Rafael Dieste: Bibliografía
Arturo Casas
Bibliografía primaria
Libros
Dos arquivos do trasno. Contos do monte e do mar, Vigo: El Pueblo Gallego, 1926 (ademais do «Limiar», incluía os oito relatos seguintes: «Encol da morte de Bieito», «De cómo se condanóu o Ramires», «A lenda da vel1a Lusca», «A luz en silenzo», «Hestoria dun xoguete», «O vello moreno», «O vagamundo» e «O vello que quería vélo tren»).
Dos arquivos do trasno, 2a ed., Vigo: Galaxia, 1962 (suprime definitivamente o subtítulo, modifica o título do terceiro dos relatos, agora incorporado como «A volta», e suma os outros doce mantidos nas edicións sucesivas).
Dosarquivosdo trasno, 3a ed. e definitiva (con algunhas modificacións morfolóxicas e ortográficas), Vigo: Galaxia, 1973.
Dos arquivos do trasno, 4a ed., Vigo: Galaxia, 1985.
Hai unha edición facsimilar feita sobre a orixinal no volume II de Suplemento Nós, Oleiros: Edivar, 1988.
Dos arquivos do trasno, ed. bilingüe galego-castelán a cargo de César Antonio Molina, con limiar e traducción do editor, Madrid: Espasa-Calpe, 1989 (incorpora como apéndice «Cuentos Simples. En Galicia y en las Nubes»).
Dos arquivos do trasno, sa ed., Vigo: Galaxia, 1994.
Afiestravaldeira. Comedia de remate ledo en tres lances, o derradeiro cun respiro, Santiago: Tipografía El Eco, 1927 (inclúe catro relatos que en 1962 se sumarán á 2a ed. de Dos arquivos do trasno: «O neno suicida», «Na morte de Estreliña», «O grandor do mundo» e «Espanto de nenos»).
Afiestravaldeira. Comedia de remate ledo en tres lances, o derradeiro cun respiro, 2a ed. e definitiva, Buenos Aires: Citania, Col. Mestre Mateo, 1958. 129 Afiestra valdeira. Comedia de remate ledo en tres lances, o derradeiro cun respiro, 3a ed., Sada-A Coruña: Ediciós do Castro, 1980.
Afiestra valdeira. Comedia de remate ledo en tres lances, o derradeiro cun respiro, 4a ed., Sada-A Coruña: Ediciós do Castro, 1985.
Afiestra valdeira. Comedia de remate ledo en tres lances, o derradeiro cun respiro, sa ed., con nota introductoria de Xosé Luís Axeitos, Sada-A Coruña: Ediciós do Castro, 1994.
Afiestra valdeira. Comedia de remate ledo en tres lances, o derradeiro cun respiro, reproducción facsimilar da edición orixinal, en Rafael Dieste, A fiestra valdeira, Santiago de Compostela: Instituto Galego das Artes Escénicas e Musicais, 1994, pp. 115-213.
Viaje y fin de Don Frontán. Farsa trágica, Santiago de Compostela: Niké, 1930.
Rojofarol amante, Madrid: Juan Pueyo Editor, 1933.
Rojo farol amante, 2a ed. e definitiva (ampliada en seis poemas), Buenos Aires: Emecé, Col. Dorna, 1940.
Rojofarol amante, 3a ed., reproducción facsímile da anterior, con prólogo de Javier Alfaya, Madrid: Hiperión, 1983.
Quebranto de Doña Luparia y otras farsas, Madrid: Yagüe, 1934 (as otras farsas son: «Duelo de máscaras», «Curiosa muerte burlada» e «La amazona y los excén tricos»).
La vieja piel del mundo, Madrid: Signo, 1936 (texto revisado en El alma y el espejo).
Colmeiro. Brevediscurso acercadepinturaconel ejemplode un pintor, Buenos Aires: Emecé, 1941.
Historias e invenciones de Félix Muriel, Buenos Aires: Nova, Col. Camino de Santiago, 1943.
Hai tres edicións posteriores, ningunha delas suxeita a ordinal:
Historias e invenciones de Félix Muriel, Madrid: Alianza, 1974.
Historias e invenciones de FélixMuriel, edición e «Introducción» de EstelIeIrizarry, Madrid: Cátedra, 1985 (engade o relato «De cómo vino al mundo Félix Muriel»).
Historias e invenciones de Félix Muriel, Madrid: Iberia Líneas Aéreas Españolas, 1986.
Viaje, duelo y perdición. Tragedia, humorada y comedia, Buenos Aires: Atlán 130 tida, 1945 (incIúe tres obras xa publicadas,introducindo algunhas modificacións: «Viaje y fin de Don Frontán», «Duelo de máscaras» e «La perdición de Doña Luparia»).
Viaje, duelo y perdición. Tragedia, humorada y comedia, edición facsimilar, Ma drid: Ediciones Peralta, libros Hiperión, 1979.
Luchascon eldesconfiado, Buenos Aires: Sudamericana, 1948 (recolle dous ensaios, o que dá título ao libro e «Sobre la libertad contemplativa»; os dous serán revisados en El alma y el espejo).
Nuevo tratado del paralelismo, Buenos Aires: Atlántida, 1956.
Pequeña clave ortográfica, Buenos Aires: Atlántida, 1956.
Pequeña clave ortográfica, 2a ed., Madrid: Escuela Española, 1982.
Diálogo de Manuel y David y otros ensayos, Vigo: Teseo, 1965 (ademais do ensaio que dá título ao volume, inclúense outros dous, «La Paloma Equis» e «Variaciones sobre Zenón de Elea»; todos serán recollidos en El alma y el espejo).
¿Qué es un axioma?, Vigo: Teseo, 1967.
A vontade de estilo nafala popular. Discurso lido o día 18 de Abril de 1970 na sua recepciónpública, porDon RafaelDieste e resposta de DonDomingo García-Sabell, Sada-A Coruña: Ediciós do Castro, 1971.
