Leksykon Idei Wędrownych Na Słowiańskich Bałkanach, XVIII-XXI

Total Page:16

File Type:pdf, Size:1020Kb

Leksykon Idei Wędrownych Na Słowiańskich Bałkanach, XVIII-XXI SERIA IDEE WĘDROWNE NA SŁOWIAŃSKICH BAŁKANACH 7 LEKSYKONINDA SEŁIO WWIAĘŃSDKRICHO BWAŁNKAYNCACHH XVIII–XXI WIEK KLERYKALIZACJA KONFESJE REFORMACJA Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk TOMFundacja Slawistyczna 7 LEKSYKON IDEINA SŁOWIAŃSKICH WĘDROWNYCH BAŁKANACH XVIII–XXI WIEK SERIA IDEE WĘDROWNE NA SŁOWIAŃSKICH BAŁKANACH 7 REDAKTOR NACZELNA Grażyna Szwat-Gyłybowa (Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa) RADA NAUKOWA Nikołaj Aretow (Институт за литература БАН, София) Natka Badurina (Università degli Studi di Udine) Renata Jambrešić Kirin (Institut za etnologiju i folkloristiku, Zagreb) Magdalena Koch (Instytut Filologii Słowiańskiej UAM, Poznań) AUTORZY TOMU 7 Anna Boguska Ewelina Drzewiecka Dorota Gil Agata Jawoszek-Goździk Lech Miodyński Katarzyna Sudnik Jasmina Šuler-Galos Grażyna Szwat-Gyłybowa Ewa Wróblewska-Trochimiuk oraz Nina Dimitrowa Paulina Dominik Konrad Kuczara Dimitrios Stomatopoulos LEKSYKON IDEINA SŁOWIAŃSKICH WĘDROWNYCH BAŁKANACH XVIII–XXI WIEK KLERYKALIZACJA KONFESJE REFORMACJA Pod redakcją Grażyny Szwat-Gyłybowej we współpracy z Dorotą Gil i Lechem Miodyńskim TOMWarszawa 2020 7 Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk Fundacja Slawistyczna Recenzje wydawnicze dr hab. Izabela Lis-Wielgosz, prof. UAM, Uniwerstet Adama Mickiewicza w Poznaniu & dr Maciej Falski, Uniwersytet Warszawski Monografia powstała w ramach projektu badawczego pt. „Idee wędrowne na słowiańskich Bałkanach (XVIII–XX w.)”, sfinansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki (nr projektu 2014/13/B/HS2/01057). Leksykon idei wędrownych na słowiańskich Bałkanach , t. 7 (publikacja monografii naukowej) – zadanie finansowane w ramach umowy 703/P-DUN/2019 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę. Redakcja merytoryczna Grażyna Szwat-Gyłybowa (Bułgaria, Macedonia oraz całość), Dorota Gil (BiH, Czarnogóra, Serbia), Lech Miodyński (Chorwacja, Słowenia) Tłumaczenia Krzysztof Usakiewicz (z angielskiego i bułgarskiego) Okładka i layout serii Barbara Grunwald-Hajdasz Redakcja Joanna Pomorska Korekta Dorota Muszyńska-Wolny Skład i łamanie Barbara Adamczyk Copyright © by Grażyna Szwat-Gyłybowa, Dorota Gil, Lech Miodyński & the respective authors This is an Open Access book distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 3.0 PL License (creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/), which permits redistribution, commercial and noncommercial, provided that the book is properly cited. ISBN 978-83-66369-14-6 ISSN 2545-1774 (Idee Wędrowne na Słowiańskich Bałkanach) Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk ul. Bartoszewicza 1b/17, 00-337 Warszawa tel. 22 826 76 88 [email protected]; www.ispan.waw.pl SPIS TREŚCI Klerykalizacja 6 Bośnia i Hercegowina 7 – Bułgaria 15 – Chorwacja 24 – Czarnogóra 33 – Macedonia 41 – Serbia 47 – Słowenia 58 Konfesje 68 Bośnia i Hercegowina 69 – Bułgaria 75 – Chorwacja 88 – Czarnogóra 101 – Macedonia 108 – Serbia 121 – Słowenia 132 Reformacja 141 Bośnia i Hercegowina 142 – Bułgaria 147 – Chorwacja 156 – Macedonia 163 – Serbia i Czarnogóra 172 – Słowenia 180 Aneks. Anamneza 188 Klerykalizacja 189 Konfesje 194 AbstractReformacja 201 th st Lexicon of Migrating Ideas in the Slavic Balkans (18 –21 c.). Vol. 7: Clericalization, Confessions, and Reformation 210 KLERYKALIZACJA KLERYKALIZACJA (Bośnia i Hercegowina) klerikali- zacija Wpływ na rozumienie i funkcjonowanie idei klerykalizacji (bośn. ) – pojmowanej jako poddawanie wpływom Kościoła i duchowieństwa różnych dziedzin życia społecznego, polityki i kultury w Bośni i Hercegowinie (dalej: BiH) – miały specyficzne uwarunkowania społeczno-historyczne. Już na wstępie należy zaznaczyć, że sam termin „klerykalizacja” pojawia się w bo- śniacko-hercegowińskiej publicystyce bardzo późno, bo dopiero w