Archive of SID 2 and Biosystematics, 9th Year, No. 32, Autumn 2017

Floristic Study of the Cypress (Cupressus Sempervirens L.) Habitat in Firoozabad (Fars Province)

Einollah Bahrani Fard 1, Mahdi Yousofi 2*, Ahmad Reza Khosravi 3 1 M. S. Department of Biology, Faculty of Basic Sciences, Payam Noor University, Tehran, Iran 2 Associate Professor Department of Biology, Faculty of Basic Sciences, Payam Noor University, Tehran, Iran 3 Professor Department of Biology, Faculty of Sciences, Shiraz University, Shiraz, Iran

Abstract The cypress habitat of Firoozabad in Fars province is one of the valuable reserves of cypress tree (Cupressus sempervirence) in Iran. The climate of this habitat is semi-arid with an average annual rainfall of 434.8 mm and an average annual temperature of 20.6 degrees Celsius. Flora, life form, geographical distribution, and medicinal species of this habitat were studied in the present work. Identification of the collected specimens was done using the relevant references. As a result, 238 species belonging to 188 genera and 61 families were identified in the area. with 42 species and 33 genera and with seven species are the largest family and genus in this region, respectively. Therophytes with 45 percent and hemicryptophytes with 25 percent were the most frequent life forms in the flora of Firoozabad cypress habitat. Geographical distribution of the species includes 38 percent Iran-Turanian, 28 percent bi-regional (Irano-Turanian, Mediterranean; Irano-Turanian, Euro-Siberian and Irano-Turanian, Saharo-Sindian), 14 percent tri-regional (Irano- Turanian, Euro-Siberian, Mediterranean and Irano-Turanian, Saharo-Sindian, Mediterranean), 3 percent multi-regional and 5 percent cosmopolite elements. Twenty-eight species (12 percent) in this habitat are endemic for Iran. In addition, 26 species used as medicinal . Key words: Iran, Geographical Distribution, Cypress Tree; Life Form, Fars, Flora, Firoozabad.

* [email protected]

Copyright©2017, University of Isfahan. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution License (http://creativecommons.org/licenses/BY-NC-ND/4.0), which permits others to download this work and share it with others as long as they credit it, but they cannot change it in any way or use it commercially. www.SID.ir

Archive of SID

تاکسونومی و بیوسیستماتیک، سال نهم، شماره سی و دوم، پاییز 1396، صفحه -21 42 دریافت مقاله: 03/08/1396 پذیرش نهایی: 1397/05/13

بررسی فلوریستیکی رویشگاه زربین ).Cupressus sempervirens L( فیروزآباد، استان فارس

3 *2 1 عیناهلل ب حرانیفرد ، مهدی یوسفی ، احمدرضا خسروی

1 کارشناسی ارشد گروه زیستشناسی، دانشکدۀ علوم پایه، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران 2 دانشیار گروه زیستشناسی، دانشکدۀ علوم پایه، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران 3 استاد گروه زیستشناسی، دانشکدۀ علوم، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده رویشگاه زربین واقع در فیروزآباد استان فارس یکی از ذخیر ه گاههای باارزش درخت زربین (.Cupressus sempervirens L) در ایران است. بارندگی ساالنۀ این رویشگاه 8/434 میلیمتر و متوسط دمای ساالنۀآن 6/20 درجۀ سانتیگراد است. در پژوهش حاضر، فلور، شکل زیستی، پراکنش جغرافیایی و گونههای دارویی این رویشگاه به روش پیمایشی بررسی و گونهها با مراجعه به فلورهای معتبر شناسایی شدند. نتایج نشان میدهند 238 گونۀ گیاهی متعلق به 188 سرده و 61 تیره در این رویشگاه میرویند. Asteraceae با 42 گونه و 33 سرده غنیترین تیره و Astragalus با 7 گونه غنیترین سرده در این رویشگاه است. تروفیتها با 45 درصد و همی کریپتوفیتها با 25 درصد بهترتیب فراوانترین اشکال زیستیاند. حدود 38 درصد گونهها منشأ یک ناحیهای ایرانی - تورانی، 28 درصد منشأ دوناحیهای )ایرانی - تورانی/مدیترانهای، ایرانی - تورانی/اروپا - سیبری، ایرانی - تورانی/ صحرا - سندی(، 14 درصد منشأ سه ناحیهای )ایرانی - تورانی/اروپا - سیبری/مدیترانهای، ایرانی - تورانی/صحرا - سن دی/مدیترانهای( و 3 درصد منشأ چندناحیهای دارند و 5 درصد جهانوطن هستند. تعداد 28 گونه )12 درصد( از گونههای فلور این رویشگاه انحصاری ایران هستند و 26 گونه بهشکل گیاه دارویی استفاده میشوند. واژههای کلیدی: ایران، پراکنش جغرافیایی، زربین، شکل زیستی، فارس، فلور، فیروزآباد.

* [email protected] Copyright©2017, University of Isfahan. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution License (http://creativecommons.org/licenses/BY-NC-ND/4.0), which permits others to download this work and share it with others as long as they credit it, but they cannot change it in any way or use it commercially. www.SID.ir

Archive of SID

22 تاکسونومی و بیوسیستماتیک، سال نهم، شماره سی ودوم، پاییز 1396

مقدمه. al., 2002(، شهرستان المرد (Moradi et al., 2010)، جمعآوری گونههای گیاهی در ایران پیشینهای تاالب پریشان (Dolatkhahi et al., 2010)، منطقۀ طوالنی دارد ولی انجام مطالعههای فلوریستیک در حفاظتشدۀ ارژن- پریشان ,.Dolatkhahi et al) مناطق معین و محدود ازجمله مناطق حفاظت شده و 2011)، پارک جنگلی بناب شهرستان ارسنجان Azizi) رویشگاههای خاص در دهههای اخیر بیشتر مدنظر et al., 2015(، کوه خُم منطقۀ تنگشکن ارسنجان قرارگرفته است؛ این نوع مطالعه ها به شناخت بهتر تنوع (Zare and Khosravi, 2015) و جنگل دِه کهنه زیستی و مدیریت منابع طبیعی منجر میشود و ازاین رو سپیدان (Tahmasb .(Negahdarsaber et al., 2017 دارای اهمیت بسیاری است (Haghighi .(Jamzad, 2006 و همکاران )2012( با بررسی فلور و شکل زربین با نام علمی (.Cupressus sempervirens L) زیستی گیاهان مراتع فراشبند واقع در شهرستان فیروزآباد از تیرۀ سرو (Cupressaceae) درخت همیشهسبزی استان فارس، تعداد 134 گونه متعلق به 92 سرده و 34 است که در اروپا، ترکیه، ایران، سوریه، اردن، لبنان و تیره را شناسایی کردند. Najafi و همکاران )2008( شمال آفریقا میروید (Assadi, 1988-2013). مناطق ویژگیهای بوم شناختی شامل خاک، اقلیم و زمینشناسی جنگلی شمال تا ارتفاع 1300 متری رویشگاههای اصلی رویشگاه زربین فیروزآباد و ویژگی های کمّی و کیفی زربین در ایران هستند؛ هرچند تودههایی از آن در درختان زربین این رویشگاه ازجمله ارتفاع، قطر برابر برخی مناطق جنوبی کشور ازجمله بهبهان )استان سینه، شادابی و کیفیت تاج و کیفیت تنۀ درختان زربین خوزستان(، فیروزآباد )استان فارس( و دامنه های کوه در رویشگاه خرقۀ فیروزآباد فارس را مطالعه کردند؛ تفتان )استان کرمان( میرویند ,Frey and Probst) با وجوداین، فلور رویشگاه زربین فیروزآباد تاکنون 1986(. یکی از رویشگاههای درخور توجه زربین در بررسی نشده است. هدف پژوهش حاضر بررسی فلور، تنگۀ خِرقِه رسول در شهرستان فیروزآباد )استان فارس( تعیین اشکال زیستی و پراکنش جغرافیایی گونههای واقع است که درآن تودۀ ارزشمندی از درختان زربین گیاهان آوندی رویشگاه زربین تنگۀ خرقه رسول در با زادآوری بسیار خوب یافت میشود ,.Najafi et al) شهرستان فیروزآباد )استان فارس( است. Korori et al., 2014 ;2008). این رویشگاه بهمثابۀ یک بومسازگان طبیعی زیستگاه گونههای گیاهی رویشگاه زربین فیروزآباد )منطقۀ مطالعهشده(. متعددی است که با شرایط اقلیمی، خاک و عوامل رویشگاه زربین در ارتفاعات جنوبغربی استان زیستی پیرامون خود سازش یافتهاند؛ ازاینرو، بررسی فارس، در امتداد رشته کوههای زاگرس و نزدیکی فلوریستیک این بومسازگان برای درک بهتر روابط روستای خرقه )امامزاده داوود(، 30 کیلومتری بومشناختی اجزای آن ضروری است. شمالغرب شهرستان فیروزآباد واقع شده است. وسعت تاکنون پژوهشگران مختلفی فلور مناطقی از استان بخش مطالعه شدۀ این رویشگاه حدود 3000 هکتار و فارس را مطالعه کردهاند که ازجملۀ آنها عبارتند از: موقعیت آن بین عرض جغرافیایی 28 درجه و 54 دقیقه مطالعههای فلوریستیک در پارک ملی بمو Kanani et) و30 ثانیه تا 28 درجه و 55 دقیقه و طول جغرافیایی 52

www.SID.ir

Archive of SID

بررسی فلوریستیکی رویشگاه زربین )Cupressus sempervirens L.( فیروزآباد، استان فارس 23