Testamento geométrico, con prólogo de Domingo García-Sabell, Sada-A Coruña: Ediciones del Castro, 1975 (suma tres traballos: «Introducción a Euclides, Lobatchevski y Riemann», «Los movimientos en Geometría» e «Tres demostracio nes del V Postulado»).
El alma y el espejo, Madrid: Alianza, 1981 (inclúe os dous ensaios de Luchas con el desconfiado, os tres do Diálogo de Manuel y David e La vieja piel del mundo).
Antre a terra e o ceo. Prosas de mocedade 1925-1927, Sada-A Coruña: Ediciós do Castro, 1981.
Teatro, 1, con prólogo de Manuel Aznar Soler, Barcelona: Laia, 1981 (inclúe «Revelación y rebelión del teatro», «El circo embrujado» e «Simbiosis»).
Teatro, Il, con introducción de Manuel Aznar Soler, Barcelona: Laia, 1981 (recolle as oito pezas seguintes: «Al amanecer», «Nuevo retablo de las maravillas», «El moro leal», «La fiera risueña», «El falso faquir», «El empresario pierde la cabeza», «Curiosa muerte burlada» e «La doncella guerrera»).
Testimonios y homenajes, edición, prólogo e notas de Manuel Aznar Soler, Barce lona: Laia, 1983.
La Isla. Tablas de un naufragio, con «Prólogo» de Carlos Gurméndez e «Dos cartas incompletas» de Carmen Muñoz, Barcelona: Anthropos, 1985. 131 Encontras e vieiras. Once charlas sobreplástica, teatro e literatura, edición e limiar de Arturo Casas, Sada-A Coruña: Ediciós do Castro, 1990.
Fragua íntima. Aforismos (1926-1975), edición, limiar e notas de Arturo Casas, Ferrol: Sociedad de Cultura Valle-IncIán, Colección Esquío de Poesía, 1991.
Guerra literaria, edición e introducción de Claudio Rodríguez Fer, Sada-A Coruña: Ediciós do Castro, 1991.
Outras publicacións
Relatos
«El poeta sacrílego», Cuentos Nuevos (Santiago de Compostela), 1,23 de marzo de 1922, pp. 10-14.
«El mago encorvado», Cuentos Nuevos, 1,23 de marzo de 1922, pp. 14-17.
«o vello que quería vélo tren», Charamuscas (Dar Drius, Marrocos), númaro mostrareo, 1923. Incorporado á 13 ed. de Dos arquivos do trasno.
«Paliques», Charamuscas, númaro mostrareo, 1923.
«Berengena», s. d. (Arquivo Dieste).
«Un viejo ajedrecista», s. d. (Arquivo Dieste).
«En col da morte do Bieito», Galicia (Vigo), 17 de agosto de 1924. Incorporado á 13 ed. de Dos arquivos do trasno.
«A luz en silenzo», Galicia, 9 de novembro de 1924. Incorporado á 13 ed. de Dos arquivos do trasno.
«Espanto de nenos», El Pueblo Gallego (Vigo), 669, 23 de marzo de 1926, p. 1. Recollido no apéndice da primeira edición de Afiestra valdeira e, a partir de 1962, en Dos arquivos do trasno.
«Namortede Estreliña», El Pueblo Gallego, 719, 25 demaiode 1926, p. 1. Recollido no apéndice da primeira edición de A fiestra valdeira e, a partir de 1962, en Dos arquivos do trasno.
«o grandor do mundo», El Pueblo Gallego, 728, 2 de xuño de 1926, p. 1. RecoIlido no apéndice da primeira edición de A fiestra valdeira e, a partir de 1962, en Dos arquivos do trasno.
«Once mil novecentos vinte e seis», El Pueblo Gallego, 908, 1 de xaneiro de 1927, 132 p. 8. Recollido en Dos arquivos do trasno a partir da súa 23 ed. «o drama do cabalo d'axedrez», El Pueblo Gallego, 996, 14 de abril de 1927, p. 1. Recollido en Dos arquivos do trasno a partir da súa 23 ed.
«o fillo do navegante», El Pueblo Gallego, 1.005, 26 de abril de 1927, p. 1. É precedente de «Nova York é noso», relato incorporado a Dos arquivos do trasno a partir da súa 23 ed.
«o balcón mariñeiro», El Pueblo Gallego, 1.005, 26 de abril de 1927, p. 1.
.«Loita e fito», El Pueblo Gallego, 1.059, 28 de maio de 1927, p. 1. É precedente de «Na ponte de ferro», incorporado a Dos arquivos do trasno a partir da súa 23 ed.
«N'a fala dos navegantes. O caso dos tres fornos», El Pueblo Gallego, 1.057,25 de maio de 1927, p. 1. Incorporado coa segundaparte do título aDosarquivos do trasno a partir da súa 23 ed.
«Cuentos del mar. Juan de Luz», El Pueblo Gallego, 10 de novembro de 1929. Recólleo CésarA. Molina no seu Prensa literaria en Galicia, Vigo: Edicións Xerais de Galicia, 1989, vol. n, p. 678.
«O crime peta nas portas», Nova Galiza l (Barcelona), 3, 5 de maio de 1937, pp. 2-3. Recollido en Guerra literaria, pp. 123-126.
«¡Que ninguén o sepa!... Conto portugués», Nova Galiza, 6, 1 de xullo de 1937, p. 3. Recollido en Guerra literaria, pp. 149-151.
«O neno suicida», Nova Galiza, 16, marzo de 1938, p. 8. Xa aparecido no apéndice de catro relatos deAfiestravaldeira en 1927 e incorporado a Dos arquivos de trasno a partir da súa 23 ed. Publicouse tamén no número 2 de Galicia Emigrante (Buenos Aires), 1954.
«De cómo vino al mundo Félix Muriel», De mara mar(B uenos Aires), 1, decembro de 1942. Apareceu tamén en La Calle (Madrid), 38, 6 de decembro de 1978. Estel1e IrizaITY sumouno aos relatos deHistorias e invenciones de Félix Muriel na súaedición en Cátedra, pp. 89-98.
