A 379458 Babel entre nós Escolma de textos sobre a traducción en Galicia

Xosé Manuel Dasilva 4

eo U¡\IVKKSII>AI)K DI-: VIIIII SKKVM :IO I>K i'i m.i<: \cio\s INDICE

5 L LIMIAR

II.TEXTOS ESCOLMADOS 17 1. Juan A. Saco y Arce, "Poesías escogidas" (1868) 17 2. Manuel Curros Enríquez, "Prólogo", a La lira lusitana (1883) 20 3. Manuel Curros Enríquez, "Caldo de grelos, por Armada Teijei- ro"(1885) 21 4. Florencio Vaamonde Lores, "Proemio", a Odas a Anacreonte (1897) 23 5. Sen sinatura, "Un fermoso conto de Ega de Queiroz" (1918) 23 6. Evaristo Correa Calderón, "Páxinas extranxeiras" (1918) 24 1. , "Prosas galeguistas" (1918) 26 8. Sen sinatura, "O miñato. Conto de E?a de Queiroz" (1919) 27 9. Sen sinatura,"Conferenza de Castelao. Arte e galeguismo" (1919) 30 10. Sen sinatura,"Cabanillas traduddo ó catalán" (1919) 30 11. Vicente Risco, "Cosmopolitismo e universalismo" (1919) 32 12. Vicente Risco, "Prosas galeguistas (Liminares)" (1920) 33 13. Vicente Risco, "E?a de Queirós e Guerra Junqueiro".(1920) 35 14. Sen sinatura, "Os valores nazonalistas no estranxeiro" (1920) 36 15. Vicente Risco, "Letras nosas e alleas. Valle-Inclán ultraista" (1920) 37 16. Castelao, "Escoita, ti, literato rico e vanidoso" (1920) 38 17. Sen sinatura,"Primeiras verbas", a Nós (1920) 39 18. Vicente Risco,"Carta a Manuel Antonio" (15-X-1920) 40 19. Sen sinatura, "Pascoaes, Las mejores poesías de los mejores poe- tas, Editorial Cervantes, Barcelona. Traductor: Fernando Maris- tany"(1921) 41 20. Vicente Risco, "A tentación. Macías o Namorado. Duas obras de teatro d'Euxenio Carré" (1921) 41 21. Castelao, "Carta a Manuel Antonio (I)" (1922) 42 22. Manuel Antonio, "Carta a Castelao (I)" (1922) 43 23. Castelao, "Carta a Manuel Antonio (II)" (1922) 45 24. Manuel Antonio, "Carta a Castelao (II)" (1922)

433 Xosé Manuel Dasilva

46 25. Castelao, "Carta a Manuel Antonio (III)" (1922) 49 26. Manuel Antonio, "Carta a Castelao (III)" (1922) 50 27. Manuel Portela Valladares, "En col da lingua galega" (1923) 53 28. Sen sinatura, "Sinxebra. Comedia bilingüe en dous actos, por A. Cotarelo Valledor" (1923) 54 29. Sen sinatura, "O premio Nobel 1924. Ladislas Reymont" (1925) 55 30. Sen sinatura, "A pesar del dialecto" (1925) 56 31. Xosé Filgueira Valverde, "O noso i-o alleo" (1925) 58 32. Evaristo Correa-Calderón, "El teatro gallego como propaganda

