkëpunim me “Metamorfozis” i kemi zbatu- Transparencë është fokusuar në rolin e sistemeve ar hulumtimet Ekzistimi dhe Përdorimi Efektiv i TIK për rritje të efikasitetit dhe transparencës së admin- dhe e-Përmbajtje në Arsim. Zbulimet treguan në istratës publike, duke ngritur vetëdijen publike dhe shumë mospërputhje dhe lëshime në kompjuter- vetëdijen e bartësve të vendimeve dhe krijuesve të izimin e shkollave, përdorimi i pamjaftueshëm dhe mendimi publik nga mediet tradicionale dhe të reja. papërshtatshëm të TIK dhe përmbajtjeve arsimore Fushata Aksion për Evropë ↓ Evropiane nëRostushë Qytetarët përMaqedoni Debat iorganizuar nga ↓ të këtijtë projekti qeveritar. Meqëkëto studimeishin fenomen maqedonastregoi epadëshiruara efektet Pikëpyetje –programet edispersuara studimore si e TIKnëshkollat. Lartë AnalizaCilësiaeArsimittë në luziv edhetransparente dhestrategji përpërdorimin mësimdhënësve,të sidhemungesaepolitikave ink- digjitale, mungesëezhvillimit përkatës profesional e arsimit të lartë maqedonas. lartë e arsimittë dhe vendosinëpikëpyetje nëmënyrë seriozecilësinë katëse financiare, infrastrukturore dhenjerëzore projekti paresurse qeveritarzbatohet filloitë për- së tregut dhe pa analizë dhe diskutim gjerë, më të nevojës paasnjëanalizëtë imponuar universiteteve 122 Brukseli i verbër për fytyrën e vërtetë të Gruevski 2010 Projekti për Arsimin e Romëve hyri në vitin e fundit. buxhetit shëndetësor publik për të zvogëluar shpen- Ishte e ditur që mediet që Kemi siguruar mbështetje për 234 fëmijë të moshës zimin e pa synuar dhe te nxitet transparenca dhe refuzojnë të shtrihen para parashkollore, ndërsa 971 nxënës nga klasa e parë llogaridhënia e institucioneve. Kemi vazhduar me deri në tetë kanë marrë mbështetje jashtë mësimore mbështetjen e Koalicionit për Mbrojtje dhe Pro- makinës se propagandës së për çdo ditë. Numri i përdoruesve të drejtpërdrejtë movim të të Drejtave Seksuale dhe Shëndetësore pushtetit do të vendosen është rritur për 131 nxënës prej 3 shkollave të reja të Komuniteteve të Margjianlizuar që ka punuar në nën goditjen dhe që ne të kyçura. Përfshirja e prindërve dhe lidhjet mes dokumentimin, njoftimin dhe mbrojtjen ligjore në duhet sërish të qëndrojmë familjeve rome dhe shkollave kanë siguruar Qendrat rastet e dhunës në të cilët janë shkelur të drejtat në mbrojtje të gazetarëve Arsimore Rome. Nga vizitorët e rregullt të qendrave, shëndetësore të grupeve sociale të margjinalizuar. (nxënësit e klasës së pestë deri tetë) 94.10 për qind Si anëtar i Komisionit Kombëtar për Kundër Diskri- dhe medieve. me sukses kanë mbaruar klasën përkatëse në vitin minimi, Koalicioni ka marrë pjesë në procesin Ishte e qartë që sërish do shkollor 200-10 dhe kanë vazhduar në klasën vijuese. trevjeçar të përgatitjes së Ligjit Kundër Diskriminim- të duhet të promovojmë Të gjithë 98 bursistë të shkollave të mesme me suk- it dhe ka reaguar ashpër ndaj versionit të fundit të ses kanë mbaruar shkollën e mesme. Bursa për të Ligjit, që nuk njihte diskriminim në bazë të orientimit dhe përfaqësojmë vlerat paguar tutorimin dhe shpenzimet tjera të mësimit seksual. Tërheqje të Ligjit kanë kërkuar 48 organiza- e shoqërisë së hapur, kanë marrë 35 studentë, 15 studentë fituan tutorim ta joqeveritare. Përpjekjet nuk dhanë frytë, ligji me kryesisht para të rinjve. për 23 lëndë, ndërsa 67 studentët kanë marrë pjesë diskriminime sërish u miratua. Ndonëse ky rezultat E kemi zgjeruar rrjetin e në 5 punëtori të temave të ndryshme akademike. ishte zhgënjyes, debati e tërhoqi vëmendjen e opin- ionit ndaj të drejtat e LGBT popullatës. klubeve rinore. Programi për Shëndet Publik ka ndjekur qëllimet e vendosura paraprakisht: pasurim të arsimit dhe Projekti Shërbimi Sipërmarrës për të Rinjtë, i zbatuar praktikat e të punësuarve në institucionet e shën- nga Fondacioni PCM, SINTEF i Norvegjisë dhe FIShHM, detësisë dhe gjyqësorit me anë të zbatimit të një dhe ko-financuar me Ministrinë e Punëve të Jashtme koncepti të integruar për drejtësi dhe shëndetësi që të Norvegjisë, ka stimuluar të rinjtë të themelojnë promovon në baza jodiskriminuese shërbimet dhe kompani të tyre. Në PCM Inkubatorin kanë hyrë 10 mbrojtjen e të drejtave për grupet e margjinalizuar kompani të reja, ndërsa 22 kompani u bënë banorë social, përforcim i kapaciteteve të aktivistëve për virtual. Të dy hapën vende të reja të punës. Për të të drejta të njeriut për monitorim dhe njoftim në mbështetur bizneset fillestare, në bashkëpunim me kuptim të zbatimit të ligjeve, politikat dhe praktikat, IK Banka, ishte themeluar linja kredituese me kus- përfshirë edhe ngritjen e kapaciteteve për udhëheq- hte shumë të volitshme. Kreditë kanë përfshirë edhe jen e seancave gjyqësore në raste të shkeljes së monitorim dhe edukim të sipërmarrësve të rinj. Ishin të drejtave të njeriut, për të arritur llogaridhënie aprovuar 53 kredi. të institucioneve dhe njoftime për shpenzimet e Debat iQytetarët përMaqedoni Evropiane nëPrilep ↓ amendamente për Propozim-Ligjinamendamente në Parlament dhefondacionet.për shoqëritë FIShHM ka dorëzuar ekonomikepublik, aktivitete dhepërfitimefiskale rregullojëtë statusin e organizatave me interes prezantohettë liberalizim drejtës i të për shoqërim, Nga ligji i parë për shoqëri dhe fondacione priteshe 12 pjesërisht. ishintërësisht13 amendamente pranuar, të ndërsa Propozim-ligji përmirësuar ishte madhe: nëmasëtë për Mbrojtjen eLirive Drejtave dhetë Qytetarit. të Komisionitme anëtë Përhershëm të Anketues 124 Brukseli i verbër për fytyrën e vërtetë të Gruevski 2010 Kur një grup i deputetëve nga partia në pushtet me të madhe dhe zbatim më të përmirësuar të Si anëtar i Komisionit propozoi propozim-ligj për emërim dhe plotësim ligjit lidhur me respektimin e të drejtës së privatë- Kombëtar për Kundër të Ligjit për Denacionalizim në procedurë urgjente sisë, Programi Juridik ka mundësuar përgatitjen dhe jotransparente, që pastaj ishte votuar, Programi dhe publikimin e Komentit të Ligjit për Mbrojtje të Diskriminimi, Koalicioni ka Juridik i kanë identifikuar dispozitat jo kushtetuese të Dhënave Personale dhe Manualin për Zbatimin marrë pjesë në procesin në Ligjin dhe ka nisur Iniciativë para Gjykatës Kus- Praktik të Rregullores për Masa Teknike dhe Organ- trevjeçar të përgatitjes së htetuese për të mbrojtur të drejtën e pronës dhe izative për Sigurim të Fshehtësisë dhe Mbrojtjes së Ligjit Kundër Diskriminimit parimin e zbatimit të barabartë të ligjeve. Gjykata Përpunimit të Dhënave Personale. Kushtetuese tërësisht e pranoi iniciativën dhe anuloi dhe ka reaguar ashpër Koalicionin “Të gjithë për Gjykim të Drejtë” e kemi dy dispozita jokushtetuese të përfshirë të amenda- ndaj versionit të fundit mbështetur në monitorimin e proceseve gjyqësore mentet e Ligjit për Denacionalizim. Me ndryshimet në të cilën gazetarë ishin të akuzuar nga politikanë të Ligjit, që nuk njihte e Ligjit për Komunikime Elektronike, Ministria e për ofendim personal ose fyerje. Numri i rritur i diskriminim në bazë të Punëve të Brendshme fitoi qasje të pakufizuar dhe rasteve të regjistruara ishte një dëshmi alarmante vazhdueshëm të gjitha formave të komunikimit ele- orientimit seksual. Tërheqje për shkeljen e të drejtës së lirisë së të folurit, ktronik. Bashkë me Fondacionin “Metamorfozis” dhe të Ligjit kanë kërkuar 48 dhe për shtypjen mbi mediet e pavarura. Vetëm “Transparencë Maqedoni” e kemi kontestuar shkeljen organizata joqeveritare. në Gjykatën Penale në Shkup ishin nisur 89 raste e të drejtës së privatësisë, mbrojtjes së garantuar kundër gazetarëve, që paraqet një rritje prej 300 Përpjekjet nuk dhanë frytë, të shtëpisë dhe amendamentit kushtetues me të për qind në krahasim me vitin 2009, kur ishin reg- ligji me diskriminime sërish cilën garantohet mos shkelja e gjitha formave të jistruar vetëm 30 raste të këtilla. Deri në fund të komunikimit. Gjykata Kushtetuese tërësisht i pranoi u miratua. Ndonëse ky vitit ishin monitoruar 47 prej gjithsej 170 raste të argumentet e iniciatorëve dhe i ka anuluar dispozi- rezultat ishte zhgënjyes, regjistruara në Maqedoni. tat jo kushtetuese të përfshirë në amendamentet debati e tërhoqi vëmendjen e Ligjit për Komunikime Elektronike. Kemi dhënë Bashkë me 47 organizata joqeveritare kemi par- e opinionit ndaj të drejtat e mbështetje dhe për përgatitjen e pakos së tretë të ashtruar kërkesë për tërheqjen e propozim-ligjit LGBT popullatës. amendamenteve të Ligjit për Mbrojtjen e të Dhënave për mbrojtje nga diskriminimi. Kemi përgatitur Personale që ishin të nevojshëm për aderimin e komente për propozim-ligjin dhe kemi dorëzuar në plotë të Ligjit me Direktivat e BE dhe për përforcimin Parlament, ndërsa më pas kemi zhvilluar konfer- e kapaciteteve për zbatimin e plotë të kompetencave encë për shtyp në të cilën i kemi theksuar dobësitë të reja të fuqizuara. Për të kontribuar për vetëdije e ligjit. atëherë kryetare eBordit Drejtues. dhe jo-demokratik”, thotë Gordana Duvnjak, drejtës që gjithnjëbëhejautoritar e mëtepër demokratike së esundimittë nësistemin heshtjes dhekanë hapur njësërë dritaresh këtë periudhë,dheqëkanë pësuarshkelje të iniciativa dhengjarjetjera qëkanë shënuar krenarisëndjenjë të mëkujtohen edheshumë këtë Mekënaqësi temë. hapurdheme të mënyrë argumentuar të mbi debatohet të maqedonisht dheshqip, mundurnë përtë dhe anasjelltas,singaanglishtjanë konfliktin ngagjuhashqipenëmaqedonishte Ishinpërkthyeranalistë. libra dhjetë për nga dypalët,sidheviktima,dëshmitarë dhe një vendishinmbledhurqindra pjesëmarrës dhe Aprokrifë – i de-mitologjizimi vitit 2001, në në Maqedoni. Nëkonferencën dyditore Histori debatin eparë publikpërkonfliktin earmatosur kaluarën,përballim metë nekemi hapur strategjisë“Në mungesëtë shtetërore për sisite dhepseudobaroke,sisite fasadadheskulptura. “modernizimin komunist” mendërtimepseudoklaci- rinovimitluftë duke pas tërmetit, qytetit të mbuluar jektin “Shkupi cilën 2014”metë ika pushteti shpallur edhepublikiminetrembështetur librave përpro - shpërndarë nëmedieteshtypura. sishtojcë Ekemi fjalorit vetëdrejtues jugosllaven. Diskutimet nga debati i polemikë sesaka përatë pasurlirinësocializmin jeve vitit 1968 derinëndërprerjen, të ka shkaktuar ka valëzuar publikun pasngjar- maqedonasnëvitet gjithanumravetalizuar të revistës të rinore Fokus, që Gjithashtu,promovimihistorian. ikoleksionit digji- të cilën nëtë bënë debate kontestonin dhe intelektualë në Providens, SHBA). Promovimet e këtyre librave u Kombit ngaKit Braun, (profesor Braun iUniversitetit pikëpyetje: nëToronto)fesor iUniversitetit dheEkaluara në dhe Maqedonasit: ngaEndrju Historia Rosos (pro- E kemi publikimin elibrave mbështetur Maqedonia Çfarë nukka diturOrvelishinpublikuar edhe Maqedonia ModernedhePashmangësitë e Konferencë dheApokrifët – Historia de-mitoligjizmi i2001 de-mitoligjizmi → 126 Brukseli i verbër për fytyrën e vërtetë të Gruevski 2010

LIRIVE TË DREJTAVE DHE RRITJE KUNDËR POPULIZMI NË 2011:

128 Populizmi në rritje kundër të drejtave dhe lirive 2011 ë 8 shtator, në kuadër të festimit të 20 vjetorit të shpalljes së pavarësisë, në Msheshin e Shkupit u shfaq skulptura e madhe e bronzës të Alekskandrit të Madh ose Maqedonas. Gruevski e promovoi vetveten në mbrojtës ekskluziv të emrit dhe identitetit maqedonas. Ajo ishte kulmi i politikës së tij manipulative populiste me të cilën rrezikoi aderimin në BE dhe NATO dhe largoi miqtë e Maqedonisë. Paraprakisht, qeveria e Gruevskit ishte kritikuar nga administrata e SHBA dhe Komi- sioni Evropian për mbrapsjen në fushat kryesore të agjendës së BE-së: dialogut politik, reforma në administratën publike, gjyqësorin, lufta kundër kor- rupsionit dhe lirisë së të folurit dhe mediet. Por, në zgjedhjet e dyta të parakohshme parlamentare që u zhvilluan më 5 qershor, sërish fitoi VMRO-DPMNE, ndërsa LSDM humbi. Një kombinim i korruptimit të votuesve të varfër, shtypje mbi nëpunësit shtetëror dhe një propagandë e rreptë siguroi edhe një, ndonëse i dobët, mandat për Gruevskin, që nuk arriti të fitojë dy të tretën siç kishte në përbërjen e parë parlamentare. Në pyetjen se çfarë do të sjell e ardhmja, njohësi i mundësive në Ballkan, gazetari Tim Xhuda, u përgjigj: “Të njëjtën, vetëm më shumë. VMRO-DPMNE është parti populiste që kalëron në kalin e nacionalizmit maqedonas.“ mesme dhe59studentë rom për mbështetje të arsimit të në administratën shtetërore romëve nëKumanovë, Prilep Romëve. Pothuaj segjysma disa nëpozita të drejtorëve kanë përfunduarshkollën e janë vetëm mëtë punësuar nga Programi përArsimin e kabineteve dhekëshilltarë. 787 nxënës të shkollave të në katër qendrat joformale dhe administratën publik– mesme osearsimin elartë e studentëve të diplomuar mbështetje të përditshme dhe mentorimi të siguruar Në periudhën2004-2011, nga 7shkolla kanë fituar me mbështetje financiar Gjithsej 855fëmijë rom të drejtorive, shefa të dhe nëShkup. për deputetët, gazetarët,për deputetët, organizatat joqeveritare sioni i përditësuar iUdhëzues MK@BE synuar ishte edhe siinstrumentpërtejkalimin evarfërisë. Ver- aderim nëBE dhesiguri, por sivegëlpërstabilitet përgatitur dy cilëtbrifingje në të jemi vendosur për konsultimeveformal të meshoqërinë qytetare. Kemi AderimitnëBE,të siguruarnëkuadër të procesit të shprehuratë Procesit të eMonitorimit nëRaportet shirë zbulimeve fondacionit madhetë të njëpjesëtë Në RaportinePërparimit përvitin2011,BE ka përf- qytetarëve.mëdha të nëpër rrugë it .protestonin Ngaajo ditë, grupe të kritikët godiste tepër dhekundërshtarët eregjim- Sigurisëtij, shefit it të të Shtetërore, gjithnjë e më çekiçiNga ajoditë, nëduarteGruevski dhekushërir- qeverisë sëparë VMRO-DPMNE. të i punëveMaqedoninë, ish brendshmeministër të të Boshkovski, lideriipartisëopozitare Të Bashkuar për televizive nëmënyrë turpërore arrestuar ishte Ljube vrasësin. Të para pasdite, ditë, njëjtën kamerave eqindratestat rinjveedetyruanMPB të mbyll të e dëshmitarëve, shtypja e medieve lira të dhe pro - ministrja epunëve brendshme. të Por, deklaratat mbuluar krimin katimin përtë marrë pjesëedhe heshtim”,deklaroitë eëmapara kamerave.- Nëten e vrau anëtarë shteti, VMRO janë kërcënuartë që trupin eviktimësnënjëulëseafërsi.“Birintim fshehinvrasjen,janë munduartë dhekanë lënë ri, anëtar i VMRO-DPMNE. Vrasësi dhekolegët e tij policisëtë ka rrahur derinëvdekje njëpersontë Gruevski ka festuar,njëpjesëtar iforcave speciale nozën eTim Xhuda.Joshumëlarg ngavendiqë Në mëngjesineparë pasfitores, ekonfirmoi prog- dhe parandalimi idiskriminimit. donase meligjeteBE, punësimenëadministratë financim partivepolitike, të afrimiiligjeve maqe- macione marrë përte përgjigje pyetjeve vijuese: parashtruar 814kërkesa lire përqasjetë nëinfor - në informacione mekarakter publik.Fondacioni ka shkak mosrealizimit të sëdrejtës të lirë përqasjetë ka parashtruar gjithsej120ankesa dhe78 padipër drejtës etë temën sëqasjeslirë në informacione, trajnuartë huajpër vendor dhetë ngaekspertë pranë Shoqatës Avokatëve Maqedonase të Rinj, të ja ereformave juridik.Ekipi në sistemit iavokatëve respektimit drejtave të të - njeriut dhe mbështet të parencës dhe llogaridhënies së institucioneve, Programi dedikuar Juridik ishte promovimit trans të - madhepërkeqpërdorimtë dhekorrupsion. prokurojnë shërbimedhemallra, hapësirës sidhetë meve mëdhanëçmimet të qëinstitucionet publike përgjegjësinë einstitucioneve shtetërore, dalli- të treguan përtransparencën epamjaftueshmedhe i160proceduravemonitorimi përprokurime publike shërbimeve sigurimittë komunale.të Zbulimetnga proces efikas decentralizimit të dhepërmirësimit informacione rëndësishme të për përpjekjet përnjë lokal ekonomik për periudhën 2008-2010 ka siguruar në arsim, urbanizëm, decentralizim fiskal dhe zhvillim irealizimitMonitorimi kompetencave të komunave te shoqërisë qytetare dhemedieve. lokale, autoriteteve mbi250përfaqësuestë tërhequr Dy tribunatKu hollatevropiane? janëtë Kanë procesit aderimitnëBE. të përshkakdhe studentët, kuptimit të të lehtë mëtë 130 Populizmi në rritje kundër të drejtave dhe lirive 2011 Në mars kemi parashtruar iniciativë për hulumtim e quajtur “administrata nuk hesht” nuk garanton të aspektit kushtetues të Ligjit për Lustracion. Në përgjigje nga institucionet dhe krijon një labirint Fushata Tolero, mos Diskrimino për analizë kritik të propozim-ligjit për procedurë të administrativ për qytetarët. zbatimin e Ligjit për Parandalim dhe Mbrojtje nga Diskriminimi ↓ përgjithshme administrative treguam që reforma Shfaqje Lësho efushatës Zërin nëStrugë ↓ vlerësimit përgatitjes të sëratifikimit Konventës të ligjevetë vendore meligjeteBE-së. Meqëllimtë reformuese qëishinmiratuar përshkak afrimit të vlerësuartë ligjeve nivelinezbatimittë kryesore Kemi filluarmepërgatitjen eanalizave ligjore për dhe drejtësi. AnalizaTë Padukshëm përShoqërinë ka ligjeve vendore nëfushat:punësim,shëndet,arsim ut dheZgjidhjes sëKonflikteve kemi bërë analizatë në bashkëpunim meQendrën Drejta përtë Njeri- të Drejtatpër të e Personave me Nevoja Posaçme, të 132 Populizmi në rritje kundër të drejtave dhe lirive 2011 treguar për një sërë mospërputhjesh të ligjeve ven- që kanë kufizuar lirinë e shprehjes, intervenime që Aktivitetet e përfaqësimit dore që do të duhet të largohen, ndërsa janë ligje kanë qenë të pranuar nga Këshilli për Radiodifuzion, të rrjetit të përbërë prej që janë të përputhur me standardet që i imponon ka përgatitur raport për gjendjen me lirinë e shpre- rreth 50 organizata rinore, Konventa. hjes dhe raport nga monitorimi proceseve gjyqësore të paditur për veprën penale fyerje dhe ofendim. ndërsa udhëhequr nga FRA, Kemi dorëzuar 72 kërkesa për qasje të lirë në Komi- Informacioni për lirinë e rrezikuara mediatike, i sionin për Mbrojtje nga Diskriminimi me të cilët kemi me parullën Në Mbrojtje të nënshkruar nga 17 organizata vendore dhe të huaja, kërkuar informacione për gjithë aspektet e punës së Pjesëmarrjes kanë sjellë ishte dorëzuar në KE. këtij organi. Përgjigjet e fituara i kemi përfshirë në vendim para Qeverisë të Raportin në Hije për punën e Komisionit për Mbrojtje Fondacioni ka vazhduar të mbështet iniciativat tërheq propozim-ligjin për nga Diskriminimi dhe për zbatimin e Ligjit në vitin e joformale qytetare dhe organizatat joqeveritare të rinjtë, që ishte përgatitur parë të zbatimit. që në mënyrë publike dhe të argumentuar e kanë kritikuar regjimin autokrat. Lirinë e shprehjes e në mënyrë jo-transparente Në bashkëpunim me gjashtë organizata partnere kemi mbështetur duke siguruar ndihmë juridike për dhe pa pjesëmarrje të të kemi dorëzuar 35 kërkesa për qasje të lirë në infor- intelektualët, gazetarët dhe aktivistët qytetar që macione që kanë të bëjë me: numrin e kërkesave të rinjve. janë ekspozuar sulmeve, fyerjeve dhe të folurit të parashtruara, aprovuara dhe refuzuara për ndihmë urrejtjes nga ana e medieve pro qeveritar dhe nga juridike falas, mjetet e buxhetuar dhe shpenzuar funksionarët qeveritar. për sistemin e ndihmës juridike falas, kopje të ven- dimeve me të cilat aprovohen ndihma juridike falas, Qytetarët për Maqedoni Evropiane ka shkaktuar arsyet për të cilat janë refuzuar kërkesat për ndihmë interes të madhe në publikun (5.376 mbështetës, juridike falas, lista e avokatëve që kanë fituar lëndë 254 publikime në mediet, 2.538 vizita mujore të ueb në të cilat është aprovuar ndihmë juridike falas dhe faqes). Në 26 debate publike në vend, me gjithsej lartësia e mjeteve të paguara avokatëve për dhënien 3.135 pjesëmarrës, QME ka mundësuar në mënyrë e ndihmës juridike falas. Kemi bërë analizë të Ligjit publike të shprehet shqetësimi i qytetarëve për për Ndihmë Juridike Falas, të dobësive dhe zbatimi i gjendjet dhe perspektivat në vend. Manifesti Këtë kufizuar i ligjit mbi një numër të vogël të qytetarëve herë nuk do të kaloni! dhe kolumnat e iniciatorëve që kanë nevojë ndihmë të këtillë. të QME kanë nxitur mendim kritik për politikat dhe praktikat e pushtetit. QME-Klubi ishte hapësirë alter- Programi për Medie ka përgatitur një analizë për native në të cilën janë zhvilluar 207 ngjarje publike kornizën ligjore të rregullimit të fushës mediatike, me 4.845 pjesëmarrës. që shërben si bazë për debatin e propozim-ligjit të paralajmëruar për medie, e ka plotësuar Rregulloren Rezultatet e monitorimit të politikave dhe prakti- për Prezantim Politik para Fillimit të Fushatës Zgjed- kave të Qeverisë që e kemi zbatuar në 14 javë para hore dhe ka intervenuar në një pjesë të klauzolave zgjedhjeve, ishin publikuar në 4 shpallje në gazetat. Në njëprej Qendrave joformale për Mbështetje të Arsimit të Arsimittë të për Mbështetje Romëve ↓ me zgjedhjetparaprake. Jehona evotuesve urritpër7qindnëkrahasim dhe bashkëveprim memëshumëse30.000qytetarë. net Ngjarjet publike- nëinter dhefushatën në10qytete Votoj kanë siguruarkomunikim drejtpërdrejtë të tyre edhenënivelinkombëtar. Para opinioniishin përfaqësuar kauza caktuara të komuniteteve të të kapacitetevetë më kanëaktivistëve që vetëm të tare Blogimi përDemokraci dhePjesëmarrje AktiveQyte- janë fokusuar nëndërtiminemëtutjeshëm 134 Populizmi në rritje kundër të drejtave dhe lirive 2011 vendosur në dispozicion resurse edukative dhe i lartë. Të gjithë nxënësit që kanë mbaruar arsimin teknike me të cilat u zmadhuan mundësitë për fillor u regjistruan në shkollën e mesme. Për më aktivizëm në internet për anëtarët e organizatave tepër se 300 fëmijë, prindër dhe mësimdhënës, ishin joqeveritar dhe për qytetarët individual. organizuar 22 trajnime për realizimin e të drejtave të fëmijëve. Prej gjithsej 82 studentë, përdorues të Në Raportin e Përparimit të Maqedonisë në vitin 2011, Romaverzitas, 76 me sukses kanë përfunduar vitin Komisioni Evropian theksoi që pragjet arsimore për akademik, ndërsa 10 studentë kanë diplomuar. përparimin deri në vitin 2020 mbeten një sfidë për Maqedoninë, në të cilën ka përfunduar që “përpari- Hulumtimi i zbatuar nga Forumi Rinor Arsimor ka tre- mi nuk është i përshtatshëm” dhe qe vendi vetëm guar që një pjesë e madhe e personave të rinj nuk e “pjesërisht i ka realizuar qëllimet arsimore”. Për të shohin ardhmërinë e tyre në atdhe, konsiderojnë që ndikuar mbi përputhjen e politikave kombëtare pjesëmarrja e tyre në marrjen e vendimeve poth- arsimore me politikat e BE-së, ne i kemi përforcuar uaj se nuk ekziston dhe që nuk mund të ndikojnë kapacitetet e grupit të 25 profesionistëve të fushës mbi punën e institucioneve. Pikërisht për këtë është së arsimit. Me Qendrën për Politika Arsimore pranë më e rëndësishme që Programi Rinor ka tërhequr Fakultetit për Arsim në Ljubljanë kemi punuar në një numër të madhe të personave të rinj që kanë dizajnimin dhe zbatimin e trajnimit për politika arsi- kaluar nëpër trajnimet (debatim, mësojmë të drejtë, more të përbërë nga nëntë module. të drejta rinore, aktivizëm rinor, liria e të shprehurit) dhe kanë marrë pjesë në një numër të madh të Në periudhën 2004-2011, 787 nxënës të shkollave ngjarjeve lokale, rajonale dhe ndërkombëtare. Aktiv- të mesme dhe 59 studentë rom kanë përfunduar itetet e përfaqësimit të rrjetit të përbërë prej rreth shkollën e mesme ose arsimin e lartë me mbështet- 50 organizata rinore, ndërsa udhëhequr nga FRA, me je financiar dhe mentorimi të siguruar nga Programi parullën Në Mbrojtje të Pjesëmarrjes kanë sjellë ven- për Arsimin e Romëve. Pothuaj se gjysma e stu- dim para Qeverisë të tërheq propozim-ligjin për të dentëve të diplomuar janë vetëm më të punësuar në rinjtë, që ishte përgatitur në mënyrë jo-transparente administratën shtetërore dhe administratën publik dhe pa pjesëmarrje të të rinjve. – disa në pozita të drejtorëve të drejtorive, shefa të kabineteve dhe këshilltarë. Gjithsej 855 fëmijë rom Fondacioni ishte donatori i parë që ka mbështe- nga 7 shkolla kanë fituar mbështetje të përditshme tur mbrojtjen e të drejtave të njeriut të komunave në katër qendrat joformale për mbështetje të arsim- sociale të margjinalizuar. Në Raportin Vjetor për it të romëve në Kumanovë, Prilep dhe në Shkup. të Drejta Seksuale dhe Shëndetësore të Grupeve Përdoruesit e këtyre qendrave kanë realizuar 26 për Sociale të Margjinalizuar ishin dokumentuar një qind shkallë më të lartë të vitit shkollor, në krahasim numër i madh i rasteve të shkeljes së të drejtave me nxënësit rom që nuk i kanë vizituar qendrat. Suk- të anëtarëve të këtyre grupeve, të cilëve më vonë sesi i tyre mesatar në fund të viti shkollor ishte më ju ishte siguruar ndihmë juridike. Megjithatë, Hulumtimeve Ballkanittë Perëndimor, nëshkencat ProgramitNë thirrjetë të RajonalpërMbështetje trajnime përShoqatën ePunëtorëve Social. e bastisjeve policore 2008 sidhepako nganëntori juridike falas përpunëtorët seksualqëishinviktimë e Maqedonisë. siguruarndihmë evazhdueshme Ishte (Homo)seksualiteti në Procesin Arsimor në Republikën jo-diskriminimi dhe komunitetet emargjinalizuar dhe komunitetevetë sociale margjinalizuar: të drejtat bëjnëmetë të seksualedheshëndetësore Janë përgatitur edhepublikuar dypublikimeqëkanë angazhuar 34mentorë. Mjekësore përRomët dheishindhënë75bursa jedhura. promovuar Ishte edheProgrami për Bursa rom im qëgrupiiparë prej 16mediatorëve shëndetësor shërbimevetë shëndetësore dhe sociale. Ne pres- siqasjeinovativetonë, përpërmirësimin efurnizimit torëve Shëndetësor Rom zhvilluar të membështetjen Qeveria ka pranuar Media- modelinmaqedonase të çështjet eshëndetitpublike dheqëprekin romët. përfshirjes sëorganizatave rome qëpunojnënë dacioni ka dhënë kontribut madhe për rritjene të ndryshime sistemore nënivelininstitucional. Fon- mjaftueshmederisanukarrihen jenëtë nuk dotë nivelitindividualdhenëgrupe ndryshimet pozitivetë të trajnuar të punësohennëkomunat të epërzg- Mediet, MNE dheBDI. sekret përudhëheqjeneVMRO-DP injohurvetëm - it. Arsyet asnjëherë nuk ishin sqaruar dhe mbetet pakthyeshme Komisionit të Shtetëror Regjistrim të - prerë medorëheqjen më10tetor kolektive dhetë Por, përfundojëmë15tetor. të regjistrimi ndër- ishte filloiregjistrimiMë 1tetor, qëduheshe ipopullatës, shkurtimisht FShHM. me emrinFondacioni Shoqëri eHapur –Maqedoni, Maqedoni regjistruar është nëRegjistrin Qendror Më 19prill,Fondacioni InstitutiShoqëri eHapur – Tirana. për HulumtimeShoqërore dhe Hulumtime nga nga Shkupi Qendra ndërsapartnerishte Shqiptare familjes. Organizatatë “Analitika” udhëheqëseishte huaja mbiarsimindheshëndetineanëtarëve lënë të i Shqipërisë dheMaqedonisë: ngashenjate efektet va, Bosnja dheHercegovina dheMaliiZi;2.Zhvillimi ndërsa partnerë ishinhulumtuesngaSerbia, Koso- Institutit përDemokraci “Societas Civilis”ngaShkupi Ballkanit Perëndimor. Organizata udhëheqëse ishte 1. shoqërore ishinzgjedhurdypropozim-projekte: Evropeizimi me anë zbatimit së drejtëstë së Diskriminimi Vret, protestë kundër dhunës sëpunëtorëve seksual → 136 Populizmi në rritje kundër të drejtave dhe lirive 2011