«De cómo veu a Rianxo unha balea», Rianxo (Buenos Aires), data sen confirmar. Relato incorporado a Dos arquivos do trasno a partir da súa 2a ed.
«En Galicia y en las nubes» (inc1úe catro breves narracións: «El desencarnado», «Las manzanas», «La vuelta del doctor» e «Gracias, señor»), Correo Literario (Buenos Aires), 4, 1de xaneirode 1944. Incorporadocomo apéndice deDos arquivos do trasno na edición bilingüe de César Antonio Molina, pp. 181-189.
«Dos evocaciones», en VV. AA., Imágenes de España, Buenos Aires: Union Internationale de Secours aux Enfants, 1946.
l. Hai edición facsimilar da revista, Ediciós do Castro, Sada-A Coruña, 1990. 133 «Galicia en el recuerdo», discurso-narración en conmemoraClOn do Día de Galicia no Centro Galego de Buenos Aires, 25 de xullo de 1946 (Arquivo Dieste).
«El buen sentido y el prodigio. Diálogo de recuerdos», Rianxo, agosto de 1948. Adaptado e incorporado ao ensaio «Alucinaciones», en Tablas de un naufragio, pp. 158-167.
«Un conto de Reis», relato escrito para ser radiado na BBC de Londres en 1949. Aparece publicado por vez primeira en Galicia Emigrante, 14, 1955. En 1962 incorporouse á 2a ed. de Dos arquivos do trasno.
«Camino de Santiago», Ínsula (Madrid), 152-153, xullo-agosto de 1959, p. 1. Recollido tamén no número antolóxico da revista que conmemorou a súa entrega 499-500, xuño-xullo-agosto de 1988.
Teatro
«Revelación y rebelión del teatro. Misterio polemístico en una jornada», P.A.N. (Madrid), 7, xullo de 1935, pp. 153-163. Recollido en Teatro, 1, pp. 59-94.
«El moro leal. Marionetas en batalla (Para un guiñol antifascista)>>, Nova Galiza, 10, 20 de setembro de 1937, p. 4. Recollido en Teatro, Il, pp. 95-105, e en Guerra li teraria, pp. 61-66.
«Nuevo retablo de las maravillas (mascarada en un acto)>>, Hora de España (Valencia), 1, xaneiro de 1937, pp. 65-79. Recollido en Teatro, Il' pp. 71-94, e en Guerra literaria, pp. 47-59.
«Al amanecer (comedia en un acto)>>, Hora de España, XV, marzo de 1938, pp. 99-119. Recollido en Teatro, Il' pp. 39-69, e en Guerra literaria, pp. 27-45.
«Odramadocabalodeaxedrez», Cuadernos da Escala Dramática Galega (ACoruña), 31, outubro de 1982.
Poemas
«Pousada pideu o vento...», El Pueblo Gallego, 712, 16 de maio de 1926, p. 1.
«Nomeverás triste», Hoja Literaria (Madrid), 7, maiode 1933 (poema 30da edición definitiva de Rojo farol amante).
«Mi huésped escondido», Hoja Literaria, 7, maio de 1933 (poema 33 da edición definitiva de Rojo farol amante).
«¿Eres tú?», Hoja Literaria, 7, maiode 1933 (poema32daedición definitivade Rojo 134 farol amante). «No serás traicionado», Hoja Literaria, 8, xuño-xullo de 1933 (poema 39 da edición definitiva de Rojo farol amante).
«Buscón», poema-prólogo do libro de Eduardo Dieste, Buscón poeta y su teatro. Recorrido espiritual y novelesco del mundo, Madrid: J. Pueyo, 1933, pp. 13-14.
«Montaña», P.A.N., 4, abril de 1935, p. 68 (poema 48 da edición definitiva de Rojo farol amante).
«Reconocimiento», P.A.N., 5, maio de 1935, p. 93 (poema 31 da edición definitiva de Rojo farol amante).
«El mundo entero estaba allí», P.A.N., 6, xuño de 1935, p. 124.
«Plazoleta y Juan sin don», P.A.N., 6, xuño de 1935, p. 124.
«Bendición episcopal», El mono azul (Madrid), 2, 3 de setembro de 1936, p. 5. Pode verse en Guerra literaria, pp. 21-22. O romance foi recollido na antoloxÍa Ro mancero de la Guerra Civil, Serie I, Madrid: Ministerio de Instrucción Pública e Belas Artes, 1936 (reeditado por Hispamerca, Madrid, 1977). Tamén en Dario Puccini, Romancero della resistenza Spagnola, Roma: Editori Riuniti, 1965, pp. 64-69 (inclúe traducción italiana), e Francisco Caudet, Romancero de la guerra civil, Madrid: Ediciones de la Torre, 1978, pp. 104-105.
«Barco amigo», ElBuque Rojo (Valencia), 1,3 de decembro de 1936, p. 1. Recollido en Guerra literaria, p. 23.
«Apólogo de la muerte consabida», Pensamiento Español (Buenos Aires), sen número nin data (probablemente entre 1940 e 1943).
«Si tú hablaras...», Pensamiento Español, (nas mesmas condicións que o anterior).
«Muiñeira», acompañando ao álbum do mesmo título de Luís Seoane, con cinco litografías, Buenos Aires: Resol, 1941. Seleccionado na Antoloxía da poesía galega actual preparada polos responsabeis de Nordés. Revista de poesía e crítica, Sada A Coruña: Ediciós do Castro, 1978, pp. 338-339. Reproducido tamén en Grial (Vigo), 78, outubro-novembro-decembro de 1982, pp. 462-463.
«A Esther de Cáceres», poema-prólogo á Antología (1929-1945) desta autora pu blicada por Correo Literario en Buenos Aires, 1945. O poema recóllese en Testimonios y homenajes, pp. 216-217.