درجه و 21 دقیقه و30 ثانیه تا 52 درجه و 22 دقیقه و30 است و از شمال به کوه برز، از جنوب به جادۀ ثانیه است )شکل های 1 و 2(. فراشبند- فیروزآباد، از شرق به روستای خرقه و از رویشگاه زربین فیروزآباد منطقه ای کامالً غرب به چند دره محدود میشود ,.Najafi et al) کوهستانی با ارتفاع 1400 تا 2500 متر از سطح دریا 2008).

شکل 1- موقعیت رویشگاه زربین )روستای خرقه( در شهرستان فیروزآباد و راههای ارتباطی رویشگاه، محدوده و ایستگاههای جمعآوری نمونهها، استان فارس و ایران (https://www.google.com/maps)

شکل 2- پراکنش درختان زربین در رویشگاه زربین فیروزآباد در استان فارس (www.google.com/maps)

www.SID.ir

Archive of SID

24 تاکسونومی و بیوسیستماتیک، سال نهم، شماره سی ودوم، پاییز 1396

بر اساس میانگین بلندمدت داده های هواشناسی (Farsmet, 2017) طی دورۀ هشتساله از 1388 تا 1395 ایستگاه همدید )سینوپتیک( فیروزآباد واقع در 5 ترسیم شده است نشان میدهد رویشگاه زربین فیروزآباد کیلومتری شرق رویشگاه زربین )Farsmet, 2017( دارای دورۀ خشکی نسبتاً طوالنی از فروردین تا اواخر میانگین دمای ساالنه 6/20، متوسط حداقل دما 4/14، آبان همراه با زمستان های مالیم با بارش های زیاد است. متوسط حداکثر دما 9/26، حداقل دمای مطلق منفی 5 و بر اسـاس روش دومارتن (Piri et al., 2017) و دادههای حداکثر دمای مطلق 2/42 درجۀ سانتیگراد، میانگین اقلیمی ایستگاه فیروزآباد (Farsmet, 2017)، ضریب رطوبت نسبی ساالنه 35 درصد، میانگین بارش ساالنه خشکی منطقه 21/14 و اقلیم منطقه نیمه خشک است. در 8/434 میلیمتر، تعداد روزهای بارانی 37 روز، تبخیر رویشگاه زربین تعدادی چشمه ب هویژه کف دره ها ساالنه 9/2591 میلیمتر و تعداد روزهای یخبندان در سال مشاهده می شود که بیشتر آنها در تابستان خشک 36 روز است. نمودار دما - باران )آمبروترمیک( )شکل میشوند و تعدادی از آنها تا پایان فصل خشک دوام 3( که بر اساس داده های ایستگاه هواشناسی فیروزآباد میآورند )Najafi et al., 2008(.

ایستگاه همدیدی فیروز آباد )FASF(- استان فارس ارتفاع: 1362 متر E 60 , 33 ; N 28 , 53 120 70

100 60 50 80 40 دما

دمامیانگین 60

30 ( بارندگی میانگین

بارندگی ) 40

20

سانتی گراد گراد

) مترمیلی متر ) 20 10

0 0

شکل 3- نمودار دما - باران )آمبروترمیک( ایستگاه سینوپتیک فیروزآباد )نزدیکترین ایستگاه به رویشگاه زربین( در استان فارس بر مبنای میانگین ماهانۀ دما و بارندگی طی دورۀ هشتساله از 1388 تا Farsmet, 2017( 1395(. در این نمودار میزان دما دو برابر مقدار واقعی است.

خاک رویشگاه زربین فیروزآباد کم عمق و دارای آلی آن بین 17/1 تا 92/2 درصد است و بنابراین بافت لومی با اسیدیتۀ بین 1/7 تا 78/7 است، هدایت خاک آن ازنظر مواد آلی فقیر است ) ,.Najafi et al الکتریکی آن به حد شوری نمی رسد و درافق های 2008(. مختلف خاک تفاوت چندان محسوسی ندارد، کربن

www.SID.ir

Archive of SID

بررسی فلوریستیکی رویشگاه زربین )Cupressus sempervirens L.( فیروزآباد، استان فارس 25

مواد و روشها. توصیفی با اقتباس از روش Turner )1994( و به کمک نمونههای گیاهان آوندی رویشگاه زربین فیروزآباد نرمافزار Microsoft Office, 2013) Excel) تحلیل بهطور پیمایشی طی سالهای 1392 و 1393 جمعآوری شد. گونههای گیاهی دارویی رویشگاه زربین فیروزآباد شدند )شکل 2(. جمعآوری نمونهها بهعلت قرارگرفتن با مراجعه به منابع ,Zargary, 1997; Mozaffarian) منطقه در اقلیم نیمه خشک و فرارسیدن زودهنگام فصل (2015 شناسایی شدند و نام محلی برخی از آنها با گلدهی از اسفندماه آغاز و تا پاییز سال بعد ادامه یافت. پرسش از روستانشینان مشخص شد. شناسایی نمونه های جمع آوریشده با مراجعه به فلورا ایرانیکا (Rechinger, 1963-2010)، فلور ایران نتایج. (Assadi, 1988-2013)، گونهای ایران از مجموع 374 نمونۀ جمع آوریشده، تعداد 238 (Maassoumi, 1986-2011)، فلور عراق Townsend) گونه متعلق به 188 سرده و 61 تیره از گیاهان آوندی and Guest, 1960-1985( و فلور ترکیه ,Trachaeophyta) (Davis) در رویشگاه زربین فیروزآباد 1988-1965) انجام شد. نام علمی و نام نویسنده یا شناسایی شدند )جدول 1 پیوست(؛ از این تعداد، 1 نویسندگان گونهها از طریق سامانۀ نمایۀ بین المللی گونه، 1 سرده و 1 تیره از شاخۀ دماسبیان نامهای گیاهی (IPNI, 2017) و نام های علمی برخی (Equisetophyta)، 4 گونه، 4 سرده و 3 تیره از شاخۀ گونهها از طریق سامانۀ لیست گیاهان ,The List) سرخس ها (Polypodiophyta)، 1 گونه، 1 سرده و 1 2017( کنترل شد. مجموعهای از نمونه های هرباریومی تیره از شاخۀ بازدانگان مخروط دار (Coniferophyta)، جمع آوریشده در هرباریوم دانشگاه شیراز نگهداری 1 گونه، 1 سرده و 1 تیره از گنتوفایتا (Gnetophyta) و میشود. بقیه از نهاندانگان (Magnoliophyta) بودند. در گروه برای تعیین شکل زیستی گونه ها از روش طبقهبندی نهاندانگان، گیاهان دولپه ای (Magnoliopsida) با 209 Raunkiaer )1934( و طبقه بندی توسعهیافتۀ آن گونه، 161 سرده و 49 تیره متنوعترین گروه بودند و (Archibold, 1995) و نیز مشاهدههای صحرایی تکلپه ایها (Liliopsida) با 22 گونه، 20 سرده و 6 استفاده شد. نمودار طیف زیستی گیاهان منطقه با تیره در ردۀ دوم قرار داشتند )جدول 1 پیوست(. محاسبۀ فراوانی هر شکل زیستی نسبت به کل اشکال Asteraceae با 42 گونه و 33 سرده غنی ترین تیرۀ زیستی ترسیم شد. عرصۀ انتشار تاکسونها و پراکنش گیاهی در فلور رویشگاه زربین فیروزآباد است )شکل جغرافیایی آنها بر اساس نواحی فلوریستیکی Zohary 4(؛ تیرههای ازنظر تعداد گونه و )1973( و با مراجعه به فلورا ایرانیکا ) ,Brassicaceae Rechinger ازنظر تعداد سرده دومین تیره و 2010-1963( و فلور ایران )Rubiaceae )Assadi, 1988-2013 با 6 گونه و 3 سرده دهمین تیرۀ غنی در تعیین شد. وضعیت حفاظتی تاکسونها نیز بر اساس فلور این رویشگاه هستند و حدود 50 درصد تیرهها فقط فهرست Jalili و Jamzad )1999( بررسی شد. ترکیب با 1 گونه و 1 سرده در فلور رویشگاه زربین فیروزآباد فلوریستیکی رویشگاه زربین فیروزآباد بهشکل آمار حضور دارند.