pierwszej dekadzie XX wieku. Nie oznacza to, że w BiH nie istniało zjawisko klerykali- zmu ani jego ideologiczna podbudowa w postaci idei klerykalizacji. Przeciw- nie, fakt ten jest raczej dowodem na to, że stosunkowo późno dała o sobie znać świadomość, jak silne jest w BiH zespolenie kwestii klerykalnych i poli- tyczno-społecznych. Jeszcze przed okupacją kraju przez Austro-Węgry w 1878 roku istniał silny związek pomiędzy prawem i religią. Już sama wewnętrzna organizacja imperium osmańskiego, z definicji państwa teokratycznego, ozna- czała podporządkowanie administracji, systemu prawnego, obyczajowości i kultury życia codziennego zasadom islamu (szariatu i sunny, czyli tradycji; → tradycja). Chociaż prawo koraniczne obowiązujące w osmańskiej Bośni re- gulowało głównie życie muzułmanów (zwłaszcza jeśli chodzi o system sądow- niczy, przedstawiciele innych konfesji zachowywali zgodnie z wewnętrznymrai raja systemem imperium osmańskiego prawo do własnych sądów), to jednak pro- mieniowało i silnie determinowało funkcjonowanie również tzw. ( – lud podbity, chrześcijanie) zamieszkującej Bośnię. Pierwsze partie polityczne i świadomie uprawiana przez Bośniaków działalność zmierzająca do zabez- pieczenia interesów poszczególnych grup społecznych (w przypadku BiH – grup narodowych), mimo że jest zjawiskiem późniejszym, również kształto- wała się w powiązaniu z religią, wspólnotami wyznaniowymi i działalnością duchownych. W przypadku BiH pierwsze lata modernizacji, wkraczanie w „czas nowo- czesności” wiążą się z przejściem na przełomie XIX i XX wieku z przestrzeni cywilizacyjnej imperium osmańskiego (islamsko-orientalny krąg kulturowy) w obręb kulturowo odmiennych porządków politycznych typowych dla rozwi- jających się kapitalistycznych krajów i społeczeństw Europy Zachodniej. Tak Leksykon idei wędrownych na słowiańskich Bałkanach. XVIII–XXI wiek 8 pojmowana transformacja wiązała się również ze stopniowym odchodzeniem od systemu feudalnego (→ agraryzm) dominującym w Bośni przez blisko pół milenium i z porzuceniem porządku społecznego, w którym poszczególnebosanski konfesionalizamgrupy społeczne organizowały się i konsolidowały głównie w ramach wspól- not wyznaniowych (zjawisko tzw. bośniackiego konfesjonalizmu – ). Warto zwrócić jednak uwagę, że choć w przypadku bośniac- kich chrześcijan – katolików i prawosławnych – funkcjonowanie kleru jest kwestią oczywistą, o tyle w przypadku muzułmanów wyodrębnienie ducho- wieństwa nastręcza pewne trudności. Z teologiczno-prawnego punktu widze- nia imamowie (prowadzący modlitwę w meczecie) czy hafizowie (recytujący Koran), a nawet sam zwierzchnik lokalnej wspólnoty muzułmanów – reis-ul- -ulema nie stanowią duchownych w takim rozumieniu jak w chrześcijaństwie. W praktyce potocznie przypisuje im się jednak funkcję „kleru”, podobnie jak derwiszom – muzułmańskim mnichom, często pełniącym posługę jako ludo- wi lekarze i nauczyciele, wędrowni katecheci, ojcowie duchowi wykładający zasady różnych odłamów i nurtówtamni teologicznych. vilajet Kluczową rolę w kształto- waniu się nowoczesnej europejskiej Bośni, chcącej pożegnać się z niechcianą etykietą „ciemnej prowincji” (→ ), odegrały jednak nie teo-, lecz antropocentryczne i laickie nurty filozoficzno-społeczne, w pewnym sensie antyklerykalne, opozycyjne wobec uwarunkowań uprzednio determinujących życie kraju i społeczeństwa ( → postęp; → sekularyzacja). Do 1878 roku, w którym Austro-Węgry rozpoczęły okupację BiH, kraj sta- nowił integralną część teokratycznego, silnie scentralizowanego imperium osmańskiego, gdzie dominował orientalno-islamski światopogląd, prawo za- sadzające się na szariacie i wynikający z niego ustrój polityczny,terra deserta stawiający znak równości między władzą religijną a świecką. Osmańska Bośnia była dla „cywilizowanej”, coraz silniej laicyzującej się Europy swoistą , zie- mią nieznaną kulturowo, jałową i cywilizacyjnie utraconą. W historiograficznej narracji współczesnych boszniackich (czyli