«Niños al exilio», en VV. AA., Imágenes de España, Buenos Aires: Union Internationale de Secours aux Enfants, 1946.
«Frontera», Nordés (A Coruña), 1, 1975, p. 27.
«Presagio», Nordés, ], 1975, pp. 16-17.
«Consejo», Nordés, 2-3, 1975, pp. 16-17. 135 «¡Ai,romaxeaquela!... (LembranzadeCastelao)>>, Antoloxíadapoesíagalega actual, Sada-A Coruña: Ediciós do Castro, 1978, pp. 340-343.
«Romance rural», inédito (Arquivo Dieste).
«A los amigos muertos», inédito (Arquivo Dieste).
Guións cinematográficos
«Promesa del viejo y de la doncella. Comedia para el cine en tres actos» (sobre un relato de Eduardo Dieste), en Eduardo Dieste, Teseo: Los problemas literarios, Montevideo: Reuniones de Estudio, 1938, pp. 231-278; tamén en Obra selecta. Cuentos, Teatro y Teoría estética do mesmo autor, Barcelona: Anthropos, 1987, pp. 177-232.
Ensaios, artigos e reseñas2
«Un soño de velas brancas», El Pueblo Gallego, 975, 20 de marzo de 1927, p. 1 (artigo non incorporado aAntre a terra e o ceo). Publicadoposteriormenteen Céltiga (Buenos Aires), s. d. (Arquivo Dieste).
«Mensaje a la gente moza de Galicia», Crisol (Madrid), 19 de maio de 1931.
«Pintura ensimismada y fuera de sí», Hoja Literaria, 2, decembro de 1932. Incor porado posteriormente co título de «Expresionismo» a Eduardo Dieste, Introduc ción a una lógica del arte, Madrid: Yagüe, 1934.
«Unas palabras de D. Rafael Dieste», en VV. AA., Semana Pedagógica de Don Benito, Badajoz: 1934, pp. 53-55.
«La forma teatral lI» (carta a seu irmán Eduardo, autor daparte1deste ensaio a dúas voces), P.A.N., 1, xaneiro de 1935, pp. 6-8.
«UnasemblanzadeBuscónpoeta» (asinadoGerineldos Delamar), P.A.N., 1, xaneiro de 1935, p. 11. Figura corno apéndice en Eduardo Dieste, Teseo: Los problemas literarios, Montevideo: Reuniones de Estudio, 1938, pp. 281-290; tamén en Obra selecta. Cuentos, Teatro y Teoría estética do mesmo autor, Barcelona: Anthropos, 1987, pp. 17-30.
«Valle Inclán, premio Nobel», P.A.N., 3, marzo de 1935, pp. 45-46.
2. Por elementais razóns de espacio non se detallan nesta bibliografía os tres centenares de artigos xomalísticos non recollidos posteriormente noutras publicacións periódicas que Dieste escribe para Galicia e El Pueblo Gallego entre decembro de 1924 e outubro de 1927. A maior pmte dos esclítos en galego recolléronse en Antre a terra e o ceo; os publicados en castelán serán recompilados no cuarto 136 volume das Obras Completas do autor ao coidado de Xesús Alonso Montero. «Sobre teatro en cine», P.A.N., 3, marzo de 1935, pp. 51-55.
«Desde París» (asinado G. Delamar), P.A.N., 5, maio de 1935, p. 84.
«El teatro en París» (asinado G. Delamar), P.A.N., 6, xuño de 1935, pp. 113-114.
«Galería de espejos fieles», P.A.N., 6, xuño de 1935, pp. 122-124.
«Fraternidad viril en torno a España», Hora de España, 2, febreiro de 1937, pp. 54 57. Recollido en Testimonios y homenajes, pp. 146-152; en Hora de España (An tología), selección e prólogo de Francisco Caudet, Madrid: Turner, 1975, pp. 3 276-280 ; e en Guerra literaria, pp. 69-72.
«Juan de Mairena», Hora de España, 3, marzo de 1937, pp. 56-57. Reproducido en Testimonios y homenajes, pp. 152-154, e en Cuerra literaria, pp. 95-96.
«Democracia galega», Nova Galiza, 2, 20 de abril de 1937. Recollido en Guerra literaria, pp. 119-122.
«Fascismo i cultura nacional», Mirador, 417, 22 de abril de 1937, p. 6. Hai unha traducción ao castdán do orixinal catalán en Testimonios y homenajes, pp. 115-121; recollida así mesmo en Guerra literaria, pp. 107-111.
«Hispanidad de Valle-IncIán», Hora de Espaiia, 5, maio de 1937, pp. 27-34. Tra ducido ao galego co título de «Valle IncIán tiña mil anos», en Grial, 78, outubro-novembro-decembro de 1982, pp. 451-452, e recollido en Testimonios y homenajes, pp. 121-131, e en Guerra literaria, pp. 73-79.
«¡A todos vos, irmáns emigrados!», Nova Caliza, 4, 20 de maio de 1937, p. 1. Recollido en Guerra literaria, pp. 127-129.
«Espello de dictadores», Nova Galiza, 4, 20 de maio de 1937, p. 3. Recollido en Guerra literaria, pp. 131-133.
«Unha morte lanzal» (asinado Félix Muriel), Nova Galiza, 5, 15 de xuño de 1937, p. l. Recollido en Guerra literaria, pp. 147-148.
«Para axudar a renacenza de Galiza», Nova Galiza, 5, 15 de xuño de 1937, p. 2. Reproducido na revista Man Común (A Coruña), 1, agosto de 1980, pp. 44-45. Recollido en Fragua íntima, pp. 54-67, e en Guerra literaria, pp. 135-136.