BURGOSUR – SHTETI I MAQEDONIA 2012:

138 Maqedonia – shteti i burgosur 2012 ë janar, pushteti në mënyrë krenare e hapi ndërtimin beton- ik pseudoklasik Porta Maqedonia, në mars, Velija Ramkovski Nishte dënuar me 13 vite burg, në prill ishin vrarë pesë perso- na tek Liqeni i Smilkovës, në qershor Kuvendi e miratoi ligin e tretë Ligjin për Përcaktimin e Kushtit për Kufizim të kryerjes së Funk- sionit Publik, qasje në dokumente dhe publikim të bashkëpunimit me organet e sigurisë shtetërore, në gusht filluan protestat e AMAN kundër shtrenjtimit të rrymës për 10 për qind dhe largimit të tarifës ditore të lirë, më 24 dhjetor, nga Kuvendi, në fillim ishin larguar gazetarët, dhe pastaj në mënyrë brutale ishin larguar edhe deputetët e opozitës. Ajo ditë u mbajt mend si E HËNA E ZEZË.

Kemi vendosur që në jubileun 20 vjetor të Fondacionit Shoqëri e Hapur – Maqedoni të shënojmë me 15 ngjarje publike në të cilët do të prezantojmë përpjekjet tona dhe aktivitete për alarmimin dhe kufizimin e dëmeve që i ka imponuar sundimi jodemokratik i VMEO-DPMNE dhe BDI. Këto argumente ishin raportet e Komisionit Evropian dhe analizat, zbulimet dhe rekomandimet nga vëzhgimet e zbatuara nga fondacionit dhe partnerët dhe grantisët e saj. Duke marrë parasysh që fushata negative kundër FShHM dhe shoqërisë qytetare ishte në përforcim, një pjesë e ngjarjeve i kemi dedikuar promovimit të veprimtarisë krijuese me të cilën përgjigjeshim diskursit publik të kufizuar partiak. Për shkak të bllokimit të duk- shëm mediatik, të gjithë ngjarjet i kemi transmetuar drejtpërdrejtë nëpërmjet internetit që të arrijnë mesazhet tona tek publiku më i gjerë.

Më 2 nëntor, në konferencën Shans ose Sfidë: Perspektivat e Maqe- donisë – me forcë të plotë deri në dhjetor 2012 ishte prezantuar dhe komentuar Raporti i Komisionit Evropian i fundit për përparimin e Maqedonisë. Raporti i ngriti pritjet tona për të marrë datë për negociata, që do të jetë një frymë plotësuese mbi shpinën e refor- mave - të lirohen atje që janë ngatërruar.

Më 5 nëntor kemi promovuar edicionin fototipik të Gramatikës së Gjuhës Letrare Maqedonase nga një sllavist amerikan, profesor i Universitetit Harvard, Horas Lant, i publikuar në vitin 1952. Publikimi Gjuhës Letrare Maqedonase fondacioni itijenënçmojnë fototipik të Gramatikës së nga njësllavist amerikan, tij ishte përgjigja jonëtë identitetin maqedonas”. publikuar nëvitin1952. gjashtëdhjetë vjetorin e më vetëm të harruarnë sulmeve që“Soros dhe profesor iUniversitetit Publikimi ikësaj vepre Harvard, Horas Lant, i promovuar edicionin Më 5nëntor kemi të vërtetë që ishte pamundësuarngakoalicioni qëishte vërtetë të në rezultatca ishte ipërpjekjeve përdecentralizim tona Rajonal dheLokal –potencial osembulesë. Konferen- zhvilluar ishte Më 20nëntor konferenca Zhvillimi pasardhës tyre. të gulja kanë folur pjesëmarrës drejtpërdrejtë të dhe tyre ngaLufta Qytetare, pastrimi etnikdheshpërn- ka vendaspërpakicaindividë.Për traumat e kombinterritorin, dhefenë.Nëkëtë nuk vërtetë të për absolute instalohet për një qëllim e të vërtetë medieve, librave mësimore dhe teksteve që kanë përfshirë edhenjëharresë imponuarnëpërmjet të Boshoten. Politika ekujtimit ka partivenëpushtet të dhe Politika eKujtimit ngaL.M. DenfortdheR.V. i Fëmijët eLuftës Qytetare nëGreqi, Refugjatët promovuar ishte Më 16nëntor edicioni maqedonas shkallët earsimit. dogmave ideologjike, etnike dhefetare nëgjitha mbyllte shoqërinë maqedonase me imponimin e jashtëzakonishtishte po aktuale,sepsepushteti Hapur –Të ndajmënjohurinë!Tema ekonferencës bëtare uzhvilluaMë 14dhe15nëntor konferenca ndërkom- dheklerin. gjegjësisht partitë dallua edhemelargimin mespolitikës dhereligjionit, maqedonas nëdydekadat epara shekullit të 21u islamin dhe judaizmin. sisht Kontekstikrishterimin, i kritikon rreptësishtë religjionet eorganizuar, krye- Zoti cilën imadhlibërnëtë nukështë Kritofer Hiçens ekemiMë 9nëntor promovuar edicionin maqedonas maqedonas”. “Soros dhe fondacioni i tij e nënçmojnë identitetin përgjigja etijishte vjetorin jetë sulmeve jonëtë që i kësaj vepre- harruarnëgjashtëdh të mëvetëm e-Society.mk: Arsimi i Hapur për Shoqëri të qendror dhe lokal hollave nëshpenzimin etë publike, publike? Për zmadhuarllogaridhënien e pushtetit të ? oseSi hollat tona janë të hollat menaxhohetmetë kemiMë 26nëntor organizuar konferencën Të kujt trans-gjini meHIV). dhepersona që jetojnë margjinalizuartë (përdorues drogave, të persona ndryshmesocialesiguruar përfaqësimpërgrupetë dhe procedurat strategjike në 14rastet cilët nëtë u detësore Komuniteteve të Sociale Margjinalizuar të janë je nga Diskriminimi. Një pjese e kontekstit njëjtë të Komisioni arrijnë tek diskriminimit të të për Mbrojt- Mbrojtje ngaDiskriminimi që ka mundësuar 16 raste përpjekjeve të debati ishinmbështetje Rrjetitpër të drejtat epunëtorëve seksual.Filmi dokumentar dhe punëtorëve seksual,passëcilës vijoidebatpërtë kriminalizimin etransmetimit HIVdheSPB të mes shfaqurfilmdokumentar ishte Më 23nëntor për radio stacioneve evropiane. ngaFShHM,i mbështetur listate qëugjetnëtop Unë jamunderground titulliidiskut ishte tyre, të grupit rom Shutka Roma Rap. nëKlubinMë 22nëntor Havan uzhvillua koncert i gjegjësisht udhëheqësisësëpartive. dhe bëjnë sipas urdhrave ekzekutiv, pushtetit të inë votuese cilën dëgjueshëm nëtë janëtë deputet demokracia parlamentare kthyer është nënjëmak- mentar mbiQeverinë nëMaqedoni qëka treguar që prezantuar ishte Më 21 nëntor analiza Kontrolli Parla- përmirësimit shërbimeve sigurimittë komunale. të periudhën 2009-2012 ka vogël të siguruar përparim të decentralizim fiskal dhezhvillim lokal ekonomik për dhe realizimit 12komunave të nëarsim,urbanizëm, iprocesit Monitorimi pushtet. decentralizimit të Raporti Vjetor Drejtat përtë Seksuale dheShën- Me siumunderground! 140 Maqedonia – shteti i burgosur 2012 fondacioni dhe Qendra për Komunikime Qytetare 1948-1998 të maqedonistit amerikan Kit Braun, që kanë përgatitur një analizë krahasuese dhe katër ishte edhe një prej folësve të promovimit. Indekse të Racionalitetit. Zbulimet ishin burim i bes- Më 28 nëntor ishte prezantuar edhe përmbledhja e ueshëm i informacioneve për gazetarët, veçanërisht teksteve Lustracioni Maqedonas (1999-2012): ngjarje, për ata që bëjnë lajme hulumtuese për korrupsionin. deklarata, tituj; zbatimi i rregulloreve të lustracionit Më 27 nëntor kemi promovuar edicionin maqe- nga F. Remenski, V. Pivovarov dhe ZH. Trajanoski. donas të librit Fëmijët-Gjyshërit Maqedonas: Politika Disa muaj me herët, më 9 prill, Gjykata Kushtetuese Shfaqje e Shutka Roma Rap ↓ Transnacionale e Memories, Përndjekjes dhe Kthimit anuloi disa dispozita të Ligjit për Lustracion në udhëhequr ngaEko-Svest të pendëvetë nëPK Marvovo i Protestë kundër ndërtimit ↓ në fushatafyerës cilat metë VMRO-DPMNE mevite në diasporën maqedonase në Australi qëbesonin stasovski. Kjo njëprej ishte përgjigjeve përata tona Maqedonas 1870-1912,punimdoktorature eNikAna- promovuar ishte Më 29 nëntor, lustracion rreptë mëtë “rrugor”. jmëroi miratimin mundësojë ri,qëdotë enjëligjitë iniciativë FShHM. të VMRO-DPMNE menjëherë parala- Lufta përIdentitetin financiare Fondit të Urgjent XhorxhSoros, të do të Strehimit Romëve, të imundësuarmendihmën e Paligjshëm Ndërtuar. të Romët dheZbatimiiLigjit përVeprim meObjektet zhvilluar ishte Më 30nëntor tryezëerrumbullakët kundër Maqedonisë. dhe XhorxhSoros personalishtpërkonspiracion akuzonte Fondacionin Shoqëri eHapur –Maqedoni Projekti për Legalizim të 142 Maqedonia – shteti i burgosur 2012 përdor mundësinë e rrallë dhe me kufizim kohor Organizata joqeveritare “Ekosvest” fitoi mbështet- që të ndihmojë amvisëritë e varfër rome të marrin je me anë të programit Lindje-Lindje: Partneritete pronësi ligjore mbi shtëpitë e tyre, dhe me atë të Ndërkufitare për përforcimin e kapaciteteve të rrjet- jenë më të sigurt në riparimin nga pasojat e krizës it kombëtar për organizata qytetare për shkak të ekonomike. parandalimit të planit për ndërtimin e hidrocentra- leve që do të jenë kërcënim për florën dhe faunën në Sukseset e programeve për arsim të romëve i kanë Parkun Kombëtar “Mavrovë”. Zbulimet shqetësuese përforcuar partneritet strategjike me donatorët nga monitorimi ishin prezantuar para Ministrisë së tjerë. Grantet plotësuese të USAID dhe Fondacion- Mjedisit Jetësor dhe Planifikim Hapësinor dhe zyrës it për Fëmijë “Pestaloci” kanë mundësuar vazhdim së Bankës Botërore në Shkup. të aktiviteteve deri në maj 2014, ndërsa granti nga Programi për Arsim të Romëve i ka mbështetur aktiv- Qytetarë për Maqedoni Evropiane kanë organizuar itetet e Romaverzitas për vitin akademik 2012/13. 31 debate nëpër shtet me gjithsej 3.505 pjesëmar- Ministria e Arsimit dhe Shkencës vazhdoi të zbatojë rës. Gjithsej 62 organizata qytetare, grupe joformale Projektin për Bursim dhe Mentorim të nxënësve rom dhe shtëpi botuese kanë organizuar në QME-Klubin të shkollave të mesme që e ka marrë nga Programi 181 ngjarje me gjithsej 3.834 pjesëmarrës për të për Arsimin e Romëve në vitin 2008. Zbatimi i suk- drejtat e njeriut, të rinjtë, grupet e margjinalizuar, sesshëm i Programit për Bursa Mjekësore për Romët barazinë gjinore, identitetin dhe historinë, reformat e ka zmadhuar numrin e studentëve në fakultetet në institucionet, aktivizmi qytetar, aderimi në BE dhe e mjekësisë (72 studentë) në vitin akademik 2012/13 tjera. Drejtpërdrejt janë transmetuar 33 debate, që dhe ka kontribuar për zhvillimin e udhëheqjes rome ka tërhequr edhe 2.650 vizitorë. në shëndetësi. Në vitin akademik 2011/12 ishin sigu- USAID i ka njohur përpjekjet tona dhe kemi nënshkru- ruar edhe 106 bursa plotësuese me anë të Programit ar Marrëveshje për Zbatimin e Projektit për Shoqëri për Bursim të Studenteve Rom. Qytetare për periudhën shkurt 2012 – gusht 2014. Si rezultat i përpjekjeve tona, në Programin Kom- Ishin dhënë mbi 26 grante organizatave qytetare për bëtar për Mbrojtje Aktive Shëndetësore të Nënave projekte lidhur me aktivizmin qytetar, monitorimin, dhe Fëmijëve për vitin 2011 ishin formular alokime përfaqësimin, bashkëpunimin dhe rrjetëzimin, ndër- konkrete buxhetore për imunizim të romëve. Një sa aktivitetet lidhur me ngritjen e kapaciteteve për kontribut i madh është bërë për rritje të kapaciteteve aktivizëm qytetar kanë përfshirë 640 përfaqësues të dhe angazhimit të organizatave qytetare rome që organizatave rinore dhe qytetare. Rëndësia e këtij ata të avancojnë të drejtat shëndetësore të romëve. projekti për pjekjen dhe zhvillimin e shoqërisë qytet- Programi për Ndihme Paraligjore në Komunitetet ka are dhe për kontributin e madh që do të vijojë është filluar me sukses të zbatohet në dy komuna. e padyshimtë. GRUEVSKI-T ENDE IBESON BRUKSELI 2013:

144 Brukseli ende i beson Gruevski-t 2013 ë 25 dhjetor 2012, opozita e udhëhequr nga LSDM-ja, ka bojkotuar Kuvendin, më 13 Mshkurt, në Kuvend nuk kaloi kërkesa e AMAN për kthim të tarifës së lirë të rrymës, më 15 shkurt, komisari evropian Shtefan File e anuloi vizitën në Maqedoni për shkak të krizës politike, më 8 prill u zhvilluan raundi i dytë i zgjedhjeve lokale në të cilat fituan VMRO-DPMNE dhe BDI, më 12 shtator, aksio- ni policor i natës kundër Parkobrani, më 23 tetor, protesta LIRI PËR KEZHO para Muzeut të VMRO, më 5 dhjetor, tutori i Gruevski-t, Viktor Orban, ishte deko- ruar me çmimin “8 Shtatori”.

Përparimi i aderimit për BE ishte ndaluar për shkak të mungesës se vullnetit politik të partive të pushtet- it. Ka pasur shumë fusha me përparim të ngadaltë ose aspak përparim: reformat në kodin zgjedhor, liria e shprehjes, sundimi i së drejtës, reformat në admin- istratën publike. Analiza e përdorimit të fondeve të BE ka treguar për një mungesë evidente të kapac- iteteve të absorbimit, si dhe indikacione që mjetet e programit Të Rinjtë në Aksion kanë qenë të keqpër- dorura, për të cilët ishte njoftuar Komisioni Evropian dhe Parlamenti Evropian.

