E Përkohshme Kulturore-Artistike
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
GEGNIA 1 Bashkia Shkodër Biblioteka «Marin Barleti» Gegnia E përkohshme kulturore-artistike 5 -2018 Vjeti III i botimit, Shkodër 2 GEGNIA / e përkohshme - kulturore artistike Gegnia E përkohshme kulturore-artistike 5 -2018 Vjeti III i botimit, Shkodër Redaksia: Gjovalin Çuni, Arben Prendi, Ermira Alija, Redaktor gjuhësor: Erzen Koperaj Botohet nën kujdesin e bashkisë Shkodër dhe bibliotekës “Marin Barleti” ISSN: 2519-73-91 Adresa e redaksisë: Biblioteka “Marin Barleti”, Shkodër E-mail: [email protected] [email protected] Shënim:Pikëpamjet e artikullshkruesave nuk shprehin detyrimisht qëndrimin e redaksisë. 3 PËRMBAJTJA E LËNDËS ▪Editorial ▪ ..........................................................................................5 Tranzicion, tranzicion! ...........................................................................5 ▪ Albanologji▪ Arshi PIPA Mitologjia e Shqipnisë .........................................................10 Maksim GJINAJ Një shekull i shtypit shqiptar në bibliografinë e periodikut ..................................................................14 ▪Histori&arkeologji▪ Anelmo SPAHIJA Evolucioni i mendimit dhe i veprimtarisë politike të Lidhjes së Prizrenit .....................................21 Agron LUKA “Afrodita e skodrinonit” - statujëza më e re ndër hyjneshat e bukurisë ......................................................................39 Zamir TAFILICA Tradita muzeore në Shkodër .....................................64 ▪Trashëgimi kulturore▪ Ledio XHOXHI Shqiptarët dhe trashëgimia kulturore shpirtërore e tyre ......87 ▪ Filateli▪ Lorenc KAÇULINI Historia e filatelisë në Shkodër ������������������������������96 ▪Personalitete▪ ................................................................................103 Ali LLUKAÇI ....................................................................................103 ▪Letërkëmbim▪ Nexhmi BUSHATI Dr� Robert Elsie - Dijetari me zemër të madhe ........117 ▪Bibliofili▪ Sidita HALLUNI Dixhitimi një qasje e re në bibliotekën publike “Marin Barleti” .120 ▪ Letërsi -art-kulturë▪ Skënder TEMALI ..............................................................................123 Shoqata e shkrimtarëve të Shkodrës - zë i veçantë në kulturën tonë ..........123 ▪Personazh▪ Xhahid BUSHATI Jetë nga jeta e shkrimtarit Skënder Drini ..............127 4 ▪Letërsi▪ Skënder DRINI Testamenti ...............................................................139 GJERGJ FISHTA Lahuta e Malesisë ...................................................144 Gjergj Jozef KOLA Mrekullia e heshtun e Nanë Terezës .....................172 Primo SHLLAKU Diaspora shqiptare – Kjo jetime me prindë gjallë .....196 ▪Drejtshkrimet e shqipes▪ Ortografija e Gjuhës Shqipe (1964) ......................................................203 5 ▪Editorial ▪ TRANZICION, TRANZICION! -Refleksione mbi aktualitet tona- Ajo çka po ndodhë me ne shqiptarët âsht njëmend dëshpruese. Të ishte gjallë Fishta do t’i shkruente edhe një herë poezinë “Nji gjamë desprimit” e “Surgite, mortui!” (Çohi të dekun!). Qe 27 vjet po e lakojmë fjalën tranzicion pa mujtë me dalë prej saj