MSX4PC de MSX2 emulator voor PC

Onder DOS en onder Wi ndows

Ingebouwde disassembler met volledig overzicht van de MSX

Getest met meer dan 350 bekende programmals

Update service tegen verzendkosten

MSX4PC is verkrijgbaar door: f 30,- over te maken op giro 6172462 onder vermelding van MSX4PC; of gebruik te maken van de bon bij de LezersService; MSX4PC kost f 25,- (- 5% abonneekorting) plus verzendkosten. I Beste Lezer,

Door (eind)examens, vakanties en andere oorzaken kan het zijn dat dit nummer u iets later bereikt dan oorspronkelijk gepland. Op zich is dat niet zo'n groot probleem in deze vakantieperiode: wij hadden de intervallen in deze zomer gepland met zes/negen weken en dat wordt nu misschien zeven/acht weken, maar MCCM 78 verschijnt keurig op tijd voor de beurs in Zandvoort.

Dat nummer zal er trouwens wat frisser uitzien. Aange­ stoken door ons zusterblad PC-Active, keken wij eens kritisch naar de door ons gebruikte lay-out. Een aantal aspecten bleek in de praktijk vaak voor problemen te zorgen en daarom wilden wij wat meer vrijheid inbouwen. Voor auteurs betekent dat meer vrijheid bij het schrijven van de tekst en voor de redactie meer mogelijkheden om listing en illus­ traties in de meest geëigende vorm op te nemen. De verandering zal duidelijk zijn, maar de schok hopelijk niet al te groot.

Een van de aanleidingen om deze lay-out aanpassing juist het volgende nummer door te voeren, ligt in een andere opzet van de LezersService. In de forse lijst achterin in elke MCCM staan veel produkten die vrijwel nooit meer besteld wor­ den. Erger is dat als iemand het dan toch eens bestelt, het vaak veel moeite kost om het gevraagde produkt te vinden. Wij halen daarom eens de bezem door onze voorraden en bieden een groot aantal produkten op Zandvoort aan tegen opruimingsprijzen. Na Zand­ voort zullen deze produkten ook niet meer via Amsterdam te bestellen zijn. De op deze manier niet meer verkrijgbare 'eigen' produkten zullen vanaf dat moment alleen nog via de redactie in Rotterdam als Service verkrijgbaar zijn. In het volgende MCCM leest u er meer over. Released at ... In dit nummer wordt op pagina 20 aandacht besteed aan een idee van de redactieleden van ROM. Ook ik werd benaderd en gaf al wat tegengas, maar hielp de organisatoren ook aan een paar suggesties. Ik wil ideeën om MSX te pro­ moten nooit in de weg staan en beloofde daarom een pagina aandacht aan de organisatie. De realiteitszin van de organisatoren is echter in mijn ogen klein: zij gaan weliswaar veelbelovend van start, maar Zandvoort nadert met rasse schreden; wij kunnen er pas in dit MCCM voor het eerst gewag van maken en de details van een en ander komen bij veel MSX'ers pas een goede week voor Zandvoort met het volgende MCCM aan; een afdeling 'Profs' klinkt in Msx-Iand ridicuul; dezelfde dag een schijf uitbrengen, terwijl op de dag zelf nog inzendingen binnenkomen is ook vragen om ROMmel; prijzen die nog geregeld moeten worden en meer. Maar ... ik sta open voor ideeën en laten veel MSX'ers maar tonen dat ik het mis heb en dat er wel degelijk iets moois kan ontstaan. Laat inzet en en­ thousiasme het maar winnen van scepsis en planning. MCCM zal hoe dan ook aandacht besteden aan de resultaten. Zijn er voldoende inzendingen, denk ik aan een speciale Art­ Gallery van de ingezonden plaatjes en de winnende muziekjes kunnen op het diskabonne­ ment komen. Ik ben echt enthousiast als het een succes wordt en zal heel blij zijn als ik het mis blijk te hebben.

Tot slot wil ik iedereen een prettige vakantie toewensen­ bezoek eens een buitenlandse MSX'er--en hoop dat we elkaar zien in september op de Deze 'MCCM' van Marco beurs in Zandvoort waar, naar wij weten, veel nieuws te zien zal zijn. Willemsen was bedoeld als logo voor een spel. Helaas is dat spel niet gereedgekomen. :Franl(Ji. 1Jruijff En gezien de kwaliteit van deze plaat is dat grafisch te betreuren.

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli! augustus 1995 3 Colofon Het MSX Computer & Club Magazine, kortweg Noorder baken 6 MCCM, is eind 1992 ontstaan uit een fusie van Jan heeft er de pest in maar dwingt zichzelf in het MSX Computer Magazine en het MSX Club de nadering van de deadline tot schrijven. Hij Magazine. wil het MST weer op gang brengen en kreeg van ISSN 1380-0809 Wammes er de inspirerende naam MST95 voor. Uiterste zorg werd besteed aan het vervaardigen van dit blad, desondanks zijn fouten niet Hij vraagt alle abonnees die programmatechni­ geheel uit te sluiten. De uitgever/redactie kan derhalve niet aansprakelijk zijn voor eventuele fouten in enig deel van deze publicatie. Overname van artikelen of andere redactionele sche problemen met een disk van het diskabon­ bijdragen is slechts toegestaan na voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. nement hebben, hem te bellen Jan van der Meer Uitgever Hoofdredacteur Aktu Publications b.v. Frank H. Druijff .-:~e::::""::::-- Geheugen onder DOS2 9 Postbus 2545 's-GravendijkwaI5a 1000 CM Amsterdam 3021 EA Rotterdam Alex maakt een klein uitstapje en werkt niet ex­ tel.: 020 6242636 tel.: 010 4254275 clusief turboR. Voor bezitters daarvan is het fax.: 020 6240189 fax.: 010 4768876 ook deze keer een must, maar ook voor ande­ Redactie ren die MSXDOS2 gebruiken is deze aflevering Erik van Bilsen, Marc Hofland, verplicht leesvoer. Om juist die laatsten niet door de serienaam op het verkeerde Frits van der Kruk, Jan van der Meer, been te zetten, verlaten we tijdelijk die naam. Marco Soijer, Arjan Steenbergen Alex Wulms Vaste medewerkers Stefan Boer, Bert Oaemen, Adriaan van Doom, Video & MSX 18 Ruud Gosens, Ron Holst, Ben Kagenaar, Michel Schouren leidt ons op tot professioneel spionneerwerk en laat ons door verre­ John van Poelgeest, Michel Schouren, kijkers en sleutelgaten gluren. Michel Schouren Wammes Witkop, Alex Wulms Medewerkers aan dit nummer Tekencursus 22 Sandy Brand, Ad van de Dries, Dennis Larde­ Iemand die zijn MSX tekensporen ruimschoots verdiend heeft neemt u bij de hand. noije, Loek van Kooten, Frank Pison, Richard Stoffer en de ROM redactie Richard Stoffer Redactionele ondersteuning BBS Wereld 28 Techniek Robbert Wethmar Ruud bekijkt eens wat filemenu's van een BBS en alhoewel voor sommigen zo klaar Cartoons Eddy Aarts, Martine Bloem, als een klontje voor anderen soms een behoorlijke drempel. Ruud Gosens RonaId Maher en Richard Stoffer Acquisitie Gjalt Dijkstra (geen maiskorrels) tel.: 020 6249969 PSG queue-systeem 30 Loek is allang terug uit Japan, maar liet niets meer van zich horen. Toen MSX nog Produktie zijn grote liefde was schreef hij deze waardevolle aflevering. Loek van Kooten Zetwerk Ruparo GRAFISCHE COMPUTER SERVICE - Amsterdam BASIC technieken 40 Druk Tijl Offset - Zwolle Stefan behandelt de interfacing van de twee talen. Stefan Boer Abonnementen Een abonnement kan elk gewenst moment in­ Dynamic Publisher 48 gaan en wordt automatisch verlengd, tenzij zes Ron schafte zich een inkjet printer aan en gaat er gelijk mee aan de slag. weken voor vervaldatum schriftelijk is opge­ Ron Holst zegd. Een abonnement van acht nummers kost f 60,- / 1200 Bfr. Een diskabonnement bestaat Maiskoek 13 uit acht maal magazine en bijbehorende disket­ Wij lazen weer wat voor u maar de grote golf is tesen en kost 149,- /3000 Bfr. Voor vragen aan­ gaande abonnementen kunt u ons bereiken op toch weg. Het volgende nummer nog minder maandag, woensdag en vrijdag van 13.00 tot omdat er gewacht wordt op Zandvoort? 15.00 u op telefoonnummer 020 6390050. Redactie Bestellingen Zie hiervoor de pagina LezersService. Released at ... 20 Op Zandvoort moet het allemaal gaan gebeu­ Advertenties ren. Wij genieten van het enthousiasme van de Voor de rubriek maiskorrels zie aldaar. organisatoren en duimen. ROM redactie Inzenden materiaal Vermeld bij elke inzending op het redactieadres duidelijk uw naam, adres en telefoonnummer. Diskmagazines 25 De redactie ontvangt graag materiaal voor ge­ Er blijven nieuwe magazines uitkomen. Wij bruik in het magazine of bij het diskabonne­ wensen alleen nog dat de inzenders er zelf een ment. Er wordt vanuitgegaan dat ingestuurd paar plaatjes bij doen. Dat maakt het voor ons in de deadlineperikelen wat gemakke- materiaal oorspronkelijk werk is van de inzen­ der tenzij die inzender duidelijk vermeldt dat lijker. Bert Daemen dit niet zo is. Materiaal ter recensie wordt even­ eens graag ontvangen. Vermeld duidelijk dat Goed koopmanschap 51 het om recensiemateriaal gaat en geef aan waar en hoe de lezers het materiaal kunnen verkrijgen. Cadeautjes weggeven kan leuk zijn, maar op je brood moet je zuinig zijn, anders kom Zonder afspraak daarover vantevoren gaat de je na enige tijd van een koude kermis thuis. Wammes Witkop redactie er vanuit, dat het ingezonden materiaal niet teruggestuurd of betaald hoeft te worden. Post 52 Vraagbaak & Telecommunicatie Een producent klimt na een recensie in de pen en produceert meer dan de hele test te Zie voor vraagbaak de rubriek Noorder baken van Jan van der Meer en voor telecommunicatie lezen was. Verder veel brieven, faxen en e-mail en daarom wat extra ruimte voor de rubriek BBS-wereld van Ruud Gosens. deze bijdragen en onze reactie daarop. Redactie

MSX Computer & Club Magazine 4 nummer 77 - juli / augustus 1995 3dStudio application disk 12 3dStudio werd onderhanden genomen en is wat beter. De makers brachten tevens een nieu­ we disk met uitgewerkte voorbeelden uit, die laten zien hoe krachtig het programma 3dStu­ dio is. Marco Soijer 77 Game Freak 43 Het lag met zo'n naam wel voor de hand wie 3dStudio application disk 12 de recensent zou worden. Een disk die nog de ArtGaliery 46,68 geest van de PTTR ademt maar nu meer biedt. Bij het diskabonnement zit een schijf van de- BASIC technieken 40 zelfde makers die al weer een stap verder gaat. BBS Wereld 28 Marc Hofland Colofon 4 Multi Mente utility's 44 Diskettes op MSX 55 Het kwam al in het vorige MCCM terecht, maar nu is er een uitbreiding/patch. Het programma verdient duidelijk meer aandacht en krijgt die nu dan ook alleenstaand. Diskmagazines 25 Arjan Steenbergen Dynamic Publisher 48 Mahjongg 50 Game Freak 43 Deze leuke patience puzzel is public domain. De stenen worden besproken voor men­ sen die het originele gezelschapsspelspel, een soort canasta/jokeren, niet kennen. Hij Geheugen onder DOS2 9 komt de volgende keer op het diskabonnement, want daar was nu geen plaats voor. Inhoud diskabonnement 24 Frank H. Druijff Inhoud magazine 4 MSX1 als nuttige slaaf 21 51 Alex geeft zijn ideeën ter stimulering vrij. Kolom ~ Alex Peetoom LezersService 64 MSX Op Internet 33 Maiskoek 13 op Internet gaat alles nog twee maal zo snel. Mahjongg 50 ~ De mailinglist is alweer uit en het is de News- group die nu in is. Stefan Boer Mega-Guide 58 21 • ~.... .__ Spel besturing 34 MSX1 als nuttige slaaf 33 ~~~~~~~~~~ In feite een bedriegelijke kop: je kan ook best MSX op Internet ,~. =À iets anders besturen dan een spel. Maar in de MSX4PC (MSX2 emulator) 38 Q t praktijk. .. Sandy Brand Multi Mente utility's 44 MSX4PC 38 Over de emulator komen wel vragen binnen, maar problemen ho maar. Laat ieder­ Noorder baken 6 een nu eens laten zien waardoor het komt dat iets niet werkt. De upgrade komt in Post 52 september en we lichten alvast een deel van de sluier op. Frank H. Druijff PSG queue-systeem 30 ArtGaliery 46 Released at... 20 De samenstellers komen deze keer uit Tilburg. Zij kwamen getweeën langs om in de voorraadbak te spitten en kregen regelmatig mijn veto te horen omdat het uitverko­ Spelbesturing 34 ren plaatje al geselecteerd stond voor de cover. Ondanks deze handicap werd het een Tekencursus 22 aangenaam avondje. Frank Pison & Ad van de Dries Video & MSX 18 Diskettes op MSX 55 Voorwoord 3 Velen kopen HD diskettes om na enige tijd huilend te moeten vaststellen dat ze ... zijn kwijtgeraakt. De goedkope partij blijkt achteraf heel duur als bijna elke diskette opnieuw moet worden verstuurd. Frank H. Druijff advertenties Mega-Guide 58 Extra Disk 27 Vier pagina's en een verhaal en een kaart en een cartoon van onze nieuwe cartonist. Het kan niet op in deze speciale vakantieuitgave. Marc is geslaagd voor zijn examen Maiskorrel.s 17 en wil fors aan de slag. Geef hem daarom wat te doen en zend een tip of kaart in. MSX4PC (MSX2 emulator) 2 Marc Hofland MSX Club West-Friesland 18 ArtGaliery Op de omslag 68 PC-Active / Modem Magazine 67 Twee en een half scherm groot op scherm 7 was deze plaat oorspronkelijk en nog wa­ ren we niet tevreden. Richard tekende nog wat bij en wij kopieëerden het patroon tot Sunrise 33 over de rand. Richard Stoffer

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 5 Noorder baken Allemaal geleuter Da's nou weer typisch ik. Moet ik mijn te's beter te willen verpakken, daar de Een nogal beschouwende twintigste Noorder baken schrijven en diskettes al enige malen los in de brie­ Noorder baken deze keer. dan heb ik zomaar ineens een chagrijni­ venbus lagen. Maar daar is dit toch te ge bui. De deadline wenkt; dus heb ik kostbaar voor. Gaarne zou ik uw reac­ I k denk dat ik even stoom geen tijd om te wachten tot die bui is tie tegemoed zien, en bedankt voor uw moest afblazen. Mijn overgewaaid. Om een kort verhaal kort medewerking. te houden-wat me niet licht valt-leidt Hoogachtend, rubriek is door mijn zo'n stemming mij geheid naar een iet­ C.%.L. 5lmmedaan karakter dermate wat filosofisch getinte Noorder baken. 'Den :}{aag stemmingsgevoelig, dat je Het programma De Efte/ing, dat op de Het probleem van de heer of mevrouw wel van een natuurprodukt diskette bij het vorige MCCM stond, Ammerlaan ligt in een tekort aan ge­ deed velen naar de telefoon grijpen; heugen. De Efte/ing gebruikt een RAM­ mag spreken. hier ga ik dan ook vrij diep op in. Ook disk, waarvoor in een MSX met 128 kB andere MSX zaken komen aan bod, zo­ RAM niet genoeg ruimte is. Door de als de top 5 van Stefan Boer en wat pro­ patch op het diskabonnement bij MCCM grammatische zaken, waaronder het 76 te gebruiken, kan de demo worden werken onder DOS. Daarnaast doe ik afgespeeld zonder RAM-disk. Hij wordt een oproep om het MSX Software Team hierdoor weliswaar langzamer, maar nieuw leven in te blazen. loopt wel op iedere MSX2. Dan nu het eerder aangehaalde probleem van het Iedereen kan bellen zwarte scherm: Ook voor wat algemenere zaken dan programmeren mag je me bellen, bij­ Mijne heren, voorbeeld als je denkt dat er iets mis is Toen ik bij de Efteling-demo DOS gela­ met een programma op een van de dis­ den heb en de diskette opstarte draai­ kettes bij het blad. Soms, zoals bij De Ef­ de 't programma slechts even waarna teling, heb ik een antwoord en vaak ook ik zwart beeld kreeg. Dit zwarte beeld een advies. In andere gevallen kan ik houd ik ook na het resetten of uit/aan voor doorgeefluik of ideeënbus spelen. zetten van de computer. Als ik na 't Ook op zondag ben ik 'open', al word aanzetten zonder diskette F6 indruk ik dan liever niet 's ochtends gebeld. krijg ik weer beeld en wel: Disk Basic version 1.0 Efteling OK Als je na een reset of het opnieuw op­ Color 15,4,4 starten ineens, en steeds weer, een blank OK scherm krijgt, is dat wel even schrikken. waarna basic wel functioneerd. Mijn Naar aanleiding van het programma vraag is wat hier mis is gegaan en hoe over de Efteling, kreeg ik diverse tele­ ik dit op kan lossen, bij voorbaat mijn foontjes van gebruikers die met het bo­ dank. venstaande werden geconfronteerd. Hoogachtend, Cj.'J, v.d. 5la Ik laat echter eerst nog een ander slacht­ 'Beuningen. offer aan het woord, dat de demo pro­ beerde te starten op een machine met Wat er gebeurt is het volgende. Het pro­ 128 kB RAM: gramma Efteling maakt gebruik vanei­ gen scherminstellingen. De program­ Geachte Her Druijff. meur wil dat tijdens de uitvoering van Enige weken geleden ontving ik weer uw het programma zowel de voorgrond­ disabonnement, wat er goed ziet. Nu als de achtergrondkleur zwart is. Op heb ik het volgende probleem: Toen ik de die manier zijn eventuele storende tek­ diskette van de Efteling na toevoeging sten op een tektscherm tussendoor niet van MSXDOS.syS en COMMAND.COM te zien. Het is natuurlijk zijn goed recht ging de diskette starten. Na even de actieve kleuren van de computer te wachten verscheen de titel "no file wijzigen, maar wat niet mag, is het op­ found in 1090" en het beeld werd slaan van deze instellingen in de klok­ zwart. Mijn vraag is nu wat ik hiermee chip. Via dit stukje geheugen dat via aan moet. Ik bezit een VG-8235 com­ een batterijtje onder spanning wordt ge­ puter met dubbele diskdrive. Tevens wil houden zodat de inhoud behouden ik uw aandacht vragen voor het volgen­ blijft, kan iedere MSX2 bezitter zijn ei­ de: Ik zou u willen vragen om de disket- gen, persoonlijke voorkeuren be- 1111.

MSX Computer & Club Magazine 6 nummer 77 - juli / augustus 1995 waren. De actieve kleuren, het wel of in een programma thuis! De enige uit­ niet laten zien van de inhoud van de zondering op voornoemde regel, is een functietoetsen en bijvoorbeeld het wel herstel- of instelprogramma, zoals door of niet laten horen van een klikje bij het Eddy Brouwer ooit werd gemaakt. indrukken van een toets, hoeft zo niet Meermaals zijn er computers met eer­ telkens opnieuw te worden ingesteld. der genoemd 'euvel', volkomen onno­ dig dus, ter reparatie opgestuurd naar SET SCREEN techneuten als Kees Folst en anderen, De, in dit geval, simpele remedie IlsHIFTI met alle kosten vandien ... + ~, ofwel b.I, gevolgd door een SET 050 417266 SCREEN is dan ook de oplossing. Op Eddy Brouwer wond zich ooit eens vre­ deze manier worden eerst de 'gewone' selijk op over programma's die zijn in­ uit wat dit uiteindelijk zal worden. Ste­ kleuren wit op blauw ingesteld. Func­ stellingen verkloten. Hij deed er echter fan heeft de beschikking over een tur­ tietoets 6 bevat immers de tekst: wat aan in de vorm van een program­ boR met 1 Meg aan RAM geheugen, en ma waarmee de instellingen eerst uitge­ daar hangt ook nog een harde schijf COLOR 15,4,4 lezen en later hersteld konden worden. (HD) aan. Hier zijn top 5: Ook bij De Efte/ing gebeurt dat redelijk. Vervolgens wordt deze nieuwe-of ei­ Weliswaar wordt niet de oorspronkelij­ 1 TED/Gen80 genlijk juist de oude-instelling in de ke instelling hersteld, maar de compu­ 2 Moonblaster 1.4 klokchip opgeslagen met het daarvoor ter wordt toch redelijk achtergelaten. Moonblaster 1.4 for Moonsound bedoelde commando SET SCREEN. Als je echter het programma niet laat af­ Modplayer for Moonsound draaien tot het eind, wordt er niets 3 Multi Mente Bij De Efte/ing schijnt het probleem op meer 'hersteld'. En dat hoeft nog niet 4 Philterm te treden als je het programma voortij­ eens je eigen keuze/schuld te zijn. Als 5 Age dig onderbreekt. Het was met een sim­ het programma vastloopt, komt het pele ON STOP GOSUB op te lossen ge­ niet bij zijn geplande einde. En je zat Ben ik-als ik zijn tweede plaats(en) be­ weest. Zie de Noorder bakens bij de met een MSX die niet meer deed wat je schouw-even blij dat Stefan niet mijn listing WOORD. BAS in de MCCM's 59 en wilde. buurman is! Philterm is een modempro­ verder voor een complete info over dit gramma en over het grafische program­ soort zaken. DISSCR/ENASCR ma Age is mogelijk een artikeltje in een Wil je als programmeur een schermactie komend MCCM niet misplaatst. En Trouwens, wanneer we bepaalde zaken verborgen houden, dan zijn de al eerder steeds maar weer TED hè! Mijn volgen­ aan het daglicht willen onttrekken, kan besproken BIOS routines DISSCR (0041h) de gast, Marco Soijer, zal dit program­ het beeld tijdelijk worden uitgeschakeld en ENASCR (0044h) daar veel beter voor ma ook vast en zeker noemen. Ik hef via een speciale BIOS routine. Zie het geschikt. Bovendien versnelt DISSCR de daarom nog eenmaal, met respect, het kopje DISSCR/ENASCR. handelingen tot de ENASCR ook nog glas-niet te duur hoor: Rheinhessen eens aanmerkelijk, doordat de time in­ van AH-als eerbetoon aan Tasword: je Ik kreeg sporadisch wel eens een ietwat terrupt wordt uitgeschakeld. Vanuit BA­ bent/was me er eentje! Toen Jos de Boer paniekerig telefoontje binnen over een SIC roep je deze routines als volgt aan: me ooit trots onthulde hoeveel exem­ eenkleurig, dus blank, scherm. Het is plaren van TED er al waren verkocht, dus vaker voorgekomen. Dan gaf ik 100 ' Scherm blank maken was ik eerder onthutst dan verblijd. ook als antwoord: doe eens ~ en als 110 DEFUSR=&H41 : M=USR(O) Nee, wat dat betreft hebben we ons dat helpt, geef dan SET SCREEN 'und niet van onze beste kant laten zien. fertig ja'. Verder heb ik er nooit veel 200 ' Scherm actief maken aandacht aan besteed. Voor de duide­ 210 DEFUSR=&H44 : M=USR(O) MST95 lijkheid: het gaat hier om een program­ Velen vragen zich af wat er van het MST meerfout en dus niet om een virus. Be­ Als je met deze opdrachten gaat experi­ is geworden en of daar mogelijk nieuw halve het virus waar Ruud Gosens in menteren, let er dan op dat het niet han­ leven in te blazen valt. Tot mijn spijt is het vorige MCCM melding van maakte, dig is om de eerste in direct mode te laten het MSX Software Team een beetje inge­ kennen we dit verschijnsel niet. Dat uitvoeren, zonder dat een programma dut, maar een initiatief om het wakker zegt veel over de klassementaliteit van ervoor zorgt, dat het scherm ook weer te maken, juich ik uiteraard van harte de MSX programmeur. wordt ingeschakeld. Zonder dat zul je toe. Sterker: ik neem volgaarne de eer­ de commando's van regel 210 'blind' ste administratie op mijn schouders van Inhoud klokchip moeten intypen, omdat je immers zo­ het MST95, zoals we het nu maar zullen Een ontregelde klokchip valt gelukkig juist je scherm hebt uitgeschakeld. gaan noemen. nog gemakkelijk te herstellen. Ik raad je aan je BASIC handboek eens open te Top 5 van Stefan Boer De nieuwe start van de programmeurs­ slaan bij het commando SCREEN. Het 'Welke top 5 moet ik geven?' verzucht­ groep is natuurlijk wel afhankelijk van blijft, hoe dan ook, dom van de pro­ te Stefan. Het valt dan ook niet mee om voldoende animo. Zonder dat er pro­ grammeurs die zoiets per abuis veroor­ een keuze te maken. Je kunt/moet een grammeurs actief worden, gebeurt er zaken. De commando's SET SCREEN en keuze maken uit programma's die je niets. Als je belangstelling voor deze SET ADJUST, of de ML equivalenten veel gebruikt, die je bewondert of! en club hebt, moet je me maar een briefje hiervan, bestaan louter voor de MSX ge­ die met een nostalgisch luchtje er aan. sturen met wie je bent, wat je kunt-of bruiker om zijn persoonlijke parameters De regels zijn echter zowel soepel als juist niet-en wat je wilt/verwacht. als voorkeurinstelling in de klokchip keihard: speel zonodig een beetje vals, Doe er wel een aan jezelf gerichte enve­ van zijn MSX op te slaan. Zij horen der­ maar geef me een top 5! Compass doet loppe bij, met twee postzegels van tach­ halve onder geen enkele omstandigheid -nog-niet mee, al ziet Stefan er naar tig cent los ingesloten. 111.

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 7 Spell i ngcontrole Zo gaf u mij het BBS waar u het pro­ waarmee je werkt, wordt je vanzelf op Een tijdje geleden zeurde ik wat over gramma gedownload hebt. Ik begin een het goede spoor gebracht. En ook al het ontbreken van een Nederlands spel­ bee* begrip te krijgen voor de moeilij­ brengt de Z80 ML het uiterste gevoel lingscontroleprogramma. Van de heer ke keuzes waarvoor sysops zich gesteld van broederschap met je MSX, dat bete­ S. Reitsma ontving ik een bijgewerkt zien. Het programma SP.COM is dan kent nog niet dat programmeren in CP /M programma, dat ondermeer een weliswaar verouderd, en geen hond zal pure BASIC minder is. Nonsens! ASCII file kan doorzoeken op spelfou­ naar (semi-)illegaal gebruik omkijken, ten. Meneer Reitsma gebruikt dit pro­ maar er rust wel een copyright op! Ik weet zeker dat de charme waarmee gramma met behulp van de via JOS-TEL Daardoor kan ik er niks mee; anders de MSX nog steeds de mensen weet te verkregen woordenlijst uit de voorlaat­ had ik het programma zeker op de disk boeien niet louter in haar mogelijkhe­ ste uitgave van Het Groene Boekje. Het gezet. Bovendien mag uw BBS het pro­ den ligt, maar juist ook in haar beper­ Groene Boekje is de officiële woorden­ gramma feitelijk niet doorgeven. kingen. Een kwestie van semi-menselij­ lijst van het Nederlands; de daarin ver­ ke, amicale interactie dus. Wil je iets melde spelling is maatgevend. Hoewel Zo zitten wij, MCCM, en ook andere van je MSX, dan rest je geen keus dan natuurlijk niet alle woorden die in Ne­ 'softwareboeren' en particulieren, al tij­ een presentatie in een voor de compu­ derland of België worden gebruikt in den met het probleem dat de bestanden ter aanvaardbare vorm. Dat je de MSX de lijst zijn opgenomen, blijkt slechts van MSXDOS niet op een te verspreiden op vele manieren kunt aanspreken, zelden een woord niet te vinden. disk mogen worden gezet. Mijn welge­ moge bij deze duidelijk zijn ... meende dank overigens voor uw belan­ Geen kwaad woord over Jos de Boer geloze inzending. Ik hoop dat een lezer Afsl U itertje hoor, maar dat 'ie patent zou hebben met juridische kennis ons wat meer WBASS2 leent zich nou niet bij uitstek op de woorden uit genoemd boekje is zicht op dit probleem en de materie in voor het maken van .COM-files. Het natuurlijk onzin. Dat u mij die lijst niet het algemeen wil geven. Wat ik-en kan echter wel, en zelfs het BIOS is met meezond, was fatsoenshalve echter vol­ denk ik vele sysops met mij-me af­ een interslot-aanroep te gebruiken. Zie komen terecht. Het gemis aan een goe­ vraag, is in hoeverre zo'n © nu nog is voor dat laatste ook mijn Noorder ba­ de en vrij verspreidbare woordenlijst is hard te maken. ken in MCCM 58. Geef na het comman­ denk ik een niet te onderschatten oor­ do ASM alleen bij de vraag 'assemble­ zaak van het nog ontbreken van een .COM beter dan .BIN? ren naar disk?' een J(a) en voer dan echt goede MSX spelling-checker. Nee: niet per definitie althans. Uit het COM als extensie in. Een simpel voor­ bijschrift op pagina 56 van MCCM 75, bij beeldje van een COM-file, gemaakt met Naast dat ik nou niet zo kapot was van het artikel van Marco Soijer over hybri­ WBASS2: het programma-we zijn tegenwoordig de programmeren, zou je kunnen con­ heel wat beter gewend en de MSX kan cluderen dat 'men' een cOM-file, of op ; COMBEEP.WAS die wensen zondermeeraan-raakt u zijn minst de mogelijkheden daarvan, een gevoelig onderwerp. Het bordje in wat hoger inschat dan een BIN-file. Dat EXPTBL: EQU #FCC1 de bibliotheek boven het kopieerappa­ zal wel zo zijn; maar is dat nou wel te­ CALSLT: EQU #lC raat geeft dan wel aan dat een niet meer recht? Het hangt er, denk ik, vanaf wat te verkrijgen boek voor eigen gebruik je wilt. Is ML beter dan BASIC? Is Gen80 BEEP: EQU #CO mag worden gedupliceerd, bij compu­ beter dan WBASS2? In plaats van be­ terprogramma's ligt dat anders. ter / slechter, moeten we mijns inziens BDOS: EQU #05 eerder gaan denken over makkelijk of moeilijk te gebruiken en de mate van ORG #0100 adequaatheid in relatie tot dat wat je Noorder baken wilt doen/bereiken. Zo is WBASS2 het LD IY, (EXPTBL-1) Deze rubriek wil programmeurs in programma om BIN-files mee te maken LD IX,BEEP BASIC, machinetaal (mi) en jANSI de en is het wat lastiger te vatten Gen80 CALL CALSLT helpende hand bieden. Oit door veel beter geschikt voor cOM-files en tips, het uitdiepen van interessante het wat meer gecompliceerde program­ EI zaken of domweg het laten zien van meerwerk. Over Compass-leuke naam leerzame sources/ listings. trouwens-----en waar die in het plaa~e RET Wat ik bespreek gebeurt op basis van past, durf ik nog geen uitspraken te lezersvragen. Stuur je vragen in met doen, daar ik de mij toegezegde, wer­ ; COMBEEP.COM een voldoende gefrankeerde retour­ kende versie nog niet binnen heb. Waar­ enveloppe bijgesloten. schijnlijk al in het volgende MCCM zul­ Ook briefkaarten met suggesties, op­ len we beginnen de BDOS calls eens Tot kijk. en aanmerkingen zijn welkom. grondig door te nemen. Daar mag je me aan houden. Een al wat beter gehumeurde, In principe kun je me elke avond en in het weekend bellen. Moet een trap Een goede COM-file maken vraagt meer op dus kan het zo'n zes rinkels duren kennis van het MSX systeem dan een Jan van der Meer voordat ik, buiten adem, opneem. BIN-file. Het grotere werkgeheugen dat Neem ik niet binnen acht keer op je krijgt bij een COM-file is natuurlijk Rensumaheerd 16 dan ben ik er niet. Probeer het in dat een belangrijke reden om van de BIN­ 9736 AA Groningen geval een dagje later nog eens. file af te stappen. Mensen die het in zich hebben om het onderste uit de MSX kan o o te halen, komen daar vanzelf. Door de beperkingen van de MSX en de talen

MSX Computer & Club Magazine 8 nummer 77 - juli / augustus 1995 Geheugen onder D052 MSXturbo R Voor de komst van MSXDOS2 was het Om dit probleem op te lossen, biedt Deze keer aansturen van de memory mapper vrij MSXDOS2 een aantal zogenaamde me­ maak ik een uitstapje naar eenvoudig. Als een programma meer mory mapper support routines. Er zijn dan 64 kB RAM nodig had, kon het on­ routines om op te vragen hoe groot de het aansturen van de derzoeken hoe groot de memory map­ memory mapper is, hoeveel geheugen memory mapper onder per was en vervolgens de gewenste er nog vrij is, om segmenten te reserve­ geheugenblokken inschakelen door ren en weer vrij te geven en verder zijn MSXDOS2. Dit omdat de rechtstreeks naar de memory mapper er routines om de stand van de memo­ turboR nogal in/ out-poorten te schrijven. Deze ge­ ry mapper op te vragen en om segmen­ veel onder heugenblokken in een memory mapper ten in te schakelen op de vier beschik­ DOS2 wordt gebruikt. worden segmenten genoemd. Ze zijn ie­ bare geheugen-pagina's. der 16 kB groot. Mapper initialisatie Met MSXDOS2 is het geheugenbeheer in­ Bij het opstarten zoekt MSXDOS2 alle gewikkelder geworden. Dit komt door­ slots af om de aanwezige memory map­ dat MSXDOS2 zelf ook segmenten uit de pers te vinden. Vervolgens wordt de memory map per gebruikt en daarom grootste memory mapper ingeschakeld bij iedere aanroep van een MSXDOS en bouwt MSXDOS2 een tabel op van functie met de memory map per scha­ alle segmenten in deze memory map­ kelt. Hierbij houdt MSXDOS2 zelf bij per. Deze memory mapper wordt de hoe de memory mapper ingesteld is. primaire memory mapper genoemd. Vervolgens reserveert MSXDOS2 twee Indien nu een programma rechtstreeks segmenten uit de primaire mapper voor met de memory mapper schakelt, zon­ eigen gebruik en hierna gaat MSXDOS2 der dit aan MSXDOS2 door te geven, zal nog tabellen opbouwen voor de overi­ die nieuwe mapper-instelling bij de ge memory mappers, waarin alle seg­ eerste de beste aanroep van MSXDOS2 menten als vrij worden gemarkeerd. teniet gedaan worden. Dit kan tot vast­ lopers leiden, omdat dan bijvoorbeeld De MSXDOS2 die in de turboR is inge­ gegevens naar verkeerde segmenten bouwd, neemt overigens altijd de inter­ worden geschreven. ne memory map per als primaire map­ per. Ook als in een cartridgeslot een grotere memory mapper zit. Dit is ge­ daan omdat de R800 het intern geheu­ gen een stuk sneller kan aansturen dan geheugen in de cartridge slots.

Variabelen en routines MSXDOS2 houdt een aantal variabelen bij in het systeem-gebied. Deze variabe­ len, die in een tabel staan, mogen ge­ bruikt worden door de programmeur. Ze mogen overigens alleen worden ge­ lezen: het is niet toegestaan voor een programma om er naar te schrijven. De indeling van deze variabelentabel is te vinden in de bovenste tabel op de vol­ gende bladzijde.

Verder biedt MSXDOS2 een aantal routi­ nes, die te bereiken zijn via een zoge­ naamde jump tabie. Dit is een tabel die bestaat uit spronginstructies naar de di­ verse mapper support routines. De op­ bouw van de jump table is te vinden in de tabel onderaan de volgende pagina.

