Program Ochrony Środowiska W Gminie Łapsze Niżne Aktualizacja Na Lata 2013 – 2016 Z Perspektywą Na Lata 2017 - 2020

Załącznik do Uchwały Nr XLV-412/14 Rady Gminy Łapsze Niżne z dnia 29 września 2014 roku

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013 – 2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017 - 2020

Prowadzenie sesji strategicznych

dr Edyta Bieniek-Białas Dyrektor Instytutu Doradztwa Europejskiego – Innowacja s.c.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

mgr Wacław Klepacki Z-ca Dyrektora Instytutu Doradztwa Europejskiego – Innowacja s.c.

Organizacja i obsługa sesji

Urząd Gminy w Łapszach Niżnych Instytut Doradztwa Europejskiego – Innowacja s.c.

Specjalne podziękowania dla pracowników Urzędu Gminy w Łapszach Niżnych oraz uczestników sesji strategicznej zaangażowanych w pomoc w przygotowaniu niniejszego dokumentu

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

………………………………………………...... 7 1.1 PRZEDMIOT OPRACOWANIA ...... 7 1.2 WPROWADZENIE ...... 7 1.3 PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA ...... 8 1.4 POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA...... 9 1.5 GŁÓWNE ZAŁOŻENIA PROGRAMU ...... 10 1.6 CEL PROGRAMU ...... 11 1.7 ZAWARTOŚĆ PROGRAMU ...... 12 2 CHARAKTERYSTYKA I OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH ORAZ TECHNICZNEJ INFRASTRUKTURY OCHRONY ŚRODOWISKA………………………… ...... 12

2.1 KRAJOBRAZ, KLIMAT I FORMY UŻYTKOWANIA TERENU ...... 12 POŁOŻENIE……………………………………… ...... 12 TABELA 1. LOKALIZACJA GMINY ŁAPSZE NIŻNE W STOSUNKU DO WAŻNIEJSZYCH MIAST REGIONU…………...... 12 RYS. 1 STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE ...... 14 RZEŹBA TERENU………………………………...... 14 KLIMAT………………………………………… ...... 14

2.2 ZASOBY I RÓŻNORODNOŚĆ PRZYRODNICZA OBSZARU GMINY ...... 15 2.2.1 Zasoby wodne ...... 15 WODY POWIERZCHNIOWE……………………… ...... 15 WODY PODZIEMNE……………………… ...... 16 2.2.2 Zasoby leśne i obszary chronione ...... 16 2.2.3 Zasoby surowców mineralnych ...... 24 2.2.4 Zasoby dóbr kultury ...... 25 2.2.5 Turystyka w Gminie Łapsze Niżne ...... 27 2.3 TECHNICZNA INFRASTRUKTURA OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 32 2.3.1 Zaopatrzenie w wodę ...... 32 SYSTEMY WODOCIĄGOWE WYSTĘPUJĄCE NA TERENIE GMINY: ...... 33 2.3.2 Kanalizacja i oczyszczanie ścieków ...... 36 SYSTEMY KANALIZACJI WYSTĘPUJĄCE NA TERENIE GMINY: ...... 36 2.3.3 Składowisko odpadów stałych i ich utylizacja ...... 37 2.3.4 Ochrona powietrza ...... 40 GAZOWNICTWO…………………………… ...... 40 CIEPŁOWNICTWO……………………………...... 40 3 STAN I ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY ...... 42 3.1 ZANIECZYSZCZENIA WÓD ...... 42 WODY POWIERZCHNIOWE……………………...... 42 WODY GRUNTOWE……………………………...... 42 WODY PODZIEMNE……………………………...... 43

3.2 ZANIECZYSZCZENIA POWIERZCHNI ZIEMI...... 43 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

ZANIECZYSZCZENIA GLEB…………………… ...... 43 ODPADY…………………………………………...... 44

3.3 ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA ...... 45 3.4 INNE ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA ...... 47 3.5 OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA I ZASOBÓW NATURALNYCH ...... 48 TABELA 2. STAN INFRASTRUKTURY KOMUNALNEJ NA TERENIE GMINY ŁAPSZE NIŻNE………………………………… ...... 49 4 STAN ROZWOJU GOSPODARCZEGO GMINY ...... 50 DEMOGRAFIA I WYKSZTAŁCENIE…………… ...... 50 TURYSTYKA…………………………………...... 50 GOSPODARKA ROLNA, LEŚNA, GOSPODARCZE WYKORZYSTANIE WÓD ...... 51 PRZEMYSŁ………………………………… ...... ……………51 SYSTEM KOMUNIKACYJNY, TRANSPORT ...... 51 RYNEK PRACY………………………………...... 52 5 ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE DO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 53

5.1 POLITYKA EKOLOGICZNA ...... 53 5.2 ZASADY I CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA ...... 53 5.2.1 Wprowadzenie ...... 53 5.2.2 Zasady polityki ekologicznej państwa ...... 54 5.2.3 Cele polityki ekologicznej państwa ...... 55 5.3 CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO ...... 60 5.4 POWIATOWE PRIORYTETY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 62 5.5 OBOWIĄZUJĄCE AKTY PRAWNE W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 64 5.6 STRATEGIA ROZWOJU GMINY ŁAPSZE NIŻNE ...... 64 ROZWÓJ SIECI OSADNICZEJ:…………...... 67 ROZWÓJ TURYSTYKI:…………………… ...... 67 ROZWÓJ ROLNICTWA:…………………… ...... 68 ROZWÓJ LEŚNICTWA:……………………...... 69 KIERUNKI POLITYKI PRZESTRZENNEJ W ZAKRESIE GOSPODARKI WODNEJ:…69 KIERUNKI POLITYKI PRZESTRZENNEJ W ZAKRESIE OCHRONY WÓD PODZIEMNYCH:…………………………… ...... 70 KIERUNKI ROZWOJU ENERGETYKI:……………...... 70 KIERUNKI ROZWOJU SYSTEMU KOMUNIKACYJNEGO: ...... 70 KIERUNKI DZIAŁAŃ W ZAKRESIE WALKI Z BEZROBOCIEM BĘDĄ POLEGAŁY NA:……………………………………………… ...... 71 6 CELE EKOLOGICZNE I STRATEGIE ICH REALIZACJI ...... 71

6.1 WPROWADZENIE ...... 71 REALIZACJI POWYŻSZYCH CELÓW BĘDĄ SŁUŻYĆ NASTĘPUJĄCE ZADANIA: ... 72

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

6.2 CELE EKOLOGICZNE DO 2020 ROKU WRAZ Z KIERUNKAMI DZIAŁAŃ ...... 72 CEL:…………………………………………...... 73 CEL:………………………………………… ...... 73 RACJONALIZACJA POBORU WODY……………… ...... 74 OGRANICZANIE ZANIECZYSZCZENIA………...... 74 ROZWÓJ MONITORINGU…………………………...... 75 MODERNIZACJA SYSTEMÓW ZAOPATRZENIA W WODĘ ...... 75 CEL:…………………………………………………...... 75 OCHRONA ZASOBÓW I UTRZYMANIE WYSOKIEJ JAKOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH ……………………...... 75 OCHRONA ZASOBÓW WODNYCH………………… ...... 75 TWORZENIE SYSTEMÓW ODPROWADZANIA I OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW ...... 76 OGRANICZENIE SPŁYWU POWIERZCHNIOWEGO ...... 76 MODERNIZACJA SYSTEMÓW ZAOPATRZENIA W WODĘ ...... 77 CEL:…………………………………………………...... 77 ZMNIEJSZENIE ILOŚCI WYTWARZANYCH ODPADÓW ...... 78 KONTROLA ODPADÓW NIEBEZPIECZNYCH ...... 78 OGRANICZENIE ILOŚCI ODPADÓW KOMUNALNYCH ...... 79 GMINA ŁAPSZE NIŻNE POSIADA SYSTEM SELEKTYWNEJ ZBIÓRKI ODPADÓW UŻYTKOWYCH…………………………………...... 79 LIKWIDACJA NIELEGALNYCH SKŁADOWISK ...... 80  OCHRONA POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO ...... 80 CEL:…………………………………………………...... 80 ZMNIEJSZANIE ZUŻYCIA ENERGII……………...... 81 OGRANICZANIE NISKIEJ EMISJI……………...... 81 WYKORZYSTANIE ALTERNATYWNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII ...... 82 OGRANICZENIE EMISJI KOMUNIKACYJNEJ ...... 83 CEL:………………………………………………………...... 83 ZMNIEJSZENIE UCIĄŻLIWOŚCI ZAMIESZKIWANIA NA TERENACH ZURBANIZOWANYCH…………………………...... 83 PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE………………… ...... 84 CEL:……………………………………………… ...... 85 CEL:……………………………………………………...... 86

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

POSZERZENIE I AKTUALIZACJA WIEDZY O STANIE ŚRODOWISKA I JEGO ZAGROŻENIACH………………………………………...... 86

6.3 CELE EKOLOGICZNE DO 2016 ROKU I PLAN OPERACYJNY DO 2016 ROKU ...... 86 DZIAŁANIA MAJĄCE NA CELU POPRAWĘ STANU PRZYRODY ...... 87 BUDOWA KANALIZACJI SANITARNEJ I INSTALACJI DO OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW………………………………………...... 90 ROZBUDOWA I MODERNIZACJA SYSTEMÓW DYSTRYBUCJI WODY ...... 91 ZABEZPIECZENIE WÓD PODZIEMNYCH PRZED ZANIECZYSZCZENIEM ...... 91 ZAŁOŻONO:……………………………………… ...... 92 MODERNIZACJA KOTŁOWNI OPALANYCH PALIWEM STAŁYM ...... 94 POZYSKIWANIE ENERGII ZE ŹRÓDEŁ NIEKONWENCJONALNYCH ...... 94 OGRANICZENIE ZUŻYCIA ENERGII……………...... 95 EDUKACJA FORMALNA………………………...... 95 EDUKACJA NIEFORMALNA……………………...... 96 PODSUMOWANIE:………………………………...... 96 7 HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ I URUCHAMIANIA ŚRODKÓW FINANSOWYCH…………………...... 96 8 MONITORING I ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM, W TYM PROGRAMEM ...... 105 8.1 MONITORING STANU ŚRODOWISKA ...... 105 8.2 MONITORING POLITYKI EKOLOGICZNEJ ...... 105 8.3 ZARZĄDZANIE PROGRAMEM ...... 106 8.4 HARMONOGRAM WERYFIKACJI CELÓW I KIERUNKÓW DZIAŁAŃ ORAZ TERMINÓW PRZYGOTOWYWANIA RAPORTÓW Z WYKONANIA PROGRAMÓW ...... 106 8.5 EDUKACJA EKOLOGICZNA ...... 107 8.6 UPOWSZECHNIANIE INFORMACJI O STANIE ŚRODOWISKA I WYKONANIU PROGRAMU 108 9 PIŚMIENNICTWO I MATERIAŁY WYKORZYSTANE DO OPRACOWANIA PROGRAMU……………………………………… ...... 110 10 ZAŁĄCZNIKI…………………………………… ...... 112 10.1 ZAŁĄCZNIK NR 1. LISTY OBECNOŚCI Z SESJI STRATEGICZNYCH...... 112 10.2 ZAŁĄCZNIK NR 2. ZDJĘCIA Z SESJI STRATEGICZNYCH ...... 122

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

WSTĘP

1.1 Przedmiot opracowania

Przedmiotem niniejszego opracowania jest aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Łapsze Niżne przyjętego przez Radę Gminy Łapsze Niżne Uchwałą Nr XXV-151/2005 z dnia 3 lutego 2005 r.

1.2 Wprowadzenie

Program Ochrony Środowiska ma za zadanie pomoc w rozwiązywaniu istniejących problemów, a także przeciwdziałać zagrożeniom, które mogą pojawić się w przyszłości. W myśl art. 10 Ustawy o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw z dnia 27 lipca 2001r. (Dz. U. z 2001r. Nr 100, poz. 1085 z późn.zm.) niniejszy Program Ochrony Środowiska został opracowany zgodnie z Polityką Ekologiczną Państwa. Wdrożenie programu umożliwi osiągnięcie celów założonych w tej polityce oraz realizację zasad, a także stworzenie i funkcjonowanie na analizowanym obszarze zintegrowanego zespołu instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska naturalnego, spełniającego wymagania określone w nowych przepisach o ochronie środowiska. Program Ochrony Środowiska określa politykę, ustala cele i zadania, oraz szczegółowe programy zarządzania środowiskiem, odnoszące się do aspektów środowiskowych, usystematyzowanych według priorytetów. Rozwój cywilizacyjny i wielokierunkowa ekspansja człowieka spowodowały znaczną degradację środowiska naturalnego - zanieczyszczenie jego poszczególnych komponentów, wyczerpywanie się zasobów surowcowych, zmniejszenie się populacji i bioróżnorodności zwierząt i roślin, a także pogorszenie się stanu zdrowia ludności na terenach przeobrażonych na niespotykaną dotychczas skalę. W Polsce do lat 90-tych XX wieku środowisko uważane było za źródło surowców i rezerwuar odpadów i zanieczyszczeń. Obecnie sytuacja ta uległa zmianie - przyjmuje się, że jednym z najważniejszych praw człowieka jest prawo do życia w czystym środowisku. Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku stanowi, że Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Zrównoważony rozwój oznacza prowadzenie szerokiej działalności gospodarczej i społecznej przy jednoczesnym niedopuszczeniu do dalszej degradacji środowiska naturalnego oraz na podejmowaniu działań zmierzających do restytucji zniszczonych

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

elementów środowiska. Istota rozwoju zrównoważonego polega więc na tym, aby zapewnić zaspokojenie obecnych potrzeb bez ograniczania przyszłym generacjom możliwości rozwoju. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych, które poprzez swoją politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne. Gminy należą do struktury władz publicznych, zatem na nich również spoczywa obowiązek wykonywania zadań z zakresu ochrony środowiska oraz odpowiedzialność za jakość życia mieszkańców. Dodatkowym wyzwaniem stało się spełnienie wymogów związanych z członkostwem w Unii Europejskiej. Trudnym zadaniem, którym gminy muszą podołać jest wdrażanie tych przepisów, by móc osiągnąć standardy Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska. Efektywność działań w zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego zależy przede wszystkim od polityki i rozwiązań przyjętych na szczeblu lokalnym oraz pozyskania zainteresowania i zrozumienia ze strony społeczności lokalnych. Działania takie, aby były skuteczne, muszą być prowadzone zgodnie z opracowanym uprzednio programem, sporządzonym na podstawie wnikliwej analizy sytuacji w danym rejonie. Takie zadanie ma spełniać wieloletni Program Ochrony Środowiska.

1.3 Podstawa prawna opracowania

Program swoją strukturą bezpośrednio nawiązuje do Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2009-2012 z perspektywą do roku 2016. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łapsze Niżne na lata 2013-2016 z perspektywą na lata 2017-2020, określający kierunki polityki ekologicznej należy traktować jako wypełnienie aktualizacji Polityki Ekologicznej Państwa, a więc odniesienia jej celów i niezbędnych działań do aktualnej sytuacji społeczno – gospodarczej oraz stanu środowiska. Potrzeba tej aktualizacji wynika z prawa ochrony środowiska. Stwarza to, z jednej strony szansę szybkiego rozwiązania wielu problemów ochrony środowiska i poprawy jakości życia mieszkańców, przykładowo poprzez możliwość korzystania ze środków finansowych UE, z drugiej strony oznacza konieczność spełnienia wymagań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz osiągnięcia celów wspólnotowej polityki ekologicznej, określonych w Szóstym Wspólnotowym Planie Działań w zakresie środowiska naturalnego. Obowiązek wykonania Programu Ochrony Środowiska wynika z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku - Prawo Ochrony Środowiska (tekst jednolity Dz. U. 2013r., poz. 1232 z późn. zm.). Zgodnie z przepisami w/w ustawy z wykonania programów, gminy sporządzają co PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

2 lata raporty, które przedstawiane są radzie gminy (art. 18 POŚ). Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska jest odzwierciedleniem Polityki Ekologicznej Państwa, mającym wdrożyć jej ustalenia na odpowiednio niższym poziomie. Politykę Ekologiczną Państwa przyjmuje się na 4 lata, z tym że przewidziane w niej działania w perspektywie obejmują kolejne 4 lata.

1.4 Polityka Ekologiczna Państwa

W grudniu 2008 r. Rada Ministrów przyjęła Politykę Ekologiczną Państwa na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016. Polityka Ekologiczna jest dokumentem strategicznym, określającym cele i priorytety ekologiczne, a poprzez to wskazującym kierunek działań koniecznych dla zapewnienia właściwej ochrony środowiska naturalnego. Do realizacji tych założeń władze samorządowe przygotowują odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska. Priorytety polityki ekologicznej na lata 2009-2012 z perspektywą do roku 2016:  zakończenie prac nad wyznaczaniem obszarów siedliskowych w ramach Natura 2000,  przyjęcie projektu ustawy o organizmach genetycznie modyfikowanych, zgodnie z prawem UE,  zamknięcie wysypisk nie spełniających wymogów UE,  wprowadzenie w życie tzw. zielonych zamówień publicznych,  wzmocnienie kadry inspekcji ochrony środowiska, która usprawni ochronę środowiska i pozwoli na kontrolę przestrzegania prawa,  wspieranie platform technologicznych i ekoinnowacyjności w ochronie środowiska,  przywrócenie podstawowej roli miejscowym planom zagospodarowania przestrzennego, jako podstawy lokalizacji inwestycji,  zwiększenie retencji wody,  opracowanie krajowej strategii ochrony gleb,  promocja wykorzystania metanu z pokładu węgla,  ochrona atmosfery,  ochrona wód,  gospodarka odpadami,  modernizacja systemu energetycznego.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Cele pośrednie kładą nacisk na ochronę powietrza i przeciwdziałanie zmianom klimatu, a przede wszystkim spełnianie standardów określonych przez UE w tym temacie. Dla terenów, które ich nie spełniają muszą zostać opracowane i wykonane programy naprawcze. Polska powinna także położyć duży nacisk na promocję energii pozyskiwanej z odnawialnych źródeł energii (OZE), a także modernizację już istniejącego przemysłu energetycznego. Wypełnianie założeń Polityki Ekologicznej stało się bodźcem do powołania nowych organów – Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i regionalnych dyrektorów ochrony środowiska. Jest to krok mający na celu uproszczenie i przyspieszenie procedur środowiskowych. Priorytetem jest weryfikacja listy obszarów NATURA 2000, jak również kontynuacja zalesień i zadrzewień w celu tworzenia korytarzy ekologicznych łączących kompleksy leśne. Ma to ogromne znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej fauny i flory. Wszystkie państwa, w tym także Polska muszą pamiętać o racjonalnym gospodarowaniu zasobami naturalnymi, w szczególności wodą. Polityka Ekologiczna kładzie nacisk na racjonalne korzystanie z zasobów geologicznych i poprawę gospodarki odpadami, zwłaszcza komunalnymi. Gospodarowanie pieniędzmi pozyskanymi z Unii Europejskiej powinno być bardziej efektywne i w dużej mierze skupić się na wyposażaniu kolejnych aglomeracji w oczyszczalnie ścieków i systemy wodno- kanalizacyjne. Polityka Ekologiczna zawsze kładzie też duży nacisk na podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa zgodnie z zasadą - „myśl globalnie, działaj lokalnie”. Polska powinna zadbać również o opracowanie ryzyka powodziowego, ochronę gleb, rekultywację terenów zdegradowanych i ochronę przed hałasem.

1.5 Główne założenia programu

W związku z tym, że istnieje ścisła zależność pomiędzy stanem środowiska, jakością jego poszczególnych komponentów i rozwojem gospodarczym regionu, w programie zaprezentowano:  podejście sektorowe, w odniesieniu do analizy aktualnego stanu środowiska oraz monitorowania jego przyszłych zmian,  podejście integralne, dotyczące określenia działań niezbędnych do realizacji w dziedzinie ochrony środowiska, związanych z głównymi kierunkami rozwoju gminy. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

1.6 Cel programu

Program Ochrony Środowiska daje wytyczne dla formułowania polityki ochrony środowiska w regionie. Zawarte w nim zadania pozwolą zapewnić odpowiednie warunki życia mieszkańców przy zakładanym rozwoju gospodarczym. Długoterminowy cel programu sformułowany został następująco:

Poprawa jakości życia mieszkańców oraz trwały rozwój gospodarczy w czystej, zdrowej i atrakcyjnej turystycznie gminie.

Program przyjmuje również podstawowe zasady ogólne, leżące u podstaw polityki ochrony środowiska zarówno Unii Europejskiej, jak i Polski. Są to:  zasada zrównoważonego rozwoju,  zasada równego dostępu do środowiska postrzegana w kategoriach:  sprawiedliwości międzypokoleniowej,  sprawiedliwości międzyregionalnej i międzygrupowej,  równoważenia szans między człowiekiem i przyrodą,  zasada prewencji,  zasada przezorności,  zasada „zanieczyszczający płaci”,  zasada uspołecznienia i subsydiarności,  zasada skuteczności i efektywności ekologicznej i ekonomicznej. Program Ochrony Środowiska służyć będzie koordynacji działań związanych z ochroną środowiska. Jego funkcje polegać będą na:  działaniach edukacyjno-informacyjnych, przekazywaniu ogółowi społeczeństwa, zainteresowanym podmiotom gospodarczym i instytucjom informacji na temat zasobów środowiska przyrodniczego oraz stanu poszczególnych komponentów środowiska,  wskazywaniu tzw. gorących punktów, czyli najważniejszych zagrożeń środowiska Gminy i sposobów ich rozwiązywania,  promowaniu i wdrażaniu zasad zrównoważonego rozwoju,

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

 koordynacji działań związanych z ochroną środowiska pomiędzy administracją publiczną wszystkich szczebli oraz instytucjami i pozarządowymi organizacjami ekologicznymi na rzecz ochrony środowiska w Gminie,  ułatwieniu wydawania decyzji określających sposób i zakres korzystania ze środowiska,  rozpoznaniu stanu istniejącego i przedstawieniu propozycji zadań niezbędnych do kompleksowego rozwiązania problemów ochrony środowiska,  wyznaczeniu hierarchii ważności poszczególnych inwestycji (ustalenie priorytetów),  wyznaczeniu optymalnych harmonogramów realizacji całości zamierzeń inwestycyjnych Gminy ze wskazaniem źródeł finansowania.

1.7 Zawartość programu

Opracowanie obejmuje zakresem:  określenie aktualnego stanu środowiska w gminie,  identyfikacja obszarów problemowych,  prognozowane zmiany w zakresie ochrony środowiska,  działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie ochrony środowiska,  określenie instrumentów finansowych służących realizacji zamierzonych celów,  system monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów.

2 CHARAKTERYSTYKA I OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH ORAZ TECHNICZNEJ INFRASTRUKTURY OCHRONY ŚRODOWISKA

2.1 Krajobraz, klimat i formy użytkowania terenu Położenie Gmina Łapsze Niżne położona jest w południowej części województwa małopolskiego w powiecie nowotarskim. Od zachodu gmina graniczy z gminą Bukowina Tatrzańska (powiat tatrzański), od północnego – wschodu z gminą wiejską Nowy Targ, od północnego – zachodu z gminą Czorsztyn, pozostałe granice gminy stanowią granice Rzeczpospolitej Polskiej z Republiką Słowacji.

Tabela 1. Lokalizacja Gminy Łapsze Niżne w stosunku do ważniejszych miast regionu

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Odległości drogowe z Łapsz Niżnych Nowy Targ 21 km Zakopane 32 km Kraków 92 km Nowy Sącz 60 km

Powierzchnia gminy wynosi 126,09 km2. Zgodnie ze stanem podanym przez Starostwo Powiatowe w Nowym Targu na miesiąc listopad 2013r. Struktura użytkowania terenu gminy:  Powierzchnia ogólna gruntów 12 609 ha w tym: a) Użytki rolne 6 868 ha  Grunty orne 4 475 ha  Sady 14 ha  Łąki trwałe 1 367 ha  Pastwiska trwałe 880 ha  Grunty rolne zabudowane 124 ha  Rowy 8 ha b) Grunty leśne zadrzewione i zakrzewione 4 722 ha  Lasy 4 694 ha  Zadrzewienia i zakrzewienia 28 ha c) Grunty zabudowane i zurbanizowane 297 ha  Tereny mieszkalne 12 ha  Tereny przemysłowe 2 ha  Inne tereny zabudowane 11ha  Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe 7 ha  Drogi 265 ha d) Grunty pod wodami 478 ha  Powierzchniowymi płynącymi 478 ha e) Nieużytki 32 ha f) Tereny różne 212 ha

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

6868

7000 4722 6000 5000 4000 3000 297 478 32 212 2000 1000 0

Powierzchnia Powierzchnia ogólna gruntów w ha Struktura użytkowania gruntów w gminie Łapsze Niżne

Użytki rolne Grunty leśne zadrzewione i zakrzewione Grunty zabudowane i zurbanizowane Grunty pod wodami Nieużytki Tereny różne

Rys. 1 Struktura użytkowania gruntów w Gminie Łapsze Niżne

Rzeźba terenu Według regionalizacji fizyczno-geograficznej J. Kondrackiego Gmina Łapsze Niżne leży w regionie Karpat Wewnętrznych, na terenie trzech jednostek. Część południowa gminy do doliny Łapszanki i grzbietu Grandeusa położna jest we fragmencie Magury Spiskiej. Jest to pogórze zbudowane z piaskowców i łupków fliszu podhalańskiego pochylone w kierunku północno-wschodnim. Różnica wysokości pomiędzy częścią najwyższą, a najniższą wynosi około 300 m. Najwyższy punkt terenu znajduje się na wysokości 1040 m – Wierch Kuroszowski, a najniższy na wysokości około 481,5 m w okolicach Niedzicy. Pogórze jest porozcinane równoleżnikowo przez dolinki potoków Trybska Rzeka, Łapszanka i mniejszych bezimiennych, które spływają w kierunku północnym. Pomiędzy dolinkami znajdują się wypukłe garby pogórza, na których powstają liczne osuwiska i złaziska. Część północno-środkowa gminy znajduje się w Pasie Skalicowym, który ciągnie się od Niedzicy do Kotliny Orawsko-Podhalańskiej. Pas tworzą pojedyncze strome wzniesienia i skałki wapienne, których wysokość waha się pomiędzy 610 m n.p.m. do 879 m n.p.m. (grzbiet Branisko – szczyt Hombark). Część północną zajmuje wschodni skraj Kotliny Orawsko-Nowotarskiej. Na terenie gminy znajdują się fragmenty tarasów zalewowych Dunajca oraz stożek napływowy Białki. Klimat Pod względem klimatycznym rejon ten należy do dzielnicy zachodnio karpackiej.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Średnia roczna temperatura powietrza w dolinach znajdujących się poniżej 680 m n.p.m. wynosi 6-8°C. Okres wegetacyjny rozpoczyna się w pierwszych dniach kwietnia, a kończy się około połowy października. Liczba dni z przymrozkami wynosi 120 – 140, liczba dni z mrozem 70 – 80. Średnia roczna suma opadów wynosi około 600 – 850 mm, z czego najwięcej opadów przypada na lipiec, najmniej na styczeń. Pokrywa śnieżna zalega 91 – 95 dni. Zachmurzenie jest znaczne i wynosi około 55 - 60%. Dominują wiatry zachodnie, południowo – zachodnie i północne, w tym przeważają wiatry silne. W okresie jesiennym często występują wiatry typu fenowego (wiatr halny). Komunikacja  samochodowa: przez teren gminy Łapsze Niżne nie przebiegają drogi krajowe i wojewódzkie. Istniejące połączenia drogowe mają charakter lokalny, a największe znaczenie mają drogi: - kierunek północno - wschodni: Dębno - granica gminy - Frydman - Falsztyn – Niedzica (połączenie do drogi wojewódzkiej Nowy Targ – Nowy Sącz), - kierunek zachodni: Groń - granica gminy - Trybsz - Łapsze Wyżne - Łapsze Niżne - Niedzica - granica państwa, przejście drogowe i piesze Niedzica/Łysa nad Dunajcem (połączenia do drogi krajowej Bukowina Tatrzańska – Nowy Targ), Pozostałe drogi powiatowe i gminne spełniają funkcje wiążące miejscowości na terenie gminy.  kolejowa: przez teren gminy nie przebiegają drogi kolejowe.