61 33. Rafael Dieste, "Temas galegos. O teatro galego i-o teatro portu- gués"(1926) 62 34. Felipe Fernández Armesto, "A verdadeira roita" (1926) 63 35. Plácido R. Castro, "El teatro gallego" (1927) 65 36. Antón Villar Ponte, "Sobre las orientaciones de nuestro teatro" (1927) 67 37. Antón Villar Ponte, "El teatro gallego y O Mariscal" (1927) 69 38. Sen sinatura," Ulysses" (1927) 70 39. Antón Villar Ponte, "Orredor do Teatre d'Orientació" (1928) 72 40. Vicente Risco, "Da Galiza renascente" (1928) 72 41. Plácido R. Castro, "¿Cosmopolitas o castellanos de imitaciónl" (1928) 76 42. Evaristo Correa Calderón, "Orientación de nuestra literatura" (1929) 77 43. Sen sinatura, "Esquemas e lembranzas" (1929) 78 44. Antón Villar Ponte, "Exemplos. As Eglogas de Virxilio en gale- go"(1930) 79 45. Avelino Gómez Ledo, "Virxilio en galego" (1930) 80 46. Avelino Gómez Ledo, "Verbas limiares", a As églogas do Vir- xilio (1930) 82 47. Antón Lousada Diéguez, "Encol da prosa galega" (1930) 83 48. Sen sinatura, "Os homes, os feitos, as verbas. Titiro, a egloga primeira de Virgilio, tradución de Avelino Gómez Ledo" (1930) 84 49. Castelao, "O galeguismo na arte" (1930) 85 50. Sen sinatura, "Follas Novas. Arredor de sí, por Ramón Otero Pedrayo" (1930) 86 51.Sen sinatura, "Follas Novas. As églogas de Virxilio, traducidas por A. Gómez Ledo" (1930) 87 52. Roberto Blanco Torres, "Una oda de Horacio traducida a la lenguagallega"(¿1931?)

434 Babel entre nós

88 53. Vicente Risco, "Nós, os inadaptados" (1933) 90 54. Calero, "Poesías de Gil Vicente, publicadas por Dámaso Alonso" (1934) 90 55. Vicente Risco, "Os evanxeos da risa absoluta por Antón Villar Ponte"(1934) 91 56. Antón Villar Ponte, "Liñas d'abrente", en W. B. Yeats, Dous folk-dramas de W. B. Yeats (1935) 95 57. Plácido R. Castro, "Liñas d'abrente", en W. B. Yeats, Dousfolk- dramas de W. B. Yeats (1935) 97 58. Antón Villar Ponte, "Recordando a un poeta del mar" (1935) 99 59. Sen sinatura, "Camoens traducido ao galego" (1936) 99 60. Castelao, Galicia y Valle-Inclán (1939) 100 61. Sen sinatura, "Noticia", a Veinte cuentos gallegos (1941) 102 62. Castelao,"Encol de Os vellos..." (¿1942?) 103 63. Ramón Otero Pedrayo, "Horacio no agromar" (1947) 104 64. Manuel Rabanal, "Arquexaba coma un boi (Coloquio con Iglesia Alvariño en torno a Iliad. VIII, 334)" (1948) 105 65. Manuel Rabanal, "La lengua poética de Iglesia Alvariño (II)" (1948) 107 66. Ramón Otero Pedrayo, "O clave de Doña Mariquita e o beatus ille" (1948) 108 67. Aquilino Iglesia Alvariño, "Traduttore, traditore" (1948) 110 68. Julio Sierra (Pseudónimo de Raimundo García Rodríguez), "Horacio en Orense" (1949) 112 69. Augusto Ma Casas, "Poesías de Rosalía en verso catalán" (1949) 113 70. Antonio Rey Soto, "Escola de larpeiros. Nota" (1949) 114 71. Sen sinatura [Arturo Cuadrado], "Límiar", a Plácido R. Castro; Lois Tobío Fernández; F. M. Delgado Gurriarán, Poesía inglesa e francesa vertida ao galego (1949) 116 72. Juan Aparicio, "Quien tiene el hierro..." (1951) 119 73. José María Castroviejo, "De Pueblo a Pueblo" (1951) 120 74. Aquilino Iglesia Alvariño, "Prólogo", a Q. Horatii Flacii, Car- mina (1951) 122 75. Aquilino Iglesia Alvariño, "Prólogo", a ; Antonio Blanco Freijeiro, Musa Alemá (Versión de 6 poetas) (1951) 123 76. Julio Sigüenza, "Musa alemá, traducciones de Celso Emilio Fe- rreiro y Antonio Blanco Freijeiro" (1951) 124 77. Ramón Otero Pedrayo, "O Horacio galego de Iglesia Alvari- ño"(1951)