Extended bios hook Het adres van de variabelentabel en van de jump table is op te vragen via de ex­ tended bios hook. Dit is dezelfde 111*

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 9 Offset Functie Als de mapper support routines afwe­ zig zijn, blijft de waarde in het register 0 Slot adres van het mapper slot A ongewijzigd, terwijl er een waarde 1 Totaal aantal 16 kB RAM segmenten ongelijk aan nul wordt teruggeven als 2 Aantal vrije segmenten de mapper support routines wel aanwe­ zig zijn. Hieraan valt dus te zien of de 3 Aantal gealloceerde systeem segmenten mapper support routines aanwezig zijn. 4 Aantal gealloceerde user segmenten 5,6,7 Ongebruikt. Altijd nul In de volgende paragrafen bespreek ik de mapper support routines uit de ta­ 8 Entries voor andere mapper slots. bel onderaan deze bladzijde. Bij de op­ Als er geen andere slots zijn, is de inhoud van offset 8 nul somming van de parameters van de routines maak ik gebruik van een aan­ hook die bijvoorbeeld door MemMan Functies tal speciale afkortingen: gebruikt wordt. De extended bios De mapper support routines van MSX- hook, met als officiële aanduiding 'EXT­ 00S2 bieden twee functies aan via de DI De interrupts staan uit. BlO', bevindt zich op adres FFCAh. Hij extended bios hook: EI De interrupts staan aan. kan worden aangeroepen met in regis­ Get mapper variabie table Cf De Carry flag is geset. ter D het zogenaamde device-nummer In: A = 0 NCf De Carry flag is gereset. en in register E het functienummer. D = 4 (mapper support functie) E = 1 ALL_SEC en FRE_SEC De mapper support routines hebben 4 Uit: A = Slot van primaire mapper. Deze eerste twee routines zijn nodig om als device nummer. Bij de aanroep van DE = Ongewijzigd. mapper segmenten aan te vragen en de extended bios hook moet de stack HL = Start adres van mapper-varia­ weer vrij te geven. Een programma mag zich in pagina 3 bevinden, want anders beientabel; zie tabel voor indeling. naast de vier segmenten die bij het op­ kan de computer vastlopen. De routi­ starten zijn ingeschakeld, alleen gebruik nes die aan de extended bios hook han­ Get mapper support routine address maken van segmenten die met ALL_SEC gen, worden een voor een aangeroepen In: A = 0 zijn aangevraagd. Het is dus niet toege­ en kijken in register D of ze de functie­ D =4 staan om niet aangevraagde segmenten aanroep mogen afhandelen. E =2 in te schakelen en te gebruiken. Het is Uit: A = Aantal mapper segmenten. namelijk heel goed mogelijk dat die seg­ Indien de aanroep voor de betreffende B = Slot van primaire mapper. menten al ergens anders voor worden routine bestemd is, mag die de registers C = Aantal nog vrije segmenten in gebruikt, zoals voor de MSXOOS2 ram­ AF, HL en BC eventueel veranderen. De de primaire mapper. disk. De routines ALL_SEC en FRLSEC andere routines moeten die registers DE = Ongewijzigd. veranderen alleen de registers AF en BC ongewijzigd doorgeven. Het register­ HL = Startadres van de jump tab Ie; paar DE moet altijd ongewijzigd blij­ zie tabel voor de indeling. Met de routine ALL_SEC zijn twee soor­ ven en de alternatieve registers en de ten segmenten aan te vragen; user seg­ index registers mogen altijd veranderd Bij de aanroep van deze routines hoeft menten en system segmenten. De eerste worden. Dit houdt in dat alleen de re­ register A niet per se nul te zijn. Het is categorie segmenten wordt automatisch gisters AF, HL en BC gebruikt kunnen echter wel aan te bevelen om de func­ door MSXOOS2 vrijgegeven als het pro­ worden om parameters door te geven ties met nul in register A aan te roepen. gramma wordt beëindigd, terwijl 1111. aan een routine die via de extended bios hook wordt aangeroepen en dat zo'n routine alleen via deze registers Offset Entry name Functie een waarde terug kan geven. OOh ALL_SEG Alloceer een 16kB segment 03h FRE_SEG Geef een 16kB segment vrij Voor het aanroepen van de extended bios hook moet officieel worden gecon­ 06h RD_SEG Zet byte op adres A:HL in A troleerd of deze wel geïnitialiseerd is. 09h WR_SEG Schrijf byte E naar adres A:HL Dit kan door naar bit 0 van de byte op OCh CAL_SEG Intersegment call. Adres in IYh:IX adres FB20h te kijken. Indien dit bit 0 is, is er geen extended bios hook aanwe­ OFh CALLS Intersegment call. Adres in regels na call instructie zig. Anders is die hook er wel en kan 12h PUT_PH Schakel segment in op pagine HL hij aangeroepen worden. 15h GET]H Vraag huidig segment van pagina HL op

Indien MSXOOS2 aanwezig is, is de ex­ 18h PUT_PO Schakel segment in op pagina 0 tended bios hook altijd geïnitialiseerd 1 Bh GET_PO Vraag huidig segment van pagina 0 op omdat dan de mapper support routines lEh PUT_P1 Schakel segment in op pagina 1 eraan hangen. Zonder MSXOOS2 hoeft dat niet het geval te zijn. Overigens is 21h GET]l Vraag huidig segment van pagina 1 op het ook mogelijk om zelf mapper sup­ 24h PUT_P2 Schakel segment in op pagina 2 port routines te schrijven-zoals Mem­ Man ze heeft-voor als MSXOOS2 afwe­ 27h GET_P2 Vraag huidig segment van pagina 2 op zig is, en die op dezelfde manier te laten 2Ah PUT_P3 Schakel segment in op pagina 3 functioneren als de mapper support 2Dh GET_P3 Vraag huidig segment van pagina 3 op routines van MSXOOS2.

MSX Computer & Club Magazine 10 nummer 77 - juli / augustus 1995

* t de tweede categorie segmenten alleen WR_SEG: schrijf naar een segment mory mapper te schakelen voor het wordt vrijgegeven als het programma In: A = Segment om naar te schrijven. mixen van de samples zonder dat ik bij zelf daartoe expliciet opdracht geeft HL = Adres binnen het segment. iedere test van Zone Terra terug zou met de routine FRE_SEG. De user seg­ E = Te schrijven waarde. hoeven te gaan naar MSXDOSl. menten worden altijd van de laagst ge­ Uit: A = Gewijzigd nummerde vrije segmenten afgehaald, DI De PUT]x routines schrijven het seg­ terwijl de system segmenten juist van Overige registers ongewijzigd. mentnummer rechtstreeks naar de de hoogst genummerde vrije segmen­ memory mapper en slaan het mapper ten worden gehaald. Deze routines heb­ CAL_SEC en CALLS nummer tevens op in het geheugen. ben de volgende parameters: Met deze routines zijn intersegment De GET]x routines halen de segmentin­ calls uit te voeren. Dit werkt op bijna deling op uit die geheugenplaatsen. Ze ALL_SEC: alloceer een segment dezelfde manier als de interslot calls uit lezen dus niet de poorten van de me­ In: A = 0 Alloceer user segment. de ROM BIOS. Ook deze routines scha­ mory mapper uit. Deze werkmethode A of. 1 Alloceer systeem segment. kelen alleen met de memory mapper. voorkomt problemen bij het gebruik B = 0 Alloceer uit primaire Het programma dat de routines ge­ van meer mappers tegelijk, omdat dan mapperslot. bruikt, moet dus zelf het goede slot in­ de waarde die via de poorten teruggele­ B = 0 Alloceer uit een ander slot. schakelen voordat een intersegment zen wordt vaak niet betrouwbaar is. Register B bepaalt dan het slot: call wordt gebruikt. Dit zal in de prak­ FxxxSSPP Slotadres tijk vaak geen probleem zijn, omdat de De routine PUT]3 is een dummy routi­ xxx=OOO Alloceer alleen uit op­ meeste programma's data uit slechts ne. Deze routine schakelt niet met de gegeven slot. één map per gebruiken en daarom hele­ memory mapper. Ze is alleen aanwezig xxx=OOl Alloceer alleen uit ande­ maal niet met de slots schakelen. De om de mapper support jump tabel sys­ re slots dan het opgegevep slot. routines zijn overigens niet te gebruiken tematisch opgebouwd te houden. xxx=010 Probeer eerst data uit om een intersegment call uit te voeren het opgegeven slot te alloceren naar een routine in page 3. Dit komt Programma's die met de PUT_Px routi­ en als dat mislukt, probeer dan doordat de mapper support routines nes de geheugenindeling veranderen de andere slots. zelf in page 3 staan en daarom het seg­ moeten eerst met de GET_Px routines de xxx=Oll Probeer eerst de andere ment in page 3 niet weg kunnen schake­ originele geheugenindeling opvragen. slots en pas als dat mislukt het len; als ze dit wel doen schakelen ze Een programma mag niet zomaar aan­ opgegeven slot. zichzelf uit en hangt de computer. nemen dat er een bepaalde standaardin­ Uit: Cf Geen segment gevonden. De intersegment call routines hebben deling van de memory mapper is. Als Ncf Een segment gealloceerd: de volgende parameters: een programma bijvoorbeeld vanuit een A = New segment nummer. zogenaamde shell wordt opgestart die B = Slotadres van mapper CAl_SEG: voer intersegment call uit zelf resident aanwezig blijft, kan het maar B=O als de routine was In: IX = Segment waar de aan te roe­ best zijn dat de shell de 'standaard' aangeroepen met B=O. pen routine in staat. mapper pagina's gebruikt en dat de IY = Adres dat aangeroepen moet mapperindeling anders is voor het FRE_SEG: geef een segment vrij worden. door de shell ingeladen en aangeroe­ In: A = Vrij te geven segment nummer. AF, BC, DE en HL worden ongewij­ pen programma. B of. 0 Segment zit in primaire zigd doorgegeven. De PUT]x en GET]x routines hebben mapper. Uit: AF, BC, DE, HL, IX en IY worden de volgende parameters: B = 0 Segment zit in slot B. ongewijzigd teruggeven van de aangeroepen routine. PUT_Pn: schakel een segment RD_SEC en WR_SEC In: n = Pagina nummer (0, 1,2 of 3). De volgende twee mapper support rou­ CAllS: voer intersegment call uit A = Segment nummer. tines zijn te gebruiken om data uit een In: AF, Be, DE en HL worden ongewij­ Uit: Niks, alle registers ongewijzigd. mapper segment te lezen en om data zigd doorgegeven aan de routine. naar een mapper segment te schrijven. De parameters (segment en adres) moe­ GET]n: vraag segment indeling op De twee hoogste bits van het adres wor­ ten achter de aanroep staan: In: n = Pagina nummer (0, 1,2 of 3). den genegeerd; de data wordt altijd ge­ CALL CALLS Uit: A = Segment nummer. lezen en geschreven via pagina 2. De DB SEGMENT Overige registers ongewijzigd. mapper waaruit gelezen of waarnaar DW ADDRESS geschreven wordt, moet zijn ingescha­ Uit: AF, Be, DE, HL, IX en IY worden PUT_PH: schakel een segment keld op pagina 2. De routines RD_SEG ongewijzigd teruggeven van de In: H = MSB van het adres, bit 7 en 6 en WR_SEG schakelen namelijk niet de aangeroepen routine. van H bepalen dus het pagina­ slotindeling, maar alleen de mapper nummer. segmenten; ze veranderen alleen het re­ PUT _Px en CET _Px A = Segment nummer. gisterpaar AF. De laatste groep routines kan gebruikt Uit: Niks, alle registers ongewijzigd. De routines hebben de volgende worden om rechtstreeks met de memo­ parameters: ry mapper te schakelen. Deze routines GET_PH: vraag segment indeling op zijn razendsnel. Dat komt doordat ze al­ In: H = MSB van het adres. RD_SEG: lees uit een segment leen met de memory mapper schakelen Uit: A = Segment nummer. In: A = Segment om uit te lezen. en geen enkele controle uitvoeren op Overige registers ongewijzigd. HL = Adres binnen het segment. de geldigheid van het doorgegeven seg­ Uit: A = De waarde uit segment. ment nummer. Tijdens de ontwikkeling JlIe;r. WU[ms DI van Zone Terra heb ik bijvoorbeeld Overige registers ongewijzigd. deze routines gebruikt om met de me- o

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 1 1 3dStudio en Application disk Atlantis staat inmiddels bekend als een • 3dView laat alle zijden van een Van 3dStudio, de producent van leuke grafische software, ruimtelijke figuur zien. opvolger van Vectormania, die open staat voor kritiek. De recensie • Loopeditor verkleint een animatie van Vectormania werd beantwoord met tot een gekozen aantal stappen. is er een nieuwe versie het veel betere 3dStudio en ook dit pro­ • Headerreader is een monitor voor waarin opmerkingen uit de gramma is naar aanleiding van onze en de header van 3dData. andere reacties verbeterd. Daarnaast is • 3dMove verplaatst ruimtelijke recensie en reacties van er nu voor 3dStudio een Application figuren of verwisselt de assen. gebruikers zijn verwerkt. disk beschikbaar, waarop een aantal • 3dShrink vergroot of verkleint handige programma's en verbeterde af­ polygoondata. Bovendien levert Atlantis speelroutines is geplaatst, samen met • 3dConvert converteert 3dData nu ook een application disk enkele voorbeelden van driedimensio­ terug in een 3dFiguur. nale figuren. met leuke extra routines. Hoewel de ideeën leuk zijn en de routi­ 3dStudio nes zeker hun nut kunnen bewijzen, Een van de verbeteringen in 3dStudio lijkt ook de application disk meer ver­ is het niet langer aanpassen van de sies nodig te hebben voor er een echt beeldschermpositionering 'adjust'. De goed produkt beschikbaar is. Zo zou de optie 3dView is versneld en een fou* routine 3dView deel moeten uitmaken bij het wisselen van assen is hersteld. van het menu, maar dat is niet het ge­ Daarnaast is de afgebeelde' default' val. Wel is er een programma met die keuze bij ja/nee-vragen verdwenen. In naam op de disk te vinden, maar dat is de vorige versie verscheen de veilige niet direct te starten. Een overzicht van keuze 'no' in beeld, terwijl de linker alle bestanden met 3dStudio-tekenin­ muisknop, zoals binnen 3dStudio ge­ gen is prettig, maar overzicht is niet bruikelijk, voor 'yes' dient. Een gebrui­ wat 3dFiles biedt. Op een groot, leeg, ker die met een druk op de linker muis­ zwart scherm verschijnt na een lange knop de keuze 'no' dacht te bevestigen, laad tijd een klein venstertje met twee kwam er dan bedrogen uit. bestandsnamen. Voor de overige moet er gescrolld worden via daarvoor be­ Een aantal andere kritiekpunten uit de stemde pijltjes. Wanneer een interessan­ recensie is ook door de programmeurs te tekening is gevonden, kan deze niet bekeken, maar leidde niet tot aanpas­ vanuit dit menu worden ingeladen of singen in het programma. Zo was in afgespeeld; de enige mogelijkheid is te­ MCCM 72 te lezen dat tekenen met een rug te keren naar het menu. Daar ver­ aangesloten harddisk een foutmelding schijnt dan wel een cursor, maar geen leverde. Atlantis zegt het programma menu meer. Opnieuw starten van de op drie harddisks te hebben getest, zon­ computer is dan de enige oplossing. der dat er problemen waren. Het pro­ bleem moet waarschijnlijk echter niet Conclusie in de aanwezigheid van de harddisk Wie de conclusies van eerdere recensies worden gezocht, maar in de bijbehoren­ van Atlantis' tekenprogramma bekijkt, de geheugenindeling onder de gebruik­ voelt het al aankomen. De mogelijkhe­ te versie van DOS2. De foutmelding den van 3dStudio zijn fantastisch; de treedt dan ook nog altijd op. Ook in de geproduceerde vectorgraphics zien er handleiding zijn helaas geen wijzigin­ prachtig uit en draaien soepel. De ver­ gen aangebracht. beteringen zijn de moeite waard, maar het gebruiksgemak is nog altijd onder Bestelinformatie: Application disk de maat. De application disk biedt leu­ Maak f 17,50 voor 3dStudio, f 9,- voor Deze uitbreidingsdiskette, die volledig ke mogelijkheden voor wie eenmaal ge­ de Application disk of f 22,50 voor bei­ de stoutmoedige titel '3dStudio Appli­ wend is aan-of zich heeft neergelegd de over op bankrekening 17.05.92.006 cation Disk #1' draagt, bevat volgens bij-de bediening van Atlantis' pro­ van de Rabobank in Geleen, t.n.v. de informatietekst een zestal program­ gramma's. Zeker gezien de prijs zijn B. Wauben of op girorekening 103767 ma's in een menustructuur en twee pro­ beide een aanrader voor liefhebbers t.n.v. de Rabobank Geleen, o.v.v. het gramma's die de gebruiker zelf moet van vectorgraphics. bankrekeningnummer. Vermeld altijd starten: het bestelde produkt en uw naam en adres. • 3dTransfonn laat twee vector­ %arco Soijer Meer informatie: tekeningen in elkaar overlopen. Atlantis, telefoon (0032)(0) 89765236 • 3dFiles toont een overzicht van alle o .1. I ~A'i 3dStudio bestanden op een diskette.

MSX Computer & Club Magazine 12 nummer 77 - juli I augustus 1995

" Abonnementen op de Maiskoek kosten f 60,- per acht nummers.

Bijdragen voor deze rubriek inzenden naar de redactie MAISKOEK, Schinnenbaan 311, 3077 SL Rotterdam. FAX 010 4768876 MCOgoesWWW Bug in Grafiek geen echte fout In het vorige nummer van MCCM maakte de recensie van Grafiek, het grafiekte­ Als er op het organisatorische vlak niets mis is gegaan kunt u vanaf nu MCD kenprogramma van Atlantis, melding van een bug in de functieëvaluator. Op de Magazine lezen op het internet, op het World Wide Web om precies te zijn. Van beurs in Tilburg spraken wij met de programmeurs en zij concludeerden, dat de vrijwel alle artikelen in MCD Magazine 21 en 22 zijn HTML pagina's gemaakt, oorzaak lag in een tekort aan geheugen. Een korte test op de beurs bevestigde deze welke u het best kan bekijken met Netscape l.ln. Wiebe Weikamp, sysop van gedachte: wanneer de MSX wordt opgestart met de control-toets ingedrukt, is er Hack Track BBS, was zo vriendelijk om hiervoor ruimte ter beschikking te stellen. voldoende geheugen vrij en werkt alles perfect. Een fout van Atlantis is natuurlijk wel, dat het programma bij een te klein geheugen daarvan geen melding maakt, U kunt het WWW-zine vinden in de home-page van Wiebe op: maar pas bij het verwerken van functies een error levert. Die error wordt vervol­ http://www.stack.urc.tue.nlj-wiebe. gens met een standaardmelding afgevangen, zodat ten onrechte de fout bij het ------functievoorschrift wordt geplaatst. Internet bij Promotie in Hiermee wordt de conclusie van de recensie nog versterkt: Grafiek is een uitste­ kend programma voor een lage prijs, dat iedere geïnteresseerde zou moeten ons populair cyberspace aanschaffen. Op Internet verscheen een lijst met e­ Voor het eerst is er nu ook in Nederland Multi Mente 1.51 Patch mail adressen van internettende iemand gepromoveerd in cyberspace. MSX' ers. Uit deze lijst blijkt, dat dit Voor degenen die niet weten wat dit Wat een lol. Momenteel circuleert er 'Cyber Sound' vooral in Nederland een populaire aan­ inhoudt het volgende: als men zegt dat een Multi Mente versie l.51 door Ne­ In Cyber Sound zit een routine die er­ gelegenheid is. Als dit het enig maatge­ iets in cyberspace gebeurt, bedoelt men derland. Heeft u Multi Mente nog niet voor zorgt, dat de muziek op 50 en 60 vend zou zijn, was Nederland veel be- , daarmee te zeggen, dat de betrokkenen en u treft hem aan kopieer hem dan Hertz gelijk loopt. Maar door een bug langrijker voor MSX dan Japan. niet fysiek bij elkaar aanwezig waren, gerust, u zult er plezier van hebben en speelt de muziek te snel af als je de Nederland kent meer internettende maar alleen door elektronika met el­ het is toegestaan want het programma demo op 50 Hertz opstart. Door de MSX' ers dan de nummers twee tot en kaar in contact stonden. Dit kan heel is pd. Heeft u Multi Mente 1.50 die op patch, die op het diskabonnement staat, met zeven samen! ouderwets via de telefoon zijn, maar het diskabonnement bij MCCM 76 wordt deze bug verholpen en loopt de momenteel geeft men er meestal iets stond, spaar u dan de moeite. Een of muziek op het goede tempo en op 50 Besef echter wel dat veel adressen meer mee aan. Op zijn minst Telecon­ andere grapjas heeft met een diskeditor en 60 Hertz nagenoeg gelijk. MSX' ende studenten/scholieren betreft ferencing maar liever via het net. Inter­ alleen het versienummer aangepast. die goedkoop Internet op kunnen. De net of compuServe bijvoorbeeld. Die versie l.51 is echt niet beter dan John van Poelgeest nam destijds in tijd­ Nederlandse infrastructuur zorgde versie 1.50 maar ook niet slechter. nood geen contact op met de makers, voor een extra grote hoeveelheid adres­ In het betrokken geval promoveerde Maar wees toch maar voorzichtig: de maar noemde slechts het te snel spelen. sen van vaderlandse bodem, terwijl in FP.G. Schol aan de universiteit van leukste manier om een virus te ver­ Ook nu weer komt de patch zo strak andere landen dat mogelijk juist de rem Rijksuniversiteit Limburg en één van spreiden is natuurlijk via een zoge­ tegen deadline binnen dat wij, afgezien is. De cijfer spreken voor zich. de promotoren was Prof. L.W. Way van naamde upgrade van een populair pd van dit berichtje, er geen verdere aan­ de University of San Fransisco. Die programma. Overigens is dit diskedit­ dacht aan kunnen besteden. Naar ver­ e-mail adressen voor MSX laatste was en bleef in Amerika, maar ten wel degelijk illegaal: het program­ wachting zal John dat in een volgende Nederland 126 was elektronisch bij de gebeurtenis ma is pd en niet freeware. In freeware aflevering wel doen. Op disk staan: Brazilië 45 aanwezig via een ISDN lijn 'life' aan­ programma's is alles toegestaan, bij pd Japan 20 wezig. In ieder geval mocht de promo­ niet' Alleen verspreiden zonder beta­ CBRPATCH.BIN - Machinecode en Finland 17 vendus nadien de s schrappen. ling mag, veranderen niet. data voor de patch Spanje IS CBRPATCH.BAS - BASIC loader Chili 12 voor de patch België JO , Speciaal racket stoort de Italië 8 Zweden 8 lijncomputer bij tennis PC modem Engeland 7 Om de telling zo correct mogelijk bij te houden is het bij tennis natuurlijk nodig Estland 7 de lijnen goed in de gaten te houden. En is het dan niet eerlijk om een speciaal adapter Frankrijk 6 elektronisch systeem te laten 'kijken' of de bal nu net binnen of buiten de lijn de I De MSX Fun Club toonde op Tilburg GOSlRusland 6 grond aantikt? Zelfs al zou het systeem het niet helemaal goed doen, doet hij het een aardige uitbreiding voor de MSX: Zuid Korea 6 in ieder geval wel eerlijk. Het zal geen voorkeur voor een van de beide spelers een PC-modem adapter. Op deze Duitsland 3 hebben en door het regelmatig wisselen van speelhelft zal geen van de spelers adapter, bestaande uit een printplaat, Noorwegen 3 voordeel kunnen hebben. een connector en één chip, is een intern Australië 2 PC modem te prikken. Op die manier Oostenrijk 2 Waar de organisatie van de Hopman Cup in Australië echter geen rekening mee bent u onafhankelijk van een RS-232 Canada 2 had gehouden, is een racket dat stoort. De Fransman Cedric Pioline heeft een interface en een extern modem. Het Israël 2 exclusief racket waar een vleugje magnesium in verwerkt is. Bij Flushing Mea­ geheel is nog in ontwikkeling, maar er Argentinië dow, New York had men ook al problemen en weet die aan het weer en de schoenen draaide een 2400 baud modem dat via Denemarken en de daarin verwerkte materialen. Het racket van Cedric sloeg niet alleen ballen een speciaal programmaatje kon com­ Hong Kong maar ook de computer regelmatig op tilt en die piepte zelfs als er geeneens een municeren met een andere computer. Slowakije bal geslagen was. Ondanks zijn bijzondere racket verloor Pioline wel.

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 13 handige tips, voornamelijk pokes, voor Matrix (een soort Breaker), Video Ani­ Wij lazen voor u in BASIC. Op geel een hulppagina voor mator, Sanatiorium of Romance, Mo­ ~. het spel Letra. Op rood-paars (op­ monoki House en Mestrefighter. Ook nieuw) de recensie van Amazing Maze. toonde men er de MSX emulator op ~ Ook opnieuw donkerrood voor de be­ Amiga. Sunrise timmert ook hier aan Ook bij MCCM stellen wij vaak vast dat spreking van de futuredisks. Oranje­ de weg in een artikel waarin men de het er op het scherm perfect uitzag en geel draagt het verhaal over Construc­ lezers probeert warm te maken voor het dat het, eenmaal bij de drukker gepas­ tion Craze. Tot slot met een nieuw games abonnement. Dan nog wat seerd, ook niet meer zo briljant uitzag. MAD 5/95 groen een abonnementsbon en op wit nieuws in MSXFLASH. Een klein lis­ Terzake nu: in het voorwoord klaagt In het voorwoord meldt Tonnie trots, een advertentie. Opnieuw wit? Nee, de tinkje voor slotread en -write. Wat de Hans over de slechte opkomst op de dat de club er met de verhuizing naar inhoudsopgave was op zo licht geel dat plaatjes van Snatcher hierbij doen is jaarvergadering. Maar Hans, ik zou de nieuwe zaal voor de bijeenkomsten wij in eerste instantie meenden dat het onduidelijk: ze staan wel aardig. Dan maar tekenen voor goede opkomst op flink op is vooruitgegaan. Niet alleen wit was. Pas toen de achterpagina er­ Scroll met een titel die een verhaal over clubbijeenkomsten en slechte opkomst biedt de accommodatie in Wildenbeest naast werd gehouden, zagen wij de scrolling doet vermoeden, maar dan bij vergaderingen. Je club draait blijk­ meer ruimte, zodat ook andere clubs lichtgele zweem. Het blad is voor een een tekst met letterlijk 'bla, bla, bla' en baar goed. Een leuke suggestie doet hij kunnen worden uitgenodigd, maar de belangrijk deel gevuld door Ronaldo 'puto'. De uitroep- en vraagtekens die verder met het mogelijk eens opzoeken bereikbaarheid en de parkeermogelijk­ Riemersma en dat is zeker een vooruit­ in het Spaans toch altijd de zin ook al van buitenlandse MSX' ers in de vakan­ heden zijn beter dan bij de oude zaal. gang. Hij maakt vrij weinig taalfouten op hun kop voorafgaan staan hier een tie. Het verslag van Tilburg was al eer­ Gevolg hiervan is wel dat de club gelijk of wordt goed gecorrigeerd door Ri­ enkele keer zelfs dubbel uitgevoerd. der door Arjan ingeleverd om mede als weer naarstig uitkijkt naar vrijwilligers chard, die op zijn beurt ook beter op de Het lijkt meer een mening dan een basis te dienen voor de berichtjes in de om alles in gereedheid te brengen. Ver­ spelling let. Wij raden elke MSX club uitleg, maar dat is het toch. Dan Opini­ vorige Maiskoek en bevatte voor ons volgens een oproep voor internationale aan zich te abonneren op deze originele ons dat anoniem-of zou er echt een dus geen nieuws meer. The Shrines of adressen: rond de hele aardbol weet uitgave. Altijd weer leuk voor op de spanjaard zijn, die Konami Man Enigma wordt positief beoordeeld, al men dat in Nederland MSX nog volop leestafel. heet?-is en dat lezen wij uit principe blijken de fraaie plaatjes de kopieerder leeft. Wij weten echter niet alle andere niet. Tot slot wordt het volgende num­ niet te hebben overleefd. Een zeer ge­ plaatsen waar men actief is. Onder de mer al aangekondigd. degen verhaal over de joystick dat wij titel Kort & Krachtig een listing die dit nummer overnamen. weliswaar niet groot is, maar niet echt kort. En ook al is het programmaatje Dan een artikeltje over de nieuwe tele­ best handig, vind ik het woord krachtig foonnummers die velen van ons in no­ voor een menu dat alleen .LOR bestan­ SD MESXES 2/95 vember krijgen. Ook MCD zorgt voor den kan starten enigszins misplaatst. Mijn spaans is niet zo vloeiend als de een handig programma daarvoor in de Dan voor het reglement en een adver­ cerbesos die ik daar in de landstaal kan MAD 6/96 pd-bak. Turbo Pascal 3.3 wordt en­ tentie nog een oproep voor schrijvers. bestellen en ik heb mij wat laten assis­ Als echte nieuwsbrief weer eens twee thousiast beoordeeld. Daarna komt teren. Het A5 blaadje telt inclusief om­ MAO's in een MCCM. De in de vorige MSX4PC aan de beurt; Arjan kan daar, slag 36 pagina's en is volledig aflevering aangekondigde bijeenkomst als één van leden van het testteam, zwart/wit. Voor de omslag is wel wat in augustus blijkt door de vakantie toch natuurlijk niet negatief over doen. In dikker papier gekozen. Op de voorkant niet door te gaan en de leden gaan voor dit geval is het dan ook geen recensie, zien we gelijk al de Nederlandse in­ twee maanden op Msx-Ioos dieet. De maar meer een beschrijving. ROM vloeden met woorden als Blade Lords demonstratie van MSX Club Dordrecht krijgt ook een goede pers en de kleine MSX KLUP en Zandvoort '94. Het blad is er alleen (sic) trok veel belangstellenden en tot onvolkomenheden worden aan opstart­ voor de abonnees staat in de colofon en slot maakt men nog wat reclame voor probleempjes toegeschreven. Voordat Magazine 11 kost 250 peseta's. In het redactioneel ons magazine, waarvoor onze dank. we bij de uitsmijtende SD Snatcher Richard blijft woord houden en ook dit lezen we dat MESXES 1 enthousiast Tonnie Overgoor gaat een stapje terug Story komen, wordt nog een aantal mu­ magazine ziet er weer totaal anders uit werd verwelkomd en dat daarom nu 2 doen op het organisatorische vlak maar ziekdisks besproken en FKD-FAN be­ dan het vorige. Het is nu een soort er is. Dan volgt een bespreking van de blijft wel actief MSX' er. De leemte die handeld. Kortom een blad waar de ma­ harmonica van aan elkaar geplakte vel­ Picture disk van Sunrise #13. Door de hij in het bestuur van MAO achterlaat, kers trots op kunnen zijn, alleen nog letjes A4. Of dat al niet uniek genoeg naam daarvan af te korten tot S.PD.# 13, wordt opgevuld door Harold Bos. MAD een klassekopieerder vinden. is-het blad is uitgevouwen echt ka­ zal de slordige lezer snel denken dat het zal op de komende bijeenkomsten een merbreed-zijn al de achttien pagina's public domain software betreft. Leuk is soort cursusje geven voor Dynamic anders van kleur. Ons valt de uitsteken­ dat er bij deze en volgende recensies Publisher. Tot slot vraagt men de leden de kopieerkwaliteit op, of levert Klup een paar screen shots staan, alleen heeft recensies op te sturen ter publikatie en Magazine alleen maar originelen? Hoe men de techniek nog niet onder de knie meldt dat het BBS weer in de lucht is. het ook zij, alles is uitstekend te lezen, en zijn de plaatjes vrijwel compleet zelfs de donkerrode pagina. Na de don­ zwart met een enkel wit vlekje. kergroene Colofon bedankt Richard in Een speciale Tilburg-editie deze keer. het lichtblauwe voorwoord zijn helpers Nu we het toch over de produktietech­ ! Voor ons betekent het dat er extra veel en klets in zijn eigen stijl over allerlei niek hebben: de tekst komt uit een ma­ aandacht aan besteed is, maar vooral zaken. Opvallend is het kleine aantal tige schrijfmachine rollen en is daarna dat de gebruikte taal Engels is. FKD­ taalfouten, meestal tikfoutjes, en dat redelijk goed gekopieerd. Men is laai­ MCD 21 niet te verwarren met FHD, dat zijn waren we anders gewend. De witte in­ end enthousiast over de demo van Fus­ De hoofdredacteur himself kwam ons mijn initialen-begint zich voor te stel­ houdsopgave is dolle pret: doordat elke sy Logic en de promo van Unknow het Drechtse MSX magazine overhan­ len: een groep met momenteel elf le­ pagina zijn eigen kleur heeft wordt niet Reality. Inderdaad letterlijk' Dan drie digen met de slimme opmerking dat er den, allen woonachtig in Barcelona. Zij naar een paginanummer verwezen pagina's tekst en een plaatje in de re­ door de grote drukte deze keer wel veel willen een gat vullen, want in Spanje maar naar een paginakleur. Een licht­ censie van Blade Lords door Ramon taalfouten inzaten. Inderdaad stond er was geen MSX blad meer. Zij noemen gele pagina vol moppen en daarna een Serrna, die vervolgt met 3D DEMO en één op de cover, maar voor de rest viel wel wat andere bladen, maar besloten donkergele advertentie voor The ATP, FANZINES. In de bespreking van Zand­ het echt wel mee. Logisch, na zo'n toch zelf een 'fanzine' op te zetten. In het spel van Rieks dat door Klup Ma­ voort vorig jaar komt werkelijk alles waarschuwende tekst benje op het erg­ deze special ook wat 'oude' artikelen gazine wordt verspreid. Dan een licht­ aan bod wat er te zien was. Zelfs dat ste voorbereid en dan valt het meestal om zo te laten zien wat zij maakten. De groene listing met enkele lastige data­ wij daar zeer snel door onze voorraad wel mee. Omgekeerd, als je te horen Fan is een selfcover van 28 pagina's op regels. In de hulp wordt dat toegelicht van het nieuwste magazine (MCCM 70) kreeg dat er deze keer extra op gelet A4 in zwart/wit. In de inhoudsopgave voor de tikkers. Op donkerrood wat heen waren, staat er in, inclusief de tip werd, val je over de kleinste zaken. vinden wij ondanks de forse dikte, MSX nieuws en de uitslag van de prijs­ het snel te kopen. Daarna vanzelfspre­ Ook deze keer zag MCD magazine er slechts vijf vermeldingen: Sorcerian, vraag van nummer 10. Op rood-paars kend aandacht voor de eigen MSX dag weer goed uit, maar wij zagen ook de Snatcher, The MSX in Spain, MSX de recensie van Not Again. Dan op in Barcelona. MSX Club Gouda was originelen en huilden dikke tranen. music CD's en Tips. Niet echt veel, paars en vervolgd op groen een aantal daar uitgenodigd en had hardware en Triest als iets wat zo mooi was door het maar de diepgang zal dat hopelijk com­ speltips. Blauw is de basis voor wat Aladin bij zich. Verder was er het spel kopiëren zo om zeep wordt geholpen. penseren.

MSX Computer & Club Magazine 14 nummer 77 - juli / augustus 1995 Symbolen juli / augustus 1995 f 7,95 Hoe komt men er toe als symbool voor een land een leeuw te kiezen? Het dier komt geeneens in Neder­ land voor. Dat men iets af­ schrikwekkends kiest is wel te begrijpen, maar zouden MCCM eventuele tegenstrevers niet MSX COMPUTER & CLUB MAGAZINE over de vloer rollend van de lach het belachelijke inzien van de keuze van iets dat hier geeneens leeft? Is dit de ultieme uitnodiging aan anderen ons in geen geval serieus te nemen? Het meest afschrikwekkende wat ons land op diergebied heeft voortgebracht is de ha­ zelworm. Een worm! Nee, dat eigenlijk niet, want dat diertje is in feite een slang. Het heeft wel een beet, die onder de juiste omstandighe­ den dodelijk kan blijken te zijn, maar dan moet wel al­ les meewerken. Niet be­ Spelbesturing paald iets om anderen met ontzag vervuld te doen ra­ ken. Dan maar uitwijken naar nummer twee op de Diskettes: lijst van gevaarlijke dieren die in Nederland voorko­ géén H D op MSX men: de adder. Hiermee haal je zelfs de recordlijsten als je hierdoor wordt ge­ dood. En wat doen wij? Wij gebruiken een term als ad­ dergebroed om het uitschot van de maatschappij mee aan te duiden. En dan dat woord addergebroed: ziet u ook al een adder liefelijk op een nestje eieren zitten te broeden? Ook dat is dus geen symbool om mee te lo­ pen pronken. Dan toch maar een beest dat niet alleen niet in ons land, maar zelfs in ons hele werelddeel niet Kleinste 512kBSRAM Scannerinterface voorkomt? Een beest dat na­ In het artikel van MCCM 76 stond hoe tuurlijk wel pure fysieke microscoop het SRAM van de Moonsound was uit uitgebreid te breiden naar 512 kB. Het typenum­ De MSX gebruikersgroep uit Tilburg kracht uitstraalt, maar ook Wij schreven er al eerder over, maar de vadsigheid. Om Belgen te mer van de juiste chip stond er niet bij: meldt trots-kwamen er zelfs speciaal Scanning Tunneling Microscope TC518512PL-80 32 pihs dil uitvoering voor langs-dat de scannerinterface nu imponeren die er hun eigen (STM) blijft verbazen. Een micros­ 80 ns die f 138,75 ex BTW kost. ook met software wordt geleverd om de hypotetische leeuw tegen­ coop die zo klein is. dat je een normale gescande plaatjes af te drukken met de over zetten. microscoop nodig hebt om hem te zien. Reacties en populaire deskjet van HP. En dat terwijl mensen nu IBM' ers die het destijds ontwikkelden juist niet uitblinken in li­ kregen er al in 1986 de nobelprijs voor. mededelingen chaamskracht, maar het Met de STM op chip is het mogelijk om Programma's juist moeten hebben van in­ te 'zien' hoe de atomen gestapeld lig­ gevraagd gezocht telligentie en samenwerking. gen en dat opent mogelijkheden om op Bij de recensie van MSX Contact kon Waarom geen dier gezocht atomair niveau gegevens uit te lezen. u lezen hoe daar de laatste tijd meer Stichting Sunrise is nog steeds geïnte• dat juist die eigenschappen Het probleem, nu we kunnen zien hoe reacties binnenkwamen. Voor ons geldt resseerd in spellen die in 1996 via het uitstraalt? Of zou de mens de atomen liggen, is, dat we nu die dat jammer genoeg niet. Zowel in Rot­ Games Abonnement kunnen worden zo uniek zijn, dat zo'n dier atomen zelf moeten kunnen rangschik­ terdam, waar de redactie minder post uitgebracht. Als je bezig bent aan een spel, dat aan de systeem eisen van het niet te vinden is en wij juist ken. Dit is soms wel gelukt. maar de binnenkrijgt, als in Groningen, waar Games Abonnement voldoet (MSX2, een dier zochten dat niet processen zijn vooralsnog te onbe­ Jan de laatste tijd ook al klaagt dat hij minder voorgelegd krijgt. Beste lezers: 128 kB RAM, dubbelzijdig), of daar al symboliseert wat wij zijn, trouwbaar om daar belangrijke gege­ schroom niet en stuur uw op- en aan­ vergevorderde ideeën over hebt en maar wat wij juist missen? vens in vast te leggen. Het zoeken is naar een micromicro bulldozer/vork­ merkingen, maar vooral ook uw pro­ denkt hetin 1996 klaar te hebben, neem heftruck om atomen te schuiven en te blemen en vragen aangaande MSX dan contact op met Stichting Sunrise, Parce{{us stapelen. naar ons op. Postbus 178, 1530 AD Wormer.