www.SID.ir

Archive of SID

26 تاکسونومی و بیوسیستماتیک، سال نهم، شماره سی ودوم، پاییز 1396

45 سرده گونه 40 35 30 25 20 15 تعداد 10 5

0

Brassicaceae Apiaceae Rosaceae Asteraceae Fabaceae Lamiaceae Poaceae Boraginaceae Caryophyllaceae Rubiaceae

شکل 4- تعداد گونهها و سردههای ده تیرۀ بزرگ در فلور رویشگاه زربین فیروزآباد در استان فارس

سردۀ Astragalus با 7 گونه بزرگترین سردۀ فلور )2 درصد( با 3 گونه در فلور رویشگاه زربین فیروزآباد رویشگاه زربین فیروزآباد است و سردۀ Gallium با حضور دارند )شکل 5(. شاخص نسبت گونه به سرده 4 گونه و سرده های ،Bromus، )میانگین تعداد گونه های هر سرده( در فلور رویشگاه Euphorbia و Silene هریک با 3 گونه در ردیفهای زربین فیروزآباد برای تک لپهای ها 1/1، برای دولپه ایها بعدی قرار دارند. تعداد 152 سرده )81 درصد( با 1 3/1 و برای کل تاکسونها 3/1 است. گونه، 30 سرده )16 درصد( با 2 گونه و 4 سرده

1 )5/0درصد( هفت

1 )5/0درصد( چهار 4 )2درصد( سه

30 )16درصد( دو 152

یک تعداد گونه های هر سرده )81درصد( 0 50 100 150 200 تعداد )درصد( سرده ها

شکل 5- تعداد و فراوانی نسبی )درصد( سردهها بر حسب تعداد گونه در فلور رویشگاه زربین فیروزآباد در استان فارس

تروفیتها با سهم 45 درصدی از طیف زیستی فانروفیتها با فراوانی 10 درصد بهترتیب در رتبههای فراوانترین شکل زیستی رویشگاه زربین فیروزآباد را بعدی قرار میگیرند. کامفیت ها با سهم 8 درصد دارای تشکیل میدهند )شکل 6( و همی کریپتوفیتها با کمترین فراوانی در طیف زیستی رویشگاه زربین فراوانی 25 درصد، کریپتوفیت ها با فراوانی 12 درصد و فیروزآباد هستند.

www.SID.ir

Archive of SID

بررسی فلوریستیکی رویشگاه زربین )Cupressus sempervirens L.( فیروزآباد، استان فارس 27

He 25%

Th 45%

Cr 12%

Ch Ph 8% 10% شکل 6- فراوانی )درصد( اشکال زیستی گونههای گیاهی فلور رویشگاه زربین فیروزآباد در استان فارس، Ph: فانروفیت، Th: تروفیت، Cr: کریپتوفیت )شامل ژئوفیت، هلوفیت و هیدروفیت(، He: همیکریپتوفیت، Ch: کامفیت

ازنظر پراکنش جغرافیایی، 38 درصد گونهها در نواحی ایرانی-تورانی/اروپا-سیبری- مدیترانهای/صحرا- فلور رویشگاه زربین فیروزآباد در استان فارس منشأ سندی( دارند و 5 درصد نیز جهانوطن هستند )شکل یک ناحیهای )ایرانی-تورانی(، 28 درصد منشأ 6(. تعداد 28 گونه )12 درصد( از گونههای فلور دوناحیه ای )شامل 5 درصد ایرانی-تورانی/اروپا- رویشگاه زربین فیروزآباد در استان فارس انحصاری سیبری، 18 درصد ایرانی- تورانی/مدیترانهای، 5 درصد ایران هستند )جدول پیوست 1(. ازنظر معیارهای ایرانی-تورانی/صحرا-سندی(، 14 درصد منشأ حفاظتی، 1 گونه )4/0درصد( در وضعیت آسیبپذیر سه ناحیهای )شامل 11 درصد ایرانی-تورانی/اروپا- (VU)، 26 گونه )11 درصد( در وضعیت کمخطر سیبری/مدیترانهای، 3 درصد ایرانی-تورانی/صحرا- (LR) و 6 گونه )3 درصد( در وضعیت کمبود اطالعات سندی/مدیترانهای(، 3 درصد منشأ چندناحیهای )شامل (DD) قرار دارند )شکل 7 و جدول پیوست 1(.

3 MR 3 IT,SS,M 5 IT,ES 5 Cosm 5 IT,SS

نواحی رویشی IT,ES,M 11 12 EN 18 IT,M 38 IT

40 35 30 25 20 15 10 5 0 فراوانی )درصد(

شکل 7- پراکنش جغرافیایی در فلور رویشگاه زربین فیروزآباد در استان فارس، IT: ایرانی - تورانی، EN: گونههای انحصاری، M: مدیترانهای، ES: اروپا - سیبری، SS: صحرا - سندی، MR: چندناحیهای، Cosm: جهانوطن.

www.SID.ir

Archive of SID

28 تاکسونومی و بیوسیستماتیک، سال نهم، شماره سی ودوم، پاییز 1396

اهالی بومی تعداد 26 گونه )2/9 درصد کل گونه ها( (.Adiantum capillus-veneris L)، چای کوهی از گیاهان رویشگاه زربین فیروزآباد در استان فارس را (.Micromeria persica Boiss)، اسفند Peganum) برای مصارف دارویی استفاده میکنند )جدول harmala L. 1(، بنه (.Pistacia atlantica Desf)، پدنه پیوست(؛ این گونه ها به 26 سرده و 14 تیره تعلق دارند. دشتی (.Ziziphora tenuior L)، نعناع Mentha) Lamiaceae با 5 گونۀ دارویی و Rosaceae با 4 گونۀ .longifolia (L.) Huds(، لگجین Capparis) دارویی دارای بیشترین تعداد گونه های دارویی .parviflora Boiss(، کل Crataegus aronia) رویشگاه زربین هستند )جدول 1 پیوست(. نام محلی .Bosc) و تمشک (.Rubus sanctus Schreb). برخی گونه های دارویی رایج رویشگاه زربین و نام باتوجهبه موقعیت منطقه، فصل خشکی وگرما بسیار علمی آنها عبارتند از: سرزردو Achillea wilhelmsii) زود فرا میرسد وگیاهان از اواخر اسفندماه شروع به (K. Koch، سیرموک (.Allium stamineum Boiss)، گلدهی میکنند که نمونۀ بارز آن گونۀ Amygdalus الوک (Amygdalus elaeagnifolia Spach)، گل elaeagnifolia است و بیشتر گیاهان در اواخر اسفند و خنده (.Alcea laxiflora I. Riedl)، پرسیاشوم دو ماه اول فصل بهار به گل مینشینند )شکل 7(.