muzułmańskich) intelektualistów (Mustafa Imamović, Muhamed Filipović, Smail Balić, Muhamed Hadžijahić) lata austro-węgierskiego panowania w BiH, zakończone oficjalną aneksją w 1908 roku, określa się mianem okupacji, i to okupacji brzemiennej w skutki. Filipo- vić, podobnie zresztą jak Imamović, historyk o muzułmańskiej. proweniencji, uznaje wręcz, że inkorporowanie Bośni i Hercegowiny w granice monarchii habsburskiej zaowocowało „imperatywem modernizacji” Realia osmańskiej teokracji wykluczyły bowiem kraj z cywilizacyjnej przestrzeni europejskiej (której ostatnimi śladami były do XV wieku rządy miejscowych chrześcijań- skich banów i królów oraz obecność lokalnego Kościoła o autochtonicznym charakterze), a jego okupacja przez Austro-Węgry miała Bośnię ponownie „przywrócić Europie”. Ważną rolę odegrało tu wykształcenie na przestrzeni trzech dekad klasy urzędniczej, częściowo importowanej z innych obszarów Austro-Węgier, m.in. z Polski, Czech, Ukrainy, i ograniczenie wpływu kleru chrześcijańskiego i duchowieństwa muzułmańskiego, m.in. przez odebranie wspólnotom religijnym monopolu na kształcenie i wychowanie młodzieży. Klerykalizacja (Bośnia i Hercegowina) 9 Wspomniane już uwarunkowania społeczno-polityczne w BiH sprawi- ły, że na przełomie XVIII i XIX wieku duchowni, zarówno katoliccy (przede wszystkim franciszkanie kształcący się w Chorwacji i we Włoszech), jak i pra- wosławni (absolwenci seminariów w Serbii, Grecji czy Rosji), podobnie jak kształceni w Stambule i w innych ośrodkach świata islamu muzułmańscy du- chowni i wojskowi, byli nie tylko jedynymi bośniackimi intelektualistami, ale także pierwszymi rzecznikami wolności i swobód obywatelskich zasadzają- cych się na ideach oświeceniowychnarodni preporod (→ oświecenie). Wpływ nowych prądów na kształconych poza Bośnią franciszkanów przybrał postać idei odrodzenia
Recommended publications
  • Mozaicul Voivodinean – Fragmente Din Cultura Comunităților Naționale Din Voivodina – Ediția Întâi © Autori: Aleksandr
    Mozaicul voivodinean – fragmente din cultura comunităților naționale din Voivodina – Ediția întâi © Autori: Aleksandra Popović Zoltan Arđelan © Editor: Secretariatul Provincial pentru Educație, Reglementări, Adminstrație și Minorități Naționale -Comunități Naționale © Сoeditor: Institutul de Editură „Forum”, Novi Sad Referent: prof. univ. dr. Žolt Lazar Redactorul ediției: Bojan Gregurić Redactarea grafică și pregătirea pentru tipar: Administrația pentru Afaceri Comune a Organelor Provinciale Coperta și designul: Administrația pentru Afaceri Comune a Organelor Provinciale Traducere în limba română: Mircea Măran Lectorul ediției în limba română: Florina Vinca Ilustrații: Pal Lephaft Fotografiile au fost oferite de arhivele: - Institutului Provincial pentru Protejarea Monumentelor Culturale - Muzeului Voivodinei - Muzeului Municipiului Novi Sad - Muzeului municipiului Subotica - Ivan Kukutov - Nedeljko Marković REPUBLICA SERBIA – PROVINCIA AUTONOMĂ VOIVODINA Secretariatul Provincial pentru Educație, Reglementări, Adminstrație și Minorități Naționale -Comunități Naționale Proiectul AFIRMAREA MULTICULTURALISMULUI ȘI A TOLERANȚEI ÎN VOIVODINA SUBPROIECT „CÂT DE BINE NE CUNOAŞTEM” Tiraj: 150 exemplare Novi Sad 2019 1 PREFAȚĂ AUTORILOR A povesti povestea despre Voivodina nu este ușor. A menționa și a cuprinde tot ceea ce face ca acest spațiu să fie unic, recognoscibil și specific, aproape că este imposibil. În timp ce faceți cunoștință cu specificurile acesteia care i-au inspirat secole în șir pe locuitorii ei și cu operele oamenilor de seamă care provin de aci, vi se deschid și ramifică noi drumuri de investigație, gândire și înțelegere a câmpiei voivodinene. Tocmai din această cauză, nici autorii prezentei cărți n-au fost pretențioși în intenția de a prezenta tot ceea ce Voivodina a fost și este. Mai întâi, aceasta nu este o carte despre istoria Voivodinei, și deci, nu oferă o prezentare detaliată a istoriei furtunoase a acestei părți a Câmpiei Panonice.