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 15 een aanpak naar een idee van de groep uit Tilburg om een en ander gericht te MSX bijeenkomsten gaan doen. Verder hoopt hij op reacties • MSX-bijeenkomsten willen wij graag doorgeven, ook club­ uit het buitenland naar aanleiding van avonden en dergelijke. Clubs die hun bijeenkomsten willen Vervolg van een pagina eerder dit blad. Een zekere hala (sic) beschijft doorgeven, moeten dat ruim van te voren melden. Sorcerian blijkt een volledige handlei - de laatste clubbijeenkomst. Paul komt ding op zeven pagina's te zijn van dit daarna met het aanbod om artikelen te • Aan de vermelding zijn geen kosten verbonden, maar we ge­ spel. Hierbij veel screenshots, die ech­ belonen met vijf frank per pagina. Ac­ ven alleen plaats, club, telefoonnummer en datum door. Door­ ter niet goed op papier worden gekre­ tieve leden kunnen zo het lidmaat­ geven per briefkaart, brief of fax, maar n iet telefonisch. gen. Totaal onbegrip op het gebied van schapsgeld terugverdienen. Een pagi­ verwerking van dit soort plaatjes of niet naatje wordt besteed aan allerlei de middelen om zulks te doen. Ook vaktermen: de ongeletterde Zwitser Clubbijeenkomsten tot Komende beurzen voor Snatcher zeven pagina's. Men weet nu tenminste dat accumulator ge­ geeft tips, aanwijzingen om het uit te woon Akkumulator is. Grappig was verschijnen MCCM 79 aterdag 23 september wordt spelen, maar toont ook veel plaatjes en wel de AAAAA ofwel de American As­ vertelt achtergronden. De plaatjes zijn sociation Against Acronym Abuse. Een Amsterdam: Ver. De Amsterdammer Zalweer de zevende MSX Com­ grotendeels line art en de reproduktie verhaal over Internet met een lijstje uit info: 020 6924559 puterdag georganiseerd in is uitstekend. Dan een pagina waarin de MSX Homepage. Speciaal voor bui­ data: 8/9, 13/10 Zandvoort. Het is tevens de acht van de elf leden worden getoond. tenlanders zette Paul een tekstje om derde Gameconsoledag. De MSX in Spain heeft als subtitel 'Not naar Engelse woorden en beschrijft Den Haag: PTTC afd Den Haag plaats blijft gelijk: sporthal Pel­ info: 070 3802808 alive but never death .. .' (sic) Het ver­ zijn club en wensen. De gebruikers­ likaan. Info: Postbus 195, 2040 haal begint met het plotseling stoppen data: 13/9, 11/10 groep Tilburg krijgt een pagina om hun AD Zandvoort, tel 0250717966, van het enige Spaanse MSX blad, MSX produkten te melden. Daarna een soort Club, in 1991. Dat einde voelde men interview om te vertellen hoe het Doetichem: MAD fax 02507 14291 wel naderen door afnemende kwaliteit MAGA gemaakt wordt. Tot slot wat info: 08346 62603 van het blad, maar kwam toch als een huishoudelijke mededelingen. data: 26/8(vervallen), 17/9 aterdag 21 oktober wordt schok. Zdoor de MCCA te Almelo Dordrecht: MCD weer de jaarlijkse "MSX Info De gebruikers organiseerden zich en info: 078 51 I 156 Dag" gehouden in het centrum data: 8/9 22/9, 6/1 0, 20/ 10 vele groepen gaven al snel een of ander "De Schelf', Binnenhof te Al­ blaadje uit. Met vrij veel beeldmateri­ melo. Op die dag worden alleen aal van matige kwaliteit vreet het arti­ E1sloo: v.c.L. maar produkten die betrekking kel zich door al die uitgaven heen en MSX user 111 info: 04572 5995 besluit, voor de hand liggend met FKD­ Op de valreep kregen wij MSX user 3 data: 3/9, l/IO hebben op MSX toegelaten. Info Fan. Vervolgens een leuk artikel over binnen. Het ziet er goed uit, maar de tel: 0546 864640 H.J. Eshuis. MSX muziek CD's. Een goed idee dat bespreking moet blijven liggen tot het Enschede: MCCE wij wellicht binnenkort volgen. Tot slot volgende MCCM. info: 053 34 I 233 aterdag 16 december zal een aantal tips voor diverse Japanse data: 21/7, 25/8, 22/9, 20/10 ZMAD voor de derde maal een spellen. Het blad eindigt met een on­ MSX beurs organiseren in Doe­ Landgraaf: v.c.L. aangekondigde Art Gallery met plaat­ tinchem. De beurs zal worden jes van Microcabin en een advertentie info: 04572 5995 gehouden van 10.00 tot 16.30 in voor Dragon Slayer. De FKD-Fan oogt, data: 19/8, 16/9, 14/10 afgezien van de matige fotoreproduc­ zaal Wildenbeest op de Rozen­ ties, goed, maar is nogal eenzijdig. Leeuwarden: MGF gaardseweg 3. Info: 08346 Leuk voor Mangafans die ook een MSX IDE harddisk op info: 058 125665 62603 of 08340 24645. hebben, maar anderen blijven in de kou data: 26/8, 28/1 0 staan. MSX aterdag 20 januari 1996 zal Henrik Gilvad is bezig om ook met een Lint-België: MSX Club Lint door de HKCC, de Harder­ info: 03 455591 Z IDE harddisk aangesloten te krijgen op wijKse Computer Club een MSX data: 14/7, I 1/8, 8/9 MSX. Het zal nog geruime tijd duren dag worden georganiseerd. voor er iets bruikbaars voor anderen zal Datum is onder voorbehoud en u zijn: dus voorlopig nog geduld heb­ Nistelrode: MSX NB NO ben. Henrik spreekt zelf van 'prepre­ info: 0412030653 leest de definitieve gegevens in MSX Fun Journal prepreliminary specifications: hij ge­ data: 15/9, 20/10 de volgende beurs kalender. In­ bruikt op zijn minst 64kB ROM, om formatie tel: 032]]1811 (Anne) 4/1995 DOS2 erbij te kunnen hebben. Snel­ Tilburg: MSX gebruikersgroep In deze bijzondere uitgave, die aan alle heid met direct lezen van sectoren tot info: 0 I 3 560668/68142 I aterdag 30 maart 1996 zal de op Tilburg aanwezige standhouders­ data: 16/7,19/9,15/10 650 000 bytes/sec op Turbo R en tot ZMSX gebruikersgroep Til­ lees clubs-wordt gestuurd lezen wij 150000 bytes/sec op 3.5MHz. Hij zal op de achterkant dat op de clubbijeen­ Valthermond: MSX Club Valther­ burg voor de ge maal de grote passen in een cartridge zoals die van internationale MSX beurs orga­ komst van 24 juni twee bijzondere gas­ Konami en de prijs zou onder de hon­ mond ten zal kennen: HANIBANI ofwel Hen­ derd gulden kunnen blijven. Er is al een info: 05996 2717 niseren. Zet deze datum maar al­ rik Gilvad en MI-CH! ofwel Michi pre-prototype die sectoren kan lezen data: 7/10 vast in de agenda als u er een Stellman. Er zal gelegenheid zijn met maar aan de ROM is nog niets gedaan. heeft die zover gaat. beiden te praten over nieuwe ontwik­ Hij zal geproduceerd worden door Zwaag: MSX Club West-Friesland kelingen op MSX en daarmee invloed Sunrise Swiss, die voorlopig nog druk info: 0229070618 e landelijke Open Dag van de daarop te hebben. Het Joumal ziet er bezig is met Graphics9000 en Moon- data: 16/9 ondanks de beperkte oplage van hon­ o DPTCC zal vermoedelijk uit­ derd stuks zeer netjes uit. Saai mis­ ______--.JLj * Geen latere data bekend gesteld worden tot een dag in het schien, maar wel netjes. In het redac­ voorjaar. Dit in verband met het tioneel verontschuldigt Paul zich voor Novaxis 1.5 te laat opzetten van de publiciteit het niet verschijnen van het vorige Dit artikeltje kwam de vorige uitgave niet volledig over, onze excuses. rond de eerder gekozen dag in 'MAGA' . Zoals zoveel clubmagazine­ MSX Club Gouda liet op Tilburg duidelijk merken dat ze nog steeds bestaan. september. Zodra wij weer weten Volgens de advertentie, die zij langs alle stands rondbrachten, was hun nieuwe redacteuren rept Paul over het inzen­ leest u het hier. den van artikelen. Te weinig of te laat ROM voor de SCSI-interface, de NOVAXIS 1.5 SCSI ROM, de eerste echte MSX lijkt het wel, maar hij klaagt niet en zit SCSI standaard. Dit laatste is vooralsnog de wens van de makers, want standaar­ o niet bij de pakken neer. Hij formuleert den worden door de markt gemaakt en niet door de hoopvolle producenten.

MSX Computer & Club Magazine 16 nummer 77 - juli / augustus 1995 The Flying eagle Deze MSX club is maart 1994 gestart met twee leden, Richard Voerman en MAISKORRELS lna Raap, die andere MSX' ers vroegen mee te doen. Eerst was het een hob­ bygroepje dat een beetje gegevens uit­ Maiskorrels zijn onze LezersService-advertenties. U kunt voor deze wisselde, maar met de komst van Den­ rubriek alleen niet-commerciële advertenties opgeven. Alles wat u nis Koller, veranderde dat. Hij wist op computergebied te koop, te geef of te leen heeft kunt u in deze veel van de MSX en de club metamor­ rubriek plaatsen. Voor software dient het altijd om originele exempla­ feerde. ren te gaan. Heeft u meerdere zaken aan te bieden, plaats dan gerust Op 29 oktober werd een succesvolle meerdere advertenties. De prijs is laag gehouden, een maiskorrel mini beurs georganiseerd. De animo kost-ook voor abonnees-f 5,-. Er geldt wel een maximale grootte was er en Dennis en Richard konden per maiskorrel. Gebruik voor het opgeven de hieronder afgedrukte reparaties en alle soorten uitbreidin­ bon of een kopie daarvan. Advertenties kunnen zonder opgaaf van gen-ook van geheugen-voordelig redenen geweigerd worden. Is zulks het geval en uw postgiro of verzorgen. Op hardwarematig gebied banknummer bij ons bekend, dan wordt het betaalde teruggestort. U is een belletje meestal genoeg om het heeft géén garantie dat uw advertentie direct wordt opgenomen, het probleem op te lossen. Er werd een kan in een later nummer komen. Indien tijdig gemeld kan de mais­ MSX-bibliotheek voor zowel leden als korrel geannuleerd worden, er vindt dan echter geen restitutie plaats. niet leden gestart en volgend jaar komt er een clubblad. Hierin uitdrukkelijk artikelen over zaken en niet over perso­ Bon voor opgeven I N PUT I 0 UT PUT I [R L L *) nen om onenigheden te voorkomen, adverteren zal vaak gratis zijn. Ook de software wordt niet vergeten en zij heb­ ben al diversen ideeën voor program­ B.B.S. M.C.C.A. ma's. Er wordt in ieder geval gewerkt aan een spel, een demo en een muziek­ Onlangs heeft de M.C.C.A. een BBS disk. opgestart. De sysop hiervan is Hessel Weinreder, een oude bekende in MSX­ Maar de kern is het realiseren van nieu­ land. De BBS is toegankelijk voor zo­ we hardware uitbreidingen. Op dit wel PC- als MSX-gebruikers. Voor bei­ ogenblik is de club bezig met twee den is een redelijk aanbod van software kleuren-digitizers met de mogelijkheid aanwezig. Voorlopig zal de BBS op te digitaliseren in 16,7 miljoen kleuren. werkdagen van 19.00 tot 11.00 uur en Speciaal voor deze kleurmogelijkheid in de weekends van 14.00 tot 24.00 uur Naam: ...... krijgt de MSX dan een nieuw scherm, bereikbaar zijn. Deze tijden zullen naar Adres : ...... dat met scherm 13 wordt aangeduid. 24 uur per dag gaan, als alle schoon­ postcode/plaats : ...... Verder een printeraanpassing zodat heidsfoutjes verdwenen zijn. Telefoon­ telefoonnummer : ...... alle typen printers probleemloos op de nummer van de BBS is 0546-820966. *) doorhalen wat niet verlangd wordt MSX zijn te gebruiken, ook kleuren­ Via deze BBS kunnen de MSX gebrui­ printers. Alles is nog in ontwikkelings­ kers zich ook op de hoogte stellen wel­ fase, maar het ziet er wel naar uit dat ke standhouders zich hebben inge­ Stuur uw maiskorrel tijdig (maand voor verschijnen) naar : het werkelijkheid wordt. schreven voor de MSX beurs op 21 MCCM, Postbus 2545, 1000 CM Amsterdam. oktober 1995. Betaling op postgiro 6172462 t.n.v. Aktu Publications BV, Amsterdam. Het klinkt allemaal heel mooi en opti­ mistisch en wij zeggen voorlopig maar: eerst zien dan geloven. Een lidmaat­ SO Snatcher Op schap kost f 30,- per half jaar. Dat OUTPUT OUTPUT bedrag is echter terug te verdienen door Snes? allerlei kortingen en aanbrengen van Van Rein Huys vernamen wij dat de nieuwe leden. 'MSX forever' staat verwezenlijking van SD Snatcher op Printer NMS 1431 f 200,-. Printer Ge­ MSX2 VG8235 (DS DD) + kl.mon + hoog in het vaandel met misschien Snes weer een stap dichterbij is geko­ neral Electric TXP 8100 t.e.a.b. Tel. FM-pak f 350,-, Solid Snake f 80,- zelfs-wie weet--een MSX 3. Deelt u men. Inzendingen van KV-velden zijn 02230 33778. 1MB Mem.Map. f 150,- tel. Q5924 het enthousiasme of wilt u zelf eens ook nog steeds welkom. Zie Maiskoek 1812 kijken volgt hier het adres: in MCCM 75 pagina 17. MSX Turbo-R (ST) +512K RAM + 2e drive aansl. + solid snake + nemesis3 Yamaba CX5M + Keyboard + Cartrid­ MSX-Club The Flying Eagle', Burg. INPUT (SCC) f 500,- Tel. 05104 1388 (KAl) ges-Musiccomputer MSXl compleet Voetelinkstraat 37, 8331 BP Steen­ i.z.g.s. f 100,-. Tel. 02903 1696 na wijk, tel: 05210 17136 vanaf oktober NMS8255 + 7MHz + DOS 2.20 intern 19.00u. 0521517136 Doorzichtige beschermkap van hard + Kl.mon. + Muis + Boeken + Bladen plastic voor toetsenbord Sony HB­ + Diskettes. T.e.a.b. Tel. 053-314754. i o F7ooP, Tel. 0189919035. Foutje bij SRAM artikel o MSX2 VG8235 + FMPac + Simpl + Vermoedelijk zal het tot weinig proble­ Aansluitkabels + Boeken + MSXDOS [RLL men aanleiding geven daar het in de + Home Office f 300,-. Tel. 05280 listings goed staat en de begeleidende OUTPUT 71985 na 18.00 u. Wij zitten vast in veld 80 van Lepre­ tekst ook duidelijk is. De twee foutjes NMS8250 2 drives(a=nw) + 256 kB chaun. Wie helpt ons hieruit? Oplos­ staan in MCCM 76 op bladzijde 38, f 350,-/ pr 1421 f 145,- / 'pr 1431 Muziekmodule f 200,- Spellenpakket sing(en) graag naar W.Slagter, Jan eerste kolom onderste regel moet het f 190,-: alles in goede staat; tel: 05210 met de nieuwste spellen f 100,- Tel. Janslaan 21,7602 VZ Almelo. OUT &HBO,&HDI 17136 051092888 (Simon). en drie regels verder, bovenaan in de Gezocht printercode tabellen van de middelste kolom Org. NMS 8250 f 250,-/ M.mon Phi­ Turbo R-GT 512K, nieuw in doos niet MSX standaard printers. Heeft u OUT &HB I ,&H03 OR &BO 1000000 lips F62150 / pr vw0030 fI90,- alles f 850,-. Tel. 043 624584: 17u.-18u. iets bel dan: 05210 17136 zijn. Onze excuses. in goede staat: Tel: 05210 17136 (Marco). o

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 17 Video &MSX Dat we met een digitizer of videotizer toets wordt gedrukt, de tekst in beeld Michel gaat u voor (trucage-)digitalisaties kunnen maken, laat verschijnen. Hoewel de tekst dan in de hobbycombinatie weten we natuurlijk al. En dat met de plotseling in beeld komt, kan dat goed superimpose-functie MSX en video-beel­ gebruikt worden in combinatie met MSX en video. Hij geeft in den gecombineerd kunnen worden, veel-bij de video gemixte-muziek­ dit artikel weer een aantal is ook al geen actueel nieuws meer. fragmenten. Ik denk bijvoorbeeld aan Maar de echte computer- en videofana­ muziekstukken die plotseling begin­ schitterende voorbeelden ten, die in het bezit zijn van deze hard­ nen, of die ergens een hoogtepunt berei­ hoe beelden, bij voorkeur ware, laten er geen gras over groeien. ken. Liefhebbers kunnen natuurlijk ook Nee, die gaan tot het uiterste en benut­ hun eigen filmmuziek schrijven in bij­ gedigitaliseerde, met ten iedere mogelijkheid op dit gebied ... voorbeeld FAC Soundtracker of Moon­ superimpose kunnen blaster, als het maar bij de film past. Superimpose worden gebruikt. Computerbeelden mengen met video­ De tekst kan ook door middel van een beelden-superimpose--is op zich al scroll-routine in beeld verschijnen. De heel leuk. Vooral als die beelden kun­ rustigste versie-voor de kijker-is dan nen worden opgenomen op video. de 'normale' scroll, die de tekst onder­ Want op die manier kunnen we-dan aan het beeld van rechts naar links laat wel niet zelfgemaakte-videofilmpjes verschijnen. Hiervan is het voordeel voorzien van commentaar, (gedigitali­ dat de tekst op ieder moment van de seerde) animaties of eventuele beeld­ film kan beginnen, om commentaar toe grapjes. Het eindresultaat kan daar­ te voegen van datgene wat in beeld ver­ door een stuk boeiender worden voor schijnt, zonder al te veel op de muziek de kijker(s); en daar doen we het toch te letten. Deze scroll kan ook als aftite­ allemaal voor? Voor degene die in het ling worden gebruikt. Als er bekend is bezit is van de Sony 900 met videotizer hoeveel tijd deze scroll-tekst in beslag -of de Philips 8280-in combinatie met neemt, is het niet moeilijk de tekst en twee videorecorders, kan de 'Video & film tegelijk te laten eindigen. Met een MSX' -pret beginnen! passend muziekje erbij wordt de film echt het bekijken waard. Commentaar Als er een bepaalde video-opname van Natuurlijk zijn er op deze manier legio commentaar moet worden voorzien, mogelijkheden bruikbaar, het hangt er kan dit op verschillende manieren ge­ gewoon vanaf wat er op dat moment in beuren. Het eenvoudigste is natuurlijk beeld verschijnt. Zelf krijg ik de meeste om de tekst 'gewoon' in beeld te zetten. ideeën door naar de beelden te kijken, Men maakt simpelweg een BASIC-pro­ en er schiet me gewoon wat te binnen. gramma dat, als er op een bepaalde Maar dat zal iedereen wel hebben ... toch?

Animaties Behalve commentaar, kan een film ook worden voorzien van-voor ons mis­ schien wel bij voorkeur gedigitaliseer­ co cg de--animaties. Hier gaat weliswaar r--. veel meer tijd in zitten dan in het ma­ N ken van teksten, maar het komt de film 0- N N alleen maar ten goede. Animaties ma­ o ken gaat zoals ik heb uitgelegd in ~ MCCM 73, maar nu met een paar kleine .D o verschillen. :!;;: o BEL 02290 · 70618 o Het eerste verschil is namelijk dat de 'I-o achtergrondkleur, in plaats van wit, Voor de laagste prijzen c o kleur nul wordt. Want het videobeeld en aanbiedingen ... > wordt nu onze achtergrond. Het twee­ of voor een gratis Q) de verschil is dat de animatie niet in SX clubblad. +- het midden van het beeld verschijnt, maar van links naar rechts-of anders­ Rondeelstraat 25 1628 KH Hoorn om-onderaan in het beeld. Het klinkt misschien wat ingewikkeld, maar 1111.

MSX Computer & Club Magazine 18 nummer 77 - juli / augustus 1995 op deze manier kan in een bruiloft­ fantasie en de juiste coördinaten, maar filmpje de bruid-of bruidegom-op kan de videofilm uiteindelijk behoorlijk een grappige manier in beeld verschij­ humoristisch maken! nen. Met de nodige fantasie is er na­ tuurlijk bij iedere film-scene wel een Video Graphics animatie te bedenken... Als er een sleutelgat-of verrekijker­ is getekend, en de binnenkant daarvan Beeldgrapjes de kleur nul heeft gekregen, kunnen De meeste 'beeld grappen' zijn vrijwel we met Video Graphics aan de slag. dagelijks te zien op de televisie. Iedere Het is heel eenvoudig: als we door de film is wel voorzien van dat soort gein, kleur nul het video-beeld willen zien, en met onze MSX kunnen we dat ook! drukken we op achtste functietoets. Be­ Even een paar voorbeelden ... Als er ge­ zitters van de Sony 900 moeten, voor­ filmd wordt dat een persoon door een dat ze Video Graphics laden, eerst in verrekijker kijkt, kunnen we het beeld BASIC het commando bineren. Als er bijvoorbeeld een optre­ van de verrekijker voorzien van een den van een band is gefilmd, kunnen 'verrekijker-effect'. Het is niet moeilijk SETVIDEO 2 " , 1 , ,1,1 we de band leden, door middel van di­ om dit te tekenen en het geeft de film of gitalisaties, aan de kijker(s) voorstellen. een professioneel tintje. Ook het 'sleu­ _ VSW (l) Ik bedoel hiermee het volgende; wan­ telgat-effect' doet het goed bij de kijker; neer een bandlid een solo geeft, komt bepaalde scenes krijgen hierdoor een intypen, om de superimpose-functie te er een gedigitaliseerd plaatje van die heel ander aanzien. Op deze manier activeren. persoon het beeld in schuiven. Daarna zijn er diverse effecten mogelijk, doel­ laten we een tekst verschijnen met de treffend, en eenvoudig te maken. Digitalisaties naam van de artiest. Ook de bandnaam Wat dachten we bijvoorbeeld van tekst­ Om de mogelijkheden van de Sony of en de datum/plaats van optreden kun­ ballonnetjes toevoegen aan het video­ Philips optimaal te gebruiken, gaan we nen we vermelden. Dit alles afhankelijk beeld? Het is een kwestie van timing, nu digitalisaties met superimpose com- van de beoogde doelgroep van de zo gecreëeerde videoband. De film zal er zeker een stuk completer door worden.

Nog meer? Zo kan ik wel een tijdje doorgaan met wat er allemaal mogelijk is, als we de superimpose-functie optimaal willen gebruiken. Met het combineren van vi­ deo en MSX is er heel veel mogelijk, we hebben daarvoor geen dure videomeng­ panelen nodig. Naar mijn mening heb­ ben de Philips 8280, en de Sony 900 met videotizer, genoeg te bieden voor de fantasierijke en creatieve videofanaten.

:MicfieC S cfiouren o

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 19 Re/eased at... The Party / Assembly op MSX En MSX ... laten we eerlijk zijn. Wanneer De profs-afdeling is de afdeling waar Bij veel PC demo's was er nou voor het laatst een serieuze de echte tekenaars en ontwerpers met wedstrijd op MSX? Sunrise had niet zo elkaar kunnen concurreren. Alle truca­ staat zoiets als 'released at lang geleden een componeerwedstrijd ges, zoals raytracing en scanning zijn The Party 94' of 'This demo ter gelegenheid van tweehonderd ver­ toegestaan. Het is echter niet de bedoe­ kochte MoonBlasters. Dit werd echter ling om een gewone kale digi of raytra­ became first of Assembly niet echt zo'n succes. MCM organiseerde ce aan te leveren: er moet wel iets mee 93' of iets dergelijks. Wie in een grijs verleden nog wel eens pro­ gedaan zijn. Denk daarbij aan bijvoor­ grammeerwedstrijden en de HCC heeft beeld een gedigitaliseerd gezicht dat op maakt de mooiste demo, ooit een tekenwedstrijd georganiseerd. een bol wordt geplakt met lichtinval, wie maakt de mooiste Kortom, het wordt weer eens tijd voor schaduwen perspectief en vervolgens een wedstrijd! op een geraytraced landschap wordt tekening en wie maakt de geplaatst inclusief alle ontstane scha­ mooiste muziekjes? Het idee is grotendeels ontstaan op een duw, reflectie etcetera. Het grafische van de redactionele avonden bij ROM. scherm doet in dit geval niet ter zake. Een aantal kennissen dikte het geheel Het gaat om de compositie in het alge­ wat aan, zodat wij het er eigenlijk over meen. eens waren. Niet kort daarna brachten we ons aller Druijff op de hoogte die er Voor alle categorieën geldt dat het ei­ enthousiast op reageerde, deze pagina gen werk moet betreffen. En alleen de was dus geen probleem. Ook Jaap profs mogen digitaliseren, raytracen of Hoogendijk van de beurs in Zandvoort iets dergelijks. reageerde enthousiast: een plaatsje in het beursgebouw met benodigdheden Muziek bleek ook geen probleem. Oftewel in Deze afdeling bestaat uit drie catego­ Zandvoort gaat het gebeuren! In het rieën: FM-Pac of MuziekModule, Stereo, zaal* waar altijd de videofilmpjes ge­ en de OPL4. Het lijkt misschien vreemd draaid worden, dat kleine zijzaaltje, zal dat we de FM-Pac en de MuziekModule een groot scherm hangen waar tekenin­ aan elkaar gelijk stellen, maar deze ont­ gen geshowd kunnen worden. Ook de lopen elkaar niet zo veel. Veel Muziek­ muziek klinkt redelijk in dat zaaltje. Het Module muziekjes die in omloop zijn, alternatief is namelijk de kleedkamers, halen het bij lange na niet bij wat Micro­ maar omdat de muren daar van steen cabin destijds op FM-Pac produceerde. zijn, zal de acoestiek voor de muziek slecht zijn. Het wordt dus het kleine Ook hier alleen eigen werk, dus geen zaaltje. We hopen dat het niet te klein is, covers. MOD-files van andere computer­ maar er is geen goed alternatief. systemen zijn bij voorbaat uitgesloten. Voor de MuziekModule mag maximaal Deze wedstrijd is in principe de oplos­ 32 kB sample RAM worden gebruikt. sing voor degenen die wel iets kunnen op MSX, maar door gebrek aan contac­ Het maakt ons niet uit hoe u uw mu­ ten nooit iets kunnen uitbrengen. Ieder­ ziek aanlevert. Het is helemaal niet ver­ een kan meedoen. Als de wedstrijd een plicht dit in bijvoorbeeld MoonBlaster succes wordt, zullen er in de toekomst te doen. Het is niet eens verplicht de nog meer wedstrijden komen. Doe mee! muziek als inlaadbare file aan te leve­ ren. Als u zelf iets aan de replayer van Het geheel is nu nog in een voorstadi­ MoonBlaster heeft gerommeld zodat um, maar het voorlopige reglement bijvoorbeeld de PITCH anders geregeld kunnen we al globaal geven. wordt, heeft u tenslotte niets aan Moon­ Blaster. Als de muziek in dat geval maar Tekenwedstrijd zelfwerkend is, vinden wij het best. Deze tekenwedstrijd bestaat uit vier ca­ Commentaar MCCM tegorieën: scherm 5 tlm 8, MSX2+ scher­ Als wij het zelf moeten afspelen met In dit artikel van Maarten van Strien men, de V9990 en de profs. Dit omdat een bepaald programma, geef dan ook staat dat ook ik, Frank Druijff, en­ het natuurlijk verkeerd is een plaatje op even door of het muziekstuk op 50Hz thousiast reageerde. Dat vraagt om scherm 5 te laten vechten tegen een of 60Hz is gemaakt: dit is erg belangrijk. een kanttekening en die gaf ik in V9990 plaatje. Vermeld bij inlevering of mijn voorwoord. Verder dient nog het plaatje op 50Hz of 60Hz getoond Jurering gemeld te worden dat de tekst gere­ moet worden. Vermeld voor alle zeker­ Eigenlijk is er geen jury. Het is de be­ digeerd is opgenomen. 0 heid ook het schermtype. De onderwer­ doeling dat omstanders gaan stemmen. pen zijn helemaal vrij. Wie de meeste stemmen krijgt, 1111.

MSX Computer & Club Magazine 20 nummer 77 - juli I augustus 1995 In het volgende MCCM volgt meer gedetai lieerde informatie. MSXl Als nuttige slaaf heeft gewonnen: zo simpel is het! De prijzen zijn nog niet helemaal rond. We Problemen zullen her en der wat sponsors probe­ Alex Peetoom Als de MSXl te traag is: laat je 7 MHz in­ ren te tippen die wat prijsjes ter be­ heeft als actieve MSX' er bouwen en als hij te weinig geheugen schikking stellen. De hoofdgedachte is heeft, plug je er gewoon een memory en blijft natuurlijk de eeuwige roem! veel leuke ideeën, maar is mapper in. Die is toch al snel nodig als De prijswinnaars en ander resultaten meestal niet in staat die je de MSXl met bepaalde van de hier­ zullen (hopelijk) diezelfde dag nog ver­ voorgenoemde taken wilt gaan belas­ schijnen op een EPROM diskette. (Extra zelf uit te voeren. Hij geeft ten. De MSXl zal de memory mapper in Products Read Only Magazine) zijn idee vrij en hoopt dat dat geval wel moeten ondersteunen. Algemeen iemand er iets mee doet. Andere mogelijkheden Het is slechts mogelijk om aan één wed­ Het enige nadeel dat ik kan bedenken, strijd mee te doen. Men kan dus niet èn is dat beide joystickpoorten en de prin­ aan de OPL4 èn aan de Stereo categorie terpoorten bezet worden. Het alterna­ meedoen. Ditzelfde geldt voor de Te­ Veel MSX2 gebruikers hebben thuis nog tief zou een link via een IlO-poort zijn; kenwedstrijden. Men kan wel aan de te­ wel ergens een MSXl computer staan uit hierbij zou je kunnen denken aan het ken- en de muziekwedstrijd meedoen. vroeger tijden, die nu nutteloos in je uniface systeem van de PTC als dat nog Het lijkt ons sterk dat iemand in beide kast weg staat te kwijnen en misschien verkrijgbaar is, of een zelfgemaakte categorieën in de prijzen valt, maar mis­ zo nu en dan nog van stal wordt ge­ communicatiekaart die via de 110- schien zijn er van zulke multi-media fi­ haald voor het spelen van een spelletje. poort werkt. Een IlO-poort neemt per guren. slot van rekening geen slot in beslag. Nieuw leven Het percentage programmeurs dat nog Ik loop al een tijdje met het idee rond Wie-o-wie? echte demo's maakt, neemt sterk af. Als om deze oude beestjes weer eens wat De vraag is: wie heeft interesse om met er echter genoeg animo voor een demo­ nieuw leven in te blazen en ze een nut­ dit idee iets te doen? Voor beide compu­ competitie is, zijn we bereid hier ook tige taak te laten vervullen. Er zijn legio ters moet de nodige hardware worden een afdeling voor te creëren. Laat dat mogelijkheden om een MSXl computer gemaakt, maar dat is misschien iets ons dan weten. Een advies voor eventu­ op te zadelen met klusjes die de MSX2 simpels als het kabeltje van de slag-spel­ ele demoprogrammeurs: de demo's die veel processortijd kosten. Waarom zou­ len van West Friesland. Daarnaast moet slechts berusten op een scrolltekst heb­ den we de MSXl computer hier niet mee er een goed stukje software worden ge­ ben we intussen wel gezien. Maak eens belasten? Het is mogelijk om via de schreven, vermoedelijk in assembly een demo die gewoon uit allerlei kleine joystick- en printerpoorten van beide language. Voor de MSX2 computers zou demo'tjes bestaat. Bewegende objecten, computers een parallelle link te maken. dat, denk ik, dan in een TSR kunnen. sterrenhemeltjes, vectorgraphics, bewe­ Met de geschikte software kun je dan gende puntjes etcetera. Bekijk eens een bepaalde taken door de MSXl laten uit­ Ik ben er van overtuigd dat er heel veel gemiddelde PC demo. Mocht er vol­ voeren, terwijl de MSX2 zijn processor­ leuke toepassingen te bedenken zijn en doende animo zijn, dan kunnen er pootjes vrij heeft voor andere zaken. het belangrijkste is dat er veel proces­ eventueel nog een 128K en een 256K ca­ Ook kan de MSX2 aan dezelfde taak blij­ sortijd kan worden bespaard bij de ge­ tegorie gemaakt worden. Dit omdat ven werken, alleen zal die sneller klaar assisteerde MSX2. Die kan daardoor be­ 256K weer meer te bieden heeft. zijn met twee computers. paalde taken sneller verrichten of -denk aan de printerbuffer-sneller De algemene leiding is in handen van Waar zou je de MSXl nou mee kunnen vrij komen voor de gebruiker. het ROM-team. Diskettes met plaatjes en belasten? Wat dacht je van: muziek moeten worden ingeleverd bij • MSXl als MIDI-computer, verzenden, Als je na het lezen van deze tekst en­ de stand van ROM. Voor algemene in­ ontvangen en bufferen van MIDI­ thousiast bent geworden, aan de slag formatie, opmerkingen of suggesties data; gaat en iets hebt bereikt of gemaakt, kunt u contact opnemen met ROM. • MSXl als printerbuffer; maak daar dan melding van en laat an­ • MSXl als ramdisk; deren profiteren van je werk. redactie ~ad On{y !Magazine • MSXl als muziek-center bijvoorbeeld aansturen van geluidskaarten zoals Oproep Kleine Sparrenlaan 20 FM- Pac, SCc, MuziekModule en na­ Ik wil aan alle BBS'en, (disk-)magazines, 2121 CK Bennebroek, Nederland tuurlijk de OPL-4; clubbladen en wat al niet meer vragen 02502 - 45129 (Roald) • MSXl als coprocessor; of ze deze oproep willen opnemen. • MSXl als grafische reken computer o DTP programma's; .9I...J. Peetoom Kortom er zijn mogelijkheden genoeg. Wakkerstr 34 HS In plaats van een MSXl kan natuurlijk 1097 CG Amsterdam ook een MSX2 computer worden ge­ bruikt. Dan zijn de mogelijkheden nog o uitgebreider en zijn er nog meer toepas­ singen denkbaar.