2.2 Zasoby i różnorodność przyrodnicza obszaru gminy

2.2.1 Zasoby wodne Wody powierzchniowe Gmina Łapsze Niżne znajduje się w dorzeczu Dunajca, który wraz z Białką tworzy zachodnią i północno-zachodnią granicę gminy. Duży obszar gminy jest odwadniany przez Łapszankę-Niedziczankę – lewy dopływ Dunajca, do którego spływają strumienie ze znacznego obszaru gminy (m.in. Potok Kacwiński i Kacwinianka). Gmina jest również odwadniana przez potok Trybska Rzeka, który odwadnia rejon Trybsza oraz potok Dursztyński, łączący się z Przykopą we Frydmanie, będące dopływami Dunajca i Białki. Zasoby wód powierzchniowych są znaczne, na 1 km2 przypada 1 km cieków.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Wszystkie rzeki, prócz Dunajca, zachowały swój naturalny charakter. Najwyższy poziom wody występuje wiosną – w marcu lub kwietniu (topnienie pokrywy śniegowej) oraz w czerwcu – lipcu (ulewne deszcze). Szczególnie duże wezbrania notuje się latem, jednak ze względu na położenie potoków w stosunkowo głębokich dolinach, w większości wody z rzek nie zagrażają zabudowaniom wiejskim (wyjątek część miejscowości Niedzica). W 1990 roku zostało wydane pozwolenia wodno-prawne udzielone Decyzją Wojewody Nowosądeckiego z dn. 18.09.1990 (znak OS.IV.7211/31/90) na podstawie, którego został wybudowany zbiornik Czorsztyn-Niedzica oraz zbiornik wyrównawczy w Sromowcach (zbiorniki zostały oddane do użytku w 1997r.). Granica gminy przebiega po granicy dawnego przebiegu Dunajca. Na terenie gminy monitoringowi jakości podlegają jedynie wody w Zbiorniku Czorsztyn-Niedzica. W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowani przestrzennego Gminy Łapsze Niżne założono, iż jakość wód jest wysoka, ze względu na znaczy procent skanalizowania gospodarstw domowych oraz niską gęstość zaludnienia. Wody podziemne Rozproszone i mało zasobne zbiorniki wodne powstają okresowo w pokrywie zwietrzelinowej, szczególnie w miejscach gdzie jest ona grubsza. Występują one w warstwie przypowierzchniowej. Wykazują duże wahania wydajności związane z opadami. Najbardziej zasobny poziom wodonośny znajduje się w utworach czwartorzędowych – zbiornik aluwialny Doliny Białki. Jest on jednak słabo wykorzystywany ze względu na dobrą jakość wód powierzchniowych. Na terenie gminy występują jeszcze dwa zbiorniki wód podziemnych położne w niższych partiach gruntu: zbiornik skalny w utworach fliszowych (zwłaszcza w piaskowcach) fliszu podhalańskiego oraz zbiornik w skałach pienińskiego pasa skałkowego. Oba zbiorniki są ubogie w wodę i nie mają aktualnie znaczenia gospodarczego. Oparta na wynikach badań, prowadzona w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska przez Państwowy Instytut Geologiczny w latach 1999-2001, ocena wód Głównych Zbiorników Wód Podziemnych na terenie gminy wykazała, iż wody te zaliczane są do klasy Ib tj. wód wysokiej jakości . 2.2.2 Zasoby leśne i obszary chronione Gmina Łapsze Niżne posiada 47,22 km2 lasów, co zajmuje blisko 38% jej powierzchni. Dominującym powierzchniowo typem siedliskowym jest las górski. Mniejszą rolę odgrywa las mieszany górski.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Teren należy do działu Karpat Zachodnich, do dwóch okręgów: Pieniny - podokręgi: Pienin Zachodnich (okolice Niedzicy), Pasa Skalic Spiskich (pasmo Braniska- Hombarku) oraz Beskidy - podokręgi Sądecki (południowa część gminy - Magura Spiska), Bory Nowotarskie (północno zachodnia część gminy w rejonie Frydmana). Cały teren gminy leży w piętrze wysokościowym regla dolnego. Okręg Pieniny charakteryzuje się dużą różnorodnością gatunków zarówno niżowych, jak i wysokogórskich i kseromorficznych. W okręgu Beskidy znajdują się sołectwa Kacwin, Łapszanka, Łapsze Wyżne i Niżne, Trybsz, Frydman. Występuje tu reglowa żyzna buczyna karpacka i sztuczne nasadzenia świerkowe, a w partiach przygrzbietowych spotykane są płaty kwaśnej buczyny górskiej. W rejonie Kuroszowskiego Wierchu i w dolinie potoku Kacwińskiego występują grupy modrzewia, powstałe z samosiewu. W dolinach rzecznych znajdują się zadrzewienia o charakterze łęgu olszowego górskiego. Obszary leśne znajdują się głównie na terenach o znacznym spadku. Ich struktura przestrzenna jest korzystna z uwagi na wysoki stopień ciągłości ekologicznej. Stwarza to korzystne warunki bytowania wielu gatunków zwierząt.

Obszary chronione i cenne przyrodniczo:  Park narodowy obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1 000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. Park narodowy tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów. Utworzenie parku narodowego, zmiana jego granic lub likwidacja następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Na terenie województwa małopolskiego znajduje się 6 parków narodowych. Na terenie Gminy Łapsze Niżne, znajduje się:  Pieniński Park Narodowy historia parku sięga 1921 roku, kiedy to powstał rezerwat dla ochrony łąk wokół ruin Zamku w Czorsztynie (7,5 ha). Pod koniec lat 20 XX w. rozpoczęto wykupy gruntów prywatnych położonych

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

głównie w Pieninach Środkowych w Masywie Trzech Koron, z przeznaczeniem pod utworzenie pierwszego w Polsce parku narodowego. Wstępny projekt opracował prof. Stanisław Kulczyński. 23 maja 1932 r. podsekretarz stanu Wiktor Leśniewski podpisał za ministra rolnictwa rozporządzenie o utworzeniu z dniem 1 czerwca 1932 r. z rezerwatu w Pieninach jednostki organizacyjnej pod nazwą "Park Narodowy w Pieninach". Kolejną podstawą prawną istnienia parku było rozporządzenie Rady Ministrów z 30 października 1954 r. o utworzeniu z dniem 1 stycznia 1955 r. Pienińskiego Parku Narodowego. Obszar jego uległ powiększeniu do 2231 ha poprzez włączenie w skład parku terenów należących do chłopów i gromad wiejskich (ale z prawem do użytkowania przez nich). Zlikwidowano też nadmiar szlaków turystycznych. Aktualnie park funkcjonuje w oparciu o rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 maja 1996 r., w 2003 r. miał powierzchnię 2 346 ha i w dalszym ciągu powiększa się jego obszar poprzez wykupy. W granicach parku znajduje się rezerwat przyrody „Zielone Skałki”.  Rezerwat przyrody - rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Uznanie obszaru za rezerwat przyrody następuje w drodze aktu prawa miejscowego w formie zarządzenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Na terenie województwa małopolskiego znajduje się 85 rezerwatów przyrody, które zajmują 3397 ha (co stanowi 0,1% powierzchni województwa). Rezerwaty przyrody na terenie Gminy Łapsze Niżne:  Rezerwat przyrody "Niebieska Dolina” - jest to rezerwat fitoceotycznych zbiorowisk leśnych lasów górskich i podgórskich. Przedmiotem ochrony w podanym rezerwacie jest naturalny fragment zespołu buczyny karpackiej. Utworzony został zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dn. 27.05.1963r., a zarządzeniem MLiPD z dn. 20.10.1965r. (Monitor Polski Nr 63, poz. 343) został powiększony do powierzchni 22,03 ha. Obejmuje oddziały lasu 236h i 237c Nadleśnictwa Krościenko.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

 Rezerwat przyrody „Przełom Białki pod Krempachami” - Rezerwat obejmuje krótki przełom rzeki Białki, pomiędzy skałkami Kramnicą na prawym brzegu i Obłazową na lewym. Prócz tych dwóch większych skał występują jeszcze dwie mniejsze (m.in. Okrągła Skałka). Formalnie rzecz biorąc rezerwat należy do dwóch mezoregionów geograficznych: Kramica znajduje się w Pieninach Spiskich, Obłazowa w Kotlinie Orawsko- Nowotarskiej. Granicą między tymi mezoregionami jest Białka. Faktycznie jednak obydwie te skały są tego samego pochodzenia i stanowiły kiedyś jeden masyw, zostały rozcięte przez Białkę, która utworzyła w nich przełom o szerokości 100 m. Jej koryto wyścielone jest przyniesionymi z Tatr i obrobionymi podczas tego transportu otoczakami granitowymi. Po raz pierwszy utworzono tutaj rezerwat przyrody w 1931 na powierzchni 7,5 ha, w 1959 potwierdzono jego status prawny, zwiększając powierzchnię do 8,51 ha. Rezerwat utworzono ze względu na wielkie walory przyrodnicze, krajobrazowe i naukowe tego miejsca. Występuje tutaj reliktowa roślinność naskalna i zabytki archeologiczne. W rezerwacie występuje bogata flora. Naliczono tutaj 105 gatunków roślin wapieniolubnych i liczne gatunki górskie, w tym aż 10 gatunków alpejskich, które przybyły tutaj z Tatr z wodami Białki.  Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu utworzony zgodnie z rozporządzaniem nr 27 Wojewody Nowosądeckiego z dnia 01.10.1997r. – Dz. Urz., nr 43/97, poz. 147 obejmuje cały obszar gminy. Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Wyznaczenie obszaru chronionego krajobrazu następuje w drodze uchwały sejmiku województwa. Na terenie województwa małopolskiego znajduje się 10 obszarów chronionego krajobrazu, które zajmują ok. 573 080 ha (co stanowi 37,7% powierzchni województwa).  Użytek ekologiczny - zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania. Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody ustanowienie lub zniesienie użytku ekologicznego następuje w drodze uchwały rady gminy, po uzgodnieniu z właściwym regionalnym dyrektorem ochrony środowiska. Na terenie województwa małopolskiego znajduje się 40 użytków ekologicznych, które zajmują 889,85 ha (co stanowi 0,05% powierzchni województwa). Użytek ekologiczny na terenie Gminy Łapsze Niżne:  użytek ekologiczny utworzony został rozporządzeniem Wojewody Nowosądeckiego Nr 27 z dnia 12.07.1994r. - Dz. Urz. Woj. Nowosądeckiego Nr 12/94, poz. 141. Jest to stanowisko ślimaka - poczwarówki górskiej – podmokła łąka w msc. Niedzica.  Pomniki przyrody - są to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody ustanowienie lub zniesienie pomnika przyrody następuje w drodze uchwały rady gminy, po uzgodnieniu z właściwym regionalnym dyrektorem ochrony środowiska. Na terenie województwa małopolskiego znajdują się 2244 pomniki przyrody (stan na 1 listopada 2013 r.). Pomniki przyrody na terenie Gminy Łapsze Niżne:  Lipa w msc. Trybsz przy Kościele Parafialnym. Orzecz. LKBS-11/No/5/36 z dn. 02.06.1936 r.  Jawor w msc. Trybsz przy Kościele Parafialnym, Orzecz. LKBS-11/No/5/36 z dn. 02.06.1936 r.  Grupa odroślowych świerków (9 szt.) w msc. Łapsze Niżne, Uroczysko Kotelnicze, oddz. 152 c Nadleśnictwo Krościenko, Dec. RZL-op-7140/3/82 z dn. 22.03.1982 r.  Wodospad w msc. Kacwin w sąsiedztwie mostu niedaleko centrum. Dec. RZL-op-7140/9/82 z dn. 22.03.1982 r. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

 Buk pospolity w msc. Łapsze Niżne w pobliżu Potoku Kacwińskiego, Nadleśnictwo Krościenko, Leśnictwo Łapsze Oddz. 237 f. Rozp. Nr 20 Woj. Nowosąd. z dn. 04.02.1993 r. (Dz. Urz. Woj. Nowosąd. Nr 3/93, poz. 27).  Modrzew europejski (4 szt.) w msc. Łapsze Niżne w otoczeniu pamiątkowej kapliczki. Rozp. Nr 20 Woj. Nowosąd. z dn. 04.02.1993 r. (Dz. Urz. Woj. Nowosąd. Nr 3/93, poz. 27).  Lipa drobnolistna (2 szt.) oraz Modrzew europejski (1 szt.) w msc. Łapsze Niżne wokół Kościoła Parafialnego. Rozp. Nr 20 Woj. Nowosąd. z dn. 04.02.1993 r.(Dz. Urz. Woj. Nowosąd. Nr 3/93, poz. 27).  Lipa drobnolistna (3 szt.) w msc. Łapsze Niżne na skraju cmentarza, przy ul. J. Wiśmierskiego. Rozp. Nr 20 Woj. Nowosąd. z dn. 04.02.1993 r. (Dz. Urz. Woj. Nowosąd. Nr 3/93, poz. 27).  Źródło „Danuty” w msc. Łapsze Wyżne, za Remizą Strażacką, skręt w prawo, na pierwszym skrzyżowaniu w lewo do skraju lasu polną drogą. W miejscu gdzie droga wchodzi w las, poniżej drogi po lewej stronie ok. 150 m. Rozp. Nr 48 Woj. Nowosąd. z dn. 07.12.1998 r.(Dz. Urz. Woj. Nowosąd. Nr 58/98, poz. 302).  Ochrona gatunkowa - obejmuje okazy gatunków oraz siedliska i ostoje roślin, zwierząt i grzybów. Ochrona gatunkowa ma na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących na terenie kraju lub innych państw członkowskich Unii Europejskiej rzadkich, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie przepisów umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną, gatunków roślin, zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk i ostoi, a także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej. W celu ochrony ostoi i stanowisk roślin lub grzybów objętych ochroną gatunkową lub ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt objętych ochroną gatunkową mogą być także ustalane strefy ochrony.  Ochrona gatunkowa roślin – na terenie gminy objętych jest nią około 60 gatunków roślin naczyniowych.  Lasy wodoochronne – lasy chroniące źródliska, brzegi rzek i jezior przed rozmywaniem i osypywaniem się, a wody przed zanieczyszczeniem. Wzmagają retencję, zwiększaj opady i stabilizują przepływ wód. Rosną wokół źródeł, wzdłuż rzek, potoków, kanałów i jezior, na wododziałach. Korzystny wpływ lasu na

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

stosunki wodne polega na wzmaganiu lokalnego i globalnego obiegu wody, zwiększeniu sumy opadów z jednoczesnym spowolnieniem odpływu. Na terenie Gminy Łapsze Niżne:  wszystkie lasy położone na gruntach państwowych zostały zakwalifikowane do lasów wodoochronnych.  Obszar Natura 2000 - to obszar specjalnej ochrony ptaków, specjalny obszar ochrony siedlisk lub obszar mający znaczenie dla Wspólnoty, utworzony w celu ochrony populacji dziko występujących ptaków lub siedlisk przyrodniczych lub gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty. Na obszarze województwa małopolskiego znajduje się 11 obszarów specjalnej ochrony ptaków oraz 88 obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty. Teren Gminy Łapsze Niżne obejmuje dwa obszary sieci NATURA 2000:  Dolina Białki Kod: PLH120024, Gmina: Łapsze Niżne, Nowy Targ, Bukowina Tatrzańska, pow. 716.0 [ha]. Obszar obejmuje odcinek doliny rzeki Białki od ujścia potoku Jaworowego do jej ujścia do Zbiornika Czorsztyńskiego. Rzeka wypływa z Tatr Wysokich i zachowuje charakter rzeki górskiej. Nie jest uregulowana, rozdziela się na szereg ramion, opływających wyspy. Powierzchnia dorzecza wynosi 229,9 km2. Rzeka Białka należy do najczystszych rzek Podhala. Jakość jej wody w ocenie fizyko-chemicznej i bakteriologicznej minimalnie ustępuje normom klasy I. Jej normalny przepływ wynosi około 5m3 /s, a podczas wiosenno- letnich wezbrań nawet 200-300m3/sek. Nad Białką znajduje się rezerwat krajobrazowy, obejmujący przełomowy odcinek rzeki. Przepływa tu ona pomiędzy wapiennymi skałkami - Kramnicą (688 m n.p.m.) i Obłazową (670 m n.p.m.). Dolny odcinek doliny rzeki był proponowany jako rezerwat przyrody. Źródłowe odcinki bocznych dolin rzeki Białki są zalesione. Lasy należą do piętra lasów mieszanych regla dolnego – w drzewostanie przeważa świerk, z małą domieszką jodły i sosny. Natomiast wzdłuż koryta Białki występują głównie młode łęgi olchowe, łęgi wierzbowe oraz pola uprawne, pastwiska i łąki, w części nieużytkowane. Szerokie kamieniska nadrzeczne są miejscem występowania siedliska przyrodniczego o kodzie 3220, z udziałem wrześni pobrzeżnej Myricaria germanica. Miejscami tworzą się tu zwarte płaty jej zarośli. Utrwalone kamieńce i większe wyspy porastają zarośla wierzbowe z dominacją wierzby siwej Salix eleagnos. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Mapa nr 1. Natura 2000 Dolina Białki Kod: PLH120024

 Niedzica Kod: PLH120045, Gmina: Łapsze Niżne, pow. 25.7 [ha]. Ostoja "Niedzica" obejmuje Zamek w Niedzicy-Zamku (Zamek Dunajec) wraz częścią żerowiska kolonii rozrodczej podkowca małego (pozostała część żerowisk mieści się w obrębie sąsiadującej ostoi Pieniny PLH120013). Obszar położony jest nad prawym brzegiem Jeziora Czorsztyńskiego we wsi Niedzica Zamek na obszarze Spiszu (Pieniny Spiskie). Zamek Dunajec jest średniowieczną warowną wzniesioną w początkach XV wieku. Obecnie zamek jest jedną z największych atrakcji historycznych południowej Polski. Mieści się tu duże centrum muzealno-hotelowo-gastronomiczne.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Mapa nr 2. Natura 2000 Niedzica Kod: PLH120045

 Projektowany Spiski Park Krajobrazowy – ma objąć cały obszar gminy.  Projektowany rezerwat przyrody "Rzeka Białka Tatrzańska" - obejmuje część aluwialną rzeki – na terenie Trybsza i Frydmana.  Projektowane pomniki przyrody – ożywionej: 27 drzew, nieożywionej: wapiennej wychodni w formie ściany skalnej zbudowanej z wapieni rogowcowych na górze Żor koło Frydmana, ścianę skalną „Mury” w Falsztynie, skała „Patria” w Falsztynie.  Utworzenie zespołów przyrodniczo – krajobrazowych: Grandeus, Pawlikowski Wierch w Łapszance, przełęcz nad Łapszanką, polana „Cisówka”.

2.2.3 Zasoby surowców mineralnych

Na terenie gminy znajdują się zasoby kruszywa naturalnego – granitowe żwiry w Dolinie Białki. Zostały one udokumentowane na terenie wsi Frydman - w kategorii C2,

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

łącznie 160 ha o miąższości średniej około 6,5 m oraz na terenie wsi Trybsz - w kategorii C2 złoże o powierzchni 9,4 ha i średniej miąższości 2,40 m. Aktualnie prace wydobywcze są prowadzone na terenie odkrywki „Krempachy II" o powierzchni ok. 9 ha, położonej w sołectwie Frydman. Na terenie gminy wykonano ponad 50 odkrywek kopalin stałych – piaskowców i wapieni, jednak ze względu na ich nieodpowiednią jakość, nie nadają się do eksploatacji. Jedynie złoże piaskowców fliszu podhalańskiego „Szubieniczna Góra” w Łapszach Niżnych nadaje się ewentualnie do zorganizowanego wydobycia. 2.2.4 Zasoby dóbr kultury

Na terenie Gminy Łapsze Niżne występują obiekty objęte wpisem do rejestru zabytków: 1) Falsztyn, gm. Łapsze Niżne – zespół dworski: dwór (skreślony 19.05.2005 r.), oficyna, czworak, pozostałość parku, A-296/81 z 2.06.1981 [A-823/M] 2) Frydman gm. Łapsze Niżne – kościół par. p.w. Św. Stanisława, dzwonnica, ogrodzenie z bramkami, otoczenie, A-345 z 5.11.1956 [A-824/M] 3) Frydman gm. Łapsze Niżne – dwór z najbliższym otoczeniem i drzewostanem, A- 346 z 8.02.1972 [A-825/M] 4) Frydman, gm. Łapsze Niżne – dawne piwnice winne, [A-1266/M] z 30.06.2011 r. 5) Kacwin gm. Łapsze Niżne – kościół par. p.w. Wszystkich Świętych, ogrodzenie, najbliższe otoczenie, starodrzew, A-283 z 31.12.1960 [A-857/M] 6) Kacwin, gm. Łapsze Niżne – zespół czterech kaplic, składających się z kaplicy pw. Św. Wojciecha, kaplicy pw. Św. Trójcy, kaplicy pw. Św. Matki Boskiej Śnieżnej i kaplicy pw. Św. Katarzyny, [A1274/M] z 29.07.2011 r. 7) Kacwin gm. Łapsze Niżne – budynek organistówki położony przy ul. Kościelnej, [A-1282/M] z 04.11.2011 8) Łapsze Niżne gm. Łapsze Niżne – kościół par. p.w. Św. Kwiryna, A-575 z 08.07.1988 [A-914/M] 9) Łapsze Wyżne gm. Łapsze Niżne - kościół parafialny p.w. śś. Piotra i Pawła, st. rej. nr 521 z 20.10.1936. 10) Łapsze Wyżne, gm. Łapsze Niżne kościół parafialny A—1006/M , 30.07.2010 11) Niedzica gm. Łapsze Niżne – kościół par. p.w. Św. Bartłomieja, ogrodzenie, A-104 z 27.01.1969 [A-933/M] 12) Niedzica gm. Łapsze Niżne – kaplica Św. Michała Archanioła z ołtarzem, A-105 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

z 27.01.1969 [A-932/M] 13) Niedzica gm. Łapsze Niżne – kaplica Św. Rozalii, A-106 z 27.01.1969, A-85 [A- 931/M] 14) Niedzica-Zamek gm. Łapsze Niżne – cmentarz rodziny Salamonów, A-407 z 15.08.1985 [A-922/M] 15) Niedzica-Zamek gm. Łapsze Niżne – zamek, st. rej. nr 172 z 01.08.1947 [A- 935/M] 16) Niedzica-Zamek gm. Łapsze Niżne – zespół gospd. zamku – spichlerz, kurnik, figura przydrożna, A-740 z 23.12.1999 [A-407/M] 17) Niedzica-Zamek gm. Łapsze Niżne – d. stanica graniczna, A-290 z 01.08.1980 [A- 934/M] 18) Niedzica-Zamek gm. Łapsze Niżne – budynek leśniczówki w zespole zamkowym, A-14/M z 17.12.2003 19) Trybsz gm. Łapsze Niżne – kościół drewn. p.w. Św. Elżbiety, otoczenie, drzewostan, A-219 z 02.06.1936 [A-1088/M]

Można wyróżnić również szereg obiektów o dużych wartościach historycznych i kulturowych: Architektura sakralna: cmentarz Jungenfeldów z lat 1890 – 1933 w Falsztynie; fundamenty średniowiecznej budowli, prawdopodobnie klasztornej, w Falsztynie; kaplica cmentarna murowana ok. poł. XIX wieku w miejscowości Frydman; kaplica p.w. Spotkania Matki Boskiej ze Św. Elżbietą, murowana, z 1708 roku w miejscowości Frydman; kaplica p.w. Św. Floriana, murowana, z XVIII wieku, w miejscowości Frydman; kapliczka z dzwonkiem z pocz. XX wieku w miejscowości Łapszanka, kapliczka p.w. Najśw. Marii Panny w miejscowości Łapszanka, kapliczka p.w. św. Rodziny, murowana, z XVIII wieku w miejscowości Łapsze Niżne, kościół parafialny p.w. św. Piotra i Pawła, murowany, z 1760 roku w miejscowości Łapsze Wyżne, neogotycki kościół murowany z ok. 1900 roku w miejscowości Trybsz. - Budownictwo użytkowe: w miejscowości Frydman: tartak i młyn, młyn i gonciarnia, kuźnia wodna; w miejscowości Kacwin: spichlerze drewniane i murowane z XIX wieku, kuźnia drewniana z XIX wieku, oryginalne spichlerze spiskie z XVIII-XIX, zagrody stanowiące zamknięte obejścia, sugerujące charakter obronny; w miejscowości

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Łapszanka: domy mieszkalne nr 23, 37, 42, 48, 57, budynki gospodarcze przy domach nr 24 i 28. Istotną rolę w krajobrazie kulturowym gminy odgrywają zabudowania wiejskie.