    [Show full text]
  • Srbska Pravoslavna Cerkev Na Slovenskem Med Svetovnima Vojnama
    31 ZBIRKA RAZPOZNAVANJA RECOGNITIONES Bojan Cvelfar SRBSKA PRAVOSLAVNA CERKEV NA SLOVENSKEM MED SVETOVNIMA VOJNAMA INŠTITUT ZA NOVEJŠO ZGODOVINO Ljubljana 2017 31 ZBIRKA RAZPOZNAVANJA RECOGNITIONES Bojan Cvelfar SRBSKA PRAVOSLAVNA CERKEV NA SLOVENSKEM MED SVETOVNIMA VOJNAMA 3 ZALOŽBA INZ Odgovorni urednik dr. Aleš Gabrič Založnik Inštitut za novejšo zgodovino ZBIRKA RAZPOZNAVANJA / RECOGNITIONES 31 ISSN 2350-5664 Bojan Cvelfar SRBSKA PRAVOSLAVNA CERKEV NA SLOVENSKEM MED SVETOVNIMA VOJNAMA Sozaložnik Arhiv Republike Slovenije št. 31 zbirke Razpoznavanja/ Recognitiones Recenzenta dr. Jurij Perovšek dr. Božo Repe Jezikovni pregled Polona Kekec Prevod povzetka Borut Praper Oblikovanje Barbara Bogataj Kokalj Tisk Medium d.o.o. Naklada 400 izvodov Izid knjige sta Javna agencija za raziskovalno dejavnost Republike podprla Slovenije Srbska pravoslavna cerkev – cerkvena občina Ljubljana, Kulturno – prosvetni center »Sveti Ciril in Metod« CIP - Kataložni zapis o publikaciji Narodna in univerzitetna knjižnica, Ljubljana 930.85(497.4)"1918/1941":271.222(497.11) 271.222(497.11)(091) 271.2(497.4)"1918/1941" CVELFAR, Bojan Srbska pravoslavna cerkev na Slovenskem med svetovnima vojnama / Bojan Cvelfar ; [prevod povzetka Borut Praper]. - Ljubljana : Inštitut za novejšo zgodovino, 2017. - (Zbirka Razpoznavanja = Recognitiones ; 31) ISBN 978-961-6386-81-4 292114176 4 PREDGOVOR VSEBINA 9 PREDGOVOR 13 VZHODNA CERKEV DO OBRAVNAVANEGA OBDOBJA 14 Pravoslavna cerkev in njena organizacija 20 Srbska pravoslavna cerkev 25 Razdrobljena srbska cerkev pred zedinjenjem
    [Show full text]
  • 1870-2018. Russia and the Balkans. the Case of the Unbuilt Orthodox Church in Cetinje, Montenegro
    126 studies in History & Theory of Architecture 1870-2018. Russia and the Balkans. The Case of the Unbuilt Orthodox Church in Cetinje, Montenegro Miloš Stanković Art Historian - Research Assistant, Educons University, Sremska Kamenica, Serbia [email protected] | [email protected] Keywords: Montenegro; Russia; Prince Nikola Petrović; Nikolay II Romanov; Serbian-Montenegrin identity; visual culture The process of the creation of the national states in the Balkans in the 19th century was followed by the political reforms and revitalization of church life, that had been suppressed in the Ottoman period. During the 19th century, Serbs, Greeks and Bulgarians, in different periods, have staged uprisings, waged independence wars, gained autonomy, then sovereignty, and were internationally recognized. During their liberation fight, these countries have been supported by the great European powers, above all by Russia, whose assistance was particularly directed towards Bulgaria, the Principality of Serbia and the Principality of Montenegro, aiming to emancipate the Balkan Christians. Following the 1876 – 1878 wars, the 1878 San Stefano Treaty and the Berlin Treaty, the Balkan countries were recognized as fully sovereign states. The contacts between the region’s Orthodox communities, including Montenegrins, and Russia were already long established by the 19th century, having begun in the Middle Ages. During the centuries of Ottoman occupation, these contacts were limited to the aid sent by the Russian emperor, following these churches envoys’ plea for help. At the beginning of the 18th century, at the time of the theocratic ruler Bishop Danilo (the founder of the Petrović-Njegoš1 dynasty), Montenegro established tighter relations with the Russian Empire.