Në edicionin Zbatimi i Ligjeve nën Llupë i kemi publi- kuar analizat: Gjashtë Vite më Vonë – A u plas muri i heshtjes? Nevojat Ligjore dhe Rruga e Drejtësisë në Republikën e Maqedonisë dhe Aktgjykimet (duhet) të zbatohen. Lëndë e analizave ishte zbatimi i disa Përpjekjet përpërmirësimin dhe mbështetjen egjashtë përforcim të kapaciteteve drejtësi përqytetarët dhe veçanërisht përtë varfrit për qasjetë barabartë në rezultuar meregjistrimin siguruar këshilla juridike dhe të margjinalizuar, ka të shoqatave vendore që financiare ngaBE-japër dhe ndihmëjuridike për ka siguruarmbështetje 1.288 qytetarë. FShHM vazhdim të përpjekjeve punojnë nëfushënetë shoqatave përndihmë juridike falas qëkanë e qasjesnëdrejtësi, drejtave të njeriut. LGBTI Qendrën për Mbështetje. përcaktim përgjegjësisë të penale përsulmetmbi prej bëjnëmekërkesa padivepenalekishin të për përcaktim raste. diskriminimitnështatë të Katër Prokuroriapadi penaletek Publike ngaecila kërkoi Rrjeti për Mbrojtjen nga Diskriminimi drejtavefushën etë njeriut. të kapacitetevetë shoqatave të vendore që punojnë në barabartë nëdrejtësi përqytetarët dhepërforcim nga BE-ja përvazhdimpërpjekjeve të përqasjetë qytetarë. FShHM ka financiare siguruarmbështetje ruar këshilla juridike dhe ndihmëjuridike për1.288 shoqatave për ndihmë juridike falas që kanë sigu- rezultuar meregjistrimin egjashtë dhembështetjen varfritmargjinalizuar,veçanërisht përtë dhe ka Përpjekjet përpërmirësimin eqasjesnëdrejtësi, për pavarësi madhefinanciare mëtë komunave. të realizuar përtë gjatë për njëperiudhëtë përpjekjet nia nëmënyrë dramatike ngecmbrapa dheka nevojë shërbimeve komunale nëfushënearsimit.Maqedo- decentralizimitin evogël të fiskal dhefurnizimin e gjashtëmujoreRaportet kanë treguar përpërparim - hollave publike. llogaridhënies dhepërgjegjësisë nëshpenziminetë prishur parimet e transparencës, konkurrencës, eprokurimeveoze nësistemin publike qëkanë qendror dhelokal kanë treguar përprobleme seri- i240Monitorimi prokurimeve publike ngapushteti BE-së. ligjeve harmonizimittë kombëtaretë meligjete ligjeve kryesore reformuese miratuar të përshkak ka parashtruar sansa dheParadokset eArsimit. vëllimi itretë eGrave iHistoria Perëndimit të –Rene- gjinore, përkthyer ishte në gjuhën maqedonishte edetyrueshme ngafushaestudimevenë letërsinë Drejtësi Sociale. Për siguruar studentëve qasje të dhe shqipe:Qasja Kreative në Mësim Ishin publikuar dymanualenëgjuhënmaqedonishte trajnim nxiturpjesëmarrjennëpërshkolla. përtë bljanës ka vazhduar mezhvillimin emoduleve për Politika Arsimore pranë Fakultetit Pedagogjik Lju të - Bashkëpunimi meQendrën Ndërkombëtare për kur vazhdimisht kufizohet liriaeshprehjes. censurënpër auto nëmediet,veçanërishtsituatë evante vendore huaja. Kemi dhe të organizuar debat ishin shpërndarë gjithëmedietdheinstitucionet rel- Pasqyra Mediatike që ka përgatitur OJQ Infoqendra pavaruranative dhetë përqytetarët. Monitorimet mediet dhekemi mundësuarinformacione- alter javore dhe Lajmmaqedonishte gazetës në shqip) dhetë net, dy gazetave ditore (Sloboden Pecat nëgjuhën financiareMe mbështetjen 11 medieve - të në inter kanceritpër zbuliminehershëmtë në gjidhemitrës. e synuar fëmijëve përimunizimtë rom dhemjetet bëjë me jeve mjetet të kishte Maligne. Monitorimi dhe Programi Sëmund Hershëm për të Zbulim - të jtje AktiveShëndetësore Nënave të dheFëmijëve parandaluese shëndetësore: Programi për Mbro- – ESE dyprogrameve buxhetevetë të përmonitorim përEmancipim,tës Solidaritet dheBarazi Grave të Kemi e Shoqa aktivitetet vazhduar mbështesim - të Fokus ekemi thyer në monopolinepushtetit dhe Manual për 146 Brukseli ende i beson Gruevski-t 2013 Organizata joqeveritare “Fakultet për Punë që nuk Ndërkufitare dedikuar nxitjes së dialogut mes Mësohen” ishte nikoqir i konferencës rajonale, e ekspertëve dhe publikut më të gjerë për çështje lid- Trupi Im, Vendimi Im – protestë kundër kufizimit të drejtës për abort ↓ mbështetur nga Programi Lindje-Lindje: Partneritete hur me hapësirën publike, vendin e individit në atë informacione alternative në gjuhënmaqedonishte financiare të 11medieve në internet, dygazetave të gazetës javore Fokus e kemi thyer monopolin ditore (Sloboden Pecat dhe Lajm nëshqip)dhe e pushtetit nëmediet dhe kemi mundësuar dhe të pavarura për Me mbështetjen qytetarët. dhe veglat për aktivizëm në internet. Nëtredhe veglatpëraktivizëm nëinternet. forume ishin trajnuarqytete për përdorim medieve rejatë të përfshirë 54pjesëmarrës, rinjnga12 ndërsa257 të like dhepërfaqësim.Shkolla përQytetari Aktive ka përpilimin edokumenteve efektivepërpolitika pub- like, zbatiminedecentralizimit nëBE, dheintegrimit etyrenjohuritë eprokurimeve përmonitorimin pub- organizatave qytetare dheiniciativa ikanë avancuar nëvitin2014.Mbi400përfaqësuestë zbatohen të pune për angazhim në projekte hulumtuese që do organizatave të dhe rrjetëzimit qytetare dhe bursa edhe 21grante përpërforcim bashkëpunimit të hulumtimeve.të institucionevetë publike dhe përfaqësim në bazë tike nëkomunitetet etyre monitorim osezbatojnë grupe joformale që veprojnë si thelb demokra- ndajmë43grantetë përorganizatat qytetare dhe dhe Reaktor – Hulumtim në Aksion, Dokumentime, Qendra përKomunikime Qytetare Forumin –Qendra përHulumtimeStrategjike dhe FShHM meForumin nëpartneritet RinorArsimor, Projekti përShoqëri izbatuarnga Qytetare iUSAID, dokumenteve dhefotografive EHënaeZezë. Atje promovuar ishte edhe përmbledhja e teksteve, kanë zhvilluar 205ngjarjeme 4.582pjesëmarrës. qytetare, grupejoformale publikuese dheshtëpi i mendimit kritik. tributor Gjithsej 84 organizata QME-Klubi për promovimin ekonceptit drejtësisë të sociale. dhe shprehje publike qëndrimeve të politike, sidhe trajtojnë hapur si për platformë veprim të qytetar prezantuar projekte kreative qëhapësirën publike e dheshoqërisë.Nëkonferencën shtetit tizimit të ishin dhe përgjegjësia eindividitnëprocesin edemokra- ka inkubator vazhduar jetë të dhedis- Para vititkemi fundittë dhënë kanë mundësuar vlerësimin ekstrën, FRAka parashtruar një peticion, shprehjestë publike. Pas reformës zbatimittë për aktivizëm në rrugë internet, dhe forma alternative kanë marrë përaktivizëmnë pjesënëpunëtori 100 anëtarë Media/Art të klubeve nga pesë qytete rës) dhe FRAAkademia80 pjesëmarrës). ( Rreth DrejtënMësojmë të : Trajnim përBE (70pjesëmar- vijojnë edhe mundësi trajnimetë avancuara, të si debatin përzgjedhjet.Anëtarët mëaktivkanë pasur prej 400personave qëdrejtpërdrejtë kanë ndjekur personave madhetë numër të publikdheaudiencë Organizuar, cilavemes të edhedebatiArgument: tare dhepolitike. Ishinorganizuar dhjetëra debate, argumentim, drejtës, sundiminetë drejtat të - qyte shkollavetë mesmenëligjëratat të përdebatim, DrejtënMësojmë të kanë mbi 600 nxënës tërhequr Njëzet e dyKlube klube Debati dhe nëntëmbëdhjetë nëvitinakademiksistë 2013/14. ishin përdorues bursave. të Numri iu rrit në 105 bur- fëmijëve. Nëvitinakademik 2012/13,76 rom studentë edukativemetoda interaktive drejtatdhe për të e shkolla projektuese trajnimeve ishinpjesëtë për zbatimit.Mbi100mësimdhënës ngashtatë të dhjetë Projektitdorues të Romëve përArsimtë nëvitine rom kombësive dhe173nxënëstë tjera ishinpër- moshës Mbi parashkollore,190 fëmijë të 863 nxënës are dheiniciativa joformale. marrë pjesë 878 pjesëmarrës organizatave të - qytet kanë qytetar, sektorit përaktivizimtë dhe mundësitë nëprocesetqytetar demokratike, sidhepërsfidat rje qytetare, vullnetarizmin,votimin, roli isektori shkëmbimin epërvojave dhediskutim përpjesëmar- qytetare qëkanë dhe pesëdebate, pasurqëllim ngjarje qënënjëvendka mbledhurnjë Shprehja e 148 Brukseli ende i beson Gruevski-t 2013 të mbështetur prej 25.378 qytetarëve, për të shpallur FShHM ka vazhduar me mbështetjen e përfaqësimit QME-Klubi: Promovimi i vlerësimin ekstern në vitin 2013 si provë dhe ka për- ligjor të pjesëtarëve të grupeve sociale të margjinal- edicionit digjital të revistës rinore Fokus ↓ gatitur analizë për zbatimin përkatës. izuar (punëtorët seksual, përdoruesve të drogës, procedurë. një pjesëeprocedurave endenë përlegalizimështë vitit2017,në fundtë ishinlegalizuar,ndërsa 700shtëpi për përfitiminepronësisë etyre. mbishtëpitë Deri familje rome fituanndihmëligjore dheprofesionale dhe administrative për se legalizim. 1.500 Më tepër mbulimin eshpenzimeve lidhurmeprocedurat ligjore – 2015)ka siguruar1.200mikro-hua painteres për Fondi Strehimeve përLegalizimtë Romëve të (2011 propozim merekomandime dhemasa. Romëve,të nisurngaFShHM, parashtruar përtë Grupi i Përfaqësimit Drejtave të të Shëndetësore Ministria e Punës dhe Politikës Sociale, e ka përdorur Kombëtare Romëve, të përIntegrim iudhëhequrnga 1.653 persona. Procesin e zhvillimit Strategjisë të drejtaveizimin etë shëndetësore dhesociale për rome. siguruaredhendihmë juridike Ishte përreal - për1.162dhe mbështetje romë nëtre komunitete shoqatat rome qëkanë siguruarndihmëparaligjore përndihmëparaligjorembështetja qëkanë zbatuar përkatës nëinstitucionet shëndetësore. Kavazhduar një shkallë diskriminimit dhe trajtimtë lartë më të jo sesa grupettjera etnike. Romët përballohenedheme prekurtë nga ndikimi negativ i përcaktuesve sociale shëndetësore përromët tregoi qëromët janëmë drejtavee të shëndetitdheqasjesnëshërbime të gëzimin Njeriut. Hulumtimipërstatusinshëndetësor, ashtruar pranë Gjykatës Evropiane Drejta përtë të zbatuar përfaqësimistrategjik, raste tetë ishinpar- HIV). Prej 17procedurave gjyqësore cilat nëtë ishte persona trans-gjinor me dhepersonaqëjetojnë Strugë, projekt i USAID për Strugë, për projekt iUSAID Akademia e të Rinjve në Akademia Rinjvenë etë shoqëri qytetare → 150 Brukseli ende i beson Gruevski-t 2013

SHURDHËR PUSHTETI I KRITIKA, JASHTË PROTESTA, BRENDA 2014:

152 Brenda protesta, jashtë kritika, pushteti i shurdhër 2014 rotestohej jashtë dhe brenda Shkupit. Në Gje- vgjeli, iniciativa qytetare “Arsena” ka protestuar Pkundër arsenit në ujin. Në Tetovë protestonin kundër ndotjes. Më 27 prill, Gjorgje Ivanov fitoi man- datin e dytë presidencial, ndërsa në zgjedhjet e parakohshme parlamentare sërish fitoi VMRO-DPMNE. LSDM-ja kontestoi fitoren dhe e braktisi Kuvendin. Në gusht dhe shtator, me protesta mbroheshin lumi Radika dhe Parku Nacional “Marvoro”. Në nëntor pro- testohej para Prokurorisë Publike pasi një turmë e personave në maskë e kanë demoluar LGBTI Qendrën për Mbështetje dhe kanë lënduar aktivistë që kanë kremtuar përvjetorin. Në nëntor, në raportin e për- parimit, Komisioni Evropian ka kritikuar Qeverinë për zmbrapsje të fushave kryesore të reformave dhe pa cipë vlerësoi që aderimi në BE është në ngecje. KE-ja rekomandoi pushtetit të ndërmerr masa të rrepta në lidhje me partizimin në rritje në institucionet dhe pavarësinë e rrezikuar të gjyqësorit dhe lirisë së të folurit, nëse dëshiron që mos të tërhiqet rekomandimi për fillim të negociatave për aderim. Më 17 nëntor, mbi 3.000 studentë, të organizuar në Plenumin Studen- tor joformal, kanë marshuar nëpër rrugët e Shkupit kundër vlerësimit ekstern. Duke i ftuar studentët të zgjohen dhe mos të bëhen preh e ndikimeve partiake, protesta shkaktoi mbështetje të gjerë publike. Të për- gatitur për të dalë në rrugë sërish, Plenumi Studentor i paraqit: Pjesëmarrja masive në marshin tregon që në rrugësërish,Plenumi marshin tregon qëmasa Të përgatitur përtë dalë “Pjesëmarrja masive në kritike messtudentëve dhe të rinjve është për Studentor iparaqit: ndryshim.” informuar për që ngjarje në dhe mediet tema e mk, Plusinfo.mk, Portabl.mk Liria eshprehjes: on-line-mediet informative preferencave qytetarëve; të Romëve. të Integrim forcimi dhemobilizimiiqytetarëve; Komunë sipas strategjisë zbatimi itre sonëishte koncepteve: Për ut dhetransparenca buxhetore. i Dimensioniidytë dhedokumentimimonitorimi drejtave itë njeri- të për ndryshime shoqërore, lufta kundër korrupsionit, jtave njeriut të në angazhimi shëndetësi, i rinjve të rrezikuar:më të fushat qëBordi Drejtues iFShHM ika identifikuar si Ju kemi avancuar përtë dhënëmbështetjen shtatë përgjigjenpersonale dhetë rrethinave dhesfidave. ara fort,qëjuka artikulojnë mundësuar të strategji qasje në grupet e synimit dhe koalicione ndërtu - të organizata qytetare që kanë ekspertizë relevante, vlerave shoqërisësëhapur.Kemi të 12 mbështetur drejt rimëkëmbjes së demokracisë dhe mbrojtjen e I kemi drejtuar resurset efondacionit dhepërpjekjet gjithëve!” shkruannëdeklaratën e“Ajde!”. gjithëve!heshtin të Nuk navendosinzinxhirë mundtë shpresën njerëzit. dheguximintek Nukna mundtë rim. Nëthërrasim gjerë nëmobilizimtë zgjuar përtë monopolizojmëhapësirënpasur qëllimtë përvep- ecopëtuarafuqitë demokratike nëvend.Nuk kemi “Qëllimi përforcojmë të ynëështë dheshoqërojmë vullnetare qytetarë123 aktivistë ekanë promovuar platformën ndryshim”. masa kritike për rinjve është messtudentëvedhetë Më 23 dhjetor, nërrugënparaMë 23dhjetor, Kuvendit, Platforma përPolitika Qytetare “Ajde!”. liria eshprehjes, dre përparimiitë - dhe Okno.mk A1on. kanë - raportin sajka të vjetor përmendurdiskriminiminnë për Mbrojtje ngaDiskriminimi përherë parë të në kanë përmbajturqëndrimehomofobike. Komisioni psikologji mjekësore përfakultetet mjekësore që treIshin tërhequr mësimore tekste përpsikiatridhe si komunitete kryesishtmesnjë burri dhenjëgrua. që prodhojnë përcaktohen veprimligjor,duheshetë poredhe gjithaformattjeramartesor, bashkësisë të meve kushtetuese cilën metë komuniteti jashtë fshihet paragrafi ndryshi - 2 i amendamentit 33 të Kundër Homofobisë dheTransfobisë ka arriturtë Margjinalizuar me RrjetinKombëtar nëpartneritet ta Seksuale dheShëndetësore Komuniteteve të të drogave dhe LGBT-komunitetit. Koalicioni Të Drej- seksuale dheshëndetësore përdoruesve të të ishindrejtuarAktivitetet drejt drejtave rritjessëtë Avancimi Drejtavei të Njeriut të në Shëndetësinë: për përdorimin reja. të eteknologjive joqeveritare kritike, aktivistëve dhe intelektualëve al Voices. përforcuar Ishte kapaciteti iorganizatave politikesituatën publikuar nëMaqedonitë nëGlob- tike nëMaqedoni.Të rëndësishëm ishinshkresat për përmbajtjeve qëkanë depërtuarbllokadën media- zhvilluar përprodhim njësistem dhe promovim të Gjykatës Kushtetuese. Përzënë nga Kuvendi, pastaj e Lënëpara Derës së doni deri nëradiodifuzion servisipavarur publiknëMaqe- promovuar dokumentin përpolitikë publike NgaMRT margjinalizuar. Qendra përZhvillimin eMedieve ka kontrolluar injoruarosetë ishintë ngapushteti dhe ka organizuar debatin Fondacioni “Metamorfozis” Liria eShprehjes e ka ka 154 Brenda protesta, jashtë kritika, pushteti i shurdhër 2014 bazë të orientimit seksual si problem shoqëror dhe ministrive resorë, institucioneve, fakulteteve, sho- ka konstatuar që diskriminimi shpesh është i synuar qatave qytetare dhe personave që përdorin droga, dhe motivuar nga urrejtja ndaj grupeve të caktuara ka siguruar ndihmë juridike dhe përfaqësim për 16 etnike, grupe të margjinalizuar, LGBT-popullatën, punëtorë seksual dhe ndihmë juridike për mbrojtje etj. HOPS – Opsione për Jetë të Shëndoshë Shkup të të drejtave të përdoruesve të drogave në 6 raste të Anëtarët e Platformës Qytetare ka organizuar Konferencën Kombëtare për Politika qasjes së pamundësuar në trajtim dhe diskriminim. Ajde! në rrugë drejt Ministrisë së Shëndetësisë ↓ të Drogave, me pjesëmarrje të përfaqësuesve të jtave njeriut,veçanërishtnë pjesën elirisësë të ndihmësjuridiketë nëraste shkeljes të dre sëtë - drejtat enjeriutdhembrojtjen etyre dhesigurimit fokusuarRM ishte nëvëzhgiminegjendjes me të riut Komiteti Drejtat iHelsinkitpërtë eNjeriutnë dheDokumentimiMonitorimi Drejtave itë Nje- të drejtat enjeriut. BE-sëtë dheanalizimiikornizës evropiane përtë BE-së dhemiratimi ivendimeve, përdorimi ifondeve met kanë përfshirë: eBE-së, historia Institucionet e qytetare, gazetarë, avokatë Trajni dhestudentë). - komunale,mbi 150persona(autoritete organizata MCEO ka zbatuartrajnime cilat metë ka përfshirë Mjeteve ngaProgrametit të eKomunitetit 2007-2013. Maqedoni eralizimit, Kultura Politike, Evropeizimi dheFrikët në Politike, Liria eLëvizjes sëRomëve eLib nëDritën - Re Evropiane përMaqedoninë –Evropeizimi iPartive jtave Njeriut,BlerjeeGjërave të Vjetra: të e Historia Hyrja nëKornizën Evropiane përMbrojtje Dre të të - Arsim Evropian ka publikuar pesëstudimehetimore: Lufta Kundër Korrupsionit: dhe artisatira siveglapolitike. liriaemedieve,aktivizëm qytetar, gazetariahetimore 500 shikues kryesore on-line,ndërsatemat ishin izëm shoqëror ENGAGE kapacitetevetë tyre. të Konferenca etretë përaktiv- rinj kanë vizituargjithsej80trajnime përpërforcim politikave rinore rinjnë12komuna. përtë Rreth 200të dhe ka nxiturkrijiminekëshillave lokale rinore dhe organizimittë shkollave të shkolla mesmenëtetë të Rinor Arsimorka punuarnëpërforcimin eformave Angazhimi RinorpërNdryshimeShoqërore: dhe Me Mund nëEvropë: Studim ipërdorim- ka pasur3.000vizitorë dhe Qendra Maqedonase për Forumi monitorim të transparencës të monitorim reaktive dhepro-aktive drejtavefushës sëtë shëndetësore. zbatuar Ishte kanë edukuar 300rom përçështjetendryshmetë 800 romëve, kanë vizituarmbi300familjerome dhe për romët. Para-avokatët jukanë ndihmuarrreth ndihmë para-juridike përmbrojtjen shëndetësore Evropiane Imunizimit.ESE të ka vazhduarsigurojë të zhvilluardhe ishte debatpubliknëkuadër Javës të Vaksinim dhe Shërbime Parandaluese Shëndetësore publikuar publikimiPërfshirja eFëmijëve Rom me 891 kërkesa lirë përqasjetë nëinformacione. Ishte Për zbatuesit e tre programeve ishin parashtruar Sëmundjevepër HetimineHershëmtë Maligne. tematike Nxënësve të dheStudentëve dheProgrami Nënave dheFëmijëve, Programi përKontrolle Sis- 2013: Programi përMbrojtje AktiveShëndetësore të parandaluese MinistrisësëShëndetësisë të përvitin tre dheanalizënebuxhetevetë itorimin programeve Solidaritet dheBarazi Grave të –ESE ika filluarmon- Transparenca Buxhetore: Shoqata përEmancipim, paraqiteshin siorganizatorë. ngaanaeqytetarëve,testë gjegjësishtgrupeve që realizimin drejtës etë lirë përmbledhjetë osepro - injohursidhënësndihmësjuridikeishte falaspër cilën nisuredheprocedurë ishte gjyqësore. Komiteti nga anaeMinistrisësëPunëve Brendshme të përtë kanë konfirmuar romëve të diskriminiminsistemor Romëve diskriminimittë it të nëkalimet kufitare e përkatësisënë bazëtë politike. Rezultatet- etestim dukurinë burgosurve e të politik dhe diskriminimit dhe mbrojtja sociale. Komiteti ka aktualizuaredhe siguria, realizimi drejtës i të së mbledhjes publike shprehjes, diskriminimit,gjykimiidrejtë, liriadhe 156 Brenda protesta, jashtë kritika, pushteti i shurdhër 2014 të mbi 100 institucione dhe ente publike. ESE ka E kemi mbështetur përgjigjen qytetare të praktikave “Qëllimi ynë është zbatuar trajnim për përforcimin e kapaciteteve të 2 jodemokratike, kemi dhënë grante për 10 iniciativa të të përforcojmë dhe përfaqësuesve të 10 organizatave qytetare në lidhje fokusuar në mbrojtjen e resurseve natyrore, moni- shoqërojmë fuqitë e me të drejtën e shëndetit, organizimin dhe financi- torimin e zgjedhjeve të parakohshme, politikat rinore min e sistemit shëndetësor, procesin buxhetor në dhe lokale, si dhe të aksioneve për solidaritet kundër copëtuara demokratike nivelin lokal dhe nivelin kombëtar, metodologjisë për varfërisë në rritje. në vend. Nuk kemi pasur monitorim të buxheteve, monitorimin e komunitetit Sundimi i keq dhe keqpërdorimi i pushtetit aktual i qëllim të monopolizojmë dhe revizionit social. kemi zbardhur në 15 Alarme, publikime në mediet e hapësirën për veprim. Në Qëllimi i konceptit Përforcimi dhe Mobilizimi i Qytet- shtypura dhe mediet on-line në gjuhën maqedon- thërrasim në mobilizim të arëve ishte të trajnohen individë të interesuar, grupe ishte dhe shqipe. joformale dhe organizata qytetare, të koordinuar në gjerë për të zgjuar shpresën QME-Klubi ka vazhduar të shndrit me pulsin e men- platformë të hapur, inkluzive dhe jo-partiake, për dhe guximin tek njerëzit. dimit kritik dhe të folurit e pa-censuruar të 2015 mënyrat e mundshme të kundërshtimit të zmbraps- Nuk mund të na heshtin të ngjarjeve të zhvilluara publike me gjithsej 4.616 jes së demokracisë në shtetin e burgosur nga pjesëmarrës. I kemi promovuar përkthimet e librave gjithëve! Nuk mund të na regjimi autokrat. në gjuhën maqedonishte: Nga Diktatura në Demokra- vendosin zinxhirë gjithëve!” Platforma për Politika Qytetare “Ajde!” ishte themel- ci nga Xhin Sharp, Çështja Maqedonase nga 1994 deri shkruan në deklaratën e uar nga 150 aktivistë. “Ajde!” ka zbatuar tre shfaqje më sot nga Çavdar Marinov, Rregulla të Radikalëve “Ajde!”. rrugore me të cilat ka dashur të alarmojë publikun – Hyrje Praktike për Radikalët Realist nga Sloup D. për sundimin kundër kushtetuese të pushtetit ekze- Alinski, Burimet e Totalitarizmit nga Hana Arent dhe kutiv mbi atë ligjvënës, për keqpërdorimin e servisit Enver Hoxha nga Blendi Fevziu. publik MRT nga ana e Qeverisë dhe për relacionin e Në mesin e vitit 2014 e kemi vazhduar kontratën me papërgjegjshëm të Ministrisë së Shëndetësisë që ka USAID për zbatim të projektit Projekti për Shoqëri arritur kulmin me vdekjen e vajzës së vogël Tama- Qytetare deri në gusht 2016. Kemi publikuar konkurs ra. Zgjidhjet e pavolitshme në ligjet për honorarët për dhënien e granteve për organizata qytetare që e motivuan “Ajde!” të organizojë mbledhje të nën- veprojnë si thelb demokratik në komunitetet e tyre shkrimeve për nisjen e iniciativës për mbrojtjen e dhe për organizatat qytetare që zbatojnë vëzhgimin kushtetutës, që ka përfunduar me sukses. e pushtetit dhe përfaqësim të bazuar në hulumtime. Në trajnimet për përforcim të kapaciteteve kanë Kemi dhënë 27 grante. Në bashkëpunim me part- marrë pjesë 300 aktivistë qytetar. Theksi kryesor në nerët dhe grantistët, kemi organizuar disa debate trajnimet ishte vendosur në komunikimin e publikut, publike mes të cilëve: Fjalë dhe Liri, promovim i fjal- njohja e propagandës dhe manipulimit dhe përdori- orit me emrin e njëjtë (me Institutin për Shkenca mi efektiv i veglave për qasjen e lirë në informacione Shoqërore dhe Humaniste) dhe konferenca rajonale me karakter publik. të ministritTodorovtë përshkak të Ajde! nëprotestë përdorëheqje vdekjes sëvajzës Tamara ↓ nere Qendra përKomunikime Qytetare ka publikuar ka tre mbështetur tyre. aksionetë organizuar Shkollës takimemegjithëalumnitë dhe Qytetari Aktiveka përfshirë 51pjesëmarrës, kanë për gjeneratën Shkollës të dhegjashtë epestë për Hulumtim Strategjik dhe Dokumentim, metrajnimet itabile). Organizata partnere Forum – Qendra për Aksion në Evropën Juglindore (me Mbrojtja eHapësirës Publike Qetë përMbledhjetë dhe Qendra Evropiane Drejtë përtë Joprof- Reaktor –Hulumtimi në Organizata part- shqiptare) qëkanë nëzgjedhjet fituarmandatet endryshmeopozitarenga partitë (maqedonasedhe Strumicë, Qendër dheStrugë, dheqëkryetarë ishin qytetarët nëtre komunat emëdhashumëetnike, politikave lokale avancohen dhe të shërbimet për tarëve Qëllimi ikonceptit Komuna sipasNevojave Qyte të - dhe komunal. meve publike institucioneve të nënivelinkombëtar raportenëntë periodike iprokuri ngamonitorimi - ishte të prezantohet të ishte krijim pjesëmarrësi 158 Brenda protesta, jashtë kritika, pushteti i shurdhër 2014 lokale të vitit 2013. I kemi ndërtuar kapacitetet e në procesin e miratimit të vendimeve. Tetova dhe administratës komunale dhe të përfaqësuesve të Krivogashtani ishin dy prej 17 komunave të fundit këshillave komunal për planifikim strategjik, krijim të përfshirë me programin Forume në Komunitet pjesëmarrës të politikave, zhvillimi i strategjive të që është zbatuar nga viti 2006 deri më 2014. Në 12 komunikimit dhe financim me anë të programeve forume të zhvilluar në dy komunat, me pjesëmarr- të BE-së të gatshme për Maqedoninë. Gjithsej 231 je aktive të 1.116 qytetarëve, ishin identifikuar fushat pjesëmarrës nga të punësuarit e komunave dhe prioritare dhe ishin zhvilluar projekte të ko-financuar anëtarëve të këshillave kanë marrë pjesë në tra- nga ana e komunave. Ky model u tregua si praktikë e jnimet për kompetencat e vetëqeverisjes lokale, mirë për konsultime të gjera dhe përfshirje të qyte- ndërsa 200 përfaqësues të organizatave joqeveri- tarëve në krijimin e politikave publike dhe miratimit tare kanë marrë pjesë në trajnimet për kuptimin e të vendimit. kompetencave të vetëqeverisjes lokale dhe kundër I dedikuar për zvogëlimin e hapësirës me politikave diskriminimit. Mbi 250 përfaqësues (udhëheqës, dhe praktikave si parakusht për Integrim të Romëve, mësimdhënës, borde shkollor dhe përfaqësues të koncepti i tretë e ka mundësuar përforcimin e këshillave prindëror) nga shkollat në gjitha komu- romëve për të realizuar të drejtat e tyre shën- nat ishin trajnuar për sundim demokratik, arsim për detësore, përmirësim të arritjeve të tyre arsimore drejtësi sociale dhe zhvillim pjesëmarrës i planeve dhe kërkim të llogaridhënies nga Qeveria për zhvil- shumëvjeçare. Gjithsej 632 pjesëmarrësi ishin kyçur lim, buxhetim dhe furnizim të sistemeve efektive në debate publike, biseda dhe punëtori për zhvillimin dhe ligjore të arsimit dhe shëndetësisë. Gjithsej e politikave lokale. Ishin përgatitur politika lokale për 13 organizata rome dhe tjera ishin të rëndësisë mbrojtje sociale dhe arsim, kompetenca komunale qendrore për arritjen e qëllimeve tona kryesore. që prekin pjesën më të madhe të popullatës, por Ndihmë para-ligjore kanë fituar 808 rom nga komu- edhe politika rinore për të rinj dhe për bashkëpunim nat Shuto Orizare, Dellçevë dhe Pehçevë; 744 familje me sektorin joqeveritare, ndërsa ato ishin parash- rome nga komunat Prilep dhe Manastir kanë fitu- truar për miratim nga ana e këshillave komunal. Me ar ndihmë falas juridike dhe mbështetje logjistike mbështetje dhe kontribut të komunave kemi for- për realizimin e të drejtave të tyre për mbrojtje muar Qendra të Komunitetit. Qendrat kanë siguruar shëndetësore, sigurim shëndetësor dhe të drejta shërbime të drejtpërdrejta për qytetarët, përfshirë sociale; kemi nisur ndryshime dhe plotësime të Lig- edhe arsimin joformal për të rinj dhe të rritur, si dhe jit në lidhje me të drejtën e sigurimit shëndetësor ndihmë ligjore dhe administrative për qytetarët. Të (pengesa administrative për personat e papunë gjithë komunave ju kemi dhënë grante për rindërtim gjatë marrjes së sigurimit shëndetësor). Projekti për të sallave për takime të këshillave komunal për të Arsimin e Romëve, programi për Bursa të Studentëve mundësuar praninë dhe pjesëmarrjen e qytetarëve Rom dhe Programi për Bursa Mjekësore për Romët së Romëve. në arsimkrahasim para mesituatën Dekadës fillimittë si dhe si romëthulumtimin për atë shikojnë sot avancimin shëndetësore gjithëpadallimngapërkatësia përtë etnike, publikuarIshte studimiTë gjithëjemiNjerëz: mbrojtje profesorëaktivistë, përgjithshëm. universitardhemjektë narrativëvehimit të cilënnegative, në të kanë marrë pjesë e shërbimeve shëndetësore romëve të ndrys- meanëtë qytetarë. Fondacioni organizon seminarpërpërmirësimin gjinekologjike nëShuto Orizarë nënshkruarnga1.570 ishte ceset e vendimmarrjes. Peticioni për hapjen e ordinancës shëndetësore, drejtat të dhepro enjeriutnëshëndetësi - dhe shkathtësive politikave nëfushatepërfaqësimittë dhe 19mentorë jukanë mundësuarpërforcim njohurive të shkollave për38nxënëstë torim), mesmedhestudentë të (përfaqësim, përdorimi i mjeteve mediatike dhe men- plotësues Programit të përBursaMjekësore përRomët janë punësuarnëinstitucionet shtetërore. Komponentët 2014. Në fakultetet mjekësore kanë diplomuar 11 rom dhe Studentëvetë Rom ka arriturnë100përperiudhën2004- plotë ipërdoruesve Programit diplomuartë të për Bursa Romaverzitasdiplomuar të të muar rom. nxënësve shkollave të diplo- të mesme dhe studentë të kanë kontribuar maturantëve numrit të përrritje të të Romaverzitas, meçfarë numriiplotë ipërdoruesve të Nëvitin2013/14kanë diplomuar13përdorues ka arritur108,ndërsanumrii Ajde! kundër keqpërdorimit të MRT nga ana e pushtetit MRT ngaanaepushtetit → 160 Brenda protesta, jashtë kritika, pushteti i shurdhër 2014