2.2.5 Turystyka w Gminie Łapsze Niżne

Gmina Łapsze Niżne posiada obecnie, po utworzeniu zbiornika zaporowego na Dunajcu, unikalne w skali kraju warunki do rozwoju rożnych form turystyki. Wielość atrakcji przyrodniczych, kulturowych oraz różnorodność krajobrazowa sprawiają, że teren ten, po odpowiednim jego zagospodarowaniu i zarządzaniu stać się może w przyszłości znaczącym obszarem turystycznym. Połączenie rożnych elementów przyrodniczych: gór (Pieniny, Gorce), wody (Jezioro Czorsztyńskie, rzeka Dunajec), dużych kompleksów leśnych oraz wspaniałych widoków i panoramy na Tatry oraz Gorce sprawia, że niewiele jest podobnych miejsc w Polsce, w których na tak małym obszarze nagromadzone byłoby tyle ciekawych obiektów i miejsc wartych zwiedzenia. Unikalność w skali kraju potęgują jeszcze: żywy folklor i kultura ludowa. W związku z wymienionymi powyżej walorami Gminy liczba miejsc noclegowych sukcesywnie wzrasta; w 2012 r. liczba nowopowstałych miejsc noclegowych wynosiła 106, a w roku 2013 (stan na listopad) liczba nowopowstałych miejsc noclegowych wyniosła już 351 miejsc. W sumie (stan na listopad 2013 r.) na terenie Gminy Łapsze Niżne jest zarejestrowanych 1 375 miejsc noclegowych. Wszystko to sprawia, że obszar ten ma bardzo korzystne warunki i predyspozycje dla szeroko pojętych: rekreacji, turystyki i wypoczynku w rożnych formach. Od roku 1997, tj. po zalaniu Zbiornika Czorsztyńskiego wzrósł ruch turystyczny związany z wypoczynkiem nadwodnym i rekreacją na wodzie.  Szlaki piesze: górskie  Szlak Główny (Kostki Napierskiego). Czarna Góra - Niedzica (24,5 km.). Znaki czerwone. Szlak prowadzi przez: Czarna Góra – Dolina Bryjowego Potoku - Pawlikowski Wierch (1016 m npm) – Łapsze Wyżne - Grandeus (795 m npm) - Wierch Dursztynek (781 m npm) – Dursztyn – Żar – Przełęcz Przesła (777 m npm) – Cisówka (777 m npm) – Niedzica.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Atrakcje na trasie: kościół Miłosierdzia Bożego w Rzepiskach, Pawlikowski Wierch (1016 m npm), kościoła św. Piotra i Pawła w Łapszach Wyżnych, zabytkowa kaplica św. Antoniego, wzgórze Grandeus (795 m npm) z piękną panoramą, Wierch Dursztynek (781 m npm), kościół św. Jana Chrzciciela w Bursztynie, osiedle pasterskie Jurgowskie Stajnie, Żar, najwyższe wzniesienie Pienin Spiskich (883 m. n.p.m.), widokowe polany Cisówka i Nad Tabor, skąd rozciągają się przepiękne widoki na Tatry, Magurę Spiską, Pieniny, Beskid Sądecki, Gorce i Babią Górę; kaplica św. Michała Archanioła w Niedzicy  Nowa Biała - Kacwin (17,7 km). Znaki niebieskie. Szlak prowadzi przez: Nowa Biała – Przełom Białki – Trybsz – Pawlikowski Wierch – Przełęcz nad Łapszanką (945 m npm) – Kopylec (1035 m npm) – Pieskowy Wierch (983 m npm) – Kacwin. Atrakcje na trasie: kościół św. Katarzyny w Nowej Białej, rezerwat Przełom Białki, kościół św. Elżbiety w Trybszu, Pawlikowski Wierch (1016 m npm), Przełęcz nad Łapszanką (945 m npm) z kapliczką Matki Boskiej Częstochowskiej - jeden z najpiękniejszych widoków na Tatry, Kopylec (1035 m npm), Pieskowy Wierch (983 m npm) - Kacwin - kościół Wszystkich Świętych.  Falsztyn - Łapsze Niżne (4,6 km). Znaki żółte. Szlak prowadzi przez: Falsztyn – Dolina Potoku Kącina – Przełęcz Przesła – Polana Wapienne – Dolina Międzygórzy – Łapsze Niżne. Szlak został wyznakowany przez młodzież z ośrodka rekolekcyjnego ojców pijarów w Łapszach Niżnych. Atrakcje: kościół Matki Boskiej Królowej Polski w Falsztynie, widokowe zbocza Klina, dolina potoku Kącina, przełęcz Przesła (675 m npm), polana Wapienne, dolina Międzygórzy, kościół św. Kwiryna w Łapszach Niżnych.  Przełęcz nad Łapszanką - Osturnia (ok. 400 m po polskiej stronie). Znaki zielone. Szlak prowadzi przez: Łapszanka – Osturnia.  Szlaki tradycji chrześcijańskiej Szlaków tematycznych związanych z tradycją chrześcijańską mamy w zasadzie trzy - jeden po stronie polskiej, jeden po słowackiej i jeden transgraniczny, polsko - słowacki.  Szlak Architektury Drewnianej - przebiega przez trzy województwa Polski południowej: śląskie, małopolskie i podkarpackie. W Małopolsce obejmuje 237 zespołów architektonicznych od kościołów, cerkwi, kaplic i dzwonnic po spichlerze, wiejskie chałupy i szlacheckie dwory, liczy 1500 km. Wszystkie obiekty na szlaku są oznakowane, a drogę do nich wskazują PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

drogowskazy. Całość została podzielona na kilka tras - trasa III to region podhalańsko - pieniński, w którym znalazł się m. in. obszar Spisza. Konkretnie wpisano na szlak następujące obiekty: Kościół parafialny p.w. Św. Sebastiana i Matki Boskiej Różańcowej z II. poł. XVll w. w Jurgowie, Kościół p.w. Św. Elżbiety Węgierskiej z II. poł. XVl w. w Trybszu, Zespół 56 szałasów pasterskich na Polanie Podkólne koło Jurgowa, Zagroda Sołtysów zbudowana w 1861 r. przez Jakuba Sołtysa, obecnie Muzeum Kultury Ludowej Spisza (oddział Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem), Zagroda Korkoszów w Czarnej Górze - najstarsze budynki, chałupa i stajnia, pochodzą z końca XIX w., obecnie Muzeum Kultury Ludowej Spisza (oddział Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem), spichlerz w Niedzicy- Zamku wybudowany w końcu XVIII w. jako jeden z obiektów folwarku zamkowego, zespół zabudowy w Kacwinie - gdzie dominowała zabudowa szczytowa, a szczególnie charakterystycznymi obiektami były spichlerze zwane sypańcami, budowane w konstrukcji zrębowej z okrąglaków.  Szlak Gotycki w wersji transgranicznej - obejmuje obiekty położone przy trasie pętli: Nowy Targ - Dębno - Czorsztyn - Krościenko - Czerwony Klasztor - Spiska Stara Wieś - Kieżmark - Poprad - Zdziar - Kacwin - Niedzica - Trybsz - Ludźmierz - Nowy Targ. Spośród 35 objętych trasą szlaku obiektów, aż 24 znajdują się na Spiszu, a 9 w granicach administracyjnych Gminy Łapsze Niżne. Na Spiszu znajduję się m. in. Klasztor Kartuzów w Czerwonym Klasztorze, Kościół Wniebowzięcia NMP w Spiskiej Starej Wsi, drewniany, artykularny kościół ewangelicki oraz nowy kościół ewangelicki w Kieżmarku, Bazylika św. Krzyża w Kieżmarku, Zamek w Kieżmarku, Kościół św. Idziego w Popradzie, Kościół św. Jerzego w Spiskiej Sobocie, Cerkiew greckokatolicka św. Michała Archanioła w Osturni, Kościół Wszystkich Świętych w Kacwinie, Kościół św. Bartłomieja w Niedzicy, Zamek Dunajec w Niedzicy-Zamku, Kościół św. Kwiryna w Łapszach Niżnych, Kościół św. Piotra i Pawła w Łapszach Wyżnych, Kościół św. Stanisława Biskupa we Frydmanie, Kościół św. Elżbiety Węgierskiej w Trybszu oraz Kościół św. Marcina w Krempachach. Szlak powstał jako wspólna inicjatywa Polaków i Słowaków: Fundacji Rozwoju Regionu Jeziora Czorsztyńskiego i słowackiego Stowarzyszenia Rozwoju Turystyki w Zamagurzu ze Spiskiej Starej Wsi. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

 Szlak Gotycki wytyczony na Słowacji - to szlak turystyczny tworzący okrąg o długości 276 km, który umożliwia zapoznanie się z bogactwem architektury Spisza i Gemeru. Na Spiszu obejmuje 25 miejscowości, m. in.: Żehrę - kościoł św. Ducha (wpisany na listę UNESCO); Lewoczę - kościół św. Jakuba, ratusz i zespół zabudowy miejskiej; Spissky Stvrtok - kościół św. Władysława z kaplicą Zapolyów; Spissky Hrad, Spiskie Podegrodzie i Spiską Kapitułę; Spiską Sobotę - kościół św. Jerzego i zespół zabudowy; Keżmarok - bazylikę św. Krzyża, kościoły ewangelickie, zamek i zespół zabudowy miejskiej; Spiską Starą Wieś - kościół Wniebowzięcia NMP; Czerwony Klasztor. O poszczególnych zabytkach informują zainstalowane w pobliżu nich brązowo-białe tablice informacyjne z piktogramem w kształcie sklepienia gotyckiego. Atrakcyjność Szlaku Gotyckiego podnoszą także przepiękne okolice, przez które przebiega - przede wszystkim parki narodowe: Słowacki Raj, Muránska Planina i Pieniny, jak również Park Krajobrazowy Słowacki Kras w Gemerze, w którym znajdują się unikalne jaskinie wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO.  Szlaki konne Przez Gminę przebiegają trasy konne, należące do sieci Transkarpackiego Szlaku Turystyki Jeździeckiej.  Frydman – Niedzica-Zamek (15 km) Frydman - Siodło - dolina Drożyska - polany Baniska - Barwinkowa Góra (725 m m.n.p.) - Cisówka - Tabor - Zamek w Niedzicy-Zamku.  Niedzica - Kacwin (11 km) (fragment szlaku, prowadzącego z Krościenka nad Dunajcem) - stacja dolna wyciągu narciarskiego na Polanie Sosny - kaplica św. Rozalii - centrum Niedzicy - Kacwin - przejście graniczne Kacwin - Wielka Frankowa.  Trasy narciarskie  Wierzchołek Polany Sosny - w kierunku na Frankową Górę (871 m npm) i dalej - do przejścia granicznego Kacwin - Wielka Frankowa.  Przejście z Falsztyna do głównego grzbietu Pienin Spiskich - i dalej (czerwonym szlakiem) do Zamku w Niedzicy-Zamku.  Trasy pieszo - rowerowe W ostatnich latach turystyka rowerowa rozwija się bardzo dynamicznie. Ukształtowanie terenu Gminy i piękno przyrody umożliwiają realizację szeregu wypraw rowerowych o PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

rożnym stopniu trudności. W chwili obecnej na terenie Gminy jest wiele poprowadzonych i oznakowanych tras i ścieżek pieszo – rowerowych.  Główny szlak pieszo-rowerowy na pograniczu polsko-słowackim: PĘTLA SPISKA Kacwin – Wielka Frankowa – Mała Frankowa – Wielka Frankowa – Osturnia - Łapszanka – Pawlików Wierch – Kuśnierzów Wierch - Grandeus – Dursztyn – Łapsze Niżne – Barwinkowa Góra – Cisówka – Niedzica Zamek – Niedzica – Kacwin. Z Kacwina drogą asfaltową ruszamy w stronę przejścia granicznego ze Słowacją. Trasa bardzo malownicza na horyzoncie widać główną grań Tatr Bielskich. Przy granicy urzekający wodospad na potoku Kacwinianka. Dojeżdżamy do skrzyżowania skąd w prawo można się udać na Osturnię, a w lewo przez Wielką Frankową do Małej Frankowej. Z Małej Frankowej wracamy tą samą drogą do skrzyżowania i jedziemy w stronę Osturni. Z Osturni asfaltową wąską ścieżką udajemy się na Łapszankę, gdzie koniecznie należy zrobić postój przy tarasie widokowym, aby móc podziwiać panoramę Tatr. Po nacieszeniu oczu i duszy przepięknym widokiem ruszamy dalej w stronę Rzepisk, gdzie przed wsią odbijamy w prawo w polną drogę w stronę Pawlikowego Wierchu. Stamtąd dalej polną drogą na Kuśnierzów Wierch. Po drodze można się posilić owczym serem i ugasić pragnienie zyntycą w Bacówce u Kazka. Dojeżdżamy do powiatowej drogi asfaltowej, skręcamy w lewo i po ok. 300 m z asfaltówki skręcamy w prawo w polną drogę prowadzącą na Grandeus. Tutaj znajduje się kolejny taras widokowy skąd rozpościera się bajeczna panorama na Tary oraz Pieniny z Trzema Koronami w tle. W tym miejscu jest również możliwość grillowania. Po odpoczynku ruszamy w stronę Dursztyna, a następnie dojeżdżamy do Łapsz Niżnych skąd w stronę Barwinkowej Góry przez Lasy Państwowe udajemy się na Cisówkę. Z Cisówki napawamy się pięknym widokiem panoramy Zamku Dunajec w Niedzicy-Zamku oraz Zamku w Czorsztynie z błękitną taflą Jeziorem Czorsztyńskiego pomiędzy nimi. Z Cisówki zjeżdżamy do Niedzicy Zamku, stamtąd drogą asfaltową mijamy Niedzicę i dalej w stronę Kacwina, gdzie zakańczamy naszą piękna krajobrazowo „Pętlę Spiską”. Z naszej głównej ścieżki - „Pętli Spiskiej” istnieje możliwość wybrania innych krótszych tras pieszo – rowerowych min.: Trasa 1: Kacwin – Wielka Frankowa – Mała Frankowa – Osturnia – Łapszanka – Łapsze Wyżne – Łapsze Niżne – Niedzica-Zamek - Niedzica – Kacwin Trasa 2: Niedzica – Niedzica Zamek – Cisówka – Złotne – Łapsze Niżne (ul. Potok) – Niedzica

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Trasa 3: Łapsze Niżne – Barwinkowa Góra – Złotne – Cisówka – Niedzica Zamek – Niedzica – Łapsze Niżne Trasa 4: Łapsze Wyżne – Trybsz – Nowa Biała – Krempachy – Frydman – Falsztyn Niedzica Zamek – Niedzica - Łapsze Niżne – Łapsze Wyżne

Mapa nr 3. Teren Gminy Łapsze Niżne

2.3 Techniczna infrastruktura ochrony środowiska 2.3.1 Zaopatrzenie w wodę

W chwili obecnej z wodociągów komunalnych korzysta około 25% gospodarstw. Długość sieci wynosi 27,00 [km]. W roku 2013 rozbudowana została sieć wodociągowa w miejscowości Niedzica. Stan techniczny sieci z ujęcia Frydman jest bardzo dobry, z ujęcia Niedzica - dobry. Około 71% gospodarstw domowych korzysta z prywatnych wodociągów grupowych i indywidualnych. Pozostała część gospodarstw korzysta z własnych studni.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Systemy wodociągowe występujące na terenie gminy:

 Ujęcie i stacja uzdatniania wody - Frydman, zlokalizowane we wsi Frydman:  rok oddania do użytku 1990, rok ostatniej modernizacji 2003  wydajność potencjalna istniejących urządzeń do ujmowania i uzdatniania wody, średnia dobowa – 1 192 m3/d  liczba mieszkańców podłączonych do danego wodociągu zbiorczego – ok. 1 370  obiekt spełnia warunki pozwolenia wodno-prawnego OŚ-6223/49/2004 z dnia 01.02.2005r., ważnego do 31.01.2025r.  woda ujmowana jest za pomocą 2 studni głębinowych, z uwagi na dobra jakość wody nie jest poddawana żadnym procesom uzdatniania ani dezynfekcji. Woda spełnia wymogi wody do picia (zgodnie z Rozp. Ministra Zdrowia z 19.11.2002r. – Dz. U. Nr 203, poz. 1718)

 Ujęcie wód powierzchniowych Niedzica, zlokalizowane we wsi Niedzica:  Rok oddania do użytku - lata 70-te, rok ostatniej modernizacji 2013/2014  wydajność potencjalna istniejących urządzeń do ujmowania i uzdatniania wody, średnia dobowa – 518 m3/d  liczba mieszkańców podłączonych do danego wodociągu zbiorczego ok. 600  obiekt spełnia warunki pozwolenia wodno-prawnego OŚ-6223/49/2004 z dnia 01.02.2005r., ważnego do 31.01.2025r.  woda pobierana jest z potoku Kacwińskiego. Woda ujmowana za pomocą kosza szczelinowego z funkcją płukania wstecznego, woda rurociągami podawana będzie w sposób grawitacyjny do zlokalizowanego na zewnątrz zbiornika przepływowego – rezerwuaru wody surowej w czasie odcięcia ujęcia z powodu zbyt dużej mętności. Ze zbiornika przepływowego za pomocą pomp zatapialnych woda surowa podawana będzie do budynku stacji uzdatniania wody (zwanej dalej „SUW”) gdzie zlokalizowane będą wszystkie urządzenia technologiczne, celem poddania uzdatnianiu. Pierwszym procesem uzdatniania wody będzie proces koagulacji w separatorze lamellowym. Przed separatorem do rurociągu wody surowej dozowany będzie koagulant ze stacji dozowania koagulantu. Woda surowa wprowadzana będzie do zbiornika reakcyjnego separatora lamellowego, gdzie najpierw nastąpi szybkie, efektywne wymieszanie wody z koagulantem dzięki zastosowaniu wysokosprawnego mieszacza statycznego wspomaganego sprężonym PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

powietrzem, umieszczonego w komorze reakcji separatora. W drugiej części komory reakcji odbywał się będzie proces flokulacji, zachodzący dzięki powolnemu mieszaniu, uzyskanemu poprzez zastosowanie mieszadła wolnoobrotowego. W przypadku niedostatecznego tworzenia się kłaczków proces należy wspomagać flokulantem w postaci polielektrolitu. Woda z ukształtowanymi kłaczkami zawiesin wpływać będzie poprzez króciec do komory rozdziału urządzenia, skąd przepłynie pod wkład lamellowy, gdzie zostanie rozdzielona na wiele równoległych strumieni i przepływać będzie w górę przez pakiety lamellowe. Zanieczyszczenia osadzać się będą na powierzchni płyt sedymentacyjnych, a następnie pod wpływem własnego ciężaru osuną się do zbiornika osadów, gdzie będą zgarniane i wstępnie zagęszczane zgarniaczem obrotowym. Spust osadu z separatora będzie następował automatycznie po otwarciu zasuwy zainstalowanej na rurociągu spustowym, inicjowany w zależności od wskazań czujnika mętności zainstalowanego w separatorze, obrazującego poziom zgromadzonego osadu lub czasowo. Osad gromadzony będzie w zlokalizowanym na zewnątrz budynku SUW zbiorniku. Klarowna woda przepływać będzie w górę separatora i wypływać z urządzenia w sposób grawitacyjny rurociągiem do kolumny odpowietrzającej i dalej do filtrów samopłuczących. Następnym procesem uzdatniania wody będzie filtracja powolna w filtrach otwartych samopłuczących o działaniu ciągłym. Woda dopływać będzie do filtra poprzez rurę zasilającą i przepływać w dół do rusztu rozprowadzającego przepływ równomiernie wzdłuż całej warstwy filtrującej. Przepływ wody odbywać się będzie z dołu do góry poprzez poruszającą się w przeciwprądzie warstwę piasku. Większość zanieczyszczeń usuwana będzie w niższych częściach złoża, co powoduje, że woda podążająca do góry stykać się będzie stopniowo z coraz czystszym piaskiem. Z uwagi na to, że świeżo oczyszczony piasek opada na górną część złoża, w końcowej fazie woda stykać się będzie z całkowicie czystym złożem. W czasie, gdy strumień oczyszczonej wody poruszać się będzie w górę do przelewu, niewielka część filtratu kierowana będzie do wodno-powietrznej płuczki piasku. Piasek zawierający zatrzymaną zawiesinę przenoszony będzie za pomocą pompy powietrznej z dna filtra do płuczki piasku umieszczonej w górnej części urządzenia. Wstępne oddzielenie zawiesiny od ziaren piasku odbywać się będzie już w rurze PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

transportującej na skutek turbulentnego charakteru przepływu pulpy. W płuczce powietrze uchodzić będzie do atmosfery, a piasek kierowany będzie do wnętrza płuczki i przechodząc przez specjalnie ukształtowany labirynt ulegnie przepłukiwaniu w przeciwprądzie, małym strumieniem wody będącej częścią filtratu. Zanieczyszczenia jako cząstki lżejsze wynoszone będą z częścią wody popłucznej przez wylot w płuczce, a ziarna czystego piasku opadną na górną część złoża. Z filtrów powolnych woda przepływać będzie grawitacyjnie do zbiornika buforowego. Natomiast wody popłuczne grawitacyjnie przepływać będą do drugiego (dodatkowego) separatora lamellowego. Kolejnym procesem uzdatniania wody będzie dezynfekcja za pomocą lampy UV. Woda uzdatniona po filtrach samopłuczących trafiać będzie w sposób grawitacyjny do zbiornika buforowego stanowiącego rezerwuar wody dla pomp sieciowych. Woda ze zbiornika buforowego podawana będzie na pompy sieciowe, przed którymi za pomocą lampy UV poddawana zostanie procesowi dezynfekcji. Pompy sieciowe podawać będą wodę do sieci wodociągowej. Do awaryjnej dezynfekcji wody lub instalacji technologicznej służyła będzie stacja wytwarzania i dozowania podchlorynu sodu. Wody popłuczne z filtrów samopłuczących w sposób ciągły odprowadzane będą do dodatkowego separatora lamellowego. Do wspomagania prawidłowego procesu flokulacji i zagęszczania zawiesin z popłuczyn na odcinku do mieszacza statycznego zainstalowanego przed separatorem dozowany będzie polielektrolit. Ilość dozowanego polimeru będzie regulowana automatycznie w zależności od aktualnego napływu wody popłucznej do separatora lamellowego, mierzonego za pomocą elektromagnetycznego przepływomierza. Woda nadosadowa z separatora lamellowego, kierowana będzie do zbiornika wody nadosadowej recyrkulowanej. Ze zbiornika podczyszczona woda popłuczna za pomocą pompy pośredniej tłoczona będzie do rurociągu wody surowej na początek układu technologicznego, do ponownego uzdatniania Osad z obu separatorów lamellowych okresowo odprowadzany będzie do zbiornika osadu zlokalizowanego na zewnątrz budynku. Gromadzony w zbiorniku osad będzie okresowo usuwany. Woda spełnia wymogi wody do picia (zgodnie z Rozp. Ministra Zdrowia z 19.11.2002r. - Dz. U. Nr 203, poz. 1718).

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Pozostałe miejscowości nie posiadają żadnych komunalnych urządzeń ani sieci wodociągowych. Zaopatrzenie w wodę odbywa się indywidualnie w poszczególnych gospodarstwach z ujęć grupowych oraz z własnych studni.

2.3.2 Kanalizacja i oczyszczanie ścieków

Gmina Łapsze Niżne posiada system kanalizacji sanitarnej i urządzenia do oczyszczania ścieków. Gmina jest aktualnie skanalizowana w 70%.

Systemy kanalizacji występujące na terenie gminy: Łączna długość sieci kanalizacyjnej będącej w eksploatacji Podhalańskiego Przedsiębiorstwa Komunalnego z siedzibą w Nowym Targu - SUS na terenie Gminy Łapsze Niżne wynosi 51,2 km, w tym 0,4 km rurociągów tłocznych, długość przyłączy to 24,7 km. Na terenie Gminy znajdują się cztery przepompownie ścieków będące w eksploatacji PPK Sp. z o.o. Sieć kanalizacyjna podzielona jest na trzy zlewnie: 1) OŚ Frydman obsługująca północną część gminy - sołectwo Frydman, 2) OŚ Niedzica obsługująca wschodnią część gminy - sołectwa: Niedzica, Niedzica - Zamek, Kacwin, Łapsze Niżne, Łapsze Wyżne, 3) OŚ Trybsz obsługująca zachodnią część gminy - sołectwo Trybsz. Z sieci kanalizacyjnej korzysta ok. 6 370 osób, co stanowi prawie 70 % ogółu mieszkańców Gminy Łapsze Niżne.

 Oczyszczalnia ścieków Frydman Lokalizacja oczyszczalni: ul. Kościelna 29, 34-485 Frydman. Oczyszczalnia została oddana do eksploatacji w 1994 roku. Zastosowany w oczyszczalni układ technologiczny: reaktor biologiczny SBR typu ECO-Clear. 3 Przepustowość według pozwolenia wodno-prawnego: Qdśr = 218 m /d, RLM = 2650. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest zbiornik pompowni wód zawala, a dalej Zbiornik Czorsztyński.

 Oczyszczalnia ścieków Niedzica Lokalizacja oczyszczalni ścieków: os. Polana Sosny 2, 34-441 Niedzica.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Oczyszczalnia została oddana do eksploatacji w 1995 r. i zmodernizowana w 2008 r. w ramach I fazy projektu „Oczyszczanie ścieków na Podhalu". Zastosowany w oczyszczalni układ technologiczny: 3 reaktory biologiczne SBR. 3 3 Przepustowość nominalna oczyszczalni wynosi: Qdśr=1000 m /d , Qdmax=1500 m /d, RLM =9000 Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest zbiornik Sromowce Wyżne.

 Oczyszczalnia ścieków Trybsz Lokalizacja oczyszczalni: ul. Św. Elżbiety 246, 34-442 Trybsz. Oczyszczalnia została oddana do eksploatacji w 1998 roku. Zastosowany w oczyszczalni układ technologiczny: reaktor biologiczny wielokomorowy SBR. Przepustowość według 3 pozwolenia wodno-prawnego: Qdśr = 75 m /d, RLM=700. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest potok Młynówka w km 2+200, prawobrzeżny dopływ Białki. Na terenie gminy znajdują się również indywidualne systemy oczyszczania ścieków:

 Oczyszczalnia ścieków dla szkoły podstawowej i remizy OSP w Łapszance, zlokalizowana we wsi Łapszanka:

 obiekt spełnia warunki pozwolenia wodno-prawnego OŚ-6223/45/2003 z dnia 08.12.2003r., ważnego do 31.12.2018r.

 oczyszczalnia ścieków typu COMPACTA FA4

 Oczyszczalnia ścieków dla Nadleśnictwa Krościenko, zlokalizowana w osadzie leśnej Falsztyn:

 obiekt spełnia warunki pozwolenia wodno-prawnego OŚ-6210/45/99 z dnia 10.08.1999r., ważnego do 15.08.2020r.

 oczyszczalnia przydomowa – osadnik gnilny SEBICO 40000I

Na terenach nieskanalizowanych ścieki sanitarne gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych. Większość zbiorników jest nieszczelna. Ścieki sanitarne z gospodarstw indywidualnych wywożone są do stacji zlewnych przy oczyszczalniach ścieków.

2.3.3 Składowisko odpadów stałych i ich utylizacja Gmina Łapsze Niżne posiada aktualnie zorganizowany systemu odbioru odpadów - zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 13 września 1996r. o utrzymaniu czystości i porządku

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

w gminach (Dz. U. z 2012r. poz. 391 z póź. zm.) oraz aktualnie obowiązującymi aktami wykonawczymi do powyższej ustawy, w szczególności Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 25 maja 2012r. w sprawie poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania oraz sposobu ograniczenia masy tych odpadów ( Dz. U. z 2012r. poz. 676), Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 29 maja 2012r. w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (Dz. U. z 2012r. poz. 645), a także zapisami Planu Gospodarki Odpadami Województwa Małopolskiego, przyjętego uchwałą Sejmiku Województwa Małopolskiego Uchwałą nr XXV/397/12 z dnia 2 lipca 2012r. Zorganizowanym systemem odbioru odpadów objętych jest w gminie 100 % mieszkańców gminy. Odpady komunalne z terenu gminy odbierane i zagospodarowywane są przez Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych „EMPOL” Sp. z o.o. Firma dokonuje przez cały okres obowiązywania umowy odbioru odpadów komunalnych zmieszanych z pojemników i worków oraz odbioru zebranych selektywnie odpadów komunalnych i popiołu w workach lub pojemnikach dla poszczególnych miejscowości Gminy Łapsze Niżne. Ponadto odbierający odpady wyposażył i obsługuje trzy Punkty Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych – wywóz odpadów z tych Punktów stosownie do potrzeb. Każdy z Punktów wyposażony jest w trzy pojemniki na szkło i metal, plastik i odpady wielomateriałowe oraz papier. Punkty te są ogólnodostępne dla mieszkańców Gminy Łapsze Niżne oraz dla osób przebywających na terenie Gminy Łapsze Niżne. Odbierający odpady zobowiązany jest również do zbiórki w formie objazdowej i wywóz mebli i odpadów wielkogabarytowych, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, zużytych opon oraz odpadów budowlanych i rozbiórkowych pochodzących z prowadzenia drobnych prac nie wymagających pozwolenia na budowę, zgłoszenia zamiaru budowy lub wykonania robót. Na terenie Gminy Łapsze Niżne obowiązuje system mieszany workowo – pojemnikowy zbiórki odpadów komunalnych z podziałem na: Niesegregowane – zmieszane odpady komunalne (kod 20 03 01) zbierane i wywożone są 1 raz w miesiącu. Selektywnie zbierane odpady komunalne zbierane są:  plastik i odpady wielomateriałowe (kod 20 01 39, 15 01 05), worek koloru żółtego: 1 raz w miesiącu, PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

 szkło i metal (kod 20 01 02, 20 01 40), worek koloru niebieskiego: 1 raz na dwa miesiące,  makulatura (kod 20 01 01), worek koloru białego: 2 razy w roku wg. ustalonego harmonogramu,  odpady zielone i odpady ulegające biodegradacji (kod 20 01 08, 20 02 01), worek koloru zielonego: 1 raz w miesiącu w okresie letnim (kwiecień - wrzesień) wg. ustalonego harmonogramu. Popiół (kod 10 01 01) – zbierany i wywożony 1 raz w miesiącu w okresie grzewczym (październik – marzec) wg. ustalonego harmonogramu. Odpady wielkogabarytowe (kod 20 03 07), zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny (kod 20 01 23, 20 01 35, 20 01 36) oraz zużyte opony (kod 16 01 03) - zbierane i wywożone 1 raz w roku wg. ustalonego harmonogramu. Odpady budowlane i rozbiórkowe pochodzące z prowadzenia drobnych prac nie wymagających pozwolenia na budowę, zgłoszenia zamiaru budowy lub wykonania robót kody 17-17 01 01, 17 01 02, 17 01 03, 17 01 07, 17 02 01, 17 02 02, 17 01 03, 17 03 02, 17 04 01, 17 04 02, 17 04 03, 17 04 04, 17 04 05, 17 04 06, 17 04 07, 17 04 11, 17 05 08, 17 06 04, 17 08 02, 17 09 04, ex 20 03 99 inne niebezpieczne odpady budowlane i rozbiórkowe) - zbierane i wywożone 1 raz w roku wg. ustalonego harmonogramu.