    [Show full text]
  • Itinerarii Medievale
    www.dacoromanica.ro Itinerarii medievale www.dacoromanica.ro Coperta si supracoperta: IOANA DRAGOMIRESCU-MARDARE Desene: CATALIN GEORGESCU Redactor: PETRE LUPAN Tehnoredactor: F.T.ENA DINULESCU www.dacoromanica.ro Itin,erarii m,edievale RA' ZVAN THEODORESCU EDITURA MERIDIANE 1979 www.dacoromanica.ro Cuprins Lamurire 6 ARTA SI SOCIETATE IN EVUL DE MIJLOC Monumentum princeps"i geneze statale medievale in Europa rgsgriteang 8 Citiva oameni noi", ctitori medievali . 37 CONTINUITATI ARTISTICE SUD-EST EUROPENE Pe marginea unor piese de argintgrie si de podoabg din primul ev mediu balcano-dungrean 96 Despre planul triconc n arhitectura medieval g timpurie a sud-es- tului european . 114 MONUMENTE $1 INTELESURI UITATE In jurul despotiei" lui Mircea cel Bgtrin sau despre un insemn sculptati pictat de la Cozia . 134 Portrete brodatei interferente stilistice in Moldova epocii lui Ieremia Movilg si a lui Vasile Lupu. 155 Un monument medieval din Muntenia dungreang: Cgtgluiul 168 Prescurtari bibliografice 180 lndici 181 www.dacoromanica.ro LAmurire Cititorului ce-li va fi dat osteneala sa ra'sfoiasca doua' dintre lucrarile noastre de pina acum Bizant, Balcani, Occident la inceputurile culturii medievale românesti (se- colele XXIV) fi Un mileniu de arta la Du- dárea de Jos (400-1400) , o parte a pagi- nilor acestui volum ii va aduce imaginea a ceea ce a insemnat, de-a bmgui a mai bine de un deceniu, prin studii partiale raspindite in citeva reviste de specialitate, pregatirea sau, dimpotriva, prelungirea unora dintre inche- ierilelacare ajungeam in abia
    [Show full text]
  • 1 S Blagoslovom Wegovog Preosve{Tenstva Episkopa Ni{Kog
    S blagoslovom Wegovog preosve{tenstva Episkopa Ni{kog gospodina Irineja [tampawe ~asopisa Crkvene studije omogu}ilo je Ministarstvo vera Republike Srbije 1 CHURCH STUDIES Annual Journal of the Centre of Church Studies Year I Number 1 The Centre of Church Studies Ni{, 2004. 2 Godi{wak Centra za crkvene studije Godina I Broj 1 Centar za crkvene studije Ni{, 2004. 3 CRKVENE STUDIJE / CHURCH STUDIES ISSN 1820-2446 Izdava~ Centar za crkvene studije, Ni{ Redakcija Dr Angeliki Delikari (Solun), dr Vera Georgieva (Skopqe), dr Ivan Hristov (Veliko Trnovo), dr Rostislav Stankov (Sofija), dr Jon Petrulesku (Temi{var), dr Branislav Todi} (Beograd), dr Boris Brajovi} (Nik{i}), dr Predrag Mateji} (Kolumbus), dr Nenad @ivanovi} (Ni{), dr Grozdanko Grbe{a (Ni{), dr Sla|ana Risti} Gorgiev (Ni{), mr Vladimir Cvetkovi} (Ni{), sekretar Urednik Dr Dragi{a Bojovi} (Ni{) Adresa Centar za crkvene studije 18000 Ni{, Branka Radi~evi}a br. 1 (MK „Gavrilo Princip”) telefoni: 063 847 84 99 i 063 445 131 e-mail: [email protected] [email protected] `iro ra~un: 160-19684-97 Grafi~ko re{ewe naziva ~asopisa Svetozar Paji} Dijak Ilustracija na korici Zastavica u de~anskom ^etvorojevan|equ (posledwa ~etvrtina XIV veka, br. 6) Univerzalna decimalna klasifikacija Sne`ana Bojovi} i Vesna Risti} [tampa PUNTA -Ni{ Tira` 500 primeraka Radovi se recenziraju. 4 SADR@AJ Uz prvi broja ~asopisa Crkvene studije .................................................................... 9 I @an-Klod Lar{e [ta je bogoslovqe? Qu’est-ce que la théologie? ................................................................................................. 13 Valentina Gulevska ^ove~kata priroda i nejzinata sposobnost za bogopoznanie spored u~eweto na kapadokiskite otci ^ovekova priroda i wena sposobnost za bogospoznawe prema u~ewu kapadokijskih otaca .....................................................................................................