435 Xosé Manuel Dasilva

126 78. Ramón Piñeiro, "Carta a Álvaro Cunqueiro, trovador galego, falándolle dos males presentes de Europa e do seu remedio, dende a ladeira dun castro lugués" (1951) 131 79. Ricardo Carballo Calero, "Celtas e Romans Cantan en Gale- go" (1952) 134 80. Manuel Rodrigues Lapa, "A obra mais urgente da galeguidade: o Diccionario da Lingua" (1952) 138 81. Ramón Piñeiro; Celestino Fernández de la Vega, "Acraracions dos tradutores", en Julius Pokorny, Cancioeiro da Poesía Célti- ga (1952) 140 82. L. J. Quintela Ferreiro, "Una traducción de Horacio" (1952) 141 83. Vicente Risco, "El Ulysses fue más fuerte que yo" (1954) 143 84. Sen sinatura [Ramón Piñeiro], Informe da las Comunidades Gallegas ante la Unesco (1954) 147 85. Salvador Lorenzana, "Literatura universal na lingua galega" (1955) 149 86. Francisco J. Sánchez Cantón, "Portal", a Ramón Cabanillas, Tempos de alleas terras e tempos idos (1955) 155 87. Editorial Galaxia, "Nota de Editorial", a Martin Heidegger, Da esencia da verdade (1956) 155 88. Celestino Fernández de la Vega, "Introducción", a Martin Hei- degger, Da esencia da verdade (1956) 157 89. Celestino Fernández de la Vega; Ramón Piñeiro, "Notas", en Martin Heidegger, Da esencia da verdade (1956) 158 90. José María Castroviejo, "Perfil. Don Merlín en castellano" (1957) 159 91. F. A. Ricardo Silva, "Q. Horatii Flacci, Carmina. Traducción, prólogo, notas por Aquilino Iglesia Alvariño" (1957) 160 92. Xesús Alonso Montero, "Luis Luciano Bonaparte promovió la traducción gallega del Evangelio de San Mateo (1861). El prín- cipe filólogo investigó aspectos de nuestra lengua vernácula" (1958) 162 93. Antonio Bonet Correa, "Otero Pedrayo, traductor" (1958) 163 94. Julio B. Jaimes Répide, "Horacio inmortal (A propósito de una traducción de las Odas del gran clásico latino, al gallego)" (1958) 168 95. Xesús Alonso Montero, "La versión gallega del texto del III Concilio de Toledo" (1959) 169 96. Xesús Alonso Montero, "Un centenario: El Príncipe Luciano Bonaparte y las traducciones gallegas del Evangelio" (1959)