MË AFËR REGJIMIT RËNIA E 2015:

162 Rënia e regjimit më afër 2015 ë shkurt, opozita filloi të zbardh audio reg- jistrimet (të njohura si “Bombat e Zaev”) Ntë bisedave telefonike që në mënyrë të paligjshme i ka përgjuar Drejtoria e Pestë e DSK. Publiku ishte në shok kur dëgjonte si funksionarë të lartë të pushtetit merren vesh për marrëve- shje korruptuese, shkelin të drejtën dhe shkelin parimet kushtetuese. Pas publikimit të një prej regjistrimeve, natën e 5 majit, një numër i madh i qytetarëve të acaruar u mblodhën para Qever- isë për të shprehur revoltin e tyre për shkak të mbulimit të vrasjes së Martin Neshkoski. Për shkak të përdorimit të tepërt të forcës nga ana e policisë, qytetarët vazhduan të protestojnë edhe gjatë ditëve në vijim, deri më 17 maj, kur para Qeverisë u zhvillua protesta më masive dhe e pa dhunshme, e organizuar nga Qytetarët për Maqedoninë, koalicioni qytetar dhe mbi partiak për kthimin e dinjitetit të njerëzve dhe për mbro- jtje të Kushtetutës. “Aksioni ynë i përbashkët do të zgjat deri në rënien përfundimtare të pushtetit që ka marrë lirinë, jetesën dhe të ardhmen”, ishin fjalët që anë shprehur përkushtimin pa dhunë, me zgjedhje të parakohshme demokratike dhe të lira që do të organizojë një qeveri eksperte, të vendoset fund sundimit dhjetëvjetor që ka asg- jësuar Maqedoninë. Natën e njëjtë, para Qeverisë ishin vendosur tendat e Kampit të Lirisë në të cilin dominonte optimizmi që asnjëherë nuk do të jetë e njëjtë. rimëkëmbje të lirisë, por edhe garanci qëvlerat Pulsi ikohës kërkonte e rikthyera dotë jenë jo vetëm kthimtë demokracisë dhe afatgjate. të Drejtavetë Njeriut,sidhekoncepti të iPërforcimit shime Shoqërore dhe Fushat mes20dhe30përqind nëvit. dimisht rriteshin kulturës. të dominonintema atë VizitateOknovazh- rajonale,temat evropiane dhebotërore, ndërsanë Portaliditë). Okno.mk dhe 58.115.987 kontrollime (mesatarisht 159.221 në 3.909.572(mesatarisht 59.951nëditë), përdorues 425.008 vizitorë. Plusinfo.mk ur në9.786.367 vizita.A1on nërritje.VizitateuebfaqesPortalbishte cilëvei të dhelexueshmëriashikueshmëria FShHM, poredhengamedietjera pavarura, të numri kohë nëatë mbështetur nga medieton-linetë nga prishur jo vetëm më monopoli ishte mediatik vetëm këmbëngulje përsëritningënjeshtrën Por, enjëjtë. kontrolluaret maqedonasetë me ngapushteti e“Ajde!”në tendat Ukrainëstë dheXheorxhisë.AsnëKapineLirisë as olucion nëMaqedoni,sipasshembullit armatosur të Soros-i dhe“sorosoidët” janëduke përgatitur rev- Putinittë RusiaSot kërkojë atjetë ishte dëshmiqë tarë huaj.Korrespodenti të iBeogradit televizionit të edhe anëtarë “Ajde!”. të Tendat edhe gaze- ivizitonin para Qeverisë,cilën dhenëtë kanë marrë pjesë politiketet qëjanëzhvilluar nëskenën evendosur marrin pjesë ose në të ngjarjet kulturore dhe deba- dave, marsheve protestuese nëpërrrugëteShkupit gjithëqëkanëedhe të bashkëngjiten dashurtë bise - përanëtarët,mbledhjeje dhebujtjejovetëm por Tendat ePlatformës Qytetare “Ajde!” ishinvend Liria eShprehjes, AngazhimiRinorpër Ndry- nuk ka pasurarmë,ndërsamedi- Monitorimi dheDokumentimiMonitorimi i mbeti medieehapurndaj kishte 1.294.080vizita dhe kishte kishte 21.882.232 vizita kishte ishin rrit- në shkurt “Kjo ishte: ngaMaqedonia ikte dotë shtëpi argumentuartë hidhura. të përtema Teza engjarjes hurit eOrganizuar, qëkanë mundësuar debatpublik kuadër serisësëdebateve Argument: të Të Shpre- Forumi RinorArsimorka zhvilluar dyngjarjenë publikuarhetimor të mëherët. disavite prej katër egjysmëburg vite përshkak njëlajmi të isë, mekërkesë anulohettërësisht qëtë aktgjykimi para Gjykatës sëApelit,dhepastajedhepara Qever- organizuar ngaShoqata eGazetarëve Maqedonisë të tarit Kezharovski, “Ajde!” nga kjo marrëveshje. Memaska fytyrës të sëgaze- Kumanovës, Marrëveshja ePërzhinos dhepasojat qytetare, konflikti nëDivoNaseljetë iarmatosur medievehuajapërkrizëpolitike,esit të protesta përforcuarIshte - përrritjeneinter edheaktiviteti qytetarëvetë duke përdorur reja. të teknologji strukturën për informim dhe mobilizim alternative vazhduar nëmënyrë përforcojë të intensive infra- morfozis” –Fondacioni dheShoqëri përInternet ka siç edheGruevski ka sunduarnëMaqedoni.“Meta- cilënpor edheHungarisë,nëtë Orbanka sunduar dhe akademik eBallkanit ngashtetet Perëndimor, marrë pjesë anëtarë komunitetit të gazetaresk rajonale donia?, debatin Në prill,Qendra përZhvillim Medieve të ka organizuar garanci qëvlerat erikthyera jenëafatgjate. dotë demokracisë dherimëkëmbje lirisë,poredhe të urgjente. Pulsi ikohës kërkonte kthimtë jovetëm Qytetarëvedhe Mobilizimittë më u bënë prioritetet ndërsa nëqershorka organizuar konferencë Për Mediet dhe Interesi Publik,