Odbierający odpady komunalne zobowiązany jest do osiągnięcia na obszarze Gminy Łapsze Niżne objętej przedmiotem zamówienia poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku frakcji odpadów obejmujących papier, metale, tworzywa sztuczne i szkło wyliczonych zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 29 maja 2012r. w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (Dz. U. z 2012r. poz. 645). Wymagane poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku wskazanych wyżej frakcji odpadów wynoszą w roku 2013 – co najmniej 12 %. Osiągnięcie wskazanych poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku frakcji odpadów wymagane jest w każdym kwartale danego roku. Należy zaznaczyć, iż mieszkańcy gminy w większości zdeklarowali się na segregowaną zbiórkę odpadów.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

2.3.4 Ochrona powietrza

Gazownictwo Na terenie gminy brak jest sieci gazowniczej. W chwili obecnej nie ma programu gazyfikacji gminy, ponieważ gazyfikacja jest uzależniona od budowy sieci magistralnych wysokoprężnych oraz stacji redukcyjno-pomiarowych. Według „Założeń do planu zaopatrzenia Gminy Łapsze Niżne w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe” Plan Karpackiego Okręgowego Zakładu Gazownictwa zakłada budowę sieci wysokiego ciśnienia ze stacją redukcyjno-pomiarową na terenie gminy Nowy Targ, pomiędzy wsiami Nowa Biała i Białka Tatrzańska. Nie została jednak określona data rozpoczęcia prac. Zarząd gminy został zobowiązany do podjęcia rozmów z Prezesem Urzędu Regulacji Energetyki, Ministrem Gospodarki, PGNiG S.A., ZEW Niedzica S.A. oraz gminą Czorsztyn do zainicjowania budowy gazociągu w miejscowościach: Niedzica, Łapsze Niżne i Frydman.

Ciepłownictwo Gmina Łapsze Niżne nie posiada sieci ciepłowniczej. Większość budynków zarówno użyteczności publicznej jak i budynki mieszkalne zasilane są ze źródeł indywidualnych. W budynkach mieszkalnych przeważa opalanie paliwem stałym: węgiel, koks oraz drzewo. Tak zwana niska emisja zanieczyszczeń powietrza pochodząca z ogrzewnictwa komunalnego stanowi na terenach wiejskich ok. 80%. Źródłem powstawania zanieczyszczeń jest przede wszystkim wykorzystywany w przestarzałych urządzeniach grzewczych niskiej jakości węgiel, a także różnego typu materiały opadowe. Gmina Łapsze Niżne podejmuje aktywne kroki mające na celu ochronę powietrza, inwestuje w działania wpływające na polepszenie stanu środowiska, w którym żyjemy. W latach 2007-2012 został zrealizowany projekt współfinansowany ze środków EFRR w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007 - 2013, Działanie 7.2 Poprawa jakości powietrza i zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Utworzona sieć kotłowni biomasowych i kolektorów słonecznych objęła dziewięć obiektów użyteczności publicznej: 1. Ośrodek Zdrowia w Łapszach Niżnych 2. Zespół Placówek Oświatowych w Łapszach Niżnych 3. Przedszkole w Łapszach Niżnych

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

4. Zespół Placówek Oświatowych we Frydmanie 5. Remizę OSP w Niedzicy 6. Gminny Ośrodek Kultury w Niedzicy 7. Zespól Placówek Oświatowych w Kacwinie 8. Szkołę Podstawową w Łapszach Wyżnych 9. Szkołę Podstawową w Trybszu W ramach tego projektu zostały wykonane przyłącza c.o. do sąsiednich budynków tj.: do Zespołu Placówek Oświatowych w Niedzicy, do Biblioteki w Łapszach Niżnych oraz do Świetlicy w Łapszach Wyżnych. Moc zainstalowana biomasy wyniosła 2.58 MW, energii słonecznej 0.05878MW, zaś redukcja emisji gazów cieplarnianych wyrażona ekwiwalentem CO2 2087.21 Mg/rok. Kontynuację działań proekologicznych Gminy Łapsze Niżne stanowi rozszerzenie istniejącej sieci kotłowni na biomasę 2 nowe obiekty użyteczności publicznej tj.: Urząd Gminy w Łapszach Niżnych oraz Budynek Wielofunkcyjny we Frydmanie. Drugim segmentem inwestycji będzie montaż instalacji solarnej na 128 budynkach prywatnych znajdujących się na terenie gminy. Aktualnie w Urzędzie Gminy funkcjonuje już kotłownia biomasowa, do modernizacji pozostała jedynie kotłownia w Budynku Wielofunkcyjnym we Frydmanie, która wraz z montażem kolektorów słonecznych na budynkach prywatnych będzie realizowana w roku 2014. Realizacja w/w projektów w Gminie Łapsze Niżne jest pierwsza tego typu kompleksową inwestycją na terenie Małopolski.

Energetyka Gmina Łapsze Niżne posiada sieć elektroenergetyczną zasilaną przez Zakład Energetyczny Kraków S.A. i przez elektrownię wodną ZZW Niedzica S.A. Energia elektryczna jest dostarczana siecią wysokiego napięcia do GPZ 110/SN „Czorsztyn” w Niedzicy i GPZ Nowy Targ, skąd prowadzona jest siecią średniego napięcia do poszczególnych wsi. W zakresie najwyższych napięć linia 110 kV GPZ „Czorsztyn” powiązana jest ze stacją GPZ „Szaflary”, a drugostronnie z GPZ Nowy Sącz. We Frydmanie przepompownia wód z zawala jest zasilana energią z elektrowni wodnej ZZW Niedzica S.A. poprzez linię kablową.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

3 STAN I ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY

3.1 Zanieczyszczenia wód

Wody powierzchniowe Trudnym do zmierzenia źródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych są niekontrolowane spływy powierzchniowe z obszarów rolnych, w tym chemizowanych i nawożonych. Pomimo, że ilość wywożonej na użytki rolne gnojowicy w ostatnich latach zmalała (ze względu na spadek pogłowia zwierząt), stanowi ona nadal lokalną uciążliwość dla środowiska. Zmalała również, głównie ze względów ekonomicznych, ilość zużywanych nawozów sztucznych i środków ochrony roślin. Czynniki te wpływają na zmniejszenie niekorzystnego wpływu rolnictwa na stan czystości wód. Ścieki z gospodarstw rolnych nie posiadających przyłączy kanalizacyjnych, gromadzone są w zbiornikach (30% gospodarstw nie jest objętych systemem kanalizacji zbiorowej), często nieszczelnych, z których zanieczyszczenia przedostają się do wód powierzchniowych lub do ziemi. Ze względu na brak prowadzenia monitoringu czystości wód na terenie gminy nie można jednoznacznie określić wpływu powyższych zanieczyszczeń. Należy jednak przyjąć iż stan ten jest dobry ze względu na duży stopień skanalizowania gminy oraz niską intensywność zabudowy w stosunku do powierzchni gminy.

Wody gruntowe Zanieczyszczenie wód gruntowych jest niewielkie ze względu na brak znaczących źródeł zanieczyszczeń. Zagrożenie dla jakości wód płytkiego krążenia stanowią m.in.:  "dzikie" wysypiska odpadów,  nie posiadające wymaganych zabezpieczeń stacje paliw, magazyny produktów ropopochodnych oraz innych substancji chemicznych,  szlaki komunikacyjne: drogi, parkingi i place postojowe samochodów,  fermy zwierząt,  intensywne nawożenie i stosowanie środków ochrony roślin, rolnicze wykorzystywanie ścieków,  cmentarze oraz grzebowiska zwłok zwierzęcych, PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

 ścieki (surowe lub niedostatecznie oczyszczone) wprowadzane do gleby. Na terenie gminy nie występują zanieczyszczenia o charakterze przemysłowym i komunalnym, które stanowiłyby potencjalne zagrożenie dla jakości wód. Dlatego należy przypuszczać że w wodach płynących nie nastąpiło przekroczenie dopuszczalnych stężeń szkodliwych substancji.

Wody podziemne Podziemne wody zalegają pod nieprzepuszczalnymi utworami geologicznymi i posiadają dobrą izolację przed wpływami zanieczyszczeń pochodzenia antropogenicznego. Są one mniej podatne na czynniki atmosferyczne i antropogeniczne. Warstwy wodonośne tych wód są zasilane pośrednio opadami atmosferycznymi, wodami powierzchniowymi, a także z wyżej położonych warstw wodonośnych. Zagrożeniem dla jakości wód wgłębnych może być dopływ zanieczyszczeń charakteryzujących się dużym ładunkiem i/lub toksycznością, zwłaszcza jeśli substancje te są wprowadzane do środowiska przez długi czas. Zagrożenie dla jakości wód podziemnych stanowią nieczynne (nieużytkowane) i źle zabezpieczone studnie wiercone. Są one źródłem bakteriologicznego skażenia warstwy wodonośnej. Zagrożeniem dla jakości i ilości zasobów wód podziemnych może być także budowa w obszarach zasobowych ujęć komunalnych nowych studni i ujęć nie związanych z poborem wody na potrzeby zbiorowego zaopatrzenia.

3.2 Zanieczyszczenia powierzchni ziemi

Zanieczyszczenia gleb Zanieczyszczenie gleb jest oceniane na podstawie zawartości metali ciężkich (ołowiu, kadmu, cynku, miedzi, niklu, rtęci i arsenu) w powierzchniowej, dwudziestocentymetrowej warstwie gruntu. Miarą zanieczyszczenia gleby jest zawartość metali ciężkich w porównaniu do średniej geochemicznej zawartości w regionie. Pośrednio, zanieczyszczenie gleby mierzy się również zawartością metali ciężkich, azotanów i pestycydów w jadalnych częściach roślin (świeże owoce, korzenie etc.). Miarą wielkości zanieczyszczenia gleby jest przekroczenie dopuszczalnych zawartości metali, azotanów i pestycydów w jadalnych częściach roślin. Na terenie gminy były prowadzone badania gleb w latach 1992-96 w miejscowości

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Kacwin. Wykazały one jedynie przekroczenie zawartości niklu, które kwalifikowało gleby do II0 klasy pod względem zawartości tego związku. Zagrożeniami dla jakości gleb są:  wprowadzanie do gleby nieoczyszczonych ścieków komunalnych i przemysłowych,  chemizacja rolnictwa (nawozy i środki ochrony roślin),  "dzikie" wysypiska odpadów komunalnych,  emisje do atmosfery zanieczyszczeń gazowych i pyłowych.

Odpady Największą grupą odpadów powstających na terenie gmin wiejskich są odpady komunalne, związane z codzienną egzystencją człowieka. Zgodnie z treścią ustawy o odpadach odpadami komunalnymi są: "odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady nie zawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych". W skład odpadów komunalnych, poza odpadami z gospodarstw domowych, wchodzą odpady z obiektów użyteczności publicznej i obsługi ludności. Odpady komunalne zawierają także odpady niebezpieczne, takie jak: zużyte baterie, akumulatory, świetlówki, termometry, opakowania po farbach, lakierach, rozpuszczalniki, smary, oleje, przeterminowane i nie wykorzystane leki. Szacuje się, że w Polsce stanowią one około 0,76% ogólnej masy odpadów. Specyficzną grupą odpadów są osady ściekowe, powstające w trakcie procesu oczyszczania ścieków w oczyszczalniach. Ważną grupę odpadów niebezpiecznych stanowi część odpadów medycznych. Źródłem powstawania niebezpiecznych odpadów medycznych są jednostki służby zdrowia: przychodnie, gabinety prywatne. Inną ważną grupę materiałów niebezpiecznych stanowią materiały zawierające azbest. Chorobotwórcze działanie azbestu polega na drażnieniu ścianek pęcherzyków płucnych przez włókna respirabilne, tj. takie, które mogą występować w trwałej postaci w powietrzu. Włókna te są dłuższe niż 5 mikrometrów i mają grubość mniejszą od 3 mikrometrów, a stosunek długości do grubości włókna jest nie mniejszy niż 3:1. Wyroby z udziałem azbestu stanowią zagrożenie dla środowiska wówczas, gdy włókna są uwalniane do powietrza. Ze względu na specyficzne właściwości azbestu - odporność na wysokie i niskie temperatury, działanie kwasów i innych substancji żrących oraz elastyczność - w latach

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

1970 - 1990 powszechnie stosowano azbest do produkcji materiałów budowlanych oraz części do maszyn i urządzeń, zwłaszcza narażonych na działanie siły tarcia i wysokich temperatur. Obecnie główną masę wyrobów z azbestem na terenie gminy stanowią materiały budowlane płaskie - płyty ścienne i dachowe oraz materiały rurowe - rury wodociągowe i kanalizacyjne. Ponadto azbest zawarty jest w płytkach podłogowych PCV, okładzinach hamulcowych, ubraniach ochronnych, kocach gaśniczych, płytkach stosowanych przy palnikach gazowych, uszczelkach i innych podobnych wyrobach. Na terenie gminy Łapsze Niżne odpady komunalne pochodzą głównie od:  przedsiębiorców wpisanych do ewidencji działalności gospodarczej  domu rekolekcyjnego  instytucji, urzędów, szkół i przedszkoli  placówek kulturalno – oświatowych, przychodni, aptek  cmentarzy  zarządców dróg  gospodarstw agroturystycznych. Na terenie Gminy Łapsze Niżne obowiązuje od 2013r. system mieszany workowo – pojemnikowy zbiórki odpadów komunalnych z podziałem na:  niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne  selektywnie zbierane odpady komunalne  popiół  odpady wielkogabarytowe, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny  odpady budowlane i zbiórkowe pochodzące z prowadzenia drobnych prac nie wymagających pozwolenia na budowę, zgłoszenia zamiaru budowy lub wykonania robót Odpady usuwane są przez Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych „EMPOL” z siedzibą w Tylmanowej na wysypisko znajdujące się poza terenem gminy. Dzięki nowelizacji Ustawy z dnia 13 września 1996r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2012r. poz. 391 z póź. zm.) oraz aktualnie obowiązującymi aktami wykonawczymi do powyższej ustawy, poprawie ulegnie stan środowiska chociażby przez to, że mniej będzie tzw. „dzikich wysypisk”.

3.3 Zanieczyszczenia powietrza

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Na terenie Gminy Łapsze Niżne nie ma dużych emitorów zanieczyszczeń do powietrza. Jednym z większych emitorów zanieczyszczeń do atmosfery były budynki użyteczności publicznej. W latach 2007-2012 został zrealizowany projekt współfinansowany ze środków EFRR w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007 - 2013, Działanie 7.2 Poprawa jakości powietrza i zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Utworzona sieć kotłowni biomasowych i kolektorów słonecznych objęła dziewięć obiektów użyteczności publicznej: W ramach tego projektu zostały wykonane przyłącza c.o. do sąsiednich budynków tj.: do Zespołu Placówek Oświatowych w Niedzicy, do Biblioteki w Łapszach Niżnych oraz do Świetlicy w Łapszach Wyżnych. Moc zainstalowana biomasy wyniosła 2.58 MW, energii słonecznej 0.05878MW, zaś redukcja emisji gazów cieplarnianych wyrażona ekwiwalentem CO2 2087.21 Mg/rok. Kontynuację działań proekologicznych Gminy Łapsze Niżne stanowi rozszerzenie istniejącej sieci kotłowni na biomasę 2 nowe obiekty użyteczności publicznej tj.: Urząd Gminy w Łapszach Niżnych oraz Budynek Wielofunkcyjny we Frydmanie. Drugim segmentem inwestycji będzie montaż instalacji solarnej na 128 budynkach prywatnych znajdujących się na terenie gminy. Aktualnie w Urzędzie Gminy funkcjonuje już kotłownia biomasowa, do modernizacji pozostała jedynie kotłownia w Budynku Wielofunkcyjnym we Frydmanie, która wraz z montażem kolektorów słonecznych na budynkach prywatnych będzie realizowana w roku 2014. Realizacja w/w projektów w Gminie Łapsze Niżne jest pierwsza tego typu kompleksową inwestycją na terenie Małopolski. Głównym źródłem zanieczyszczeń są paleniska domowe. Jako źródło energii cieplnej dominuje węgiel kamienny. Związana jest z tym silna emisja tlenków węgla, siarki, azotu a także pyłów. Ponadto bardzo często wraz z węglem spalane są odpady, zawierające bardzo wiele szkodliwych substancji, które w ten sposób przedostają się do powietrza stwarzając zagrożenie dla mieszkańców. Problem mogą stanowić również odory związane z wylewaniem gnojówki i gnojowicy oraz nieczystości płynnych na polach i do rowów. Zanieczyszczenia komunikacyjne nie stanowią istotnego problemu na terenie gminy. Jedynie wg badań WIOŚ wysokie stężenia tlenków azotu, tlenku węgla i węglowodorów występują przy drodze o największym w gminie natężeniu ruchu, relacji Nowy Targ - Niedzica. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Generalnie stan powietrza atmosferycznego na terenie gminy jest dobry. Nie oznacza to jednak, że nie należy dążyć do likwidacji niskiej emisji, np. poprzez wsparcie mieszkańców do zmiany źródła ciepła na „ekologiczne” (biomasa, energia słoneczna, olej opałowy lekki) oraz mobilizację, a także dążenie do budowy sieci gazowej.

3.4 Inne zagrożenia środowiska

. Awarie przemysłowe Na terenie gminy Łapsze Niżne nie występują zakłady przemysłowe stwarzające zagrożenie wystąpienia poważnej awarii.

. Hałas Na terenie gminy nie ma dużych zakładów przemysłowych powodujących zagrożenie hałasem. Podwyższone wartości poziomu hałasu mogą występować lokalnie w związku z pracą maszyn rolniczych, działalnością kilku tartaków. Nie ma to znaczącego wpływu na klimat akustyczny na terenie gminy. Może natomiast szkodliwie oddziaływać na osoby obsługujące maszyny. Uciążliwe dla mieszkańców, jednak głównie w sezonie letnim, mogą być drogi o stosunkowo dużym natężeniu ruchu zlokalizowane w zabudowie zwartej, np. w miejscowościach: Niedzica, Niedzica-Zamek, Trybsz, Łapsze Wyżne, Łapsze Niżne i Falsztyn.

. Promieniowanie Na terenie gminy Łapsze Niżne zagrożenie promieniowaniem: - jonizującym: nie występuje - niejonizującym: występuje w ograniczonym zakresie. Jedynym źródłem promieniowania na terenie gminy jest sieć energetyczna wysokiego napięcia. Wymienione źródło pól elektromagnetycznych powoduje zarówno ogólny wzrost poziomu tła promieniowania elektromagnetycznego w środowisku, jak też zwiększenie liczby i powierzchni obszarów o podwyższonym poziomie natężenia promieniowania. Należy jednak stwierdzić, że wzrost poziomu tła elektromagnetycznego nie zwiększa istotnie zagrożenia środowiska i ludności. W dalszym ciągu poziom promieniowania w tle pozostaje wielokrotnie niższy od natężeń, przy których możliwe jest jakiekolwiek

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

szkodliwe oddziaływanie na organizm ludzki. Nie dotyczy to jednak pól elektromagnetycznych w bezpośrednim otoczeniu wszelkiego rodzaju stacji nadawczych, które lokalnie, w odległościach zależnych od mocy, częstotliwości i konstrukcji stacji, mogą osiągać natężenie na poziomie uznawanym za aktywny pod względem biologicznym. Zagrożenie promieniowaniem niejonizującym może być stosunkowo łatwo wyeliminowane lub ograniczone pod warunkiem zapewnienia odpowiedniej separacji przestrzennej człowieka od pól przekraczających określone wartości graniczne. Dlatego też wzdłuż linii elektroenergetycznej 110 kV zostały wyznaczone strefy ochronne: 12 m od osi linii napowietrznej dla budynków mieszkalnych i innych, w których czas przebywania ludzi jest dłuższy niż 8 godzin na dobę.

3.5 Ocena aktualnego stanu środowiska i zasobów naturalnych

W związku z turystyczno-rolniczo-leśnym charakterem Gminy Łapsze Niżne problemy ochrony środowiska skupiają się przede wszystkim wokół: - gospodarki komunalnej, - turystyki, - produkcji rolnej, - ochrony dziedzictwa przyrodniczego. Do podstawowych zagrożeń dla środowiska naturalnego należy zaliczyć: - niewystarczający w dalszym ciągu system kanalizacji sanitarnej i instalacji do oczyszczania ścieków, - niewystarczający system sieci wodociągowej, - nierozwiązany problem usuwania wyrobów z azbestu, - dominacja kotłowni i palenisk węglowych. Pozostawienie takiego stanu rzeczy będzie prowadziło do dalszego zanieczyszczania wód powierzchniowych i podziemnych oraz gleby. W celu ochrony cennych walorów przyrodniczych konieczne jest zwodociągowanie i skanalizowanie wszystkich zwartych ciągów zabudowy. Stan powietrza atmosferycznego jest zadowalający ze względu na niską intensywność zabudowy, jednak cały czas podstawowym źródłem energii cieplnej w paleniskach domowych i obiektach usługowych pozostaje węgiel oraz drewno. Konieczne jest też rozwiązanie problemu usuwania wyrobów azbestowych. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Zanieczyszczenia komunikacyjne, w tym hałas, promieniowanie oraz wystąpienie poważnych awarii, nie stanowi zagrożenia w gminie. Teren Gminy Łapsze Niżne ze stosunkowo znacznym udziałem lasów, wysokimi walorami przyrodniczymi i kulturowymi stanowi przykład wysokiej harmonii krajobrazu. Cały obszar gminy podlega różnym formom ochrony przyrody oraz projektowane jest powstanie kilku nowych obiektów i obszarów ochrony. Należy więc dążyć do utrzymania wartości przyrodniczych terenów poprzez racjonalną gospodarkę rolną i leśną, rozbudowę infrastruktury turystycznej oraz edukację ekologiczną.

Tabela 2. Stan infrastruktury komunalnej na terenie Gminy Łapsze Niżne

Selektywna zb. Liczba Liczba Kan. Niesegregowana Lp. Miejscowość odp. mieszkańców gospodarstw burz. zb. odp. % miesz. % miesz.

1 Falsztyn 320 83 - 99 1

2 Frydman 1 726 322 + 93 7

3 Kacwin 1 260 284 + 96 4

4 Łapszanka 443 74 - 100 0

5 Łapsze Niżne 1 533 311 + 94 6

6 Łapsze Wyżne 949 199 + 96 4

7 Niedzica 1848 408 + 97 3

Niedzica - 8 258 61 + 94 6 Zamek

9 Trybsz 844 169 + 99 1

Gmina Łapsze Niżne 9 181 1 911 + 96 4

Liczbę ludności podano wg. stanu na dzień 5 listopad 2013r.

 Długość sieci wodociągowej na terenie Gminy Łapsze Niżne to ok. 27 km., ilość przyłączy: ok 630 sztuk.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

 Długość sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy Łapsze Niżne to ok. 52 km., ilość przyłączy: ok. 1 610 sztuk.

4 Stan rozwoju gospodarczego gminy

Demografia i wykształcenie Według stanu na koniec roku listopad 2013r. w Gminie Łapsze Niżne mieszka 9 181 osób. Spadek tempa przyrostu naturalnego oraz ujemne saldo migracyjne powoduje stopniowe zahamowanie wzrostu ludności gminy. Niski stopień urbanizacji powoduje, że gęstość zaludnienia w gminie kształtuje się na poziomie 72 osoby/km2 (jest to wynik niski dla terenów wiejskich powiatu nowotarskiego). Następuje powolne wyrównywanie liczby kobiet i mężczyzn, choć wciąż istnieje niewielka przewaga kobiet. Utrzymuje się korzystna struktura wiekowa, w której przeważa ludność w wieku produkcyjnym. Do ujemnych zjawisk demograficznych zaliczyć należy: nadmierną migrację ze wsi do miast młodzieży bardziej wykształconej, zwiększanie się udziału rodzin niepełnych, spadek przyrostu naturalnego.

Turystyka Teren gminy charakteryzuje się bardzo wysokimi wartościami turystyczno – krajobrazowymi ze względu na górski charakter rzeźby terenu, specyficzną dla regionu roślinność, obecność licznych potoków górskich oraz zbiornika zaporowego „Czorsztyn” jak również wysoką jakość powietrza i wód powierzchniowych. Najcenniejszą krajobrazowo i przyrodniczo strefę stanowi Pieniński Park Narodowy obejmujący północną część gminy oraz rezerwat „Niebieska Dolina” w pobliżu miejscowości Łapsze Niżne. Ze względu na wybitne walory krajobrazowe cała gmina znalazła się w Obszarze Ochrony Krajobrazu, wyznaczono również użytek ekologiczny oraz kilka pomników przyrody ożywionej i nieożywionej. Planowane jest również wprowadzenie nowych form ochrony przyrody takich jak: obszarów Natura 2000, parku krajobrazowego, pomników przyrody, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych. Bardzo bogata jest również tkanka kulturowa gminy. Ochronie konserwatorskiej podlegają obiekty obronne, sakralne, rezydencje oraz obiekty użytkowe. Duże znaczenie w krajobrazie kulturowym odgrywają historyczne układy osadnicze i tworząca je zabudowa wiejska.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Prognozuje się, iż dalszy rozwój turystyki przyczyni się do zwiększenia liczby miejsc pracy dla mieszkańców gminy zarówno w sezonie letnim jak i zimowym.

Gospodarka rolna, leśna, gospodarcze wykorzystanie wód Do warunków kształtujących rolniczą przestrzeń produkcyjną gminy należą: gleby, klimat, rzeźba terenu oraz warunki wodne. Na terenie gminy występują gleby średnio zasobne i słabe zaliczane do klasy IIIb i IV gruntów ornych, które mogą być wykorzystywane głównie do upraw zbożowych (roślin pastewnych motylkowych, pszenicy, owsa) i ziemniaków, a nie nadają się do upraw warzywniczych. Niekorzystne warunki dla upraw wynikają również z klimatu lokalnego (krótki okres wegetacyjny, niekorzystny rozkład opadów, występowanie wiosennych przymrozków), rzeźby terenu (występowanie obszarów o dużych spadkach terenu) oraz niekorzystnej struktury agrarnej. Taki stan wpływa na ukierunkowanie się rolnictwa na hodowlę bydła mlecznego i opasowego. Jest to jednak hodowla drobnotowarowa, nastawiona na zaspokojenie „własnych potrzeb”.

Gminę cechuje wysoka lesistość - 47,22 km2, lasy państwowe stanowią 31%, a lasy niepaństwowe 69% powierzchni. Lasy państwowe podlegają ochronie ze względu na ich znaczenie wodoochronne, szczególnie istotne wokół zbiornika zaporowego „Czorsztyn”. Zgodnie z obowiązującym od 1992 roku prawem leśnym (art.14 ustawy z 28.09.1991r. o lasach) powiększenie zasobów leśnych następuje w wyniku powiększenia produkcyjności istniejących lasów oraz nowych zalesień. W lasach prywatnych przeważają drzewostany młode, natomiast w lasach państwowych stosunek lasów młodych i produkcyjnych jest wyrównany.

Warunki wodne i jakość wód powierzchniowych są jednym z najważniejszych sprzyjających czynników środowiska przyrodniczego dla rozwoju turystyki.

Przemysł Na terenie gminy nie ma dużych zakładów przemysłowych. Dominuje drobna wytwórczość i małe zakłady usługowe z zakresu usług budowlanych, remontowych, naprawczych, handlowych oraz tartacznictwo.

System komunikacyjny, transport

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Przez teren gminy nie przebiegają drogi krajowe i wojewódzkie o znaczeniu ponad regionalnym. Połączenia z tymi drogami realizowane są przez drogi powiatowe. Realizują one również połączenia lokalne i wewnątrz gminne. Drogi gminne realizują połączenia wewnątrz gminne oraz lokalne bliskiego zasięgu. Oba rodzaje dróg wykorzystywane są do obsługi przyległych ośrodków i obszarów produkcji rolniczej Miejscowości gminy posiadają połączenie z drogami o nawierzchni utwardzonej. Zapewnia to lepszą obsługę komunikacyjną gminy. Regularna komunikacja zbiorowa obsługiwana jest przez prywatnych przewoźników. Rozkład jazdy dostosowany jest do potrzeb mieszkańców gminy, z uwzględnieniem uwarunkowań ekonomicznych.