«En nome de Galiza» (texto co que Rafael Dieste representara a Galicia no II Congreso Internacional de Escritores), Nova Galiza, 7, 15 de xullo de 1937, p. 3. Reproducido, tanto nas súas versións galega coma castelá en Manuel Aznar Soler e Luis Mario Schneider (eds.), II Congreso Internacional de Escritores Antifascistas, vol. III: Ponencias, documentos, testimonios, Barcelona: Laia, 1979, pp. 125-129. Co título de «Galicia, anaco esmagado de tradición europea», recolleuse en Grial,
3. Existen, ademais, dúas reimpresións anastáticas de Hora de Espai"ia: a plimeira é de VerIag Detlev Auvermann, Glashütten im Taunus, 1972 (non inclúe o número XXIII); a segunda é coedición Topos Verlag AG e Editorial Laia, Darmstadt, 1977 (xa ca derradeiro número da revista). 137 78, outubro-novembro-decembro de 1982, pp. 453-454. A versión castelá pode verse así mesmo en Guerra literaria, pp. 113-114.
«Sobre os demócratas», Nova Galiza, 8, 1 de agosto de 1937, p. 3. RecoIlido en Guerra literaria, pp. 137-138.
«Estampas e monifates» (asinado Félix Muriel), Nova Galiza, 9, 1 de setembro de 1937, p. 2. RecoIlido en Guerra literaria, pp. 153-156.
«Política do trasno» (asinado Félix Muriel), Nova Galiza, 10, 20 de setembro de 1937, p. 1. RecoIlido en Guerra literaria, pp. 157-158.
«Individualismo galego», Nova Galiza, 11, 10 de outubro de 1937, p. 2. RecoIlido en Guerra literaria, pp. 139-143.
«Os outros. Interviú» (asinado Félix Muriel), Nova Galiza, 11, 10 de outubro de 1937, p. 4. Recollido en Guerra literaria, pp. 159-161.
«Manifesto en tres tempos» (recolle tres colaboracións xapublicadas: «O crimepeta nas portas», «A todos vos, irmáns emigrados» e «Para axudar a renacenza de Galiza»), Nova Galiza, 12, 15 de novembro de 1937, p. 6.
«Desdela soledad deEspaña(Sobrelaviday el espíritu)>>, Hora de España, 13, xaneiro de 1938, pp. 19-30. RecoIlido en Testimonios y homenajes, pp. 131-146 een Guerra literaria, pp. 81-91.
«Artistas galegoscoaHespañaleal»,Nova Galiza, 15, 1defebreirode 1938,pp.1-2. Recollido en Guerra literaria, pp. 165-166.
«Entre dos fuegos, de Antonio Sánchez Barbudo», Hora de España, 18, xuño de 1938, pp. 45-48. RecoIlido en Testimonios y homenajes, pp. 154-161 e en Guerra literaria, pp. 97-101.
«El mito y el hombre, deRogerCaillois»,Sur(Buenos Aires), 60, setembrode 1939. Recollido en Testimonios y homenajes, pp. 161-169.
«Acción católica y acción política, de Jacques Maritain», Sur, 65, febreiro de 1940. En Testimonios y homenajes, pp. 169-173.
«Colmeiro, Souto, Maside y otros ejemplos de la nueva pintura gallega», Galicia (Buenos Aires), 330, xulIo de 1940. Tamén en Cuadernos del Laboratorio de For mas de Galicia (A Coruña), 1, 1970, pp. 77-82, e en Grial, 78, outubro-novembro-decembro de 1982, pp. 446-450.
«Noticia», prólogo da súa traducción do libro de Manoel Antonio, De catro a catro, Buenos Aires: Nova, 1940, pp. 5-6. RecoIlido en Testimonios y homenajes, pp. 193-194.
«A Lorenzo VareIa y al lector», prólogo a Lorenzo VareIa, Torres de amor, Buenos 138 Aires: Nova, 1942, pp. 7-8. O texto mantense na edición do vo1ume Poesía, Sada- A Coruña: Ediciós do Castro, 1979, pp. 13-14, no que R. D. e Carmen Muñoz recompilan a obrapoéticade VareIa. Manuel Aznar incorpórao tamén a Testimonios y homenajes, pp. 195-196.
«Del cielo y del escombro, de Arturo SerranoPlaja», Argentina Libre (Buenos Aires), 4 de xuño de 1942. Reprodúcese en Testimonios y homenajes, pp. 174-178.
«Ganarás la luz, de León Felipe», De mar a mar, 6, maio de 1943, pp. 37-40. Recollido en Testimonios y homenajes, pp. 179-183.
«Prólogo» a Luís Seoane, Homenaje a la Torre de Hércules, Buenos Aires: Nova, 1944, pp. 7-10. Hai edición facsimilar: Sada-A Coruña: Ediciós do Castro, 1979.
«Tratado mínimo del arte de la escena», Correo Literario, 24, 1944.
«Sobre las ilusiones y Poemas del convaleciente, de Juan Gil-Albert», Correo Li terario, 29, 15 de xaneiro de 1945. Recompilado en Testimonios y homenajes, pp. 184-192.
«El habla en el teatro de Federico García Lorca», conferenciaradiada en 1946 nunha emisora bonaerense e recollida en Testimonios y homenajes, pp. 200-204.
«Sobre el estilo de Cervantes», conferencia radiada o 10 de xullo de 1947 en Buenos Aires, recollida en Testimonios y homenajes, pp. 204-209.
«Una semblanza espiritual de VaIle-Inclán», conferencia lida no Paraninfo da Universidade de Montevideo e resumida por Esther de Cáceres en El País (Mon tevideo), 4 de novembro de 1948. Este resumo reprodúcese en Testimonios y ho menajes, pp. 209-216.
«Comentario» á Exposición de Pinturas de Luís Seoane en Londres, Boletín del Instituto Español, 10, febreiro de 1950.
«Pueblo y cultura: La experiencia de las Misiones Pedagógicas», conferencia lida en xuIlo de 1958 en Buenos Aires (transcrición no Arquivo Dieste).
«Los usurpadores y La cabeza del cordero, de Francisco Ayala», Boletín del Ins tituto Español (Londres), 10, febreiro de 1959.
«Prólogo» a Xosé Neira Vilas, Dende lonxe, Buenos Aires: Follas Novas, 1960, pp. 7-8.