75.62 80

70

60

50

40

30

16.12 20

6.61 10 1.65 0 بهار تابستان پاییز زمستان

شکل 8- میزان گلدهی گیاهان فلور رویشگاه زربین فیروزآباد استان فارس در فصلهای مختلف سال

بحث. گونه بازدانه، 22 گونه نهاندانۀ تکلپه ای و 210 گونه بر اساس نتایج پژوهش حاضر، رویشگاه زربین نهاندانۀ دولپهای نشاندهندۀ ترکیب گونهای متنوع فلور فیروزآباد با میانگین بارندگی ساالنه 8/434 میلیمتر که این رویشگاه است. مقایسۀ فلور رویشگاه زربین بیشترین مقدار آن در زمستان میبارد، تابستانهای فیروزآباد با فلور برخی مناطق دیگر استان فارس ازجمله طوالنی گرموخشک و خاک فقیر دارای فلوری نسبتاً فلور پارک ملی بمو (Kanani et al., 2002)، فلور غنی است. حضور 3 گونه سرخس، 1 گونه دماسب، 2 شهرستان المرد (Moradi et al., 2010)، فلور پارک

www.SID.ir

Archive of SID

بررسی فلوریستیکی رویشگاه زربین )Cupressus sempervirens L.( فیروزآباد، استان فارس 29

جنگلی بناب در شهرستان ارسنجان ,.Boraginaceae ،Apiaceae ،Poaceae ،Lamiaceae (Azizi et al، 2015)، فلور کوه خُم، منطقۀ تنگ شکن ارسنجان Rosaceae ،Caryophyllaceae و Rubiaceae. این ده (Zare and Khosravi, 2015) و فلور جنگل ده کهنه تیره جزو غنی ترین تیره های فلور ایران در ناحیۀ ایرانی- سپیدان (Negahdarsaber et al., 2017) مؤید تنوع تورانی هستند و با تفاوت جزیی جزو تیرههای غنی در فلوریستیکی این رویشگاه است. مقایسۀ فلور رویشگاه فلور اغلب مناطق دیگر استان فارس به شمار میآیند (Dolatkhahi et al., 2010; Moradi et al., 2010; زربین فیروزآباد با فلور مناطقی از استان های همجوار Tahmasb Haghighi et al., 2012; Zare and مانند فلور هنزاکوه منطقۀ حفاظتشدۀ بهرآسمان در Khosravi, 2015(. (Payandeh et al., 2016) استان کرمان ، فلور سردۀ Astragalus با 7 گونه که 5 گونۀ آن (Salimi, 2014) بخش هایی از چابهار ، منطقه بِریس و انحصاری )اندمیک( ایران هستند غنیترین سردۀ (Ghofran et al., 2016) رَمین در استان رویشگاه زربین فیروزآباد و یکی از غنیترین سردههای سیستانوبلوچستان و منطقۀ پُدُل، لِمَزان و کوه بِدو در ناحیۀ ایرانی-تورانی است که اغلب در نواحی (Eskandari Khankahdani et al., استان هرمزگان کوهستانی، خشک و نیمه خشک میروید ) ,Zohary 2017) نیز تنوع گونهای این منطقه را تأیید میکند. Maassoumi, 1986-2011 ;1973(. سایر سردههای Moradi و همکاران )2010( تعداد گونههای فلور رویشگاه زربین فیروزآباد ازنظر تعداد گونه غنی شناساییشدۀ فلور منطقۀ المرد را 178 گونه معرفی نیستند و تخریب زیستگاه ها در رویشگاه زربین یکی از کردند که فقط 39 گونۀ مشترک با فلور رویشگاه دالیل این امر است؛ Najafi و همکاران )2008( میزان Khosravi Zare زربین فیروزآباد دارد. و )2015( تعداد تخریب عرصه های طبیعی ناشی از فعالیتهای بیرویۀ 287 گونه، 198 سرده و 59 تیره از کوه خُم، منطقۀ انسانی در این رویشگاه را درخور توجه دانسته اند. تنگشکن ارسنجان واقع در شمالشرقی استان فارس فراوانی اشکال زیستی در هر اقلیم متفاوت است و گزارش کردند.متغیرهای اقلیمی کوه خُم بسیار شبیه طیف زیستی هر منطقه نشاندهندۀ وضعیت اقلیمی آن رویشگاه زربین فیروزآباد است ولی وسعت آن تقریباً است )Archibold, 1995; Minissale, 2015(. شش برابر وسعت رویشگاه زربین است؛ با وجوداین، تروفیتها با فراوانی 45 درصد بیشترین فراوانی را بین فقط 94 گونه )3/39 درصد گونهها( بین این دو فلور اشکال زیستی رویشگاه زربین فیروزآباد دارند و فراوانی مشترک هستند. آنها بازتابی از طوالنیبودن دورۀ خشکی، کوت اهبودن Turner به اعتقاد )1994( تیرهها و سردههای بزرگ دورۀ رویشی و کاهش بارندگی و ناکافیبودن میزان هر منطقه معموالً شاخصی از پراکنش جغرافیایی، رطوبت در فصل های گرم سال است ,Archibold) شرایط بومشناختی و ساختار زمین شناختی آن منطقه 1995). نتایج پژوهش حاضر با نتایج Moradi و هستند. ده تیرۀ غنی ازنظر تعداد سرده و گونه در فلور همکاران )Azizi ،)2010 و همکاران )2015( و Zare و رویشگاه زربین فیروزآباد بهترتیب عبارتند از: Khosravi )2015( مطابقت دارد. Brassicaceae ،Fabaceae ،Asteraceae،

www.SID.ir

Archive of SID

30 تاکسونومی و بیوسیستماتیک، سال نهم، شماره سی ودوم، پاییز 1396

همیکریپتوفیت ها با فراوانی 25 درصد دومین شکل فراوانی عناصر ایرانی-تورانی )38 درصد( و زیستی رویشگاه زربین را تشکیل میدهند. به اعتقاد گونههای انحصاری )12 درصد( تعلق رویشگاه زربین به Archibold )1995( فراوانی این شکل زیستی ناحیۀ ایرانی - تورانی را تأیید میکند و با نتایج Kanani نشاندهندۀ اقلیم سرد و کوهستانی منطقه است. و همکاران )2002( در منطقۀ بمو، Zare و Khosravi فراوانی کریپتوفیت ها در رویشگاه زربین 12 درصد )2015( در منطقۀ کوه خم ارسنجان و Azizi و است و همانطور که Tabad و همکاران )2016( علت همکاران )2015( در منطقۀ بناب مطابقت دارد. طبق فراوانی کریپتوفیتها در فلور دریاچۀ زریوار را عمق زیاد تقسیمات نواحی فلوریستیکی ایران ;Zohary, 1973) خاک و کمی فرسایش دانستهاند، یکی از علل کاهش Assadi, 1988-2013) رویشگاه زربین در ناحیۀ سهم این شکل زیستی در رویشگاه زربین به فقیربودن و ایرانی-تورانی واقع شده است. عناصر یک ناحیهای کم عمقبودن خاک و فرسایش زیاد آن نسبت داده صحرا-سندی در رویشگاه زربین وجود ندارند؛ هرچند میشود. Zare و Khosravi )2015( در مطالعۀ Moradi و همکاران )2010( فراوانی این عناصر را در فلوریستیکی کوه خُم منطقۀ تنگشکن در شهرستان منطقۀ المرد که نسبت به رویشگاه زربین جنوبیتر است ارسنجان استان فارس فراوانی تروفیت ها را 51 درصد، 6/14درصد ذکر کردهاند و به همینعلت آن منطقه را همی کریپتوفیت ها را 26 درصد، ژئوفیت ها را 9 درصد، ناحیۀ گذر )اکوتون( بین ایرانی-تورانی و صحرا-سندی فانروفیت ها را 7 درصد و کامفیتها را7 درصد گزارش دانستهاند. کردهاندکه با نتایج پژوهش حاضر مطابقت دارد. فراوانی عناصر انحصاری در فلور رویشگاه زربین سهم فانروفیتها در طیف زیستی رویشگاه زربین 12 درصد است. در فلور منطقۀ کوه خم ارسنجان 10 درصد است که در مقایسه با فراوانی 9/18 درصدی 75/18 درصد گونهها (Zare and Khosravi, 2015) و آن در منطقۀ المرد واقع در جنوبشرقی استان اندکی در پارک ملی بمو 19 درصد گونهها ,.Kanani et al) کمتر است (Moradi et al., 2010)؛ این در حالیست 2002( انحصاری ایران هستند. Jalili و Jamzad که میانگین بارندگی ساالنۀ رویشگاه زربین بیشتر از )1999( فراوانی گونههای انحصاری در فلور ایران را منطقۀ المرد است. احتماالً سرما و بهویژه تعداد روزهای 22 تا 24 درصد ذکر کردهاند. کمی عناصر انحصاری یخبندان بیشتر عامل کاهش شکل زیستی درختی و در رویشگاه زربین در مقایسه با مناطق دیگر استان درختچهای در رویشگاه زربین است. حضور درختان فارس غیرعادی به نظر میرسد و باتوجهبه تخریب زیاد گرمسیری و نیمهگرمسیری ازجمله استبرق در رویشگاه زربین (Najafi et al., 2008) قضاوت (.Calotropis procera (Willd.) R.Br)، سهپستان دربارۀ فراوانی واقعی عناصر انحصاری آن مشکل است. (.Cordia myxa L) و پنجانگشت -Vitex pseudo) بر اساس معیارهای سازمان جهانی حفاظت (.negundo (Hausskn.) Hand-Mzd در فلور منطقۀ محیط زیست (Jalili and Jamzad, 1999) تعداد 26 المرد )(Moradi et al., 2010) و نبود آنها در فلور گونه )11 درصد( از گونههای رویشگاه زربین در رویشگاه زربین مؤید این فرض است. وضعیت کم خطر (LR)، 6 گونه )3 درصد( در وضعیت

www.SID.ir

Archive of SID

بررسی فلوریستیکی رویشگاه زربین )Cupressus sempervirens L.( فیروزآباد، استان فارس 31