Rynek pracy Bezrobocie stanowi jedną z istotnych barier rozwoju i groźne zjawisko w gospodarce gminy. Niski poziom wykształcenia rolników, brak stabilnej, opłacalnej produkcji rolnej ograniczają aktywność zawodową i społeczną oraz podejmowanie inicjatyw gospodarczych. Szansę poprawy warunków ekonomicznych społeczeństwa daje rozwój agro- i eko-turystyki.

Trendy rozwojowe w gospodarce gminy Reorientacja społeczno - gospodarcza kraju, a także postępujące procesy globalizacji gospodarki nie tworzą sprzyjającego klimatu dla stanu i rozwoju gospodarki regionu. Gmina Łapsze Niżne ma charakter turystyczno-rolniczy, wciąż znaczna część jej mieszkańców utrzymuje się z produkcji rolnej. Zachodzące i planowane zmiany strukturalne podążają w kierunku ograniczenia liczby osób zajmujących się produkcją rolną. Toteż jako alternatywę dla zatrudnienia w rolnictwie przyjmuje się rozwój turystyki jak również rozwój drobnej wytwórczości. Zarówno małe możliwości lokalnych inwestorów jak niewielkie zainteresowanie kapitału zewnętrznego wynikające z uwarunkowań ekologicznych i demograficznych nie stwarzają istotnych zagrożeń rozwoju uciążliwych dla środowiska gałęzi przemysłu. Zagrożenia dla jakości środowiska stanowić może konieczność utrzymania i podnoszenia poziomu dochodów rolniczych prowadząca do intensyfikacji produkcji rolniczej. Działania gminy w zakresie rozwoju gospodarczego opierają się na stwarzaniu warunków rozwoju nowych i utrzymaniu obecnych głównych funkcji:  turystyczno – rekreacyjnej  rolniczej (rolnictwa ekologicznego – hodowli bydła)

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

 usługowo – produkcyjnej.

5 ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE DO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

5.1 Polityka ekologiczna

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, przyjęta w 1997 roku stwierdza, że Rzeczpospolita Polska – kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju – zapewnia ochronę środowiska naturalnego; nakłada ona także na władze publiczne obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego współczesnemu i przyszłym pokoleniom. Zasady dotyczące ochrony środowiska wymuszają zachowanie kompleksowego, a zarazem sektorowego podejścia. Gmina nie jest układem zamkniętym, a poszczególne elementy środowiska zachowują ciągłość bez względu na granice terytorialne. Z tego względu konieczne jest przyjęcie uwarunkowań wynikających z programów, planów i strategii zewnętrznych wyższego rzędu, umożliwiających szersze spojrzenie na poszczególne dziedziny ochrony środowiska. Uwarunkowania te, w powiązaniu z aktualnym stanem środowiska w Gminie Łapsze Niżne były podstawą do zdefiniowania priorytetów i celów w zakresie ochrony środowiska oraz racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych.

5.2 Zasady i cele polityki ekologicznej państwa

5.2.1 Wprowadzenie

Najważniejszym dokumentem dotyczącym redukcji zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska jest Polityka ekologiczna państwa. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz.U.2008.25.150, z poźn. zm.) stanowi, że wymagane jest sporządzanie polityki ekologicznej państwa na najbliższe 4 lata z perspektywą 4-letnią. W dniu 8 maja 2003 r. Sejm RP przyjął dokument „Polityka ekologiczna Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007- 2010”. W 2006 r. Rada Ministrów przedłożyła Sejmowi RP projekt następnej polityki ekologicznej państwa na lata 2007-2010 z perspektywą do roku 2014, jednakże ze względu na skrócenie kadencji - parlament nie zdążył jej uchwalić w 2007 r. Analiza tekstu projektu PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Polityki ekologicznej… przeprowadzona w 2008 r. wykazała jego nadmierną ogólnikowość, a także nieaktualność wielu istotnych elementów, szczególnie w odniesieniu do prawodawstwa Unii Europejskiej. Konieczna była zatem jego aktualizacja, co spowodowało nieuniknione opóźnienie w przygotowaniu polityki ekologicznej państwa i w konsekwencji konieczne było przyjęcie nowego horyzontu czasowego. W roku 2008 została opracowana Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 będąca drugim z rzędu tego rodzaju dokumentem strategicznym wymaganym ustawą – Prawo ochrony środowiska. Poniższe zapisy zostały wyprowadzone z obowiązujących dokumentów wyższego rzędu. Uwzględniono obraz całościowy z wyeksponowaniem problemów dotyczących Małopolski, powiatu nowotarskiego i Gminy Łapsze Niżne. Ustawa Prawo ochrony środowiska w art. 13 stwierdza, że polityka ekologiczna państwa ma na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska. We współczesnym świecie oznacza to przede wszystkim, że polityka ta powinna być elementem równoważenia rozwoju kraju i harmonizowania z celami ochrony środowiska celów gospodarczych i społecznych. Oznacza to także, że realizacja polityki ekologicznej państwa w coraz większym stopniu powinna dokonywać się poprzez zmiany modelu produkcji i konsumpcji, zmniejszanie materiało-, wodo- i energochłonności gospodarki oraz stosowanie najlepszych dostępnych technik i dobrych praktyk gospodarowania, a dopiero w dalszej kolejności poprzez typowo ochronne, tradycyjne działania takie jak oczyszczanie gazów wylotowych i ścieków oraz unieszkodliwianie odpadów. Oznacza to również, że aspekty ekologiczne powinny być obligatoryjnie włączane do polityk sektorowych we wszystkich dziedzinach gospodarowania, a także do strategii i programów rozwoju na szczeblu regionalnym i lokalnym.

5.2.2 Zasady polityki ekologicznej państwa

Nadrzędną wartością w polityce ekologicznej państwa jest człowiek, co oznacza, że głównymi kryteriami realizacji polityki ekologicznej na każdym szczeblu są: życie i zdrowie społeczeństwa oraz komfort środowiska, w którym żyją i pracują ludzie. Polityka ekologiczna państwa ma służyć zaspokojeniu rosnących potrzeb człowieka. Wiodącą zasadą polityki ekologicznej państwa jest przyjęta w Konstytucji RP zasada zrównoważonego rozwoju, która zaistniała wśród społeczeństw świata jako efekt ustaleń

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Konferencji Narodów Zjednoczonych w Rio de Janeiro w 1992 r. Istotą zrównoważonego rozwoju jest równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych. We wdrażaniu niniejszego programu istotne znaczenie będą miały zasady uszczegóławiające zasadę nadrzędną, a będą nimi zasady:  przezorności (podwojenie działań, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo wystąpienia problemu),  integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi (uwzględnienie celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi),  równego dostępu do środowiska przyrodniczego,  uspołecznienia,  prewencji (podejmowanie działań zabezpieczających na wszystkich etapach realizacji przedsięwzięć),  stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT),  „zanieczyszczający płaci” (odpowiedzialność za skutki zanieczyszczenia i stwarzania zagrożeń ponosi jednostka użytkująca zasoby środowiska),  subsydiarności (stopniowe przekazywanie kompetencji i uprawnień na niższe szczeble zarządzania środowiskiem),  skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej (minimalizacja nakładów na jednostkę uzyskanego efektu).

5.2.3 Cele polityki ekologicznej państwa

 Działania systemowe

 Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych poprzez poddawanie procedurze oceny oddziaływania na środowisko projektów dokumentów strategicznych we wszystkich sektorach gospodarki i uwzględnianie wyników tej oceny w ostatecznych wersjach dokumentów.  Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska poprzez uruchomienie takich mechanizmów prawnych, ekonomicznych i edukacyjnych, które będą prowadziły do rozwoju proekologicznej produkcji towarów oraz do kształtowania świadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasadą rozwoju zrównoważonego. Działania te powinny objąć pełną internalizację kosztów zewnętrznych związanych z presją na środowisko. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

 Zarządzanie środowiskowe poprzez jak najszersze przystępowanie do systemu EMAS (krajowy system Eko zarządzania i audytu), jak również rozpowszechnianie wiedzy wśród społeczeństwa o tym systemie oraz tworzenie korzyści ekonomicznych dla firm i instytucji będących w systemie.  Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska poprzez podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa zgodnie z zasadą „myśl globalnie, działaj lokalnie”, co ma prowadzić do powstania:  proekologicznych zachowań konsumenckich,  prośrodowiskowych nawyków i pobudzenia odpowiedzialności za stan środowiska,  organizowania akcji lokalnych służących ochronie środowiska,  uczestniczenia w procedurach prawnych i kontrolnych dotyczących ochrony środowiska.  Rozwój badań i postęp techniczny poprzez zwiększenie roli polskich placówek badawczych we wdrażaniu eko-innowacji w przemyśle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska oraz doprowadzenie do zadowalającego stanu systemu monitoringu środowiska.  Odpowiedzialność za szkody w środowisku poprzez stworzenie systemu prewencyjnego mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego możliwość wystąpienia szkody. W przypadku wystąpienia szkody w środowisku koszty naprawy muszą w pełni ponieść jej sprawcy.  Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym poprzez przywrócenie właściwej roli planowania przestrzennego na obszarze całego kraju, w szczególności dotyczy to miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny być podstawą lokalizacji nowych inwestycji.

 Ochrona zasobów naturalnych

 Ochrona przyrody przez zachowanie bioróżnorodności polskiej przyrody na rożnych poziomach organizacji: na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz ponadgatunkowym (ekosystemowym), wraz z umożliwieniem równoważonego rozwoju gospodarczego kraju, który w sposób niekonfliktowy współistnieje z różnorodnością biologiczną.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

 Ochrona i zrównoważony rozwój lasów dzięki dalszej racjonalizacji użytkowania zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego. Oznacza to rozwijanie idei trwale zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej.  Racjonalne gospodarowanie zasobami wody w taki sposób, aby uchronić gospodarkę narodową od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi oraz zwiększyć samofinansowanie gospodarki wodnej. Naczelnym zadaniem będzie dążenie do maksymalizacji oszczędności zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne, zwiększenie retencji wodnej oraz skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem.  Ochrona powierzchni ziemi, a w szczególności dla ochrony gruntów użytkowanych rolniczo jest:  rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i leśnych, zgodnych z zasadami rozwoju zrównoważonego,  przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno-błotnych przez czynniki antropogenie,  zwiększenie skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywracając im funkcję przyrodniczą, rekreacyjną lub rolniczą.  Gospodarowanie zasobami geologicznymi przez racjonalizację zaopatrzenia ludności oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wodę z zasobów podziemnych oraz otoczenia ich ochroną przed ilościową i jakościową degradacją. Aby osiągnąć ten cel konieczne jest:  doskonalenie prawodawstwa dotyczącego ochrony zasobów kopalin i wód podziemnych,  ograniczenie presji wywieranej na środowisko podczas prowadzenia prac geologicznych i eksploatacji kopalin,  eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin,  wzmocnienie ochrony niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie planowania przestrzennego,  wykonanie bilansu pojemności struktur geologicznych, w których możliwa jest sekwestracja dwutlenku węgla na terenie Polski,  rozpoznanie geologiczne złóż soli kamiennej, wyczerpanych złóż ropy i innych struktur geologicznych pod kątem magazynowania ropy naftowej i gazu ziemnego oraz składowania odpadów, w tym promieniotwórczych, PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

 dokończenie dokumentowania zasobów dyspozycyjnych wód leczniczych i termalnych oraz głównych zbiorników wód podziemnych.

 Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego

 Środowisko a zdrowie Celem działań w obszarze zdrowia środowiskowego będzie dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powodujących zanieczyszczenie środowiska.  Jakość powietrza Najważniejszym zadaniem będzie dążenie do spełnienia przez RP zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz z dwóch dyrektyw unijnych. Z Dyrektywy LCP wynika, że emisja z dużych źródeł energii, o mocy powyżej 50 MW, już w 2008 r. nie powinna być wyższa niż 454 tys. ton dla SO2 i 254 tys. ton dla NOx. Limity te dla 2010 r. wynoszą dla SO2 - 426 tys., dla NOx - 251 tys. ton, a dla roku 2012 wynoszą dla SO2 - 358 tys. ton, dla NOx - 239 tys. ton. Należy dodać, że są to limity niezwykle trudne do dotrzymania dla kotłów spalających węgiel kamienny lub brunatny nawet przy zastosowaniu instalacji odsiarczających gazy spalinowe. Podobnie trudne do spełnienia są normy narzucone przez Dyrektywę CAFE, dotyczące pyłu drobnego o granulacji 10 mikrometrów (PM10) oraz 2,5 mikrometra (PM2,5). Do roku 2016 zakłada się także całkowitą likwidację emisji substancji niszczących warstwę ozonową przez wycofanie ich z obrotu i stosowania na terytorium Polski.  Ochrona wód Do końca 2015 r. Polska powinna zapewnić 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych kończąc krajowy program budowy oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych dla wszystkich aglomeracji powyżej 2000 RLM (równoważnej liczby mieszkańców). Osiągnięcie tego celu będzie oznaczało przywrócenie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych w całym kraju, a także realizację Bałtyckiego Programu Działań dotyczącego walki z eutrofizacją wód Bałtyku. Naczelnym celem polityki ekologicznej Polski w zakresie ochrony zasobów wodnych jest utrzymanie lub osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym również zachowanie i przywracanie ciągłości ekologicznej cieków. Ten długofalowy PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

cel powinien być zrealizowany do 2015 r. tak, jak to przewiduje dla wszystkich krajów Unii Europejskiej Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE, natomiast w polskim prawodawstwie ustawa - Prawo wodne. Cel ten będzie realizowany przez opracowanie dla każdego wydzielonego w Polsce obszaru dorzecza planu gospodarowania wodami oraz programu wodno-środowiskowego kraju. W tych dokumentach planistycznych zawarte będą między innymi informacje na temat działań, które należy podjąć w terminie do końca 2012 r., aby moc osiągnąć zakładane cele środowiskowe. Plany gospodarowania wodami opracowane winny być do grudnia 2009 r. Dokumenty te, zgodnie z ustawą - Prawo wodne, zatwierdzane są przez Radę Ministrów.  Gospodarka odpadami Celami średniookresowymi w zakresie gospodarki odpadami są:  utrzymanie tendencji oddzielenia ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju (mniej odpadów na jednostkę produktów, mniej opakowań, dłuższe okresy życia produktów itp.),  znaczne zwiększenie odzysku energii z odpadów komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska,  zamknięcie wszystkich składowisk, które nie spełniają standardów UE i ich rekultywacja,  sporządzenie spisu zamkniętych oraz opuszczonych składowisk odpadów wydobywczych, wraz z identyfikacją obiektów wpływających znacząco na środowisko (obowiązek wynikający z dyrektywy 2006/21/WE oraz ustawy z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych [Dz.U.2008.138.865],  eliminacja kierowania na składowiska zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz zużytych baterii i akumulatorów,  pełne zorganizowanie krajowego systemu zbierania wraków samochodów i demontaż pojazdów wycofanych z eksploatacji,  takie zorganizowanie systemu preselekcji, sortowania i odzysku odpadów  komunalnych, aby na składowiska nie trafiało ich więcej niż 50 % w stosunku do odpadów wytworzonych w gospodarstwach domowych.  Oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych Celem średniookresowym w zakresie ochrony przed hałasem jest dokonanie wiarygodnej oceny narażania społeczeństwa na ponadnormatywny hałas i podjęcie kroków do zmniejszenia tego zagrożenia tam, gdzie jest ono największe. Podobny

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

jest też cel działań związanych z zabezpieczeniem społeczeństwa przed nadmiernym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych.  Substancje chemiczne w środowisku Średniookresowym celem polityki ekologicznej w odniesieniu do chemikaliów jest stworzenie efektywnego systemu nadzoru nad substancjami chemicznymi dopuszczonymi na rynek, zgodnego z zasadami Rozporządzenia REACH.

5.3 Cele polityki ekologicznej Województwa Małopolskiego

Sejmik Województwa Małopolskiego uchwałą Nr XI/133/07 w dniu 24 września 2007 r. przyjął „Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007- 2014” (POŚ). Program formułuje politykę długoterminową na 8 lat (do 2014 r.) oraz plan działań na 4 lata (2007-2010) z harmonogramem i szacunkowymi kosztami wdrażania. Program w oparciu o analizę aktualnego stanu środowiska, określa cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Wojewódzki program ochrony środowiska jest jednym z podstawowych dokumentów, na których powinny się opierać powiatowe oraz gminne programy ochrony środowiska w celu tworzenia i realizowania, zgodnie z kompetencjami, wspólnej polityki w zakresie ochrony środowiska. Istotną funkcją tego dokumentu powinna być koordynacja zadań samorządowych, na rożnych jego szczeblach oraz rządowych w celu osiągnięcia merytorycznej spójności i zgodności wojewódzkiej polityki ekologicznej. Program opiera się na uchwalonych przez Sejmik Województwa Małopolskiego dokumentach, jakimi są Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego (SRWM) i Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego (PZPWM), ale jest także aktualizacją i modyfikacją polityki ekologicznej województwa małopolskiego, która realizowana była na podstawie przyjętego w 2005 r. przez Sejmik Województwa Małopolskiego Programu Ochrony Środowiska na lata 2005-2012. Strategicznym celem polityki ekologicznej państwa, a także i województwa małopolskiego, jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno-

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

gospodarczego. Aktualnie najważniejszymi źródłami zagrożeń dla zdrowia człowieka i środowiska w województwie małopolskim są:  zanieczyszczenie wód i jakość wody do picia (zwłaszcza na obszarach wiejskich),  zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego,  odpady komunalne,  zagrożenia naturalne - susze i powodzie. Zdefiniowany cel strategiczny Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego (SRWM) w zakresie ochrony środowiska i krajobrazu to:  stworzenie warunków dla wszechstronnego rozwoju społecznego i wysokiej jakości życia – co decyduje o atrakcyjności i spójności regionu, jako bezpiecznego i przyjaznego miejsca zamieszkania oraz pobytu, a w konsekwencji o jego konkurencyjności jako wszechstronnego środowiska życia. Jako cele pośrednie, które warunkują osiągnięcie celów strategicznych przyjęto:  wysoką jakość życia w czystym i bezpiecznym środowisku przyrodniczym,  wysoką jakość środowiska przyrodniczo-kulturowego i przestrzeni regionalnej. Mając zatem na względzie cele zawarte w SRWM oraz w PZPWM, celem nadrzędnym polityki ekologicznej województwa jest:

„Zapewnienie wysokiej jakości życia mieszkańców poprzez poprawę stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami”.

W celu rozwiązania zasygnalizowanych problemów niezbędne jest wyznaczenie dla poszczególnych elementów:  celów ekologicznych (po osiągnięciu których ma nastąpić efekt w postaci poprawy danego elementu środowiska),  kierunków działań, które zmierzają do osiągnięcia wyznaczonych celów w perspektywie do 2014 roku,  działań ekologicznych, czyli konkretnych przedsięwzięć, które prowadzą do osiągnięcia celów ekologicznych. Działania te mają charakter długookresowy, stąd konieczność określenia zadań najpilniejszych do realizacji w latach 2007-2010. Priorytety ekologiczne, które były założone do realizacji na lata 2007-2010:  uporządkowanie gospodarki odpadami,

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

 ochrona i racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi oraz ochrona przed powodzią i suszą,  ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami. Oprócz w/w priorytetów, uznano za ważne dla poprawy stanu środowiska naturalnego jest uwzględnienie w programie przedsięwzięć dotyczących:  ochrony przed hałasem (w szczególności drogowym),  ochrony żywych zasobów przyrody,  ochrony powierzchni ziemi (gleby i złóż surowców mineralnych),  racjonalizacji wykorzystania zasobów surowców i energii (w tym także energii odnawialnej),  ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym,  ochrony przed skutkami poważnych awarii przemysłowych,  stabilizacja osuwisk na terenie Karpat fliszowych,  zapewnienie bezpieczeństwa biologicznego Małopolski,  podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców - działania promocyjne, edukacyjne.

5.4 Powiatowe priorytety programu ochrony środowiska

Polityka ekologiczna dla powiatu nowotarskiego oparta została na:  II Polityce Ekologicznej Państwa,  Programie Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2011-2015 – „Nasza Zielona Małopolska”  istniejących uwarunkowaniach prawnych z uwzględnieniem dostosowania polskiego prawa do prawa wspólnotowego Unii Europejskiej. Zadania zostały pogrupowane w 8 dziedzinach, dla których określono cel ekologiczny. Aby doprowadzić do osiągnięcia tych celów w każdej z dziedzin wyznaczono kierunki działań ekologicznych: 1) Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych- cel ekologiczny: Racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych.  Racjonalizacja użytkowania wody,  Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji,

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

 Zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. 2) Ochrona powietrza - cel ekologiczny: Zapewnienie wysokiej jakości powietrza, redukcja emisji pyłów i gazów cieplarnianych i niszczących warstwę ozonową.  Ograniczenie emisji do powietrza w energetyce i przemyśle,  Ograniczenie emisji w sektorze mieszkalnictwa,  Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych. 3) Ochrona przed hałasem - cel ekologiczny: Zminimalizowanie uciążliwego hałasu w środowisku.  Ochrona przed hałasem komunikacyjnym,  Ochrona przed hałasem przemysłowym. 4) Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym - cel ekologiczny: Ochrona mieszkańców przed promieniowaniem elektromagnetycznym.  Inwentaryzacja źródeł promieniowania elektromagnetycznego,  Preferowanie niskokonfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania elektromagnetycznego. 5) Ochrona wód - cel ekologiczny: Zapewnienie wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości użytkowej, racjonalizacja zużycia wody oraz ochrona przed powodzią  Zarządzanie zasobami wodnymi,  Ochrona wód,  Ochrona przeciwpowodziowa i retencja wodna. 6) Ochrona powierzchni ziemi - cel ekologiczny: Ochrona powierzchni ziemi i gleb przed degradacją  Gleby użytkowane rolniczo  Zasoby kopalin 7) Gospodarka odpadami Uporządkowanie gospodarki odpadami w powiecie nowotarskim ukierunkowane jest na wprowadzenie:  sprawnego systemu odbioru, przetwarzania i składowania odpadów,  minimalizację wytwarzania odpadów  zwiększenie stopnia powtórnego wykorzystania i bezpieczne składowanie odpadów.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

8) Zasoby przyrodnicze - cel ekologiczny: Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodności i bioróżnorodności oraz odtworzenie i wzbogacanie zasobów przyrody.  Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych  Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym  Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt  Ochrona lasów  Edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody

5.5 Obowiązujące akty prawne w zakresie ochrony środowiska

Podstawowymi aktami prawnymi w dziedzinie ochrony przyrody są następujące ustawy:  Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. [tekst jednolity Dz.U.2013 poz. 1232 z późn. zm.]  Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. [tekst jednolity Dz.U.2013 poz. 627 z późn. zm.]  Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 3 lutego 1995 r. [tekst jednolity Dz.U.2013 poz.1205 z późn. zm.]  Ustawa o lasach z dnia 28 września 1991 r. [tekst jednolity Dz.U.2011 nr 12, poz.59 z późn. zm.]  Ustawa Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. [tekst jednolity Dz.U.2012 poz. 145 z późn. zm.]  Ustawa Prawo geologiczne i górnicze z dnia 9 czerwca 2011 r. [tekst jednolity Dz.U.2011 nr 163 poz. 981 z późn. zm.]  Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków z dnia 7 czerwca 2001 r. [tekst jednolity Dz.U.2006 nr 123 poz. 858 z późn. zm.]  Ustawa o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 r. [Dz.U.2013 poz. 21 z późn. zm.]

5.6 Strategia Rozwoju Gminy Łapsze Niżne

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Oprócz wymienionych uwarunkowań zewnętrznych, na politykę Gminy w zakresie ochrony środowiska oddziałują silnie także liczne uwarunkowania wewnętrzne. Znalazły one wyraz w aktach prawnych, planach, programach i strategiach, w których została uwzględniona problematyka środowiskowa. Aktualny „Program Ochrony Środowiska” jest aktualizacją POŚ opracowanego w roku 2004. W Programach oparto się na wytycznych zamieszczonych w „Strategii Rozwoju Gminy Łapsze Niżne”. „Strategia…” określa priorytety rozwoju Gminy w poszczególnych dziedzinach życia społeczno - gospodarczego, a także cele niezbędne w zakresie ich osiągania. Celom przyporządkowano określone kierunki działań, wyznaczając sposób ich realizacji. W „Strategii…” wyznaczono misję dla Gminy Łapsze Niżne:

Gmina Łapsze Niżne to miejsce przyjazne środowisku. Misją Gminy Łapsze Niżne jest rozwój turystyki, bazy kulturalnej i sportowej, maksymalne zwiększenie wykorzystania energii odnawialnej oraz odnowa i ochrona dziedzictwa kulturowego gminy, aby polepszyć standard życia mieszkańców, zwiększyć ruch turystyczny i utrzymać czyste środowisko naturalne.

Tak zdefiniowana misja gminy spełnia funkcje wyznacznika podstawowych kierunków prac nad określeniem celów strategicznych rozwoju gminy oraz celów szczegółowych i zadań realizacyjnych. Równocześnie ustalone zostały priorytety działań gminy i jej rozwoju, którymi jest dążenie do zwiększenia atrakcyjności gospodarczej gminy oraz poprawy jakości życia mieszkańców. Cele strategiczne i zadania (prognoza rozwoju na lata 2000-2015) (aktualizacja): 1. Rozwój turystyki oraz bazy kulturalnej i sportowej:  budowa ścieżek rowerowo-pieszych  budowa Sali gimnastycznej w Łapszach Wyżnych i Łapszance  budowa zaplecza sportowego dla boisk  budowa basenu termalnego - aqua parku  budowa ośrodka narciarskiego w Łapszance  rozbudowa wyciągów na Polanie Sosny  budowa wież widokowych  budowa boisk sportowych w Falsztynie i Łapszance

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

 budowa tras narciarskich, biegowych i rowerowych (MTB, downhill)  budowa przystani żeglarskiej w Niedzicy i Frydmanie  budowa centrum rekreacyjno-sportowego w Niedzicy(kręgle, kino, lodowisko)  budowa toru motokrosowego  budowa kąpieliska z plażą i infrastrukturą towarzyszącą  budowa centrum informacji turystycznej  stworzenie mini zoo, parku ornitologicznego 2. Zwiększenie wykorzystania energii odnawialnej w gminie:  rozbudowa oświetlenia energooszczędnego  farma fotowoltaiczna  kolektory słoneczne i ogniwa fotowoltaiczne na domach prywatnych  wymiana źródeł ciepła na ekologiczne w domach prywatnych  budowa farmy wiatrowej w Trybszu 3. Polepszenie standardu życia mieszkańców:  Rozbudowa oświetlenia ulicznego  Budowa chodników w miejscowościach Falsztyn, Frydman, Kacwin, Łapszanka; Łapsze Niżne, Łapsze Wyżne, Niedzica, Niedzica-Zamek, Trybsz  Budowa zbiorników przeciwpożarowych w miejscowościach Kacwin, Łapszanka; Łapsze Niżne, Łapsze Wyżne, Niedzica, Trybsz  Wymiana taboru samochodowego OSP  Zwiększenie ilości szkoleń OSP  Budowa i rozbudowa dróg gminnych (infrastruktura odwadniająca)  Budowa mieszkań socjalnych 4. Poprawa stanu środowiska naturalnego:  Budowa sieci kanalizacji sanitarnej sieciowej i oczyszczalni indywidualnych(Falsztyn, Łapszanka) oraz przygotowanie w innych miejscowościach infrastruktury do 100% skanalizowania  Budowa i organizacja selektywnej zbiórki odpadów  Wymiana pokryć dachowych azbestowych na inne  Stworzenie certyfikowanych gospodarstw ekologicznych 5. Wzrost przedsiębiorczości:  Strefa ekonomiczna  Budowa centrum aktywizacji gospodarczej (usługi outsourcingu) 6. Ochrona Dziedzictwa kulturowego: PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

 Skansen Wsi Spiskiej  Remont piwnic winnych  Promocja gminy w środkach masowego przekazu  Aktywizacja folklorystycznych zespołów muzycznych  Odnowa miejsc kultu(kościoły, kapliczki, itp.)  Ochrona zabytkowych budynków gminy

Ogólnie, na podstawie założeń polityki proekologicznej państwa polskiego, województwa małopolskiego, powiatu nowotarskiego oraz celów gminy można sformułować następujące wytyczne rozwoju Gminy Łapsze Niżne: Rozwój sieci osadniczej:

. wielofunkcyjny rozwój wsi - rozwój turystyki, utrzymanie i rozwój placówek produkcyjno - usługowych, utrzymanie i rozwój rolnictwa oraz usług na rzecz obsługi rolnictwa, rozwój i poprawa funkcjonowania zabudowy zagrodowej; . wzmocnienie powiązań funkcjonalnych pomiędzy poszczególnymi ośrodkami systemu osadniczego - modernizacja sieci drogowej, poprawa funkcjonowania komunikacji zbiorowej, rozbudowa systemów łączności, kształtowanie racjonalnych relacji funkcjonalno-przestrzennych społecznie akceptowanych i efektywnych ekonomicznie pomiędzy poszczególnymi ośrodkami.