dhe tue pritë si fakiri copën ngrehim veshët kah Evropa, çka po thotë: A do të na pranojnë ma në fund në Bashkimin Evropian?! A do të dalim ndonjëherë prej këtij tranzicioni? Në fakt ký duket se âsht shansi i fundit i Shqipnisë me u bashkue me familjen evropiane. Nëse nuk ia mbërrijmë kësaj dite, askush nuk e din se nga do t’ia mbajë Shqipnia e shqiptarët e shkretë (ata që kanë teprue). Disa ia veshin fajet asaj, Evropës që na rren, disa shohin pak ma thellë, e shohin në brendësinë e zhvillimeve tona shoqënore e politike. Në parim, jena popull i shprehun për përkatësinë evropiane dhe me orientim shpirtnor e kulturor evropian, por sa punojmë për këtë gjâ kjo âsht realitet tjetër, që don gjykue. Të dalun prej një diktature të prodhueme prej vetë nesh, tash sa vjet rropatena prapë në një kaos të krijuem po prej vetë nesh, në përpjekje të mundimshme me ndërtue një shoqni dhe shtet demokratik. Programi për integrimin evropian, program normal i zhvillimit të një vendi demokratik Evropa na ka vendosë një program të qartë përpara. Çdo proces zhvillimi shoqnor, integrim apo bashkim, siç na pëlqen ne me e quejtë, duhet me e pasë një program, përndryshe spontaniteti nuk dihet se ku të çon. Në fakt ky program âsht rruga e përparimit tonë të gjithanshëm dhe âsht e natyrshme që duhet me i prî edhe tranzicionit tonë kombëtar drejt një të ardhmeje evropiane. Edhe sikur të mos ishte në skenë ky projekt i integrimit tonë në 6 rrjedhën e jetës së shoqnisë evropiane, ky program i duhet çdo populli sot me dalë prej errësinës, padijes, kriminalizimit dhe kaosit të gjithmbarshëm. Âsht e qartë tashma se përgjegjësinë kryesore për realizimin e këtij programi e ka klasa politike shqiptare (që i ka dalë për zot dhe kinse ka fitue mandatin prej elektoratit), e cila në qoftë se nuk ia del me e përfshi Shqipninë në BE ka dështue përfundimisht. Çmimin e dështimit të politikës e pagoi populli shqiptar edhe gjatë diktaturës komuniste. Të paktën ajo e kishte në programin e saj largimin nga Evropa dhe ndërtimin e socializmit me forcat e veta! Ajo që menduem se do të ishte librimi i këtij populli, klasa politike e mbas viteve të nandëdhjeta, shpejt i lshoi flamujt e idealizmit e shpresës tonë për një Shqipni e jetë demokratike i doli flaka fund e maje... Lufta e pamoralshme politike për vota që prodhojnë pushtet e shndrroi andrrën për liri, demokraci dhe Evropë, në një banderolë llamarine që t’i merr sytë me shkëlqimin e saj, por nuk vlen për asgjâ. Sa herë iu afruem deri diku cakut, doli gjithmonë diçka, që në fakt kishte vlue e fshehun, që na largoi edhe ma larg si atë varkën e vogël në furtunë... Herë pëlcet lufta e ashpër politike, herë vidhen votat, herë shpërthen trafiku i drogës e naltohet korrupsioni, herë varfnia i detyron njerëzit me i hý edhe një herë emigracionit të paligjshëm, e varkën e shkretë ku jena të gjithë na shqiptarët e fshin furtuna... Misioni i politikës âsht me i prî shoqnisë drejt rrugës së përparimit të gjithanshëm tue ndjekë modelin e së mirës dhe të drejtës, por nuk ka nevojë me bâ ndonjë studim të veçantë për me pa se sa âsht realizue ky mision. Flet gjendja vetë, rezultati.... Sigurisht nuk vlen ma krahasimi me të kaluemen, me kohën e diktaturës komuniste. Krahasimi duhet