çfarë mediatikka sistemi nevojë Maqe- u bashkëngjit protestës së në të cilënnë të kanë 164 Rënia e regjimit më afër 2015 përgjithmonë, ndërsa në atë të dhjetorit, që ishte e Nxënësve të Shkollave të Mesme. Protestat e Argument më i vizituar deri më atëherë, teza: “Kjo nxënësve dhe studentëve ishin mbuluar në mënyrë shtëpi beson që negociatat mes partive do të shpi- intensive nga Radio MOF. jnë drejt daljes nga kriza”. Në secilën prej debateve Në vitin 2015 ishte shënuar shkelje masive e të kishte mbi 700 mysafirë dhe 5.000 shikues on-line, drejtave të njeriut. Komiteti i Helsinkit për të Dre- dhe ishin transmetuar në televizionin 24 Vesti. FRA jta të Njeriut në RM ishte organizata e parë në të ofroi ndihmë para-ligjore, këshilla për përfaqësim Ajde! për lirimin e cilën qytetarët denonconin shkeljen e të drejtave, gazetarit Kezharovski ↓ dhe veprim dhe ndihmë teknike për Plenumin Protestë kundër Ligjit për Honorarë ↓ protestës më 5 maj, që në Komitetin e Helsinkit kanë Ndihmë juridike ofruar është 15pjesëmarrësve të Human RightsWatch dhe tave ndërkombëtare, veçanërisht meOKB,OSBE, bashkëpunuar organiza edhemepërfaqësuestë - macione, qëndrimdhemendimligjor.Komiteti ka ndërsa medietvendore huajakërkonin dhetë infor- Amnesti Internejshënëll. Qytetarëve, Platforma përPolitika Qytetare “Ajde!” Në kuadër konceptit të Përforcimi dhe Mobilizimi i shkak mosbesimitnësistemin. të kanë nisinprocedurë dashurtë kundër policisë për ishin dorëzuar edhenga10personatjera qënuk për përdorim forcës të ngaanaepolicisë sëtepër denoncuar shkelje së drejtave, të ndërsa denoncime 166 Rënia e regjimit më afër 2015 ka zbatuar aksionet: Ne gjithashtu distancohemi interes të madh në publik. Koalicioni Qytetarët për Koalicioni Qytetarët për dhe Censura është e ndaluar. E para ishte kundër Maqedoninë, në të cilën kanë marrë pjesë 75 organ- Maqedoninë, në të cilën vendosjes së gardhit të hekurt para Qeverisë, ndër- izata qytetare, ka zbatuar fushatën Meritojmë kanë marrë pjesë 75 sa e dyta ishte kundër censurës së parashikuar me më Mirë për shkak të njoftimit dhe mobilizimit të propozim-ligjin për ndalim të publikimit të materia- qytetarëve për problemet që dëshmojnë raportet organizata qytetare, ka leve të përgjuara. Shkolla Kultura dhe Politika ishte vendore dhe ndërkombëtare të përgatitur si pasojë zbatuar fushatën Meritojmë programi për trajnim i përpiluar nga FShHM për të e krizës politike. Ishin mbështetur 17 organizata dhe më Mirë për shkak të ofruar njohuri më të gjera dhe më të thella kandi- shumë aktivistë që kanë marrë pjesë në zbatimin e njoftimit dhe mobilizimit të datëve të përzgjedhur të organizatave joqeveritare, aktiviteteve të fushave të ndryshme (çështje rinore, qytetarëve për problemet grupeve joformale dhe aktivistëve për kundërsh- drejtësia dhe liria, pushteti i ndershëm, mjedisi timet e tërheqjes dhe refuzimit mes artit dhe fuqisë, jetësor, shëndetësia, arsimi, standardi i jetës, etj.). që dëshmojnë raportet për keqpërdorimin e kulturës në regjimet autoritare, Me anë të bisedave në teren me qytetarët dhe 20 vendore dhe ndërkombëtare për kulturën e rezistencës dhe për teatrin si arti më intervenime në hapësira publike ishin shpërndarë të përgatitur si pasojë e subversiv. Ligjërues ishin praktikantë dhe ligjërues 52.000 broshura, 12.000 fletushka dhe 98.000 kopje krizës politike. nga Shkupi dhe Beogradi. Ishin zhvilluar dy sean- të tre botimeve të gazetës Ja përse. Fushata ishte ca me 56 pjesëmarrës. Në mediet e shtypura dhe promovuar në mënyrë masive në rrjetet sociale, në sociale FShHM ka publikuar 7 Alarme për gjendjet në të cilat mbi 20.000 qytetarë kanë dhënë mbështet- ekonominë dhe të drejtat e njeriut. Në QME-Klubin jen e tyre, dhe klipet në radio dhe video-klipet ishin ishin zhvilluar 225 ngjarje të organizuar në FShHM transmetuar në 7 rrjete lokale, 3 rajonale dhe 3 dhe shtatëdhjetë organizata, grupe joformale, ini- kombëtare. ciativa qytetare ose koalicione, kërkues të pavarur, Projekti i USAID për Shoqëri Qytetare i zbatuar nga ambasada dhe shtëpi botuese, në të cilat kanë FShHM ka dhënë 14 grante për organizata qytetare marrë pjesë mbi 5.000 vizitorë. Promovimet e publi- që veprojnë si thelb demokratik në komunitetet e kimeve maqedonase të Besimtarë deri në Vdekje nga tyre, 13 grante për organizata qytetare që zbatojnë Kit Braun, Drejt Origjinës së Nacionalizmit Shqiptar monitorim të pushteti dhe përfaqësim të bazuar në nga Natali Klejer dhe Kujtimet nga Jeta – vëllimi II hulumtime dhe 14 grante për aksione të përbashkëta (1912 – 1925) nga Eqrem-Beg Vlora, të shoqëruar me të organizatave qytetare. Në kuadër të aktiviteteve debate publike, si dhe ligjëratën A ekziston nacion- për përfaqësim ishin organizuar tre debate publike: alizëm i dobët dhe a është kategori e dobishme e Pjesëmarrje qytetare në Maqedoni prej 2012 deri më prof. Marija Todorova, debatet për të ardhmen e 2014: Përvoja dhe Sfida, promovim i analizës kra- Evropës dhe raportin e Qendrës për Politika Evro- hasuese për pjesëmarrjen qytetare 2012-2014 (me piane Shtetet anëtare të BE-së dhe Zgjerimi drejt Reaktor – Hulumtim në Aksion); Manual për Qytetari Ballkanit, të organizuar nga FShHM, kanë shkaktuar Aktive, promovim dhe debat (me Forum – Qendra E duaQTQ ↓ ka organizuar tryezënerrumbullakët Maqedonia Programi Hulumtimeve të RajonalpërMbështetje Arsimin Evropian). ka daljengangecja?!(meQendrën Maqedonase për për HulumtimeStrategjike dheDokumentim); dheA hulumtues. kanit Perëndimor cilën në të kanë marrë pjesë 108 Ndryshime Shoqërore Politike dheEkonomike Ball të - sa ka organizuar edhekonferencën ndërkombëtare 2015: MesJoshjeve Autoritare dheEvropeizimi, ndër- 168 Rënia e regjimit më afër 2015 Koalicioni Të Drejta Seksuale dhe Shëndetësore të dhe mbi komunitetin ndërkombëtar gjatë zgjedhjes Komuniteteve të Margjinalizuar dhe HOPS – Opsione së krizës politike në shtet. për Jetë të Shëndoshë Shkup kanë vazhduar të puno- Shoqata për Emancipim, Solidaritet dhe Barazi të jnë në avancimin e të drejtave të njeriut në shëndetësi. Grave – ESE ka përgatitur pesë raporte për real- Në bashkëpunim me Entin për Veprimtari Sociale, izimin financiar dhe programor të programit për Koalicioni të Drejtat Seksuale dhe Shëndetësore të mbrojtje parandaluese dhe shëruese shëndetësore Komuniteteve të margjinalizuar ka përgatitur një nga buxheti i Ministrisë së Shëndetësisë për vitin Manual për Punë me Komunitete/Grupe të Marg- 2015. Ka dorëzuar gjashtë ankesa tek Komisio- jinalizuar në Rrezik, që ishte zyrtarisht i pranuar nga ni për Mbrojtjen e të Drejtës së Qasjes së Lirë në Ministria e Punës dhe Politikës Sociale. Manuali u b Informacione me Karakter Publik për shkak të ë pjesë e programit zyrtar të trajnimit për zhvillim heshtjes së administratës publike, përfshirë edhe të vazhdueshëm të personave profesionistë në sis- Ministrinë e Shëndetësisë. Në bazë të analizës, ka temin e mbrojtjes sociale. HOPS- Opsione për Jetë të dorëzuar kërkesa me propozim-masa konkrete për Shëndoshë Shkup ka siguruar 438 shërbime për 42 avancim të transparencës buxhetore të Qeverisë persona që përdorin drogë dhe 8 anëtarëve të famil- së RM, Ministrisë së Shëndetësisë dhe Ministrisë së jeve që përdorin drogë. Ka siguruar edhe ndihmë Financave. Me rastin e Ditës Botërore të Romëve, të vazhdueshme juridike për punëtorët seksual për në bashkëpunim me organizatat partnere rome, shkeljen e të drejtave të tyre në bastisjen policore është zhvilluar konferencë për shtyp në të cilën janë “Shkatërrimi i prostitucionit në rrugë”, të zbatuar prezantuar zbulimet kryesore të fituar nga monitori- nga ana e MPB në nëntor 2008. HOPS, gjithashtu, ka mi në komunitetin dhe monitorimin e buxheteve që bërë aktuale çështjen e problemeve që janë pasojë kanë të bëjnë me shëndetin e romëve. Ishin përk- e mungesës së programit përkatës për trajtim të thyer dhe publikuar manualet Pasqyrë e Hollësishme përdoruesve adoleshent të drogave. e Procesit të Buxhetimit të Bazuar në Prioritete dhe Qendra Maqedonase për Arsim Evropian ka përgati- Hapje të Qeverisë – Udhëzues për Praktika më të Mira tur analizën krahasuese të KE-së për vitet 2012, 2013, të Transparencës, Përgjegjësisë dhe Pjesëmarrjes 2014 dhe 2015, Zmbrapsje – e pa premtuar, e realizuar Qytetare në Sektorin Publik. dhe studimi Nga përulësia deri në okupacion – lëviz- Në kuadër të konceptit Komuna sipas Nevojave të ja studentore në Maqedoni gjatë vitit 2014. Sesionet Qytetarëve, 244 të punësuar në komunën Strugë, Eurotalks kanë kontribuar për përforcim të ndikimit Strumicë dhe Qendër, anëtarë të këshillave, të të organizatave qytetare mbi aktorët vendor politik punësuar në shkollat dhe përfaqësues të sektorit nëpunësve të MPB-së. Shoqata Komiteti iHelsinkit ka trajnuar dhe juristë përpërfaqësim dhe sigurim të ndihmësjuridike të njeriut nëdykalimet kufitare. shkelje tjera të të drejtave të incidente kundërrefugjatëve rroba nëdykalimet kufitare. të viktimave të dhunësdhe Rinj ka trajnuar 30avokatë dhe mbrojtjen etë drejtave Maqedonase eJuristëve të dhe pothuaj senjëlloj copë punën enëpunësve policor dhe ishinparashtruar padi 100.000 pako meushqim “Legis” ka dorëzuar mbi në MBPdhepadi kundër ekipe qëkanë vëzhguar Ishin dokumentuar 24 kërkuesve të azilit. Studime Gjinore. regjistrimit rinjnëInstitutinpër studentëvetë të edheiniciativënmbështetur përaktivizim sërishtë ligjit përhonorarë, ndërsaQendra në grupGjykatën Kushtetuese për kontestim të Qendrësshpëtim të Tregtare Qytetare, parashtresa ciativave qytetare EduaQTQ dhereferendumin për e Komunitetit- eini ishinaktiveedhenëmbështetjen komunës për rolin dhendikiminekryetarit.Qendrat dhe tejkalimit margjinalizimit të rolit të Këshillit të të drejtpërdrejtë e llogaridhënies dhe transparencës qytetarët. e hapura Ditët komunale janë formë e dhe përfaqësuesve administratës të komunale me për komunikim drejtpërdrejtë të meskëshilltarëve e Komuniteteve janë Një prej praktikave mira të nxiturngaQendrat të programevetë prioritare buxheteve komunale. të për planifikim pjesëmarrës forume buxhetor gjashtë ishin dhënëtre grante përko-financim. Ishinzhvilluar parashikuar të aktivitete nëplanetzhvillimore dhe Shkollat kanë aplikuar mepropozim-projekte për dhënë katër grante ko-financimit të mekomunat. Pas përcaktimit qytetarëve, të prioriteteve të ishin përko-financimaktiviteteve (FShHM dhekomunat). projekti forumetë ar edhegjashtë përzgjedhje të bashkëpunim joqeveritar. mesektorin Ishinzhvillu- rinj,arsim,mbrojtjeveprimit përtë sociale dhepër zhvilluar publike 12debate planeve përfinalizimtë gatshmengaprogrametpër fonde të eBE-së. Ishin prokurimeve të torim publike dhe zhvillim i aplikimeve sektorëve, drejta të fëmijëve të dheinkluzion,moni- diskriminim dhedrejtësi sociale, bashkëpunim mes qeveritar, kanë marrë pjesënëtrajnime përkundër Ditët eHapuraDitët meKomunën në Strumicë ka cilësor inkluziv?Pas trajnimit, përfundimittë me zbatuar trajnime disaditore Si arrijmënëarsim të Për 40 mësimdhënës nga 4 shkolla fillore, FShHM ka Fondi ArsimorRom. Romaverzitas. financiare Mbështetjen eka siguruar dhepërdorues ishbursistë studentët, nga vetë të qytetarëve të në shoqatë nisurdheudhëhequr të vaksinim. Nëmesinevitit2015,Romaverzitas sinave polivalente sipaskalendarit rregullt të për Shëndetësisë ka paralajmëruar prezantim vak të - Shëndetësore Nënave të dheFëmijëve. Ministriae dhe Nxënësve dhe nga Programi për Mbrojtje Aktive Programittë përKontrolle Sistematike Studentëve të ballohen komunitetet rome nëqasjenshërbime cilat pengesatmetë shëndetësisë për- ministrit të institucioneve shëndetitpublikikanë të prezantuar që punojnënëpërmirësimin ellogaridhënies së Përfaqësuesdetësor. organizatave të qytetare rome bërëobligimi përtë ri-regjistrim sigurimit shën- të ardhurapersonat metë ishinliruarnga ultë mëtë liruarngapërndjekjaishin të penale.Të papunëtdhe cilëtruar përtë FShHM ka parashtruar padipenale për Sigurim Shëndetësor, meçfarë sigu- 20.000të dëshmi, ka sjellënëmiratimin eplotësimeve Ligjit të organizuar mirë në ligjordhemediatik,imbështetur komunitetitleximin juridiktë rom. Përfaqësimi i punuarnëpërforciminpër të ligjordheshkrim/ E kemi vazhduar e organizatave mbështetjen rome dhe aktive e komunitetit prekur të procesin. nëvetë procesi varet edhengapërfshirja edrejtpërdrejtë Romëve të Integrim kanë treguar qëavancimi ikëtij Përvojat ngapunaederitanishmeFShHM për u ngrit 170 Rënia e regjimit më afër 2015 grante për iniciativa të vogla shkollore, FShHM ju për ndihmë humanitare “Legis” janë bashkëngjitur ka dhënë mundësi këtyre shkollave të zbatojnë atë në zbatimin e këtij koncepti nga gushti 2015 deri në që kanë mësuar dhe të përmirësojnë politikat dhe janar 2017. “Legis” ka dorëzuar mbi 100.000 pako me praktikat e tyre inkluzive. FShHM ka marrë pjesë ushqim dhe pothuaj se njëlloj copë rroba në dy kali- në iniciativën e Qendrës Evropiane për të Drejta të met kufitare. Komiteti i Helsinkit ka trajnuar ekipe Romëve dhe Komitetin e Helsinkit për të Drejta të që kanë vëzhguar punën e nëpunësve policor dhe Njeriut të RM-së për nisjen e procedurës gjyqësore mbrojtjen e të drejtave të viktimave të dhunës dhe për segregacion të fëmijëve rom edhe në shkollat shkelje tjera të të drejtave të njeriut në dy kalimet për fëmijë me nevoja të posaçme dhe në parale- kufitare. Ishin dokumentuar 24 incidente kundër ref- let speciale të fëmijëve me nevoja të posaçme në ugjatëve dhe ishin parashtruar padi në MBP dhe padi shkollat e rregullta. Në bashkëpunim me Programin kundër nëpunësve të MPB-së. Shoqata Maqedonase për Arsim të Fondacionit Shoqëri e Hapur nga Londra, e Juristëve të Rinj ka trajnuar 30 avokatë dhe juristë FShHM ka zbatuar hulumtim të mendimit publike për për përfaqësim dhe sigurim të ndihmës juridike të reformat në arsim. Ishte bërë edhe analizë e përm- kërkuesve të azilit. Në shtator kemi organizuar tra- bajtjeve dhe diskursit që promovojnë programet jnim për aktivistë dhe përfaqësues të organizatave mësimore dhe tetë tekstet mësimore nga grupi qytetare nga Maqedonia, Serbia, Kroacia, Greqia dhe i lëndëve humaniste në arsimin fillor në kuptim të Hungaria për dokumentim të shkeljeve të të drejtave drejtësisë sociale, respektimit të dallimeve, të dre- të njeriut në kushte të krizës. Pjesëmarrësit në tra- jtat e njeriut për gjithë anëtarët e shoqërisë dhe jnim kanë vendosur komunikim dhe bashkëpunim vlerave universale. nëpër të a.q. Rruga Ballkanike dhe kanë kontribuar për shkëmbim të informacioneve të sakta dhe me Transmetimi i audio regjistrimeve dhe forma e kohë. Fondacioni dhe organizatat partnere kanë shpresës së zgjuar i vendosi në plan të dytë migrantët nënshkruar memorandum për bashkëpunim me nga Azia dhe Afrika drejt vendeve të BE-së, që ishin Ministrinë e Punës dhe Politikës Sociale dhe mem- të dukshëm jo vetëm në rajonet kufitare, por edhe orandum me ekipet kufitare të “Mjekëve pa Kufi” në përskaj autostradave dhe linjave hekurudhore që Serbi dhe Greqi për shkak të mbledhjes së pohimeve shpijnë prej jugut në veri. për shkelje të të drejtave të njeriut që kanë tranzitu- Krizës së re ju përgjigjëm me prezantimin e konceptit ar nëpër Maqedoni dhe kanë qenë viktima të dhunës. të ri Ndihmë Humanitare dhe Juridike për Migrantët, Organizatat partnere Shoqata Maqedonase e për të cilët kemi siguruar mjete nga Fondi Rezervë i Juristëve të Rinj dhe Komiteti i Helsinkit për të Drejta Iniciativës Evropiane për Shoqëri të Hapur. Komiteti të Njeriut në RM kanë nënshkruar Memorandum për i Helsinkit për të Drejtat e Njeriut i RM-së, Shoqa- Bashkëpunim me Ministrinë e Punëve të Brendshme ta Maqedonase për Juristët e Rinj dhe Organizata me të cilën ju ishte mundësuar qasje edhe në Publik. Katica Janeva zgjedhurpërProkuror ishte Special dhe kthehetnëKuvend Më15shtator, më1 shtator. LSDM-ja del nga koalicioni Qytetarët për Maqedoninë Pribe. Më28gusht,lideriZoran Zaev publikoi që udhëhequrnga të Ekspertëve Lartë e Grupittë të Urgjentetet Reformuese eKEdheRekomandimet Përzhinos. Më8qershor,nëKuvend Priorite arritën - Më nënshkruar 2 Marrëveshjaqershor ishte e Drejtoreshë Ekzekutive eFShHM. filova-Panovska ka marrë përsipërfunksionin Më 1 korrik, drejtoresha e programit Fani Karan- dhe sjelljen. ka thirrurpublikun qëndrimet rishqyrtojë sërishte qërore, ka treguar përmendimin negativpublikdhe lidhjet dhe dallimet mes grupeve ndryshme sho- të ksenofobisë përkatëse epersonave nëlëvizje. Fushata kundër guar mesazhepërurgjencën enevojës ngambrojtja sociale ishinpromovuar dhekanë aktivitetet dër- kanë kontribuar përuljeneksenofobisë. nuk i kanë publikuar ose ikanë cilën ndryshuar, me të qytetarët arrijnënëinformacione të qëinstitucionet mbuluar, organizatat partnere kanë mundësuarpër uale nëpublik,përputhjemefushënqëekanë transportittë për refugjatët. Me paraqitje individ- anulojëpolitikatMaqedonase” qëtë ediskriminimit kërkuar qëndërmarrjatransportuese “Hekurudhat FShHM dheorganizatat partnere bashkërisht kanë ullt kanë hyrë nëRM.Nëdykonferenca përshtyp, paraburgimit huajqënëmënyrë përtë parreg të - institucionet embyllura, departamentii siçështë Fëmijët ePlanetit Tokë ika potencuar Në mediet dhe Afrika nukjanë Migrantët nga Azia Migrantët ngaAzia armiqtë tanë armiqtë → 172 Rënia e regjimit më afër 2015

MAQEDONISË AGONIA E REGJIMIT, AGONIA E 2016:

174 Agonia e regjimit, agonia e Maqedonisë 2016 ë 18 janar, Nikolla Gruevski paraqiti dorëheqjen, që hapi rrugën për formimin Me qeverisë transitive, në të cilën resorët e punëve të brendshme dhe politikës sociale i fitoi LDSM-ja. Qeveria kishte mandat të organizojë dhe zbatojë zgjedhjet e parakohshme parlamentare. Më 12 shkurt, PSP-ja ka hapur lëndën “Titanik” për mashtrime zgjedhore të kreut të VMRO-DP- MNE. Më 24 shkurt, Gjykata Kushtetuese pranoi iniciativën me të cilën kryetarit të shtetit do ti mundësohet të fal persona të gjykuar për mash- trime zgjedhore dhe vepra tjera të rënda. Ditën e njëjtë, “Ajde!” i ftoi qytetarët të mbrojnë Kushte- tutën nga Gjykata Kushtetuese. Kulmi i protestave ndodhi më 15 mars kur lëvizjes “Ajde!” ju bash- këngjitën 10.000 qytetarë. Por, me okupimin e hapësirës para Gjykatës Kushtetuese, pushteti tregoi që është i gatshëm për gjithçka për të nda- luar sundimin e të drejtës dhe të shkel mbi liritë dhe të drejtat themelore të qytetarëve para syve të policisë. Më 16 mars, Gjykata Kushtetuese i mundësoi kryetarit Ivanov të fal organizatorëve të mashtrimeve zgjedhore dhe kryerësve të veprave të rënda penale. Ivanovi e përdori këtë të drejtë dhe më 12 prill i ka falur gjithë personat që ishin nën hetim nga PSP-ja. Mllefi i qytetarëve u derdh nëpër rrugët e Shkupit. Atëherë filloi Revolucioni Laraman. para zgjedhjeve, NeVendosim! edhe të linjëstelefonike falas fokusi kryesor ishte vendosur Aksioni qytetar NeVendosim! parlamentare. Nëperiudhëne në të cilën janëparaqitur 140 në promovimin dhembrojtjen në pjesënedytë të aksionit, qytetarët qëtë marrinpjesë e fshehtësisë sëvotimit por në zgjedhjet eparakohshme dhe njoftimin nëprogramin qytetarë përtë denoncuar informativ të MTV, ndërsa ka vëzhguar financimine fushatave parazgjedhore informojë dhemotivojë ka pasur përqëllimtë argls zgjedhore. parregullsi dhënave cilën në të kanë marrë pjesë 61 përfaqësues hapura dhënatë digjital dhetë të dhevizualizimtë përmbajtjevemunikimin, krijimittë përkomunikim fushatavedhe zbatimtë mefokus nëinternet-ko- kemi organizuar 3hakatone sociale përpërgatitje Në bashkëpunim meReaktor – Hulumtim nëAksion fituar grante nëkonkursin epublikuar nëvitin2015. për 304përfaqësuesprej 39organizatave qëkanë kapacitetevetë projekteve, të kemi zbatuartrajnime vazhduar 2016.Përishte derinëdhjetor përforcim Zbatimi i 134 nxënës,mekohëzgjatje plotë të prej 20ditëve. la për zgjedhjet e parakohshme parlamentare. Shkol- 9 Në mediet e shtypura dhe sociale kemi publikuar Sepse Dëshiron zbatuaredhefushata rinore aksionitishte të Voto medie tradicionale sociale. dherrjete Nëkuadër mesazheve gatshmenë me anëtë audio-vizualetë “Nevendosim!”dhe flash-mob sidhe gazetës anë të në terenaktivitete qytetarëvepër informim të me zgjedhore. Veglat kryesore ishin aksionitqytetar të paraqitur 140qytetarë denoncuarparregullsi përtë linjëstelefonikepor edhetë cilën falasnëtë janë promovimin dhembrojtjen sëvotimit efshehtësisë aksionit,fokusi të e dytë vendosurnë kryesorishte në programin MTV, informativtë ndërsanëpjesën financimin efushatave parazgjedhore dhenjoftimin udhën epara zgjedhjeve, NeVendosim! ka vëzhguar në zgjedhjet e parakohshme parlamentare. Në peri- informojë dhe motivojë qytetarët marrin pjesë që të NeVendosim!Aksioni qytetar ka pasurpërqëllimtë Alarme Kultura dhe Politika për propozim-buxhetin për vitin 2017 dhe Projektit të USAID përShoqëriProjektit Qytetare USAID të për të nxitur jehonën e zgjedhjeve.për të ka zhvilluar pesëseancame dhunës; përmirësim shkathtësive të komunikimit, të ka organizuar rastevepër: zbulim të punëtori të tim esipër.HOPS – Opsione Shëndoshëpër të Jetë zbatimin përkatës, madje nuk ka qenë në zba- parashikuarqenë të buxhetore aspak mjete për it Seksual dheRiprodhues ka treguar qënukkanë Strategjisëi zbatimittë përAvancim Shëndet të - për punëmekomunitetet emargjinalizuar. Vëzhgimi përforcimit kapaciteteve të nëpunësve të shtetëror këpunim me institucione shtetërore, meqëllimtë Komuniteteve Margjinalizuara të ka vendosurbash- Koalicioni Të drejta Seksuale dheShëndetësore të Prokurimevetë Publike. kuar prokurimeve të monitorimit të publike dheka publi- përgatitur edicionin gjithë raporteve përmbledhës të dhe gjyqësorin.Qendra përKomunikime Qytetare ka afrimitnëBE,të qëka drejtat bëjëmetë të enjeriut për përmirësim praktikave të lidhurmekapitullin 23 5 analizaqëkanë kontribuojnë pasurpërqëllimtë rje qytetare ngaviti2012deri2016.Kemi përgatitur analizën krahasuese hulumtimeve të përpjesëmar- pjesëmarrjen qytetare përvitin2016,ka përgatitur –Hulumtimtor nëaksionka zbatuarhulumtiminpër Aktive gjenerata Shkollës të dhedhjetë enëntë përQytetari dhe Dokumentim ka përfshirë 49 pjesëmarrës nga Drejtën. Forumi –Qendra përHulumtimeStrategjike promovuar librineripërprogramin Mësojmëtë like dhe ngjarje) me mbi 1.700 pjesëmarrës dhe ka (fushata,turnedebatimi,aksionepub- aktivitete grantistëve.të Forumi Rinor Arsimor Udhëzuesin përQytetarë përNjohjedheNdjekje dhe ka organizuar refleksive. 3 punëtori ka zbatuar15 Reak- 176 Agonia e regjimit, agonia e Maqedonisë 2016 përfitim të informacioneve dhe edukimit lidhur me e angazhuar kanë realizuar gjithsej 573 vizita në shëndetin seksual dhe reproduktiv, diskriminim dhe teren të 178 punëtorëve/punëtoreve seksual gjatë mekanizma të mbrojtjes, dhuna familjare, mbro- së cilës kanë ofruar ndihmë para-ligjore për raste Ajde! në mbrojtje të jtja shëndetësore dhe realizimin e të drejtave për të identifikimit të shkeljes së të drejtave në fushën Kushtetutës nga Gjykata Kushtetuese ↓ mbrojtje shëndetësore dhe sociale. Para-ligjorët e mbrojtjes sociale, sigurimit shëndetësor, diskimin personave qëkanë kërkuar azil,largim pazakontë të jen dherespektimin drejtave etë migrantëve të dhe raport janëadresuar problemet lidhurmembrojt- ta Ekonomike, Sociale dheKulturore nëOKAkëtë përgatitur raport në hije për Komitetin Drej për të - ka siguruarndihmëjuridike falaspër371raste. Ka Komiteti Drejta iHelsinkitpërtë Njeriutnë RM të Kosova. nga Maqedonia,Serbia, MaliiZi,Shqipëria dhe shkencorë dheqendra ngauniversitete hulumtuese shoqërisëqytetare,të poredhepunëtorë aktivistë, shkollën kanë marrë përfaqësues pjesëmëtepër populizmi dheregjimet jo-liberale nëEvropë. Në ikuar demokracisë dheaderimitnëBE, evropeizmi, ka organizuar Shkollën përPolitika Evropiane ded- të encën vjetore LëshimeUrgjente Reformuese. QMAE Evropian përRM-nëdheka prezantuar nëkonfer- itur analizëkrahasuese raporteve të Komisionit të Qendra Maqedonase përArsimEvropian ka përgat- për Reforma Urgjente Demokratike. dokumentitdhe të përshoqërinëqytetare Propozim në krijimineStrategjisë së Gjerë përArsimnëRM Republikën eMaqedonisë.FRAka marrë pjesëedhe përfshirë nëRezolucionin eParlamentit Evropian për mat në arsim dhe politikat tjera ngjashme që ishin të pakojaishte erekomandimeve refor rinjtë, përtë - Arritja mëerëndësishme eForumit RinorArsimor rreziqevezvogëlimit të ngaHIVdhehepatitC. dhemarrjessëdokumentevedetësor personale, kursimin e varshmërive, sigurimit shën- përftimit të janë dhënëinformacione dhekëshillime lidhurme ka siguruar720 sëcilës shërbimepër33fëmijë,gjatë për shkak punësseksualedhetrans-gjini. të HOPS dhe anëtarë këshillave të komunal. Përfaqësues të kanë marrë punësuar nëadministratë pjesë25të e komunës sipas nevojës cilën së fëmijës,në të nal, mefokus nëbuxhetimin lokal, dhe për krijimin administratë dhe për anëtarët e këshillave komu- llogaridhënies sëkomunave punësuarnë për36të kapaciteteve përmirësimit të transparencës të dhe Qytetarëve Në kuadër konceptit të Komunë sipasDëshirës së transparencës sëpunësinstitucioneve publike. Ligjittë Ligjit dhendikimiizbatimittë mbiniveline institucioneve publike nëRM,mënyrën ezbatimit për gjithëmedietnivelinetransparencës së eve meKarakter Publik ESE ka dorëzuar informacion miratimit Ligjit të Lirë përQasjetë ndajInformacion- për periudhën2015-2016.Merastin të e10vjetorit dhe Programit përKurimin eSëmundjeve Rralla të grykëstë sëmitrës) përperiudhën2012deri2014 Sëmundjeve hershëmtë Zbulim të Malinje(kancer ka përgatitur raporte përzbatimineProgramit për për Emancipim, Solidaritet dheBarazi Grave të –ESE lirëtë nëinformacione mekarakter publik,Shoqata like dhekëtyre mbledhura të nëprocedurë përqasje dhënaveNë bazëtë ngadokumentet meqasjepub- burgjet adoleshente. institucionet earsimitpublikdheqasjanëarsim bime shëndetësore, segregimi ifëmijëve Rom në joefikas dheqasjaepenguarnëshër- shëndetësor Dhuna Familjare ngainstitucionet relevante, sistemi Ligjittë përParandalim, NdalimdheMbrojtje nga bimeve sociale përLGBTI personat,moszbatimit personave rrezikuar të social dhenëqasjeneshër- sëdrejtëstë përndihmësociale hollatë nëtë kemi zbatuar trajnime përpërforcimin e 178 Agonia e regjimit, agonia e Maqedonisë 2016 organizatave qytetare në tre komunat kanë vizituar të Hapura me përfaqësues nga komisionet pranë trajnim të avancuar për monitorim të prokurimeve këshillat e komunave dhe të punësuarve në admin- publike për zgjerimin e njohurive dhe shkathtësive istratën në të cilën kanë marrë pjesë 275 qytetarë. që kanë përfituar gjatë vitit 2015. Për përfaqësuesit Qendrat e Komunitetit shin përfshirë në përpunimin e shkollave kemi realizuar trajnim tre ditor për qasje e hartave sociale të komunave dhe në përgatitjet kreative në mësimin që kanë vijuar 32 pjesëmarrës e skicave të planeve të veprimit për kulturë. Gjatë nga tre shkollat e projektit të komunave. Përfaqësues fundit të vitit 2016, Qendrat e Komunitetit kanë reg- të organizatave qytetare ishin trajnuar edhe për jistruar në shoqata të organizatave dhe për ata ishin metodologjinë e monitorimit të planeve të veprim- siguruar grante për punë në tre muajt e para të vitit it të strategjive lokale. Trajnimi ju ka mundësuar 2017 për të përfunduar buxhetet qytetare të komu- të avancojnë njohuritë e tyre dhe të paraqiten në nave dhe të aplikojnë tek donatorë tjerë. thirrjen e hapur për monitorim të realizimit të Projekti Pjesëmarrje Qytetare për Demokraci Lokale strategjive lokale dhe planeve te veprimit në komu- ka filluar me grant nga Bashkimi Evropian (IPA 2), nat. Grante kanë fituar tre organizata në Strumicë, ndërsa ka zbatuar FShHM dhe Qendra për Zhvillim katër në Qendër dhe tre në Strugë. Në bashkëpunim të Demokracisë Lokale në komunat Strugë, Strumicë me Fondacionin për Zhvillim të Komunitetit Lokal – dhe Qendër. Me projekti ishte mundësuar një proces Shtip ishin zbatuar forume qytetare projektuese dhe pjesëmarrës në të cilën ishin përgatitur dhe mirat- buxhetore, dhe pastaj ishin zgjedhur katër projekte uar strategjitë komunale për kulturë për periudhën për ko-financim. Projektet prioritare për financim të 2017-2022, bashkë me planet e veprimit. buxheteve komunale në vitin 2017 ishin zgjedhur në forumet buxhetore të zhvilluar në fund të vitit 2016. Në kuadër të projektit Qasje në Drejtësi në Maqe- Për qytetarët e komunës Strumicë ishin shpallur dhe doni, me fokus të grupeve të margjinalizuar dhe të shpërndarë manual për kompetencat, procedura varfër, financuar nga Bashkimi Evropian (Instrumen- dhe shërbimet e komunës. Në komunën e Strugës ti Evropian për Demokraci dhe të Drejta të Njeriut), ishte organizuar ditë informative në lidhje me pub- kemi mbështetur 5 organizata qytetare për ndihmë likimin e thirrjeve publike nga ana e komunës për falas juridike që kanë siguruar këshillime ligjore dhe financim të projekteve të organizatave qytetare dhe ndihmë paraprake ligjore për 979 qytetarë. Ishte klubeve sportive, dhe gjithashtu ishte bërë edhe përgatitur edhe dokument për politika publike që prezantim i rezultateve nga anketa e zbatuar për përmban dobësitë dhe mungesat e Ligjit për Ndihmë vlerësim të ndërmarrjeve komunale “Komunale” dhe Falas Juridike dhe rekomandimet për përmirësime. “Proakva”. Në 11 trajnime, në tema të ndryshme, të Për të avancuar statusin shëndetësor të romëve, zbatuar nga Qendrat e Komuniteteve, kanë marrë kemi zbatuar tre qasje: 1) sigurim të mbrojtjes jurid- pjesë 223 pjesëmarrës të sektorit qytetar, por dhe ike dhe ndihmës para-juridike për realizim të të nxënës dhe mësimdhënës. Ishin realizuar 10 Ditë Natë kur policia epamundësoiqën- drimin eqytetarëve para Gjykatës Kushtetuese ↓ shëndetësor të komunitetit të shëndetësor rom dhe 3) tejkalimi realizimin eshërbimeve shëndetësore statusit të drejtave shëndetësore; 2)llogaridhëniesociale për qytetar kanëqytetar siguruarndihmëjuridike/para-juridike shëndetësore. 8organizata tonë, Membështetjen i narrativeve negativepërromët nëinstitucionet 180 Agonia e regjimit, agonia e Maqedonisë 2016 për 1.917 raste në 10 komunitete rome. Përveç deri-diplomike ne fakultetet e mjekësisë në Shkup, ndihmës dhe mbështetjes së siguruar në raste indi- Manastir, Shtip dhe Tetovë. viduale, ishin zbatuar edhe iniciativa të përbashkëta Për përmirësim të rezultateve arsimore të romëve të më shumë organizatave: kërkesë për ndryshime kemi punuar me anë të: 1) sigurimit të mbështet- të dispozitave ligjore me të cilat të drejtat e ndi- jes plotësuese jashtë-shkollore për nxënësit rom hmës sociale largohen në bazë të të ardhurave të në arsimin fillor; 2) dhënia e bursave, ndihmë men- marra nëpërmjet transferimit të mjeteve; përgatitje torimi dhe tjetër për studentët rom; 3) përfaqësimi të raportit në hije për gatishmërinë e shërbimeve i qëndrueshmërisë së rezultateve nga interveni- gjinekologjike për gratë rome dhe për pagesat e met e mëhershme arsimore të FShHM. Gjithsej 436 paligjshme dhe diskriminimet e grave rome, që nxënës rom të shkollave fillore nga Shkupi dhe ishte prezantuar në seancën e 58 të Komitetit të Kumanova kanë fituar mbështetje të drejtpërdrejtë OKB për të drejta ekonomike, sociale dhe kulturore arsimore nga organizata qytetare rome “Dendo Vas” në Gjenevë; iniciativë deri në Ministrinë e Shën- dhe “KHAM”. Pjesa më e madhe e këtyre nxënësve detësisë për zgjedhje ne mungesës së shërbimeve ishin nxënës të kthyer, kërkues të azilit në shtetet gjinekologjike në komunën e Shuto Orizares; para- evropiane, që pas kthimit në RM kanë qenë jashtë qitja e parashtresave tek Avokati i Popullit nga gratë sistemit arsimor ose janë kyçur me vonesë. Ato e komuniteteve rome në Manastir dhe Prilep. Me ishin mbështetur në lidhje me dokumentimin dhe anë të takimeve të përfaqësuesve të komuniteteve ri-regjistrimin për të kthyer në shkollë, më lehtë rome me përfaqësues të institucioneve lokale të zotërojnë materialin mësimor, të përgatiten për shëndetësore, ishte mundësuar vetë-përfaqësim testimin ekstrën dhe me sukses të mbarojnë klasën. të komunitetit dhe kyçje të drejtpërdrejtë në dis- Programi universitar komemorativ për bursa (RMSUP) kutimet për problemet, por edhe për zgjidhje të dhe Programi për Bursa Mjekësore për Romët (RHSP) mundshme për përmirësim të gjendjes, si dhe në kanë kontribuar shumë për rritjen e numrit të reg- kërkesën e përgjegjësisë nga institucionet kompe- jistruar dhe të diplomuar të nxënësve në shkollat e tente. Në këtë mënyrë, ndryshohen edhe qëndrimet mesme dhe të studentëve në vend. E kemi zbatuar dhe sjellja e punëtorëve shëndetësor ndaj romëve, trajnimin Çfarë është arsim cilësor inkluziv dhe si dhe ato bëhen pro-aktiv në afrimin e komunitet- të arrijmë atje? për përfaqësues të pesë organiza- it dhe dhënies së shërbimeve shëndetësore. Në tave qytetare që punojnë për çështje të ndryshme drejtim të sigurimit të qëndrueshmërisë së inter- lidhur me përfshirjen e fëmijëve rom në arsim. Në venimeve për ndryshimin e rrëfimeve negative, një trajnim janë diskutuar edhe format e segregacionit grup i profesorëve nga katër fakultete të mjekë- në arsim, si dhe përfitimet nga arsimi cilësor inkluziv. sisë kanë përgatitur program mësimor për lëndën Kompetenca kulturologjike dhe strukturore të profe- Për të zvogëluar vështirësitë e 31 familjeve rome që sionistëve shëndetësor që do të jepet në studimet kanë mbetur pa shtëpi pas rrënimit të vendbanimeve tyre kontribuojë dhedotë nëngritjenekapaciteteve dhe romë), nëdrejtim zgjidhjessëproblemeve të të (persona social rrezikuar, të LGBT, punëtorë seksual kuadrittë mësimor për punë cenuar me grupe të përforcojë shkathtësitë praktike studentëvedhe të Fakultetin Shkupit. Juridik të Klinika ligjore do të koncepti iKlinikës Ligjore përGrupeteCenuarnë jore. kësajNë sajë të iniciative, zhvilluar është edhe ndihmës ligjore/para-lig sigurimittë ndryshme të - punojnë nëpërpariminefinancimit formave të të jore dhepara-ligjore, meqëllimqëbashkërisht të dhe organizatat qytetare, siguruesit e ndihmës lig- institucioneve relevante shtetërore, lokal pushtetin mes themelohetpartneritet qëtë vitit2020pritet të themelore juridike nënivelshtetëror. Derinëfund Shoqëri eHapur përinstitucionalizim shërbimeve të pjesë e përpjekjeveështë globale të qasjes nëdrejtësi përgrupet e synimit. Iniciativa ngritjessëformaveanë të sigurimittë aktualetë forcim Juridike dhe Institucionalizimi Përkatës me që ka përqëllimkryesorkrijimineKornizës përPër- Kemi filluarmezbatimineiniciativës katërvjeçare jetë. themeloreushqim, pelenapërfëmijëdhemjete për Komunitetevelim dheInkluziontë ju ishin dhënë Iniciativës vegjël),meanëtë dhe fëmijëtë përZhvil- na padokumente, gra sëmurë shtatzënë,personatë improvizuartë nënKale(nëmesinetyre edheperso- Fondacioneve je papresedan maqedonase. nëhistorinë udhëhequr nga LSDM, më 31 maj 2017, një ngjar- ishte qeverisëderi nëmomentineformimittë sëre, të robëruar”të që ka i zgjatur vitit nga 2016 dhjetori dhe fondacioneve. Dhunaeinstitucioneve “shtetit të gatitur dhedërguar nëadresat ekëtyre shoqatave institucioneve përndjekjes të për- mëtë ishinvetëm dhe grantistë fondacionit), të cilët përtë urdhrat e 21 organizatave tjera qytetare gjithëpartnerë (të mbi orkestruartë institucionale dheshtypjepolitike askujt”. njëparalajmërim Manifesti ishte përdhunë pavarur qytetare që nuk nën do jetë kontrollintë e rosoidim Maqedonisë të dhepërforcim të sektorit të nocionin “de-sorosoidim”: cilënmanifest në të për herë parë të ka përdorur Komisionit Shtetëror Zgjedhor, ka publikuar një MNE, Nikolla Gruevski, në paraqitje para selisë së paszgjedhjeveditë parlamentare, lideriiVMRO-DP- për shumicënedëshiruarprej Gjashtë 61deputet. nuk më ikanë11 dhjetor sjellë Gruevskit mjaft vota Zgjedhjet e parakohshme parlamentare zhvilluar të para-ligjore falas. prej 19organizatave ndihmësligjore siguruestë dhe forcimit formuarnjërrjet përfaqësimit,është të iniciativës përpërforcim për- ligjor, meqëllimtë ligjore.mbështetje Nëvitinepare zbatimittë të institucionale përavancimin emekanizmave për Fondacionin Shoqëri eHapur –Maqedoni dhe përgjimin eorganizatave joqeveritare dhe Fondacioni Metamorfozisreagon në “Do të luftojmë përde-so- luftojmë “Do të gazetarëve → 182 Agonia e regjimit, agonia e Maqedonisë 2016