Rozwój turystyki: . stworzenie warunków rozwoju turystyki poprzez odpowiednie zagospodarowanie terenu gminy, rozbudowę ścieżek rowerowych i szlaków turystycznych; wytyczenie i oznakowanie tras turystyczno-krajoznawczych wraz z budową wiat i parkingów leśnych; istotne rozszerzenie bazy hotelarsko-gastronomicznej na obszarze gminy; . tworzenie warunków do powstania i rozwoju gospodarstw agroturystycznych poprzez uwzględnianie gospodarstw agro- i eko-turystycznych w promocji gminy; wsparcie merytoryczne oraz prawne gospodarstw rozpoczynających działalność w tej dziedzinie oraz częściowe wsparcie finansowe na działalność przystosowawczą w tym kierunku; . wykorzystanie walorów turystycznych zbiornika zaporowego „Czorsztyn” oraz gór Polskiego Spisza; . udział w ponadgminnych inicjatywach; . poprawa stanu sanitarnego środowiska przyrodniczego - zwiększenie atrakcyjności

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

obszaru; . edukacja oraz promocja turystyczna.

Rozwój rolnictwa: . tworzenie warunków do wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich - rozwój rolnictwa ekologicznego połączonego z agroturystyką jako działalności uzupełniającej działalność podstawową związaną z prowadzeniem gospodarstw rolnych, wspieranie rozwoju zakładów przetwórczych o małej i średniej skali produkcji, tworzenie rezerw terenowych i wykorzystanie istniejących pustostanów pod rozwój działalności gospodarczej celem tworzenia miejsc pracy na obszarach wiejskich; . kontynuowanie tradycji gospodarowania na obszarach wiejskich – rozwój gospodarstw ekologicznych opartych o hodowlę bydła, która sprzyja utrzymaniu naturalnej aktywności gleb i koresponduje z głównym kierunkiem rozwoju gminy jakim jest turystyka; . właściwe wykorzystanie naturalnych warunków użytkowych rolniczej przestrzeni produkcyjnej - dalszy rozwój produkcji zwierzęcej w zakresie chowu bydła mlecznego i opasowego nowoczesnymi metodami, zgodnie z zasadami określonymi dla obszarów ochrony przyrody, wydzielenie gruntów nieprzydatnych do produkcji rolnej pod zalesienie lub zmiany sposobu użytkowania, zapobieganie degradacji użytków rolnych i urządzeń melioracyjnych, ograniczenie przeznaczenia na cele nierolnicze i nieleśne gruntów wysokich klas bonitacyjnych, w szczególności zmeliorowanych użytków rolnych; . poprawa warunków do rozwoju produkcji rolnej - budowa i modernizacja dróg rolniczych zapewniających właściwą obsługę i wykorzystanie użytków rolnych z możliwością wykorzystania środków celowych, poprawa struktury agrarnej gospodarstw rolnych w zakresie powiększania ich powierzchni i polepszenia rozłogu, rekultywacja i zagospodarowanie terenów zdegradowanych i zdewastowanych na cele rolnicze lub leśne; . poprawa warunków gospodarowania na obszarach wiejskich - rozwój gospodarstw specjalistycznych w celu dostosowania jakości wytwarzanych produktów do norm unijnych i innych rynków zagranicznych przy zachowaniu zasad ochrony środowiska naturalnego wyznaczonych na obszarach ochrony przyrody, podnoszenie kwalifikacji zawodowych rolników w zakresie technik gospodarowania, rachunkowości i zarządzania, poprawa wyposażenia gospodarstw w infrastrukturę techniczną PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

z wykorzystaniem środków pomocowych; . rozwój usług rolniczych i instytucji obsługi rolnictwa - uaktywnienie współpracy lokalnych władz samorządowych i innych instytucji działających na rzecz środowiska wiejskiego w zakresie pozyskania środków na rozwój infrastruktury, przedsiębiorczości i tworzenia pozarolniczych miejsc pracy, poszerzenie wiedzy społeczności wiejskiej dotyczącej integracji z Unią Europejską.

Rozwój leśnictwa: . prowadzenie w lasach niepaństwowych racjonalnej gospodarki zasobami leśnymi z ograniczeniem wielkości pozyskiwania drewna poniżej zdolności produkcyjnej lasów; . zwiększenie przyrostu masy drzewnej oraz przeciętnej zasobności lasów na skutek podwyższania średniego wieku drzewostanów i struktury pozyskania drewna; . udostępnianie i przystosowywanie kompleksów leśnych do celów turystyczno- wypoczynkowych.

Kierunki polityki przestrzennej w zakresie gospodarki wodnej: . zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód oraz poprawa stanu sanitarnego potoków do zakładanych klas czystości - porządkowanie gospodarki wodno-ściekowej na terenach zabudowanych (rozbudowa lokalnych systemów kanalizacji oraz modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków); . ochrona wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniami obszarowymi - ograniczenie stosowania wysokotoksycznych środków nawożenia oraz ochrony roślin w strefach brzegowych cieków wodnych, ograniczenie infiltracji i spływów powierzchniowych zanieczyszczonych wód opadowych - właściwe składowanie odpadów stałych, przechowywanie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin oraz obornika i gnojowicy; . poprzedzanie zadań melioracyjnych ekspertyzami ekologicznymi wskazującymi optymalne rozwiązania zabezpieczające ekosystemy leśne, torfowiskowe, miejsca lęgowe, tarliska, stanowiska; . ochrona ujęć wód powierzchniowych na cele publiczne – ustanowienie stref ochronnych i przestrzeganie przepisów dotyczących zasad zagospodarowania w strefach, w tym likwidację istniejących źródeł zanieczyszczeń i niedopuszczenie do powstawania nowych;

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

. optymalizacja zużycia wody do celów różnych dziedzin gospodarki - zbilansowanie zapotrzebowania wody i racjonalnego jej używania. Kierunki polityki przestrzennej w zakresie ochrony wód podziemnych: . ochrona wód gruntowych - eliminacja źródeł ich zagrożeń (szamba) oraz rozwój sieci kanalizacji sanitarnej; . obowiązek przechowywania nawozów sztucznych i obornika na nieprzepuszczalnych płytach ze ścianami bocznymi oraz gnojowicy w szczelnych zbiornikach, celem zabezpieczenia wycieków agresywnych zanieczyszczeń do gruntu i przedostawania się do wód gruntowych i podziemnych; . ochrona ujęć wód podziemnych na cele publiczne – ustanowienie stref ochronnych i przestrzeganie przepisów dotyczących zasad zagospodarowania w strefach, w tym likwidację istniejących źródeł zanieczyszczeń i niedopuszczenie do powstawania nowych; . optymalizacja zużycia wody do celów różnych dziedzin gospodarki - zbilansowanie zapotrzebowania wody i racjonalnego jej używania.

Kierunki rozwoju energetyki:  rozwój sieci gazowniczej poprzez inicjowanie rozmów z Prezesem Urzędu Regulacji Energetyki, Ministrem Gospodarki, PGNiG S.A. ZZW Niedzica S.A., Gminą Czorsztyn w celu przeprowadzenia rurociągów magistralnych umożliwiających zgazyfikowanie gminy (w pierwszej kolejności miejscowości: Niedzica, Łapsze Niżne i Frydman);  rozwój ciepłownictwa poprzez modernizację istniejących lokalnych źródeł ciepła w domach indywidualnych oraz ośrodkach wypoczynkowych, przekształcanie pieców węglowych na opalane biomasą lub olejem, a po realizacji sieci gazowniczej również gazem, wykorzystanie energii elektrycznej do ogrzewania wody, termomodernizację budynków. Kierunki rozwoju systemu komunikacyjnego: . poprawa stanu budownictwa drogowego poprzez przeprowadzenie modernizacji i budowy dróg wszystkich klas o nawierzchni utwardzonej; objęcie planem budowy konstrukcji nawierzchni ulepszonych ciągów drogowych o istniejących nawierzchniach gruntowych; stworzenie właściwych połączeń komunikacyjnych pomiędzy ciągami drogowymi wszystkich klas technicznych; zwiększenie środków na przystosowanie nawierzchni dróg lokalnych do wymogów nowoczesnych pojazdów o dużych PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

tonażach; . stworzenie odpowiednich warunków dla pieszych i rowerzystów poprzez budowę chodników na terenach zabudowanych, rozbudowę ścieżek rowerowych oraz ciągów pieszo-jezdnych; . przygotowanie programu budowy dróg lokalnych; . współpraca w zakresie budowy i modernizacji dróg przez wszystkich właścicieli dróg biegnących przez obszar gminy; . adaptacja docelowej sieci dróg gminnych i powiatowych układu podstawowego oraz podporządkowanie funkcji komunikacyjnych potrzebom i gospodarce gminy. Kierunki działań w zakresie walki z bezrobociem będą polegały na: . podnoszeniu i zmianie kwalifikacji ludności, ukierunkowanych na potrzeby rynku pracy; . utworzeniu profesjonalnej oferty inwestycyjnej skierowanej na przyciągnięcie inwestorów tworzących nowe miejsca pracy; . systemie ulg w podatkach od nieruchomości dla inwestorów tworzących na rynku lokalnym miejsca pracy.

6 CELE EKOLOGICZNE I STRATEGIE ICH REALIZACJI

6.1 Wprowadzenie

Strategia długoterminowa będzie stanowić podstawę planowania działań w zakresie ochrony środowiska w latach 2017-2020. Strategia została sformułowana w oparciu o ocenę stanu istniejącego, tendencje mające istotne znaczenie dla przyszłości gminy i najważniejsze kierunki rozwojowe. Została ona opracowana w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego, dla których zdefiniowano długoterminowe cele i opisano strategię ich osiągnięcia. Realizacja Programu Ochrony Środowiska ma na celu zachowanie walorów środowiska i poprawę jego stanu na terenach zdegradowanych. Jako główne cele programu przyjmuje się:

 zachowanie i odtwarzanie występującego na obszarze gminy bogactwa przyrodniczego i krajobrazu

 ochronę i poprawę jakości wód podziemnych, racjonalne użytkowanie wód

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

podziemnych i gruntów

 poprawę jakości i zapobieganie zanieczyszczeniu wód powierzchniowych

 zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska, poprawę stanu gospodarki odpadami

 poprawę jakości powietrza atmosferycznego

 ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii.

Realizacji powyższych celów będą służyć następujące zadania:  zachowanie elementów różnorodności biologicznej,  eliminacja zagrożeń dla jakości wód podziemnych,  racjonalizacja struktury poboru wód dla różnych celów użytkowych,  prowadzenie działań ograniczających zużycie wody,  racjonalizacja użytkowania zasobów naturalnych,  rekultywacja terenów poużytkowych i zdegradowanych,  ochrona zasobów i jakości wód powierzchniowych,  zwiększanie retencji naturalnej i sztucznej,  ograniczanie ilości wytwarzanych odpadów,  odzysk i przetwórstwo surowców wtórnych,  wykorzystanie odpadów organicznych,  zmniejszanie emisji substancji szkodliwych do atmosfery, likwidowanie i modernizacja źródeł emisji,  ograniczanie zanieczyszczeń komunikacyjnych,  ograniczanie oddziaływania czynników szkodliwych dla ludzi (hałas, promieniowanie),  ograniczanie ryzyka wystąpienia i potencjalnych skutków poważnych awarii,  edukacja ekologiczna formalna i nieformalna, podnoszenie świadomości ekologicznej społeczności lokalnych i osób odwiedzających region,  monitorowanie stanu i potencjalnych zagrożeń elementów środowiska,  wzmocnienie służb ochrony środowiska, egzekwowanie kar, wspieranie działalności ruchów społecznych i organizacji pozarządowych.

6.2 Cele ekologiczne do 2020 roku wraz z kierunkami działań

 Ochrona przyrody i krajobrazu

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

CEL:

Ochrona i wzrost różnorodności biologicznej oraz racjonalne użytkowanie i rozwój istniejącego systemu obszarów chronionych

Realizacja powyższego celu będzie polegała na działaniach mających na celu poprawę stanu przyrody:  tworzenie nowych obszarów ochrony przyrody i podejmowanie na ich obszarze działań ochronnych i konserwatorskich,  podejmowanie działań ochronnych i konserwatorskich w istniejących obiektach ochrony przyrody: PPN, rezerwacie, obszarze chronionego krajobrazu, wokół pomników przyrody,  zadrzewianie, zalesianie i tworzenie skupisk roślinności, szczególnie na gruntach o marginalnym znaczeniu rolniczym oraz narażonych na erozję wodną. Lasy stanowią jeden z zasobów naturalnych gminy, chociaż ich gospodarcza rola jest ograniczona z uwagi na ich funkcje ochronne i niekorzystną strukturę wiekową lasów prywatnych. Konieczne jest podjęcie dalszych działań mających na celu powiększenie zasobów leśnych, polepszenie ich zdrowotności i ich kompleksową ochronę. Zalesienia będą stanowić element renaturyzacji cennych ekosystemów oraz łączenia w zwarte kompleksy. Wspierane będą działania zmierzające do wzrostu korzystnego oddziaływania lasu na środowisko tj. poprawa funkcji wodochronnej, klimatotwórczej i glebochronnej;  ochrona gleby;  wspieranie zachowania tradycyjnych praktyk gospodarskich (w uprawie i hodowli);  zapewnienie różnorodności biologicznej i równowagi przyrodniczej;  zabezpieczenie lasów i zadrzewień przed zanieczyszczeniami i pożarami;  ograniczenie możliwości wycinania drzew i krzewów;  wzmocnienie służb ochrony środowiska, egzekwowanie kar, wspieranie działalności ruchów społecznych i organizacji pozarządowych.

 Ochrona wód podziemnych i kopalin

CEL:

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Ochrona zasobów i poprawa jakości wód podziemnych; racjonalne użytkowanie kopalin

. Wody podziemne W zakresie wód podziemnych rozwijany powinien być monitoring, zarówno regionalny jak i lokalny. Działania ochronne powinny być realizowane poprzez ochronę ujęć wód podziemnych oraz ochronę zbiorników wód podziemnych, eliminację czynników zagrożenia dla jakości wód, zmniejszenie wodochłonności gospodarki. . Kopaliny W zakresie zagadnień zasobów kopalin, ważna jest ochrona obszarów perspektywicznych i ochrona złóż udokumentowanych. W celu prowadzenia racjonalnej gospodarki złożami planowane jest wprowadzenie systemu informatycznego, który będzie narzędziem inwentaryzacyjnym i przetwarzającym na bieżąco dane o złożach, generowane przez ich użytkowników, np. rozliczenia i aktualizacja zasobów, weryfikacja bilansowa według obowiązujących kryteriów, itp. System ma na celu ułatwienie monitoringu zmierzającego do racjonalizacji gospodarki zasobami złóż.

Racjonalizacja poboru wody

Wody podziemne, zgodnie z polskimi przepisami, powinny być użytkowane wyłącznie na potrzeby ludności jako woda pitna i jako surowiec dla przemysłu spożywczego. Konieczne jest prowadzenie edukacji w zakresie optymalizacji zużycia wody oraz zmniejszenie strat związanych z przesyłem. Wody podziemne winny stanowić rezerwę wody pitnej, w związku z tym ograniczony do minimum powinien być ich pobór przez inne gałęzie gospodarki, zwłaszcza przemysł. Dostępne wody powierzchniowe winny być oczyszczane i uzdatniane jako alternatywne dla wód podziemnych.

Ograniczanie zanieczyszczenia

Na zanieczyszczenie narażone są przede wszystkim wody pierwszego horyzontu. Aby zapobiec degradacji wód należy w pierwszej kolejności uporządkować gospodarkę wodno- ściekową. Na terenach nieskanalizowanych zagrożenie stanowią nieszczelne szamba. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Należy wzmocnić kontrolę i uświadamiać konsekwencje zanieczyszczeń właścicielom domów. Bardzo duże znaczenie będzie miało zatem prowadzenie edukacji w tej dziedzinie jak również w zakresie stosowania zasad dobrych praktyk rolniczych.

Rozwój monitoringu

Wody podziemne są źródłem zaopatrzenia w wodę pitną. Duże znaczenie gospodarcze oraz występujące powszechnie zagrożenie wód podziemnych zmusza do prowadzenia stałej kontroli wód podziemnych. Dobrze rozwinięty monitoring ma na celu wspomaganie działań zmierzających do likwidacji lub ograniczenia ujemnego wpływu czynników antropogenicznych oraz określenia trendów i dynamiki zmian jakości wód podziemnych.

Modernizacja systemów zaopatrzenia w wodę

Wody podziemne są źródłem wody pitnej dla części mieszkańców gminy. Konieczne jest dostarczenie odbiorcom wody spełniającej standardy wody pitnej, co nie zawsze ma miejsce. W tym celu należy podjąć następujące działania:  Rozbudowa i modernizacja sieci wodociągowych  Modernizacja technologii uzdatniania wody  Inwentaryzacja i likwidacja nieczynnych i nie nadających się do eksploatacji (z uwagi na złą jakość wody) studni wierconych i kopanych.

 Ochrona wód powierzchniowych

CEL: Ochrona zasobów i utrzymanie wysokiej jakości wód powierzchniowych

Działania w zakresie ochrony wód powierzchniowych będą prowadzone w kierunku rozbudowy i modernizacji infrastruktury technicznej oraz ochrony ujęć wód powierzchniowych. Ponadto coraz większy nacisk będzie kładziony na zmniejszenie zanieczyszczeń obszarowych. W świetle przystąpienia Polski do Unii Europejskiej największy problem będzie stanowić zrealizowanie wymogów dotyczących całkowitego wyeliminowania ze ścieków niektórych substancji niebezpiecznych bezpośrednio zagrażających życiu i zdrowiu ludzi oraz uzyskanie bezpiecznych wskaźników emisyjnych dla poszczególnych substancji, zagrażających ekosystemom wodnym.

Ochrona zasobów wodnych PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

 Ochrona zasobów wodnych poprzez ochronę i zwiększanie powierzchni leśnej w zlewni.  Konieczne jest zachowanie naturalnych zbiorników retencyjnych takich jak bagna i tereny podmokłe poprzez wprowadzenie zapisów w planach zagospodarowania przestrzennego.  Ochrona ujęć wody.  Edukacja społeczeństwa w zakresie optymalizacji zużycia wody przez indywidualnych użytkowników (np. gromadzenie wody deszczowej i wykorzystywanie jej na cele agrarne – do podlewania zieleni).

Tworzenie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków

Gmina Łapsze Niżne posiada systemu kanalizacji sanitarnej i urządzeń do oczyszczania ścieków, wymaga on jednak rozbudowy i modernizacji. Z 30% gospodarstw domowych ścieki sanitarne są najczęściej odprowadzane do zbiorników bezodpływowych (szamb), a następnie przeznaczone do rolniczego wykorzystania lub wywożone na oczyszczalnie ścieków. Najważniejszymi kierunkami działań w zakresie gospodarki ściekowej są:  rozbudowa systemów odprowadzania ścieków tak, aby zostały skanalizowane wszystkie wsie i ulice na terenie gminy, modernizacja istniejących i budowa nowych oczyszczani ścieków  realizacja inwestycji zmniejszających ilość zanieczyszczeń biogennych pochodzących z działalności rolniczej (budowa zbiorników na gnojowicę i gnojówkę oraz płyt gnojowych)  w przypadku zabudowań oddalonych od zwartej zabudowy promowanie realizacji indywidualnych oczyszczalni ścieków.

Ograniczenie spływu powierzchniowego

Oprócz źródeł punktowych znaczący udział w zanieczyszczeniu wód płynących mają zanieczyszczenia pochodzące ze spływów obszarowych, związanych z uprawą pól i nawożeniem. Należy szukać rozwiązań zmierzających do ograniczenia w rolnictwie związków biogennych, m.in. powinny zostać opracowane i stosowane przepisy korespondujące z dyrektywą 91/676/EWG o ochronie wód przed zanieczyszczeniem azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych. Dyrektywa ta nakłada na państwa unijne

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

obowiązek opracowania co najmniej jednego kodeksu dobrej praktyki rolniczej, który musi być propagowany na terenie całego kraju. Korzystne rezultaty, jak wynika z badań, przyniosłaby kontrola przestrzegania stref buforowych wzdłuż cieków wodnych. Na terenie gminy należy promować rolnictwo ekologiczne, w którym nie stosuje się nawozów sztucznych i środków ochrony roślin.

Modernizacja systemów zaopatrzenia w wodę

Wody powierzchniowe są i będą źródłem wody pitnej dla znacznej części mieszkańców gminy. Konieczne jest dostarczenie odbiorcom wody spełniającej standardy wody pitnej. W tym celu należy podjąć następujące działania:  Rozbudowa i modernizacja sieci wodociągowych, wymiana sieci z przewodów azbest- cementowych.

 Gospodarka odpadami

CEL:

Minimalizacja ilości powstających odpadów, wzrost stopnia ich wykorzystania, zwiększenie bezpieczeństwa składowania i stosowanie nowoczesnych metod utylizacji odpadów

Obecnie problemy związane z prawidłowym postępowaniem z odpadami, ich gospodarczym wykorzystaniem i minimalizacją szkodliwego oddziaływania należą do jednych z najważniejszych zagadnień ochrony środowiska. Podstawowym sposobem postępowania z odpadami w gminie Łapsze Niżne jest ich gromadzenie na składowisku znajdującym się poza terenem gminy. Duża część składowisk występujących na terenie kraju nie spełnia podstawowych wymagań dotyczących ich lokalizacji oraz zabezpieczenia

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

przed negatywnym oddziaływaniem na środowisko. Na nielicznych składowiskach prowadzony jest systematyczny monitoring. Nie wszystkie składowiska po zakończeniu eksploatacji są prawidłowo rekultywowane. Na terenie gmina Łapsze Niżne nie ma składowiska odpadów komunalnych. Aktualnie nie planuje się realizacji takiego przedsięwzięcia. Obszary zabudowy mieszkaniowej objęte są systemem odbioru odpadów, została wprowadzona selektywną zbiórkę odpadów „u źródła” Ponieważ ilość odpadów komunalnych systematycznie wzrasta, jednym z najistotniejszych elementów w zakresie gospodarki odpadami jest stworzenie i realizacja regionalnego planu gospodarki odpadami uwzględniającego wszystkie rodzaje odpadów wytwarzanych, wykorzystywanych i unieszkodliwianych.

Zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów

Główne działania zmierzające do ograniczenia ilości powstających w gminie odpadów to:  zmniejszenie materiałochłonności i ilości odpadów w zakładach usługowo- produkcyjnych,  większy stopień wykorzystania opakowań biodegradowalnych lub wielokrotnego użytku, zamiast opakowań bezzwrotnych.

. Odpady przemysłowe Władze gminy nie ponoszą odpowiedzialności za gospodarkę odpadami przemysłowymi, określonymi w ramach pozwoleń i zezwoleń środowiskowych. Odpowiedzialność za prowadzenie właściwej gospodarki tymi odpadami spoczywa na wytwórcy odpadów, czyli poszczególnych zakładach przemysłowych. Sposób postępowania z wytwarzanymi odpadami przemysłowymi zdefiniowany jest w ww. pozwoleniach. Bardzo ważnym zagadnieniem jest ścisłe przestrzeganie wywiązywania się jednostek prowadzących działalność gospodarczą z obowiązku uzyskania zezwolenia na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych. W zezwoleniu tym wymagane jest m.in. przedstawienie programu obejmującego sposoby zapobiegania odpadów niebezpiecznych lub minimalizacji ich ilości.

Kontrola odpadów niebezpiecznych

Istotnym zagadnieniem racjonalnej gospodarki odpadami jest problem odpadów niebezpiecznych, które tylko w niewielkim stopniu były jak dotąd wykorzystywane

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

gospodarczo. Bardzo ważny jest rozwój monitoringu powstawania i składowania odpadów niebezpiecznych. Niezbędne jest utworzenie wojewódzkiej i uzupełnienie krajowej bazy danych o odpadach, zawierającej wytwórców odpadów, ilości i rodzaje wytwarzanych odpadów oraz sposoby postępowania z nimi. Gospodarka odpadami niebezpiecznymi powinna być kontrolowana przez instytucje publiczne, bowiem nadmiar swobody gospodarczej w tej dziedzinie nie jest wskazany. Proponuje się utworzenie regionalnej agencji gospodarki odpadami, która stanowiłaby płaszczyznę współdziałania wytwarzających odpady, podmiotów gospodarczych przetwarzających odpady oraz władz regionalnych. Należy egzekwować zakaz składowania odpadów w postaci nieprzetworzonej. Zgodnie ze standardami UE oraz ustawą o odpadach odpady niebezpieczne powinny być zagospodarowywane lub unieszkodliwiane w miejscu ich powstawania, a jeśli nie jest to możliwe i uzasadnione względami ekonomicznymi, organizacyjnymi, technologicznymi w zakładach specjalistycznych zlokalizowanych możliwie blisko wytwarzającego odpady.

Odpadami niebezpiecznymi są również te, które zawierają azbest. W gminie Łapsze Niżne zakłada się na lata 2017-2020 usunięcie około 40% wyrobów azbestowych (pokrycia dachowe) - przy pomocy specjalistycznych firm, posiadających odpowiednie zezwolenia w tym zakresie. . Odpady komunalne

Ograniczenie ilości odpadów komunalnych

Odpady komunalne to najszybciej rosnąca ilościowo grupa odpadów. Należy prowadzić działania zmierzające do minimalizowania ilości odpadów trafiających na składowiska. W tym celu gmina powinna realizować przedsięwzięcia prowadzące do minimalizacji ilości wytwarzanych odpadów, stanowiące elementy planu gospodarki odpadami komunalnymi. Wprowadzanie systemów selektywnej zbiórki odpadów, ich przetwórstwo i składowanie

Gmina Łapsze Niżne posiada system selektywnej zbiórki odpadów użytkowych.  Gmina ustala stawkę i sposób naliczania opłaty za odbieranie odpadów, a także sposób i częstotliwość jej wnoszenia, stawka opłaty jest zależna od liczby mieszkańców, opłaty za odpady posegregowane będą niższe PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

 Przedsiębiorca wyłoniony przez gminę będzie odbierał odpady zmieszane i selektywnie zebrane przez mieszkańców  Gmina będzie sprawować nadzór nad prawidłowym zagospodarowaniem odpadów przez odbierającego  Powstaną punkty selektywnego zbierania odpadów do których wszyscy mieszkańcy będą mogli oddać zebrane odpady  Odpowiednie działania edukacyjne oraz informacyjne dla mieszkańców oraz wprowadzenie systemu zachęt dla społeczeństwa, promujących segregację odpadów.  Należy zwrócić uwagę na alternatywne możliwości wykorzystania frakcji selektywnie gromadzonych, zarówno do celów materiałowych (surowcowych), jak i energetycznych (paliwa alternatywne). Jednak w tym ostatnim przypadku niezbędne jest uzyskanie aprobaty społeczności lokalnych oraz organizacji ekologicznych, które są z reguły bardzo negatywnie nastawione na wszelkie formy energetycznego wykorzystania odpadów.  Gmina zapewni bezpieczny dla środowiska sposób zebrania i utylizacji lub unieszkodliwienia usuwanych przez mieszkańców tzw. odpadów problemowych, do których należą: niebezpieczne dla środowiska baterie, akumulatory, świetlówki, resztki farb i lakierów, opakowania po pestycydach itp., zużyty sprzęt AGD i RTV, sprzęt komputerowy, wraki samochodowe.

