ALEXANDER COHEN ALEXANDER Redactioneel Ronald Spoor ALEXANDER COHEN Een Portret COHEN
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Martin Smit EEN FRANSMAN UIT FRIESLAND: ALEXANDER COHEN ALEXANDER Redactioneel Ronald Spoor ALEXANDER COHEN Een portret COHEN Alexander Cohen WEG MET GORILLA! Ronald Spoor DE STRAATLUCHT VAN MULTATULI Alexander Cohen en Multatuli Alexander Cohen BRIEF AAN WILHELM SPOHR OVER MULTATULI Ronald Spoor GEEN SPOTBLAD, MAAR EEN BIJTBLAD De Paradox (1897-1898) van Alexander Cohen Ronald Spoor ZEG MAAR, DAT IK IN VLADIVOSTOK ZIT de AS Alexander Cohen en zijn internationale literaire en politieke contacten 175– Alexander Cohen BRIEF AAN FÉLIX FÉNÉON Alexander Cohen Simon Carmiggelt REBEL Martin Smit ZOEKEN NAAR HET PARADIJS Alexander Cohen en de Action Française Albert de Jong OP BEZOEK BIJ ALEXANDER EN KAYA Rudolf de Jong BIJ ALEXANDER EN KAYA Thom Holterman UIT HET LAND VAN PROUDHON 16 Boudewijn Chorus STERKE VERHALEN 8 André de Raaij DUBBELE BOTERHAM MET KAAS 1 Hans Ramaer HARD RAIN 15 Rymke Wiersma e.a. BOEKBESPREKINGEN Prijs van dit nummer – 8,- euro DE AS 175 de AS anarchistisch tijdschrift 39ste jaargang, nummer 175, najaar 2011. De AS verschijnt in vier afleveringen per jaar en is een uitgave van Stichting de AS, Moerkapelle. ISSN-nummer 0920-3257. Bestelling: door storting op rekeningnummer 4460315 ten name van de AS in Moerkapelle. Jaarabonnement: 20,- euro; buiten Nederland 26,- euro. Druk: BGS, Schiedam. Opmaak: Atalanta, Utrecht. Adreswijzigingen: per post of per e-mail ([email protected]). Nieuwe abonnementen: gaan in met het eerste nummer van de jaargang, tenzij anders aan- gegeven bij bestelling. Zonder opzegging worden abonnementen verlengd. Adres: postbus 43, 2750 AA Moerkapelle; [email protected] Redactie: Boudewijn Chorus, Marius de Geus, Arie Hazekamp, Thom Holterman, Rudolf de Jong, Jaap van der Laan, Wim de Lobel, André de Raaij, Hans Ramaer (eindredacteur), Martin Smit, Rymke Wiersma, Hanneke Willemse. Verder werkten mee: Ronald Spoor (gastredacteur), Evert van der Tuin, Weia Reinboud. Publicatie van een bijdrage impliceert niet dat daarin of daardoor redactionele standpunten worden weergegeven. Internet: http://tijdschriftdeas.wordpress.com/ Bestellingen: [email protected] EEN FRANSMAN UIT FRIESLAND: ALEXANDER COHEN Redactioneel Dit jaar is het vijftig jaar geleden dat Alexander Cohen overleed. Alexander Cohen (1864- 1961) was anarchist, individualist, journalist, commentator, en later een overtuigd monar- chist. In zijn autobiografische boeken, met de intrigerende titels In opstand (1932) en Van anarchist tot monarchist (1936), beschrijft Cohen onder meer zijn jeugd in Leeuwarden, zijn keuze voor het anarchisme, zijn werk voor Recht voor Allen van Domela Nieuwenhuis, zijn verblijf onder anarchisten in Parijs en Londen, zijn werk als journalist en zijn latere politieke verschuiving naar aanhanger van een ultrarechtse monarchistische stroming in Frankrijk. Cohen werd in Friesland geboren, maar eenmaal in Frankrijk voelde hij zich op en top Fransman. Hoe die verandering van gevoelens tot stand kwam, beschrijft hij eveneens in zijn boeken. Het is natuurlijk makkelijk Cohen achteraf neer te sabelen als een anarchist die het anarchis- me