    [Show full text]
  • Malbasa Predrag DVA CRNOGORSKA
    PREDRAG MALBAŠA DVA CRNOGORSKA MANASTIRA Predrag Malbaša DVA CRNOGORSKA MANASTIRA Izdavač Za izdavača Recenzenti dr Radoslav Rotković mr. Živko Andrijašević Kompjuterska priprema, dizajn i fotografije Lektura, korektura Milica Radunović Tiraž 1000 Cetinje 2002. PREDRAG MALBAŠA 2 DVA CRNOGORSKA MANASTIRA PREDGOVOR Virtute duce, comite fortuna Publikaciju Dva crnogorska Manastir čine dvije cjeline. Jedna za temu ima nastanak, život i gašenje Manastira sv. Mihaila na Prevlaci, dok se druga bavi nizom pitanja vezanih za Manastir Ivana Crnojevića na Ćipuru. Motiv za istraživanje ova dva Manastira i uopšte našao sam kod Karla Kautskog koji kaže: "Samim posmatranjem bez praktičnog ula- ženja u predmet, nigdje se ne može mnogo postići. Znanje koje nam se pruža prostim posmatranjem suviše je malo u upoređenju sa onim što saznajemo našim praktičnim djelovanjem". 3 Naravno "praktično djelovanje" i istraživački rad traže i određene preduslove. Prije svega poznavanje najvažnijih iskustava ranijih is- traživača i duboko poznavanje naučne metode koja omogućava da se izdvoji bitno od nebitnog. Pokušavajući da se dobro "naoružam" svim preduslovima započeo sam proučavanje ovih Manastira. U radu su korišćeni pisani, likovni i arheološki izvori. Svi ovi iz- vori bili su, neki veoma rano, a neki kasnije, zavisno od otkrivanja i objavljivanja korišćeni i komentarisani u nauci. Istoričari, istoričari umjetnosti i arheolozi su na osnovu njih dali značajne radove, kojima su razjasnili neka pitanja vezana za srednjovijekovnu istoriju hrišćanske crkve i ova dva Manastira. Bez upoznavanja napora i rezultata njihovog rada, ne bi bilo mo- guće uočiti i pokušati riješiti neke nove-stare dileme i ispraviti izvijesna naučna rješenja i zaključke. Ciljevi ovog rada sami su se nametnuli i oni su zapravo ono što od ova dva teksta čini cjelinu.
    [Show full text]
  • Doktorska Disertacija
    UNIVERZITET U BEOGRADU FILOZOFSKI FAKUTET Vladimir B. Bakra č Religioznost mladih u Crnoj Gori doktorska disertacija Beograd, 2012. UNIVERSITY OF BELGRADE FACULTY OF PHYLOSOPHY Vladimir B. Bakrac Religiousness of youth in Montenegro Doctoral Disertation Belgrade, 2012. Članovi komisije: 1. Prof. dr Mladen Lazić Univerzitet u Beogradu Filozofski fakultet 2. Prof. dr Milan Vukomanović Univerzitet u Beogradu Filozofski fakultet 3. Prof.dr Mirko Blagojević, viši naučni saradnik Institut za filozofiju i društvenu teoriju Datum odbrane doktorske disertacije: * * * Konsolidacija teorijskog dijela rada sa empirijskim i njihovo povezivanje u jednu koherentnu cjelinu teško da bi bio moguć bez nesebične, stručne i iskrene pomoći, sugestija i savjeta profesora Mladena Lazića i Milana Vukomanovića, na čemu sam im neizmjerno zahvalan. Beograd, mart 2012. Vladimir B. Bakrač SADRŽAJ UVOD ................................................................................ Error! Bookmark not defined. I .......................................................................................... Error! Bookmark not defined. DEFINISANJE RELIGIJE ................................................ Error! Bookmark not defined. Teškoće koje se javljaju pri definisanju religije ................ Error! Bookmark not defined. DIVERGENTNOST U POIMANJU RELIGIJE ............... Error! Bookmark not defined. Univerzalni naspram istorijskom pristupu religiji ............. Error! Bookmark not defined. Supstantivne i funkcionalne definicije religije .................. Error! Bookmark
    [Show full text]
  • LJETOPIS CRNOGORSKI NASLOVI Zagreb, Br
    ISSN 1334 - 7128 OBJAVLJENI LJETOPIS CRNOGORSKI NASLOVI Zagreb, br. 8, god. 2017/18. IZ 2017/18. LJETOPIS CRNOGORSKI Zagreb br. 8, god. 2017/18. LJETOPIS CRNOGORSKI Zagreb br. In memoriam Izdavač: NACIONALNA ZAJEDNICA CRNOGORACA HRVATSKE Za izdavača: DANILO IVEZIĆ Urednik: PETAR POPOVIĆ Suradnici: DELIĆ DINKO DRAŠKOVIĆ ZORAN GORANOVIĆ PAVLE KATUNARIĆ SANDRA KATUNARIĆ VJERAN LALOVIĆ DRAGUTIN LUČEV JOSIP LUKOVAC BRANKO Strahinja Marović 1937. - 2018. JOVANOVIĆ BOJAN MAROEVIĆ TONKO MIŠKOVIĆ DUŠKO PAVIĆ LANA POPOVIĆ DIMITRIJE POPOVIĆ PETAR POPOVIĆ ZORKO ROKSANDIĆ DRAGO SIMUNIĆ VLATKO TENŽERA MARINA TODOROVIĆ NEBOJŠA Grafički likovno oblikovanje, priprema i tisak: SKANER STUDIO d.o.o., ZAGREB Naslovnica: - Dio ceste, koja vodi od Njeguša na Cetinje - Fotografija iz knjige dr. Ivan Hoić: Slike iz obćega zemljopisa - knjiga V. Matica hrvatska, Zagreb 1900. Ljetopis je tiskan uz financijsku potporu Savjeta za nacionalne manjine Republike Hrvatske. Ljubomir Kuljača (1938.