436 Babel entre nós

173 97. F. Rebelo Gon^alves, "Ramón Cabanillas, Versos deAlleas Te- rras e de Tempos Idos. Paráfrasis Galegas" (1959) 175 98. Xosé Landeira Yrago, "Carta-discurso a Ramón Piñeiro" (1959) 179 99. Francisco Javier Sánchez Cantón, "El Excmo. Sr. D. Ramón Cabanillas y Enríquez" (1959) 180 100. Álvaro Paradela, "Gregorías: greguerías" (1961) 182 101. Álvaro Paradela, "Más lacifrachas" (1961) 185 102. Xesús Alonso Montero, "Rosalía en catalán. Víctor Balaguer tradujo al catalán Castellanos de Castilla en 1868" (1962) 187 103. Xesús Alonso Montero, "Las primeras traducciones del cata- lán al gallego" (1962) 188 104. Xesús Alonso Montero, "Aquilino Iglesia Alvariño, traductor al gallego de textos latinos y griegos" (1962) 189 105. Xesús Alonso Montero, "El príncipe Luis Ludano Bonaparte en la lingüística gallega" (1962) 192 106. Ramón Otero Pedrayo, "Prólogo", a Camilo Xosé Cela, A familia de Pascual Duarte (1962) 195 107. Xesús Alonso Montero, "Juan Ramón Jiménez, traductor de Curros Enríquez" (1963) 198 108. Manuel Rabanal, "Bonaparte y el gallego" (1963) 199 109. José Fernández Ferreiro, "Don Juan, al gallego" (1963) 200 110. Salvador Lorenzana, "Iglesia Alvariño: poeta e humanista" (1963) 201 lll.Ramón Rodríguez Otero, "El idioma gallego y la liturgia" (1964) 203 112. Antón Beiras, "El espíritu de la Pacem in Terris" (1964) 204 113. Andrés Torres Queiruga, "¿El gallego en la liturgia?" (1964) 206 114. Xesús Alonso Montero, "Traducciones de la poesía de M. Cu- rros Enríquez" (1964) 207 115. Avelino Gómez Ledo, "Unha ialma chea de saudades", 208 116. M. Vidán Torreira, "As Xeórxigas, de Virxilio. Verquidas á lingoa galega, por A. Gómez Ledo" (1964) 211 117. Arcadio López Casanova, "Encol dun traballo de D. Xesús Precedo (A palabra sagra felizmente interpretada por un cre- go galego)"(1965) 213 118. Xesús Alonso Montero,"A literatura relixiosa en galego" (1965) 218 119. Salvador Lorenzana, "O cemeterio mariño de Paul Valery" (1965) 221 120. Xosé Morente; Manuel Espiña, "Duas palabras dos traducto- res", en A Palabra de Deus (Evanxelios) (1965)

437 Xosé Manuel Dasilva

222 121. Ramón Piñeiro, "Platón en galego" (1965) 225 122. Carlos Casares, "Os evanxelios en galego" (1966) 227 123. Carlos A. Baliñas, "Virgilio restituido al gallego" (1966) 229 124. A. C, "Esopo en galego" (1967) 232 125. Isaac Alonso Estravís, "Limiar", a Libro dos Salmos (1967) 235 126. Xosé Luís Franco Grande, "Antígona, de Anouilh" (1967) 235 127. Xesús Alonso Montero, "Textos griegos y latinos traducidos al gallego. Bibliografía" (1968) 236 128. Xesús Alonso Montero, "La difícil marcha" (1968) 238 129. Xosé Ma Álvarez Blázquez, "Limiar", a Francisco de Queve- do Villegas, "O soño das caliveras" seguido de "O algoacil al- goacilado" (1968) 240 130. Manuel Casado Nieto, "Limiar", a Libro de Xob. O Eclesias- tés.A Cántiga das Cántigas (1968) 241 131. Epifanio Ramos, "O porvir das traducciós" (1968) 246 132. Celso Emilio Ferreiro, "Algunhas consideraciós en col da di- fusión estragalega da poesía" (1971) 247 133. Ricardo Carballo Calero, "O galego, unha lingua" (1972) 249 134. José-Santiago Crespo Pozo, "Unha lixeira mostra de cómo unha obra tida coma portuguesa, compre que a chamemos galego-portuguesa: a chamada Biblia Medieval Portuguesa" 251 135. Carmen Martín Gaite; Andrés Ruiz Tarazona, "Nota", a Ocho siglos de poesía gallega. Antología bilingüe (1972) 252 136. Carlos Casares, "Carta abierta a Alianza Editorial" (1972) 256 137.Xesús Alonso Montero, "Galaxia o la recuperación del idio- ma culto" (1973) 258 138. , "Xustificación pra os lectores gale- gos"(1973) 260 139. C. D., "Macbeth, por W. Shakespeare. Versión galega de F. Pérez-Barreiro Nolla" (1973) 261 140. Avelino Gómez Ledo, "Adro", a Escolma de poetas líricos gregos e latinos voltos en linguaxe galego (1973) 264 141. Manuel Rodrigues Lapa, "A recupera^áo literária do galego" (1973) 265 142. Ramón Piñeiro, "Carta a don Manuel Rodrigues Lapa" (1973) 269 143. Álvaro Cunqueiro, "A recuperación literaria do galego" (1973) 273 144. Xesús Alonso Montero, "A comparanza do fillo pródigo. Primeira traducción galega dun texto bíblico (1857)" (1974) 274 145. Darío Álvarez Blázquez, "Plácido R. Castro" (1974) 276 146. Leandro Carré, "As mostras de teatro galego" (1974)