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 21 Tekencursus De programma's Laat ik beginnen met mijzelf even aan • afwerktips Zoals bekend, is MSX u voor te stellen. Ik ben Richard Stoffer • opties van tekenprogramma's een uitstekend systeem om en houd mij vrijwel alleen bezig op MSX • wat de lezers aandragen met tekenen. Ik zit bij Emphasys, maar mooie plaatjes op te maken. ben ook bekend van Jetsoft en de groep Wat je nodig hebt De bekende tekenartiest op Overflow! Heel Ducktales is door mij Ten eerste wil ik zeggen dat je toch wel getekend, plus wat andere plaatjes in tekenaanleg nodig hebt, wanneer je een MSX, Richard Stoffer, wil de ArtGallery. Tekenen is trouwens al plaatje wil maken. Toch is dit juist voor de beginnende muismannen heel lang een hobby en ik teken nu al een computertekenaar niet altijd nood­ een aantal jaren op MSX. Designer Plus zakelijk: je kunt er ook plezier aan bele­ en ook zeker muisvrouwen van Philips was het eerste programma ven de tekening van een ander zo goed een duwtje in de rug geven. waarmee ik tekende, waarna ik ben mogelijk op je scherm na te tekenen. overgestapt naar Graph-Saurus. Toch Ook, of misschien wel juist, voor die wil ik nog wel eens een ander tekenpro­ mensen zal het nuttig zijn deze serie te gramma gebruiken. volgen. En wanneer je een logo, een beeldmerk, wilt maken hoeft dat teken­ Alle tekenaars op MSX zullen het roe­ talent ook niet echt, maar dan is deze rend met mij eens zijn, wanneer ik zeg tekst toch erg leerzaam. Ten tweede dat MSX een prachtcomputer is om moet je over een muis beschikken, mooie plaatjes op te maken. Hierdoor want met cursors alleen zou ik het niet leek het me een goed idee om er van al­ kunnen. Ik hoef niet te vertellen dat je les over te vertellen. Ik zou zo niet we­ een MSX nodig hebt, en wat het scherm ten hoe lang mijn verhaal precies wordt, betreft, hoop ik dat je een kleurenmoni­ maar dat zullen we wel zien; een paar tor of een televisie met scartaansluiting afleveringen zitten er zeker in. Nu hebt, want dan heb je het beste beeld moet ik toch ook van te voren vertellen, om te tekenen. Ik kan zelf niet goed te­ dat een tekencursus zonder respons kenen op een televisie aangesloten op van de cursisten erg moeilijk te geven MSX via een antennekabel, omdat dan is, maar ik zal mijn uiterste best doen de kleuren gaan overlopen. het toch zo goed mogelijk uit te leggen en natuurlijk ook uit te beelden. Schermkeuze Een scherm is het computerbeeld op je Hier wat zaken opeen rijtje wat ik in ie­ monitor en dat bestaat uit honderden der geval wil aanhalen in deze cursus. blokjes. Hoe kleiner de blokjes zijn, des te hoger is de resolutie. Resolutie bete­ • wat je nodig hebt kent eigenlijk gewoon de scherpte van • schermkeuze je beeld. Voordat je aan een plaatje be­ • keuze tekenprogramma gint, moet je eerst even overwegen welk • beginnen scherm je wilt gebruiken. Wil je graag • kiezen van (palet-)kleuren veel kleuren of wil je een hogere • tekenstijlen resolutie. De normale MSX2 bezit drie • tekentips uitstekende tekenschermen. IIII~

MSX Computer & Club Magaz in e 22 nummer 77 - juli / augustus 1995 • Schermvoorbeeld DD-Graphics (Age) • Schermvoorbeeld Graph-Saurus

Hier komen ze op volgorde: DD-Graphics/Age: Een erg goed pro­ Illustraties gramma, maar alleen voor scherm 5. Wat betreft de plaa*s bij de program­ Scherm 5: ontzettend goed scherm om Hoe dit programma werkt is erg simpel, ma's: bij Age 8 staat een plaa* dat ze­ in te tekenen, maar met een beperking. dus ook het beste programma om het te ker bekend is, bij Designerplus staat een Je moet namelijk zelf de kleuren instel­ leren. Er zitten ook veel meer mogelijk­ boo~e dat niet van mijn hand komt, bij len, maar daar ga ik later op in. De reso­ heden in dan de meeste gebruikers we­ DD-Graphics staat een startscherm van lutie is 256 blokjes horizontaal en 212 ten. Wat ik ook een enorm voordeel een spel dat de programmeur niet kon blokjes verticaal. Het voordeel van dit vind van Age, is de animeerfunctie die programmeren en bij Graph-Saurus scherm is dat het een snel scherm is, ik vaak gebruik. Met deze functie kun een shot van een nog onklaar schietspel dus goed voor spellen. je leuke bewegingen maken, zoals een voor de nieuwe videochip. oog dat knippert. Scherm 7: dit scherm heeft een groot Tot slot voordeel ten opzichte van scherm 5, Age 8: Doordat de meesten het vorige Nu is het zo dat ik nog bijna niets over want in plaats van 256 blokjes horizon­ programma snel door hadden, werd er het echte tekenen op MSX heb verteld, taal, heeft scherm 7 er 512. Dit geeft ook een scherm 8 versie gemaakt. Dit is maar het tekenprogramma kiezen is dus een hogere resolutie. Wat betreft de Age 8 en het programma werkt vrijwel ook best belangrijk en na deze keuzes kleuren is het net als scherm 5. gelijk aan de scherm 5 versie. Ik weet komt dus het echte werk. wel dat ik dit het beste tekenprogram­ Scherm 8: dit is een heel leuk scherm, ma voor scherm 8 vind. Ik heb natuurlijk niet alle tekenpro­ want je hebt hier 256 kleuren, die je niet gramma's aangehaald, maar ik heb al hoeft in te stellen. Door die hoeveelheid Designer Plus: De echte klassieker. Nog aan iemand beloofd, dat ik wat over kleuren kun je hierin het beste foto's of steeds hoor ik dat mensen hiermee wer­ Quintus zal gaan vertellen. Zelf bezit ik camerabeelden weergeven. Maar je ken en daar heb ik geen bezwaren te­ dit programma nog niet en ik zal het kunt er ook gewoon een erg kleurig gen, maar ik zou er niet zomaar weer binnenkort proberen. plaa~e in maken. mee kunnen tekenen. Dit programma ondersteunt alleen scherm 8. De volgende keer gaan we dan eens Tekenprogramma echt aan het werk en zal ik laten zien Ik zal wat tekenprogramma's noemen Verder wil ik ook nog even zeggen dat hoe je nu echt begint. Hiermee starten waarmee ik zo nu en dan werk of ooit er nog meer tekenprogramma's zullen we dan ook de cursus. Om die zo goed heb gewerkt: komen volgens het Age principe. Ik heb mogelijk op je wensen af te stemmen, gehoord van een Age voor scherm 7 en wil ik graag dat je, wanneer je met vra­ • Graph-Saurus er komt er een voor de nieuwe video­ gen zit, het ergens niet mee eens bent • DD-Graphics (Age) chip. of iets behandeld wilt zien, contact met • Age8 mij opneemt per brief, of per BBS. • Designer Plus Klein begin Kun je al een keuze maken welk scherm 2\jchard Stoffer Graph-Saurus: Een ontzettend goed je wilt gebruiken? Wanneer je begint, Weidehof44 programma. Je kunt kiezen uit scherm raad ik aan om in scherm 5 te starten 8256 AV Biddinghuizen 5, 7, 8 en zelfs scherm 12. Scherm 12 is en dan ook DD-Graphics te gebruiken. Jetsoft BBS, alleen zondag 23:00-6:00 een scherm dat overeenkomst vertoont Je leert het programma vanzelf kennen. tel: 03211 1913 met scherm 8, maar met nog veel meer Hierin beginnen we dan met het echte kleuren. Het grote voordeel van Graph­ werk en je kunt dan echt je muis eens o Saurus is dat hierin naar mijn idee de leren kennen. De opzet van mijn plaat­ menu's het lekkerst werken. Dit komt jes is bijna altijd hetzelfde, want het is vooral doordat ik aan dit programma vrijwel altijd een persoon met·een be­ nu eenmaal het meest gewend ben, dus paald achtergrondje. Ik heb nog nooit ik zeg niet dat het het beste tekenpro­ gehoord dat dat saai werd, dus dat blijf gramma is op MSX. ik nog wel even doen.

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli I augustus 1995 23 Inhoud diskabonnement Mahjongg 50

Disk zal hier mee opstarten AUTOEXECBAS I)ISI' 1\ MAHJONGG MAHJONGG.5CR Patch voor Cyber Sound / Maiskoek 13 XBASICLDR XBASICMCL

CBRPATCH.BAS CBRPATCH.BIN Diskettes op MSX 55 BBS Wereld 28 Lees enkelzijdige disks op de PC: MSXDISK.EXE

De GS-BBS lijst: BBSLIST.PMA MEGA-Guide 58 PSG-queue systeem 30 MAGKRT.5TP

PSGQ.BAS PSGQUEU.ASM ArtGaliery op de omslag 68 PSGQUEU.BIN De basis van deze achterflap werd verdeeld over vijf halve MSX newsgroup 33 scherm 7 plaa*s. Het BASIC programma leest de halve scher­ men in en regelt het window. Bedienen met a, 13 en~. Berichten uit comp.sys.msx: NEWS002.PMA Het regelprogramma: ER02DEMO.BAS Paletfile voor alle plaatjes: ER02ALL.PL7 Spelbesturing 34 De halve schermen: ER02-A.CC7 ER02-B.CC7 ER02-CCC7 GETJUY.ASM ER02-D.CC7 ER02-E.CC7 BASIC technieken 40 Midi muziek

SQRT.BIN SQRT.GEN Muziek uit Final Fantasy: Multi Mente utility's 44 FF2THEME.MID FF2TITL2.MID FF3MAIN.MID FF3WARMID Nederlandse handleiding MM: MM-NED.PMA FF _THEME.MID FFBATTLE.MID Past MM aan voor DOS 2.xx: MMPATCH.BAS King's Valley 11 velden PMM met Nederlandse uitleg: PMMNL2.PMA Screensaver voor Multi Mente: WILDLINE.PMA Zes velden voor de Konami-topper, van Wouter Wethmar: ArtGaliery 46 WWVELD25.ELG WWVELD26.ELG WWVELD27.ELG WWVELD28.ELG Een kleine selectie: CURLUP5.CC5 WWVELD29.ELG WWVELD30.ELG CURLUP5.PL5 GARFIELD.PIC GLUURCC5 GLUURPL5 MCCM.CC7 MCCM.PL7 Dynamic Publisher 48 I)ISI' I1 Op deze schijf 74 bestanden van diverse pluimage. Daarbij een Het font: BURDA-2.FNT AUTOEXEC.BAS die de schijf opstart en via menu's u de keus Bestanden voor HP deskjet: laat bepalen. Met een leuk schietspel en muziekjes die gemak­ DESKlOO.5YS DESK150.5YS kelijk elders te gebruiken zijn. Mogelijk moet er een enkele DESK300.5YS DESK3004.5YS keer, bijvoorbeeld na het spel, gereset worden. DESK75.5YS DESKFOUT.SYS De schermen: HPl.PCT HP2.PCT MSX&CLUB De stempels: COMPUTER MAGAZINE BALK.STP FLIPP02.5TP LIJNLANG.5TP VIERKANT.5TP E X TRA 0 I S K bij Mee M 77 r------,.PMA-bestanden Op de diskettes staan in verband met efficiëntere opslag vaak enkele zogenaamde ge'arc'te bestanden. Deze files hebben alle de extensie .PMA en kunnen worden uitgepakt door de uitpakker, die uitgelegd werd in MCCM 59 en MCCM 60. De benodigde programma-files werden op de diskette bij nummer 59 meegeleverd. Bezit u de files nog niet kunt u die downloaden uit diverse BBS'n maar ook ...... -= ...-= L kunt______u de diskettes bij MCCM 59 nabestellen. ~ © Aktu Publications BV, Postbus 2545, 1000 CM Amsterdam

MSX Computer & Club Magazine 24 nummer 76 - juni 1995 Diskmagazines MGF Magazine #1 nes en Software om te besluiten met al­ De MSX Gebruikersgroep Friesland gemene informatie. heeft zijn oude diskmagazine nieuw le­ Conclusie: Op zich ontzettend aardig ven ingeblazen en verraste vriend en dat de MGF weer van zich laat horen in vijand met het uitbrengen van de op­ de vorm van een Magazine op disk, wat volger van zijn voorganger in de vorm dus geen diskmagazine is. Persoonlijk Magazine #1. had ik mij echter iets meer voorgesteld van deze come-back. Tekstueel en met .iK.sx flJlb Het magazine opent met het MGF-Iogo name grammaticaal valt er nog het no­ De Platlanders en geeft in een scroll wat meer achter­ dige te verbeteren! De tekstroutine is grondinformatie over het herontstaan. heel behoorlijk, zeker vanwege het feit Na een druk op de bekende spatiebalk dat het hele magazine toch in BASIC ge­ komt het eigenlijke menu tevoorschijn programmeerd is. Helaas heb ik niets mmm zoals we dat nog kennen uit het recente kunnen terugvinden over verschijnings­ Het diskmagazine voor • de actieve MSX-gebruiker verleden. frequentie, prijzen en dergelijke. Daar­ Het eerste onderdeel Back in Time doet voor verwijs ik ook naar de redactie zijn naam alle eer aan en laat in vogel­ van het magazine: Bert Daemen bespreekt de vlucht enkele onderdelen van eerdere nieuwste diskettes. disks zien. MSX Gebruikersgroep Friesland Het Utility Menu geeft in wel heel mise­ Postbus 1055 rabel Nederlands uitleg over het inge­ 8900 CB Leeuwarden pakt zijn van de files met voornamelijk Tel: 058 125665 MoonBlaster-utility's. Het is werkelijk een 'genot' om eens door zo veel stijl­ en spelfouten in zo'n korte tekst heen te lezen: opzet? Nee, dan maar naar het derde onder­ deel: Scroll Maniacs. De Engelse taal blijkt nog veel moeilijker, zeker voor de programmeur van de tekstscroll die overigens ook geheel in BASIC gepro­ grammeerd is. Op zich is dat vrij knap, doch het resultaat is er dan ook enigs­ zins naar: knipperende teksten, schok­ kerige overgangen en wederom heel MFZ#3 veel taalfouten. De disk van de MSX Friends Zwolle is vernieuwd. Deze constatering is vrij In DOT RACE is het mogelijk een dot snel te maken na het laden van de disk. tussen de muren van een doolhof in Al meteen wordt een nieuw logo geïn• een beperkt gezichtsveld te loodsen. troduceerd, dat er prima uitziet. Na het Mij ontbreekt het daartoe aan de nodi­ doorstarten blijkt de menustructuur ge behendigheid. enorm vereenvoudigd te zijn, maar wat veel belangrijker is, ook veel sneller te De Magazine Replayer biedt de moge­ zijn geworden. Stonden op de vorige lijkheid om alle muziek die de disk be­ disks de verschillende keuzes nog alle­ vat nog eens rustig te beluisteren. Op­ maal apart genoemd, nu is er een dui­ vallend is dat van veel nummers in de delijke aanzet gemaakt om tot een ma­ begeleidende tekst al door de makers gazine te komen. zelf wordt geconstateerd dat het saai is! Het MAGAZINE-deel presenteert zich In het INFO gedeelte vind je derhalve als een groot menu met een totale op­ een uitgebreide verzameling informatie, somming van alle onderdelen-lees tek­ recensies, tips en cursussen. Zo is er sten-die op de disk terug zijn te vin­ deze keer voor het eerst een echt VOOR­ den. Een complete menustructuur in de WOORD en een COLOFON, alsmede een vorm van de submenu's ontbreekt verslag van de beurs in Tilburg. Bij de (nog). RECENSIES komen zowel diskmagazi­ nes, bladen, spellen als demo's aan Op deze disk (uiteraard) veel aandacht bod. De vulling van de TIPS is aanzien­ voor Voorwoord- en Colofon-achtige lijk, waaronder al de passwords voor zaken. Daarnaast is er nog een goede 45 levels van The Shrines of Enigma. dosis aan recensies van (Disk)Magazi- Verder tips voor inmiddels al wat 111*

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 -juli / augustus 1995 25 • Het tapijtje van MFZ

3. ANIME van Jetsoft laat een aantal prachtige voorbeelden van tekenkunst zien. Verder biedt dit onderdeel de mo­ gelijkheden om de basistekeningen om te zetten naar DD-graph om ze vervol­ gens zelf verder te kunnen bewerken. 4. DUCKTALES patches verhelpt aan de ene kant een fout in het spel en biedt aan de andere kant de mogelijkheid het • UitDMC enorm op vooruit gegaan. De volgende spel te vertalen naar het Nederlands. uitdaging zou nog kunnen zijn: de gra­ 5. BBS Promo Emphasys geeft uitleg oudere spellen als Space Manbow, Ar­ fische omlijsting van het menu en de over de bezigheden van Emphasys in kanoid en 1942. muziek. een prachtige demo met schitterende Op CURSUS-gebied wordt een beschei­ Schrijf voor een hernieuwde kennisma­ muziek, maar wel met een scroll waar­ den start gemaakt met een ML-cursus, king met MFZ naar: van het lettertype even wennen is. gaat de BASIC deel 3 in en is er een eer­ 6. PIXEL PARTY biedt de keuze uit een ste deel van de SCC-cursus. Arjan Bakker drietal plaatjes, waarbij met name de Naast het vrij uitgebreide magazine, is Ruitenstraat 13 plaat uit FRAY erg fraai is. er nog een onderdeel PICTURES, dat 8061 ZK Hasselt 7. STEREO TOWER brengt een zevental een drietal gedigitaliseerde screen 8 muziekstukken ten gehore die alle van plaatjes laadt. In de MUSICREPLAYER Sunrise Picturedisk #15 goede kwaliteit zijn. bestaat de mogelijkheid de negen mu­ Zoals gewoonlijk opent de Picturedisk 8. GRAPlllCS 9000: helaas bij gebrek aan ziekjes die deze disk rijk is, nog eens met een frequency selector in de vorm 9000 en de broodnodige TurboR heb ik ten gehore te brengen. Tot slot moet er van een korte demo, deze keer in elkaar hiervan niets gezien. Volgens de Times nog de OCEDEMO zijn, die ik echter gezet door Omega. In het menu in de is het ' een erg mooie demo met real noch vanuit het menu, noch vanuit BA­ vorm van het spel Shrines of Enigma is time calculated vectorballs'. SIC zelf enig leven kon inblazen. het de bedoeling een aantal stenen te 9. JUNKER SQUAD ten slotte is een pro­ Conclusie: Eigenlijk is het prachtig om verzamelen, om zo de verschillende de­ mo van het gelijknamige spel zoals dat te zien dat een eenvoudige BASIC tekst­ mo's te kunnen starten. Er is deze keer al op de FutureDisk te bewonderen routine zo snel en probleemloos kan geen mogelijkheid het spel te omzeilen was. werken: complimenten! Verder is de door middel van de numerieke toetsen. Conclusie: Deze laatste Picturedisk schermwisseling tussen het menu, het Wie al spelend het volgende aantal ste­ biedt een afwisselend aanbod aan laden en het op het scherm zetten van nen verzamelt, ziet achtereenvolgens: demo- en promowerk. Met name ANI­ de teksten enorm versneld ten opzichte ME en de Emphasys springen nog bo­ van de vorige disks. Daarbij is de in­ 1. Doorspelen! ven de rest uit. Het is trouwens ook houd van de verschillende bijdragen er 2. NEWS / INFO. voor het eerst dat je gedwongen 111.

MSX Computer & Club Magazine 26 nummer 77 -juli / augustus 1995 wordt het spelle~e letterlijk en figuur­ 2. MSX Club Friesland Noord laat het 6. Unknown Reality by N.O.P. laat lijk mee te spelen om de verschillende MCFN op het scherm ontbranden en slechts op bescheiden schaal een aantal onderdelen te kunnen benaderen. In geeft in een scroll daarboven uitleg hoogtepunten uit de drie diskettes tel­ deze vorm is het dan ook jammer de over het wel en wee van de club. lende demo zien. laatste Picture disk te hebben moeten 3. Dreamscape BBS is reeds bekend van Conclusie: voor het luttele bedrag van aanschouwen. de Sunrise Picturedisk en probeert men­ drie gulden krijg je een bonte verzame­ sen aan te sporen om gebruik te maken ling aan demo-werk waarvan de twee The First Demo van het BBS in de vorm van een non­ BBS-demo's zeker de moeite waard Ik kan me voorstellen dat eventuele ko­ sprites sinusscrolI. Het muziekdeun~e zijn. Dat geldt uiteraard-hoewel enigs­ pers van deze eerste demo van de groep ter ondersteuning klinkt goed. Het zins aan de korte kant-ook voor Un­ HELP, niet echt vrolijk worden van de tweede deel van de informatiescroll known Reality. tekst tegen de ruimtelijke achtergrond openbaart zich in een mooi grafisch in de openingsscroll. Zij worden al met­ plaa~e. een voor stomme idioten uitgemaakt, 4. 11th MSX Anniversary by Fony Stuur uw diskmagazines ter recensie in omdat deze demo naar eigen zeggen strandt in schoonheid door geheugen­ ieder geval rechtstreeks aan: behoorlijk langzaam is vanwege het problemen! feit dat deze geheel in BASIC geschre­ 5. Impact BBS Promo beoogt hetzelfde Bert Daemen ven is. Na deze nuchtere constatering, als de eerder genoemde BBS promo on­ Molenstraat 101-C kom je na een druk op de spatiebalk der 3. Na een leuke grafische opening 5014 NC Tilburg via een soort sinusoïde in het eigenlijke volgt een paginavullende scroll, nog menu van de disk terecht. Hier heb je een scroll en tot slot weer een scroll. de keuze uit de volgende onderdelen: o 1. Menu: hult de speakers in zwijgen. 2. Moon: laadt de introscroll voor een tweede keer. 3. PC: maakt het mogelijk om een PC te vernietigen. 4. Color: laadt wederom de gekleurde sinuskromme. Data Magazine #1 5. Replay: biedt de mogelijkheid tot het beluisteren van een aantal MoonBlaster­ muziekjes. 6. Intro: laadt het openingsscherm met MSX&CLUB het HELP-logo. COMPUTER MAGAZINE 7. The End: spreekt voor zich. 8. Info: geeft aan dat de demo inder­ E x TRA 0 15K bij Mee M 77 daad in BASIC gemaakt is en te bestel­ len is bij onderstaand adres. Conclusie: de demo kan mij persoon­ lijk niet echt bekoren. Het geheel is vrij eenvoudig opgezet, misschien wel door het gebruik van BASIC. Ik heb geen gra­ fische hoogstandjes kunnen ontdekken en de muziek is al even eenvoudig. Ver­ © Aktu Publications BV, Postbus 2545, 1000 CM Amsterdam der werd mijn weg door de demo regel­ matig verstoord door onbedoelde fout­ meldingen, hetgeen de snelheid ten Wij werden enige tijd geleden benaderd goede komt. Voor de volledigheid Een nieuw door Softgame met de vraag of zij hun volgt hier toch het bij de PTT onbeken­ diskmagazine dat zijn eerste disk bij het publiek bekend kon­ de adres: den maken via het diskabonnement. eersteling via ons Wij staan daar in principe voor open, HELP Productions diskabonnement aan u wil maar vroegen wel eerst een blik in de Borgrusthoven 13 keuken. Dat zag er best veelbelovend 7603 DC Almelo voorstellen. uit voor een eerste disk en wij gaven Prijs onbekend! het groene licht. Het aantal fouten was echt~ nog te groot en wij vroegen de DMC fouten binnen drie weken te verbete­ Ook The Dutch MSX Connection bracht ren. Dit is jammer genoeg niet overal zijn eigen Megademo uit. Via een korte gelukt, m,aar zij kW~ ~ op tijd introtekst kom je al vrij snel in een een­ met een·Schijfbij ons en" wij wel voudig menu, dat er toch verzorgd uit­ eens ~. Alle begiIds tnoetlijk en ziet. Hierin tref je dan de volgende on­ daarom ~hetQest moedig om dat eer­ derdelen aan: ste begin gelijk voor een groot publiek 1. MSXcitement Megademo Part 1 to­ te doen. Bedenk dat alleen hij die mets vert slechts deze kreet op het scherm maakt, ook geen fouten maakt. om vervolgens weer door te starten naar het menu.

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 -juli / augustus 1995 27 BBS Wereld De filemenu's van BBS'en

Doordat steeds meer MSX BBS sysops een harddisk gebruiken, worden de filesystemen groter en ingewikkelder. Het lijkt mij dan ook hoog tijd dit stukje van het BBS nog eens nader onder de loep te nemen. Dit stukje van het BBS kan een waar Kiezen van filelists doolhof zijn. Vandaar dat dit nog eens In de Philmon BBS' en die over verschei­ nader aan de tand wordt gevoeld. Vele dene filelists beschikken is, het kiezen modemgebruikers-en zeker de net-be­ van een filelist zeer eenvoudig. Door ginnende modemmers-ondervinden de ~ en III in te drukken, is meteen de nog wel eens moeilijkheden in de file­ gehele filelist te bekijken. Drukt u op de systemen van de BBS' en. 1:]], dan krijgt u een keuze menu op het scherm-zie het kader hierboven­ MSX BBS filesysteem waaruit men de gewenste andere file­ Er was in eerste instantie maar plaats lists kan kiezen. Vaak zijn deze filelists voor één filelist en één BGG sectie in het niet voor iedereen geheel toegankelijk, MSX BBS voor elk 700 files. Hierin is ech­ maar een gedeelte daarvan is veelal ter verandering gekomen. En doordat wel te bekijken. De RGB-BBS'en gebrui­ steeds meer sysops een harddisk aan ken een wat lastiger systeem. Deze hun BBS hangen, komt er een veel grote­ BBS' en kunnen tot 255 filelists aan. Ge­ re ruimte beschikbaar voor de opslag lukkig ben ik er nog geen tegengeko­ van downloadbare software. Dit resul­ men die er zoveel in gebruik had. Bij teert weer in een uitbreiding van het dit type MSX BBS' en moet u iets meer file-softwaresysteem van de BBS' en. moeite doen om naar een andere filelist Op dit moment zijn er al BBS' en die over te schakelen. Om te weten te ko­ hiervan gebruik maken. men hoeveel filelists een dergelijk BBS bevat, hoeft u alleen maar naar de com­ Voor de modemmer wordt het er dan mandoregel in het file/software menu echter niet gemakkelijker op om een be­ te kijken. Daar ziet u dan meestal het paalde file terug te vinden. Meestal kijkt volgende staan: u alleen in de eerst beschikbare filelist. Hierin staat dan nog maar een klein ge­ Filemenu -lijst I/x. Uw deelte van de aanwezige software. Om keuze (?=rnenu): nu toch ook de resterende software te bekijken en/ of downloaden, zult u ex­ Zie kader bovenaan op de volgende pa­ tra handelingen moeten verrichten. gina. Op de plaats van de x staat dan het getal dat aangeeft hoeveel filelists Meerdere filelists het BBS bevat. Wilt u in een RGB-BBS Indien er meerdere filelists in een BBS van filelist wisselen, dient u eerst de I@] aanwezig zijn, is dit vaak te zien door­ in te drukken. Daarna zal de vraag ko­ dat er een keuze kan worden gemaakt men naar welke filelist u wilt overscha­ uit een aantal mogelijkheden. Zo zijn er kelen. Drukt u op deze plaats de 21, dan op dit moment BBS'en die u laten kiezen krijgt u een overzicht van de filelists te uit bijvoorbeeld één filelist en twee BGG zien met een korte beschrijven wat er filelists. Ook zijn er BBS' en-in dit ge­ in de betreffende filelist aan software te val de RGB-BBS systemen-die alleen vinden zal zijn. Ook dit wordt het kader met verscheidene filelists werken en getoond. Na dit overzicht kunt u alsnog geen BGG-filelists kennen. De laatst ge­ het nummer van de door u gewenste fi­ noemde BBS'en zijn te herkennen aan lelist intypen. Weet u echter al welke een paar getallen die in de commando­ filelists er in het BBS aanwezig zijn, kunt regel van het file/software-systeem u ook gelijk na het intoetsen van de @] staan. het nummer van de filelist intypen 1111.

MSX Computer & Club Magazine 28 nummer 77 - juli I augustus 1995 die u wilt selecteren. Bijvoorbeeld: @] en Wgevolgd door ![RETURNI. Het BBS zal File S~steem - Goo+s G~3rhic BBS dan meteen filelist 3 selecteren. In de Filemenu - lijst 1/7. Uw keuze (?=menu): C commandoregel van het file/software­ menu van de RGB-BBS' en kunt u meteen Cha~~e Filelijst. [ 1-7/ ? J: ? zien in welke filelist u zich bevindt. De getallen in de commandoregel worden t=--=t> Overzicht +ilelijsten - Goo+s Grarhic BBS. Filelijst - 2

Ve~jer [JIN] N o

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 29 PSG queue-systeem Vaak horen we, bijvoorbeeld in spellen Systeem 11: queues Soms komen we bij het als Ancient Ys III, prachtige PSG-mu­ Het systeem waar ik het over wil heb­ uitpluizen van de harde ziek. Menig machinetaal-programmeur ben, draagt de naam Queue-systeem. zal wel eens geprobeerd hebben om Over dit systeem is niet erg veel bekend schijf verbazend mooie dergelijke muziek na te maken op zijn en ik denk dat het juist daarom heel stukjes tekst tegen, die nog of haar MSX, maar de meesten lopen er­ goed is om er eens wat aandacht aan te gens halverwege het programmeer­ besteden. De uitvinder van het queue­ nooit gepubliceerd zijn. Zo werk vast. Nu is er over dit onderwerp systeem is Microsoft, die dit systeem ook het volgende artikel, gewoon heel weinig of zelfs geen docu­ ook hanteert in de BASIC-interpreter bij mentatie en het is daarom denk ik een het commando PLAY. dat te mooi was om nog goed idee hier het een en ander over te langer te laten liggen. vertellen. Queue-structuur Zoals iedereen wel weet, bestaat de Systeem I PSG uit drie kanalen die we vanaf nu Om een eenvoudig riedel* uit de PSG zullen aanduiden met kanaal A, B en C. te halen is heel wat nodig; we beschik­ Elk kanaal wordt voorafgegaan door ken in machinetaal helaas niet over een een zogenaamde queue. Een queue is soort van MML (Music Macro Language) een soort van buis waarin waarden ge­ en alles zal dus met de BI05-routine stopt worden. Telkens als we aan het WRTPSG (0093h) moeten gebeuren. We begin van de buis een waarde erbij prop­ zullen met een dergelijke routine ook pen, schuiven de al in de buis aanwezi­ allerlei data in de registers moeten kun­ ge waarden een plaatsje naar voren, tot­ nen schrijven. Als we het volume of de dat uiteindelijk de eerste waarde z'n envelope van een stem willen verande­ kop weer uitsteekt aan het einde van ren tijdens het afspelen van een deun­ de buis. De eerste waarde die we in de ~e-denk aan een fade out of een fade buis stoppen, komt er ook als eerste in-zouden we een op code kunnen cre­ weer uit en we zeggen dat dat een eren die, zodra onze routine hem signa­ queue een FIFO-structuur heeft. PIFO is leert bij het lezen van data, er voor een acroniem voor first in, first out. Er zorgt dat de twee getallen na hem res­ is in de MSX ook nog een andere struc­ pectievelijk gezien worden als register tuur aanwezig die gehanteerd wordt en de nieuwe inhoud van dat bewuste bij de stack: PILO; de waarde die we als register. Dat is één systeem. eerste op de stapel deponeren komt er uiteindelijk als laatste weer af: first in, last out.

Werking van queues We bespelen de drie PSG-kanalen dus door verschillende waarden in elk van de buizen te stoppen.

Standaard bevinden de drie queues zich respectievelijk op de adressen F975h-F9F4h, F9F5h-FA74h en FA75h­ FAF4h. Nu is het natuurlijk niet zo dat, als we het onderstaande programma in figuur 1 opstarten, de inhoud van adres F976h gelijk zal zijn aan 20h: daarvoor moeten we eerst het queue­ systeem opstarten. Pas als we dat ge­ daan hebben, gaan de in de queues ge­ stopte waarden echt schuiven. Zodra een waarde aan het eind van de queue is gekomen, wordt hij van de queue ge­ haald en afgespeeld. Echter, voor het af­ spelen van een noot is iets meer nodig dan een getal van 0 tot 256. Vooral als we ook tussentijds instellingen als vol­ umes willen veranderen, blijkt dat we moeten gaan werken met geluidscom­ mando's die meer dan een byte I".

MSX Computer & Club Magazine 30 nummer 77 - juli / augustus 1995

et - , . , L I TIN in beslag nemen. Automatisch volgt daaruit dan dat we ook moeten gaan 10 REM Queue editor versie 1.1 0 werken met opcodes. 20 REM Door Lovako 0 30 REM 0 Opbouw van queue-commando's 40 SCREEN 0:WIDTH 80:CLS:COLOR 1,6,15:LOCATE 0,0 79 Zo'n commando bestaat uit verschillen­ 50 PRINT "Queue editor by Lovako Software Incorporated" 193 de delen: het eerste deel, bestaande uit 60 A$="Lovako Software Incorporated is a sub group of" 165 twee bytes, dat aangeeft hoeveel bytes 70 A$=A$+" MSX Engine":LOCATE 13,4:PRINT A$ 66 er nog volgen en hoe lang de computer 80 FOR 0=0 TO 2000:NEXT 0 87 moet wachten voordat het volgende 90 REM Initialisatie 0 commando van de queue moet worden 100 COLOR 15,13,15:I=&H9FFF:CLS 0 gehaald, en het tweede deel, bestaande 110 REM Lengte 0 uit één of meer bytes, dat gegevens be­ 120 I=I+1:LOCATE 0,0:PRINT INT«I-&HA000)/5)+1 2 vat als toonhoogte, volume en envelo­ 130 LOCATE 50,13:INPUT "LENGTE (IN SEC.) ";L$:L=VAL(L$) 254 pe. Het eerste en tweede deel zullen we 140 IF L$="" THEN L=PEEK(&HF000) 1 vanaf nu respectievelijk synchronisatie­ 150 IF L$="C" THEN GOTO 420 35 element en besturings-element noemen. 160 Q=0 0 170 IF L$="V" THEN GOTO 510 10 Hiernaast zien we de opbouw van zo­ 180 IF L$="D" THEN GOTO 540 130 wel het synchronisatie-element als de 190 IF L$="L" THEN GOTO 590 102 verschillende soorten besturings-ele­ 200 IF L$="S" THEN GOTO 640 64 menten. Een heel apart commando is 210 IF L$="LO" THEN GOTO 700 35 het byte FFh; zodra de MSX dit com­ 220 POKE &HF000,L:A=&B0110000000000000 19 mando tegenkomt, stopt de queue ge­ 230 B=L*50 :C=A+B:C$=BIN$ (C) : POKE I, VAL ("&B"+LEFT$ (C$, 7) ) 38 lijk met schuiven en houdt het desbe­ 240 POKE I+1,VAL("&B"+RIGHT$(C$,8)) :1=1+2 201 treffende kanaal er abrupt mee op. 250 REM Volume 0 Vanwege end of sound noemen we dit 260 LOCATE 50,14:INPUT "Volume ";v$ 220 commando ook wel het EOS-comman­ 270 V=VAL(V$):IF V$='''' THEN V=PEEK(&HF001) 152 do. We plaatsen het altijd aan het einde 280 POKE &HF001,V:A=&B10000000:A=A OR V:F=A:POKE I,F 83 van een dataveld van een bepaalde 290 A=&B10000000:I=I+1 62 stem. 300 REM Frequentie 0 310 LOCATE 50,15:INPUT "Frequentie nauwkeurig";F$ 166 Het enige wat we nog moeten weten is: 320 F=VAL(F$) :IF F$="" THEN F=PEEK(&HF002) 200 330 POKE &HF002,F:POKE I+1,F:I=I+1 206 1 Hoe starten we het systeem op? 340 LOCATE 50,16:INPUT "Frequentie onnauwkeurig";G$ 130 2 Wat is de beste manier om de waar­ 350 G=VAL(G$) :IF G$="" THEN G=PEEK(&HF003) 54 den in de queues te stoppen en hoe 360 POKE &HF003,G:POKE I-1,G 146 doen we dat? 370 REM Print 0 380 LOCATE 0,23:PRINT "LE";L;" V";V;"FN";F;"FO";G 28 Opstarten van de queues 390 LOCATE 0,23:PRINT HEX$(I-4);" ";HEX$(I-3);" "; 144 Om maar te beginnen bij punt 1: we 400 PRINT HEX$(I-2);" ";HEX$(I-1);" ";HEX$(I) 71 stoppen in adres FB40h een getal onge­ 410: PRINT: PRINT: PRINT: GOTO 110 249 lijk aan 0 en roepen STRTMS (0099h) 420 REM Copying 0 aan: nu draait het systeem. Het is na­ 430 Q=Q+1:LOCATE 50,17:PRINT Q;"e keer" 215 tuurlijk wel zaak om er voor te zorgen 440 LOCATE 50,14:INPUT "Beginadres:";A$:A=VAL("&H"+A$) 212 dat het PSG even vooruit kan met een 450 LOCATE 50,15: INPUT "Eindadres : ";B$ :B=VAL ("&H"+B$) 155 aantal alvast aan het eind van de 460 LOCATE 50,16:INPUT "Naar:";C$:C=VAL("&H"+C$) 129 queues gestopte waarden zodat wij de 470 T=0:FOR D=A TO B:POKE C+T,PEEK(D) :T=T+1:NEXT D 27 queues zo vol mogelijk kunnen prop­ 480 I=C+B-A:LOCATE 0,23:PRINT HEX$(I+1) : PRINT: PRINT: PRINT 211 pen met geluidscommando's. Het beste 490 PRINT" (" ;HEX$ (1+1) ; "+" ;HEX$ (B-A+1) ; "="; 64 is het om de adressen F973h+F974h, 500 PRINT HEX$(I+2+B-A);") ":GOTO 110 126 F9F3h+F9F4h en FA74h+FA74h te vul­ 510 REM Changing something 0 len met OOlO.OOOOb en SOd. Zodra de 520 LOCATE 50,14:INPUT "Herstarten bij:";A$ 81 queues dan wordenopgestart, vindt de 530 A=VAL("&H"+A$) :I=A-1:GOTO 110 44 computer voor alle drie de kanalen het 540 REM Dumping 0 commando 'rust voor één seconde'. De 550 CLS: INPUT "Beginadres : ";A$ :A=VAL ("&H"+A$) 13 tweede waarde mag natuurlijk ook klei­ 560 INPUT "Eindadres:";B$:B=VAL("&H"+B$) 210 ner gekozen worden. Dit vooraf vullen 570 FOR C=A TO B:PRINT HEX$(C);" ";HEX$(PEEK(C)) :NEXT C 234 is echt nodig, want de stemmen lopen 580 CLS:PRINT HEX$(I) :GOTO 130 199 niet meer gesynchroniseerd ten opzich­ 590 REM Poking zeros 0 te van elkaar als de eerste stem z'n eer­ 600 CLS:INPUT "Beginadres:";A$:A=VAL("&H"+A$) 4 ste waarde eerder krijgt dan bijvoor­ 610 INPUT "Eindadres :" ;B$ :B=VAL ("&H"+B$) 201 beeld de tweede stem, terwijl de queues 620 FOR C=A TO B:POKE C,0:NEXT C 233 al draaien! Tijdens het draaien kan je 630 CLS:PRINT HEX$(I) :GOTO 130 190 het beste de queues vullen volgens het ABC-systeem. Dus eerst queue A, dan B, dan C en dan weer terug naar 111.