کمبود اطالعات (DD) و تنها 1 گونه )4/0 درصد( در بهوفور در این شیب مشاهده میشود. درختچههایی از وضعیت آسیبپذیر (VU) قرار دارند. اهمیت حفاظتی سردۀ تلخهبیان Sophora mollis (Royle) Graham) رویشگاه زربین بیشتر به علت وجود توده هایی از درختان ex Baker) گونۀ غالب را در واریزههای شیب شمالی کهنسال همیشهسبز زربین در آن منطقه است Korori) تشکیل میدهند. شیب های جنوبی بیشتر پوشیده از et al., 2014(. بوته های جوسیخک (.Ebenus stellata Boiss) و درختچههای بادام Amygdalus elaeagnifolia) توصیف پوشش گیاهی منطقه. Spach) هستند. روستای خرقه در قسمت جنوبشرقی در رویشگاه زربین فیروزآباد فارس بیشتر درختان رویشگاه واقع شده است و بیشتر گونههای علف هرز زربین در کف دره باالترین اشکوب را تشکیل میدهند بهعلت فعالیتهای کشاورزی و دامپروری اهالی در این که به شکل نواری از جنوبغرب بهسمت شمالشرقی مکان و زمینهای کشاورزی و مکانهای اسکان کشیده شده است. زیر این درختان، گونهای از بید کوچنشینان یافت میشوند. علفهای هرز موجود در (.Salix acmophylla Boiss) دومین اشکوب را رویشگاه بیشتر در اطراف روستا و برخی از آنها مانند تشکیل میدهد. بهعلت جریانداشتن جوی آب باریکی .Alhagi pseudalhagi (M.Bieb.) Desv فقط در که از چشمههای موجود در منطقه سرچشمه میگیرد، اطراف روستا دیده میشوند و در سایر نقاط رویشگاه پوشش گیاهی کف دره در برخی قسمتها بهشکل پراکنش چندانی ندارند. تعداد زیاد علفهای هرز در نیمهانبوه است. درختچه های مورد Myrtus) منطقه نشاندهندۀ دخالت های زیاد انسانی در آن است. .communis L) همراه با تمشک Rubus sanctus) نتایج پژوهش حاضر نشان میدهند رویشگاه طبیعی .Schreb) سومین اشکوب را تشکیل میدهند. گونۀ زربین فیروزآباد در استان فارس که یکی از تاالبی لویی (.Typha angustifolia L) و گونه های ذخیره گاههای باارزش درخت زربین در ایران است رطوبتدوست پوشش گیاهی حاشیۀ آب را تشکیل دارای فلوری غنی است. درختان زربین در ایران عمدتاً میدهند. درختچههای بنه (.Pistacia atlantica Desf) تودههای طبیعی نسبتاً گستردهای در حسنآباد چالوس و همراه با بادام (Amygdalus elaeagnifolia Spach) و علیآباد کتول در شمال کشور تشکیل میدهند؛ هرچند زالزالک (Crataegus aronia (Willd.) Bosc) تودههایی از آن در بهبهان )استان خوزستان(، فیروزآباد گونههای غالب درختچه ای در شیب های شمالی هستند؛ )استان فارس( و دامنه های کوه تفتان )استان کرمان( در این شیب تعداد زیادی پایۀ مو (.Vitis vinifera L) میرویند (Frey and Probst, 1986). منشأ گیاهان و انار (.Punica granatum L) مشاهده می شود که زربین در مناطق یادشده و خودرو یا دست کاشتبودن اهالی منطقه آنها را کاشتهاند. رویش درختچه های این درختان مشخص نیست. به اعتقاد Zohary )1973( گالبی خودرو (Pyrus farsistanica Browicz) در و Frey و Probst )1986( جمعیتهای طبیعی امروزی شیب های شمالی این منطقه درخور توجه است و گونۀ زربین عناصر باقیماندۀ )رلیک( ترشیاری هستند که نخود خودرو (Cicer spiroceras Jaub. & Spach) بهطور محدود و پراکنده در چند کشور ازجمله ایران،

www.SID.ir

Archive of SID

32 تاکسونومی و بیوسیستماتیک، سال نهم، شماره سی ودوم، پاییز 1396

سوریه، لبنان، لیبی، اردن، ترکیه، قبرس و اروپا یافت فقیر ازنظر مواد آلی میروی ;Gallis et al., 2006) میشوند. Assadi )2013-1988( بر اساس مشاهدههای Hafezi Shahroodian et al., 2011)؛ این شرایط خود از یک توده درختان زربین در منطقۀ بهمئی در بومشناختی در رویشگاه زربین فیروزآباد استان فارس استان خوزستان، خودروبودن نمونههای جنوب ایران را فراهم است و همین امر موجب رویش جمعیتی از مشکوک میداند و به استناد وجود سنگ نوشتههای درختان پراکنده و کهن سال زربین در آن شده است قدیمی در نزدیکی تودۀ جنگلی احتمال میدهد آنها (Korori .(Najafi et al., 2008 و همکاران )2014( بازماندۀ جنگل کاریهای باستانی باشند. در روستای پایههایی از زربین های کهنسال را در رویشگاه زربین خرقه واقع در مجاورت منطقۀ رویشی زربین فیروزآباد فیروزآباد معرفی کردهاند که ارتفاع آنها از 15 تا 25 نیز امامزادهای وجود دارد که درختان کهنسال زربین متر، قطر تنۀ آنها از 68/1 تا 7/2 متر و عمر آنها از 648 اطراف آن کاشته شدهاند؛ بنابراین، احتمال تا 1950 سال تخمین زده شده است؛ بهعالوه، این دست کاشتبودن توده های اولیۀ زربین در رویشگاه رویشگاه بخشی از ناحیۀ رویشی زاگرس است که فیروزآباد و سپس گسترش طبیعی آنها به کف دره ها جنگلهای نیمهخشک کشور را در خود جای داده دور از ذهن نیست. تعیین دقیق منشأ درختان زربین در است و در امتداد رشتهکوه های زاگرس از ارومیه در این رویشگاه به انجام مطالعه هایی ازجمله الیهنگاری استان آذربایجان غربی شروع و تا حوالی شهرستان د انههای گرده در آینده منوط است. فیروزآباد در استان فارس ادامه مییابد. این جنگل ها در زربین گونهای مدیترانهای است و در رویشگاه هایی ابعاد ملی و منطقه ای دارای اهمیت بسیاری هستند با شرایط بومشناختی منطبق با اقلیم مدیترانهای )Najafi et al., 2008( و حفاظت از این ذخیرهگاه )تابستانهای نسبتاً طوالنی گرم وخشک و زمستانهای ژنتیکی باارزش امری ضروری است. معتدل و مرطوب( و خاکهای آهکی یا رُسی خشک

منابع Archibold, O. W. (1995) Ecology of world vegetation. Chapman and Hall, London. Assadi, M. (Ed.) (1988-2013) Flora of Iran. vols. 1-77. Research Institute of Forests and Rangelands Publication, Tehran (in Persian). Azizi, N., Ghorbani Nohooji, M., Arman, M. and Sargazi, F. (2015) Study of the plant diversity in the Arsanjan´s Bonab park (Fars province). Journal of Plant Ecosystem Conservation 2(5): 1-16 (in Persian). Davis, P. H. (Ed.) (1965-1988) Flora of Turkey and the East Aegean Islands. vols. 1-10. Edinburgh University Press, Edinburgh. Dolatkhahi, M., Asri, Y. and Dolatkhahi, A. (2011) Floristic study of Arjan-Parishan protected area in Fars province. Taxonomy and Biosystematics 3(9): 31-46 (in Persian). Dolatkhahi, M., Yousefi, M. and Asri, Y. (2010) Floristic studies of Parishan wetland and its surroundings in Fars province. Iranian Journal of Biology 23: 35-46 (in Persian).

www.SID.ir

Archive of SID

بررسی فلوریستیکی رویشگاه زربین )Cupressus sempervirens L.( فیروزآباد، استان فارس 33