URGJENTE REFORMA TË ZBATOJË I RIDUHET PUSHTETI 2017:

184 Pushteti i ri duhet të zbatojë reforma urgjente 2017 ër “de-sorosoidimin”, Gruevski ka folur edhe në mega intervistën e tij për portalin Repub- Plika, të publikuar më 3 janar: “Po, kemi pasur kundërshtar të vështirë, për të cilën nuk kam fjalën për LSDM, ata ishin vetëm një paravan, një instru- ment, mashë...po mos të ishte pas tij Xhorxh Soros me gjithë ato milionë që i derdh në Maqedoni, me gjithë rrjetin e organizatave joqeveritare, medie, politikanë, brenda dhe jashtë, që i paguan, ndikon në shtetet më të fuqishme në botë, dhe ky ndik- im këmbëngulës kur bëhet fjalë për vende më të vogla sikur e jona, nuk do të ishte aq vështirë, si dhe ekonomia do të ishte më e fuqishme, do të kishim më shumë vende pune të hapura”. Hajka media- tike, që në janar, shkurt dhe mars ka përjetuar kulmin, përbëhej, mes tjerave, edhe nga publikimi i deklaratave partiake të VMRO-DPMNE (ndonjëherë edhe disa herë gjatë ditës) në të cilët me ton kërcënues paralajmërohej zbatimi i qëndrueshëm i de-sorosoidimit dhe ka pasur për qëllim të për- gatit publikun për planin e Gruevskit për të dhënë edhe goditjen e fundit mbi “sorosoidët”. Një muaj pas publikimit të manifestit të VMRO-DPMNE për “de-sorosoidimin”, më 17 janar, mediet publikuan që është themeluar një shoqatë e re qytetare (më vonë e përshkruar si lëvizje) Stop Operacioni SOROS (SOS). Në mediet e kontrolluar nga VMRO-DPMNE u paraqit një shkrim i njëjtë: “Jemi dëshmitarë për grupe dhesindikata qëkanë medieve të kontrolluar nga qytetar, qëkanë qenë nën sektorit qytetar dhezërit iniciativën epërbashkët qëndruar nëmbrojtje të kërcënim, të ekspozuar organizatave qytetare, strukturat nëpushtet. nga hajka eorkestruar iniciativa, komunitete, FShHM ka mbështetur Të Mbrojmë Shoqërinë e institucioneve dhe Qytetare! të 127 ni “InstitutiShoqëri eHapur”. NovaTV ka njoftuar që qeveri tjera ngavendetperëndimore dhefondacio- financuar ngadonatorë huajsiQeveria të eSHBA dhe para-hetimore përorganizata joqeveritare qëjanëtë rorisë Publike Shtetërore ka hapuredheprocedurë “Departamenti përKrim Organizuar të pranë Proku- 2012-2017. Më3shkurt, portaliNovaTV gjitha 22organizatave joqeveritare përperiudhën bëjnëkontrolletë punëssëplotë të financiare të në operacion paralel ka dërguar inspektorë tyre të Drejtoria Ardhurave etë cuar ngaUSAID. Publike fundit, mefokus finan- të aktiviteteve të veçantë të luar punëneorganizatave qytetare e nëpesëvitet Publike nëprocedurë para-hetimore kanë kontrol- Financiar, qëmeurdhër Prokurorisë të Themelore brendshmetë dhe Drejtoria për Kundërzbulim inspektime ngaPolicia Financiare, Ministria ePunëve SOS, organizatat e qytetareve ishin përballuar me mehajkëne njëjtë, nëpërmedietdheaktivizimine mi dheka sunduarnjëmendja totalitare”. Nëkohën e Soros-it. shkelur ishte qytetar Nësektorin pluraliz- dhe lëvizje qënukjanënëpërputhjemeideologjinë okupuarështë dheatynukka vendpërorganizata Hapur ka që qytetar krijuarnjëmonopolnësektorin donisë, mefinancadhekuadro. Fondacioni Shoqëri e gjitha proceset edhunshmenëRepublikën eMaqe- nën kapelën eSOROSka qëndruardrejtpërdrejtë pas Fondacioniizimi qytetar. Shoqëri eHapur qëështë primeveçdoorgan jashtë të nuk lejohetdheështë - përdorur partisëpolitike dheudhëzuarpërdobitë që dheinjëjtiishte qytetar uzurpimin egjithësektorit ka publikuar: tari aktualiFondacioneve Shoqëri eHapur, Patrik procedurat krye- nëvijim.Nënkryetariiatëhershëm, anulohen dënimet e shqiptuartë dhe regjistrat nga zyrtare përshtypjepolitike dhediskriminim,si kontrolleve keqpërdorimet hetohen dhetë edetyrës ndalojë shtypja e përditshme, kontrollohet të baza e Organizatat qytetare kanë kërkuar të ngaautoritetet dhe medieve kontrolluar të nga strukturat në pushtet. ekspozuar ngahajka eorkestruar einstitucioneve qëkanëdhe zëritqytetar, qenënënkërcënim, të ta qëkanë qëndruarnëmbrojtje qytetar sektorit të qytetare, iniciativa, komunitete, grupedhesindika- Mbrojmë Shoqërinë Qytetare! FShHM ka iniciativën mbështetur epërbashkët Të negativembi imazhin etyreime afatgjate në publik. planet e tyre për vitin 2017, por kanë pasur edhe ndik- që kanë rrezikuar punëneorganizatave qytetare dhe Policisë Financiare filluarnëvitin2016jovetëm të trollet ngaDrejtoria Ardhurave etë Publike dhe Fushata kundër 22organizatave qytetare dhekon- inspektorëve mbiorganizatat joqeveritare. qeveritare aspaknukkanë njoftuar përkontrollet e institucioneve.dinon ekipinemëtepër Medietpro ndërsa drejtori iByrosë përSiguri Publike ekoor- janë përfshirë sigurisënëpolici, larta të shërbimetë it. Portali shkruan që në procedurën para hetimore dorëzuar nëMBP ngaKomisioni Kundër Korrupsion- VMRO-DPMNE, formuarnganjëlëndëe ndërsaështë entare osetre partisëpolitike pasmanifestittë ditë zgjedhjeve parakohshmepërfundimit të të parlam- pakpara formuarmes20dhe30dhjetor, lënda është të 127organizatavetë 186 Pushteti i ri duhet të zbatojë reforma urgjente 2017 Gaspar, dhe drejtori rajonal për Evropë, Zhordi Baker, dhjetëra deputetë, përfshirë edhe liderin e LSDM, të shoqëruar nga kolegët e zyrës për komunikime Zoran Zaev. Më vështirë ishte lënduar Zijadin Sela të FShH nga Uashingtoni, në shenjë mbështetje- nga Aleanca e Shqiptarëve. Mllefi i urrejtjes dhe je dhe solidariteti e kanë vizituar FShHM dhe kanë dhunës që ndodhi para syve të pjesëtarëve të MPB, zhvilluar takime me përfaqësues të organizatave të sigurimit të Kuvendit, por edhe të qytetarëve që qytetare që kane qenë lëndë e sulmeve. FShHM ka në ekranet televizive mundeshin si kriminelë me siguruar mjete plotësuese nga fondi rezervë i Inicia- uniformë dhe pa uniformë ju ndihmojnë mizorëve të tivës Evropiane për Shoqëri të Hapur për të mbrojtur ndalojnë atë që nuk shmanget – rënien e regjimit të dhe mirëmbajtur punën e këtyre organizatave qyte- Gruevskit. tare dhe të inkurajohen përpjekjet e tyre dhe të Konceptet Mobilizimi i Organizatave Lokale dhe Aktiv- konfirmojnë rolin e tyre në shoqëri. Ishin dhënë 20 izëm në Komunitetin, Aksioni Qytetar për Prioritet grante për ndihmë juridike dhe përfaqësim, kon- Urgjente Reformuese, Politika Inkluzive dhe Transpar- sultim financiar dhe komunikativ dhe aktivitete ente Arsimore, Korniza e Përbashkët për Përforcim në komunitetin. Me mjetet e Zyrës për Komunikim Ligjor dhe mbështetje të fushave Angazhimi Rinor të Fondacioneve Shoqëri e Hapur Nju Jork, FShHM dhe Politika Shëndetësore të Bazuar në të Drejta janë ka mbështetur OJQ Infoqendrën për të analizuar shtylla të strategjisë së re (2017-2020). përmbajtjet e sulmeve të vazhdueshme mediatike kundër organizatave qytetare, aktivistët, FShHM dhe Qëllimi i Mobilizimit të Organizatave Lokale dhe Aktiv- Xhorxh Soros, si dhe dinamika e publikimit të tyre. Në izëm në Komunitetin është të nxit komunitetet për një raportet javore, OJQ Infoqendra ka analizuar përgjig- angazhim të informuar dhe efektiv të avancimit të jen mediatike të hajkës kundër sektorit qytetar dhe demokracisë lokale në shtatë komuna (Prilep, Tetovë, ka publikuar Raportin për Monitorimin e Medieve Strugë, Strumicë, Shkup, Kumanovë dhe Shtip) që në periudhën Mars-Nëntor 2017. Zbulimet kryesore funksionojnë si qendra rajonale. FShHM ka dhënë 11 e kanë konfirmuar tendencën për të diskredituar grante për mbështetje institucionale të organizatave punën e organizatave qytetare dhe FShHM. qytetare që kanë përvojë dhe besueshmëri në nivelin lokal dhe që janë të motivuar të përforcojnë rolin e Më 27 prill ndodhi Nata e Bartollomeut Maqedonas. tyre në komunitetin, të zmadhojnë bazën e tyre të Deputetë të VMRO-DPMNE i hapën dyert e Kuven- mbështetësve, të zhvillojnë kapacitetet e tyre organ- dit personave të maskuar dhe pa maskë, persona izative dhe drejtuese dhe që me anë të veprimit kanë të dhunshëm, që me armë dhe pa armë, tentuan kontribuar për avancim të demokracisë lokale dhe të prishin zgjedhjen e Talat Xhaferit për kryetar të kohezionit social në nivelin lokal. Për të mbështetur Kuvendit. Zgjedhjen nuk e prishën, por lënduan bashkimet lokale për ndikim më efektiv në krijimin qyrtuar dhendërtuardokumentin fillestardhekanë marrë parasysh rrethanat e reja politike ekanë rish- 73organizatavefaqësues të dheekspertëveqëduke kanë organizuar njëforumme146pjesëmarrës, për- ma Urgjente Demokratike, ipublikuar nëkorrik 2016, që kanë përgatitur dokumentin Propozim përRefor- vitit2017,të FShHM organizata dhenëntë qytetare Eurothink –Qendra përStrategji Evropiane. Nëkorrik Partner strategjik nëzbatimin e konceptit është Prioritetevee zbatimit të Urgjente Reformuese. shoqërisëqytetaretë nëvëzhgimin dhepërfaqësimin njëkonceptështë qëka përqëllimpërforcimin erolit Aksioni Qytetar përPrioritetet Urgjente Reformuese rinjvedhe4)përforcimisë të iaktivizmitrinor. i organizatave qytetare; 3)përforcimi ipjesëmarrjes cave/rrjeteve organizatave të qytetare; 2) përforcimi komponentëve projektit: të 1) përforcimi i alean- grantistëvetë mendonjëprej mbështetur të katër përzhvillimin aktivitetet zbatojë të kapaciteteve të Instituti përPjesëmarrjejekti iUSAID Qytetare qëzbaton pjesëmarrja e FShHM nëprojektin pesëvjeçar Pro Dimension plotësuese në këtë koncept është qytetarëvetë nënivelinlokal, rajonal dhekombëtar. i shoqërisëqytetare nëlidhjemeçështjeteinteresit fituar 25iniciativa lokale cilët metë upërforcua zëri eve dhethelbeve lokale aktivistëve. Grante të kanë organizatave qytetare, grupeve joformale, koalicion- granteve ad-hociniciativave të përmbështetje të FShHM ka publikuar edhekonkurs përdhëniene e politikave mbështetësve, dhekrijiminerrjetevetë Ist Vest Menaxhment.Roli iFShHM është - Mbështetja nënkuptonMbështetja edhekrijimineindikatorëve Reforma nëAdministratën Publike (2018-2022). ministrisë nëprocesin Strategjisë e krijimittë për për Bashkëpunim së për sigurimin embështetjes dhe Administratë kanë nënshkruar Marrëveshje sionit). FShHM dheMinistriaeShoqërisë Informatike përforcimin ePlatformës përLuftë kundër Korrup- (“Transparensi përgjegjëse ishte Interneshënëll” për imore dheAnaliza)luftakundër korrupsionit Qytetare dhePINA –Platforma për GazetariHet- Shoqëri, medie (“Metamorfozis”–Fondacioni RinjdheInstitutipërPolitikaJuristëve të Evropiane), Drejtatuti për të Njeriut, Shoqata të Maqedonase e Reformuese dhe përfaqësojnëzbatiminePrioriteteve Urgjente organizatave qytetare qësynojnë ndjekin qëdotë Fondacioni ka formiminetre mbështetur rrjeteve të organizatave qytetare nëtrupatepunëssëKuvendit. kërkuar Ishte gjitha ministritë. edhepjesëmarrjetë qytetare emërohen dhetë personapërkontakt në Qeverinë cilën nëtë merrninpjesëorganizatat dotë propozimin krijuarnjëKëshill përtë Konsultues në prezantuar nëkonferencë përshtyp, bashkë me rëndësishmemë të shtetërore. Dokumenti ishe qytetarëve besimittë për kthimtë nëinstitucionet për arritjenepërparimitnëpolitikat publike, sidhe kthyerpër të standardet demokratike dhevlerat, dhe e nevojshme bërë për të në 12 muajt vijues rëfyes seçfarë për atë mëerëndësishme është Urgjente Demokratike. Ky dokument njëudhër- është përgatitur njëdokument riPropozim të përReforma Agora –Qendra përPromovimin eVlerave edhe atë në fushat edhe e atë gjyqësorit (Insti- për Internet për dhe Internet 188 Pushteti i ri duhet të zbatojë reforma urgjente 2017 për matjen e rezultateve dhe ndryshimeve që dalin dhe grante të vogla për mbështetje të avancimit nga reformat e planifikuara. FShHM ka marrë pjesë të portofolit të tyre programor. FShHM ka bërë një edhe në grupin e punës, i përbërë nga donatorë vlerësim organizativ të gjashtë shoqatave, ka zbat- aktiv në Maqedoni, për krijimin e Udhërrëfyesit për uar katër trajnime për përforcim të tyre organizativ Zhvillim të Shoqërisë Qytetare 2018-2022, që duhet dhe ka mbështetur 5 organizata me grante të vogla të kontribuojë për avancimin e rolit të organizatave për iniciativa që do të zbatohen deri në mars 2018. qytetare. FShHM ka marrë pjesë edhe në trupat e Për të siguruar mbështetje eksperte në përgatit- punës së Kuvendit dhe ka kontribuar në debatin dhe jen e propozim-modeleve për kontroll të jashtëm krijimin e politikave publike për miratim të ligjeve të të njohurive të nxënësve, FShHM ka ftuar ekspertë BE-së. Organizata partnere Eurothink ka organizuar nga Sllovenia. Ata i propozuan Ministrisë së Arsimit sesione edukative-debative: Evropa në Dy Shpejtësi, dhe Shkencës një model që do të jetë pjesë e refor- Relacionet BE-Rusi dhe Ndikimi i tyre mbi Pozicionimin mave më të gjera sistemore për sigurim të cilësisë e BE si Lojtar Global, Plotësimi i Prioriteteve Urgjente me anë të vetë-vlerësimit të shkollave dhe zhvillimit Reformuese si Parakusht për Integrim Evropian të profesional dhe të karrierës së mësimdhënësve. Në RM-së. Projekti Aleanca Qytetare për Transparencë fund të nëntorit ishin filluar dy hulumtime. Arsimi i – Vëzhgimi i Procesit të Reformave të Administratës mësimdhënësve në Arsimin Fillor në RM – Gjendje dhe Publike nga ana e Organizatave Qytetare zbatohet Perspektiva duhet të bëjë analiza të renditjes ligjore nga janari 2017 me grant nga BE, ndërsa e zbatojnë të arsimit fillestar dhe praktikës së mësimdhënësve FShHM dhe Eurothink – Qendra për Strategji Evropi- për arsimin fillor, përfshirë edhe ligjet e miratuara ane. Projekti duhet të kontribuojë për përforcim të që rregullojnë profesionin e mësimdhënësit (Aka- ndikimit të shoqërisë qytetare në proceset e krijimit demia e Mësimdhënësve, Ligji për Mësimdhënës të politikave publike. Ishte përgatitur dokument për në Arsimin Fillor dhe të Mesëm) dhe që ende nuk politika me pasqyrë të sistematizuar të komenteve zbatohen. Çmimi i Kostos së Shportës Shpenzuese të nga 4 organizata grantistët për Propozim-Strateg- Studentit duhet të sigurojë informacion për lartësinë jinë për Reformë të Administratës Publike. e shpenzimeve të vërteta të studentëve që vijojnë në universitetet shtetërore dhe standardi i tyre jetësor. Koncepti Politika Arsimore Inkluzive dhe Transpar- Procesi i konsultimit me studentët e katër qendrave ente ka për qëllim të përforcoje rolin dhe ndikimin e universitare për mënyrën e organizimit studentor të shoqërisë qytetare në krijimin e politikave arsimore preferuar, u përmbyll me tryezën e rrumbullakët në cilësore, inkluzive dhe llogaridhënëse. Plani i aktivi- nëntor në të cilën studentët paraqiten propozim-do- teteve përbëhej nga identifikimi i shoqatave aktive kumentin me të cilën kërkohet nga Ministria, qytetare në arsim, përforcimi i tyre i organizuar Rinor, Forumi RinorArsimor,grantist nëfushën Angazhimi në Kornizën ePërbashkët përPërforcim Juridik. dhe 7grante tjera aktiviteteve përzbatimtë nisur të falas duke përdorur Ligjin përNdihmëJuridike Falas autorizuara qytetare qësigurojnë ndihmëjuridike peve synuese caktuara, të 5grante organizatave të që sigurojnë ndihmë juridike osepara-juridike gru- Ishindhënë 9granteiteteve. organizatave qytetare trajnime dheuebinare përpërforcim kapac të - organizatat kyçurnëmënyrë ishintë aktivenëshumë Juridik 2017-2019.Përveç në përgatitjen e strategjisë, në përgatiturvitin 2016, ishte tin joformal 19organizatave të qytetare formuar të madhedhekoherencëarritur lidhjemëtë nërrje- përfaqësuese nënivelinlokal dheshtetëror. Për të eve nëvitin2017ikanë pamundësuaraktivitetet zgjedhjet lokale dhemosfunksionimiiinstitucion- bashkët për Përforcim Juridik, FShHM konceptin vazhdoizbatojë të Korniza ePër- projekte.ishin zgjedhurgjashtë luziv janëparaqitur 53organizata. Nëraundin eparë sëiniciativave mbështetjes voglatë të përarsimink- rëndësishëm fakulteteve. të Nëthirrjen për grante pjesëmarrjes sëstudentevenëgjithatrupatmëtë zhvillimit zgjedhjeve të studentore dhezgjerimtë joqeveritare. kërkuar Ishte ndryshimimënyrës së dhe josikur figurojë derimëtani,të siorganizatë kontrollojëdo të punënfinanciare universiteteve, të Parlamenti Studentor bëhettrupuniversitarqë të morri mendim pozitiv nga Byroja për Zhvillimin Strategji përPërforcim por gjendja politike, “de-sorosoidizim”, simpati- Në thirrje të GruevskitNë thirrjetë për zantët etyrezantët kanë hedhur selisë sëFondacionit ngjyrë e nëndërtesën → 190 Pushteti i ri duhet të zbatojë reforma urgjente 2017