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 31 ~ L - T

640 REM Saving o PUSH HL 650 LOCATE 55,14:INPUT "Beginadres:";A$:A=VAL("&H"+A$) 25 CALL &HF9 660 INPUT "Beginadres :" ;A$ :A=VAL ("&H"+A$) 36 POP HL 670 LOCATE 55,15:INPUT "Eindadres:";B$:B=VAL("&H"+B$) 226 JR Z,A_FULL 680 LOCATE 55,16:BSAVE"LOVAKO",A,B:GOTO 100 156 INC HL 690 REM Loading o LD (AVOICE) ,HL 700 INPUT "Verplaatsing: ";A$:A=VAL("&H"+A$) 43 POP AF 710 BLOAD "LOVAKO",A:GOTO 100 110 CALL REPEAT LD A,&H01 LD HL, (BVOICE) LD E, (HL) af. Niet eerst queue A helemaal bijvul­ PUSH AF len, want dan kan het gebeuren dat, als PUSH HL stem B een aantal snelle noten moest M L - I CALL &HF9 spelen, de B-commando's op raken! De POP HL gevolgen zijn dan niet meer te over­ ORG &HCOOO JR Z,B_FULL zien ... INC HL VOICEA: EQU &H9000 B_FULL: LD (BVOICE) ,HL Vullen van queues VOICEB: EQU &HAOOO POP AF Om een waarde in een queue te stop­ VOICEC: EQU &HBOOO CALL REPEAT pen, maken we gebruik van PUTQ LD A,&H02 (OOF9h). In A staat welke queue-A, B A_REP: EQU &H9000 LD HL, (CVOICE) en C komen overeen met 0, 1 en 2-we B_REP: EQU &HAOOO LD E, (HL) moeten bijvullen en in E de desbetref­ C_REP: EQU &HBOOO PUSH AF fende waarde die we gaan bijvullen. PUSH HL Als de queue vol is, staat de zero-flag CALL &HF9 hoog en weten we dat we de volgende INIT: LD HL,VOICEA keer dezelfde waarde nog een keer LD (AVOICE) ,HL POP HL moeten proberen bij te vullen. LD HL,VOICEB JR Z,C_FULL LD (BVOICE) ,HL INC HL Queue-routine LD HL , VOICEC C_FULL: LD (CVOICE), HL En dan nu naar het uiteindelijke pro­ LD (CVOICE) ,HL POP AF gramma: de queue-routine die queues CALL &H90 CALL REPEAT feilloos vult met queue-data. Een tip: LD HL,&H8064 RET geef tijdens het afspelen van de muziek LD (&HF975) ,HL nooit een BEEP (OOCOh), want dan krij­ LD (&HF9F5) ,HL REPEAT: OR A gen we echt een complete chaos! Bij­ LD (&HFA75) ,HL JR Z,REP_A voorbeeld bij een spel is het verstandig LD HL,&H2000 CP &H01 -in verband met geluidseffecten-een LD (&HF977) ,HL JR Z,REP_B kanaal vrij te houden door bij het op­ LD (&HF9F7) ,HL LD A, (HL) starten in de desbetreffende queue ge­ LD (&HFA77) ,HL CP &HFF lijk een EOS te zetten in plaats van een LD A,&H01 RET NZ rust. Bij de queue-routine hoort ook LD (&HFB40) ,A LD HL,C_REP een heel eenvoudige queue-editor, een CALL &H99 LD (CVOICE) ,HL BASIC programma dat dient om queue­ DI RET data aan te maken. Het programma is LD A,&HC3 nu niet direct handig in het gebruik, LD (&HFD9A) ,A REP_A: LD A, (HL) maar met een bee~e gesleutel kan iede­ LD HL, INT CP &HFF re programmeur het programma naar LD (&HOD9B) ,HL RET NZ zijn of haar behoefte aanpassen. EI LD HL,A_REP RET LD (AVOICE) ,HL LoeI( van './(9oten RET INT: LD B,&H05 o LOOP: PUSH BC REP_B: LD A, (HL) CALL QROUT CP &HFF POP BC RET NZ DJNZ LOOP LD HL,B_REP RET LD (BVOICE) ,HL RET QROUT: XOR A LD HL, (AVOICE) AVOICE: DEFW 0 LD E, (HL) BVOICE: DEFW 0 PUSH AF CVOICE: DEFW 0 _~...... 'I'.:II ...~ ...... '_

MSX Computer & Club Magazine 32 nummer 77 - juli / augustus 1995

·tt _. * '7' MSX op Internet Nieuws Een van de onderdelen van het Internet een normale newsgroup is een demo­ De MSX activiteiten is UseNet. Het UseNet bestaat uit dui­ cratisch proces vereist, waarbij er eerst zenden newsgroups. Je kunt berichten over de noodzaak van de newsgroup hebben zich in een rap naar een newsgroup sturen, die dan moet worden gediscussieerd-en daar tempo verplaatst van de door iedereen gelezen en beantwoord is natuurlijk een speciale newsgroup MSX Mailing List naar onze kunnen worden. Zo is Usenet de ideale voor-en vervolgens moet er over het . manier om te discussiëren, vragen te creëren van de newsgroup worden ge­ eigen newsgroup. stellen of gewoon kennis te maken met stemd. Daarbij moet een voldoende gro­ Internet gebruikers met dezelfde hob­ te opkomst zijn en moeten er uiteraard Daarom nu nieuws in by's, meningen of interesses. ook voldoende ja-stemmers zijn. Om plaats van mail op het een lang verhaal kort te maken, het is Hoe je newsgroups kunt lezen en hoe je gelukt en wij hebben nu onze eigen diskabonnement. er zelf berichten naar kunt sturen, is newsgroup: comp.sys.msx. wel afhankelijk van je Internet provi­ der. Vraag daarom jouw provider om NEWS.PMA meer informatie. Vanwege de al eerder genoemde voor­ delen was het geen verrassing dat het Mailinglist vs newsgroup aantal berichten op de MSX Mailing Een mailinglist heeft een aantal nade­ List razendsnel daalde, en nu hebben len. Ten eerste krijg je ontzettend veel e­ we een situatie bereikt waarbij alle inte­ mail, wat voor mensen die voor hun ressante berichten in de newsgroup ver­ toegang moeten betalen natuurlijk min­ schijnen. Wij hebben daarom besloten der prettig is. Ten tweede krijg je alle om voortaan een 'dump' van het berichten, terwijl je misschien niet in al­ nieuws op het diskabonnement te zet­ les bent geïnteresseerd. Ten derde is ten in plaats van een dump van de mai­ een mailinglist minder toegankelijk ling list. Op het diskabonnement staat voor buitenstaanders; alleen insiders de file NEWS.PMA. weten van het bestaan van de mailing list af. Nadelen Helaas heeft een newsgroup ook nade­ comp.sys.msx len. Niet iedereen kan het Usenet lezen, Alweer een behoorlijke tijd geleden is de minimale Internet toegang bestaat Eric Boon daarom begonnen met het nog altijd uit alleen e-mail. Veel inter­ opzetten van een MSX newsgroup. Er net onderdelen zoals FTP en WWW zijn was al wel een zogenaamde alt-news­ ook per e-mail te raadplegen; helaas is group, maar deze alternatieve news­ dat voor het Usenet niet mogelijk. Een groups kunnen slechts door weinig in­ ander nadeel is dat de newsgroups ternet gebruikers worden gelezen. Voor vaak alleen online zijn te lezen, wat hoge telefoonkosten met zich mee­ ~ KvK Leiden 8168609 1 brengt. Deze kosten kunt u zich door onze service in ieder geval besparen. Postbus 178, 1530 AD Wormer, Klantenservice 020-6373469 Sunrise BBS 05126-3458, 24 uur per dag Er zijn steeds meer pagina's op het Email: [email protected] World Wide Web aan MSX gewijd. De volgende keer gaan we daar een kijkje GFX9000 nu uit voorraad leverbaar! nemen, of liever gezegd een surftoch* Schitterende nieuwe videokaart voor MSX. 16 bits, 32768 kleuren, maximale resolutie 512x424 en razendsnel. De nieuwe GFX9000 is een stuk kleiner en zit in een luxe behuizing. Met een GFX9000 tel je weer mee in de maken. MSX scene! In Zandvoort komen de eerste spellen voor GFX9000 al uit. Inclusief software slechts f 449,-. Nu leverbaar met scart switch voor probleemloos schakelen tussen MSX beeld en GFX beeld. Levering onder rembours, bel 020-6373469 en je hebt hem een paar dagen later al in huis! S tefan 'Boer Compass Hardware Service e-mail: [email protected] De nieuwe standaard voor het ontwikkelen De nieuwste uitbreidingen op MSX gebied! o van software op MSX! Geïntegreerd pakket * Verbeterde 7 MHz met twee maal zo hoge 1/0 snelheid voor o.a. met assembler, editor, disassembler, harddisk en GFX9000 en goed geluid van PSG, FM-PAC en MusMod monitor en debugger. Maak f 54,95 over * turbo R (ST of GT) naar 1 MB intern op giro 48994 t.n.v. Stichting Sunrise te * 230V voeding in turbo R, geen onveilige trafo's meer nodig! Warmer o.v.v. Compass. Bel 040-544464 (Rob) voor meer informatie' Games Abonnement Sunrise Magazine Schitterende spellen voor MSX2, 128 kB, dubbelzijdig vanaf Het beste diskmagazine voor MSX. Vijf maal per 25 piek' Van bekende makers zoals Cas Cremers en UMAX. jaar twee diskettes boordevol interessante teksten, Enigma 1 x2DD van 39,95 voor f 25,- Akin 2x2DD van schitterende graphics, fantastische muziek en 49,95 voor f 30, Pumpkin Adventure III 4x2DD van 69,95 uitstekende software voor slechts f 69,-. Meld je voor f 40, Deceptor 1x2DD van 39,95 voor f 25,-! aan door een briefkaart te sturen naar onze postbus, Stuur een briefkaart naar onze postbus om je aan te melden. het eerste nummer is gratis!

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli I augustus 1995 33 Spe/besturing Met joystick en cursortoets Het MSX BIOS heeft de routines GTSTCK het toetsenbord: IlsHIFTI. Een bijkomend We zetten de besturing (OODSh) en GTTRIG (OOD8h) om respec­ voordeel is dat GET-IOY gebruik maakt met joystick en cursortoets tievelijk de cursortoetsen of joystick en van een minimum aan registers. de vuurknoppen uit te kunnen lezen. nog eens netjes op een rij. Deze routines zijn echter nogal traag en Matrix Daarnaast geven we een gebruiken veel registers. Bovendien kun Zoals je waarschijnlijk wel weet, maken je op het toetsenbord voor de vuurknop MSX computers gebruik van zogenaam­ programma waarmee Je alleen de spatiebalk uitlezen en geen de matrix-toetsenborden die per rij zijn beide kunt uitlezen en die andere toets die als tweede trigger kan uit te lezen. In de tabel op de pagina dienen. Je kunt de routines dus niet uni­ hiernaast is de indeling van deze rijen zelfs een tweede vuurknop verseel gebruiken om zowel joystick als vermeld. Het MSX BIOS scant elke inter­ op een toetsenbord biedt. toetsenbord te ondersteunen. rupt de hele matrix. Bij de meeste in Ne­ derland voorkomende MSX'en is dat Het programmaatje GET-IOYASM ruimt standaard vijftig keer per seconde: de deze problemen uit de weg. Het biedt interrupt-frequentie is 50 Hz. Op som­ naast een hogere uitvoersnelheid ook mige computers-vooral de Japanse- nog eens een tweede vuurknop voor bedraagt deze frequentie echter 111*

8910 PSG poorten

VO-poort Functie Toelichting OAOh Ad resregister PSG-registernummer waarnaar geschreven of waarvan gelezen moet worden OA1H Schrijfpoort data Data voor te schrijven PSG register OA2H Leespoort data Inhoud van het gelezen PSG register

MSX Computer & Club Magazine 34 nummer 77 - juli / augustus 1995

ten "w _7 et. ; c .1 ay-out toetsenb or d matrix adres rij kolombits 7 6 5 4 3 2 1 a FBE5h a 7 6 5 4 3 2 1 a FBE6h 1 , 1 [ 1\ = - 9 8 , , FBE7h 2 B A ACCENTEN / , I FBE8h 3 J I H G F E 0 C FBE9h 4 R Q P 0 N M L K FBEAh 5 Z Y x W v U T S FBEBh 6 F3 F2 Fl CODE CAPS GRAPH CTRL SHIFT FBECh 7 RETURN SELECT BS STOP TAB ESC FS F4 FBEDh 8 RIGTH DOWN. UP LEFT DEL INS CLR/HOME SPACE FBEEh* 9 4 3 2 1 a / + * FBEFh* 10 , - 9 8 7 6 5 ., .. * Deze nJen horen bIJ de toetsen van het numeneke toetsenbord .

8255 PPI poorten PSG registers

PPI-poort A (In/Out poort A8h) Registers 0 tot en met 13: sound registers

MSB 7 6 5 4 3 2 a LSB MSB 7 6 5 4 3 2 1 0 LSB I page 3 I page 2 I page 1 page a I db I kmd I trB I trA I jsR I jsL I jsD I jsU I Primair slotregister met PC = pagina jsU Joystick up.* PPI-poort B (In/Out poort A9h) jsD Joystick down.* jsL Joystick left.* MSB 7 6 5 4 3 2 1 a LSB jsR Joystick right.* I kb71 kb6 I kbS I kb4 I kb3 I kb2 I kbl I kba I trA Trigger A.* kolominhoudregister met KB = kolom bit trB TriggerB.* kmd Keyboard mode; wordt op Europese machines niet PPI-poort C (In/Out poort AAh) gebruikt, maar heeft op Japanse machines te maken met een verbinding in de computer die de karakter­ MSB 7 6 5 4 3 2 1 a LSB set bepaalt. db Cassette input bit; bit dat van de uitgang 'ear' van I key I cap I out I mtr I sk3 I sk2 I skl I ska I de cassette komt.

sk geSelecteerde Kolom * Negatieve logica: 0 = contact; 1 = geen contact. mtr schakelt cassette MoToRrelais: 0= aan (motor draait) Register 15: datapoort B 1 = uit (motor staat stil) cap laat het CAPS LED'je branden: MSB 7 6 5 4 3 2 a LSB 0= aan (CAPS LED brandt) I knl I jsl I pl2 I pil 1 = uit (CAPS LED uit) key wordt gebruikt voor de toetsklik die hoorbaar is bij het aanslaan bit 0-3 Bit 0 tot en met 3 zijn aangesloten op de pennen 6 en 7 van een toets. * van elke joystick-aansluiting. Bij joysticks en paddies worden deze bits op 1 gezet; als er echter een touch­ * In feite komt het klikje tot stand pad is aangesloten, worden ze gebruikt voor output door het bitje snel heen en weer te schakelen. De fluctua­ naar het touchpad. tie die zo ontstaat wordt zwak bij het geluid van de PSG pl1-2 Uitlezen standen paddie. gevoegd. jsl Joystick select; hiennee is te bepalen welke joystick wordt uitgelezen: PPI-'node' poort (In/Out poort ABh) 0= poort 1; 1 = poort 2. Nooit veranderen. De MSX hardware is speciaal ontworpen knl KaNa LED; wordt op Europese machines niet om in een specifieke configuratie te werken, deze poort gebruikt; op Japanse machines stuurt het een LED wordt alleen gebruikt bij het initialiseren van de hardware aan die aangeeft in welke mode het toetsenbord en mag daarna niet meer worden gewijzigd. werkt.

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 35 60 Hz; de periode tussen twee scans ~~ ...... ~. van het toetsenbord is dan slechts 1/60 seconde. De gebruikte frequentie wordt ORG &HAOOO echter bepaald door de gebruiker, die de VDP, die alle tijd-interrupts gene­ ;Get Stick and Triggers (GTSTTR) reert, op dit gebied zelf kan instellen. ;In: A = Stick# : 0 keyboard 1 = joystick 1 Het resultaat van de scan wordt op de 2 = joystick 2 RAM-adressen FBE5h tot en met FBEFh ;Out: A Steering direction (0-8) gezet. Door de nieuwe inhoud van de C trigger A (0 not pressed, 1 pressed) matrix te vergelijken met de oude, kan B trigger B (0 = not pressed, 1 pressed) het BIOS nieuw ingedrukte toetsen de­ ;Uses: F,H,L tecteren en deze in de keyboardbuffer ;Note: PSGREG and PPIPRC won't be affected zetten. De toetsenbordhardware maakt gebruik van zogenaamde negative logic. PSGREG: EQU &HAO ;PSG REGister pointer port# Voor de meeste mensen is het normaal PSGWDT: EQU &HAI ;PSG Write DaTa into register port# de uitgangstoestand voor te stellen met PSGRDT: EQU &HA2 ;PSG Read DaTa from register port# een 0 en een 1 te gebruiken voor een verandering. In het geval van de toet­ PPIPRB: EQU &HA9 ;PPI PoRt B senbordscan wordt de verandering, een PPIPRC: EQU &HAA ;PPI PoRt C ingedrukte toets, juist door een 0 aange­ geven en niet door een 1. De signalen GTSTTR: Goede Tijden Slechte Tijden Televisie Rotzooi? :) zijn dus omgedraaid; vandaar de term negative logic. DI

Uitlezen toetsenbord ;which stick? In een MSX zitten een aantal hardware­ ANDA onderdelen die door de CPU, Z80 of R800 JP Z,JUMP aangesproken moeten worden. Dit ge­ beurt door een PPI-Programmable Pe­ ;get stick 1 or 2 ripheral Interface-die eigenlijk niets CPL anders is dan een doorgeefluik, in dit AND &BOOOOOOOI ;reposition bit#O geval de 8255 ppr. De 8255 hier heeft RRCA niets met de NMS 8255 van Philips te RRCA maken. Dit kleine stukje hardware LD B,A dient in feite als buffer tussen de CPU LD C,PSGREG ;store current contents in H en de rest van de hardware. De 8255 IN H, (C) PPI is verbonden aan de CPU door mid­ LD A,15 ;PSG register #15 del van vier poorten, waarvan er drie OUT (C) ,A werkelijk dienen voor het doorgeven IN A, (PSGRDT) ;set active joystick van data en de laatste de mogelijkheid AND &BI0l11111 biedt om de 8255 PPI zelf in te stellen. OR B Het linker kader op de vorige pagina OUT ( PSGWDT) ,A geeft alle details. Je kunt een kolom dus LD A,14 ;PSG regsister #14 lezen door eerst het kolomnummer in OUT (C) ,A ;get joystick status KO to K3 van PPI-poort C te zetten en IN A, (PSGRDT) ;A = steering direction + triggers vervolgens PPI-poort B te lezen. Het OUT (C) ,H ;reset register pointer BIOS dumpt de verkregen waarde ge­ woon in de tabeL maar je kunt er zelf ;calculate STEERING DIRECTION natuurlijk bepaalde bi~es uit isoleren LD L,A ;keep a copy in L en er wat anders mee doen. Je kunt nu AND &BOOOOl111 dus ook reageren op toetsen die nor­ LD C,A maal niet in de keyboardbuffer worden LD B,O gezet, zoals bij voorbeeld: IISHIFT!, I[CTRL], LD A,L ;shift copy back to A [[COOEJ. Als je trouwens steeds dezelfde LD HL,DIRTBJ kolom wilt uitlezen hoef je PPI-poort C ADD HL,BC ;HL points at Steering Direction niet steeds opnieuw in te stellen. ;calculate TRIGGER B Joystickscan CPL ; (negative logic) Voor het lezen van de joysticks geldt zo AND &BOOII0000 ;use copy in A ongeveer hetzelfde verhaal: de hardwa­ ADD A,A re-de joysticks-wordt via een PPI ADD A,A aan de CPU gekoppeld. Het bijzondere ADD A,A ;Cy trigger B is echter dat hiervoor de PSG wordt ge­ RL B bruikt! De PSG heeft namelijk twee acht­ bits datapoorten over. Zij worden A en B genoemd. Dit was natuurlijk 1111.

MSX Computer & Club Magazine 36 nummer 77 - juli / augustus 1995

eNbe r z ontzettend handig voor de ontwerpers van de MSX want op deze manier hoef­ ;calculate TRIGGER A den ze geen extra hardware te gebrui­ RLCA ken. De 8910 PSG is met drie poorten LD C,A verbonden aan de CPU waarmee het LD A, (HL) ;A Steering Direction aangestuurd kan worden. Zie hiervoor het rechter kader op de vorige pagina. EI De PSG bevat zestien registers waarvan er veertien gebruikt worden om de drie RET geluidskanelen mee aan te sturen. De overige twee hebben een andere functie ;DIRection TaBle for Joy-sticks gekregen. Zie het kleine kader op de DIRTBJ: DEFB 0,0,0,0,0,4,2,3,0,6,8,7,0,5,1,0 eerste pagina van dit artikel.

;get stick ° Om een bepaald PSG-register aan te JUMP: spreken moet je dus altijd zorgen dat IN A, (PPIPRC) ;store current contents in H het adresregister naar dat register wijst. LD H,A Je hoeft ook hier niet steeds het adresre­ AND &B11110000 ;reset column bits only gister steeds opnieuw in te stellen als je LD L,A het zelfde register blijft aanspreken. Om een joystick te lezen moet je eerst ;calculate TRIGGER B aangeven welke joystick met behulp OR 6 ;read column 6 van bit 6 van PSG register 15. Daarna OUT (PPIPRC), A kun je de 'status' verkrijgen door PSG IN A, (PPIPRB) register 14 te lezen. Dit register kan ook LD C,&B00000001 ;C= bitmask, meerdere malen uitgelezen worden ; (sorry about that C64 logo) :) zonder register 14 opnieuw in te stellen. AND C XOR C ; (negative logic) De mI-routines behoeven denk ik geen LD B,A verder uitleg. Het commentaar bij de assembly source zal voor de meesten ;calculate TRIGGER A wel voldoende zijn. Al moet worden LD A,8 ;read column 8 toegegeven dat de routines door een OR L kleine optimalisatie wel een bee~e on­ OUT (PPIPRC),A leesbaarder zijn geworden. Dit is na­ IN A, (PPIPRB) tuurlijk gedaan om zo de uitvoersnel­ LD L,A ;keep a copy in L heid van dit programma te verhogen. ANDC Op het diskabonnement treft u mijn ori­ XOR C ; (negative logic) ginele source aan en niet de hiernaast LD C,A geplaatste voor publicatie aangepaste PUSH BC ;save triggers versie. Veel problemen zal dit echter niet geven. ;calculate STEERING DIRECTION LD A,&B11110000 ;use copy in L Sandy tBrand ANDL RRCA o RRCA RRCA RRCA LD C,A LD B,O LD A,H ;shift original contents to A LD HL,DIRTBC ADD HL,BC ;HL points at Steering Direction OUT (PPIPRC),A ;reset register with original value LD A, (HL) ;wop in accum. POP BC

EI

RET

;DIRection TaBle for Cursor DIRTBC: DEFB 0,3,5,4,1,2,0,3,7,0,6,5,8,1,7,0

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 37 MSX4PC Problemen gezocht Nog steeds blijft het kleine aantal pro­ Printen De update komt eraan. blemen met de emulator ons verbazen. Begin juni kregen wij het bericht dat er I De enkele meldingen die ons bereikten met de emulator niet geprint kon wor­ n september is er een waren veelal te wijten aan het niet goed den. Nu dat klopt. nieuwe versie van de MSX2 doorlezen van de documentatie en kon­ emulator te verwachten. den vrijwel altijd telefonisch worden af­ Op een clubbijeenkomst van de MSX gehandeld. Gebruikersgroep Groep Tilburg vertel­ Wat de exacte specificaties de iemand dat hij met zijn emulator zijn, leest u het volgende Update niet kon printen. De anderen die de De nieuwe versie is er voor een deel na­ emulator hadden, gingen dat thuis ge­ MCCM, maar we lichten tuurlijk nu al. Adriaan vindt aan de lo­ lijk na. En inderdaad, ook zij konden hier alvast wat puntjes van pende band bugs en juist daarom heeft niet printen. Ik kreeg het bericht door ons het kleine aantal foutmeldingen zo en briefde het nog dezelfde avond door de sluier op. verbaasd. Een gevonden bug wordt na­ naar Adriaan. Hij was het was stom­ tuurlijk aangepakt en hierna zou de weg vergeten. Of beter gezegd: in eer­ emulator beter moeten werken. Maar ste instantie had hij wat problemen ge­ iedereen die zelf programmeert weet zien en had het opzij geschoven omdat dat als je een foutieve werking van je aan het printen bij de PC wat haken en programma probeert te verhelpen, je ogen zitten. Parallel of serieel? LPTl, bij het repareren van je code, vaak weer LPT2 of LPT3? Maar goed, om een lang een nieuwe fout introduceert. Vandaar verhaal kort te maken: ik kreeg al de dat wij niet een aantal 'kleine' wijzigin­ volgende morgen van Adriaan een fax­ gen nu als update willen verspreiden je waarin hij meldde dat hij dacht dat om direct daarna een lawine van klach­ de emulator nu zou kunnen printen. ten te krijgen over allerlei programma's Nu nog volledig onuitgetest, maar ik die nu ineens niet meer goed lopen, ter­ heb er vertrouwen in dat de update wijl zij in de vorige versie het wel goed van september in ieder geval betrouw­ deden. Wij nemen er dus even de tijd baar via LPTl de afdrukker moet kun­ voor om de aangebrachte fixes goed te nen vinden. testen. Wat ik mij nu wel nog steeds afvraag, is Daarnaast kan de emulator straks in de of nu inderdaad niemand in die twee updateversie meer. Op het moment dat maanden dat de emulator uit is eerder wij dit schrijven is nog niet goed te geprobeerd heeft te printen of dat men voorzien welke verbeteringen/ aanpas­ niet de moeite nam om het door te ge­ singen/ uitbreidingen er in zitten. Het ven. Ik denk eerlijk gezegd het laatste: voorgaande artikel geeft aanwijzingen iemand die een PC heeft zal die vaak in welke richting wordt gedacht en ge­ juist voor tekstverwerkig hebben aange­ werkt. In september zal een zogenaam­ schaft en heeft dan natuurlijk geen be­ de 'major release' komen, waarin een hoefte aan de MSX voor printwerk. groot aantal zaken onder handen geno­ Maar de emulator moet het natuurlijk men zal zijn. In het MCCM 78, dat half wel kunnen. Adriaan kwam in de laat­ september voor Zandvoort verschijnt, ste week voor de deadline van dit num­ zullen alle bijzonderheden van deze up­ mer langs met weer een nieuwe testre­ date te lezen zijn. Nu opsturen ter om­ lease. Daar zat het printen in en wij ruil als u geen fout heeft te melden, testten hem via een in Windows opge­ heeft weinig zin. starte MSXPROT -versie die via het net­ werk op de aangesloten laserprinter Testreleases moest gaan printen. Niet bepaald een Een select gezelschap heeft echter al standaard configuratie en zou het niet Voor alle duidelijkheid: wel een update ontvangen. Zij hebben werken was de kans groot dat het in Fouten in de emulator opsturen met de te horen gekregen dat zij zich er terde­ een simpeler opstelling wel zou wer­ originele disk en voldoende gefrankeer­ ge van bewust moeten zijn dat zij een ken. Maar alle vrees bleek ongegrond de antwoordenvelop naar: ongeteste versie kregen die weliswaar en ook onder deze zware testomstan­ Redactie MCCM het probleem oploste waar zij last van digheden kwam alles correct op papier. 's-Gravendijkwal 5a hadden, maar dat de kans immer aan­ 3021 EA Rotterdam wezig was dat andere programma's het Printerkabel nu zouden vertikken. Bewaar daarom, Pas trouwens wel op dat u niet een MSX Het omruiladres voor de update wordt zeker als u zo'n testrelease ontving, al­ printer op de PC aansluit met de MSX bekend gemaakt in MCCM 78 tijd enige tijd de vorige versie. Daarop kabel. U moet voor de verbinding PC - .II~ 111111 18 liepen tenslotte uw programma's wel. MSX printer wel de kabel die bij 111*

MSX Computer & Club Magazine 38 nummer 77 - juli / augustus 1995

-ti tE < i' . 1 0- ti ,. tr DO 00 I [en) ) ) [- (4 Su) 0 • ()) 0

• Emulgratie uw PC werd meegeleverd gebruiken. De emulator werkt op het scherm van de MSX karakterset geladen zou dat op De speciale MSX kabel is alleen nodig de PC met de gewone MSX karakters. een tekstscherm de mist in kunnen voor de verbinding MSX - printer en Alleen zijn altijd de karakters acht dots gaan. De grabber die niet verder keek het doet er niet toe of dat nu een MSX breed en dit betekent dat de spatiëring dan zijn neus lang was en er klakkeloos printer is of een PC printer. tussen de meeste letters iets groter is, van uitging dat het wel de standaard maar dat ziet haast niemand. Ook als u karakters zouden zijn, leek de schuldi­ Tekstscherm de karakters in een programma heeft ge. Het ging echter om scherm 7, een Foei, foei, foei. Ik ging onderuit in het aangepast, werkt de emulator gewoon grafisch scherm. En op een grafisch vorige artikel waarbij ik bij Adriaan de met die aangepaste karakters. U ziet op scherm zijn er geen karakters, maar al­ klok hoorde klepelen en zelf het plaa* de PC dezelfde letters en cijfers als op leen pixels en de grabber gaat hiermee op pagina 55 in MCCM 75 verkeerd in­ de MSX, alleen de spatiëring is wijder. vrijuit. Het plaatje dat wij hier linkson­ terpreteerde. Speciaal op verzoek van der tonen is een deel van het origineel. Adriaan zal ik nogmaals een poging Op de PC werd het programma met het Wij maakten een uitvergroting van de doen het nu correct op papier te krij­ gewraakte plaatje in de emulator ge­ originele grab en maakten geen nieu­ gen. Ik laat hem voor alle zekerheid het draaid en met een zogenaamde screen­ we. Op deze vergroting is duidelijk te artikel vooraf lezen om zo te voorko­ grabber-ScreenThief-werd het plaat­ zien dat alle letters er echt compleet en men dat u verkeerde voorlichting en je van het scherm geplukt. In eerste goed op staan. uw schrijver op zijn kop krijgt. instantie dacht ik nog aan een foutje van de screengrabber waardoor enkele Vermoedelijk is de fout van het op som­ karakters mismaakt overkwamen. Met mige plaatsen wegvallen van de eerste rij punten van een letter te wijten aan het opschalen van de tekening, maar vreemd blijft het dat dat 'toevallig' steeds gebeurde aan het begin van een witte zin. Ikzelf vermoed dat het komt door 'despeckle': een proces dat door ons vaak wordt gebruikt om de plaatjes wat minder blokkig te maken. Als zo'n proces van links naar rechts verloopt en de kleurwaarden te dicht bij elkaar liggen, kan juist de eerste witte punt worden aangepast -lees verdwijnen­ maar echt ben ik er nog niet uit en ik hoop zinvolle suggesties te ontvangen. Conclusie is dat de emulator noch de screengrabber enige blaam treft. Het is ergens in het produktieproces van het blad foutgegaan. :Fran/(Jf. tj)ruijff o

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli I augustus 1995 39 BASIC technieken Hybride - 2 Op bladzijde 41, rechter kolom, tweede GOSUB in BASIC. In plaats van een regel­ We behandelen alinea is iets mis gegaan bij het lay-ou­ nummer bij GOSUB is &H12 3 4 het adres in deze aflevering USR, ten, daar moet staan' ( ... ) en eindigt bij van de subroutine die wordt aangeroe­ de waarde van (HIMEM) -1 bij het op­ pen. Het woord CALL heet de mnemo­ de interface die het meest starten van de computer, ( ... )' Verder is nic en &H1234 de operand. &HCD is de gebruikt wordt tussen het nog belangrijk op te merken dat de opcode van CALL. De getallen waaruit met het commando CLEAR ingestelde een machinetaalprogramma bestaat, BASIC en mlo Maar we stringruimte en gewenste HIMEM niet worden altijd hexadecimaal opgeschre­ beginnen met eerst nog wat door het laden van een nieuw BASIC ven. Merk op dat de bytes van het adres programma op hun oorspronkelijke &H12 3 4 weer in omgekeerde volgorde plooien uit het eerste deel waarde worden teruggezet. Ik heb dit staan. glad te strijken. al eerder opgemerkt en ook Jan van der Meer besteedde er in MCCM 76 aan­ Om een machinetaalroutine uit te laten dacht aan, maar het kan geen kwaad voeren door de microprocessor, moeten hier nogmaals op te wijzen. Dat is ook de getallen waaruit de routine bestaat precies de reden waarom je nooit zeker achter elkaar in het geheugen staan. kan weten wat de oorspronkelijke HI­ Het maakt niet uit of dat RAM of ROM MEM was. Het is daarom raadzaam om is. De BASIC interpreter is eigenlijk ge­ niet van bepaalde waarden uit te gaan, woon een groot machinetaalprogram­ maar altijd aan het begin van een BASIC ma waarmee je BASIC programma's programma een CLEAR te geven. kunt invoeren en uitvoeren. Om machi­ netaal te kunnen programmeren hoef je Wat machinetaal eigenlijk is gelukkig niet alle opcodes uit je hoofd Voordat we beginnen met het bespre­ te kennen. Daar is de assembly-taal ken van USR, leg ik eerst uit wat een voor ontwikkeld. Je kunt in assembly machinetaalroutine eigenlijk is. Dat is gewoon mnemonics en operanden als een vraag waar ik zelf zeven jaar gele­ tekst intypen; een assembler kan zo'n den mee zat en waar mijn Sony BASIC 'source' of brontekst dan omzetten naar handboek het antwoord niet op gaf. een reeks getallen: het eigenlijke machi­ Veel teksten over machinetaal slaan dit netaalprogramma. Door veel mensen probleem over, terwijl het antwoord worden deze begrippen nogal eens met toch verbazingwekkend simpel is: een elkaar verward: de source is geen ma­ machinetaalroutine is een rij getallen. chinetaal maar assembly, de resulteren­ Deze rij getallen bestaat uit groepjes de getallen-vaak aangeduid met 'een­ van één, twee, drie of vier cijfers. Elk ~es en nulle~es' -zijn het eigenlijke groepje vormt een machinetaalinstruc­ machinetaalprogramma. Ondanks zelfs tie die door de microprocessor kan wor­ de uitspraken van de makers is een pro­ den uitgevoerd. Bij de MSX is dat een gramma zelden in machinetaal geschre­ Z80 of een R800. Een machinetaalrouti­ ven, vrijwel altijd is gebruik gemaakt ne op MSX is specifiek voor deze pro­ van een assembler. Bekende assemblers cessoren geschreven en kan alleen door voor MSX zijn GEN80, WB-ASS2 en sinds een Z80 of R800 worden uitgevoerd. kort Compass. Gelukkig kunnen deze Daarom heet het ook machinetaal, het assemblers meer dan alleen simpelweg werkt alleen op één 'machine'. Een mnemonics en operanden omzetten; voorbeeld van een machinetaalinstruc­ het voert echter te ver om daar hier ver­ tie is CD 34 12, dat staat voor CALL der op in te gaan. &H123 4. CALL is het equivalent van

MSX Computer & Club Magazine 40 nummer 77 - juli / augustus 1995

- at $ • Ook al weet je verder niets van machi­ precies hetzelfde resultaat krijgt als met strings is dat overigens exclusief de in­ netaal, het gaat erom dat je weet dat de ingebouwde SQR. Dit geldt hier al­ houd van de string. Indien er een argu­ een machinetaalprogramma eigenlijk leen omdat de parameters integer zijn. ment vereist is, is het verstandig om te niets anders is dan een reeks getallen controleren of het opgegeven argument die ergens in het geheugen staan en dat Voordat we verder ingaan op het door­ van het juiste type is. Ik zal dit straks in je de microprocessor opdracht kunt ge­ geven van parameters, bekijken we een voorbeeld laten zien. Het type staat ven om zo'n machinetaalprogramma eerst een simpel voorbeeld waarbij we trouwens ook in VALTYP, adres uit te voeren. We hebben de vorige keer een routine in de BIOS aanroepen. De &HF663. besproken hoe je geheugen kunt vrijma­ BIOS staat vol met handige machinetaal­ ken om machinetaalroutines in te zet­ routines. De routines die geen invoerpa­ We beperken ons nu even tot de getalty­ ten. Deze keer gaan we het hebben rameters nodig hebben, kunnen we pes: INT, SNG en DBL. De waarde van over de meest directe methode om ma­ zonder meer vanuit BASIC aanroepen de parameter is terug te vinden in DAC, chinetaalroutines vanuit BASIC aan te metDEFUSRx=adres: U adres &HF7F6. Bij aanroep van de ma­ roepen. USRx ( 0 ) . Bij voorbeeld: chinetaalroutine bevat HL altijd de waarde &HF7F6. De waarde van de pa­ USR en DEFUSR DEFUSR1=&H41 rameter staat voor INT op adres &F7F8 De bekendste en meest gebruikte inter­ DEFUSR2=&H44 en &HF7F9 (let op! niet &HF7F6 en face tussen BASIC en machinetaal is de &HF7F7) en voor SNG en DBL vanaf USR. USR biedt een mechanisme om tot Nu kun je met U=USR1 (0) het scherm adres &HF7F6, respectievelijk vier en maximaal tien machinetaalroutines uitzetten en met U=USR2 (0) het acht bytes. Getallen van de floating vanuit BASIC aan te roepen, waarbij pa­ scherm weer aanzetten. De waarde 0 is point types SNG en DBL staan in zoge­ rameters zijn door te geven en resulta­ hier overigens volkomen willekeurig, naamd BCD formaat met exponent, een ten terug te geven. Deze tien machine­ het maakt niet uit welke waarde je daar bespreking van dat formaat valt buiten taalroutines worden aangeduid met neer zet, als je er maar iets neerzet. het bestek van deze cursus en is al eer­ USRO tlm USR9. De 0 is default en mag Ook U$=USR1 ("MCCM") werkt, of der bij de bespreking van de zogenaam­ worden weggelaten; USR betekent het­ U=USR2 (3 . 14) en zelfs de MathPack door andere auteurs ge­ zelfde als USRO. Elke machinetaalrouti­ U=USR2 (4 * ATN (1) ) . Het maakt alle­ daan. Normaal gesproken zal het type ne heeft een startadres, invoer en uit­ maal niet uit, aangezien de routines INT sowieso verreweg het meest wor­ voer. Hierbij is alleen het startadres echt DISSCR (DISable SCReen, startadres den gebruikt. Het teruggeven van het essentieel. &H41) en ENASCR (ENAble SCReen, star­ resultaat van de machinetaal'functie' tadres &H44) toch niets met de parame­ aan BASIC gaat eigenlijk op dezelfde De startadressen van de tien machine­ ter doen. Maar het is nu eenmaal ge­ manier: zet in VAL TYP het type en in taalroutines zijn, net als bijvoorbeeld woonte om 0 in te vullen als er geen DAC de waarde. TIME en MAXFILES, speciale variabe­ parameter vereist is. Ook het gebruik len waarvan de waarde in het systeem­ van de variabele U (of U$) is slechts Eisen aan de machinetaal routine gebied is opgeslagen. een kwestie van smaak. Daar kan ik heel kort over zijn: er zijn eigenlijk geen strenge eisen. Alle regis­ Met DEFUSRx = adres kunnen deze Doorgeven van parameters ters mogen worden veranderd. Door variabelen een nieuwe waarde krijgen. Zoals we een hele tijd geleden al bij BA­ een instructie RET (opcode &HC9) Bij het opstarten van de computer zijn SIC technieken hebben besproken, kent wordt er naar BASIC teruggekeerd. Het alle startadressen gelijk aan &H47 SA, MSX BASIC vier verschillende dataty­ spreekt voor zich dat de machinetaal­ het adres van de routine in de BASIC in­ pes: INTeger, SiNGle precision, DouBLe routine het BASIC programma, het va­ terpreter die de Illegal function precision en STRing. We moeten aan de riabelengebied en het systeemgebied call foutmelding geeft. Daardoor functie USRx ( . ) één parameter van niet mag overschrijven en dat de geheu­ wordt automatisch een foutmelding ge­ één van deze vier types meegeven. Zo­ geninstellingen weer in de oorspronke­ geven als je probeert een machinetaal­ als we al hebben gezien, hoeft de ma­ lijke staat moeten zijn teruggebracht. routine aan te roepen waarvan het start­ chinetaalroutine niets met de parame­ adres nog niet is gedefinieerd. ter te doen, maar het meegeven van Voorbeeld een parameter is verplicht. We voegen de daad bij het woord en De machinetaalroutines worden door maken een machinetaalroutine om de de BASIC interpreter behandeld als een Als de machinetaalroutine wordt aan­ wortel van een integer uit te rekenen. functie. MSX BASIC kent een heleboel geroepen, bevat het A register een waar­ In het kader staat de source in assem­ functies, zoals bijvoorbeeld de wortel­ de die aangeeft van welk type de para­ bly. De subroutine 'Root' uit MCCM 76, functie SQR (afkorting van SQuare meter is. Daarvoor geldt het volgende: pagina 9, moet hier nog aan worden Root). SQR (x) geeft de vierkantswortel toegevoegd. Zoals je kunt zien is het van de parameter x. We kunnen de Inhoud register A Type variabele doorgeven van parameters zeer een­ functie aanroepen door hem in een ex­ voudig. Er zijn twee routines. De routi­ 2 INT pressie te gebruiken, bijvoorbeeld ne DefUsrO wordt aangeroepen bij het PRINT SQR(4) OfW=SQR(9).USRO 3 STR laden van de routine met BLOAD tlm USR9 zijn speciale functies, aange­ 4 SNG " SQRT . BIN" , R. Hierdoor hoef je geen zien je zelf een machinetaalroutine DEFUSR=&HDOOO meer in te typen. De 8 DBL moet opgeven die wordt aangeroepen routine Start haalt de parameter op, als je de functie in een expressie ge­ roept Root aan en geeft het resultaat bruikt. Je zou bijvoorbeeld de machine­ Het is niet geheel toevallig dat deze via DAC terug aan BASIC. Nu kun je taalroutine 'root' uit MCCM 76, bladzij­ waarde precies gelijk is aan de hoeveel­ met USRO (x) de wortel van een inte­ de 9 aan USRO kunnen hangen, waarna heid bytes die een waarde van het be­ ger berekenen. Merk op dat er niets ge­ je met PRINT USRO (4) en W=USR (9) treffende datatype in beslag neemt; bij beurt als de parameter van het ver- 1111.