«Estudio preliminar» a 25 Dibuxos de Manuel Colmeiro, Vigo: Galaxia, 1964.
«Introducción» a Canto desierto, de Esther de Cáceres, Montevideo: Teseo, 1969. Recollido en Testimonios y homenajes, pp. 218-220.
«Lembranza de Arturo Souto», introducción ao libro Arturo Souto (selección de crónicas sobre o pintor, acompañada dunhas páxinas do seu «Diario» e a reproduc- ción de parte da súa obra, con ocasión da mostra-homenaxe que se lle rendeu por 139 partedaAsociación Cultural Iberoamericanade A Coruña), Sada-ACoruña: Ediciós do Castro, 1969,2 pp. s. n.
«Prólogo» a Pranto matricial, de Valentín Paz-Andrade, Sada-A Coruña: Ediciós do Castro, 1975, pp. 5-7.
«A estética pictórica de Carlos Maside, con alusións a outros pintores coetáneos», Cuadernos del Laboratorio de Formas de Galicia (A Coruña), 4,1975, pp. 165-180. Nas pp. 81-97 recóllese o traballo en versión castelá.
«Gozos e crucilladas do artista», Grial, 65, xullo-agosto-setembro de 1979, pp. 257-261. Conferencia transcrita en Encontros e vieiros, pp. 69-78.
«Limiar» a Poesía, de Lorenzo Varela, Sada-A Coruña, 1979, pp. 7-8.
«Presencia de Eduardo Blanco Amor e da sua novelística en galego», La Voz de Galicia, «Cultura» (A Coruña), 4 de decembro de 1980, pp. 2-3.
«Limiar» ao Diccionario Castelán-Galego de Fermín Fernández Armesto, Sada-A Coruña: Ediciós do Castro, 1981.
«Introducción» a Cándido Fernández Mazas, Santa Margorí. Los cuernos dispara tados, Sada-A Coruña: Ediciós do Castro, 1981, pp. V-VID.
«Notas un tanto descuidadas de Félix Murie1» (sobre teatro e traxedia), inédito (Arquivo Dieste).
«El teatro en el Arte y el arte del teatro», inédito (Arquivo Dieste).
Debuxos
Setedebuxos explicativos queilustran o traballo de Abelardo Gallego (do Laboratorio de Histoloxía e Anatomía Patolóxica da Escola de Veterinaria de Santiago), «Las cirrosis hepáticas en la distomatosis», León: Publicaciones de la Revista de Higiene y Sanidad Veterinaria, 1916.
Escolmas e seleccións
«Escolma», en Grial, 78, outubro-novembro-decembro de 1982, pp. 441-463.
«Textos y testimonios de Rafael Dieste», en DocumentosA (Barcelona), 1, 1991, pp. 200-216.
Traduccións doutros autores
Saint-Exupéry, Antoine de, Tierra de los hombres, Buenos Aires: Sudamericana, 140 1939. Manuel Antonio, De catro a catro. Follas sin data d'un diario d'abordo, edición bilingüe con traducción ao caste1án de Rafael Dieste, Buenos Aires: Emecé, Col. Dorna, 1940.
Adaptacións
Lev Tolstoi, Cuentos, Buenos Aires: Atlántida, 1940 (asinadaco pseudónimo «J. de Plasencia»).
Jonathan Swift, Viajes de Gulliver, Buenos Aires: Atlántida, 1942 (tamén como «1. de Plasencia»).
Don Juan Manuel, El Conde Lucanor(selección), Buenos Aires: AtIántida, 1942; 2a ed.: 1958.
Oscar Wilde, Cuentos, Buenos Aires: Atlántída, 1942.
Alphonse Daudet, Tartarín de Tarascón, Buenos Aires: Atlántida, 1946.
E. T. A. Hoffmann, El tonelero de Nuremberg, Buenos Aires: Atlántida, 1947.
Traduccións da obra de Rafael Dieste
La ventana vacía, traducción de Eduardo Dieste sobre a primeiraedición de Afiestra valdeira, inédita (Arquivo Dieste).
«TheStuffedParrot» (< «La fin de Don Frontán» (traducción por Mathilde Pomes da segunda escena do primeiro acto de Viaje yfin de Don Frontán),en Europe (París), abril-maio de 1958. The New Spectacle ofWonders (< A doncela guerreira, traducción ao galego por Manuel Lourenzo, Cuadernos da Escola Dramática Galega (A Coruña), 19, xuIlo de 1981. «Agoiro», traducción ao galego do poema «Presagio», por Luz Pozo Garza, Nordés, 7, abril de 1982, p. 1. Viaxe e fin de Don Frontán, traducción ao galego sobre a versión definitiva da traxedia a cargo de Xesús Rábade Paredes e Helena VilIar Janeiro, Sada-A Coruña: Ediciós do Castro, 1982. «Fascismo y cultura nacional», traducción de Manuel Aznar Soler do catalán ao castelán, en Testimonios y homenajes, pp. 115-121. Tamén en Guerra literaria, pp. 107-111. 