-2018.) LJETOPIS CRNOGORSKI Zagreb, br 8, god. 2017/18. LJETOPIS CRNOGORSKI Sadržaj Uvodnik Prvi europski exit i nakon njega – Petar Popović ..........................................................................................................................................5 Događaji, ljudi, knjige Jubileji Četvrt stoljeća Matice crnogorske (1993-2018) – Dragan Radulović .............................................................................................11 Dimitrije Popović, retrospektiva (1966-2016): Dimitrije ili Misterij metamorfoze – Marina Tenžera ....................17
    [Show full text]
  • University of Copenhagen Denmark
    The revival of the Serbian Orthodox Church in Montenegro from 1990 Hilton Saggau, Emil Published in: Sociološka lua - Montenegrin Jouranal for Sociology Publication date: 2019 Document version Peer reviewed version Document license: Unspecified Citation for published version (APA): Hilton Saggau, E. (2019). The revival of the Serbian Orthodox Church in Montenegro from 1990. Sociološka lua - Montenegrin Jouranal for Sociology, Godina XIII, 9-25. [2]. Download date: 02. Oct. 2021 Emil Bjørn Hilton Saggau UDK 271.2(497.16) University of Copenhagen Denmark THE REVIVAL OF THE SERBIAN ORTHODOX CHURCH IN MONTENEGRO FROM 1990 OŽIVLJAVANJE SRPSKE PRAVOSLAVNE CRKVE U CRNOJ GORI OD 1990. GODINE APSTRAKT Nakon pa pada komunizma 1989. godine, vjerske zajednice širom Istočne Evrope obnovljene su i oživljene. Isti razvoj se može vidjeti i u Crnoj Gori, gdje su procvjetale i tradi- cionalne i nove vjerske grupe. Taj razvoj bi se mogao nazvati desekularizacijom bivših komu- nističkih društava. Ovaj rad istražuje oživljavanje jedne od glavnih vjerskih grupa, Srpske pravo- slavne crkve (SPC) u Crnoj Gori, sa ciljem da se isprati i identifikuje njen razvoj nakon pada komunizma. Ovaj rad predstavlja raspravu o tome da li je oživljavanje SPC dovelo do deseku- larizacije crnogorskog društva na isti način kao što se to desilo u Srbiji. Ključne riječi: Istočno pravoslavlje, Srpska pravoslavna crkva, Crna Gora, religija, odnos države i crkve ABSTRACT After the fall of communism in 1989 religious communities has across Eastern Europe been rebuild and revived. The same development can be seen in Montenegro where both traditional and new religious groups has flourished. This development could be called a desecu- larization of the former communist societies.
    [Show full text]
  • Srpska Baština 1-2020.Pdf
    Издавач Институт за српску културу За издавача Доц. др Будимир Алексић Уређивачки одбор Доц. др Будимир Алексић, Никшић Академик Зоран Лакић, Подгорица Проф. др Генадиј Филипович Ковалев, Воронеж, Русија Проф. др Ашот Галстјан, Јереван, Јерменија Доц. др Александр Николаевич Сквозников, Самара, Русија Др Катина Димитрова, Велико Трново, Република Бугарска Проф. др Љубомир Милутиновић, Бања Лука Проф. др Александар Стаматовић, Источно Сарајево Проф. др Драга Мастиловић, Источно Сарајево Проф. др Михаило Шћепановић, Београд Проф. др Дејан Микавица, Нови Сад Проф. др Горан Васин, Нови Сад Проф. др Далибор Елезовић, Косовска Митровица Доц. др Дмитриј А. Шевченко, Ростов на Дону, Русија Др Душан Игњатовић, Никшић Др Миодраг Чизмовић, Никшић Др Радисав Маројевић, Никшић Главни уредник Др Никола Маројевић Гостујући уредник Доц. др Наталија Муравјева, Ростов на Дону, Русија Штампа Арт–Графика, Никшић Тираж 500 Адреса издавача Булевар 13. јула 21/3, 81400 Никшић, Црна Гора Часопис је индексиран у: Штампање овог броја омогућила је Влада Републике Србије. година V, 1 Никшић 2020 Упутство ауторима Рукописе (до 60 000 знакова) и приказе (до 12 000 знакова) треба слати у електронској форми (са коришћеним фонтовима) на CD-y на поштанску адресу: Институт за српску културу, Булевар 13. јула 21/3, 81400 Никшић, Црна Гора, или на e-mail: [email protected]. Комплетан рукопис садржи: пуно име и презиме аутора, пуни наслов рукописа, комплетан списак коришћене литературе, контакт адресе аутора, сажетак (до 150 ријечи) и 5–10 кључних ријечи на језику аутора и једном од свјетских језика. Цитате који имају три и више редова треба издвојити у тексту увлачењем са лијеве маргине и за једну величину мањим словима.