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 41 keerde type is, PRINT USR ( "MCCM" ) ., ...... ~ .. levert dus gewoon de tekst MCCM op. SQRT.GEN Meer dan tien routines Door Stefan Boer Nu lijkt het misschien een beperking dat je in MSX BASIC slechts tien machi­ DAC: EQU #F7F6 netaalroutines kunt definiëren. Daar is UsrO: EQU #F39A echter een eenvoudige oplossing voor. Je kunt namelijk zonder problemen 256 DB #FE (of zelfs 65536) routines aan één USR DW Start hangen, met als enig nadeel dat er dan DW Einde geen parameter meer kan worden door­ DW DefUsrO gegeven. Je nummert daarbij de routi­ nes en met U=USR (nummer) kan dan ORG #DOOO de juiste routine vanuit BASIC worden aangeroepen. Je gebruikt een tabel met Aanroep USRO startadressen van de routines; een klein stukje assembly is vervolgens voldoen­ Start: CP 2 integer? de om het juiste adres uit de tabel te vis­ RET NZ nee, dan stop sen en de gewenste routine te starten: LD BC, (DAC+2) parameter CALL Root wortel berekenen CP 2 LD (DAC+2) ,A resultaat in DAC RET NZ XOR A A = 0 LD A, (DAC+2) LD (DAC+3),A hoge byte 0 ADD A,A RET terug naar BASIC LD E,A LD D,O Aanroep BLOAD,R LD HL,Tabel ADD HL,DE DefUsrO: LD HL,Start LD E, (HL) LD UsrO) ,HL DEFUSR=Start INC HL RET terug naar BASIC LD D, (HL) EX DE,HL routine "Root" uit MCCM 76 nog toevoegen! JP (HL)

Tabel: DW RoutO DW Routl interpreter gebruikt daarvoor interne adres en moet dus 'relocatable' zijn. Jan DW Rout2 routines waar ik op het moment geen van der Meer heeft het daar in MCCM documentatie over heb. Misschien kom 76 ook al over gehad. Zijn methode is ik hier later nog eens op terug. echter wel een bee~e ingewikkeld, hij Strings maakt namelijk eerst een string en gaat Het doorgeven van strings is een geval Het is wel mogelijk om iets met de daarna met POKE een mI-routine in de apart. Bij aanroep van de machinetaal­ string zelf te doen, bijvoorbeeld alle string zetten. Hij moet daarbij voor routine bevat DE het beginadres van de kleine letters omzetten in hoofdletters. elke byte opnieuw kijken waar de zogenaamde 'string descriptor'. Dit Let daarbij wel op! Als je bijvoorbeeld string staat, omdat er bij het POKE'n zijn drie bytes. De eerste byte is de leng­ in een BASIC programma hebt staan stringoperaties worden gebruikt die te van de string en de twee andere by­ PRINT USR ( "mccm" ), dan zal het uit­ een garbage collection kunnen veroor­ tes het beginadres. Met het volgende voeren van het BASIC programma die zaken! Het is dus simpeler om de stukje assembly zetten we in B de leng­ regel zijn veranderd in PRINT string gewoon op te bouwen met te van de string en in DE het begina­ USR ( "MCCM" ) ! We gaan er hierbij dan ML$=ML$+CHR$ (P). Door-net als Jan dres: even vanuit dat USRO een routine is om overigens keurig doet-elke keer dat de een string in hoofdletters om te zetten. machinetaalroutine wordt aangeroepen EX DE,HL De string descriptor wijst dus gewoon opnieuw met DEFUSR het juiste start­ LD B, (HL) naar de string in het programma zelf! adres in te stellen, heb je helemaal geen INC HL Dit betekent zeker niet dat je niets met last van de garbage collection. LD E, (HL) strings kunt doen; het doorgeven van INC HL strings naar mI gaat probleemloos. Zo LD D, (HL) kun je bijvoorbeeld een laadroutine S tefan 130er schrijven waarbij de filenaam als para­ Email: [email protected] Het teruggeven van een nieuwe string meter moet worden meegegeven. is niet mogelijk. Het aanmaken van een o nieuwe string descriptor is geen pro­ Ml in strings bleem, maar wel de plaats voor de in­ Tot slot nog iets heel anders. Een handi­ houd van de string. Om problemen te ge manier om een kleine machinetaal­ voorkomen, moet de string namelijk in routine zeer veilig in het geheugen te het speciaal daarvoor gereserveerde zetten, is om dit in een string te doen. stringgeheugen worden geplaatst. De De routine heeft dan geen vast begin-

MSX Computer & Club Magazine 42 nummer 77 - juli / augustus 1995

:b t .. • .j Game Freak PTTR-3 versie 2 ????

De concurrentie wordt steeds groter. Een nieuwe diskette met voornamelijk speeltips is uitgebracht door Softgame en vol verwachting stop ik de disk in de drive.

Snel start de disk op en wordt mij de Het hoofdmenu is geheel in de stijl van vraag gesteld of ik eerst introplaa~es de PITR reeks. Dit kan wel kloppen, wil zien of gelijk naar het hoofdmenu want deze disk komt van dezelfde club. wil gaan. Benieuwd naar de plaatjes, Helaas hebben ze het menuu~e niet 100 kies ik voor het eerste. De plaa*s vol­ procent aangepast aan de naam van de gen elkaar rap op en daarna volgt de­ disk. Overal bij de opties staat de naam zelfde vraag weer. PITR-3. Uiteraard is de disk zeer goed gevuld. Ik meende zelfs nog tips te her­ kennen die in de MEGA-Guide hebben gestaan. Naast de gewone tips staan 'complete' oplossingen van spelle~es . Dat complete betekent hier namelijk tot zover als de maker van de disk is geko­ men; slordig! Op de disk staan ook een paar cheat-programmaa~es. Hierin zit er bij één een klein foutje. Misschien lag dat aan mijn versie en is dit probleem ook al verholpen.

Snel zie ik het hoofdmenu op mijn Hoe dan ook, de disk is goed gevuld scherm verschijnen en klinkt er een met vele, vele tips en kan uiteraard ge­ leuk deun* op de achtergrond. Deze kocht worden door de freaks die veel muziek is helaas niet uit te zetten. Als tips op een disk willen hebben. er met cursor of muis een keuze wordt gemaakt, krijg je bij het volgende :Marc :J--{of[and scherm een ander muziekje dat waan­ zinnig vals iS,zowel bij de FM-Pac als bij de Muziek Module. Dit is zeer irrite­ o rend als je rustig iets probeert te lezen. Het lezen van de teksten gaat gemakke­ lijk zolang er geen cijfers in staan. Deze Bestelinformatie: hebben namelijk een ander kleur~e ge­ Maak f 5,- over op bankrekening kregen. Als er veel cijfers op het scherm 33.24.57.117 t.n.v. R. Riemersma o.v.v. staan, wordt het steeds moeilijker om Game-Freak. Overige info: de cijfers te herkennen in de blauw be­ Valge 57 schilderde achtergrond. Terug in het 9965 PE Leens hoofdmenu blijft dit valse gepingel tel 05957 2651. doorspelen. Dus voor mij geen muziek meer. Leve de radio. .

MSX Computer & Club Magaz in e nummer 77 - juli / augustus 1995 43 Multi Mente utility's Nog meer tools Bovendien kreeg ik een brief van Fokke huidige geselecteerde bestanden wis­ In MCCM 76 besprak Post waarin hij op een fout in Multi sen. Het uitpakken van de geselecteer­ ik de utility Multi Mente. Mente wijst. Gelukkig heeft hij er ook de bestanden gaat met~. Met ~ ver­ een oplossing voor. laat u het programma. Voor dit handige programma is een aantal PMM Als u PMM in dezelfde directory als Ik begin met deze utility voor PMEXT. Multi Mente plaatst, wordt PMM auto­ uitbreidingen beschikbaar Het is eigenlijk een heel eenvoudig pro­ matisch opgestart als u in Multi Mente die het MSXDOS2 leven gramma, maar wel heel handig. Het is bij een PMA file op return drukt. vooral handig voor mensen die al wit verder veraangenamen. Ik om de neus worden als ze het woordje Screen-savers bespreek er één van. PMA alleen maar horen. PMM is een Als u het configuratiebestand van Multi shell voor PMEXT. Dat wil zeggen dat u Mente wel eens heeft bekeken, is het u PMEXT niet meer rechtstreeks gebruikt, waarschijnlijk wel opgevallen dat MM maar op een gemakkelijke en gebrui­ ook een screen saver-optie kent. Een kersvriendelijke manier via PMM. screen saver is een extern DOS program­ maatje, dat na een zelf in te stellen tijd U start het programma met PMM < f i­ gestart wordt als de computer niet voor lenaam>. Voor vult u de het programma merkbaar gebruikt naam van een PMA file in. U krijgt nu wordt. Het zorgt ervoor dat uw beeld­ een mooi overzicht te zien van de be­ scherm niet inbrandt als u nog een mo­ standen in de PMA file; zie de schermaf­ nochrome monitor gebruikt. Hoewel beelding op rechter pagina. Met de cur­ screen savers tegenwoordig eigenlijk sortoetsen en de spatiebalk kunt u de overbodig zijn, worden er nog steeds bestanden selecteren die u wilt uitpak­ veel gemaakt en verkocht, vooral voor ken. Met fsELECTJ(de)selecteert u ineens Windows op de Pc. De reden hiervoor alle bestanden. Onderin beeld is te zien is dat ze vaak heel leuk of mooi zijn om dat de functietoetsen een aantal func­ naar te kijken. ties herbergen. Met E2l krijgt u een help­ schermpje. Dit is op een Europese MSX Voor Multi Mente is er wel een screen echter onleesbaar. Met:l!] of een druk saver, maar meer dan wat sterretjes op op IIRETURNI krijgt u de inhoud van de file het scherm zetten doet hij niet. Daarom te zien die op dat moment door de cur­ een oproep aan programmeurs zonder sor wordt aangewezen. Met ~ kunt u inspiratie: maak eens een screen saver een file bewerken en met ~ kunt u de voor Multi Mente en stuur hem 1111.

I...... ~II

1~ REM Patch voor Multi Mente ~ 2~ REM ~ 3~ REM Werkt nu ook onder andere versies ~ 4~ REM van COMMAND2.COM dan alleen versie 2.31 ~ 5~ REM ~ 6~ REM Copyright (c) 1995 by C.P.U. ~ 7~ REM ~ 8~ OPEN "MM.COM" AS #1 LEN=1: FIELD #1,1 AS Q$ 197 9~ GET #1,7998: IF Q$="!" THEN GOTO 11~ 86 1~~ CLOSE: PRINT "Deze versie van MM kan niet gepatched worden!": END 27 11~ PRINT: PRINT "Welke versie van COMMAND2.COM gebruikt u?": PRINT 173 12~ PRINT "1 - versie 2.2~": PRINT "2 - versie 2.31" 198 .13~ PRINT "3 - versie 2.4~": PRINT: PRINT "Uw keuze: "; 193 14~ A$=INPUT$(1): IF A$<"1" OR A$>"3" THEN GOTO 14~ ELSE PRINT A$: A=VAL(A$) 27 .~5~ FOR 1=1 TO 3: READ A(I), B(I), C(I), D(I): NEXT I 236 16~ LSET Q$=CHR$(A(A)): PUT #1,7999: LSET Q$=CHR$(B(A)): PUT #1,8~26 34 17~ LSET Q$=CHR$(C(A)): PUT #1,8~27: LSET Q$=CHR$(D(A)): PUT #1,8~~5 167 18~ CLOSE: PRINT: PRINT "Multi Mente kan nu alleen onder COMMAND2.COM versie 11 i 114 19~ FOR 1=1 TO A: READ A$: NEXT I: PRINT A$;" een she11 starten.": END 247 ~$~ DATA &H4D,&HE5,&H~4,&H56,&H4D,&H~C,&H~5,&H5E,&H46,&H44,&H~5,&H5E 118 21~ DATA "2.2~", "2.31!'.; "2.4~" 1~1

i.~~.:'~"._;_:-·

MSX Computer & Club Magazine 44 nummer 77 - juli / augustus 1995 PMM u1.B6 ======jJ Voor de mensen die een andere COM­ chiue: WILDLINE.PMA Size: 12544 Mark: BI 5 MAND2.COM dan versie 2.31 gebruiken WILDLINE.COM 13952 9298 95-1'16-21'1 16:33:58 a--w -pm2- 5E94 heb ik een patch-programmaatje ge­ maakt, dat Multi Mente zodanig aan­ WILDLINE.TXT 21'11'16 946 95-1'16-21'1 16:55:1'11 a--w -~m2- 3CCF ,,1I1~)II;llm 3968 tA~"_,~.À~.,.t"'•• ij.h,r.1l0Îj past, dat het onder die versie van COM­ MSXB lOS . LIB 768 213 91-1'11-1'18 12:43:39 a--w -pm2- BA83 MAND2.COM goed werkt. GRAPHIX .LIB 1792 675 95-1'16-21'1 16:31'1:58 a--w -pm2- 957B De volgende versies worden onder­ steunt: 2.20,2.31 (ook 2.30 en 2.32) en 2.40. Voorzover mij bekend zijn dat de enige versies van COMMAND2.COM die nu in omloop zijn. Versie 2.40 is een door mij uitgebreide versie van 2.31, en is (nog) niet in omloop. Of dit ooit ge­ beurt weet ik niet, want ik heb geen toe­ stemming van ASCII Corporation om hun produkt te verbeteren en het dan nog uit te brengen ook. Alhoewel ik het ook betwijfel of ASCII Corporation ooit nog met een nieuwe versie van DOS voor MSX zal komen. li]:Help (iI:View IiI:Edit (I):Delete (i!!:Extract ======d1 Met vriendelijke groeten, op! De leukste inzendingen worden op zelf afsluiten en COMMAND2.COM laden 'fof(kf Post het diskabonnement geplaatst. Op de en starten. COMMAND2.COM zal dan de disk bij dit nummer heb ik alvast een Batch-file MMWORK.BAT (een hidden file Fokke raadde inderdaad goed dat ik eenvoudig voorbeeldje gezet, genaamd overigens) gaan uitvoeren. En omdat versie 2.20 van M5XD052 gebruikte. Vrij Wildline. de laatste regel hiervan MM.COM bevat, kort daarna kwam ik in het bezit van zal MM weer worden opgestart. een B.E.RT. interface, waarbij M5XD052 Patch voor MM versie 2.31 meegeleverd werd. De pro­ Hieronder vindt u brief die ik van Fok­ Dit is een leuke gedachtengang, echter blemen waren toen voorbij. Of je M5X­ ke Post mocht ontvangen. Het is een er kleeft een klein nadeeltje aan. COM­ D052 versie 2.40 mag uitbrengen, is een vrij technische brief en daarom waar­ MAND2.COM installeert zichzelf altijd lastige kwestie. In principe mag het schijnlijk wel interessant voor program­ als SHELL. Wanneer je dus vanuit MM niet, dat geef je zelf ook al aan. Wellicht meurs. Bent u niet zo technisch, lees een programma start, wordt er een kun je een patch uitbrengen voor M5X­ dan verder bij het kopje Kort en bondig. SHELL van COMMAND2.COM gemaakt. D052 versie 2.31. Zo maak je geen in­ Deze SHELL wordt echter nooit afgeslo­ breuk op de copyrights. De patchfile zal Beste Arjan, ten, want vanuit de SHELL wordt MM waarschijnlijk even groot zijn als- Zü• In MCCM nr.76 geef je een beschrijving weer gestart. Zou je nu een tweede pro­ niet groter zijn dan-de originele COM­ van het bestandsbeheer programma gramma starten vanuit MM dan wordt MAND2.COM, maar dat is niet belang­ Multi Mente. En terecht maakje de op­ er weer een SHELL van COMMAND2.COM rijk. De lijst met nieuwe uitbreidingen merking dat Multi Mente vastloopt als gestart, enzovoort. Op een gegeven mo­ was behoorlijk lang en zat vol met hele je een ander programma probeert te ment zit het geheugen dus barstens handige dingen. Ik hoop daarom dat je starten vanuit MM. De oplossing die je vol met SHELLs van COMMAND2.COM en die versie toch gaat verspreiden. In biedt zal waarschijnlijk wel werken, dan volgt de melding Not enough me­ patch-vorm dan wel te verstaan. maar is niet de juiste. Het probleem zit mory, system halted. hem namelijk in de versie van COMMAND- Kort en bondig 2.COM die je gebruikt. Uit het feit dat je Ook hier heeft de maker van Multi Men­ In het kort komt het hier op neer, dat een vastloper krijgt maak ik op dat je te wat op bedacht. In plaats van COM­ Multi Mente niet goed overweg kan versie 2.2x gebruikt. MAND2.COM normaal te starten, met andere versies van M5XD052 dan maakt Multi Mente als eerste een ko­ 2.31. Dit komt doordat hij altijd dezelf­ Normaal gesproken zou een program­ pie van een aantal routines, die nog bin­ de adressen gebruikt om bepaalde rou­ ma, dat een ander programma kan nen MM worden gestart. Pas dan wordt tines in M5XD052 aan te roepen, terwijl starten (zoals MM dat doet) een SHELL COMMAND2.COM op een heel andere plek deze routines in iedere versie op een an­ van zichzelf moeten maken, dan het ge­ gestart, zodat er geen SHELL wordt ge­ dere plek zitten. Fokke heeft hiervoor wenste programma laden en starten. maakt. Ook een oplossing natuurlijk. een patch gemaakt. De listing daarvan Wanneer dit programma dan beëindigd staat bij dit artikel afgedrukt. Eerlijk­ wordt, zal de SHELL weer actief worden. Maar hier beging de maker echter een heidshalve moet ik erbij vermelden dat grote fout. Hij ging er vanuit dat ieder­ mijn gepatchte versie van Multi Mente Multi Mente gebruikt echter een ande­ een die Multi Mente ging gebruiken, in het nog steeds niet goed doet, maar in re manier. Er wordt eerst een Batch­ het bezit zou zijn van COMMAND2.COM een telefoontje verzekerde Fokke mij file gemaakt, met daarin al de opdrach­ versie 2.31. Want in versie 2.20 zitten dat het bij zijn versie van D052, die bij ten die uitgevoerd zouden moeten de routines die MM gebruikt om de MK vandaan komt, wel werkt. Daar worden. De laatste regel in deze Batch­ SHELL te omzeilen op een heel ander vertrouw ik dan ook op. file luidt altijd [d:][path]MM.COM, met adres. De gevolgen van het toch op­ op de plaats van de Cd:] en [path] de starten van een programma in MM, .5?l1jan S teen6ergen juiste drive en path vanwaaruit MM draaiende onder DOS 2.20, zijn je be­ werd gestart. Vervolgens zal MM zich- kend. o

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli I augustus 1995 45 ArtGallery Mooie plaatjes op MSX Is dit misschien de toekomst van onze Twee mannen van de mensheid? Twee mensen alleen op deze MSX Gebruikers Groep uit planeet? Een kleurige fantasie na zons­ ondergang of was het de ondergang Tilburg delen een mening van de wereld? bij het samenstellen van deze serie plaatjes. Bij het schrijven van de tekst kregen zij steun van de vrouwen. MCCM Dit plaatje sprong meteen boven alle andere uit; daarom is het gekozen voor de cover van dit MCCM. Het is een wat ouder plaatje met oorspronkelijk MCM erop, maar dat is door de maker veran­ derd in MCCM. Bij het uitzoeken van de Curlup5 ArtGallery kwamen we veel plaatjes te­ In de spotlight staat 't wentelteefje van gen die geënt zijn op de letters MCCM Escher. RoeI Wouters tekende het dier­ zoals het plaatje Dust maar daar komen tje dat zich opgerold snel kan voortbe­ we later wel op terug. Marco Willemse wegen. Escher beschreef hoe het diertje maakte het plaatje in scherm 7 en heeft geschikt is voor de rollende voortbewe­ erg zijn best gedaan. ging, met zijn ogen in de centrale as. Een ingenieus gemaakt plaatje, wat van Space3 hen te verwachten was. Verder een heel Om dit plaatje goed tot zijn recht te la­ ander lettertype dan we zijn gewend. ten komen, hebben we het een beetje Het is een uitstekend voorbeeld van uitvergroot. Om de nadruk te leggen wat de mogelijkheden zijn die MSX te op de twee personen in het midden, die bieden heeft. Het zou een introplaatje staan te kijken naar een uitbarsting van kunnen zijn van een nieuw spel. een kokende massa op een vreemde planeet. Space3 komt uit de handen van RoeI Wouters geen onbekende in de ArtGallery.

Some day ... : 'Op een dag ... ' Wat zou hier nu eigenlijk mee bedoeld worden?

Gluur Killroy was here. Nee geen kat; die krij­ gen we straks. Het lijkt wel Cyrano de Bergerac met zijn lange neus. MSX fore­ ver is natuurlijk een heel goed streven en we gaan er van uit dat MSX nog lang niet dood is. Met welke versie van CPM dit plaatje te maken heeft weten we niet en daar zullen we waarschijnlijk ook niet achter komen. Het plaatje is met de computer op het bureau in de avond­ uren gemaakt, gezien de sterren door het raam. Het plaatje dat Eric van der Mast tekende in Quintus-dus scherm 5-is vergeleken met de andere wat eenvoudiger te noemen, maar daarom niet minder in kwaliteit. En zie: op de MSX zien wij Riverraid. 1111.

MSX Computer & Club Magazine 46 nummer 77 - juli I augustus 1995 Overflow Hoewel wij niet van die letterfreaks zijn -die er uiteraard wel zullen zijn in ons MSX landje-vinden we dat dit plaa~e een aangename uitzondering is van wat we tot nu toe gezien hebben in dit genre. In een oogopslag is te zien dat er diepte zit in deze tekening, omdat de letters een schaduw hebben. De combi­ natie van de kleuren op een donkere achtergrond spreekt ons wel aan. Dat is in het kort de reden waarom we dit dat iedereen de arrogante Garfield kent Falcon plaa~e van Richard Stoffer kozen. en omdat hij eigenlijk een symbool is Je zou eigenlijk meteen vragen of je hier voor het uithalen van allerlei domme de tien verschillen wilt zoeken, maar of streken. Wolf is bij ons niet bekend. die er wel inzitten? Marco Soijer maakte dit gedetailleerde interlaced plaalje in zijn eigen tekenprogramma Quintus. Op het scherm zijn de punten door de interlacing zo klein, dat geen anti-alia­ sing is toegepast en de zestien kleuren volledig voor de details zijn gebruikt. Aan een eerder gepubliceerde vliegtuig­ tekening mankeerde het een en ander, maar Marco heeft door zijn opleiding kennis van de details en deze tekening Garfield en Wolf nadert perfectie. Twee plaaljes van Waldo Ruiterman, die ze in feite niet zelf bedacht heeft, Dust Eroleg/body/face maar toch de tijd nam om het leuk over Dust, oftewel stof: dit geeft ons stof tot We zijn alweer gekomen aan het einde te tekenen met het programma Desig­ nadenken. Het is namelijk niet gemak­ van deze ArtGallery. Ons rest het plaat­ ner Plus. En dat is toch ook een leuke kelijk om over zo'n fel gekleurd plaa~e je op de achterkant van deze MCCM. bezigheid, niet waar? Het tekenen van zonder verdere gegevens iets te vertel­ De plaat is uit drie tekeningen opge­ het plaa~e Wolf heeft hem ongeveer an­ len. De kleurovergang van het rose, van bouwd. Zoals zoveel plaaljes, komt ook derhalf uur van zijn leven gekost en licht naar donker, is ne~es opgebouwd. deze van de hand van Richard Stoffer. dat is voor het plaa~e Garfield ook het Als je goed kijkt naar de zwarte bergen, Het plaa~e dat wij zagen, was nog niet geval. Omdat Waldo vertelde dat hij valt meteen op dat ze in spiegelbeeld helemaal volgroeid. De benen van de niet zo'n kei is in tekenen met behulp zijn getekend. Zo ook de onderste ber­ dame moesten nog iets langer, maar het van de muis-en ook niet zonder-is gen: die komen namelijk weer terug in zou op tijd klaar zijn. dit toch aardig snel met dit programma. de lucht boven de zwarte bergen. De te­ Wij doen er zeker langer over. Hij heeft kening is van Maarten van Strien. :Jran/(Pison de gewone tekenoptie gebruikt plus vijf stripboeken, daarna wat zoomwerk en Conquer .9Lá van áe 1Jries op het laatst nog wat ingekleurd. We Of dit plaa~e uit ATP gehaald is, weten hebben voor deze plaa~es gekozen, om- we niet, omdat we het spel nog nooit o gespeeld hebben, maar het heeft er dui­ delijk iets van weg. Het zou ook een goed logo van Arnnesty International kunnen zijn. De ogen achter deze tralies geven een indruk van onmacht, alleen de tranen mankeren nog. Zou de ma­ ker, Erwin Nicolai, zijn inspiratie aan Alfred Hitchcock hebben te danken? In­ spiratie of niet, Conquer heeft meer te zeggen dan we kunnen verwoorden. De kwaliteit van de tekening is zeer hoog. Erwin heeft het goed afgewerkt.

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 47 ~iii~~rn~N H~i1i ~~ NPE3~~~KrnJ~iii ::~:~ :~:~:c: ~:~ em::;: ;c;c;

Ik OOb kot"t,qe]..eà.e..n ee:-n HP­ Dez.e. t"esolutie ae-Ldt Z01,..o..)"-e 1 DESK] El 540e ae-k ocht + NCl­ oot"1-z.on~l Cl-l-S vet"t1-kÇl,Çl,l e-t'l- oot oot u1-tpCl-k ke-t'l- zocht 1-k echtet" is ee:-n behlngt"1-jk vet"schH t""t1-et te vet" ~fs t'),(·vw de.. pd.-1'l-tet"­ ee:-n 1'YJ.Cl.tt"Y.:-v -pt"1-t')..tet", w-cul-t" de.. code-s + En de..z.e. Z1-jn ';').cd.ig 01'YJ.. t"esolutie Cl-1J.ée..n. bett"ekkmg t""t1-et DP de.. pt"mtet" op de.. tt~iste heeft op de.. oot"1-z.onffi1e t"eso­ ~.tze.. Çl,Çl,t').. te.. stut"e-t'l-+ Geh~~ k1-g lutte.., dé- vet"t1-kCl-1e t"esolutie is "1,..0.)"-(.1.- de.. 00lp 1me \X1.-1'l- HP zo bepÇl,Çl,Ld doot" oot Çl,Çl,t')..ffil t')..Çl,Çl,~ "\M'"1.e-nd-e hjk -tY.J..1-j ee:-n copie \X1.-1'l­ e-t'l- oot Çl,Çl,t')..ffi 1 t" eae-Ls pet" 1--nc..h + de.. esC4-pe-cod..é-s te f cv.x;.e-n. D1-t heeft gevol~ oot Cl-f dt"uk­ z..od.4t 1-N.. toch Çl,Çl,t').. de s hlg ke-t'l- \X1.-1'l- ee:-n DP -p ~tje + Pt"obeet" kon+ Ik be-t'l- et" 1'lOg niet ae-heel oot ~t": T eke-t'l- eens ee:-n U1-t, t""t1-et ~ oot pt"mt..e1---J.. m t"echthoek \X1.-1'l- 100 % 100 pk-veLs k1etw h~kt 1'lOg niet, 1-k be-t'l- et" (of ~ (UIERKANI.SIP) m)+ 1'lOg niet o:.1.Chut" hoe de.. ]t"mtet" Op oot scOOt"-tY.J.. is oot ee:-n de.. ,qeae-vens Çl,Çl,t')..f}€:1evet" ~l s~ t"echthoek+ Als u de..z.e. OOb "Ge-t'l-+ mocht u dcult" m fot"- U1-t pt"mt kt"1-j.g-t u echtet" 1-"""f1<.1..tie ovet" OObbe-t'l- ~ hoot" 1-k ,qe"\..o..JOOt').. ee:-n Vte..t" kÇl,t')..t+ met ~ oot gt"Çl,Çl,g \X1.-1'l- u, z..od.4t 1-k dcult" E1-j oot te k~ \X1.-1'l- C1-t" hels ee:-n vol~ keet" op tet"ug -tY.J..Oet u dcult" op 1et~+ WHt u kÇl,t').. kOt""t1-efi+ 0 p de.. sch1jf ee:-n -tY.J..OOie t"o--nàe, C1-t" kel ~ s~ ee:-n Çl,Çl,t')..fu.l "s ys' - -tY.J..Oet t~ ee:-n t"echthoek tek~ bes~ die t~ kt~t mk1..d.e.-n.+ w-cul-t"\X1.-1'l- oot Çl,Çl,t')..ffil pt~~ I n de.. ~ \X1.-1'l- oot bes~ OOt"1-z.on~ 1 e-t'l- vet"t1-N..Çl,Çl,l ae-l1-j k k01'YJ..t ee:-n C1-jf et" voot" d1-t heeft is + 0 -tY.J.d.:.1..t F t" Çl,t').. k gt" Çl,Çl,g ee:-n bett"ek kmR op de.. t"esoh~tie: F hppo "\..o..JOU OOb 1-k et" ~t" (DESK75.SYS) is b+v+ oot ee:-ntje: ~k t, de.. teke-t'l-mg is bes~ 01'YJ.. Cl-f dt"uk - ke-t'l- te Çl,t').. -tY.J..1-r dochtet" + lÇl,Çl,t u de..z.e. 1-"""f1<.1.. ke-t'l- t""t1-et ee:-n t" esoh~t ie \X1.-1'l- PCl-8~ m ~ zult u zien oot 75 DPL h1-j niet zo t"o-nd. is + (N +:S + Hoe ckz.e. pCl-g~ U1-t de.. lCl-Set"pd"1)tet" 1. RESOl..UIIE. \X1.-1'l- :rt" Çl,t').. k k01'YJ..t ~t 1- N.. nte..t, Het instellen \X1.-1'l- de.. t"esoh~tie ~t~ ook niet hoe t"o-nd. de.. F hppo gebetwt t""t1-et oot ~ 1-S+) lESe] JIE-t#R op de.. "P ~ts \X1.-1'l­ De n..ooRSte t"esolutie 1evet"t ee:-n oot # -teke-t'l- kÇl,t').. de. t"eso h~tie heel k reme Cl-f dt"uk op + Ee-t'l­ m,qevuLd "\..o..JOt"~, d1-t kÇl,t').. Z1-jn: scOOt"-tY.J.. Cl-fbeeLdmg \X1.-1'l- oot 75; 100, 150, 300+ Het ,qeffil -tY.J..Ofi1-Wt" scOOt"-tY.J.. )iÇl,t').. ,~k­ !fZ€"ft oot Çl,Çl,t')..ffil Dots Vet" I-nc..h kehj k op ee:-n dis ketil·~.. et of op CDP):) Çl,Çl,t')..+ [ESe] JlEt.3 0 OR ee:-n CCl-Ssettehoes je+ ,geeft dt~ ee:-n t"esolutie \X1.-1'l- :S1-j ee:-n t" es0 lutie \X1.-1'l- 75 DPI is 30Ó dots pet" 1--nc..h+ ck ~1-1'YJ.Cl.1e bt"eedte 512' 7 5 = 6,82 1--nc..h d+"\..o.)'+ z+ 17,3C-tY.J..+ O-tY.J.. ee:-n Cl-fdt"uk pt"ec1-es m oot c ) ) < -tY.J..1J.dé..n te lit"1-i~ is oot dt~ de.. kunst 01'YJ.. de.. liÇl,t')..t hjn op ) ( (21-17,3)'2 = 1,8 C-tY.J.. te z.e.t~+ ) o -tY.J.. dis kette-hlbeLs Cl-f te [ 3 < dt"uk ke-t'l- kt~t u oot beste 150 WeJke li.jn is: het. langste? DPI Cl-Ls instelhng· ae-bt"u1-ke-t'l-+ De

MSX Computer & Club Magazine 48 nummer 77 - juli / augustus 1995 De ~~k byeed,.te '\,.o.,J'(.1..t op 64 ten.ens + 0 P de P kl.4.ts \..I'CW"'J.. het mbel 'P(1..St 1.-s ~ oot # n.1,.~ ~ dl,.~ 64 7 c-m. '2,54c-m. -:::-.ç 150 dots = 413 m\,M..üle-n. Lp +v + 80+ Dit heeft het dots+ vooydeel oot pymt.en. 1.ets vlu..$1~.y ~t ~t de lwmtey 2t START GRAF ISCHE mODEt fi1.ef 16 l.e,ee ten.ens hoert (1..f te o -m. 9Y(1.. f1.-sch te n.1,.~ dyu..n.n.en. 1').(1.. 1eà.ey hfn+ (1..fdyu..n.:h.en. 1"'t'lOet de pymtey de Een. d1.-s n.etin.et 1.-s 413 dots m 0rdY(1..Cht n.yij~ 01"'fl. $1Y(1.. f1.-sch oot eeV(1..1 n.l,.Ynt u.. dl,.~ het Chl-1"'J,.rol (1.. r te dyu..n. n.en.+ D(1..t ee"-bel,.wt (1..f te.. dyu..n.n.en. ASCII ten.ens 1"'t'l€ot het ~ z.ett.en. 0'y~ C413~8 = 5t62 ~y [ESC]lIErOA Pymt.en. sroyt ~ boven. (1.. reey 01"J..d.) 5 2 ten.ens + 01' de -m.ee.st lmn.se posit1.e+ v uJt u.. een. te kl.4.9 Chl-1"'J,.wl Dlet [ESC] lIEr lA "\..v"Oydt gy(1.. f1.-sch pl,.Ynt.en. m ~ "\..v"Oydt een. deel pymt.en. ee-sroyt ~f de fi1.et (1.. f gedyu..n. t+ Pyobeeyt u.. oot hu..1.d.iee cu..ysoyposit1.e+ O-m. een. 1'YK'l-(1..y een. n.eey dooy P(1..$1~ netF 1-n het -m.1.dd..e.-n te (:8ALK t S TP > (1.. f te dyu..n. n.en. z.eft.en. 1"'t'lOet.en. ~ de kl.4.tste 1"'t'l€ot (DESK F 0 UT t S ys > code eebyu..in.en.+ U n.u..·nt de cu..y soyposit1.e 1.-n.stelle-n. OE \.I"ey sch1-1l.end.e 'ffi.(.1..11..1.eY en. + CZ1.e 5)

3 t GRAF ISCH PRINTEN t Het f eiteHjn.e 9Y(1.. f1.-sch pd.-tl-t.en. eebel,.wt 1"'t'l€ot het e-sc-COtYJ..­ ~ [ESC]lIEh#W[dat.a.]+ Hoe \.I"eyrole-n. ~ oot ~y DP­ ~'s? Op de l' kl.4.ts \..I'CW"'J.. de ooro 1"'t'lOet u.. ASClI-c.od.&s m\,M..üle-n.+ s~ ey b+v+ 1 dot 1J...."'1.t en. ~ 4 dots Z'\,.o.,J'(.1..yt en. ~ ~y 3 dots 1J...."'1.t 01' een. yese1, ~ stu..l,.wt DP oot b~'we ~rol 4-:::-.ç &:801111000 ~y de P.ymteYt 64 = 256 +B+ be1.d.e Dit n.01"'fl.t O\.l"eyeen. 1"'t'l€ot 1"'t'l€ot de h1.eY ~ 1.-n.stelhfi~ ASCII-code. 120, '\,.o.,J'(.1..t ~y heb ben. hetz.elf de ye-su..lt.OOt+) s~t vooy de kttey "-:x,." + U n.l,.Ynt fiu.. een. b(1..S1.-s -1.-n.steH1.-m.9 NOY1'YK'l-ky 1J...."'1.jz..e n.1,.~ ey ey 1'YK'l-n. en. + 0 p de d1.-s n. s~ een. 80 ktteys op een. yeeeL 0 l' de Chl-1"'J,.rol p,ymteY1.-n.steHm,qe:.n.+ Pkl.4.ts \..I'CW"'J.. het # n.~ het Ron Hokt. Chl-1"'J,.rol ktteys Cn.o~) te s~ oot ey m een. yeeel p(1..St+ (Wordt. vervol,gd) Een. DP - schey-m. 1.-s echtiw 1'YK'l-(1..y 512 dots byeed,., d"\,.o.)"Z. C512~8) = K ":::>-'Y ~ ~"f$ ":::>-'Y ·•••.. ~··lI... I~=I.:~~:: J p b(1..S1.-s \..I'CW"'J.. het ~t Bl,.woo-1 he~ in. Bl,.woo--:- 2 .. ::l4'YJ..eep(1..St en. \.I"ey beteyd+ 0 l' de SChijf s~t d1-t f O1"J..t ~VerJ..(1..I-s de 'P(1..9~' s N +B + Geen. zm 01"'fl. V(1..n.(.1..11..t1.e- n.(1..yt.en. te schyi~? m(.1.(.1..n. een. DP - Stkn.ey 1"'t'l€ot mooi W eey + S 1echt ~y, en.z+ (fi hit vol~ fil,.yty.M'YJ·ew 2(1..1 in. u.."\..v" etin.etje-s be-spyen.en. dus stu·l,.W z.e ~y 'T Y01"'fl.p ~ 16 + 1403 V B Bl,.~sl,.Wfl. +

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 49 Mahjongg Patience met Mahjong stenen De titel is misleidend, omdat men snel wel in het Chinees! Bij Bamboes is het AI zeer lange tijd geleden zal denken Mahjong te kunnen spelen haast hetzelfde als bij Kringen, maar er kregen wij Mahjongg in op de computer. Maar dit is niet zo. is een afwijkende steen: Bamboe 1 is Het is een patience waarbij de stenen geen bamboestokje, maar een vogel*. handen. De schijf werkte van het mahjongspel worden gebruikt. Bijzondere stenen echter niet en door een Ook hier is elke steen in viervoud aan­ Mahjong(g) wezig. Het zijn de drie Draken (Groen, storing in de communicatie U zult al gemerkt hebben dat ik zowel Wit en Rood) en de vier Winden (Oost, gebeurde er lang niets mee. Mahjong en Mahjongg spel. Dit komt Zuid, West en Noord) met de Chinese omdat ik al jaren Mahjong speel en de karakters voor de vier windstreken. De Op de beurs in Tilburg gebruikelijke Nederlandse naam is met Witte Draak is hier niet wit, maar heeft kregen wij gelukkig een één g. Een blik op de stenen en een ie­ een raster met een rood 'rondje' erin. der zal begrijpen dat het spel uit het Bonusstenen goed werkend exemplaar. verre oosten afkomstig is. Zoals zo vaak Tot slot zijn er nog twee series van zeer zijn er in de loop van de tijd natuurlijk speciale stenen. Van die stenen is er kleine veranderingen geweest in de maar één van ieder aànwezig. Het is spelregels en het uiterlijk van de stenen. een bloemenserie waar als naam ORC, Ik bezit zelf een echte Chinese set waar­ BAM, PLUM en MUM opstaat en een sei­ bij alleen Chinese karakters worden ge­ zoenenserie met de aanduiding SPRing, bruikt. De verzameling stenen die Peter SUMmer, AUTumn en WINter. Schippmann hier in het spel toepast, is de gangbare in Europa. Met soms kleine Spel Engelse woordstukjes onderaan of een Zoals al gezegd, het is geen echt Mah­ cijfer /letter rechtsboven wordt het voor jong, dus geen pung, sjang of kong, ons toegankelijker. maar een patiencepuzzel. Bij Mahjongg is het de bedoeling de gehele piramide De originele stenenset bestaat uit 144 af te breken door de stenen steeds in pa­ stenen-vandaar de 144 rechtsboven­ ren te verwijderen. Alleen stenen die los ------die als volgt is opgebouwd: liggen, zijn te pakken. Denk aan de ste­ De gewone stenen nen als containers bij een havenbedrijf Tekens, Kringen-ook wel Cirkels- en met vorkheftrucks, die alleen van links Bamboes zijn alle van 1 tot en met 9 ge­ of rechts komen. Je kan niet een steen ~1\HJONGG nummerd. Van elk van deze stenen zit­ pakken die ergens achter of onder ligt, ten er vier in het spel. De Kringen zijn maar wel één helemaal in het midden. Bestelinformatie: gemakkelijk te herkennen en door tel­ Als er maar niet iets naast of op ligt. Mahjongg staat bij deze MCCM op het len is het cijfer~e rechtsboven ook niet diskabonnement. nodig. Bij Tekens ligt dat vermoedelijk Een paar bestaat normaal uit twee gelij­ anders: het aantal staat er wel, maar ke stenen, maar van de bonusstenen is er altijd maar één. Daarom zijn die te verwijderen met een paar uit dezelfde serie. Zijn SPR, WIN en SUM te pakken kan je dus SPR-WIN wegnemen, maar ook SPR-SUM of SUM-WIN. Let hier op, want ook al doet het spel het goed, de HELP laat het hier afweten. HELP toont u alle mogelijkheden één voor één, maar denk niet dat het daarom gemak­ kelijk is. Sommige velden zijn echt on­ oplosbaar. Sportief is het wel als u met AGAIN aangeeft dezelfde puzzel nog eens te willen proberen, maar raak niet gefrustreerd als het niet lukt. Het spel werkt zeer soepel en ziet er leuk uit. Een gemis vind ik dat het niet mogelijk is om stap voor stap terug te gaan. Door de prijs-het is PD-is het echter een geheide aanrader. :Jranf(J-L rJJruijff o

MSX Computer & Club Magazine 50 nummer 77 - juli / augustus 1995 Goed koopmanschap MSX'ers zijn produktieve luitjes. Gelukkig maar, want van de commer­ ciële bedrijven hoeven we het al jaren niet meer te hebben. Al die leuke en soms werkelijk prachtige programma's en demo-disks die verschijnen, die komen uit de koker van pure liefhebbers. Mensen, die voor hun lol die dingen maken en vervolgens voor een zacht hobby-prijsje op de markt brengen. Een goede zaak, want anders zou er weinig meer te beleven zijn aan nieuwe spullen.