141 Tales and Inventions ofFélix Muriel, traducción inglesa de Shei1a Ingrisano, Ma drid: Iberia Líneas Aéreas Españo1as-ASEL, ]986. Histories et Inventions de Félix Muriel, traducción francesa de Teófi1a Rodríguez, Madrid: Iberia-ASEL, 1986. «Cum Benedictus vita functus est», relato traducido ao latín porXesús Ferro Ruiba1, Ólisbos (Santiago de Compostela) 1, xuño de 1986, pp. 57-59. «On How Félix Murie1 Carne to this World», traducción ao inglés de Victoria Hughese Caro1yn Richmond, en Narrativesfrom the SilverAge: AntologyofTwentieth Century Spanish Stories, Madrid: Iberia-ASEL, 1988. «Comment Félix Murie1 vint au monde», traducción francesa de Genevieve Bauer, Madrid: Iberia-ASEL, 1988 (mesma colección que a referencia anterior). «Wie Félix Murie1 auf die We1t kam», traducción ao alemán de Dietrich Eckhard Groth, Madrid: Iberia-ASEL, 1989. Reco1lida tamén en Wie Félix Muriel aufdie Welt kam: ZwolfErziihlungen aus Spanien, Bonn: Suhrkamp, 1990. De los archivos del trasgo, traducción de César Antonio Molina na súa edición bilingüe da obra, Madrid: Espasa-Ca1pe, 1989. Os relatos «Acerca de la muerte de Bieito», «La luz en silencio» e «El niño suicida» desta traducción recóllense tamén en Alejo Martínez Martín (sel.), Antología española de literatura fantástica, Ma drid: Va1demar, 1992, pp. 347-352. Series de aforismos. «'Prólogo' a De los archivos del trasgo», «Autorrespuesta», «Hallazgos» e «Para ayudar al renacer de Ga1icia», todas e1as correspondentes ao vo1ume Fragua íntima. Aforismos (1926-1975), traducidas do ga1ego ao caste1án por Arturo Casas. 1ntxixuen artxibotik (< «El crimen llama a las puertas» e «¡Que nadie 10 sepa! Cuento portugués», traduccións ao castelán de Darío Villanueva, en Rafael Dieste, Obras Completas, t. I, en prensa. La ventana vacía, traducción ao caste1án de Arturo Casas sobre a edición definitiva de Afiestra valdeira, en Rafael Dieste, Obras Completas, t. II, en prensa. 142 Bibliografía secundaria Bibliografías «Bibliografía de Galicia», apéndice ao vol. XXXIV, 99, 1983, Cuadernos de Es tudios Gallegos (Santiago), pp. 237-239. Casas, Arturo, «Bibliografía primaria» e «Referencias bibliográficas», en Rafael Dieste e a súaobra literaria engalego, Vigo: Galaxia, 1994, pp. 325-331 e 333-359, respectivamente. Casas, Arturo e Darío Villanueva, «Bibliografíade y sobre Rafael Dieste», en Rafael Dieste, Obras Completas, t. 1, en prensa. Irizarry, Estelle, «Selected Bibliography», Rafael Dieste, Boston: G. K. Hall, 1979, pp. 177-181. --, «Bibliografía», en La creación literaria de Rafael Dieste, Sada-A Coruña: Ediciós do Castro, 1980, pp. 279-287. Muñoz, Carmen, «Bibliografía», Grial, 78, outubro-novembro-decembro de 1982, pp. 490-500. Muñoz, Carmen (sen sinatura), «Bibliografíade y sobreRafael Dieste», Documentos A, 1, 1991, pp. 152-157. Biografías Rei Núñez, Luís, A travesía dun século. Biografía de RafaelDieste, Sada-A Coruña: Ediciós do Castro, 1987. Cronoloxías Casas, Arturo, «Cronoloxía de Rafael Dieste», en Rafael Dieste e a súa obra litera ria en galego, Vigo: Galaxia, 1994, pp. 319-323. Casas, Arturo e Darío Villanueva, «Cronología», en Rafael Dieste, Obras Com pletas, t. 1, en prensa. Irizarry, Estelle, «Chronology», RafaelDieste, Boston: G. K. Hall, 1979, pp. 13-15. Pillado Mayor, Francisco, «Bio-bibliografía», en Cuadernos da Escala Dramática Galega, 31, outubro de 1982, pp. 2-4. 143 Muñoz, Carmen, «Cronoloxía», Grial, 78, outubró-novembro-decembro, 1982, pp. 489-490. --,«Rafael Dieste: biobibliografía», no volumeLalsla. Tablas de un naufragio, pp. 183-186. --,«SemblanzacronológicadeRafael Dieste»,DocumentosA, 1, 1991,pp. 46-48. Monografías Casas, Arturo, Rafael Dieste e a súa obra literaria en galego, Vigo: Galaxia, 1994. Irizarry, Estelle, Rafael Dieste, Boston: G. K. Hall, 1979. --,La creación literaria de Rafael Dieste, Sada-A Coruña: Ediciós do Castro, 1980. --,Estudios sobre RafaelDieste, Barcelona: Anthropos-Concell0 de A Coruña, 1992. Coleccións de estudios. Homenaxes Dorna (Santiago de Compostela), 2, 1982 (número dedicado a Rafael Dieste). Grial, 78, outubro-novembro-decembro de 1982. Artigos de D. García-Sabell, C. Gurméndez, R. Carball0 Calero, A. Torres Queiruga, B. Losada, M. Rodríguez Álvarez, M. Dónega, G. Zaid, S. Lorenzana, R. Piñeiro, 1. Otero Espasandín, E. F. GraneIl, N. Lamas, F. PilIado, 1. Díaz Pardo, C. Castroviejo, M. González Garcés, V. F. Freixanes eA. Nerja. Cuadernos Ateneo Ferrolán (Ferrol), TI, decembro de 1983. Artigos, ensaios e semblanzas debidos a F. Fernández del Riego, R. CarbaIlo Calero, M. Bilbatúa, M. Zambrano, E. Azcoaga, M. Andújar, E. Gil Díaz, C. Gurméndez, Siro, Antonio e Ángela Sánchez Barbudo, M. Gerstein, C. Muñoz, X. Costa Clavell, 1. Díaz Pardo, A. de Albornoz e R. Piñeiro. Documentos A (Barcelona), 1, xaneiro de 1991. Inclúe un editorial asinado por L. Landín, e artigos e ensaios dos seguintes autores: X. L. Axeitos, R. Asún, A. Sánchez Barbudo, M. Aznar Soler, L. Suñén, C. Muñoz, L. Rei Núñez, P. Pallarés, M. Andújar, J. Alfaya, D. García-SabeIl, G. Zaid, C. Gurméndez, F. Fernández del Riego, A. Tarrío, E. F. GraneIl, R. Hiriart, B. Losada, M. González Garcés, E. lrizarry, S. Martín