Eskandari Khankahdani, F., Yousofi, M. and Zaeafi, M. (2017) Floristic investigation in Podol, Lemazan and Bedoo mountain in Bandar Lengeh city, Hormozgan province, Iran. Taxonomy and Biosystematics 9(30): 15-30 (in Persian). Farsmet, Fars Meteorological Bureau. Retrieved from http://farsmet.ir/Amars.aspx On: 13 October 2017. Frey, W. and Probst, W. (1986) A synopsis of the vegetation of Iran. In: Contribution to the vegetation of Southwest Asia (Ed. Kurschner, H.) 1-43. Dr. Ludwig, Reichert. Verlag, Wiesbaden Gallis, A. T., Doulis, A. G. and Papageorgiou, A. C. (2006) Variability of cortex terpene composition in Cupressus sempervirens L. provenances grown in Crete, Greece. Silvea Genet 56(6): 294-299. Ghofran, F., Yousefi, M., Haerinasab, M. and Salimi, S. (2016) A part of flora of Ramin and Beris in Chabahar, Sistan and Baluchestan province. Taxonomy and Biosystematics 8(29): 1-12 (in Persian). Google Maps (2015) Search Google maps. Retrieved from https://www.google.com/maps. On: 17 October 2017. Hafezi Shahroodian, S., Azadfar, D., Soltanloo, H. and Ramezanpour, S. (2011) Genetic variability in natural Iranian populations of Cupressus sempervirens L. in Caspian Sea coastward assessed by SSR markers. Plant Omics Journal 4(1): 19-24. IPNI, The International Plant Names Index. Retrieved from http://www.ipni.org. On: 20 May 2017. Jalili, A. and Jamzad, Z. (1999) Red data book of Iran, a preliminary survey of endemic, rare and endangered plant species in Iran. Research Institute of Forest and Rangelands, Tehran. Jamzad, Z. (2006) Collecting of the flora of Iran and form a herbarium. In: Plant diversity of Iran (Ed. Assareh, M. H.) 22-31. Research Institute of Forests and Rangeland, Tehran, (in Persian). Kanani, M. R., Zehzad, B. and Hassanzadeh Kiani, B. (2002) Study of vascular plants of Bamu national park (Fars province). Rostaniha 3: 1-15 (in Persian). Korori, S., Shirvany, A., Imani, G., Shabestani, S., Talebi Khoorabadi, T. and Madani Mashaei, A. (2014) The old cypresses of Iran. Journal of Forest and Rangeland (Jangal va Marta) 100: 44-57 (in Persian). Maassoumi, A. A. (1986-2011) The genus Astragalus in Iran. vols. 1-5, Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran (in Persian). Minissale, P. (2015) The use of flora, vegetation and habitats in the studies of environmental impact assessment. Biodiversity Journal 6(1): 171-174. Moradi, G., Abbasi, E. and Zare Chahooki, M. A. (2010) Flora, life forms and geographical distribution of plants in Lamerd ranges, Fars, Iran. Watershed Management Researches Journal (Pajouhesh & Sazandegi) 86: 70-80 (in Persian). Mozaffarian, V. (2015) Identification of medicinal and aromatic plants of Iran. Farhang Moaser Publishers, Tehran (in Persian). Najafi, T., Hosseini Nasr, S. M., Jalilvand, H. and Bordbar, S. K. (2008) Study of Zarbin (Cypress) natural site in western south of Fars province. 2nd Regional Conference on Natural Resources and Environment, Arsanjan Azad University, Fars province, Iran (in Persian). Negahdarsaber, M. R., Taheri Abkenar, K., Pourbabaei, H. and Sagheb-Talebi, Kh. (2017) Flora, life forms and chorology of plant species in the Deh-Kohneh Forest in Sepidan, Fars province, Iran. Caspian Journal of Environmental Sciences 15: 67-74.

www.SID.ir

Archive of SID

34 تاکسونومی و بیوسیستماتیک، سال نهم، شماره سی ودوم، پاییز 1396

Payandeh, M., Bordbar, F. and Mirtadzadini, S. M. (2016) Floristic strudy of Hanza-kuh of Bahr- Aseman protected area (SE Iran). Taxonomy and Biosystematics, 8(28): 79-100 (in Persian). Piri, I., Khanamani, A., Shojaei, S. and Fathizad, H. (2017) Determination of the best geostatistical method for climatic zoning in Iran. Applied Ecology and Environmental Research 15(1): 93-103. Raunkiaer, C. (1934) The life forms of plants and statistical plant geography. Clarendon Press, Oxford. Rechinger, K. H. (Ed.) (1963-2010) Flora Iranica. vols. 1-176. Akademische Druck-U Verlagsanstalt, Graz. Salimi, S. (2014) Introduction of the flora, life forms and chorology of plants of some regions in western Chabahar (Sistan and Baluchestan Province). Taxonomy and Biosystematics 6(20): 103- 110 (in Persian). Tabad, M. A., Jalilian, N. and Maroofi, H. (2016) Study of flora, life form and chorology of plant species in Zarivar Region of Marivan, Kurdistan. Taxonomy and Biosystematics 8(29): 64-102 (in Persian). Tahmasb Haghighi, R., Tamrtash, R., Hosseinzadeh, A. and Aliloo, A. (2012) Study of flora and life form of plants in Farashband rangelands (Fars province). Proceeding of the 3rd National Conference on Combating Desertification and Sustainable Development of Iran Desert Wetlands (Relying on Meighan Desert Wetland), Arak, Iran (in Persian). The Plant list (version 1.1). Retrieved from http://www.theplantlist.org. On: 13 October 2017. Townsend, C. C. and Guest, E. (1960-1985) Flora of Iraq. vols. 1-9. Ministry of Agliculture and Agaiarian Reform, Baghdad. Turner, M. (1994) The taxonomy and ecology of the flora of Singapore: a statistical analysis. Botanical Journal of the Linnean Society 114(3): 215-227. Zare, M. and Khosravi, A. (2015) A floristic study of Kuh-e Khom in Tang Shekan region of Arsanjan country in Fars province. Taxonomy and Biosystematics 7(24): 51-74 (in Persian). Zargary, A. (1997) Medicinal plants. Tehran University Press. Tehran (in Persian). Zohary, M. (1973) Geobotanical fundations of the Middle East. vol. 2. Fischer Verlag, Stuttgart, Amesterdam.

www.SID.ir

Archive of SID

بررسی فلوریستیکی رویشگاه زربین )Cupressus sempervirens L.( فیروزآباد، استان فارس 35

جدول پیوست 1- فهرست گونههای گیاهی به همراه شکل زیستی، پراکنش جغرافیایی و نوع زیستگاه در فلور رویشگاه زربین فیروزآباد در استان فارس. نشانههای اشکال زیستی Ph: فانروفیت، Th: تروفیت، Cr: کریپتوفیت )شامل ژئوفیت، هلوفیت و هیدروفیت(، He: همیکریپتوفیت. نشانههای پراکنش جغرافیایی EN: انحصاری، IT: ایرانی-تورانی، M: مدیترانهای، ES: اروپا - سیبری، SS: صحرا - سندی، MR: چندناحیهای، Cosm: جهانوطن. نشانههای وضعیت حفاظتی DD: کمبود اطالعات، LR: کمخطر، VU: آسیبپذیر. نشانههای کاربردی: : گونههای دارویی و نامهای فارسی و محلی آنها. نامهای فارسی گیاهان دارویی وضعیت پراکنش شکل شاخه/تیره/نام علمی گونه )نامهای محلی در پرانتز( حفاظتی جغرافیایی زیستی I-Equisetophyta 1. Equisetaceae Equisetum ramosissimum Desf. Cr MR - - II-Polypodiophyta 2. Adiantaceae پرسیاوشان )پرسیاشوم( - Adiantum capillus-veneris L. Cr Cosm Cheilanthes acrostica Tod. Cr IT,ES,M - - 3. Aspleniaceae Asplenium ceterach L. Cr IT,ES,M - - 4. Pteridaceae Onychium divaricatum (Poir. in Lam.) Alston Cr IT,ES,M - - III-Coniferophyta 5. Cupressaceae Cupressus sempervirens L. Ph IT,M - - IV-Gnetophyta 6. Ephedraceae ارمک، ریش بز، هوم - Ephedra pachyclada Boiss. Ph IT,SS V-Magnoliophyta (Dicotyledons) 7. Aceraceae LR Acer monspessulanum L. subsp. persicum (Pojark.) Rech.f. Ph EN - 8. Amaranthaceae Amaranthus viridis L. He Cosm - - 9. Anacardiaceae بنه - Pistacia atlantica Desf. Ph IT,M 10. Apiaceae