Likwidacja nielegalnych składowisk

Gmina Łapsze Niżne posiada selektywne zbieranie odpadów komunalnych. Jednak niski poziom świadomości ekologicznej mieszkańców powoduje, że w szczególności na terenach wiejskich, powstają nielegalne składowiska odpadów. Konieczne jest przeprowadzenie szczegółowej inwentaryzacji istniejących nielegalnych składowisk oraz ich bieżące likwidowanie, zaś w przyszłości należy podnieść skuteczność egzekwowania prawa w stosunku do osób wyrzucających odpady na nielegalne wysypiska.

 Ochrona powietrza atmosferycznego

CEL: Sukcesywne ograniczanie emisji zanieczyszczeń do powietrza, głównie ze źródeł rozproszonych

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Obecnie na terenie gminy Łapsze Niżne nie ma zakładów przemysłowych powodujących znaczące zanieczyszczenie powietrza. W związku z rozwojem funkcji turystycznej i utrzymaniem funkcji rolniczej gminy (z nastawieniem na rolnictwo ekologiczne) należy dopilnować, aby ewentualny rozwój funkcji produkcyjnej nie spowodował pogorszenia stanu powietrza atmosferycznego. Obecnie największy udział w zanieczyszczeniu powietrza ma emisja pochodząca z sektora bytowo-komunalnego: lokalnych kotłowni i gospodarstw indywidualnych, czy zakładów usługowych, ogrzewanych w indywidualnych systemach grzewczych o niskiej sprawności wykorzystania paliwa. Przez teren gminy nie przechodzą drogi tranzytowe o dużym natężeniu ruchu zwłaszcza ciężarowego, dlatego rozwój motoryzacji nie stanowi istotnego zagrożenia. Według polskich przepisów ochrona powietrza oparta jest o zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń, ograniczanie lub eliminowanie wprowadzanych do powietrza substancji zanieczyszczających w celu zmniejszenia stężeń do dopuszczalnego poziomu lub utrzymanie ich na poziomie dopuszczalnych wielkości.  Zmniejszenie energochłonności gospodarki

Zmniejszanie zużycia energii

Jednym ze sposobów realizacji jest przeprowadzenie termomodernizacji (ocieplanie budynków, wymiana stolarki, montaż liczników ciepła) zarówno w skali indywidualnego odbiorcy jak i zakładów, która pozwala na redukcję zużycia energii nawet o 60%, co automatycznie oznacza ograniczenie emisji zanieczyszczeń. Bardzo duże znaczenie w tym zakresie będzie miało prowadzenie odpowiedniej polityki informacyjnej, przede wszystkim na poziomie gmin, uświadamiającej również korzyści ekonomiczne, jakie są możliwe do osiągnięcia.

 Zmniejszenie emisji niskiej

Ograniczanie niskiej emisji

Niska emisja, pochodząca głównie z lokalnych kotłowni i gospodarstw indywidualnych, stanowi lokalnie poważny problem, w szczególności na terenach wiejskich. Jednak jest zagadnieniem trudnym do szybkiego rozwiązania ze względu na brak informacji o rozkładzie przestrzennym emisji a także bardzo duże rozproszenie jej

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

źródeł oraz sezonowy charakter. W miarę możliwości wskazane jest rozwinięcie monitoringu, który pozwoliłby pozyskać informacje o poziomie emisji na poszczególnych obszarach i wyznaczyć regiony, w jakich w pierwszej kolejności powinna być ona ograniczana. Problem niskiej emisji na terenie gminy jest realizowany poprzez modernizację istniejących systemów ciepłowniczych – przestawienia z paliw stałych na paliwa ekologiczne. Na lata 2017-2020 przewidziano wymianę kotłowni węglowej na opalaną paliwem ekologicznym w Szkole Podstawowej w Łapszance.

Na terenie gminy zakładano gazyfikację miejscowości o największej liczbie mieszkańców i zwartej zabudowie - wsie: Niedzica, Frydman, Łapsze Niżne. W chwili obecnej prace nad ewentualną gazyfikacją zostały wstrzymane, co nie powinno jednak wykluczyć ponowne rozważenie możliwości dostarczenia gazu ziemnego do gminy. Na pozostałych terenach wiejskich, gdzie względy ekonomiczne nie pozwolą na rozwój gazyfikacji w znaczącym stopniu, zakłada się wykorzystywanie lokalnych zasobów energii odnawialnej i sukcesywne wprowadzanie takich źródeł energii jak: biomasa, gaz płynny lub olej opałowy. Oprócz emisji zanieczyszczeń typowych przy spalaniu tradycyjnych paliw (m.in. odpowiedzialnych za zmiany klimatyczne i substancji zakwaszających), dodatkowym problemem jest fakt spalania w paleniskach domowych materiałów powodujących emisje specyficznych substancji do powietrza (opakowania plastikowe, butelki PET etc.). Istotnym jest zatem prowadzenie edukacji mieszkańców gminy i uświadomienie zagrożeń, jakie może stwarzać spalanie odpadów w indywidualnych paleniskach.

Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii

Lokalnie alternatywą dla spalania paliw tradycyjnych jest wykorzystanie takich źródeł energii jak np.: biomasa, energia wód płynących i energia słoneczna, energia wiatru. Obowiązek uwzględnienia wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii w polityce społeczno – gospodarczej i politykach sektorowych wynika nie tylko z polityki Unii Europejskiej ale również z rezolucji Sejmu RP z dnia 8 lipca 1999r. Wykorzystanie alternatywnych źródeł wymaga jednak bardzo szczegółowej analizy stanu istniejącego i możliwych do osiągnięcia korzyści. Wykonane analizy w dokumencie „Założenia do planu zaopatrzenia gminy Łapsze Niżne w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe”

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

wskazują na możliwość wykorzystania energii elektrycznej powstającej w elektrowni wodnej na zbiorniku zaporowym „Czorsztyn”. Stworzone powinny zostać mechanizmy i rozwiązania (organizacyjne, instytucjonalne, prawne i finansowe), które pozwolą zwiększyć zainteresowanie wykorzystaniem energii ze źródeł odnawialnych.

 Ograniczenie emisji komunikacyjnej

Ograniczenie emisji komunikacyjnej

Niezbędne jest rzetelne egzekwowanie okresowych kontroli stanu technicznego pojazdów. Pojazdy w złym stanie technicznym powinny być zatrzymywane i nie dopuszczane do ruchu. Emisję ze źródeł ruchomych reguluje w Unii Europejskiej szereg dyrektyw ustanawiających wymogi techniczne i dopuszczalne wartości dla zanieczyszczeń, które stopniowo będą wprowadzane w Polsce. Bardzo duże znaczenie będzie miało podniesienie standardu dróg i poprawa ich stanu technicznego. W obliczu bardzo szybkiego rozwoju motoryzacji konieczne jest rozbudowywanie i modernizacja infrastruktury drogowej. Środkiem doraźnym ograniczania emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych jest wprowadzanie ograniczeń prędkości.

 Ochrona przed hałasem i promieniowaniem

CEL: Zmniejszenie uciążliwości zamieszkiwania na terenach zurbanizowanych

W „II polityce Ekologicznej Państwa” jednym z celów jest m.in. ograniczenie hałasu na obszarach miejskich wokół lotnisk, terenów przemysłowych, oraz głównych dróg i szlaków kolejowych do poziomu nie przekraczającego w porze nocnej 55 dB (poziom równoważny) i 65 dB (chwilowe przekroczenia). Rozwiązania prawne obowiązujące w Polsce w zakresie ochrony przed hałasem są zbliżone do modelu funkcjonującego w Unii Europejskiej, które koncentruje się na regulowaniu dopuszczalnego poziomu hałasu emitowanego przez indywidualne źródła.

. Hałas komunikacyjny

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Na terenie gminy Łapsze Niżne z uwagi na brak dróg tranzytowych nie ma istotnego zagrożenia hałasem drogowym. Lokalny ruch pojazdów jest niewielki, można jednak zakładać jego wzrost w sezonie turystycznym. Okresowe narażanie na hałas występuje w trakcie prac polowych. Lokalne zagrożenie hałasem występuje wokół tartaków, zakładów usługowych mechaniki pojazdowej i blacharstwa, usług stolarskich. W chwili obecnej nie wymaga się podjęcia szczególnych działań mających na celu ograniczenie hałasu.

. Promieniowanie  promieniowanie jonizujące, pojawiające się w wyniku użytkowania zarówno wzbogaconych, jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle, badaniach naukowych,  promieniowanie niejonizujące, pojawiające się wokół linii energetycznych wysokiego napięcia, radiostacji, pracujących silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych, urządzeń łączności, domowego sprzętu elektrycznego, elektronicznego itp., nadmierne dawki promieniowania działają szkodliwie na człowieka i inne żywe organizmy, stąd ochrona przed szkodliwym promieniowaniem jest jednym z ważnych zadań ochrony środowiska. Promieniowanie jonizujące Na podstawie informacji zawartych w roczniku statystycznym GUS, a także opierając się na komunikacie Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki w sprawie sytuacji radiacyjnej Polski należy stwierdzić, że rejestrowane obecnie w Polsce moce dawek promieniowania oraz zawartość cezu-137 w powietrzu i mleku (podstawowy wskaźnik reprezentujący skażenie promieniotwórcze materiałów środowiskowych oraz artykułów spożywczych sztucznymi izotopami promieniotwórczymi) utrzymują się na poziomie z 1985r. tzn. z okresu przed awarią czarnobylską. Promieniowanie niejonizujące Znaczenie tego oddziaływania w ostatnich latach rośnie. Powodowane jest to przez rozwój radiokomunikacji oraz powstawanie coraz większej liczby stacji nadawczych radiowych i telewizyjnych (operatorów publicznych i komercyjnych). Dodatkowymi źródłami promieniowania niejonizującego są stacje bazowe telefonii komórkowej, systemów przywoławczych, radiotelefonicznych, alarmowych komputerowych itp., pokrywających coraz gęstszą siecią obszary dużych skupisk ludności, jak również coraz powszechniej stosowane radiotelefony przenośne. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Należy jednak stwierdzić, że wzrost poziomu tła elektromagnetycznego nie zwiększa istotnie zagrożenia środowiska i ludności. W dalszym ciągu poziom promieniowania w tle pozostaje wielokrotnie niższy od natężeń, przy których możliwe jest jakiekolwiek szkodliwe oddziaływanie na organizm ludzki. Nie dotyczy to jednak pól elektromagnetycznych w bezpośrednim otoczeniu wszelkiego rodzaju stacji nadawczych, które lokalnie, w odległościach zależnych od mocy, częstotliwości i konstrukcji stacji, mogą osiągać natężenie na poziomie uznawanym za aktywny pod względem biologicznym. Aktualnie na terenie gminy Łapsze Niżne pole elektromagnetyczne wytwarzają linie wysokiego napięcia oraz stacje redukcyjno-pomiarowe. Zagrożenie promieniowaniem niejonizującym może być stosunkowo łatwo wyeliminowane lub ograniczone pod warunkiem zapewnienia odpowiedniej separacji przestrzennej człowieka od pól przekraczających określone wartości graniczne, poprzez utrzymanie stref ochronnych. W przepisach obowiązujących w Polsce ustalone są dopuszczalne poziomy elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego na terenach dostępnych dla ludzi. Szczególnej ochronie podlegają obszary zabudowy mieszkaniowej, a także obszary, na których zlokalizowane są szpitale, żłobki, przedszkola, internaty (rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 11 sierpnia 1998r.).

 Edukacja ekologiczna CEL: Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych gminy oraz edukacja ekologiczna osób odwiedzających region

Znaczenie edukacji ekologicznej jako istotnego elementu ochrony środowiska będzie rosło w najbliższych latach. Zgodnie z założeniami „II Polityki Ekologicznej Państwa” do głównych celów i działań należy zaliczyć prowadzenie działań na rzecz wzrostu świadomości ekologicznej i kształtowania opinii społeczeństwa. Promowane powinno być umiarkowane użytkowanie zasobów biologicznych i praktyki oszczędnego i rozsądnego gospodarowania. Edukacja ekologiczna powinna być prowadzona na wszystkich poziomach szkolnictwa, począwszy od przedszkoli i szkół podstawowych. Edukacja ekologiczna powinna być realizowana przez wszystkie poziomy administracji – władze gminne mogą PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

np. prowadzić akcje takie jak racjonalizacja zużycia wody oraz inicjatywy lokalne jak np. nasadzenia drzew etc. W prowadzeniu akcji mających na celu edukację ekologiczną można wykorzystać potencjał pozarządowych organizacji ekologicznych. Wiele organizacji prowadzi zakrojone na dużą skalę akcje informacyjne skierowane do szerokich kręgów społeczeństwa.

 Monitoring środowiska CEL: Poszerzenie i aktualizacja wiedzy o stanie środowiska i jego zagrożeniach

Aktualna i kompletna wiedza na temat stanu poszczególnych elementów środowiska jest podstawą do planowania i realizacji wszelkich przedsięwzięć w zakresie ich ochrony. Konieczne jest prowadzenie monitoringu stanu różnorodności biologicznej, stanu zasobów i jakości wód podziemnych. Ze względu na uwarunkowania wskazane jest prowadzenie monitoringu stanu zasobów i jakości wód powierzchniowych, zanieczyszczeń powietrza i jakości gleb oraz klimatu akustycznego. Nowym elementem powinno być wprowadzenie monitoringu pól elektromagnetycznych. Na podstawie prowadzonych badań możliwe będzie stworzenie ogólnodostępnej bazy informacji o stanie środowiska w gminie.

6.3 Cele ekologiczne do 2016 roku i plan operacyjny do 2016 roku

W rozdziale 6.2 przedstawiono długoterminową strategię ochrony środowiska do roku 2020. Niniejszy rozdział zawiera strategię krótkoterminową na najbliższe 4 lata (2013-2016) dla poszczególnych uciążliwości i elementów środowiska, dla których zdefiniowano cele do roku 2016 i opisano działania zmierzające do osiągnięcia tych celów.

 Ochrona przyrody i krajobrazu Ochrona i wzrost różnorodności biologicznej oraz rozwój systemu obszarów chronionych

Tworzenie nowych obszarów ochrony przyrody i podejmowanie działań ochronnych

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

i konserwatorskich w nowych i istniejących obiektach jak: (park narodowy, park krajobrazowy, rezerwaty, pomniki przyrody, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, parki rekreacyjne, szczególnie chronione gatunki fauny i flory, obiekty zabytkowe)

Na terenie Gminy Łapsze Niżne znajdują się obszary przyrodniczo cenne o znaczeniu krajowym objęte różnymi formami ochrony: Pieniński Park Narodowy, rezerwat „Niebieska Dolina” oraz Obszar Chronionego Krajobrazu, a także obszary i obiekty o znaczeniu lokalnym takie jak użytek ekologiczny i pomniki przyrody. Specjalne zasady gospodarowania na tym obszarze określone są w poszczególnych uchwałach powołujących powyższe obszary i obiekty podlegające ochronie. Wiele cennych obszarów i obiektów na terenie gminy wymaga wprowadzenia dodatkowych form ochrony. Dlatego niniejszy plan zakłada utworzenie:  Parku Krajobrazowego Spisza*  rezerwatu rzeki Białki*  4 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych*  pomników przyrody ożywionej oraz nieożywionej*. *zgodnie ze „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Łapsze Niżne”

Powołanie zespołów przyrodniczo-krajobrazowych oraz pomników przyrody może nastąpić w drodze uchwalenia tych form ochrony przez radę gminy, jeżeli wojewoda ich nie ustanowi. Utworzenia parku krajobrazowego i rezerwatu wymaga zgody rady gminy. Również w planie zagospodarowania przestrzennego gminy powinny znaleźć się zapisy określające sposoby użytkowania elementów cennych przyrodniczo i krajobrazowo. Konieczne jest przestrzeganie odpowiednich procedur lokalizacyjnych chroniących tereny najcenniejsze przyrodnicze przed zainwestowaniem, wprowadzenie zakazu rozpraszania zabudowy. Działania mające na celu poprawę stanu przyrody

 Zadrzewianie, zalesianie i tworzenie skupisk roślinności Lasy w gminie Łapsze Niżne zarządzane są przez Lasy Państwowe - Nadleśnictwo Krościenko. Nadleśnictwo będzie prowadziło zgodnie ze swoimi zadaniami działania zmierzające do zachowania i ochrony przyrody leśnej. Planowane jest uznanie za lasy ochronne wszystkich lasów na terenie gminy niezależnie od struktury własnościowej.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Na terenie lasów ochronnych obowiązuje przestrzeganie zasad gospodarowania zawartych w Rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 25 sierpnia 1992r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu uznawania lasów za ochronne oraz szczegółowych zasad prowadzenia w nich gospodarki leśnej. Należy dążyć do zwiększania powierzchni lasu na terenie gminy, tak aby tworzyły one zwarte kompleksy leśne oraz stanowiły ochronę przeciwerozyjną spełniały funkcję wodochronną. Pod zalesienia powinny zostać przeznaczone grunty rolne słabej jakości o niskiej zdolności produkcyjnej, na stromych stokach. W celu zwiększenia wartości przyrodniczej lasów powinno wprowadzać się większą liczbę gatunków liściastych.

 Gospodarka łowiecka Gospodarka łowiecka jest ważnym elementem gospodarki leśnej, dlatego też koła łowieckie działające na terenie gminy Łapsze Niżne powinny ściśle współpracować z Nad- leśnictwem Krościenko oraz właściwymi terytorialnie organami ochrony przyrody. Łowiectwo będące elementem ochrony środowiska przyrodniczego, w rozumieniu ustawy z dnia 13.10.1995r. "Prawo łowieckie", oznacza ochronę zwierząt łownych (zwierzyny) i gospodarowanie ich zasobami w zgodzie z zasadami ekologii oraz zasadami racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej. Celem prawidłowej gospodarki łowieckiej jest:  ochrona, zachowanie różnorodności i gospodarowanie populacjami zwierząt łownych,  ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego na rzecz poprawy warunków bytowania zwierzyny,  uzyskiwanie możliwie wysokiej kondycji osobniczej i jakości trofeów oraz właściwej liczebności populacji poszczególnych gatunków zwierzyny przy zachowaniu równowagi środowiska przyrodniczego,  spełnienie potrzeb społecznych w zakresie uprawiania myślistwa, kultywowania tradycji oraz krzewienia etyki i kultury łowieckiej.

 Ochrona gleby Ze względu na znaczącą rolę jaką odgrywa rolnictwo w gminie za jedno z ważniejszych zadań samorząd powinien uznać kompleksowe działania w ochronie gleb. Dla właściwej gospodarki naturalnym zasobem, jakim jest ziemia, konieczne jest systematyczne monitorowanie jej właściwości i zapobiegania skutkom działalności

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

człowieka. Istotne znaczenie ma uregulowanie stanu gospodarki ściekowej – likwidacja często nieszczelnych zbiorników bezodpływowych, ustępów „suchych”, poprzez stworzenie kompletnego systemu kanalizacji sanitarnej i instalacji do oczyszczania ścieków. Należy zaprzestać wylewania na pola uprawne i użytki zielone ścieków bytowych i nieprzetworzonych ścieków gospodarskich (gnojówki i gnojowicy). Promocja rolnictwa ekologicznego może doprowadzić do ograniczenia stosowania nadmiernych ilość sztucznych nawozów i pestycydów, a co za tym idzie przedostawania się ich do gleb. W tego typu rolnictwie konieczne jest dostosowanie prowadzonych upraw, bądź hodowli do naturalnego potencjału gleb z wykorzystaniem nawozów naturalnych takich jak kompost. Niezbędne jest prowadzenie edukacji w zakresie stosowania dobrych praktyk rolniczych, kształtowania struktury upraw oraz wprowadzania zadrzewień śródpolnych tak, aby zapobiegały powstawaniu erozji gleb.

 Zabezpieczenie lasów i zadrzewień przed zanieczyszczeniami i pożarami Wokół skupisk leśnych, które szczególnie narażone są na niebezpieczeństwo pożarowe należy tworzyć pasy ochronne z coroczną ich odnową. Na obrzeżach i przy głównych, najbardziej uczęszczanych drogach do lasów powinny być ustawione tablice ostrzegawcze, zawierające informacje o zakazie zaśmiecania i palenia ognia w lesie.  Ograniczenie możliwości wycinania drzew i krzewów Konieczne jest ustalenie i przestrzeganie procedur związanych z wycinką drzew. Zainteresowane podmioty wnioskują o pozwolenia wycięcia. Decyzja zezwalająca powinna być wydawana jedynie w sytuacjach, gdy drzewa przeznaczone do wycinki zagrażają bezpośrednio bezpieczeństwu ludzi lub mienia w istniejących obiektach budowlanych bądź gdy zagrażają bezpieczeństwu ruchu drogowego oraz w przypadkach obumarcia drzewostanu. Ograniczenia możliwości likwidowania drzew, krzewów i terenów zielonych będzie realizowane poprzez racjonalne planowanie i wykonywanie przedsięwzięć inwestycyjnych.

 Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych

Ochrona zasobów i utrzymanie wysokiej jakości wód powierzchniowych i podziemnych

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Jednym z istotnych zadań mających na celu ochronę wód powierzchniowych i podziemnych na terenie gminy Łapsze Niżne jest uregulowanie gospodarki wodno- ściekowej. Na obszarach, których nie obejmuje sieć kanalizacyjna występują zagrożenia wylewania na pola i użytki zielone ścieków bytowo – gospodarczych, które wraz ze spływem powierzchniowym dostają się do wód oraz istnieje zagrożenie powstawania odsiąków z nieszczelnych zbiorników bezodpływowych do pierwszy poziom wodonośny. Dlatego konieczna jest rozbudowa i modernizacja istniejącego systemu kanalizacji sanitarnej i instalacji do oczyszczania. Koszt prowadzenia inwestycji poniosą przede wszystkim władze gminy (źródła finansowania zostaną wskazane w rozdziale 7) natomiast późniejsze koszty eksploatacyjne ponoszone będą przez mieszkańców.

Budowa kanalizacji sanitarnej i instalacji do oczyszczania ścieków

Budowę kanalizacji oraz budowę i modernizację oczyszczalni należy wykonać zgodnie z Wieloletnim Planem Rozwoju i Modernizacji Urządzeń Kanalizacyjnych dla Gminy Łapsze Niżne na lata 2001-2017, sporządzonego przez Podhalańskie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. w Nowym Targu, który zakłada:  WARIANT I . modernizacja istniejących oczyszczalni ścieków: 2014-2017 . budowa kanalizacji w Łapszach Niżnych (+Niedzica): 2016 . budowa kanalizacji w Łapszach Wyżnych: 2014, 2016 . budowa kanalizacji w Kacwinie: 2014, 2016 . uszczelnienie sieci kanalizacyjnej: 2014-2017 . kanalizacja Falsztyn (rozwiązania alternatywne) . rozbudowa kanalizacji na terenie całej gminy . kanalizacja Łapszanka (rozwiązania alternatywne) Nakłady na w/w działania kształtują się na ok. 5 550 tys. zł  WARIANT II . modernizacja istniejących oczyszczalni ścieków: 2014-2016 . budowa kanalizacji w Łapszach Niżnych (+Niedzica): 2014 . budowa kanalizacji w Łapszach Wyżnych: 2014 . budowa kanalizacji w Kacwinie: 2014

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

. uszczelnienie sieci kanalizacyjnej: 2014-2017 . kanalizacja Falsztyn (rozwiązania alternatywne): 2015-2017 . rozbudowa kanalizacji na terenie całej gminy: 2014-2017 . kanalizacja Łapszanka (rozwiązania alternatywne): 2015-2017 Nakłady na w/w działania kształtują się na ok. 7 170 tys. zł Wykonywanie dokumentacji technicznych oraz budowa kanalizacji sanitarnej jak i remont oczyszczalni ścieków, należą do zadań spółki tj. PPK z siedzibą w Nowym Targu.

Ponadto oprócz sieci kanalizacji sanitarnej należy rozbudować sieć kanalizacji burzowej: . budowa kanalizacji deszczowej we wszystkich miejscowościach gminy według potrzeb przy okazji modernizowania dróg - w celu zmniejszenia ilości wód przypadkowych dopływających do kanalizacji sanitarnej, W zakresie ochrony zasobów wód i racjonalnego nimi gospodarowania, główne zadania inwestycyjne będą dotyczyły rozbudowy i modernizacji systemów ujmowania, uzdatniania i dystrybucji wody. Rozbudowa i modernizacja systemów dystrybucji wody

Budowa i modernizacja systemów dystrybucji wody będzie wykonywana w miarę bieżących potrzeb mieszkańców.

Zabezpieczenie wód podziemnych przed zanieczyszczeniem

Wody podziemne są m.in. źródłem wody pitnej dla mieszkańców gminy. Ich nagłe zanieczyszczenie mogłoby doprowadzić do znacznego pogorszenia parametrów wody podawanej mieszkańcom. Dlatego należy zabezpieczyć nieczynne ujęcia wody w gospodarstwach domowych przyłączonych do sieci wodociągowej.

 Gospodarka odpadami

Minimalizacja ilości powstających odpadów, stworzenie systemu ich odbioru i wykorzystania, zwiększenie bezpieczeństwa składowania i stosowanie nowoczesnych metod utylizacji odpadów

Gmina Łapsze Niżne posiada aktualnie zorganizowany systemu odbioru odpadów.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Odbierający odpady komunalne zobowiązany jest do osiągnięcia na obszarze Gminy Łapsze Niżne objętej przedmiotem zamówienia poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku frakcji odpadów obejmujących papier, metale, tworzywa sztuczne i szkło wyliczonych zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 29 maja 2012r. w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych. Wymagane poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku wskazanych wyżej frakcji odpadów wynoszą w roku 2013 – co najmniej 12 %. Osiągnięcie wskazanych poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku frakcji odpadów wymagane jest w każdym kwartale danego roku. Założono:  utrzymanie segregacji odpadów komunalnych „u źródła”,  likwidację i rekultywację „dzikiego wysypiska” śmieci w Niedzicy.

Wdrożenie programu edukacyjno - informacyjnego z zakresu selektywnej gospodarki odpadami

W związku z niską świadomością ekologiczną mieszkańców i złymi nawykami, a tym samym brakiem utrwalonych, prawidłowych sposobów postępowania z wytwarzanymi odpadami, należy dążyć do ciągłego poszerzania wiedzy i świadomości społeczeństwa. Podstawowym celem akcji edukacyjnej będzie przekonanie mieszkańców do utrzymania zorganizowanego systemu odbioru odpadów zmieszanych i zbiórki selektywnej. Proponuje się szeroką kampanię informacyjną (plakaty promujące zbiórkę selektywną odpadów, spotkania z młodzieżą i ludnością, festyny itd.). Konieczne jest nasilenie działań poprzez systematyczną pracę z młodzieżą na zajęciach szkolnych. Wprowadzenie systemu zachęt dla mieszkańców, mobilizujących ich do segregacji odpadów

Proponuje się stworzyć system zachęt dla mieszkańców w celu mobilizacji ich do utrzymania segregacji odpadów i zwiększania jej efektywności, poprzez np.:  eko-bilety – na imprezy kulturalne (np. kino, dyskoteka, basen itp.), na wypożyczanie filmów, na zakup książek. Zachętą jest również bezpłatne dostarczanie mieszkańcom pojemników (worków) do

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

segregacji odpadów. Wdrożenie systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi oraz wielkogabarytowymi, włącznie z oponami

 SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI NIEBEZPIECZNYMI TYPU KOMUNALNEGO ORAZ WIELOGABARYTOWYMI, WŁĄCZNIE Z OPONAMI Wszystkie odpady niebezpieczne, wielkogabarytowe oraz opony są objęte zbiórką odpadów. W obecnie obowiązującym stanie prawnym to gmina jest właścicielem wszystkich odpadów powstających na jej terenie, a mieszkańcy płacą tzw. podatek śmieciowy. Gmina podaje harmonogram ich odbioru przez firmę, z którą została podpisana stosowna umowa. Odpady wielkogabarytowe (kod 20 03 07), zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny (kod 20 01 23, 20 01 35, 20 01 36) oraz zużyte opony (kod 16 01 03) - zbierane i wywożone 1 raz w roku wg. ustalonego harmonogramu. Odpady budowlane i rozbiórkowe pochodzące z prowadzenia drobnych prac nie wymagających pozwolenia na budowę, zgłoszenia zamiaru budowy lub wykonania robót kody 17-17 01 01, 17 01 02, 17 01 03, 17 01 07, 17 02 01, 17 02 02, 17 01 03, 17 03 02, 17 04 01, 17 04 02, 17 04 03, 17 04 04, 17 04 05, 17 04 06, 17 04 07, 17 04 11, 17 05 08, 17 06 04, 17 08 02, 17 09 04, ex 20 03 99 inne niebezpieczne odpady budowlane i rozbiórkowe) - zbierane i wywożone 1 raz w roku wg. ustalonego harmonogramu.