Alleen, het heeft ook zo zijn nadelen, dat ongebreideld hobby-gebeuren. Al die clubs en samenwerkingsverbanden zijn weliswaar technisch prima onderlegd en bovendien: ze weten ook nog mooie dingen te bedenken, maar commercieel inzicht ontbreekt nog wel eens. En dat leidt, naar mijn bescheiden mening, soms tot minder geslaagde toestanden. Andere mensen kunnen in zo'n geval alleen maar in een hoekje zitten kniezen, of een brief schrijven naar zo'n club. Ik heb mijn vaste pagina, om mijn licht eens te laten schijnen. En dat doe ik dan ook.

Stel je voor, op Zandvoort zie je een spel liggen, van een clubje programmeurs, dat voor de alleszins betaalbare somma van vijftien gulden aan je verzameling MSX-amusement kan worden toegevoegd. Even het geld tellen, twee keer langs de kraam wandelen, eens overleggen met een kennis en bingo: je slaat toe. Een prachtig spel, wat je trots mee naar huis neemt. Eenmaal thuis heb je er heel wat lol mee. Maandenlang speelplezier tot je het hoogste level bereikt en opeens, vlak voor het boss-monster in beeld verschijnen zou, je computer krakend vastloopt. Woede en frustratie! Boos bellen! Een brief op poten! En dat alles in de hoop, alsnog een versie te krijgen die wel tot aan het laatste veld uitgespeeld kan worden. Om vervolgens te moeten ontdekken, dat de club jouw aankoop intussen niet meer ondersteunt. Men heeft er Public Domain van gemaakt. Iedereen kan het gratis en voor niets kopiëren. En met Public Domain, dan mag je toch niet verwachten dat men hard zal lopen om het spel alsnog zo te maken, dat het ook op jouw machine uit te spelen is. 'Het is nu PO hoor. Dus niet zeuren.'

De volgende keer, als je een aantrekkelijk spel ontdekt op een beurs of in een advertentie in MCCM, zal je je wel twee keer bedenken alvorens daar je goede geld aan te spenderen. Een ezel stoot zich in het gemeen ... Rustig even afwachten of het PO wordt, is het devies. En zo nee, dan verschijnt het toch wel in het kopieercircuit. Want geld uitgeven om vervolgens te moeten ontdekken dat problemen niet afdoende worden verholpen, omdat het na een paar maanden gratis wordt weggegeven, och.

In mijn ogen is die tactiek, om nieuwe produkten na een paar maanden Public Domain te maken en vervolgens mensen met problemen met een kluitje in het riet te sturen, een hele domme. Ik snap de redenering wel. Want inderdaad, na een maand of wat zal zo'n diskje inderdaad in het illegale circuit zijn beland. En tegen die tijd zullen er weinig kopers meer zijn. En men door het nu gratis te verspreiden meteen reclame maakt voor volgende projecten. Maar om de mensen die wel in de buidel hebben getast voor joker te zetten, door dat illegaal kopiëren maar officieel toe te staan met een po-stempeltje, dat gaat toch te ver. Zo raak je je kopers wel kwijt. Oftewel, slecht koopmanschap. Heel erg slecht koopmanschap ...

Om een vergelijking te trekken, een aantal jaren terug hadden we op de uitgeverij stapels oude bladen liggen. Winkelretouren, onverkochte exemplaren. En iemand van één van de Msx-clubs zag dat toevallig. Het leek hem een prachtig idee, om ons van een deel van die stapels te verlossen, door ze op de club gratis uit te delen. En ik denk, dat hij uiteindelijk toch nooit begrepen heeft waarom dat aardige plannetje niet door is gegaan. Want ik was mordicus tegen. Binnen die club De uitgever van dit magazine wil zal een fiks aantal leden een abonnement op MCCM hebben gehad, of losse nummers hebben gekocht. graag een eigen kolom hebben. U ziet hem hierboven. De tekst Als die mensen dan, een half jaar later, ontdekken dat die bladen waar ze goed geld voor hebben betaald naast deze kolom is van zijn hand gratis worden uitgedeeld, dan wachten ze de volgende keer wel een half jaartje. En zo maak je je eigen en ongeredigeerd opgenomen. markt kapot. Wammes Witl(pp

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 51 Reacties op lezers vragen Post en opmerkingen Reactie op MCCM#74 Lege Briskdiskette Geachte Heer DruUff, Beste Frank Druijff, Na het ontvangen van de nieuwe MCCM Hierdan eindelijk na lange tUd de disket­ zaten wU die, zoals gewoonlijk, geinte­ te die ik als beloning ontving voor mijn resseerd door te lezen. Helaas sloeg in de Megaguide geplaatste speltip van deze interesse om in een lichte vorm MCCM nummer 58. U zult zien, er van walging en een zware vorm van ver­ staat gewoon niets op de schijf, zo heb ontwaardiging toen wij bij Bert Dae­ ik hem ook ontvangen. Waarschijnlijk mens enigszins vertroebelde blik op de herinnert U zich nog het telefoonge­ diverse diskmagazines waren aanbe­ sprek dat wU hadden gevoerd, over deze land. Tot onze niet geringe verbazing la­ diskette, waar het spel BRISK op had zen wij daar: " ... de laatste stuiptrekkin­ moeten staan. U zei dat ik hem gewoon gen van Emphasys in de vorm van hun naar U moest sturen en dat U hem Geachte redactie Golden Power Disk #11..." dan normaal erop zou zetten. Maar om­ Nu is het natuurlijk al niet leuk als het dat ik binnenkort abonnee word en ook resultaat van ruim twee maanden van de gemiste nummers plus de bijbeho­ noeste arbeid vergeleken wordt met een rende diskettes nabestel, zit BRISK stuiptrekking maar ja, het recht op vrij­ daardan ook bij en zou dat dus geen heid van meningsuiting en zo zullen we zin hebben. Daarom kies ik in de plats maar zeggen. Deze woorden uit heer daarvoor een andere mogelijkheid, een Daemens mond hebben we dan ook op­ disk uit de PD-lijst, namelijk nummer B- gevat als opbouwende kritiek (bedankt 54. Ik hoop dat U in deze wens kunt vol­ Bert!). doen. Als U dat zou willen doen, alvast Waar wij wel een bizar ranzige smaak mijn dank hiervoor. Verder wens ik U nog van in de mond kregen is het woord veel succes met uw blad en dat is wel­ "laatste" dat hier volkomen misplaatst gemeend want: MSX is nog lang niet gebruikt wordt door uw enthousiaste dood. medewerker. Wij zullen na Golden Power Met vriendelijke groeten, Disk #12 weliswaar stoppen met ons Jofinny;;{assinf:;, diskmagazine en niet zoals abusievelijk 'Den ;;{aag vermeld door de heer Daemen na num­ Beste Johnny, mer 11 maar wU doen dit om onze han­ Als het goed is heb jij je diskette B54 al den zo vrij mogelijk te hebben voor de lang en breed ontvangen als je dit on­ creatie van nieuwe MSX software. Zo der ogen krijgt. De PD serie is officieel zijn wij al druk bezig met een muziek­ trouwens uit de verkoop genomen om­ disk, een schietspel, een RPG en een dat er van alles aan ontbrak en eens MIDI programma. Wij zUn, zoals U ziet, grondig moest worden uitgezocht. Daar nog zeker niet gestopt; wij zUn zelfs ac­ is het nog steeds niet bevredigend van tiever dan ooit. gekomen, maar de oude serie heb ik na­ Met vriendelijke groet, tuurlijk wel en daardoor kon ik je toch J,'B. 'Driesenaar B54 toesturen. 'l\[amens 'Empfiasys Beste leden Emphasys, Kritiek recensie The ATP jullie begrijpen dat natuurlijk, na zo'n Geachte heer Druijff, vlammend betoog, eerst contact werd Er moeten mij een paar dingetjes van gezocht met Bert. Bert had van de men­ het hart aangaande MCCM. Om te be­ sen van Emphasys begrepen, dat zij met ginnen wou ik de recensie van het door hun disk zouden stoppen om zich aan mij gemaakte actieadventure 'The ATP' allerlei andere MSX activiteiten te wij­ even aanhalen. Hierop had ik een paar den. Op de beurs in Tilburg sprak hij punten van kritiek: nog met enige Emphasys leden en toen * De veronderstelling dat The ATP ei­ kreeg hij te horen dat er nog een num­ genlijk op een paar puntjes na identiek mer 12 zou verschijnen. Het gewraakte is aan The Castie klopt niet; er zUn in Ingezonden brieven worden artikel lag toen echter al een week bij veel meer opzichten grote verschillen. als het enigszins kan de zetter / drukker. Het taalgebruik van De GameBuiider is alleen maar ge­ volledig en letterlijk overgenomen. Bert, om aan te geven dat hij de disk bruikt om de velden en de spelgraphics Is een brief te lang, dan kan duidelijk al slijtagesporen zag vertonen te ontwerpen, het spelprogramma is de brief van redactiewege in het licht van het aanstaande stoppen, geheel herschreven. De zin 'Het spel is ingekort worden. is zijn vrijheid. Ik zou zeggen dat je het een regelrechte kloon van The Castie' Dit wordt bij de brief gemeld. kunt zien als een compliment aan de strijkt mij dan ook recht tegen de ha- voorgaande diskettes. ren in, omdat dat wél een GB- 111*

MSX Computer & Club Magazine 52 nummer 77 - juli / augustus 1995 spel is. The ATP lUkt net zoveel op The * Het is niet leuk vaker een plaatje van de baas kan. Begrijp me goed, ik beledig Castie als op Metal Gear. dezelfde tekenaar op de cover te gooi­ je niet: je hebt ongetwijfeld veel werk * Men vindt het scenario achter The en, ook als is de tekening steengoed. gestoken in het maken van The ATP. ATP 'nogal dunnetjes'. Ook alweer zoi­ Het is misschien leuker de oude norm Werk dat nog meer betekenis krijgt als ets, als je bekUkt dat het scenario 25 weer te gaan hanteren en op de cover je beseft dat je geen winstoogmerk hebt. A4-tjes groot is. Het verhaaltje wat in plaatjes uit spellen of programma's te Maar je realiseert je niet wat de essentie de introdemo stond, was slechts een zetten, zoals indertijd bij MSX Club Ma­ van een recensie is. l\driaan moest zijn korte samenvatting. gazine. menig in zo'n drieduizend letters sa­ * Het verwUt van het slechte Engels. Ik * Niet zeuren in bladrecensies over spel­ menvatten en jij gebruikt alleen in deze moet zeggen dat mU dit bUzonder en taalfouten tenzij deze echt overdre­ brief er al ruim vijfduizend. Het ligt dus vreemd lijkt omdat het is nagekeken ven veel voorkomen. Niemand die last voor de hand, dat niet alles beschreven door mUn lerares Engels. Ik zou het heeft van kleine foutjes, vergissen is wordt. Adriaan poogde zoveel mogelijk toch wel heel gek vinden als die het niet menselijk en de MCCM staat er meest­ duidelijk te maken waar de goede en zou weten. Bovendien heb ik het woord al ook niet vrij van. mindere punten van het spel liggen. Jij 'radioactief nooit vertaald als 'radioac­ * In de POST-rubriek van nummer 76 klaagt, dat Adriaan zegt dat er weinig tive' maar als 'nuclear' (zoals overigens wordt als antwoord op een brief gezegd verhaal inzit. Mag jij ons eens zeggen ook op een screen shot te zien is). dat 'de aanschaf van een PC eerder waar dat verhaal dan is. Er is een fraaie * Er worden delen van het programma wijst op een bepaalde vorm van maso­ inleiding, indien gewenst zeer uitge­ gewoon niet besproken, zoals de verpak­ chisme dan van liefde (wijzen van 77)'. Ik breid op papier, maar dan ... niets. In king die de prUs iets hoger legt (kunst­ vind dit behoorlijk overdreven voor de Metalgear blijkt de baas een verrader. stof doosje met kleurencover, kleurenla­ hoofdredacteur van een vrij professio­ In SD-snatcher blijk je zelf slachtoffer en bel op de diskette, uitgebreide neel (toch 7) computerblad, dergelijke jij en je vrouw een belangrijke rol in de handleiding met twee schematische uitspraken horen in het taalgebruik van hele snatcher geschiedenis te spelen. kaarten erin) en niet te vergeten het mensen van tien jaar thuis. Maar dat vind je pas uit tijdens het spe­ Hunter-program, die uniek is (zie je ner­ * In de MEGA-Guide zegt men altijd te len. Het meest extreme voorbeeld is, gens bU andere spellen) en waarmee je weinig tips te hebben, maar wat mij op­ Myst, een spel op PC en Mac, waarbij je lekker in het spel kunt valsspelen als je valt is dat er weinig tips van de redac­ vrijwel niets weet als je begint. Je staat eenmaal door hebt hoe het moet. tie zelf in staan. Mijn mening is dan op een eiland en ... je zoekt het maar uit. * BU de conclusie wordt ten eerste een men zelf ook wel een bijdrage van tips Het verhaal is daarmee te lezen als een heleboel nadruk gelegd op de graphics kan leveren om de rubriek wat uit te boek, maar wel een waar je zelf de volg­ die, naar Adriaan's mening, wel "wat breiden. De tips dié dan eens door de orde van de hoofdstukken bepaalt. We hadden kunnen worden opgepoetst', en redactie geplaatst worden (MEGA-Gui­ betreuren vooral de toonstelling van je het ontbreken van muziek. Maar daar­ de) zijn meestal of nutteloos of sterk brief en denken dat je niet begrepen van gaat de kwaliteit van het spel niet verouderd en algemeen bekend, hebt, dat de kritiek positief bedoeld naar beneden, temeer daar de graphics * Er is nog steeds geen rectificatie van was. Natuurlijk zagen wij de extra's ten helemaal niet slecht zijn (volgens mij de screen shots van The Vampires and opzichte van Castie, maar dat was enkel heeft Adriaan niet alle velden gezien). She Vampires in de Maiskoek ge­ een snel inelkaar gezet voorbeeld van Ook wordt er weer gezegd dat er maar plaatst, terwijl dit wel beloofd was, en wat er met GameBuilder mogelijk is. wat 'meer verhaal in het spel zou moe­ zelfs eventueel nieuwe screen shots er­ Vergelijk je spel eens met open blik met ten worden gebracht'. Mooie grapjas, bij te plaatsen. de andere spellen die nu op de markt die Adriaan, hU vond het verhaal zeker Dat was het dan tot zover. Ik zou het komen. Wij vinden dat er dan een ver­ zo mooi dat hU niet genoeg had aan die bijzonder op prijs stellen als u deze haal hoort te zijn en dat er muziek bij 25 A4-tjes 7? brief zou plaatsen, temeer daar ik wel moet zitten. * Er wordt niet gezegd dat het op het nieuwsgierig ben naar reacties van men­ laatste niet meer bij MSX-Code is uit­ sen die (evt.) hetzelfde hebben onder­ Game8uilder spel gegeven. vonden. Dan wil ik als laatste nog op­ Geachte hr. van Doorn * Dan als laatste dat er niet opge­ merken dat ik MCCM geen slecht blad Aan de meneer, op het fotootje, onder merkt staat dat dit spel van Pigeon­ vind, integendeel, maar op bepaalde aan deze brief, heb ik, op de beurs in Til­ soft ltd. komt, wat een betere bena­ puntjes mag hier en daar wel wat aan­ burg, een enveloppe overhandigd. Hij ming zou zijn dan dat het van mij komt, gepast worden. Bovendien hoeft het heeft beloofd, hem aan U doortegeven. er zijn namelijk ook andere mensen die blad zich volgens mij ook wat minder op maar tot op heden heb ik daarop nog essentieel waren voor het ontwikkelen beginners te richten omdat die er toch geen reaktie op gekregen. Ik ben bang van dit spel (o.a. Erik Deppe). Het is maar weinig meer zijn; de meeste men­ dat mijn brief, in de drukte, kwijt is ge­ dus niet netjes om te zeggen dat dit sen die hun MSX nog gebruiken doen raakt. De enveloppe bevatte een gefran­ spel geheel door mij zou zijn gemaakt. dat omdat ze weten wat voor een keerde retour-enveloppe. Ik had een Zo, dat waren de dingen die ik bijzonder prachtcomputer het is, iets wat begin­ boekje gemaakt, met een schijfje in de onredelijk aan de recensie vond. Hoewel ners nog zouden moeten ondervinden. kaft verwerkt, van een uitvoering van deze recensie objectiever is dan die van Met vriendelijke groet, Game-builder. The Vampires kan ik dus niet zeggen '1\.ieKJ 'Warendorp 'Iorringa dat ik over de inhoud (dus niet over de 'Winsum Ik ben al een hele tijd met GameBuiider mening; dat is de objectieve mening van Beste Rieks, bezig, maar kom er niet helemaal uit. de recesent en daarover heb ik niks te Om te beginnen met je laatste opmer­ Mijn bedoeling is, om een doolhof te zeggen) te spreken ben. Normaal wor­ king dat je de brief graag geplaatst zou ontwerpen, waarin dat mannetje vrij den bijv. alle delen van een spel bespro­ zien om te horen van anderen met de­ kan rondrennen. Maar dat wil maar ken, en niet slechts het spel en de intro. zelfde ervaring: waarom wil je dat? Wil niet lukken!! Dan nu nog een paar algemene opmer­ je gezamelijk uithuilen of hoop je dat je kingen: met anderen samen je frustraties beter Dit zijn mijn problemen:

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 53 De gevaren, zoals spoken en atributen, gulden, maar daarna is de prijs vijfen­ len. De vrienden in Tilburg waren in­ krUg ik maar niet uit het spel. Pogingen twintig gulden geworden. Abonnees derdaad vrienden. om een kompleet nieuw spel te maken krijgen daar wat korting op, maar u (via;I), lopen op niets uit. En hoe maak moet dan weer wel verzendkosten erbij­ Leuk verhaal natuurlijk, maar daar heb ik een uiteindelUke versie, die, waneer je tellen. Omdat MSX4PC natuurlijk niet jij je printer niet goed mee aan de praat. een schUfje, met daarop dat nieuwe alleen aan abonnees wordt verkocht, Ik heb jammer genoeg ook geen LC 10 spel, in de computer stopt, (na enige in­ besloten wij het ook zonder bon direct handleiding en kan je dus ook niet ver­ laadtUd) vanzelf dat spel begint. aan te bieden. Dat is gemakkelijker der helpen. Ik hoop echter dat een an­ maar iets duurder: dertig gulden over­ dere Star LC 10 bezitter, die het pro­ Ik hoop dat U mUn bedoelingen begrUpt maken op postgiro 6172462, t.n.v. Aktu bleem kent, reageert en jou aan de en mUn vragen kunt beantwoorden. Ook Publications BV, Amsterdam o.v.v. gevraagde informatie kan helpen. Zij hoop ik nog dat mUn boekje terecht MSX4PC. kunnen die dan via mij ter redactie of komt. Ik dank U hartelUk voor het ple­ De advertentie op pagina 2 zal hopelijk modemmend via Ruud doorgeven. zier, wat ik aan Game-builder tot nu iedereen duidelijk maken hoe de emula­ toe ondervindt en groet U; tor besteld kan worden. Heeft u overi­ MSX4PC loopt niet '.f.'V'ogeG gens geduld en komt u naar de beurs in Hallo Frank Zaanáam Zandvoort kunt u hem daar natuurlijk In Tilburg habe ich bei Dir den MSX2 ook meenemen; u heeft dan gelijk de Emulator gekauft. Leider konnete ich Beste Frank, nieuwste versie, want die komt in sep­ den bis jetzt noch nicht zum Laufen Mea culpa, je enveloppe is inderdaad tember uit. bringen. Ich habe einen 386 25Mhz door Frank Druijff aan mij gegeven. Ik IBM Computer und fahre Dos6.3 und was druk bezig en was hem even uit Trans cadeau Windows 3.11. Im Protected Mode star­ het oog verloren. Ik had hem echter al­ Hoi Ruud, ted zwar das MSX Logo auf und ver­ weer opgeduikeld en was bezig je een Dit bericht is eigenlUk voor de MCCM schwindet dann auch wieder aber wei­ antwoord te geven, toen de bovenstaan­ bedoeld, met name voor Frank of ie­ ter geschiet nichts. Auch das Logo de brief binnenkwam en Frank natuur­ mand van de "oude" club. wird sehr langsam aufgebaut. Das lijk gelijk aan de telefoon hing. Nu even heisst, dass es fast 1 minute dauert, in het kort dit antwoord in de postru­ Ik heb namelUk pas het programma Tur­ bis das Logo fertig ist. Im reinen DOS briek. Jouw probleem ligt voornamelijk bo Screencopy en ook Trans toege­ Mode kriege ich es gar nicht hin. Da in het niet schoonmaken van DISPLAY stuurd gekregen van de MSX gebrui­ kommt immer ein Speicherverwaltungs­ .BAS, optie 7, gevolgd door optie 8. Dit kersgroep Tilburg. Ik heb echter een fehler. Kannst Du mir bitte so bald wie programma bevat namelijk data state­ probleempje bU deze progjes: tussen ie­ möglich mitteilen, wie es genau läuft? ments voor alle objects en sprites. Dit is dere geprinte regel wordt ~2 mm wit­ Wie sieht Deine Config.sys und dei ne in de handleiding op pagina's 36-46 be­ ruimte gelaten. Misschien ligt aan m'n Autoexec.bat aus? Ist einfach mein schreven. Je vragen leken mij een goede printer (Star LC10), bU Dynamic Pub­ Computer zu langsam? Ich möchte, aanleiding om weer eens een Came­ lisher had ik er eerst ook last van, maar wenn es geht, einen Bericht über diesen Builder Club aflevering te schrijven, daar kan je instellingen doen. Voor vol­ Emulator in unserem Maga veröffentli• waarin op je andere vragen kan worden gende regel heb ik dan "27,"J",24" ge­ chen. Dazu muss ich ihn aber erst mal ingegaan. Hopelijk kan je nu al verder. daan ipv "10". Maar ik weet niet hoe en laufen lassen können. In Erwartung Dei­ Je schitterende boekje heb je inmiddels of dit kan bU de bovengenoemde pro­ ner schnellen Antwort grüsse ich Dich al terug gekregen. Nogmaals veront­ gramma's. Misschien wel dipswitches herzlich, schuldiging voor de vertraging. van de printer verzetten? (weet iemand Pau{ Scfiaerer Namens de redactie geschreven door waar ze precies voor zUn bU de LC 10?) (jossau, Scfiweiz Adriaan van Doom Beste Pa uI, Ik hoop dat jU of iemand van de MCCM Ich bedauere es sehr, dass der Emulator Beste Frank, een oplossing voor dit probleem heeft, bei Dir nicht laufen will. Der Computer Ik ben Jan Wilmans, een lid van MCCM de LC 10 is toch geen onbekende lUkt der Du anwendest, ist natürlich sehr en ik heb een vraagje: me. langsam. Das Aufkommen des MSX Lo­ Ik las oa. in nr. 76 over de MSX4PC die (jrtjs :Manuef gos dauert mit dem Emulator immer in Tilburg verkocht is. Nu staat er wel sehr lange, aber eine Minute ist schreck­ dat hU F20,- kost maar nergens infor­ Wees lief, mol een PC en een AMIGA ...... lich. Ich habe Dir, wie gefragt, meine matie over hoe of waar je hem kunt be­ CONFIC.5YS und AUTOEXEC.BAT ge­ stellen (of kan dat niet ?). Ik zou hem Beste Manue!, sannt. Vielleicht wird es Dir damit ge­ graag zo snel mogelUk willen hebben Ik wist niet goed wat ik moest doen langen der Emulator zu 'runnen'. dus, als je dit vanavond nog leest (01- toen ik deze regels las: ploffen van woe­ Wenn es nicht arbeiten wil!, nehme 06-9S om 23:30 ongeveer) dan mag je de of huilen. De gebruikersgroep uit Til­ noch mal Kontakt auf und ich will ver­ nog wel bellen (ik heb geen fax). Alvast burg bezorgde jou ons produkt Trans. suchen Deine Probleme zu löschen. bedankt, Mensen die ik meende te vertrouwen Jan Wi{mans gaven/verkochten achter mijn rug om Schnell wird MSX4PC auf dem 386/25 Wacfitum onze produkten. Maar eens diep zuch­ niemals sein, aber er muss jedenfalls Beste Jan, ten en die mensen in Tilburg eens opge­ laufen. Versuche die Emulator noch bei Ik kan natuurlijk zeggen dat je je ogen beld. Ja dat klopt zei mijn naamgenoot einem Bekannter. Wenn er dort gut niet goed gebruikt, maar ik steek liever aldaar: dat is de prijs die jullie gegeven dreht, liegt das Problem in Deinem hand in eigen boezem en begrijp dat hadden. Nummer 76 erbij gepakt en ja Rechner. wij het niet duidelijk genoeg hebben hoor daar staat M. Bilderbeek uit Ter­ aangegeven. MSX4PC kostte bij intro­ neuzen genoteerd voor onder meer o ductie op de beurs in Tilburg twintig Trans. Ik kon weer opgelucht adem ha-

MSX Computer & Club Magazine 54 nummer 77 - juli I augustus 1995

. 8 Diskettes op MSX Geen HD op MSX Op de computermarkt zijn grosso modo 80186 computer tot 720 kB en de nieu­ Jan van der Meer twee types diskettes verkrijgbaar: DD en we drives voor mijn DAl konden met schreef er regelmatig over HD. In de regel kopen MSX'ers terecht speciale formattering tot 800 kB komen. het DD type, maar steeds regelmatiger Op een DD schijf, dat wel. in zijn Noorder baken. krijgen wij diskettes in handen van Diskettes hebben niet het MSX' ers die het HD type gebruikten. Die Density geven echter veel problemen; vooruitlo­ De eerste schijven hadden geen verdere eeuwige leven en de data pend kan reeds worden gesteld dat HD aanduiding nodig: er was er maar één op de diskettes gaat eerder disks in ieder geval niet veilig bruikbaar soort. Toen er echter schijven kwamen zijn op MSX vaak lastig en soms zelfs waar meer op kon moest er onderscheid verloren dan u denkt. onbruikbaar. worden gemaakt. De nieuwe schijven werden met DD voor Double Density Geschiedenis en de oude met SD voor Single Density Ook bij floppy's zien wij in de loop van aangegeven. Met de los daarvan staan­ de jaren een ontwikkeling die kenmer­ de aanduiding voor enkel en dubbelzij­ kend voor de computerwereld mag he­ dig werd de naam van SSSD (single si­ ten. Na een aantal jaren is de fysieke ded double density) tot DSDD (double grootte gehalveerd, de opslaggrootte sided double density), de laatste vaak verdubbeld en de prijs enorm gedaald. afgekort tot DD2. De eerste floppy's hadden een grootte van 8" oftewel een doorsnede van ruim Microfloppy twintig centimeter. De eerste exempla­ Toen bracht Sony de microfloppy op de ren hadden een opslagcapaciteit van markt. Die markt reageerde nogal hui­ 1 nog geen tien kilobytes. Vooral de op­ verig omdat naast de 3 / 2 incher van slaggrootte ging snel vooruit, maar toch Sony er ook een 3 1/4 inch, een 3 inch bleven het onhandige dingen. Toen ver­ en een 2 7/8 inch verscheen die geen scheen de minidiskette op de markt met van alle natuurlijk om puur fysieke re­ een doorsnede van 5 1/4 inch die met denen uitwisselbaar waren. Ook ver­ zijn veel handzamer formaat snel inge­ schenen veel berichten in de pers over burgerd raakte. Zeker omdat de prijs la­ binnenkort komende 2 1/2, 2 1/4 en 2 ger lag en de opslagmogelijkheden ge­ duimers. Gevolg was dat niemand iets lijk waren aan zijn grotere broer. kocht. Toen kozen echter vrij snel ach­ ter elkaar zowel Apple voor de Usa/ Toch bleef die grote broer lang bij de Macintosh als IBM voor PS/2 voor het handelaren op de schappen liggen-je produkt van Sony, dat daarmee het ziet ze bij speciaalzaken zelfs nu nog­ pleit in zijn voordeel beslechtte. Ook omdat vooral bij de industriële toepas­ MSX, met Sony als een van de grote pro­ singen de machines nog lang niet afge­ ducenten, startte met de drie-en-een­ schreven waren. Denk bij industriële half inch. Hierop kon in het begin al toepassingen aan opslag van gegevens 360 kB en toen de dubbelzijdige drives voor het besturen van grote machines, betaalbaar werden 720 kB. produktiestraten en een enkele keer ad­ ministraties. Op kantoor, ik bedoel op Door andere formatteringen kregen an­ of onder het bureau, en aarzelend bij de dere merken er soms nog wat meer op. eerste hobbyisten werd massaal voor de Apple en Amiga bijvoorbeeld zette er vijf-en-een-kwarter gekozen. 800 of 880 kB op. Dit ging niet ten koste van de kwaliteit. Puur fysiek kan de Duur MSX dit ook aan, maar de gebruikte in­ Ik kan mij nog goed herinneren dat ik deling van de schijf wordt niet stan­ mijn eerste doosje diskettes kocht op daard ondersteund en u zult dan zelf een beurs in Roosendaal voor f 219,-. de disk moeten aansturen. Nauwelijks Tien diskettes van 3M, waarop ik op lonend; ook al omdat u een hoge prijs mijn toenmalige computer-een DAl betaalt in de vorm van incompatibili­ met 48 kB RAM-wel 80 kB per schijf teit met anderen. kwijt kon. De ontwikkeling ging snel en in het algemeen evalueerde de op­ In die eerste jaren kostte zo'n MSX slag van 80 kB via 160 kB-lang de schijfje nog rond vijftien gulden-ja in­ o IBM-standaard-en 320 kB om tot derdaad, per stuk-en werden ze ook staan te komen op 360 kB. Nog hoger per stuk verkocht en daarom was toen MSX houdt niet van mij. kon wel, maar bleef beperkt tot enkele een opslagwinst van tien tot twintig merken. Tandy ging op een geflopte procent nog best aantrekkelijk. 1111.

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 55 Misverstand Een misverstand dat in de beginperio­ de nogal eens werd gehoord, was, dat je voor een enkelzijdige diskdrive ook enkelzijdge diskettes moest gebruiken en voor dubbelzijdige drives ook twee­ zijdige flops. Floppy's zijn er maar in één soort wat dit aspect betreft: dubbel­ zijdig. Elke diskette is altijd aan beide kanten voorzien van een magnetiseer­ bare laag. In de begintijd was die laag echter niet altijd even betrouwbaar en was een test voordat ze de fabriek uit­ gingen ook echt niet overbodig. De exemplaren die aan een kant slecht ble­ ken en de exemplaren die slechts aan een kant getest waren, werden als en­ kelzijdig aangeboden. Alleen aan beide kanten getest en goed bevonden kwam in het doosje dubbelzijdig terecht.

Heeft u dus enkelzijdige diskettes, zijn die in veel gevallen probleemloos als dubbelzijdig te gebruiken. Gaat het niet, dan merkt u dat al bij het formatteren. In dat geval kunt u de schijf maar beter weggooien. Ik vertrouw de voorkant dan ook niet meer.