Grave –ESE, Shëndoshë të HOPSOpsionepërJetë Shoqata për Emancipim, Solidaritet dhe Barazi të joqeveritare janëgrantistët eFShHM nëkëtë fushë: politikavezbatimit të shëndetësore. Tre organizata ra dhe në vlerësiminplanifikimin, monitorimin e kyçjes dhepjesëmarrjessëkomuniteteve preku të - me nevojat e komuniteteve dhe 3) mundësim të reforma politikave të shëndetësore nëpërputhje drejtave të im të shëndetësore; 2)përfaqësimpër mundësojnë realizimin progresiv dhe pa diskrimin- jen emjetevemaksimalenëdispozicion qëdotë llogaridhënies nga Qeveriatë për shpërndar - dhekërkimdhe analizëssebuxhetitshëndetësor 1)ndjekjes meHIV)anëtë: persona qëjetojnë sona qëpërdorin drogë, punëtorë seksualdhe për komunitetet emargjinalizuar (LGBT, rom, per- avancim ipolitikave shëndetësore dhepraktikave Drejta,të iFShHM arrihet të qëllimiafatgjatë është Në fushënePolitikave Shëndetësore Bazuar të në rinore, sulmetdheshtypjetmbishoqërinëqytetare. problemet pastër, të dhereformat nëarsim,politikat ar protestat dheguerilaaksionet,iniciativat përajër 2018-2025. dheStrategjia Lartë për Arsimtë eGjerë përArsim mesëm,përLigjinvijuese nëarsiminfillordhetë eri dhënë komente dherekomandime përreformat FRA ka punuarpërlargimin ka ekstern, e testimit Drejtën dhe Media/Art Klubet) nëshkollat emesme. klubet rinore (klubetedebatit,klubetMësojmëtë promovuare ArsimitdheMinistriapërtë Radio FRAnëmënyrë ka intensive mbulu- ishin dorëzuar 62institucionet tek si emonitoruar, vitit2016dhe 2017.gjatë Zbulimetdherekomandimet publike udhëhequrnëinstitucionet të e njëjtaedhe vazhduar iprocedurave monitorimi përprokurime së përparimit/zmbrapsjes nëkëtë fushë, është in emungesave. Nëvitin2017, shfaqjes meqëllim të 2011-2015 dhejanëdhënërekomandime përtejkalim- institucioneve publike shëndetësore nëperiudhën 7.054 procedura prokurimit të publikngaanae62 janë identifikuar mungesatkryesore zbatimittë të Publike –Zonë HirinëSektorin Shëndetësor Publik RM për buxhetit vitin të 2017. Në raportin RMdhendryshimetplotësimetbuxhetit të e tria eFinancave ka publikuar të buxhetinqytetar grup punedheishtypjessëvazhdueshme, Minis- 2016-2018.-. Si rezultat ipjesëmarrjesaktivenëkëtë Plani iVeprimit përPartneritet Hapurtë Qeveritar me resurset publike –transparenca fiskale) nga në informacione) dhePrioritetit 5(drejtimi efikas Raport në Hije përZbatimin e Prioritetit 3(qasje shëndetësore. përgatitur Ishte edhe promovim it katërdhe zbatimit të programeve parandaluese institucionet kompetente përavancim planifikim- të ishin zhvilluar politika publike merekomandime për programeveheteve të parandaluese shëndetësore, shtatzëne dhenënave. ndjekjes Në bazëtë sëbux- lizën eindikatorëve përvdekjen efoshnjave, grave ka dheana- vazhduarpunojënëmonitorimin të detësore Komuniteteve të Margjinalizuar. të ESE Shkup dhe Koalicioni Drejta të Seksuale dheShën - Prokurimet 192 Pushteti i ri duhet të zbatojë reforma urgjente 2017 dhe në Qeveri, Ministrinë e Financave dhe Byronë Seksuale dhe Shëndetësore të Komuniteteve të Mar- për Prokurime Publike, ndërsa në Ministrinë e Arsim- gjinalizuar e vazhdoi bashkëpunimin me Entin për it ishin dorëzuar propozime për ndryshime dhe Veprimtari Sociale për zbatimin e modulit 19 për plotësime të Ligjit për Qasje në Informacione me punë me komunitete të margjinalizuar si pjesë e Karakter Publik. HOPS – Opsione për Jetë të Shën- sistemit të gjerë për licencim të punëtorëve profe- doshë Shkup ka punuar në avancimin e gjendjes së sional në sistemin për mbrojte sociale. Ishin trajnuar adoleshentëve që përdorin substanca psikoaktive, 50 punëtorë social nga qendrat komunale për punë personat që përdorin droga dhe punëtorët seksual. sociale. Ishte kërkuar tërheqje të përmbajtjeve Pajtimi i Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale diskriminuese për komunitetet e margjinalizuar për punë me adoleshentët nga enti Publik për Fëm- në tekstet mësimore. Me Ministrinë e Arsimit dhe ijë dhe të Rinj me Probleme Sociale Edukative ka Shkencës është nënshkruar Memorandum Bash- mundësuar që të zhvillohen punëtori për përforci- këpunimi për pjesëmarrje në grupet e punës për min e rezistencës së fëmijëve në lidhje me sfidat e revizion të teksteve mësimore. përdorimit të drogës. Ministria ka dhënë mbështetje Në shkurt, FShHM ka organizuar konferencën për- edhe për aktivitete në teren me persona adoleshent fundimtare të Programit Rajonal për Mbështetje që përdorin substanca psikoaktive. Mbështetja ka të të Hulumtimeve në Ballkanin Perëndimor, Sfida dhe bëjë me Qendrën Ditore për Rehabilitim dhe Riso- Mundësi për Financim të Hulumtimeve Shkencore cializim të përdoruesve të drogave dhe familjeve të në Republikën e Maqedonisë, në të cilën ishte pro- tyre. Në drejtim të aktiviteteve për punëtorët sek- movuar publikimi që bën prezantimin e modelit të sual të angazhuar si para-juristë, përveç trajnimeve propozuar për financim të veprimtarisë shkencore në Kornizën e Përbashkët për Përforcim Juridike, hulumtuese. janë realizuar edhe punëtori plotësuese nga fusha tjera që ju ndihmojnë në punën e përditshme në I kemi publikuar përkthimet e veprave që kontribuo- teren (vendosja e kufijve mes komunikimit privat jnë për kuptimin e trendëve politike në botë dhe tek dhe profesional, aktivizëm mes punëtorëve seksual, ne: Për të politikës nga Shantal Muf, Mendja Popu- diskriminim dhe mekanizmat e mbrojtjes, azil dhe liste e Ernesto Paklo, Siguria, Teoria, Popullata nga siguria gjatë udhëtimit jashtë shtetit dhe përvoja Mishel Fuko dhe Nënkultura: Domethënia e Stilit” nga tereni – probleme me të cilat janë përballu- nga Dik Hebdixh. E kemi ndihmuar edhe shtypjen e ar para-juristët e angazhuar). Koalicioni të Drejta Jeta në Kuti, kujtimet e burgut të gazetarit Tomisllav Kezharovski. 194

FONDI URGJENT PËR ZBUTJEN E PASOJAVE TË KRIZËS EKONOMIKE (2009-2011) Fondi urgjent për zbutjen e pasojave të krizës ekonomike (2009-2011) (2009-2011) ekonomike të krizës e pasojave për zbutjen urgjent Fondi Në mes të vitit 2009, Xhorxh Soros ka periudha të papunësisë dhe ngecje të bizne- themeluar Fondin Urgjent prej 100 milion sit, qytetarë të papunë të margjinalizuar nga dollarë për të ndihmuar grupet e cenuar Shkupi për trajnim për punësim, pacientë të që të përballojnë efektet e krizës financiare hemoterapisë, viktima të mobingut, nxënës globale në vendet në të cilat Fondacionet nga familjet përdorues të ndihmës sociale Shoqëri e Hapur janë në mënyrë tradicionale nga Shtipi, artizanët nga Berova, kultivuesit aktive. Në periudhën prej dy viteve e gjysmë, e duhanit në rajonin e Prilepit dhe kultivuesit ky fond ka mbështetur projekte humanitare nga Pellagonia, fëmijët në rrugë në Shuto për ndihmë të personave të goditur më së Orizarë, personat e shurdhër dhe me dëgjim shumti nga kriza, veçanërisht grupet më të të dëmtuar nga Shkupi, kultura alternative, cenuar dhe ka mbështetur organizata qytet- amatorë të rinj nga grupi shumetnik teatror, are në përshtatjen e tyre ndaj ndryshimit të menaxherë në kulturë. papritur të rrethanave. Në fund të nëntorit Përdorues të grantit prej 1.047.348 dollarë 2011, FShHM ka fituar 3.326.444 dollarë nga për projektin dyvjeçar Ndihmë për Arsimin Fondi Urgjent për 30 projekte të vogla dhe 8 e të Varfërve, që ju ka ndihmuar familjeve projekte të mëdha. me fëmijë në arsimin fillor duke siguruar Përdoruesit e granteve të vogla ishin familje materialet dhe mjetet më të nevojshme bujqësore në tre komuna të rajonit juglindor didaktike dhe tjera, ishin nxënës prindërit e dhe të vardarit, prodhues të qumështit nga të cilëve kanë humbur punën për shkak të fshati Mogilla, familje me të ardhura të ultë krizës ekonomike, nxënës nga familjet me nga fshati Istibanja, qytetarë që kanë nevojë dy prindër të papunë, nxënës të prindërve të për ndihmë juridike profesionale për shkak vetëm, nxënës pa prindër dhe nxënës tjerë të të drejtës së mbledhjes së qetë ose të me vështirësi në sigurimin e materialit të shkelur dhe shprehje të protestës publike, nevojshëm shkollor Në vitin e parë, gjithsej qytetarë që me vështirësi janë përballuar me 19.714 nxënës nga 309 shkolla fillore kanë fit- pagesën e borxheve të rritura personale në uar pako me materiale shkollore. Në vitin e 196

dytë ishin dhënë 19.636 pako. Për nxënësit e klasave ri-financuar me aprovim për kredi të ri, ashtu që sta- më të larta të arsimit fillor, pakot ishin pasuruar me tusi i tyre i klientëve të pakujdesshëm ishte kthyer 1.037 atlase gjeografike. Pako plotësuese me mate- në klientë të rregullt Ata kanë shmangur procedurën rial shkollor ishin dhënë nxënësve me nevoja të gjyqësore për pagesë me forcë dhe interes gjobues posaçme dhe nxënës pa kujdes prindëror që jetojnë dhe u bënë të promovuar dhe dedikuar biznesit të në familje kujdestare ose jetimore, gjegjësisht 1.169 tyre. nxënës. Qendra Informative Afariste rome fitoi një grante prej Përdorues të projektit Projekti për Pavarësi Rinore 217.098 dollarë për projektin Krijimi i të Ardhurave me ishin studentët më të varfër nga Shkupi, Manastiri, anë të Grumbullimit të Plastikës për Riciklim. Me anë Tetova, Shtipi dhe Struga që pa mundësi për jetë të aktiviteteve të projektit, 350 mbledhës së mbe- cilësore sociale dhe kulturore, ishin veçanërisht turinave ishin trajnuar për mbledhjen dhe zgjedhjen të cenuar dhe ekspozuar në shtypje politike dhe si dhe ishin të edukuar për rreziqet shëndetësore. manipulim. Në pesë Qendrat Rinore ishin organizuar Ishte siguruar një burim i rregullt i të ardhurave për shumë ngjarje publike për promovim dhe përforcim 180 amvisërive, kryesisht rome. të lirisë së shprehjes, individualizmit, pavarësisë dhe Projekti Qendra Ditore për Adoleshentë dhe të Rinj aktivizimit rinor, diskutime publike dhe konferenca, i Qendrës Republikane për Ndihmë të Personave vepra artistike, festivale dhe fushata në internet. me të Metë Mendore – PORAKA ka pasur buxhet Granti ishte 442.368 dollarë. prej 125.894 dollarë, prej të cilëve 61.473 dollarë ishin Fondacioni për mikro-financim “Horizonti” ka fituar siguruar nga Fondi Urgjent. Qëllimi themelor ishte një kredi prej 286.640 dollarë për ri-programim të të sigurohet vazhdim i shërbimeve në tre qendrat kredive të vogla gjatë kohës së krizës ekonomike, ditore për adoleshentë dhe të rritur me pengesa në bashkë me ndihmën profesionale prej 36.546 dol- zhvillimin mentor, në Shkup (39 përdorues), Radovish larë për edukim të klientëve dhe stafit. “Horizonti” (10 përdorues) dhe Ohër (17 përdorues). ka mundësuar ri-financim të kredive aktuale për Financimi për Krijimin e Urës për vitin 2011, me bux- 170-200 klientë aktiv. Borxhet e klientëve ishin të het të plotë prej 324.382 dollarë, në të cilën Fondi Fondi urgjent për zbutjen e pasojave të krizës ekonomike (2009-2011) (2009-2011) ekonomike të krizës e pasojave për zbutjen urgjent Fondi Urgjent ka siguruar 119.445 dollarë, ishte synuar për direkt të projektit ishin “Habitat Maqedoni” nga iniciativën Komunitet për të Gjithë – Maqedoni. Kjo Shkupi dhe Qendra Kombëtare Rome nga Kumanova, iniciativë duheshe të mundësojë që banorët e Entit Për këtë projekt ishin aprovuar 405.995 dollarë nga “Demir Kapi”, institucioni i vetëm për mbrojtje sociale Fondi Urgjent, edhe atë për mikro-kredi pa interes me qëndrim afatgjatë të personave me pengesa në për mbulim të shpenzimeve për blerje të tokës, për zhvillimin mendor, të zhvendosen dhe të vendosen elaborat gjeodezik dhe për shpenzimet ligjore të në komunitetin – Maqedoni. nevojshme për legalizimin.

Në vitin 2011, Qeveria e Maqedonisë ka miratuar një Projekti Shkrim/Leximi Financiar për të Rritur dhe ligj që duheshe të ndihmojë në procesin e legalizim- të Rinj, për të cilën ishin aprovuar 209.631 dollarë, it të lagjeve të ndërtuar pa leje, që ju dha mundësi ka pasur qëllim që gjatë kohës së krizës ekono- shumë familjeve rome të legalizojnë shtëpitë. Meg- mike të nxitet një relacion pro aktiv i planifikimit të jithatë, shumë familje rome nuk ishin në mundësi ardhmërisë ekonomike të klasës së mesme. Ishin të përdorin ligjin për shkak të ardhurave të ultë, organizuar punëtori, ueb faqe, broshura dhe ngjar- arsimin e dobët dhe qasjen e pamjaftueshme në je publike për kuptim më të mirë dhe përdorim të informacione në lidhje me ligjin dhe zbatimin për- shërbimeve të gatshme financiare dhe instrumen- katës. Qëllimi kryesor i projektit Legalizimi i Shtëpive tet. Projekti ka përfshirë 22 komuna dhe ka synuar të Romëve ishte të rritet përqindja e shtëpive me popullatë maqedonase, shqipe dhe rome, dhe ka pronësi të paligjshme nga ana e romëve në gjashtë zbatuar Fondacioni Euro Qendra nga Sveti Nikollë. komuna me popullatë më të madhe rome. Bartës 198