    [Show full text]
  • Leksykon Idei Wędrownych Na Słowiańskich Bałkanach XVIII-XXI
    SERIA IDEE WĘDROWNE NA SŁOWIAŃSKICH BAŁKANACH 7 LEKSYKONINDA SEŁIO WWIAĘŃSDKRICHO BWAŁNKAYNCACHH XVIII–XXI WIEK KLERYKALIZACJA KONFESJE REFORMACJA Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk TOMFundacja Slawistyczna 7 LEKSYKON IDEINA SŁOWIAŃSKICH WĘDROWNYCH BAŁKANACH XVIII–XXI WIEK SERIA IDEE WĘDROWNE NA SŁOWIAŃSKICH BAŁKANACH 7 REDAKTOR NACZELNA Grażyna Szwat-Gyłybowa (Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa) RADA NAUKOWA Nikołaj Aretow (Институт за литература БАН, София) Natka Badurina (Università degli Studi di Udine) Renata Jambrešić Kirin (Institut za etnologiju i folkloristiku, Zagreb) Magdalena Koch (Instytut Filologii Słowiańskiej UAM, Poznań) AUTORZY TOMU 7 Anna Boguska Ewelina Drzewiecka Dorota Gil Agata Jawoszek-Goździk Lech Miodyński Katarzyna Sudnik Jasmina Šuler-Galos Grażyna Szwat-Gyłybowa Ewa Wróblewska-Trochimiuk oraz Nina Dimitrowa Paulina Dominik Konrad Kuczara Dimitrios Stomatopoulos LEKSYKON IDEINA SŁOWIAŃSKICH WĘDROWNYCH BAŁKANACH XVIII–XXI WIEK KLERYKALIZACJA KONFESJE REFORMACJA Pod redakcją Grażyny Szwat-Gyłybowej we współpracy z Dorotą Gil i Lechem Miodyńskim TOMWarszawa 2020 7 Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk Fundacja Slawistyczna Recenzje wydawnicze dr hab. Izabela Lis-Wielgosz, prof. UAM, Uniwerstet Adama Mickiewicza w Poznaniu & dr Maciej Falski, Uniwersytet Warszawski Monografia powstała w ramach projektu badawczego pt. „Idee wędrowne na słowiańskich Bałkanach (XVIII–XX w.)”, sfinansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki (nr projektu 2014/13/B/HS2/01057). Leksykon idei wędrownych
    [Show full text]
  • Primjeri Filantropije U Crnoj Gori Do Kraja XX Vijeka Primjeri Filantropije U Crnoj Gori Do Kraja XX Vijeka
    Mr Dragutin Papović Primjeri filantropije u Crnoj Gori do kraja XX vijeka Primjeri filantropije u Crnoj Gori do kraja XX vijeka Izdavač: Fond za aktivno građanstvo Serdara Jola Piletića 18 Podgorica, Crna Gora Autor: Mr Dragutin Papović Urednica: Anica-Maja Boljević Recenzent: Dr Živko M. Andrijašević Lektor: Zuvdija Hodžić Dizajn i grafička obrada: EXPEDITIO, Kotor Štampa: Birokonto, Igalo Tiraž: 3000 Fondacija Institut za otvoreno društvo-Predstavništvo Crna Gora Mr Dragutin Papović Primjeri filantropije u Crnoj Gori do kraja XX vijeka Predgovor 7 I - Uvod 9 II - Ekonomski i pravni uslovi za razvoj filantropije u Crnoj Gori tokom XIX i XX vijeka 11 Crnogorsko zakonodavstvo o filantropiji 14 III - Počeci i glavne karakteristike filantropije u Crnoj Gori 19 IV - Istaknuti filantropi 33 Mecena iz Perasta 33 Dobrotvor Spiridon Gopčević 34 Gospodar široke ruke 35 Najveći crnogorski filantrop 36 Nadbiskup i dobrotvor 39 V - Zadužbine u Crnoj Gori 41 Zadužbina „Bošković – Đurović – Laketić“ 41 „Štednja Lesova“ 44 Zaklada Pera Lukova Tripkovića 46 Zadužbina „Aleksandar Duković“ 47 Zadužbina Mila Zlokovića i njegove Supruge Ane. rođ. Mihanović 48 Zadužbina Prote Luke Jovićevića 51 Zadužbina Toma Krstova Popovića 51 Zadužbina Hadži Bogdana i Hadži Stefe Čađenović 53 Zadužbina Jova Filipova Golijanina 54 Mirko i Olga Komnenović – narodu 56 Zadužbina Petra Vukčevića 59 Dom starog kapetana 60 Zadužbina Nikole – Nika Džanjevića 62 Ostale zadužbine u Crnoj Gori 64 VI - Zaključak 67 VII - Izvori i literatura 68 Blago onome čovjeku, u čije ruke ulazi blago od halala, pa ga na korisnu svrhu zavješta. “Jahja-aga Ibrahim Osmanov, Bar, 1753. godina Primjeri filantropije u Crnoj Gori do kraja XX vijeka Predgovor tudija pred Vama je nastala kao rezultat zajedničkog napora Fonda za aktivno građanstvo (fAKT) i autora.
    [Show full text]