438 Babel entre nós

279 147. Xosé Filgueira Valverde,"Limiar",a O Novo Testamento (1974) 280 148. Avelino Gómez Ledo, "Duas verbas do tradutor", a O Novo Testamento (1974) 283 149. Ramón Otero Pedrayo, "Aquilino Iglesia Alvariño" (1974) 286 150. Andrés Torres Queiruga, "A traducción da Biblia ao galego" (1974) 291 151. Andrés Torres Queiruga, "Biblia. Significado de su traducción al gallego" (1974) 294 152. Andrés Torres Queiruga, "Galego na liturxia" (1974) 296 153. Eduardo Blanco Amor, "Justificación", a Las musarañas (1975) 299 154. Ricardo Carballo Calero, Histoña da literatura galega contem- poránea (1975) 300 155. Manuel Casado Nieto, "Unhas verbas limiares sóbor da ver- sión", a Sagra Biblia en galego. Pentateuco (Xénesis, Éxodo, Levítico, Números, Deuteronomio) (1975) 302 156. Carlos Murciano, "La otra gente" (1975) 304 157. Xesús Alonso Montero, "O manifesto comunista de Marx i Engels" (1976) 305 158. Xosé Filgueira Valverde, "Traducción, traición" (1976) 307 159. Eduardo Blanco Amor,"Justificación", a Aquella gente... (1976) 312 160. Felipe Martínez Marzoa, "Nota do traductor", a Antígona (1976) 313 161. Evaristo de Sela, "No limiar", a Homero, A Ilíada, I (1976) 314 162. Antón Tovar, "Cunqueiro, en castellano" (1976) 315 163. Celso Emilio Ferreiro, "La versión castellana", a Manuel Curros Enríquez, Obra poética completa (1977) 316 164. Celso Emilio Ferreiro, "Algo así como un prólogo", a Anto- logía (1977) 318 165. Lois Lustres; Xerardo R. Roca; Camilo F. González, "Adro", a Miguel de Cervantes, Sancho na insua Barataria (1977) 321 166. Xosé Neira Vilas, "Limiar", a Nicolás Guillén, Trintenove poe- mas de Nicolás Guillén (1977) 322 167. Sen sinatura, "Nota dos editores", a W. B. Yeats, Dous dramas populares (1977) 323 168. Xesús Alonso Montero, "La voz de Nicolás Guillén en lengua gallega" (1978) 325 169. Xosé Neira Vilas, "Limiar", a Ho Chi Minh, Xornal de prisión (1978)