të bahet me gjendjen e vendeve të tjera të Ballkanit dhe në kulm me ato të Evropës Perëndimore. Vetëm ky krahasim mund të na ndriçojë mendjen dhe të na orientojë drejt një të ardhmeje tjetër prej kësaj që âsht sot në Shqipni. Përparimi i një shoqnije âsht matë universalisht në lidhje me raportin që ajo ka me të vërtetën dhe drejtësinë. A artikulohet e vërteta sot në Shqipni dhe a zbatohet drejtësi?! Na që jetojmë këtu, por edhe ata që vijnë për halle apo punë të vetat, e dimë dhe e provojmë çdo ditë se jo, e vërteta ndryhet në çelësa dhe drejtësia 7 manipulohet simbas interesit të atyne që i fshehen drejtësisë për shkak të zullumeve që kanë bâ, dhe të atyne që e kanë për detyrë shtetnore por edhe morale për me dhanë drejtësi tue zbatue ligjet e shtetit e të shoqnisë. Nga ana tjetër ai që i mbahet të vërtetës dhe drejtësisë âsht i rrezikuem për shkak të degradimit të raportit të kompromentuem të shoqnisë dhe institucioneve të saj me të vërtetën dhe drejtësinë. Marrëdhania me të vërtetën dhe drejtësinë përcakton kahun e zhvillimit shoqënor A âsht artikulue e vërteta dhe âsht vendosë në vendin e saj drejtësia? Jo! Klasa politike aktuale e ka mashtrue popullin e vet me andrrën e bukur për lirinë, demokracinë dhe Evropën sa herë ka ardhë rendi për me u paraqitë te kutia e votimit. Fatkeqësisht shteti i ashtuquejtun demokratik nuk qe në gjendje me dhanë kurrfarë drejtësie as për viktimat e regjimit komunist, të gjallë e të vdekun, të shumtëve nuk u dihen as vorret ende sot. Përgjatë këtij tranzicioni drejtësinë e ka bâ shpesh rodi i ma të fortëve e i ma të pasunve, që nuk dihet si janë bâ të tillë, dhe i vjegzave politike të lidhuna me ata. Popullit të shkretë i janë premtue qindra mijra vende pune, rroga ma të mira, banesa e rrugë ma të mira, shkolla e arsimtarë ma të mirë, spitale e mjekë ma të mirë, rend e siguri për jetën, drejtësi e barazi para ligjit, e cili âsht rezultati? Në raport me kohën e gjatë âsht e qartë se rezultati nuk âsht ai që duhet. Sigurisht, në qoftë se krahasimi bahet vetëm me regjimin komunist, Shqipnia ka përparue, sepse ai regjim ka qenë vetë ferri mbi tokë. Shpresojnë njerëzit sot tek i ashtuquejtuni gjykim i Vettingut në Drejtësi, që mundet me kenë një shkëndijë e drejtësisë së mungueme, por që kërkon jetën e një brezi njerëzor me u realizue siç duhet. Flasim për demokraci dhe ajo shpesh mungon, sepse institucionet që e mbrojnë dhe e sigurojnë, nuk janë të tilla, pra demokrate, pa dashtë me i dhanë ndonji definicion tjetër. Një pjesë e mirë e popullsisë janë largue dhe vijojnë të largohen prej vendit në kërkim të një jete ma të mirë, të një shkolle ma të mirë, të një mjekësie ma të mirë, të një infrastrukture ma të mirë etj., që në vendin e tyne nuk u krijue në gjithë këto vite të tranzicionit. Si pasojë e këtij tranzicioni sot kena edhe në numër tkurrje të popullsisë. Ikanakët e rinj, mes vuejtjeve të shumta, tuj përdorë “çdo gjâ, çka i vjen përduersh”, vijojnë t’i shtohen përsëri pjesës 8 që ikën me kohë. Papunësia e të rinjve u bâ plagë e pashërueshme e këtij tranzicioni. Me kë luftuem gjatë këtij tranzicioni? Ma shumë se me veten tonë, me askënd. Palët politike që alternuen pushtetin, ndanë njerëzit në miq dhe armiq, me ne ose me ata, me