PROGRAME TË PAVARËSUAR NGA FONDACIONI SHOQËRI E HAPUR - MAQEDONI Programe të pavarësuar nga Fondacioni Shoqëri e Hapur- Maqedoni e Hapur- Shoqëri nga Fondacioni të pavarësuar Programe Miratimi i ligjit të parë Ligjit për Shoqa- ta Qytetare dhe Fondacione në vitin 1999 ka mundësuar që të fillojë procesi i pavarësimit të programeve të fondacionit dhe projekteve. Ajo ishte një lloj de-metropolizmi, gjegjësisht decentralizimi të Fondacionit Shoqëri e Hapur – Maqedoni. Ky proces ishte kontributi ynë ndaj zhvillimit të vetëqeverisjes lokale, që nuk ishte i mundshëm pa zhvillimin e sektorit joqeveri- tar jashtë kryeqytetit të Shkupit. Ajo duheshe të jetë katalizator për aktivizim të qytetarëve nëpër Maqedoni, duheshe të jetë distributor i vlerave të demokracisë parlamentare, kulturës politike, pluralizmit dhe shoqërisë së hapur. Fondacioni vetëm më ishte i njohur jo vetëm si donator, por edhe si rezervuar i njohurive dhe shkathtësive pa të cilat aspekti evropian i Maqedonisë nuk do të ishte realizim. Programet e fondacionit vetëm më ishin të profiluar, ndër- sa stafi kishte ekspertizën e duhur që çdoherë ka mundur të thellojë me ekspertizë nga Rrjeti i Fondacionit të Soros-it ose jashtë tij. Shumi- ca e programeve të pavarësuar menjëherë kanë tërhequr vëmendjen e donatorëve që ishin të interesuar të mbështesin procesin e decentralizimit, përmirësimit të relacioneve ndëretnike, de-margjinalizimit të romëve, të rinjve, etj. Pothuaj se gjithë programet e pavar- ura të fondacionit, pa dallim nga vendndodhja e tyre dhe specializimi programor, kanë mbetur partnerë të fondacionit, por kanë ndërtuar edhe shprehje të lirë dhe organizim të të rinjve, inkurajon 200 partneritete të reja me organizata joqeveritare kom- aktivizëm, i mbron dhe avancon të drejtat dhe poli- bëtare dhe ndërkombëtare dhe rrjete, institucioneve tikat rinore. Forumi Rinor Arsimor i realizon qëllimet qeveritare kombëtare dhe ndërkombëtare. me anë të informimit, edukimit, diskutimit, bash- këpunimit dhe me anë të motivimit dhe mbështetjes Sot janë aktive dhjetëra programe të atëhershme të së të rinjve. Në kuadër të FRA, nga viti 2011 funksion- regjistruar si persona juridik (fondacione, shoqata të on edhe on-line radio e parë rinore në Maqedoni qytetarëve ose ente të pavarura kulturore). – Radio MOF, me mbi një milion vizita në vit. Qendra për Arte Bashkëkohore – Shkup ka filluar në Qendra Teatrore për Fëmijë aktivitetet i ka filluar vitin 1994 si pjesë e Programit për Art dhe Kulturë në kampet në të cilët ishin vendosur refugjatët nga i FShHM dhe pjesë e rrjetit të Qendrave të Soros-it Kosova verën e vitit 1999. Pas krizës me refugjatë, në për Art Bashkëkohor, ndërsa nga viti 199 është ent vitin 2000, QTF-ja nga projekt u rrit në ent të pavar- i pavarur aktiv në fushat e kulturës, bashkëpunimit ur kulturor. Vitin e njëjtë, Ministria e Kulturës i ka rajonal, edukimit dhe ngritjes së kapaciteteve. Qen- dhënë për përdorim dhe me të drejtë rinovimi dhe dra ka galerinë e vetë montuese në Parkun e Qytetit përshtatje në hapësirë teatrore objektin e kinemasë në Shkup. “Napredok” në Çarshinë e Vjetër të Shkupit. Shoqata HOPS – Opsione për Jetë të Shëndoshë Fondacioni për Iniciativa Arsimore dhe Kulturore Shkup si person juridik është themeluar në vitin “Hap pas Hapi” – Maqedoni është themeluar në vitin 1999. Paraprakisht, në periudhën 1997-1999, ka vepru- 2000 për të vazhduar aktivitetet e programit rajonal ar si program i FShHM. Misioni i saj është promovimi, arsimor “Hap pas hapi”, që FShHM ka filluar të zbato- respektimi dhe mbrojtja e të drejtave të njeriut dhe jë në vitin 1994 me iniciativë nga Instituti Shoqëri e lirive për shkak të avancimit të shëndetit dhe statusit Hapur – Nju Jork dhe universitetit “Xhorxhtaun” nga socio-ekonomik të gjithë personave, veçanërisht Uashingtoni. Misioni i Fondacionit është të përgatit, përdoruesve të drogave, punëtorëve social dhe zhvillon dhe zbaton programe që avancojnë arsimin komuniteteve tjera të margjinalizuar, në bazë të dhe kulturën në shoqërinë bashkëkohore si faktor parimeve të zvogëlimit të dëmeve, me anë të qasjes kryesor për zhvillim arsimor, kulturore, ekonomik së barabartë në shërbime dhe oferta, përforcim të dhe social. komuniteteve, ngritje të kapaciteteve, hulumtimeve, analiza dhe përfaqësim. Sonet SHPK Shkup është internet-provajder komer- cial i themeluar në vitin 2000. Paraprakisht, në Forumi Rinor Arsimor ka dalë nga Programi Rinor periudhën 1996-2000 ka funksionuar si Internet dhe Debativ i FShHM dhe është themeluar në vitin Program i FShHM. Në vitin 2011, Sonet u bashkua me 1999 si komunitet rinor që krijon hapësirë për debat, Programe të pavarësuar nga Fondacioni Shoqëri e Hapur- Maqedoni e Hapur- Shoqëri nga Fondacioni të pavarësuar Programe grupin Netcera, kompani ndërkombëtare për zhvil- këshillim, bashkëpunim rajonal dhe përfaqësim për lim të softuerit me seli në Zvicër, gjegjësisht zyrës ndryshime. Organizata është themeluar në vitin rajonale të saj në Maqedoni. 2002 si Qendra Maqedonase për Arsim Evropian, por ka fundi i vitit 2016 ka ndryshuar emrin. EUROTHINK – Qendra për Strategji Evropiane është shoqatë joqeveritare, jopartiake, jo profitabile dhe Fondacioni për Internet dhe Shoqëri “Metamorfo- sekulare e qytetarëve që mbështet aderimin e zis” është themeluar në vitin 2004, në përputhje me Maqedonisë në BE dhe evropieizim të shoqërisë Ligjin për Shoqata të Qytetarëve dhe Fondacione. me anë të hulumtimeve dhe zhvillimit të politikave Nga viti 1999 ishte pjesë e Programit për Publikim Një prej 12 Qendra për Mbështetje të OJQ-ve ↓ publike të bazuar në dëshmi, trajnim profesional dhe Elektronik i FShHM. “Metamorfozis” është fokusuar në hapjen dhe llogaridhënien e institucioneve, zhvillim- Aksioni “Zdruzhenska” është organizatë joqever- 202 in e kapaciteteve për qytetari aktive, mbrojtje të të itare e themeluar në vitin 2004 dhe ka dalë nga Konferenca e-Society e drejtave të njeriut në mjedis digjital dhe zhvillimin e transformimi strategjik i Programit për Gra i FShHM. organizuar nga Fondacioni Metamorfozis ↓ medieve. Aksioni “Zdruzhenska” ka promovuar kulturën e Programe të pavarësuar nga Fondacioni Shoqëri e Hapur- Maqedoni e Hapur- Shoqëri nga Fondacioni të pavarësuar Programe barazisë gjinore dhe jo-diskriminimit, sundim trans- Akademia e Gjykatësve dhe Prokurorëve Publik ka parent dhe me llogaridhënie në fushën e barazisë dalë nga Qendra për Edukim të Vazhdueshëm, që në gjinore dhe të drejtave të grave dhe përforcon dhe vitin 1999 ishte themeluar si trup i veçantë pranë mbështet aktivizmin femëror. Shoqatës së Gjykatësve të Republikës së Maqedon- isë. Në vitin 2006, Qendra u rrit në institucion me Fondacionit për Shërbim Sipërmarrës për të Rinj karakter publik-juridik që zbaton trajnim fillestar (PCM Fondacioni) i themeluar në vitin 2005, dre- dhe të vazhdueshëm të kuadrove të gjyqësorit. jtpërdrejtë ka kontribuar për rritjen e punësisë, veçanërisht mes të rinjve, si dhe për krijimin e ven- Gjashtë organizatat vijuese të pavarura, të regjis- deve të reja të punës. PCM Fondacioni udhëheq me truar si persona juridik në vitin 2006, kanë dalë nga biznes inkubatorin TIK të vetëm në Maqedoni dhe programi Qendra Rajonale për Mbështetje të OJQ-ve mbështet ndërmarrje mikro, të vogla dhe të mesme të FShHM, të mbështetur financiarisht nga Agjencia në fushën e teknologjive informative dhe komunikat- Zvicerane për Zhvillim dhe Bashkëpunim dhe Agjen- ave që janë të vendosur në hapësirë prej 600 m2 me cia Evropiane për Rindërtim: 25 zyra dhe 2 hapësira për trajnim. Shoqata për Zhvillim dhe Aktivizëm “Akua” – Reaktor – Hulumtim në Aksion është organizatë e Strugë ka mision të kontribuojë për zhvillimin lokal, pavarur joprofitabile hulumtuese e themeluar në demokracinë lokale dhe aktivzmin qytetar në rajonin vitin 2005, kur themeluesit e organizatës ishin pjesë e Strugës, Ohrit dhe Vevçani. e projektit për trajnime dhe zhvillim të kapaciteteve Qendra Rajonale për Zhvillim të Qëndrueshëm – të think-tank organizatave, të zbatuar nga Iniciativa Gjevgjeli është organizata e vetme në rajonin e Evropiane për Stabilitet dhe FShHM. Reaktor është Gjevgjelisë që siguron ndihmë të drejtpërdrejtë dedikuar mbështetjes së procesit të integrimit evro- logjistike, këshillimore dhe teknike për gjithë organ- pian të Republikës së Maqedonisë me anë të sigurimit izatat joqeveritare të interesuara për zhvillimin të hulumtimeve me kohë dhe relevante, propozime institucional dhe organizativ të tyre. për politika alternative të bazuar në hulumtime dhe punë aktive me komunitetin të aktorëve politik. Qendra për Zhvillim të Komunitetit – Kërçovë ka për mision të krijojë komunitet funksional multietnik të Shoqata e Qytetarëve për Mbështetje të Dialogut bazuar në parimet e sundimit të drejtë dhe qytetari Ndëretnik dhe Zhvillimit të Komunitetit “Vlera të aktive. QZhK Kërçovë është organizatë prijëse për Përbashkëta” është themeluar në vitin 2005. Misioni shoqëri qytetare në rajonin e Kërçovës. i shoqatës është drejtuar kah nisja dhe mbështetja e dialogut qytetar për pjesëmarrje të barabartë të Fondacioni për Zhvillim Lokal dhe Demokraci FOKUS komuniteteve etnike në zhvillim të qëndrueshëm në – Veles i avancon demokracinë dhe shoqërinë qyte- nivel lokal dhe kombëtar. Shoqata doli nga programi tare, kontribuon për zhvillimin e proceseve sociale i FShHM për shoqëri qytetare. dhe ekonomike, zhvillon dhe mbështet iniciativa që bazohen në drejtimi ne mirë dhe qytetarë të përgjegjshëm. Shoqata “Qendra Rajonale për Zhvillim të Qëndrueshëm” Kratovë e 204 përcakton misionin e vet si mobilizim dhe përdorim i qëndrueshëm i gjithë resurseve të gatshme në komunitetet lokale për kontribut më të madh të zhvillimit rajonal socio-ekonomik dhe integrim të vend- banimeve në rajonin, dhe me atë integrim më të shpejtë dhe më të lehtë të Maqedonisë në asociacionet euroatlantike.

Qendra për Zhvillim të Qëndrueshëm të Komunitetit – Dibër për- cakton misionin si zhvillim të qëndrueshëm rajonal me anë të mobilizimit të qytetarëve për pjesëmarrje aktive, duke synuar vlerat evropiane në fushat e sundimit të drejtë, cilësi më të mirë të jetës, zhvillim të qëndrueshëm dhe mjedis të shëndoshë të jetës.

Shoqata për Demokraci Lokale – Strugë, Shoqata për Demokraci Lokale Qendër e Komunitetit të Komunës Strumicë dhe Shoqata për Demokraci Lokale “Qendra e Komunitetit të Komunës Qendër” ishin komponentë të konceptit të FShHM Komunë sipas Nevojave të Qytetarëve, i filluar në vitin 2014. Në vitin 2016, gjithë tre qendrat e komunitetit u pavarësuan. Të gjitha tre shoqatat sigurojnë ndihmë juridike dhe administrative për qytetarët, zbatojnë arsim joformal për qytetarët, nëpunësit dhe këshilltarët dhe ngritin kapacitetet e organizatave lokale qytetare. Demokracia pjesëmarrëse në vendim- marrjen dhe transparencën dhe llogaridhënien në zbatimin janë prioritet e përbashkëta të misioneve të tyre.

Hap pas hapi në paralele Maqedoni e Hapur- Shoqëri nga Fondacioni të pavarësuar Programe parashkollore në Veles →

206

KRYETAR(E) TË BORDIT DREJTUES TË FONDACIONIT SHOQËRI E HAPUR - MAQEDONI Ratka Kuljan (tetor 1992 – shtator 1996)

Jovan Donev (shtatori 1996 – prill 2002)

Emilija Simoska (maji 2002 – shkurt 2005)

Sllobodanka Markovska (shkurti 2005 – dhjetor 2007)

Gordana Duvnjak (janari 2008 – gusht 2013)

Maja Bojaxhievska (shtatori 2013 –) 208

ANËTARË TË BORDIT DREJTUES TË FONDACIONIT SHOQËRI E HAPUR - MAQEDONI NË PERIUDHËN 1992/93 – 2017/18 Aneta Antova-Pesheva Jane Miljoski (tetor 1992 – qershor 1995) (tetor 1992 – tetor 1993)

Martin Pançevski Pançe Mançevski (tetor 1992 – qershor 1995) (tetor 1992 – tetor 1993)

Rubens Korubin Pasko Kuzman (tetor 1992 – qershor 1995) (tetor 1992 – tetor 1993)

Ratka Kuljan Goce Petreski (tetor 1992 – shtator 1996) (nëntor 1993 – prill 1994)

Vlladimir Milçin Eshtref Aliu (tetor 1992 – prill 2002) (nëntor 1993 – mars 1995)

Aneta Markoska-Çubrinovska Bllagoja Risteski (tetor 1992 – tetor 1993) (nëntor 1993 – dhjetor 1995)

Asllan Selmani Xhabir Ahmeti (tetor 1992 – tetor 1993) (nëntor 1993 – dhjetor 1995)

Gjuner Ismail Arben Golja (tetor 1992 – tetor 1993) (qershor 1995 – qershor 1996) 210

Zhivko Gruevski Emilija Simoska (qershor 1995 – maj 2002) (shtatori 1996 – shkurt 2005)

Mirjana Najçevska Natalija Nikolovska (qershor 1995 – shtator 1996) (nëntor 2000 – tetor 2004)

Gordana Stoshiq Gjorge Ivanov (qershor 1995 – qershor 1996) (maj 2002 – tetor 2004)

Jovan Donev Sasho Klekovski (qershori 1995 – prill 2002) (maj 2002 – qershor 2005)

Teuta Arifi Nikolla Gelevski (janar 1996 - shtator 1996) (maj 2002 – gusht 2006)

Enise Demirova Sllobodanka Markovska (dhjetor 1996 – maj 2002) (maji 2002 – dhjetor 2007)

Zhivko Popovski Hasan Jashari (shtator 1996 – maj 2002) (nëntor 2003 – dhjetor 2007)

Iso Rusi Gordana Duvnjak (janar 1996 - qershor 1996) (nëntori 2004 – gusht 2013)

Nafi Saraçini Mabera Kamberi (dhjetor 1996 – nëntor 2003) (dhjetor 2004 – dhjetor 2008)

Gordana Siljanovska Mersel Bilalli (dhjetor 1996 – nëntor 2000) (maj 2005 – dhjetor 2009)

Mirie Vejseli Nikolla Tupançeski (shtator 1996 – maj 2002) (korrik 2005 – dhjetor 2009) Goce Todoroski Maja Bojaxhievska (gusht 2006 – gusht 2009 dhe mars 2012 – maj 2013) (maji 2013 –)

Mirushe Hoxha Gordana Lazetiq (janar 2008 – maj 2009) (janar 2014 – janar 2018)

Zharko Trajanoski Biljana Sekullovska-Gaber (janar 2008 – maj 2013) (maj 2014 – shtator 2017)

Marjan Zabrçanec Igor Micevski (maj 2009 – mars 2011) (maj 2014 – prill 2018)

Rexhep Ali Çupi Elizabeta Sekirarska (janar 2009 – maj 2013) (mars 2015 –)

Biljana Angellova Natasha Gaber-Damjanovska (janar 2010 – dhjetor 2011) (nëntor 2017 –)

Margarita Caca Nikollovska Santa Argirova (janar 2010 – prill 2014) (nëntor 2017 –)

Ace Kocevski Darko Stojanov (janar 2010 – prill 2014) (nëntor 2017 –)

Irena Cvetkoviq Merita Maksuti (mars 2011 – mars 2015) (janar 2018 –)

Arsim Zekolli Simona Dukovska (maj 2013 – nëntor 2015) (maj 2018 –)

Ramadan Ramadani Gordan Georgiev (maj 2013 - nëntor 2017) (maj 2018 –) 212

TË PUNËSUARIT NË FONDACIONIN SHOQËRI E HAPUR - MAQEDONI NË PERIUDHËN 1992 – 2017/18 Adem Ademi (2007 – 2008), Adrijana Lavçiska (2003 –), Azdrijan Memedov (2008 – 2015), Ajet Osmanovski (2008 – 2011), Ajnur Sulejman (2008 – 2009), Ajsel Amet (2008 –), Albert Memeti (2009 – 2010), Alek- sandar Markovski (2006 –), Aleksandar Radomiroviq (2010), Aleksandar Ribaroski (2007 – 2008), Alek- sandar Stojanovski (2012 – 2015), Aleksandra Dimova-Mançevska (2011 –), Alosha Rusi (1992 – 1995), Ana Andreeva (2017 –), Ana Jakimovska (2004), Ana Marija Brangjolica (2004 – 2009), Ana Medarska (2007 – 2011), Ana Mustafova (2009 – 2010), Ana Pet- rova (2017 –), Ana Tomovska (2004 – 2005), Anastazija Paneva-Pisareva-Nikoliq (1995 –), Aneta Starçeviq (1995 – 1996), Anila Ziba (2014 – 2016), Anita Ivkoviq (1994 – 1999), Arbresha Vllasi (2004 – 2006), Arta Jusufi (2012 – 2015), Bardhyl Jashari (1997 – 2004), Beti Simjanoska-Trajçevska (1994 –), Blagoja Mitevski (2003 – 2006), Bojan Mariçiq (2008 – 2010), Bojana Babunska (2005 – 2006), Boris Lazov (2007 – 2008), Boris Sharkoski (2004 – 2006, 2007 – 2008), Borjanço Mivecski (2004 – 2006), Branko Zoksimovski (1995 – 2015), Branko Stojkovski (1995 – 1999), Bujar Hoxha (1995 – 1996), Valon Sadiki (2016), Vanço Xhambaski (1997 –), Vaska Gjorgjievska (1996 – 1997), Vasko Lazarevski (2013 – 2015, 2016 – 2017), Vera Dimitrievs- ka (2002 – 2007), Verica Puzderlieva (2002), Vesa Shkortova (2001 – 2006), Vesna Mihajlova-Kukovs- ka (2014 – 2016), Violeta Gligoroska (1996 – 2015), Vladimir Petkov (1993 – 1996), Vladimir Todorovski (1993 – 1998), Vlatko Petrushevski (2007 – 2017), Gazmend Ilazi (1997 – 1998), Goran Karpeevski (2001 – 2006), Goran Saçevski (2015 – 2016), Gordana Milo- jeviq (2005 – 2006), Gordana Mirçiq (2016), Gordana Toskovska (2004 – 2006), Goce Angelovski (2004 – 2006), Goce Lubinovski Marijana Ivanova (2004 – 2008), Marjan Zabrçanec (2017), Marin Aleksoski (2004 – 2006), Daniela Nastevska (2007 – 2016), Daniela Petrovska (1997 (2015 – 2016), Martin Popov (2014 – 2016), Melentie Pandilovski (1994 – 1999), 214 – 1999), Dançe Velkova (1995 – 1997), Dançe Danilovska-Bajdevska (2004 Melita Ivanova (2003 – 2006), Merziha Idrizi (2006 – 2007), Milan Mihajlov –), Darko Bozhinovski (2006 – 2013), Darko Pavlovski (2005), Denis Dur- (2006 – 2008), Milica Filipovska (2008 – 2011), Mimi Tabanova (2014 – 2016), mish (2004 – 2008), Dimitri Gollabovski (2004 – 2006), Dimçe Velev (2001 Miodraga Stefanovska (2006 – 2009), Mirjana Polazarevska (1993 – 1997), – 2006, 2007 – 2008), Dragan Dogaevski (2017 –), Dragan Krsteski (2011), Miroslav Stojanoviq (1994 – 1999), Mitko Nikolov (2004 – 2006), Mihaela Ris- Dragana Drndarevska (2014 – 2015), Gjoko Mileski (2014 – 2016), Gjorgji Fil- tovska (2005 – 2006), Monika Bozinovska (2017), Nada Naumovska (2006 ipovski (2004 – 2006), Elvis Ali (2000 – 2002), Elvis Ismail (2009 – 2010), –), Nadezhda Serafimovska (1996 – 1999), Nadica Stambolxhioska (2006 Elena Angelovska (2004 – 2005), Elena Mitrevska (2010), Elena Mitreska –), Natasha Angjeleska (2001 –), Natasha Davçeva (2008 – 2015), Natasha (2006 – 2008), Eleonora Nastova-Dimova (2004 – 2005), Eliza Abazovska Zoksimovska (2017), Natasha Ilijeva Acevska (2017), Natasha Nikolovska (1993 – 1999, 2002 – 2013), Elizabeta Biber (1996 – 1999), Elizabeta Markovs- Stankoviq (2016), Nahida Zekirova (2008), Nevenka Longurova Girova (2002 ka-Spasenoska (2017 –), Elizabeta Risteska (2003 – 2006), Emilija Taseva – 2006), Nevenka Rosomanova (2006 – 2009), Nevsija Demir (2006 – 2009), (2005 – 2006), Emilija Shateva (2008), Engin Bahtjar (2005 – 2008), Enis Neda Zdraveva (2001 – 2003), Neda Korunovska (2004 – 2012), Nikolina Zumeri (2010 – 2013), Ervin Asanovski (2007), Esma Emin (2012 – 2015), Zdra- Mikeska (2005 – 2006), Olivera Docevska (2005 – 2007), Olimpija Hristova vko Shami (1994 – 1996), Zoran Drukaliq (1996 – 1999), Zoran Cali (1997 –), (2014 – 2015), Orhan Husein (2008 – 2009), Pakize Banuseva (2006 – 2008), Ibrahim Ibrahimi (2001 – 2004), Ivan Dodovski (2000 – 2005), Ivan Stefano- Petar Veljanov (2009 – 2010), Petar Kurjak (2004 – 2006), Radmila Seker- vski (2012 – 2013), Ivona Stalevska (2009 –), Igor Krstevski (2006 – 2015), inska (1995 – 1996), Ramadan Berat (2006), Risto Stevanov (2004 – 2006), Izabela Radevska-Kufalovska (2006 – 2007), Irena Balova (2009 – 2010), Roza Janevska (2004 – 2006), Roska Ilijevska (2004 – 2006), Sabina Musta- Iskra Andreeva (2002 – 2005), Ismet Balazi (2002 – 2006), Iso Rusi (1993 – fa (2006 – 2008), Sanja Bozhovic Stojkoska (2017 –), Sara Osmani (2004 1995), Jana Nikodinovska (2006 – 2008), Jasmina Golubovska (2015 – 2016), – 2012), Senad Mustafov (2004 – 2008), Simona Palçevska (1996 – 1999), Jasmina Damjanovska (2009 – 2013), Jasna Dobrisiq (2000 – 2004), Jordan Slavica Inxhevska-Stojanovic (1992 –), Slagana Marjanoviq (2004 – 2005), Apostoloski (1998 – 1999), Julija Shundovska (1996 – 1999), Juliana Karai Solunka Zoksimovska (1994 –), Spomenka Lazarevska (1993 –), Stana Fil- (2016 – 2017), Juliana Mladenovska (1993 – 1995), Kalina Bunevska (1994 ipovska (1996 – 2015), Stefan Stankovski (2010), Stefan Stefanov (2003 – 1999), Katerina Doneva-Skolovska (2009 – 2013), Katerina Janiq (2006), – 2011), Stojna Ali (2010 – 2013), Suzana Velkovska (2007 –), Suzana Pecak- Katerina Nikolova (2012 – 2014), Katerina Talevska (2014 – 2016), Katica Hax- ovska (1996 –), Sunçica Kostovska-Petrovska (2000 –), Tamara Bushtrevska hi-Nikolova (2003 – 2008), Kim Mehmeti (1993 – 1996), Kire Milovski (2009 –), (2003 – 2004), Tamara Qortosheva (2007 – 2009), Tankica Taukova (2014 – Kristina Tasevska (2003 – 2015, 2016 –), Krume Dolenec (1996 – 1999), Lazo 2016), Tanja Kikerekova (1996), Tanja Tasheva (2004 – 2006), Tatjana Petrova Trajkov (2005 – 2006), Lepa Doneva (1995 – 2015), Lidija Popovska (1996), (2004 – 2005), Teodora Ajanovska (2004 – 2011), Tereza Filbok (2004 – 2006), Liljana Shekerinska (2003 – 2004), Liljana Risteska (1997 –), Lubica Tomiq Tome Dimovski (2006 – 2008), Toni Stoimenovski (2004 – 2006), Fani Karan- (2008 – 2009), Lubisha Angelovski (2009 – 2011), Lupka Bakarxhieva (2006 filova-Panovska (1998 –), Ferki Demirovski (2005), Filip Blazhevski (2017), – 2008), Maja Smilevska (2017 –), Maja Trajanovska (2006 – 2010), Marga- Filip Trifunovski (2010), Flaka Polozhani (2014 – 2016), Hajrie Ahmed (2002 rita Dimitrova (1993 – 1997), Marija Mirçevska (2017 –)­, Marija Nashkovska – 2005), Hristina Vasilevska (2016 – ), Cvetanka Shaurek (2012 – 2014), Shuip (2012 – 2016), Marija Petrovska (2012 – 2014), Marija Savovska (1996 – 2004), Marku (2004 – 2006).

Të punësuarit në FShHM, viti 2018 →

216

25 VITE DEDIKIM