Bermúdez, A. Casas, E. Haro Tecglen, J. Filgueira Valverde, F. PilIado Mayor, J. Manteiga Pedrares, Eladio Dieste, F. Caudet, E. M. Otero Urtaza, F. PilIado RivaduIla e C. Rodríguez Fer. Así mesmo recolle unha antoloxía de 144 reseñas e textos críticos sobre Dieste. Entrevistas Dourado, Manuel, «Rianxo en la obra de Rafael Dieste», La Voz de Galicia, 11 de setembro de 1971. Fabra Barreiro, Gustavo, «Rafael Dieste: En busca de la memoria», Informaciones, «Suplemento de las Artes y las Letras» (Madrid), 5 de xuño de 1975, pp. 1-2. Gaciño, Xosé A., «Rafael Dieste, galego universal», El Ideal Gallego (A Coruña), 10 de maio de 1981, pp. 17-18. Gurméndez, Carlos, «Rafael Dieste: 'Todos los recuerdos atraen una imagen íntima'», El País (Madrid), 18 de marzo de 1979, pp. IV-V do suplemento literario. Marra-López, José R., «Coloquios: Perfil de Rafael Dieste», Ínsula, 211, xuño de 1964, pp. 4-5. Otero Urtaza, Eugenio, «Testimonio de Rafael Dieste», no seu estudio Las Misiones Pedagógicas: Una experiencia de educación popular, Sada-A Coruña: Ediciós do Castro, 1982, pp. 139-154. Pemas, Moncho e Carlos Estévez, «Rescate de Rafael Dieste», Triunfo (Madrid), 22 de xuño de 1974, pp. 50-52. Rivas, Manuel, «Rafael Dieste: la inventiva como hen-amienta», La Voz de Galicia, 29 de xaneiro de 1978. Salgado, Fernando, «Conversa con Rafael Dieste. Félix Muriel ou o misterio do cotián», La Voz de Galicia, 18 de setembro de 1980. Sar, Máximo, «Rafael Dieste en su Rianxo», La Noche (Santiago), 14 de setembro de 1963. Suñén, Luis e César Antonio Moñina, «Entrevista a Rafael Dieste», Camp de l'arpa (Barcelona), 41, febreiro de 1977, pp. 19-21. Ensaios, artigos e reseñas Abuín de Tembra, Avelino, «Dieste, liberación dos trasnos», El Ideal Gallego (A Coruña), 16 de outubro de 1981. --, «Dieste, un protagonismo silandeiro», Outeiro (A Coruña), 3, outubro de 1981, pp. 43-44. Albornoz, Aurora de, «Poesía de la España peregrina: Crónica incompleta», en AuroradeAlbornozetal., Elexilio españolde 1939. IV: Culturay literatura, Madrid: Taurus, 1977, pp. 11-108; en particular as pp. 25-26. 145 --, «Recordando recordos...», Cuadernos Ateneo Ferrolán, II, 1983, pp. 78 79. Alfaro, José M., «Historias e invenciones de Félix Muriel», ABC (Madrid), 21 de marzo de 1974, p. 55. Alfaya, Javier, «Dieste desperdigado», Cuadernos para el diálogo (Madrid), 129, xuño de 1974, p. 52. --,«Dieste, junto al mar de Rianxo», Informaciones, «Suplemento de las Artes y las Letras», 5 de xuño de 1975, p. 2. --, «Teatro de agitación política (1933-1939)>>, El Europeo (Madrid), 29 de xaneiro de 1977, pp. 48-49. --,«Rafael Dieste: La soledad de un corredor de fondo», La Calle (Madrid), 47, 13-19 de febreiro de 1979, pp. 43-44. --,«Viaje, duelo y perdición, de Rafael Dieste. El libro de la semana», La Calle, 93,31 de decembro de 1979. --, «... Y el tiempo pudo con Rafael Dieste», La Calle, 187,26 de outubro de 1982. --, «Las epifanías de Rafael Dieste», prólogo á 3a ed. de Rojo farol amante, Madrid: Hiperión, 1983, pp. VII-XVIII. --, «Rafael Dieste, un recuerdo personal», Documentos A, 1, 1991, pp. 60-62. Alonso Girgado, Luís, «Rafael Dieste», El Correo Gallego, «Suplemento de Cul tura» (Santiago de Compostela), 12 de outubro de 1986, p. 42. --,«Rafael Dieste, Encontros e vieiros», Boletín GalegodeLiteratura (Santiago de Compostela), 5,1991, pp. 120-122. --, «Rafael Dieste. La creación como forma de vivir», Boletín Galego de Lite ratura, 5, 1991, pp. 122-123. Alonso Montero, Xesús, «Octavio Paz e Francisco Ayala falan das palabras de Rafael Dieste», La Voz de Galicia, 30 de decembro de 1988, p. 24. --, «Artículos (1924-1927)>>, limiar inédito á edición da obra xornalística en castelán de R. D. (Arquivo Dieste). --, Manifestos en verso en favor da poesía civil nos primeiros tempos da posguerra na Galicia da terra e na Galicia emigrante (1939-1962), A Coruña: Real AcademiaGalega, 1993, pp. 11-24 (discurso lido polo autor no acto da súarecepción na Real Academia Galega). Altolaguirre, Manuel, «La vieja piel del mundo, por Rafael Dieste», Hora de Es 146 paña, 1, xaneiro de 1937, p. 59. Álvarez, Fernando, «Rafael Dieste, la exquisita delicadeza de un genio», Faro de Vigo (Vigo), 14 de xuño de 1981. --, «El largo viaje de Félix Muriel», Faro de Vigo, 20 de outubro de 1981. Álvarez Pousa, Luís, «Rafael Dieste, un escritor de emociones», La Voz de Galicia, 16 de outubro de 1981. --, «Rafael Dieste para sempre en Rianxo», La Voz de Galicia, «Cuaderno de Cultura», 5 de novembro de 1981.