Apium nodiflorum (L.) Lag. Cr IT,ES -

Bunium rectangulum H.Wolff Cr IT -

Chaerophyllum macropodum Boiss. He IT - مشگک - Ducrosia anethifolia Boiss. He IT,SS زول - Eryngium billardierei F. Delaroche He IT Johrenia paucijuga Bornm. He IT - - LR Lagoecia cuminoides L. Th IT,M - Scaligeria assyriaca Freyn & Bornm. Cr IT - - Scandix pecten-veneris L. Th IT,ES,M - - Scandix stellata Banks & Sol. Th IT - -

www.SID.ir

Archive of SID

36 تاکسونومی و بیوسیستماتیک، سال نهم، شماره سی ودوم، پاییز 1396

نامهای فارسی گیاهان دارویی وضعیت پراکنش شکل شاخه/تیره/نام علمی گونه )نامهای محلی در پرانتز( حفاظتی جغرافیایی زیستی Smyrnium cordifolium Boiss. He IT - - Torilis leptophylla Rchb.f. Th IT,ES,M - - Turgenia latifolia Hoffm. Th IT,ES,M - - 11. Apocynaceae DD Nerium indicum Mill. subsp. kotschyi (Boiss.) Rech. f. Ph IT - 12. Asteraceae Achillea biebersteinii Afanasiev He IT,ES - - بومادران )سر زردو( - Achillea wilhelmsii K.Koch He IT Anthemis pseudocotula Boiss. Th IT,SS,M - - Atractylis cancellata L. Th IT,M - - Calendula alata Rech.f Th IT,M - - Carthamus lanatus L. Th IT - - Carthamus oxyacantha M.Bieb. Th IT,M - - Centaurea bruguierana Hand.-Mazz. Th IT - - Centaurea iberica Trevir. ex Spreng. Th IT,M - - Centaurea salicifolia M.Bieb. ex Willd. He IT - - Chardinia orientalis (L.) Kuntze Th IT - - LR Cirsium spectabile DC. He EN - Conyza bonariensis (L.) Cronquist Th IT - - Crepis kotschyana Boiss. Th IT - - Crepis quercifolia Bornm. & Gauba Th IT - - LR Crupina crupinastrum (Moris) Vis. Th IT - شکرتیغال شاخدار - Echinops ceratophorus Boiss. He IT Garhadiolus angulosus Jaub. & Spach Th IT - - کنگر خوراکی - Gundelia tenuisecta Freyn & Sint. Th IT LR Helichrysum leucocephalum Boiss. He EN - Lactuca serriola L. He IT,ES,M - - Lasiopogon muscoides DC. Th IT,SS - - Onopordum leptolepis DC. He IT,SS - - Outreya carduiformis Jaub. & Spach He IT - - LR Pentanema multicaule Boiss. He EN - Phagnalon nitidum Fresen. He IT - - Picris pauciflora Willd. Th IT,M - - Picris strigosa M.Bieb. He IT - - Pulicaria gnaphalodes (Vent.) Boiss. He IT,SS - - Rhagadiolus stellatus DC. Th IT,ES,M - - Scariola orientalis (Boiss.) Soják Ch IT - - Scorzonera phaeopappa Boiss. Cr IT - -

www.SID.ir

Archive of SID

بررسی فلوریستیکی رویشگاه زربین )Cupressus sempervirens L.( فیروزآباد، استان فارس 37

نامهای فارسی گیاهان دارویی وضعیت پراکنش شکل شاخه/تیره/نام علمی گونه )نامهای محلی در پرانتز( حفاظتی جغرافیایی زیستی Senecio glaucus L. Th IT,SS,M - - Siebera nana (DC.) Bornm. Th IT - - Sonchus oleraceus L. Th IT,M - - Sonchus tenerrimus L. Th IT,SS,M - - Steptorhamphus persicus O.Fedtsch. & B.Fedtsch. Th IT - - Steptorhamphus tuberosus (L.) Grossh. Ch IT - - LR Tragopogon caricifolius Boiss. He EN - Tragopogon longirostris Bischoff ex Sch.Bip. He IT - - Urospermum picroides (L.) Scop. ex F.W.Schmidt Th IT,M - - Xeranthemum longepapposum Fisch. & C.A.Mey. Th IT,ES - - 13. Berberidaceae Bongardia chrysogonum Boiss. Cr IT,M - - 14. Biebersteiniaceae آدمک - Biebersteinia multifida DC. Cr MR 15. Boraginaceae Anchusa aegyptiaca DC. Th IT,SS - - Buglossoides arvensis (L.) I.M.Johnst. Th IT,M - - Buglossoides tenuiflora (L.f.) I.M.Johnst. Th IT,M - - Heliotropium europaeum L. Th IT,ES,M - - Heterocaryum macrocarpum Zakirov Th IT - - Lappula sinaica (A.DC.) Asch. & Schweinf. Th IT,SS - - Nonea caspica G.Don Th IT - - Onosma bulbotrichum DC. He IT - - LR Onosma kotschyi Boiss. He EN - Rochelia disperma (L.f.) K.Koch Th IT,M - - 16. Brassicaceae قدومه بادکرده - Alyssum inflatum Nyár. Th IT Aubrieta parviflora Boiss. Ch IT - - Biscutella didyma L. Th IT,ES,M - - Capsella bursa-pastoris (L.) Medik. Th Cosm - - اُزمک - Cardaria draba (L.) Desv. He Cosm Conringia perfoliata Link Th IT - - خاکشیر ایرانی - Descurainia sophia (L.) Webb ex Prantl Th MR Erysimum repandum L. Th IT - - Fibigia macrocarpa Boiss. He IT - - Filago pyramidata L. Th IT,ES - - Hesperis kurdica F.Dvořák & Hadač He IT - - Hirschfeldia incana (L.) Lagr.-Foss. Th IT - -

www.SID.ir

Archive of SID

38 تاکسونومی و بیوسیستماتیک، سال نهم، شماره سی ودوم، پاییز 1396

نامهای فارسی گیاهان دارویی وضعیت پراکنش شکل شاخه/تیره/نام علمی گونه )نامهای محلی در پرانتز( حفاظتی جغرافیایی زیستی Isatis latisiliqua Steven Th IT - - Isatis raphanifolia Boiss. Th IT - - Microthlaspi perfoliatum (L.) F.K.Mey. Th IT,M - - Nasturtium microphyllum Boenn. ex Rchb. Cr IT,ES - - Peltaria angustifolia DC. Th IT - - LR Sameraria stylophora Boiss. Th IT - 17. Campanulaceae Campanula erinus L. Th IT,M - - Campanula incanescens Boiss. He IT - - Legousia falcata Fritsch Th IT,M - - 18. Capparaceae علف مار )لگجین( - Capparis parviflora Boiss. Ch IT,M Capparis spinosa L. Ch IT,SS,M - - 19. Caryophyllaceae Cerastium dichotomum L. Th IT,M - - Cerastium inflatum Link ex Sweet Th IT - - DD Dianthus subaphyllus (Lemperg) Rech.f. Ch EN - Lepyrodiclis stellarioides Fisch. & C.A.Mey. Th IT - - Silene conoidea L. Th IT,M - - Silene eriocalycina Boiss. He IT - - Silene gynodioica Ghaz. He IT - - DD Telephium eriglaucum P.N.Williams Ch EN - Velezia rigida L. Th IT - - 20. Chenopodiaceae Halocharis sulphura Moq. Th IT,SS - - Noaea mucronata Asch. & Schweinf. He IT - - 21. Cistaceae Helianthemum ledifolium (L.) Mill. Th IT,ES,M - - Helianthemum salicifolium (L.) Mill. Th IT,ES,M - - 22. Clusiaceae Hypericum vermiculare Boiss. & Hausskn. ex Boiss. Ch IT - - 23. Convolvulaceae Convolvulus leiocalycinus Boiss. Ch IT,SS - - 24. Crassulaceae Rosularia sempervivum A.Berger He IT - - Sedum hispanicum L. Th IT,ES,M - - 25. Cucurbitaceae فاشرا - Bryonia multiflora Boiss. & Heldr. He IT 26. Dipsacaceae Cephalaria dichaetophora Boiss. Th IT - -

www.SID.ir

Archive of SID

بررسی فلوریستیکی رویشگاه زربین )Cupressus sempervirens L.( فیروزآباد، استان فارس 39