achter zich liet en koos voor een tegengestelde politieke stroming, maar daarmee zou zijn rol in de (internationale) anarchistische beweging van rond 1890, teniet worden gedaan. Zijn politieke verschuiving mag dan voor anarchisten vroeger en nu, misschien onbegrijpe- lijk en onverklaarbaar lijken, het is geen reden waarom die rol nu niet eens belicht zou kun- nen worden. de AS 175 – Alexander Cohen 1 Dit nummer past dan ook in de lange schikking, waarin hij aandacht besteedt traditie die de AS heeft met nummers aan de rol die Cohen vervulde bij de ALEXANDER COHEN over anarchisten die in de geschiedenis promotie van Multatuli in Frankrijk en van de beweging een belangrijke of op Cohens internationale anarchistische en Een portret zijn minst een opmerkelijke rol hebben literaire contacten. Verder zorgde hij gespeeld. voor twee niet eerder gepubliceerde Ronald Spoor Naast een biografisch portret van brieven van Alexander Cohen en ver- Alexander Cohen, is diens bij vlagen hi- zorgde hij daarbij de toelichting. Voor al Jozef Alexander Cohen (roepnaam: Sandro), anarchist, later monarchist, werd geboren in larische verdedigingsrede na zijn arres- deze bijdragen zijn wij hem zeer erken- Leeuwarden op 27 september 1864 en overleed te Toulon (Frankrijk) op 1 november 1961. tatie voor majesteitsschennis, opgeno- telijk. Hij was de zoon van Aron Heiman Cohen Jzn, winkelier, en Sara Jacobs. Op 15 augustus men en wordt aandacht besteed aan di- 1893 ging hij samenwonen met Elisa Germaine (Kaya) Batut, modenaaister, met wie hij op verse aspecten van zijn persoon en werk, Aandacht voor de persoon Alexander 23 maart 1918 in het huwelijk trad. Hun relatie bleef kinderloos. Op 11 november 1907 werd niet op biografisch-chronologische Cohen betekent ook dat diens eerder ge- Cohen tot Fransman genaturaliseerd. Hij schreef onder de pseudoniemen Démophile, wijze, maar meer thematisch gericht. noemde politieke verschuiving, een toe- Demophilos, Demophilus, Kaya en Souvarine. Ronald Spoor, als geen ander kenner lichting behoort te hebben. In het artikel van het werk van Cohen, samensteller Zoeken naar het paradijs, wordt daarop Alles zat mee om Cohen rebels en tegen- het KNIL. Kort voor zijn meerderjarig- van Uiterst links (1980) – een keuze uit uitgebreid ingegaan. draads te maken: zijn intelligentie, een heid vertrok hij uit het ouderlijk huis in het vroege werk van Cohen – en minuti- Als samensteller van dit nummer gaat autoritaire vader, een geliefde jongge- Leeuwarden naar Den Haag, toen één eus bezorger van de correspondentie mijn dank ook uit naar Thijs Wierema, storven moeder, zijn mislukking op de van de politieke centra van de socialisti- van Cohen in Brieven 1888-1961 (1997), die mij liet bladeren in zijn archiefmap Hoogere Burgerschool en zijn vele mis- sche beweging. Hij werd er corrector fungeerde voor dit nummer als gastre- Alexander Cohen en die enkele waarde- lukte ambachten. Een kort verblijf in van F. Domela Nieuwenhuis’ blad Recht dacteur. In het artikel Geen spotblad maar volle tips gaf. Pruisen legde een stevige voedingsbo- voor Allen, en spoedig ook medewerker. een bijtblad beschrijft Ronald Spoor Dank gaat ook uit naar Frank Carmiggelt, dem voor een levenslange haat tegen Cohen was nog geen