 USUWANIE AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST Azbest oraz wyroby zawierające azbest zaliczane są do odpadów niebezpiecznych. Ich usuwanie z obiektów zabudowanych tymi wyrobami powinno być wykonywane przez specjalistyczne firmy, posiadające odpowiednie zezwolenia w tym zakresie. Przy usuwaniu i transporcie tych odpadów powinny być stosowane odpowiednie zabezpieczenia (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 2.04.2004r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649) oraz Ustawą z 20.06.1997r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. 2012, poz. 1137 z późn.zm.), określającą warunki przewozu odpadów niebezpiecznych na składowisko). Niezbędnym, podstawowym działaniem samorządów gmin z terenu powiatu nowotarskiego powinno być dokonanie rozpoznania stopnia zużycia wyrobów

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

zawierających azbest, zabudowanych na obiektach na terenie tych gmin oraz gromadzenie uzyskanych danych przez samorządy gmin. W Gminie Łapsze Niżne zakłada się do 2022r. usunięcie wyrobów azbestowych (pokrycia dachowe) w ilości około 40%, zaś usunięcie pozostałej części do 2032r.

Aktualizacja gminnego regulaminu dotyczącego utrzymania czystości i porządku w gminie.

Aktualizacja gminnego regulaminu utrzymania czystości i porządku powinno następować w miarę zmiany przepisów nadrzędnych. Gminny regulamin utrzymania czystości i porządku stanowi podstawę prawną postępowania z odpadami komunalnymi osób prywatnych i przedsiębiorstw.

 Ochrona powietrza atmosferycznego

Sukcesywne ograniczanie emisji zanieczyszczeń do powietrza, głównie ze źródeł rozproszonych

Główne źródło zanieczyszczeń powietrza stwarza na terenie gminy tzw. niska emisja pochodząca z indywidualnych palenisk domowych oraz w bardzo ograniczonym stopniu emisja zanieczyszczeń komunikacyjnych i z zakładów produkcyjnych. Modernizacja kotłowni opalanych paliwem stałym

 Zastępowanie pieców i kotłowni na paliwo stałe paleniskami wykorzystującymi biomasę lub olej opałowy (pozostała jedna kotłownia do modernizacji w szkole podstawowej w Łapszance,). Stosowanie systemu zachęt finansowych dla mieszkańców.  Edukacja ekologiczna społeczeństwa na temat wykorzystania proekologicznych nośników energii i szkodliwości spalania materiałów odpadowych (szczególnie tworzyw sztucznych). Pozyskiwanie energii ze źródeł niekonwencjonalnych

 Promowanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii przez odbiorców indywidualnych.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

 Możliwość wykorzystania energii z elektrowni wodnej ZWW Niedzica. Ograniczenie zużycia energii

 Termomodernizacja (wymiana stolarki okiennej, docieplenie elewacji i stropów, wymiana grzejników) w budynkach użyteczności publicznej.  Mobilizacja i pomoc w przeprowadzeniu termomodernizacji w budynkach prywatnych.

 Edukacja ekologiczna

Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych gminy oraz edukacja ekologiczna turystów odwiedzających region

Działania edukacyjne będę prowadzone na dwóch płaszczyznach: - edukacja formalna – realizowana w systemie oświatowym, - edukacja nieformalna – podnosząca ekologiczną świadomość społeczności i władz lokalnych. Edukacja formalna

 Realizacja zajęć zawierających elementy edukacji ekologicznej w przedszkolach.  Utrzymywanie klas o profilu kształcenia ekologicznym, przyrodniczym w szkołach.  Uczestnictwo uczniów w olimpiadach, konkursach i różnych programach ekologicznych o charakterze regionalnym i krajowym (wraz z podaniem otrzymanych nagród i wyróżnień).  Ponadprogramowa edukacja z zakresu ekologii i ochrony środowiska, prowadzenie odrębnych zajęć dotyczących ochrony środowiska, organizowanie zajęć w terenie i wycieczek krajoznawczych, prowadzenie ekologicznych kół zainteresowań, wykonywanie wystaw i ekspozycji, albumów i kronik prezentujących osiągnięcia uczniów w poznawaniu i ochronie środowiska.  Zaangażowanie szkół i uczniów w akcjach sprzątania terenu gminy, sadzenia drzew i pielęgnacji zieleni, opieki nad zwierzętami, zbierania surowców wtórnych, a także innych przedsięwzięciach proekologicznych zasługujących na uwagę.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Edukacja nieformalna

1. Przedsięwzięcia edukacyjne i promocyjno – informacyjne, dotyczące ochrony środowiska, podejmowane przez władze samorządowe i podległe im służby komunalne na rzecz upowszechniania proekologicznych postaw mieszkańców gminy:  Urządzanie konkursów, festynów i innych imprez o tematyce ekologicznej.  Organizowanie seminariów, warsztatów, wykładów i szkoleń związanych z ekologią i ochroną środowiska.  Sporządzanie i rozprowadzenie wśród mieszkańców różnych materiałów informacyjnych (ulotek, folderów, publikacji prasowych i innych) poświęconych ochronie środowiska.  Tworzenie ścieżek edukacji ekologicznej. 2. Przedsięwzięcia edukacyjne i promocyjno – informacyjne dotyczące ochrony środowiska podejmowane w gminie przez inne podmioty, takie jak: pozarządowe organizacje ekologiczne, placówki służby zdrowia, straż pożarną, instytucje naukowe i kulturalne, dyrekcje lasów państwowych, przedsiębiorstwa turystyczne i uzdrowiskowo – rekreacyjne, a także inne podmioty gospodarcze i instytucje publiczne.

Podsumowanie: Wiele celów strategicznych znajdujących swoje zapisy w strategii krótkoterminowej jest celami do ciągłego wdrażania. Ich zapis w strategii krótkoterminowej ma za zadanie podkreślenie dużej wagi i konieczności ich wdrażania już w krótkim horyzoncie czasowym

7 HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ I URUCHAMIANIA ŚRODKÓW FINANSOWYCH

Przyjęte do wdrożenia rozwiązania techniczno – organizacyjne poddano analizie w zakresie kosztów w celu określenia nakładów finansowych na ich realizację oraz sposobu finansowania. Dla obniżenia ponoszonych jednorazowo nakładów inwestycyjnych proponuje się wdrażanie etapowe kolejnych zadań. Przy realizacji powyższych zadań w pierwszym etapie niezbędne będzie uruchomienie

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

środków z budżetu gminy, a następnie możliwe byłoby uruchamianie środków z dotacji, pożyczek i innych źródeł (po wcześniejszym ich uzyskaniu). Środki finansowe ze źródeł zewnętrznych: dotacje: NFOŚiGW, WFOŚiGW, PFOŚiGW, pożyczki z funduszy celowych i kredytów preferencyjnych - NFOŚiGW, WFOŚiGW, BOŚ, środki unijne. Koszty eksploatacyjne systemu ochrony środowiska mogą być pokrywane: z opłat ponoszonych przez mieszkańców np. w dziedzinie gospodarki odpadami - za wywóz odpadów, za ich unieszkodliwianie, w dziedzinie gospodarki wodno-ściekowej - rozbudowa stacji uzdatniania wody, w dziedzinie ochrony powietrza - modernizacja lokalnych kotłowni; z budżetu gminy. Harmonogram realizacji poszczególnych zadań, wynikających z niniejszego programu, należy dostosować do możliwości pozyskiwania środków finansowych. Kolejność realizacji dopuszcza się wg przyjętych przez Radę Gminy priorytetów.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020

Tabela 3. Harmonogram rzeczowo-finansowy programu ochrony środowiska dla Gminy Łapsze Niżne Jednostka Koszty Termin Podmioty Lp. Nazwa zadania i zakres rzeczowy odpowiedzialn realizacji Źródła finansowania realizacji uczestniczące a / PLN/ Zadania w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu środki własne, Powiatowy Starostwo w ramach i Wojewódzki Fundusz 1 Tworzenie nowych obszarów zieleni, zalesianie gruntów porolnych ciągły Urząd Gminy Powiatowe, RDLP, działań Ochrony Środowiska, Nadleśnictwo statutowych Nadleśnictwo Sejmik Województwa Rada Gminy Usankcjonowanie ochrony prawnej projektowanego parku Regionalny Regionalna Rada w ramach 2 krajobrazowego, rezerwatu przyrody, zespołów przyrodniczo- 2014-2016 Dyrektor Ochrony Przyrody działań krajobrazowych, pomników przyrody Ochrony Regionalny Dyrektor statutowych Środowiska Ochrony Środowiska Rada Gminy PTTK 3 Prace pielęgnacyjne lasów, terenów zieleni, szlaków turystycznych ciągły Urząd Gminy Dyrekcje Parków, ok. 30 tys. środki własne Nadleśnictwo Właściciele zależnie od środki własne Konserwator 4 Prace ochronne i konserwatorskie obiektów zabytkowych ciągły Zarządcy zakresu środki konserwatora zabytków budynków inwestycji zabytków 5 Opracowanie programu przeciwdziałania erozji gleb 2014-2016 Urząd Gminy MODR ok. 15 tys. środki własne RZGW, spółki zależnie od Urząd Gminy 6 Konserwacja i renowacja urządzeń melioracyjnych 2017-2020 wodne zakresu Spółki wodne MZMiUW inwestycji

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 99

Sumaryczne nakłady

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 100

Jednostka Koszty Termin Podmioty Lp. Nazwa zadania i zakres rzeczowy odpowiedzialn realizacji Źródła finansowania realizacji uczestniczące a / PLN/ Zadania w zakresie ochrony wód podziemnych i powierzchniowych Środki własne, Narodowy i Zależne od zakresu Wojewódzki Fundusz 1 Wykonanie kanalizacji burzowej na terenie gminy ciągły Urząd Gminy Skarb Państwa inwestycji Ochrony Środowiska, środki UE, kredyty Środki własne, Narodowy i Nadzór nad przestrzeganiem ustaleń zawartych w decyzjach dotyczących w ramach działań Wojewódzki Fundusz 2 ciągły Urząd Gminy KZW-K ustanowienia stref ochronnych ujęć wody statutowych Ochrony Środowiska, środki UE, kredyty Likwidacja nieczynnych i nie nadających się do eksploatacji studni Użytkownik Urząd Gminy 3 2017-2020 ok. 20 tys. środki własne wierconych i kopanych studni Starostwo Powiatowe 4 Inwentaryzacja zbiorników-szamb na nieczystości płynne 2017-2020 Urząd Gminy KZW-K ok. 5 tys. środki własne Sumaryczne nakłady

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 101

Jednostka Koszty Termin Podmioty Lp. Nazwa zadania i zakres rzeczowy odpowiedzialn realizacji Źródła finansowania realizacji uczestniczące a / PLN/ Zadania w zakresie gospodarki odpadami Środki własne, Narodowy i Wdrożenie systemu zbiórki odpadów niebezpiecznych, w tym wyrobów ok.15 tys. Wojewódzki Fundusz 1 ciągły Urząd Gminy azbestowych (50%) rocznie Ochrony Środowiska, środki UE, kredyty Środki własne, Narodowy i Wojewódzki Fundusz 2 Likwidacja i rekultywacja dzikiego wysypiska śmieci w Niedzicy 2014-2016 Urząd Gminy ok. 200 tys. Ochrony Środowiska, środki UE, kredyty ok. 5 tys. 3 Edukacja ekologiczna mieszkańców ciągły Urząd Gminy lokalne media, szkoły środki własne rocznie w ramach 4 Aktualizacja Regulaminu utrzymania porządku i czystości w gminie ciągły Urząd Gminy działań środki własne statutowych Sumaryczne nakłady

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 102

Jednostka Koszty Termin Podmioty Lp. Nazwa zadania i zakres rzeczowy odpowiedzialn realizacji Źródła finansowania realizacji uczestniczące a / PLN/ Zadania w zakresie ochrony powietrza Środki własne, Narodowy i Wymiana ogrzewania węglowego na ekologiczne w Szkole Podstawowej Wojewódzki Fundusz 1 2017-2020 Urząd Gminy ok. 150 tys. w Łapszance Ochrony Środowiska, środki UE, kredyty ZZW Niedzica, ok. 10 tys. 2 Promowanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii ciągły Urząd Gminy Starostwo rocznie Powiatowe Sumaryczne nakłady

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 103

Jednostka Koszty Termin Podmioty Źródła Lp. Nazwa zadania i zakres rzeczowy odpowiedzialn realizacji realizacji uczestniczące finansowania a / PLN/ Zadania w zakresie edukacji ekologicznej i monitoringu środowiska ciągły (co w ramach działań Szkolenia zawodowe w zakresie stosowania ekologicznych metod produkcji 1 najmniej raz w ODR, Rady sołeckie statutowych środki własne rolnej roku) gminy szkoły, lokalne media, Starostwo w ramach działań Upowszechnianie informacji o podejmowanych akcjach, kampaniach i Powiatowe, 2 ciągły Urząd Gminy statutowych środki własne działaniach na rzecz ochrony środowiska w gminie, województwie, kraju pozarządowe gminy organizacje ekologiczne

ciągły (co w ramach działań 3 Wspieranie szkolnych kół zainteresowań, konkursów ekologicznych itp. najmniej 1-2 Urząd Gminy szkoły statutowych środki własne razy w roku) gminy

ODR, lokalne media, w ramach działań Wspomaganie prowadzenia edukacji ekologicznej przez lokalne organizacje pozarządowe 4 ciągły Urząd Gminy statutowych pozarządowe i grupy obywatelskie organizacje gminy ekologiczne

brak podstaw do 5 Utworzenie ogólnodostępnych baz danych o stanie środowiska 2005 – 2014 Urząd Gminy WIOŚ, PIOŚ ustalenia kosztów

Sumaryczne nakłady

 Przedstawione w tabeli sumaryczne nakłady realizacji Programu ochrony środowiska należy traktować jako orientacyjne, z uwagi na fakt iż nie zawierają kosztów inwestycji, dla których w chwili sporządzania Programu brak jest podstaw do ustalenia kosztów.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 104

8 MONITORING I ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM, W TYM PROGRAMEM

Monitoring dostarcza informacji w oparciu o które można ocenić, czy stan środowiska ulega polepszeniu czy pogorszeniu, a także jest podstawą oceny efektywności wdrażania polityki środowiskowej. Rozróżniamy dwa rodzaje monitoringu: . monitoring jakości środowiska, . monitoring polityki środowiskowej. Obydwa rodzaje monitoringu są ze sobą ściśle powiązane. Monitoring jakości środowiska jest wykorzystywany w definiowaniu polityki ochrony środowiska. W okresie wdrażania niniejszego programu, monitoring także będzie wykorzystywany dla uaktualnienia polityki ochrony środowiska. Celem monitoringu jest zwiększenie efektywności polityki środowiskowej poprzez zbieranie, analizowanie i udostępnianie danych dotyczących jakości środowiska i zachodzących w nim zmian. Informacja o stanie środowiska jest niezbędna do ustanawiania priorytetów ochrony środowiska, do monitorowania, egzekwowania i przestrzegania przepisów ochrony środowiska, do integrowania polityki. Powinna służyć zarówno podejmującym decyzje, jak i społeczeństwu, sektorowi prywatnemu, pozarządowym organizacjom ekologicznym i wszystkim zainteresowanym grupom.

8.1 Monitoring stanu środowiska

Monitoring - system kontroli stanu środowiska - jest narzędziem wspomagającym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarządzania środowiskiem. Dostarcza on informacji o efektach wszystkich działań na rzecz ochrony środowiska.

8.2 Monitoring polityki ekologicznej

Monitoring polityki ochrony środowiska oznacza, że wdrażanie Programu będzie polegało regularnej ocenie. Monitoring ten będzie obejmował: . określenie stopnia wykonania działań, . określenie stopnia realizacji przyjętych celów, . ocenę rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami a ich wykonaniem, PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 105

. analizę przyczyn tych rozbieżności. Koordynator wdrażania programu będzie oceniał co dwa lata stopień wdrożenia Programu. W latach 2014-2020 na bieżąco, będzie monitorowany postęp w zakresie wdrażania zdefiniowanych działań, a pod koniec 2020 roku nastąpi ocena rozbieżności między celami zdefiniowanymi w Programie i analiza przyczyn tych rozbieżności. Wyniki oceny będą stanowiły wkład dla następnego Programu, w którym zostaną zdefiniowane działania na lata 2020-2027.

8.3 Zarządzanie programem

Efektywne wdrażanie niniejszego opracowania wymaga dużego zaangażowania administracji samorządowej, a także dobrej współpracy między wszystkimi instytucjami (organizacjami) włączonymi w zagadnienia ochrony środowiska.

8.4 Harmonogram weryfikacji celów i kierunków działań oraz terminów przygotowywania raportów z wykonania programów

Ustawa Prawo ochrony środowiska nakłada na wójta gminy obowiązek sporządzenia co 2 lata raportu z wykonania programu ochrony środowiska i przedłożenia go Radzie Gminy. „II Polityka ekologiczna państwa” zakłada, że głównym celem średniookresowym w sprawie kontroli i monitoringu jest pełna harmonizacja procedur i zakresu działań w tej dziedzinie z zaleceniami OECD, wymogami Unii Europejskiej oraz zobowiązaniami wobec konwencji międzynarodowych. Realizacja tego celu wymaga powołania nowych struktur organizacyjnych i wdrożenia systemów obiegu informacji w dziedzinie środowiska, niezbędnych do spełnienia przez Polskę warunków uczestnictwa w Unii Europejskiej i realizacji innych zobowiązań międzynarodowych, w tym: 1. wzmocnienia etatowego służb inspekcji ochrony środowiska na szczeblu centralnym i regionalnym 2. wdrożenia systemu informatycznego PRTR (uwalnianie i transfer zanieczyszczeń) 3. wdrożenia systemu informatycznego SPIRS (rejestracja obiektów niebezpiecznych zgodnie z wymaganiami dyrektywy Seveso II) 4. wdrożenia systemu rejestracji substancji niebezpiecznych spełniającego wszystkie

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 106

wymagania ustawy o substancjach i preparatach chemicznych oraz ustawy o ochronie roślin uprawnych 5. wzmocnienia i rozwoju działalności Krajowego Centrum BAT Realizacja wymienionych w pkt 1 – 4 zadań, a zwłaszcza wdrożenie systemów informatycznych oraz modyfikacja systemu statystyki publicznej, państwowego monitoringu środowiska i pozostałych mechanizmów nadzoru i kontroli umożliwi dokonywanie co 2 lata oceny realizacji gminnych programów ochrony środowiska oraz oceny realizacji programów naprawczych poszczególnych komponentów środowiska.

8.5 Edukacja ekologiczna

W warunkach głębokich przekształceń ustrojowych Polska stanęła przed obowiązkiem dokonania zasadniczych zmian w polityce ekologicznej państwa. Przyjętym przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej w 2002r. dokumencie Polityka ekologiczna państwa w zasadzie uspołeczniania zapisano prawo do udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji ekologicznych. Zasada uspołeczniania będzie realizowana poprzez stworzenie instytucjonalnych i prawnych warunków do udziału wszystkich zainteresowanych podmiotów wywierających bezpośredni lub pośredni wpływ na sposób i intensywność korzystania ze środowiska, w tym również udziału obywateli. Aby udział ten był wystarczająco szeroki i przynosił oczekiwane efekty konieczne jest z jednej strony stymulowanie samej chęci takiego udziału, natomiast z drugiej - tworzenie sprzyjających warunków dla praktycznej realizacji tej potrzeby oraz dostarczenie wiedzy i umiejętności pomocnych w konkretnych działaniach. Podstawowe znaczenie dla szerokiego, społecznego udziału w urzeczywistnianiu celów ekologicznych ma więc po pierwsze odpowiednia edukacja ekologiczna, a po drugie zapewnienie powszechnego dostępu do informacji o środowisku oraz stworzenie instytucjonalnego zabezpieczenia dla wyrażania przez społeczeństwo swoich opinii i wpływania na podejmowane, istotne dla środowiska decyzje. Edukacja jest psychologiczno-pedagogicznym procesem oddziaływania na człowieka, na który składa się nauczanie i wychowanie. Celem edukacji jest kształtowanie świadomości. Edukacja ekologiczna jest więc procesem kształtowania świadomości ekologicznej. Poziom świadomości ekologicznej społeczeństwa zależy od ilości i jakości

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 107

informacji, która do niego dociera oraz od form i sposobów edukacji. Edukacja która trafia do społeczeństwa powinna być ścisła, bezstronna i kompletna. Jasność i klarowność treści powinna być wynikiem jednoznaczności sformułowań. Pomimo niezbędnych uproszczeń (w zależności od stopnia przygotowania odbiorcy) musi być zachowany pewien sens i poprawność merytoryczna. Edukacja ekologiczna powinna być prowadzona na wszystkich poziomach szkolnictwa, począwszy od szkół podstawowych po szkoły wyższe, a także wśród społeczności lokalnej gminy. W prowadzeniu edukacji można wykorzystać potencjał pozarządowych organizacji ekologicznych.

8.6 Upowszechnianie informacji o stanie środowiska i wykonaniu programu

Obecnie informacja ekologiczna w Polsce dostępna jest dla społeczeństwa poprzez: . publikacje Głównego Urzędu Statystycznego, . publikacje Ministerstwa Środowiska, . publikacje służb państwowych - Inspekcję Ochrony Środowiska, Państwowy Zakład Higieny, Inspekcję Sanitarną, . publikacje o charakterze edukacyjnym i popularyzatorskim jednostek naukowo- badawczych, . publikacje opracowane przez organizacje pozarządowe, Polski Klub Ekologiczny, Ośrodki i Centra Edukacji Ekologicznej, Fundacje Ekologiczne, . prasę popularnonaukową o tematyce ekologicznej, . programy telewizyjne i radiowe, . targi i giełdy ekologiczne, . plakaty, plakaty filmowe, filmy, . festiwale i konkursy ekologiczne, . akcje edukacyjne i promocyjne, . internet. Gromadzenie i udostępnianie informacji dotyczących środowiska jest jednym z zadań m.in. Inspekcji Ochrony Środowiska (IOŚ) - zgodnie z art. 28 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska. Zgodnie z tym założeniem IOŚ do celów swojej działalności włączyła zadania

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 108

edukacji ekologicznej i szerokiego informowania społeczeństwa o faktycznym stanie środowiska w Polsce oraz działaniach mających na celu jego ochronę, w tym również z realizacji wykonania założeń przyjętych w powyższym opracowaniu. Przedstawiciele WIOŚ zgodnie z wymaganiami wynikającymi z art. 8a ust.2 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska, przygotowują i przedstawiają radom powiatów i sejmiku województwa coroczną informacje o stanie środowiska i podejmowanych działaniach na rzecz jego poprawy.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 109

9 PIŚMIENNICTWO I MATERIAŁY WYKORZYSTANE DO OPRACOWANIA PROGRAMU

1. Asenizacja terenów wiejskich; przewodnik metodyczny, przekład z języka francuskiego Wyd."PLUM" - Kraków 1994 2. Dostosowanie polskiego prawa i regulacji ekologicznych do rozwiązań unii europejskiej, praca zbiorowa pod redakcją B. Fiedora - Wrocław-Białystok, 1999-2000 3. Kodeks dobrej praktyki rolniczej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Środowiska - Warszawa, 2002 4. Kondracki J., Geografia regionalna Polski - PWN, Warszawa 1998 5. Natura 2000 - europejska sieć ekologiczna, Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa - Warszawa, 1999 6. Ośrodek współpracy z państwami o transformującej się gospodarce OECD: Przeglądy ekologiczne - Polska, Paryż,1995 7. Planowanie i wdrażanie polityki ochrony środowiska - poradnik, praca zbiorowa, Warszawa, 2001 8. Podstawowe problemy środowiska w Polsce. Raport wskaźnikowy - Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, 2001 9. Poradnik - Metody badania i rozpoznawania wpływu na środowisko gruntowo-wodne składowisk odpadów stałych - Ministerstwo Środowiska, Warszawa,2000 10. Przegląd realizacji przez Polskę konwencji międzynarodowych i porozumień wielostronnych i dwustronnych w zakresie ochrony środowiska - materiał dla komisji sejmowej - Ministerstwo Środowiska, Warszawa, kwiecień 2002 11. Przestrzeń ekologiczna dla Polski i Europy - praca zbiorowa, Instytut na Rzecz Ekorozwoju, Warszawa, 1997 12. Rejestry uwalniania i transferu zanieczyszczeń (PRTR) jako instrument realizacji polityki ekologicznej - praca zbiorowa pod redakcją J. Jędrośki, Wrocław, 2001 13. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, GUS, Warszawa, 14. Sektorowy program operacyjny ochrona środowiska i gospodarka wodna - tekst wstępny, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, czerwiec 2002 15. Stan zdrowotny lasów w Polsce w 2001r. - Biblioteka Monitoringu Środowiska. Warszawa. 2002 16. Wawrzoniak J., Małachowska J., Wójcik J., Liwińska A., Stan uszkodzenia lasów

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 110

w Polsce w 1995 roku na podstawie badań monitoringowych - PIOŚ, Warszawa, 1996 17. Wiatr I.: Inżynieria ekologiczna - Warszawa-Lublin, 1995 18. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii na szczeblu lokalnym - poradnik, praca zbiorowa pod redakcją G. Wiśniewskiego, Suwałki, 1999 19. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, lipiec 2002 20. Zalesianie terenów porolnych - praca zb. pod red. A. Gorzelaka:, Warszawa, 1999 21. Zanieczyszczenie środowiska hałasem w świetle badań WIOŚ w 1995 roku - praca zbiorowa, PIOŚ Warszawa, 1996 22. Metody prognozowania hałasu komunikacyjnego - R.J. Kucharski, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 1996. 23. Zbiór przepisów i procedur dotyczących bezpiecznego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest - Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2001 24. Źródła i zasady finansowania inwestycji w ochronie środowiska w Polsce - informator, praca zbiorowa, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok, 2001 25. Dokumenty opracowane przez firmę IDE, 26. Aktualne informacje o środowisku dostępne na stronie http://www.krakow.pios.gov.pl/ 27. Program ochrony środowiska i Plan gospodarki odpadami województwa małopolskiego, 28. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Łapsze Niżne, 1999, 29. Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Gminy Łapsze Niżne na lata 2000-2015, 2000, 30. Założenia do planu zaopatrzenia gminy Łapsze Niżne w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, 2000, 31. Plan gospodarki wodno-ściekowej gminy Łapsze Niżne, 2001, 32. Informacje z Urzędu Gminy Łapsze Niżne, 33. Informacje ze Starostwa Powiatowego w Nowym Targu, 2013. 34. Informacje ze strony RDOŚ Kraków.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 111

10 Załączniki

10.1 Załącznik nr 1. Listy obecności z sesji strategicznych.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 112

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 113

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 114

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 115

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 116

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 117

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 118

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 119

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 120

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 121

10.2 ZAŁĄCZNIK NR 2. Zdjęcia z sesji strategicznych

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE ŁAPSZE NIŻNE AKTUALIZACJA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2017-2020 122