نامهای فارسی گیاهان دارویی وضعیت پراکنش شکل شاخه/تیره/نام علمی گونه )نامهای محلی در پرانتز( حفاظتی جغرافیایی زیستی LR Pterocephalus lignosus Freyn & Bornm. Th IT - VU Scabiosa persica Boiss. Th EN - 27. Euphorbiaceae Chrozophora obliqua A.Juss. Th IT - - Euphorbia chamaesyce L. Th IT,M - - Euphorbia helioscopia L. He IT - - Euphorbia microsciadia Boiss. He IT - - 28. Fabaceae Alhagi pseudalhagi (M.Bieb.) Desv. He IT,SS,M - - LR Astragalus argyrostachyus Boiss. Ch EN - LR Astragalus cephalanthus DC. Ch EN - Astragalus curvirostris Boiss. Ch IT - - LR Astragalus fasciculifolius Boiss. Ph EN - LR Astragalus ledinghamii Barneby He EN - Astragalus ovinus Boiss. He IT - - - Astragalus rhodosemius Boiss. & Hausskn. He EN - LR Cicer spiroceras Jaub. & Spach He EN - Coronilla scorpioides W.D.J.Koch Th IT,M - - Ebenus stellata Boiss. Ch IT - - Lathyrus inconspicuus L. Th IT - - LR Medicago laciniata Mill. Th IT - LR Medicago rigidula (L.) All. Th IT - Ononis sicula Guss. Th IT,M - - Sophora mollis Graham Ph IT - - Trifolium campestre Schreb. Th IT,ES,M - - Trifolium resupinatum L. Th IT,ES,M - - Trigonella fischeriana Ser. Th IT,ES - - Vicia ervilia Willd. Th IT,M - - Vicia sativa L. Th IT,ES,M - - 29. Gentianaceae Gentiana olivieri Griseb. He IT - - 30. Geraniaceae Erodium cicutarium (L.) L'Hér. Th IT,ES,M - - Geranium rotundifolium L. Th IT,ES,M - - Geranium stepporum P.H.Davis Cr IT,ES,M - - 31. Lamiaceae Ajuga austroiranica Rech.f. Ch IT - - Ajuga chamaecistus Ging. ex Benth. subsp. scoparia LR Ch EN - (Boiss.) Rech.f.

www.SID.ir

Archive of SID

40 تاکسونومی و بیوسیستماتیک، سال نهم، شماره سی ودوم، پاییز 1396

نامهای فارسی گیاهان دارویی وضعیت پراکنش شکل شاخه/تیره/نام علمی گونه )نامهای محلی در پرانتز( حفاظتی جغرافیایی زیستی Lamium amplexicaule L. Th IT,ES,M - - فراسیون - Marrubium vulgare L. He IT,ES پونه، نعنا - Mentha longifolia L. Cr Cosm گُلک ایرانی )چای کوهی( - Micromeria persica Boiss. He IT Nepeta depauperata Benth. He IT - - LR Nepeta kotschyi Boiss. He EN - LR Phlomis elliptica Benth. He EN - Phlomis olivieri Benth. He IT - - Salvia macrosiphon Boiss. He IT,SS - - Salvia palaestina Benth. He IT,M - - Stachys benthamiana Boiss. He IT - - Stachys inflata Benth. He IT - - Teucrium orientale L. He IT - - کَلپوره - Teucrium polium L. Ch IT,M Ziziphora capitata L. Th IT - - کاکوتی )پُدنه دشتی( - Ziziphora tenuior L. Th IT,SS 32. Linaceae Linum strictum L. Th IT,M - - 33. Lythraceae DD Lythrum junceum Banks & Sol. Cr EN - Lythrum salicaria L. Cr Cosm - - 34. Punicaceae Punica granatum L. Ph IT,ES,M - - 35. Malvaceae DD ختمی گل تُنَک )گل خنده( Alcea laxiflora I.Riedl Th EN Malva pusilla Sm. Th IT,M - - 36. Moraceae Ficus johannis Boiss. Ph IT - - 37. Myrtaceae Myrtus communis L. Ph IT - - 38. Nitrariaceae اسفند - Peganum harmala L. He IT 39. Papaveraceae Hypecoum pendulum L. Th IT,M - - Papaver argemone L. Th IT,M - - Papaver decaisnei Hochst. & Steud. Ex Elkan Th IT - - -40. Plantaginaceae Plantago lanceolata L. He Cosm - - 41. Plumbaginaceae Plumbago europaea L. He IT,ES - -

www.SID.ir

Archive of SID

بررسی فلوریستیکی رویشگاه زربین )Cupressus sempervirens L.( فیروزآباد، استان فارس 41

نامهای فارسی گیاهان دارویی وضعیت پراکنش شکل شاخه/تیره/نام علمی گونه )نامهای محلی در پرانتز( حفاظتی جغرافیایی زیستی 42. Polygonaceae Atraphaxis spinosa L. Ph IT - - Rumex chalepensis Mill. Th IT - - 43. Primulaceae Anagallis arvensis L. Th Cosm - - Androsace maxima L. Th IT,ES,M - - 44. Ranunculaceae Delphinium pallidiflorum Freyn Cr IT - - LR Delphinium saniculifolium Boiss. He EN - Ranunculus aucheri Boiss. Th IT - - DD Ranunculus farsicus Rech.f. He EN - 45. pallasii Fisch. & C.A.Mey. subsp. pallasii Ph IT - - Rhamnus persica Boiss. Ph EN - - 46. Rosaceae LR بادام برگسنجدی )الوک( Amygdalus elaeagnifolia Spach. subsp. elaeagnifolia Ph EN آلبالوی دانهریز - Cerasus microcarpa K.Koch Ph IT,M

زالزالک )کل( - Crataegus aronia (Willd.) Bosc Ph IT,ES Potentilla supina L. Th MR - - LR Pyrus farsistanica Browicz Ph EN - تمشک - Rubus sanctus Schreb. Ph IT,M 47. Rubiaceae Callipeltis cucullaris Steven Th MR - - Galium aparine L. Th Cosm - - Galium humifusum M.Bieb. He IT,M - - Galium setaceum Lam. Th IT,M - - Galium spurium L. Th IT,ES,M - - LR Rubia albicaulis Boiss. Ch EN - 48. Salicaceae Salix acmophylla Boiss. Ph IT,M - - 49. Scrophulariaceae LR Scrophularia glauca Sm. He EN - Scrophularia striata Boiss. Ch IT - - Verbascum sinuatum L. Th IT,M - - Veronica anagallis-aquatica L. Cr IT,M - - 50. Tamaricaceae Tamarix ramosissima Ledeb. Ph IT,M - - 51. Thymelaeaceae Daphne mucronata Royle Ph IT - - 52. Ulmaceae

www.SID.ir

Archive of SID

42 تاکسونومی و بیوسیستماتیک، سال نهم، شماره سی ودوم، پاییز 1396

نامهای فارسی گیاهان دارویی وضعیت پراکنش شکل شاخه/تیره/نام علمی گونه )نامهای محلی در پرانتز( حفاظتی جغرافیایی زیستی Celtis caucasica Willd. Ph IT - - 53. Urticaceae Parietaria judaica L. He MR - - 54. Valerianaceae Valerianella vesicaria Moench Th IT,ES,M - - 55. Vitaceae Vitis vinifera L. Ph IT,ES - - Magnoliophyta (Monocotyledons) 56. Alliaceae پیاز دشتی )سیر موک( - Allium stamineum Boiss. Cr IT,M 57. Colchicaceae Colchicum speciosum Steven Cr IT,ES - - 58. Cyperaceae Carex divisa Huds Cr IT,ES,M - - 59. Liliaceae Fritillaria imperialis L. Cr IT - - Muscari neglectum Ten. Cr IT,M - - Tulipa clusiana Redouté Cr IT - - 60. Poaceae Aegilops triuncialis L. Th IT,M - - Bromus danthoniae Trin. ex C.A.Mey. Th IT - - Bromus sterilis L. Th IT,ES,M - - Bromus tectorum L. Th Cosm - - Cynodon dactylon (L.) Pers. Cr Cosm - - Heteranthelium piliferum Hochst. ex Jaub. & Spach Th IT - - Hordeum spontaneum K.Koch Th IT,M - - Melica persica Kunth He IT - - Pennisetum orientale Pers. He IT,SS - - Phragmites australis (Cav.) Steud. Cr Cosm - - Poa bulbosa L. Cr IT,SS,M - - Polypogon semiverticillatus (Forssk.) H.Hyl. Th IT,M - - LR Stipa haussknechtii Boiss. He EN - Taeniatherum crinitum (Schreb.) Nevski Th IT,ES,M - - Trachynia distachya (L.) Link Th IT,SS,M - - 61. Typhaceae Typha angustifolia L. Cr Cosm - -

www.SID.ir