vier dagen in Den Cohens nooit herdrukte eenmanstijd- die toestemming gaf een column van het autoritaire Duitsland. Het sluitstuk Haag, toen hij de impopulaire koning schrift De Paradox. Bovendien stelde hij zijn vader Simon Carmiggelt over van zijn anti-autoritaire opvoeding Willem III – een driftige en onhandelba- voor dit nummer van de AS ruimhartig Alexander Cohen, in dit nummer te her- vormde een vijfjarig verblijf tussen 1882 re Romanov, die bij uitstek autoritair een tweetal niet eerder verschenen arti- drukken. en 1887 in het Koninklijk Nederlandsch- was – voor gorilla uitmaakte. Dat kwam kelen van zijn hand over Cohen, ter be- Martin Smit Indisch Leger (KNIL). Wegens kleine hem in november 1887 op een half jaar vergrijpen tegen de krijgstucht – smake- gevangenisstraf te staan wegens majes- lijk beschreven in zijn herinneringen – teitsschennis. Met Domela Nieuwen- bracht Cohen drie van deze vijf jaren in huis, die eind augustus 1887 werd vrij- VAN EN OVER ALEXANDER COHEN militaire gevangenissen door. Hij was gelaten, kreeg hij een bijzondere band. Omdat er geen biografie van Alexander Cohen bestaat, blijft zijn autobiografische werk de door zijn afgebroken opleiding autodi- Domela Nieuwenhuis was geïmponeerd voornaamste bron voor kennis van zijn leven en werk: Alexander Cohen, In opstand, Amsterdam dact. In de gevangenis ging hij Multatuli door het revolutionaire vuur, de onaf- 1932; Alexander Cohen, Van anarchist tot monarchist, Amsterdam 1936, en natuurlijk Alexander lezen, waardoor hij levend Nederlands hankelijkheid en humor van Cohen. Cohen, Brieven 1888-1961, Amsterdam 1997, bezorgd door Ronald Spoor. De uitgaven: Alexander Cohen, Uiterst links, Amsterdam 1980, en Alexander Cohen, Uiterst rechts, leerde schrijven. Hun vriendschap bleef tot de dood van Amsterdam 1981, bieden een keuze uit zijn journalistieke werk. Zijn eenmanstijdschrift De Cohen begon zijn publicitaire loopbaan Domela in 1919 bestaan. Paradox is nooit herdrukt. Journalistiek werk van Cohen is ook gepubliceerd in Uitingen van een in het Groninger Weekblad: radicale cou- Door zijn felle artikelen in Recht voor reactionair, Baarn 1929, en in Een andersdenkende, Amsterdam 1959, bezorgd door Max Nord. rant voor Nederland, in 1887 met een ze- Allen, zijn opruiende toespraken in het De artikelen over Cohen in dit nummer van de AS bieden vele verwijzigingen naar bronnen van en over Cohen. vendelige serie ‘Naar Indië’, waarin hij Haagse Walhalla en de publicatie van Aparte vermelding verdient de website http://flandres-hollande.hautetfort.com/ (Franstalig), een boekje opendeed over de toestan- geheime bescheiden uit zijn strafdossier waarop gedetailleerd wordt ingegaan op de literaire en culturele connecties tussen Nederland, den in het koloniale leger. Cohen was maakte Cohen zich gehaat bij de autori- Vlaanderen en Frankrijk en waarop onder andere aan auteurs als Multatuli en Slauerhoff uit- toen al op en top polemist en memoria- teiten. Zijn met Souvarine ondertekende gebreid aandacht wordt besteed. Het interculturele netwerk wat Cohen tot stand bracht, krijgt daarop volop aandacht. (MS) list. Hij deed een felle aanval op de rege- artikel ‘Een ontboezeming’ van 23 maart ringspropaganda voor dienstneming in 1888,