439 Xosé Manuel Dasilva

326 170. Sen sinatura, "A traducción galega da Crónica General e da Crónica de Castilla" (1978) 327 171.Xosé Filgueira Valverde, "O Libro de Buen Amor galego- portugués" (1979) 329 172. Xosé Filgueira Valverde, "A traducción dos clásicos no Rexur- dimento galego" (1979) 336 173. Valentín Paz Andrade, "Martín Fierro, por José Hernández, traducida ao galego por Bernaldino Souto" (1980) 337 174. Sen sinatura, "Nota editorial", a O Novo Testamento (1980) 339 175. Lois Tobío, "Limiar", a Rainer María Rilke, Os Sonetos a Orféu (1980) 340 176. Francisco Fernández del Riego, "A Aulularia de Plauto, en galego"(1981) 342 177. Basilio Losada, "Divagación innecesaria encol da necesidade das traducciós, seguida dunha profesión de fe no surrealismo" (1981) 343 178. Xesús Alonso Montero, "Cabanillas traduce A Internacional" (1982) 345 179. Manuel Casado Nieto, "Limiar do traductor", a Sagra Biblia en galego. Libros históricos (1982) 347 180. Plácido R. Castro, "Seis mostras da poesía de Christina Ro- ssetti" (1982) 348 181. Fernando Pérez-Barreiro Nolla, "Limiar", a Flores e leña. Na- rracións chinesas contemporáneas (1982) 350 182. Teresa Barro, "Introducción", a Contos de Andersen (1983) 352 183. Hixinio Rous, "Limiar prá versión galega de Contos de Grimm por Eubensei" (1983) 355 184. Xavier Costa Clavell, "Cunqueiro y el bilingüismo" (1984) 356 185. Xesús Ferro Ruibal, "Traducción dos clásicos" (1984) 357 186. Xesús Alonso Montero, "Homero e Horacio da man de Aquilino" (1986) 358 187. Francisco Fernández del Riego, "A versión horaciana de Igle- sia Alvariño" (1986) 360 188. Miguel González Garcés, "As tres írmás na versión de Pillado Mayor" (1987) 362 189. Xosé M. Beiras, "Hanalfabetos" (1987) 365 190. Xosé Filgueira Valverde, "Na presentación do Misal galego" (1987) 367 191. Cándido Pazó, "Ven para onda nós, Goldoni" (1987)

440 Babel entre nós

368 192. Ricardo Palmás, "Xustificación", a Vinte poemas galeses. Sécu- los XVII ao XX (1988) 373 193. Xosé Filgueira Valverde, "A nova versión da Biblia en galego" (1989) 376 194. Giuliana Lanciani, "Prólogo", a Dante Alighieri, A Divina Comedia (1990) 379 195. Xosé Henrique Costas González, "O Fantini de Cunqueiro, xa en galego (Unha traducción dun orixinal castelán)" (1991) 382 196. Xosé Filgueira Valverde, "Ramón Piñeiro, traductor" (1991) 384 197. Xosé Neira Vilas, "Limiar", a Alejo Carpentier, O Camiño de Santiago (1993) 386 198. Elvira Souto, "Nota da tradutora", a James Joyce, Giacomo Joyce (1994) 387 199. Elvira Souto, "Nota da tradutora", a Alfonso Sastre, Histórias de Califórnia (1994) 391 200. Manuel Guede Oliva, "En solar arraiano" (1995) 393 201. Jaime Santoro, "Nota do traductor", a Rainer Maria Rilke, Elexías de Duino (1995) 395 202. Vicente Araguas, "Razón de amor", en Seamus Heaney, Tra- ballo de campo (1996) 396 203. Plácido R. Castro, "Introducción", a Edward Fitzgerald, As Rubáiyát de Omar Khayyám (1996) 399 204. Moncha Fuentes Arias, "O Lobo guerrilleiro. Bento da Cruz" (1996) 401 205. Xavier Rodríguez Baixeras, "Limiar", a Alessandro Manzoni, Os noivos (1996) 402 206. Manuel Guede Oliva, "A peor das infidelidades", en William Shakespeare, As alegres casadas (1997) 404 207. Xosé Luís Méndez Ferrín, "From Spanish" (1998) 406 208. Suso Pensado, "Nota do traductor", a Giacomo Leopardi, Cantos (1998) 407 209. Antón Santamarina Fernández, A linguaxe e as linguas (Ra- món Piñeiro revisitado ós 30 anos do seu ingreso na RealAca- demia Galega) (1998) 410 210. Suso de Toro, "La traducción: todo un milagro" (1999)

III. BIBLIOGRAFÍ A 413 a) Antoloxías de textos sobre traducción 414 b) A traducción en Galicia

441