De magnetiseerbare laag werd echter kent High Density en geldt dus voor oplettende lezer herhaal ik nog even beter en de bad-sectors namen af. Op floppy' s en niet zoals in MSX land vaak 'kan' en niet 'zal', want er zijn vele ha­ zeker moment was de kwaliteit zoveel abusievelijk wordt gedaan, ter aandui­ ken en ogen. In ieder geval geldt dat u toegenomen, dat met een andere tech­ ding van harddisk. De komende test die zonder aangepaste aansturingssoftware 1 niek zelfs 1,2 MB op een 5 / 4 miniflop PC-Active uitvoert, wordt wel in aange­ de HD diskettes jammer genoeg alleen was te zetten. Hiervoor moest je natuur­ paste vorm in MCCM opgenomen. Ik als 720 kB of 360 kB schijven kunt ge­ lijk wel een nieuwe drive aanschaffen, heb zelf als inkoper zelfs een klein beet­ bruiken. Het voordeel van de grotere maar die was vrijwel even duur als de je meegeholpen met de voorbereidingen opslag gaat aan de MSX neus voorbij. gewone en alle nieuwe PC's werden er van deze test en mag die test dan ook in standaard mee uitgerust. Dezelfde tech­ aangepaste, voor MSX' ers interessante, Waarom HD niet op MSX werkt niek was natuurlijk ook toepasbaar op vorm overnemen. Dit betekent dat ik al­ De magnetiseerbare laag op een HD de 3 1/2 microflop , maar het voordeel leen dat deel van de test overneem schijf is gevoeliger dan op de DD disk. was daar toch minder groot. Bij mini­ waar het over de voor MSX bruikbare Dit is nodig omdat de bitjes nu een­ floppy ging men vooruit van 360 kB DD diskettes betreft. HD diskettes zijn maal dichter op elkaar liggen bij een naar 1,2 MB, dus ruim drie maal zoveel op MSX niet goed bruikbaar en een bron HD, tweemaal zo dicht om precies te opslag tegen net twee maal zo hoge van storingen en ergernis. zijn. De spleet in de kop van een voor prijs, maar bij microfloppy ging men HD geschikte drive is dan ook iets smal­ vooruit van 720 kB naar 1,44 MB. Twee­ Enige nuancering ler en het magnetische veld iets kleiner. maal zoveel opslag tegen ruim twee­ Er zijn enkele MSX' en die wel probleem­ Schrijft u een disk met een HD-drive, maal-in het allereerste begin zelfs loos diskettes van het type HD kunnen kan een DD-drive een enkele keer de vier / vijfmaal-de kosten. De producen­ gebruiken. Dit zijn in de eerste plaats data er niet goed afhalen. Omgekeerd ten konden, voor wat de meeste gebrui­ de MSX' en die diskdrives van het type kan een met DD-drive beschreven dis­ kers betrof, stikken met hun HD diskjes. ED hebben. Bij de diverse SCSI sets voor kette soms niet gelezen worden in een Maar de prijs kwam, het was voorspel­ MSX is ook een zogenaamde ED-Exten­ HD-drive omdat de gevoeliger kop al baar, omlaag. Wat heet: momenteel ded Density-waar zelfs 2,88 MB op de omliggende bits 'voelt'. In de prak­ kunt u in veel winkels vaak voordeli­ past mogelijk. In die-veel te dure­ tijk blijkt dit trouwens enorm mee te ger HD aanschaffen dan DD. drives kan ook een HD diskette worden vallen en u zult hooguit een enkele keer gebruikt. Maar pas op met te snel en­ een tweede leespoging moeten doen. DiskeUetest thousiast worden als u bij Dunnet deze Dit gebeurt vaak al automatisch, zonder In PC-Active, het PC-blad van onze uit­ drives aangeboden ziet worden voor dat u er zelf iets aan hoeft te doen. Toch gever staat regelmatig een zogenaamde slechts f 59,-. Dat het frontje ontbreekt vind ik het een onprettig idee dat de ge­ diskettetest. Bij MCM werd deze wel­ is misschien niet zo'n ramp en dat de gevens pas bij een tweede of derde keer eens integraal overgenomen. MCCM BTW er nog bij komt ook niet, maar dat goed van de schijf komen. In het alge­ deed zoiets niet en-eerlijk gezegd­ het geen SCSI is wel. In deze vorm is hij meen zal het wel goed gaan, maar het peins ik er ook niet over om zo'n ver­ niet bruikbaar op MSX. Heeft u echter blijft onbetrouwbaar en je zult altijd haal volledig over te nemen. Het gaat een aangepaste HD drive in uw MSX zit­ zien dat het juist echt fout gaat als het namelijk voor een groot deel over zoge­ ten, kan die wel probleemloos met de eens iets echt belangrijks betreft. Mur- naamde HD disks. De term HD bete- HD schijven werken. Voor de minder phy slaapt nooit! 1111.

MSX Computer & Club Magazine 56 nummer 77 - juli / augustus 1995

.. te t , Meer problemen Voor onverbetelijke optimisten: plaats op de harddisk te schrijven. Zij Er zijn echter meer problemen met de e - in mijn bureaula zijn alleen te kopiëren naar een voor combinatie HO disk en MSX. Er zijn ver­ e - nooit beide systemen leesbare 720 kB disk. schillende mogelijkheden die alle nage­ e - niet van toepassing gaan worden. Nog meer problemen 3 MSXen PC Als u een disk op PC hebt geformat­ 1 standaard MSX Maar we zijn er nog niet. Een van de teerd en u zette er een aantal MSX files Geen grote problemen, zolang u alleen voordelen van MSX boven andere hob­ op met daaronder een AUTOEXEC.BAS met uw eigen schijven op uw eigen bycomputers is het uitwisselbaar zijn zult u al of niet tot uw verbazing mer­ MSX werkt. U zult regelmatig een file van gegevens met de Pc. Als u een tekst ken dat dat programma niet meer uit voor een tweede keer moeten inlezen, op MSX maakt, zal die tekst probleem­ zichzelf zal opstarten. De MSX loopt tij­ maar dat regelt de software al vaak au­ loos op PC in te lezen zijn. In te lezen! dens het opstarten met zo'n disk zelfs tomatsch voor u. En af en toe raakt u Of het ook te lezen is, hangt er van af. vast. U moet de MSX zonder deze disk eens een bestandje kwijt, maar de kans Als u zich inhield bij het schrijven van opstarten en de disk er dan induwen en dat ook uw backup precies dat bestand­ de tekst en alleen ASCII's van 32 tot 127 zelf RUN "AUTOEXEC. BAS" intikken je niet meer kan inlezen is hooguit een gebruikte, zal het-als ook uw tekstver­ om het draaiend te krijgen. Want draai­ paar procent. Groter worden de proble­ werker geen vreemde codes toevoeg­ en doet het gelukkig wel, maar je moet men als u uw schijf meeneemt naar een de-welloslopen. Het enkele pondte­ wel weten hoe. Voor AUTOEXEC.BAT ander. De kans dat die de schijf niet kan ken of openingsquote dat dan nog de geldt trouwens hetzelfde. Op PC krijgt inlezen, is aanzienlijk groter dan bij in­ mist ingaat, zal wel te corrigeren zijn. u soortgelijke problemen met schijven lezen op uw eigen MSX. Ook bestanden Als u echter op MSX een HO disk ge­ die op MSX werden geformatteerd, die een ander voor u op HO zette zullen bruikte, zal het vrijwel altijd misgaan. maar daar wordt meestal van harddisk vaker verminkt aankomen. De ervaring Het probleem zit weer in het tweede geboot en het zal op PC daarom minder ter redactie leert dat ongeveer één op de gaatje. Afplakken en bidden dat het vaak voorkomen. Voor de goede orde drie à vier op MSX gebruikte HO schij­ goed gaat en vaak lukt het dan. Ik heb nog even dat de diskettes die op de PC ven opnieuw door de inzender moet het echter al zo vaak fout zien gaan, dat door MSX4PC worden geherformat­ worden opgestuurd. Bij HO van PC en ik de gok niet meer waag. Ik word dit teerd, daarmee gewone MSX schijven 00 zijn er zelden problemen. jaar zeker eens per week geconfron­ worden. U kunt echter niet een 1,44 MB teerd met inzendingen op HO die ook PC schijf zo transformeren naar 720 kB 2 MSX met een nieuwe HD drive met sticker zowel op PC als op MSX niet MSX flop. Veel MSX'ers plaatsten, toen hun drive te lezen zijn. De enige mogelijkheid die kuren begon te vertonen, een HO drive rest-omdat het soms na enige malen Quick format in hun MSX. Deze drive zal in principe proberen lukt-is de disk in een echte Ik sprak daarnet over geherformatteerd geen problemen hebben met het lezen MSX drive te stoppen en hem dan trach­ en daarmee bedoel ik een zogenaamde en schrijven van zowel 00 als HO dis­ ten te kopiëren naar een 00 disk. Vaak quick format. Bij deze speciale metho­ kettes. De HO disks worden natuurlijk lukt ook dat niet en zit er niets anders de van formatteren, moet de disk al wel maar voor de helft gebruikt, omdat op dan de inzender te verzoeken nog­ eens geformatteerd zijn geweest. Het de standaard software geen 1.44 MB maals in te zenden. Meermalen ontving enige dat met de quick format wordt biedt. Maar... de drive herkent de HO ik zelfs enkelzijdig geformatteerde HO veranderd, zijn de eerste paar sectoren schijf door het tweede gaatje wel als disks. Die zijn nooit op de normale PC van de schijf waar onder andere direc­ 1.44 MB en dat kan de software niet aan. te lezen. Ook disks die op PC op 1,44 tory en FAT staan. Vraagt u dan de Het gevolg is een disk IlO error. U kunt MB geformatteerd werden en daarna ruimte op de schijf op, krijgt u te zien de schijf niet gebruiken, tenzij u de dri­ beschreven, zijn nooit op een standaard dat de schijf geheel leeg is. Dat is ook zo ve om de tuin leidt en een plakkertje MSX in te lezen. als u kijkt naar de opslagmogelijkheid, over het tweede gaatje doet. Dan gaat maar in werkelijkheid is er geen enkel alles goed. Uitzonderingen bestand van de disk verwijderd en slim­ Op uw PC kunt u wel degelijk enkelzij­ me jongens hebben er totaal geen moei­ Voor beginnende Murphy exploitanten dige floppy's lezen en schrijven als u te mee om al uw weggeformatteerde en masochisten: de juiste DOS versie hebt. De software bestanden te herstellen. Dit kan zowel kan echter met een kleine ingreep om een voordeel als een nadeel zijn. Als u Waar zijn de geschikte plakkertjes de tuin worden geleid. Verander de de schijf per ongeluk op de stapel te for­ a - op zolder als u in de kelder bent code in de nulsector en uw PC herkent matteren legde, is alles nog te achterha­ b - in de kelder als u op zolder bent de flop als enkelzijdige PC-flop. Hij is len. Het formatteren gaat zo stukken c - na sluitingstijd in de winkel dan echter onbruikbaar op MSX. Maar sneller. Het gaat alleen met diskettes d - voor sluitingstijd in het magazijn gewoon de code weer terugzetten naar die al eerder werden geformatteerd en de oude waarde en u kunt hem weer stuurt u een schijf op naar iemand die Wanneer laat het plakkertje los? op MSX gebruiken. Al in 1991 screef verder kijkt dan de aangekondigde be­ a - met de disk in de hand Robbert Wethmar hier een klein pro­ standen, loopt u het risico dat die straks b - met de disk in de diskettebak gramma voor. Het heet MSXDISK.EXE uw privé post zit te lezen. c - met de disk in de drive en staat op het diskabonnement beho­ d - met de disk in de drive van uw baas rende bij deze MCCM. Het werkt op Pc. :Fran/(J!. 1Jruijff Waar valt het plakkertje? Met de emulator in uw PC draaiend o a - op de grond heeft uw PC ook ineens geen proble­ b - in de prullebak men meer met enkelzijdige schijfjes. De c - op de kop van de drive bestanden zijn dan echter vooralsnog d - op de contactlens van uw baas niet naar een voor de PC bereikbare

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 57 MfGA-Guide Het is vakantie MEGA-Tip meer diskettes staan. Je moet dan een Het schooljaar zit erop. Koop indien nodig eerst een pc en dan sectorkopie maken. In het monitorme­ In het vakantienummer van bij MCCM de MSX2 emulator en kom in nu moet je steeds de naam van de FLOP­ het bezit van de beste speelstandweg­ PYDSK veranderen, want anders wordt deze Guide zeer veel tips. schrijver in Nederland. er steeds over de file FLOPPYDSK heen Vier pagina's gewone tips geschreven, bijvoorbeeld XAK­ Als je in een spel steeds op een bepaald DISK1.DSK, XAKDISK2DSK, XAK­ en dan ook nog een verhaal punt dood gaat, is er nu de oplossing DISK3.DSK. Wil je het spel spelen van je van Dennis Lardenoije. gevonden. Start de emulator en laad het harddisk, verander dan de drives en spel in. Als je denkt dat je op het punt maak van je A-drive je harddisk. Veran­ Veel speelplezier. gekomen bent, waar je bijna altijd dood der de naam van de file die gebruikt gaat, moet je het volgende doen. Druk moet worden om van je harddisk te la­ op de toetsen [Alt] & [End] en je komt den; dit is standaard FLOPPYDSK. Als in het bekende monitorscherm terecht. het spel vraagt om disk twee, dan ver­ Druk dan op de W om een memory ander je de naam van de harddiskdri­ dump op je harddisk te maken. Ga met ve-file in het menu in bijvoorbeeld behulp van de Iffil terug naar het spel XAKDISK2.DSK. Ga terug naar het spel en speel verder. Als je dood gaat, ga je en het spel zal de juiste diskette in de terug naar het monitorscherm en druk 'drive' vinden en weer verder laden. op de liJ. De emulator laadt dan de Het is een bee~e omslachtig, maar het weggeschreven geheugendump weer laadt wel veel sneller in. in zijn geheugen met daarin je spel. Ga weer uit het menu en je zal zien dat je Veel plezier met deze nieuw ontdekte op het punt staat waar je je geheugen­ mogelijkheden van de emulator. dump had gemaakt. Deze manier van :Jv{'Uj.9L·(juide redactie spelen is ideaal voor spelle*s waar je 'l(çtterdam de speelstand niet kan wegschrijven, zoals Breaker, XAK serie als je tegen de Ninja, Dexter monsters vecht. Let er wel op dat je de (MSX2,2DD) disk wel in de drive moet doen als je Eindmonsters bijvoorbeeld een week later weer ver­ De stages 1 tot en met 5 hebben twee der speelt met behulp van het inladen eindmonsters, een grote en een kleine. van de geheugendump, want sommige spelle~es laden zich niet in één keer in Stage 1 en zullen gedurende het spel gebruik ~ Buk als hij ogen schiet en sla hem maken van de diskdrive. met je zwaard, pas op dat hij niet te dicht bij je komt. Inzendingen sturen aan Het is ook mogelijk om een geheugen­ ~Spring over de doodskoppen die hij dump te maken van het spel als de naar je gooit heen en mep hem met Marc Hofland einddemo net wordt ingeladen. Het het zwaard, pas op, laat je niet ram­ Kraaiheide 55 kan voor de MEGA-Guide lezers best men! 3069 Le Rotterdam leuk zijn als zij die zouden kunnen tel: 010-4207794 zien. Het is weer eens wat anders dan Stage 2 een programmaa~e of passwords om ~ De draak. Spring of buk om zijn of plaatsen in het BBS van: de einddemo te kunnen zien. Deze ge­ vuur te ontwijken en raak hem als Patriek Lesparre heugendumps kun je naar de MEGA­ hij geen:vuur spuwt. Leef je dan he­ tel: 030-281993 Guide redactie sturen en dan zal beke­ lemaal uit, dan is hij al gauw uit de ken worden of de file op het droom geholpen. Voor de eerste inzenders van een tip diskabonnement gezet kan worden. ~ Doe hetzelfde als bij monster 2 van ligt altijd een beloning klaar. Stage 1. Deze beloning is doorgaans een Pikant detail: voor de echt moeilijke diskette naar keuze uit de PD-lijst spelle~es is een langzame pc aan te ra­ Stage 3 of uit het diskabonnement. den. De MSX snelheid zal dan niet ge­ ~ Buk voor haar projectielen, als ze al­ haald worden en als je het spel op de lemaal weg zijn, ram dan met je . Als uw tip in de MEGA-Guide werd MSX te snel vond, zal het nu ideaal zijn zwaard, dit kan alleen als ze haar ar­ geplaatst neem dan voor die beloning om het te kunnen spelen. men omhoog doet. Als ze gaat vlie­ contact op met Marc. gen, pas op, maar sta wel direct Dat kan ook telefonisch, maar dan wel Als er bij sommige spelle*s veel gela­ weer klaar om aan te vallen. alleen maandag tot en met donderdag· den wordt is het raadzaam om het spel ~Simpel! Buk voor de manen die ze tussen 19.00 en 20.00 uur. te kopiëren naar je harddisk. Dit is ook naar je toestuurt en hak op haar in mogelijk bij spelle~es die op één of met je zwaard, maar pas op 1111.

MSX Computer & Club Magazine 58 nummer 77 - juli / augustus 1995 dat ze niet te dicht bij je komt, maar dat is niet zo moeilijk.

Stage 4 ~Spring over zijn spinne~es heen, buk en ram met je zwaard. ~Ontwijk zijn bollen, als hij naar bo­ ven vliegt kun je gewoon dichter bij hem gaan staan, de bollen raken je toch niet (meer). Ondertussen hem wel verrot rammen natuurlijk.

Stage 5 ~ Doe hetzelfde als monster 1 van Sta­ ge4. ~ Als alleen de bovenste kop vuur schiet, bukken en dan ... hákkûh!!! Als allebei de koppen schieten, weg­ wezen! Vanaf hier hebben de stages één eind­ monster.

Stage 6 Hetzelfde als bij monster 2 van stage 4

Stage 7 Hetzelfde als bij monster 2 van stage 4, maar ontwijken door te springen.

Stage 8 Best wel moeilijk. Ontwijk (waarschijn­ lijk met grote moeite) zijn projectielen en probeer af en toe een gaa~e te vin­ den in zijn aanvallen om zelf toe te slaan. Neem wel de tijd! Nu komt de ietwat gare einddemo. Jofinny :J{assin~ ZOU HONDERD HET 'Den :J{aag AL DIE PASWORDS EINDE ZIJN PROFICIAT 100 BEDENKEN 'Eri~Smit Logibal, MSX Club Enschede HET MOET WEL 'Enschede (MSX2,2DD,MUSIC) ORIGINEEL ZIJN Hier komt het vervolg van de pass­ KOPIEREN IS EEN Shrines of Enigma, Element words. Namelijk van de laatste vijftig MISDAAD EN IS (MSX2,2DD,MUSIC) levels. VOOR DE MAKER Passwords level 2-46 Passwords VAAK JAMMER Level SI t/m 100 PUBLIC DOMAIN QWJEDFBI MAG JE WEL VEHBHDGS VOOR JEZELF QWLEDFDI DOE HET DAN DUPLICEREN VEJBHDIS VOOR STICHTING SHAREWARE OOK QWNEDFFI MS N GOED DOEL MAAR ALS HET QWOEDFGI KIES EENS EEN BEVALT MOET JE QWPEDFHI ACHTERGROND GELD OVERMAKEN QWQEDFII Monster 1 KIES MENU OPTIE MCCM IS HET GRAFISCH DOEN LAATSTE MSX QWREDFJI WAT EEN VELDEN MEDEDELING BLAD QWSEDFKI KOOP HET EN MSX QWTEDFLI ER KOMEN ER NOG GAAT NOOIT DOOD VERBHDQS JA VEEL MEER QWVEDFNI GlOS VAN FRITS NOG TIEN VELDEN QWUEDFOI IS LOGIBAL DAN KRIJGEN WE QWHEDFPI NULLEN EN ENEN HET HONDERDSTE QWIEDFOI DAT IS BINAIR VELD VAN DIT QWJEDFRI Monster 2 NEDERLANDS VERBAZENDE IS EEN TAAL EN VERSLAVENDE QWHEDGCI OCTAAL NIET MAAR VOORAL QWIEDGDI MOEILIJK HOOR MOOIE SPEL QWJEDGEI

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 59 Ma.,gnar S= STIII':T E= E;r.c-

y = e:: F" =F"DD~T case 6 0:: =O::DMF"I!.TI::~ T = TI::LtF"D~T

ICI

QWNEDGFI gaande bel weer naar boven brengen. je een spookje doden en erop springen. QWOEDGGI Niet door een langzame, want deze Spring dan nog een keer en steek je QWOEDGGI knapt. Als hij geschoten heeft moet je zwaard in het plafond en zwaai dan QWPEDGHI dit herhalen. omhoog. Hiervoor heb je maar twee QWQODGII kansen. QWREDGJI Monster 5 'fVJ6ert WiCting QWSEDGKI Monster 3 Spring op het linker lif~e, als hij om­ Jfoogeveen hoog gaat spring je van het liflje af en QWRLBLGI gaat recht onder het bolle~e in zijn Magnar, Parallax VEPBFEQS hoofd staan. Zijn kogels raken je nu (MSX2,?*2DD, MUSIC) QWVECGNI niet. Als hij beneden is, wacht je totdat In MCCM nummer 75 kon je de kaart QWGEDGOI hij schiet en ga dan een eindje naar vinden van het onzichtbare level in QWHEDGNI rechts. Keer om en spring. Schiet een Case 6. Deze keer het zichtbare level QWIEDGQI paar keer en wacht totdat hij weer bene­ van Case 6. De kaart lag al een tijdje in QWJEDHBI den is. Dit moet je blijven herhalen tot­ mijn kast, want hij was niet publiceer­ QWHEAHCI dat hij dood is. baar. De maker heeft hem overnieuw QWIEAHDI Monster 4 gemaakt en het resultaat is op deze pa­ Monster 6, de blauwe duivel gina te bewonderen. QWJEAHEI Deze liep gelukkig niet vast, maar hij is .9LTjan Westve{á QWNEDHFI vrij moeilijk. Je moet namelijk schieten Mussdl@naa{ QWOEDHGI op zijn arm of hoger. Dit kun je alleen QWPEDHHI maar doen als hij nog een kogel moet Ducktales, Overflow QWQEDHII afvuren of als hij dit net gedaan heeft. (MSX2,2DD,STEREO) QWREDHJI Als hij je wil verpletteren, loop dan een passwords QWSEDHKI van de kanten op. Level 2: YBYIKRHR QWTEDHLI Level 3: XBRBPNIT QWUEDHMI Monster 5 Extra passwoorden Martijn Spit CONTINUE: als je GAME OVER bent kun Soest QWVEDHNI Monster 6 je door op l!] te drukken doorgaan in het level waar je gebleven was. Sachan Ghuan, Bit2 De velden waar monster achter staat, UNDEADLY: Je bent onsterfelijk, behalve (MSX2,5*2DD,MUSIC) zijn de monstervelden. Lees verder om bij boss-monsters en de stekels in de Ik heb Sachan Ghuan uitgespeeld, en ik te weten hoe je je de monsters verslaat. grondenbJ. wil mensen die het spel hebben en die MEGAFIRE: Je kunt zo vaak schieten als het ook willen uitspelen helpen met Monster 1, de loper je wilt, ook al heb je geen messen meer. heelhuids het einde te halen. Ik zal be­ Klim omhoog, spring en gooi met je STEFBOER: Je speelt zonder achter­ ginnen met een paar punten op te messen. Als hij nu dicht bij je komt, grond. schrijven waar je in ieder geval op moet je iets omlaag gaan. Hij loopt nu 'fVJ6ert WiCting moet letten: weer naar achteren. Gooi dan snel een Jfoogeveen paar messen tegen zijn arm aan. .9UBa/(l(çr Algemene tips JfasseCt »Na de demo kun je je besturing kie­ Monster 2, de stuiterballenbal zen. Als je de spatiebalk indrukt Ga voor de bal springen en schieten. Blade Lords, Paralax speel je met de muis. Druk je de 1jGRP!3 Ontwijk alle andere ballen en hij is zo (MSX2,1 DD,STEREO) in, dan speel je met het toetsenbord. snel verslagen. De continueoptie voor de speler met de » Als je het plaa~e van de vrouw die Monster 3, plafondbreker cursortoetsen is: naar beneden, links, een flying kick doet, ziet, dan kun je Schiet hem op zijn arm als deze op de rechts, shift, spatie. Deze toetsen moet de keuze maken tussen een saveposi­ tafel ligt. Ontwijk de brokstukken. je tegelijk indrukken. Voor de speler tie laden of een nieuw spel laden. met de joystick is er ook iets dergelijks. »Geef niet snel op; soms duurt het Monster 4 Houd beide vuurknoppen ingedrukt wat lang voor er eindelijk weer iets Laat je naar beneden vallen en schiet en ga van links onder naar rechts on­ gebeurt, gewoon doorgaan, pas als een paar keer. Als hij stopt met bewe­ der. Dit moet je een paar keer achter el­ je een uur bezig bent en er is nog gen, moet je je met een snel omhoog- kaar doen. In the Shrine, level 9, moet niets veranderd-wat hoogst- 111.

MSX Computer & Club Magazine 60 nummer 77 - juli I augustus 1995 waarschijnlijk niet eens zal gebeu­ ge, en ga het huisje binnen. Na een tijd­ zag je ook bij het intro scherm. Eerst ren-dan weet je dat er toch wat je tegen de man aangekletst te hebben, word je buiten nog belaagd door die fout gegaan is. verdwijnt hij op een nogal merkwaardi­ leip met zijn kistje. Hem verslaan is ~ Probeer, ook als je geen Japans kent, ge manier. Nu sta je oog in oog met een geen probleem. Nu ga je het huis in. Je de tekens te herkennen. Zo kan je het vent in het bezit van een angstaanja­ mag nu weer knokken met de vent met zien als een bepaalde optie of sub­ gend zwaard. De eerste optie met zijn het zwaard. zoals gezegd, hier kun je optie steeds hetzelfde geeft, zodat je sub-opties hoef je nu niet meer te kie­ doodgaan. Save daarom telkens als je die niet meer hoeft te kiezen als je zen, de laatste al snel ook niet meer. Op weer een stukje verder bent gekomen. het lijstje langs gaat. een gegeven moment zie je dat de optie Dat is als je een nieuw plaatje krijgt. ~ Blijf onthouden dat je toch niet kan 'tataka' (aanvallen) verschijnt-net als Als deze vent dood is, wat je overigens doodgaan, alleen in de derde missie, hiervoor in missie 1 bij de twee zom­ niet zelf doet, ga je vechten tegen dat is de laatste, kan dat. bies-kies deze optie. Hoe het gevecht de man met de fluit waarmee hij zijn ~Save veel! Maar let er wel op dat je afloopt houd ik een verrassing. Op een aapje vreselijke dingen kan laten doen. alle vijf de ruimtes op de user-disk gegeven moment moet je het gezicht Net als hiervoor geldt: saven. Uiteinde­ die bestemd zijn om te saven benut, van een dode man namaken. Luguber lijk zal hij verslagen worden door Fujo. je merkt tijdens het lezen van deze hoor! Als dit lukt dan krijg je wat van Nu komt de man met de poppetjes je beschrijving wel op welke momen­ de heks. Later kom je bij een geishahuis. mollen. Hier ben ik niet meer doodge­ ten van het spel je extra moet letten. gaan, maar save toch maar. Uiteindelijk Houd er wel rekening mee dat dit Save hier in ieder geval op een andere moet je mediteren zodat Sachan één spel savet per plaatje waar je een positie, hier kun je namelijk de verkeer­ van de poppetjes zal beetpakken en nieuw menu bij krijgt. de optie kiezen, zodat je naar een loca­ daarmee de overige poppetjes zal ver­ ~ Er zijn meer opties mogelijk dan het tie gaat waar het spel praktisch vast­ branden. lijkt: als het menuutje-op te roepen loopt. Bij de plaats in het spel waar je door op de knop te drukken-hele­ in een kamer zit met allerlei kasten etce­ De poppenfreak wordt nu zo boos dat maal vol is, moet je met de cursor tera moet je goed zoeken totdat je een hij een reusachtige robot-in die tijd buiten het menuutje gaan staan, en scroll vindt, ga dan pas weer weg. On­ waarin dit spel zich afspeelt?-tevoor­ op de knop drukken, en ziedaar: dertussen heb je er een vast mannetje schijn laat komen. De robot zal je probe­ veel meer opties! Dit is gelijk in het bijgekregen: Fujo. Dit is een vreemde ren plat te trappen, maar als je het goed begin al. vent met zijn armen aan elkaar vast en doet, lukt hem dat niet. Als de robot een soort helm op. Dit zie je pas tegen weg is, sta je eindelijk voor Kurusu. Een En nu het spel. Het spel begint als de het einde, en op de verpakking staat hij heel lang gevecht volgt, waarin Kurusu hoofdpersoon van het verhaal-ik weet ook. Later krijg je een jonge vrouw met onder andere bij jou zal proberen te flik­ niet hoe hij heet want zijn naam is voor grijs haar-misschien familie van Bill ken wat hij in de demo bij die vent met mij onleesbaar, maar laten we hem tevens?-bij je team. Op een gegeven blauw haar flikt. Hier ook weer medite­ maar Sachan noemen-bij een grote moment kom je bij een bunker. Hier ren, Sachan zal het mes tegen Kurusus boom over een dorp uitkijkt. Na de juis­ moet een code ingevoerd worden. De kop smijten. Laatstgenoemde mummie­ te optie gekozen te hebben, draait hij code is: 2-4-5. Nu gaat de deur open en verband scheurt nu uit elkaar, en einde­ zich om. Na een lange tijd van opties vind je een soort steen. Véél later sta je lijk zie je dan Kurusus ware uiterlijk: aanklikken, zal je bij een meneer thuis bij een boom waar een aap in zit. De een verschrikkelijk monster. Hij zal Fujo komen. Als je wil kun je hier saven. Na aap valt je aan. Rommel wat met de op­ en het meisje met zijn tentakels bij hun enige conversatie begint het poppetje ties. Nu is de aap vlakbij je. Gewoon strot grijpen. Je moet nu gewoon twee dat naast de man staat opeens link te doorgaan met rommelen, en je komt er keer alle opties doen, en dan nog een doen. Zoals gezegd, hier kan je nog niet wellevend vanaf. Na dit avontuur kom keer praten (eerste optie) met iedereen. dood gaan, dus wees niet bang. Doe je een engerd tegen die je met het meis­ Er zijn twee nieuwe opties bijgekomen, een paar opties en het poppetje zal ont­ je in een dit zijn van die opties die verscholen ploffen. Sachan overleeft deze aanslag zitten: je moet hier als je het menuutje natuurlijk-anders was het wel een vreemd doolhof tovert. Dit is een heel in beeld hebt met de cursor erbuiten heel kort spelletje-en hierna ga je naar moeilijk stuk. Je hebt altijd vier opties, gaan staan en op de knop drukken, missie één. die ik op volgorde van boven naar be­ kies deze twee, nu komt er nog een op­ neden zal vertalen: vooruit, achteruit, tie bij, kies deze, en Sachan krijgt een Nu begint het eigenlijke spel. Ik zal van­ links, rechts. Als je bij een kamer met magisch zwaard in zijn hand. Hiermee af nu alleen de moeilijkheden van dit kasten komt, ga naar beneden. Als je bij zal hij het monster doodsteken. spel behandelen: na een tijdje kom je bij een lijk komt, ga dan naar rechts. Nu een wapenhandelaar. Blijf net zo lang kom je in een ander deel van het dool­ De hele zooi stort nu in, alles wat van tegen hem zeuren totdat je een zwaard­ hof. Het zal niet lang duren voor je in het monster overblijft is een gloeiend je krijgt. Zonder dit zwaardje kan je het de val loopt, dat hoort zo. Je wordt nu kristal. Nu komt de einddemo, en heb spel niet uitspelen! namelijk-net als in het begin van het jij dit, ondanks het vele Japans toch tof­ spel-aangevallen door de geflipte gast fe, spel ook uitgespeeld. Veel succes! In missie twee begin je in een donker met zijn vuurspuwende poppetjes. Blijf Jofinny Jfassink. bos. Kort hierna sta je bij een huisje. Dit rommelen met de opties, gewoon stug f})enJfaag huisje kun je alleen ingaan met iemand volhouden, dan kom je er ook weer le­ anders. Je hebt drie personages tot je be­ vend uit. Word niet bang als ze vuur En dan gaan we nu verder met Dennis' schikking, je ziet dat je personages kunt gaan spuwen, maar ga gewoon door bijdrage: het vervolg op 'Rising of the kiezen doordat je onder elkaar het te­ met het rommelen met de opties. Red Moon'. ken voor één (één streepje), twee (twee Marc :}-{of{and streepjes) en drie (drie streepjes) ziet Later kom je bij het huis van Kurusu, staan. Kies meteen het derde persona- de grote hufter van dit spel. Dit huis

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 61 Plotseling horen ze harde geluiden van Latok, er vast op vertrouwend dat hij Raid het dek afkomen. Terug in de kajuit tref­ wat hij drie jaar terug klaarspeelde nu on Deathmountain fen ze alleen nog FeIl, Baspa en de sla­ nog eens dunnetjes kan overdoen, gaat pende Mune aan! Volgens Fell is het de strijd aan met Necromancer. Nu schip plotseling aangevallen en zijn de stuurt de Meester van de Doden zijn anderen naar buiten om zich met hand ondode hulpjes echter niet de strijd in. Als de varende Sinary open zee heeft en tand te verdedigen. Fray en Fell blij­ Hij pakt het dit keer zelf aan, en hij is bereikt, vinden we onze held Latok te­ ven binnen om Mune te bewaken, ter­ zeker geen gemakkelijke tegenstander... rug op het dek, terwijl kapitein Ray de wijl Latok naar buiten gaat om de aan­ windrichting bepaalt. Het windzwaard vallers tegemoet te treden. De teleporterende Necromancer is bijna komt nu prima van pas. niet te raken, en Latok heeft al zijn be­ Het hele dek is overspoeld met woeste hendigheid nodig om de aanvallen te Latok besluit de kajuit eens in te gaan zeemonsters: Sharkheads! Rune, Zeke ontwijken op de beperkte ruimte die hij en zich met de bemanning te gaan on­ en Ray zijn tegen een enorme over­ heeft. Maar Latok is niet voor niets Du­ derhouden. Rune vertelt wat hij zoal macht aan het vechten, terwijl Horn ge­ els erfgenaam. Na een verwoede strijd heeft gedaan sinds Latok hem voor het bruik maakt van zijn hoge positie aan delft Necromancer het onderspit en laatst zag. Baspa zit weer aan de drank, het roer om het gevechtstoneel te kun­ krijgt Ray zijn vrijheid terug. Maar de maar probeert desondanks wijs te wor­ nen overzien. problemen zijn nog niet achter de rug. den uit de zeekaart. Horn oefent wat Necromancer leeft nog! Met zijn laatste op z'n instrument en zegt steeds meer Latok probeert zijn vrienden uit de pro­ krachten laat hij de Sinary zinken alvo­ interesse te krijgen in FeIl. Zeke vertelt blemen te halen, maar de overmacht is rens de pijp uit te gaan ... Latok wordt wat over de goeie ouwe tijd, toen Dork te groot. Telkens weer nieuwe monsters door de wilde golven van boord ge­ en hij samenwerkten als Zwaardmees­ duiken op. Daarom roept hij Fray te spoeld en komt in het kolkende water ters. De derde Zwaardrneester, Miriof hulp, die eerst Zeke en dan Rune-tegen terecht... Esteran, ging na het uit elkaar gaan van zijn wil in, hij weet zoals gewoonlijk de groep in Caulyans kasteel wonen en niet van ophouden-naar de betrekke­ Als hij weer bij bewustzijn komt, merkt stierf er een paar jaar later van ouder­ lijke veiligheid van de kajuit telepor­ Latok dat hij is aangespoeld op een ver­ dom. Zeke besloot om wapenverkoper teert. Hij wil net Ray te hulp schieten, laten strand. Het strandje is overspoeld in Banuwa te worden en nooit meer ten als er vreemde geluiden te horen zijn met de wrakstukken van de Sinary... La­ strijde te trekken. Op dit besluit komt uit de kajuit. Er klinkt een geheimzinni­ tok neemt aan dat zijn vrienden het le­ hij nu terug, maar hij voelt dat dit wel ge mannenstem: "Sharkheads, terug­ ven hebben gelaten in de ramp. Alleen eens zijn laatste strijd kon worden. Wat trekken!" en de sharkheads verdwijnen Pixie, die zich aan Latok heeft vastge­ Dork betreft, Zeke heeft niets meer van van het dek. Hoewel Latok Ray bewus­ klampt, is nog altijd van de partij. Even hem vernomen, maar hij houdt reke­ teloos op de voorplecht ziet liggen, verderop staat een oud vrouwtje dit al­ ning met het ergste. gaat hij eerst eens kijken wat er in de les geamuseerd gade te slaan. kajuit is gebeurd. Mune ligt als vanouds te maffen en Fell Latok vraagt waar hij in Duelsnaam is. tenslotte, geeft Latok de twee laatste Tot zijn schrik zijn daar alleen nog Het blijkt dat hij toch het doel heeft be­ kristallen bollen, die haar door de go­ maar Fell en Fray! De geheimzinnige reikt: dit is het eiland waarop Death­ den zijn toegezonden. Ze voegt er nog 'Man met de Zwarte Mantel' heeft toe­ mountain staat. Alleen had hij wel op aan toe dat ze vreemde geluiden in het geslagen! Dit figuur heeft de toch al een wat andere aankomst gerekend ... ruim hoort en vraagt Latok eens te vermoeide Zeke en Rune verslagen-ze Het vrouwke geeft hem een voorwerp gaan kijken. Ray zal de sleutel wel heb­ worden op dit moment door Baspa in dat zojuist is aangespoeld: Horns hoed! ben. Hoewel de anderen denken dat het ruim verpleegd-en Mune meege­ Nu weet Latok zeker dat zijn vrienden het wel muizen zullen zijn, vraagt hij nomen! Dan klinkt weer de stem van de ramp niet hebben overleefd ... toch de sleutel aan Ray. net, met de uitnodiging aan Latok om aan het dek te komen ... De oude vrouw vraagt hem wat hij hier Ray zegt echter dat hij de sleutel niet komt doen op deze afgelegen plek. La­ heeft. Pogwill was deze voor het ver­ Latok schiet Ray te hulp, die net weer tok laat haar weten dat hij de demonen­ trek kwijtgeraakt en kwam met het bij kennis komt. Dan verschijnt er ech­ commandant Gospel eventjes komt ver­ vreemde verhaal aanzetten dat er een ter een duistere gedaante op de boeg­ slaan. Het oudje geeft Latoks plan niet wachtwoord was om de deur te ope­ spriet: het is de Man met de Zwarte veel kans van slagen; volgens de legen­ nen: "liefde". Mantel. Deze kerel blijkt een oude be­ de kan Gospel alleen gedood worden kende te zijn van Latok Necromancer! door degene, die de "Grootste Heilige Wonder boven wonder gaat de deur in­ Schat van de Goden" tegen hem ge­ derdaad open na het uitspreken van dit Necromancer laat zien dat hij Mune in bruikt. Het toeval wil dat in een grijs wachtwoord. Dan blijkt de Sinary een zijn macht heeft en teleporteert haar verleden een wijze genaamd Zamuza verstekeling te hebben: Fray! Latok is naar Gospels vesting. Als staaltje van deze schat liet verbergen op dit eiland aanvankelijk niet zo blij met deze ont­ machtsvertoon verandert hij Fray van en er een grote tempel omheen liet bou­ dekking-Fray:"Hehehe ... " Latok"Niks gedaante en neemt hem gevangen. Ne­ wen: de Zegel temp el. hehehe! Wat doe jij hier?!"-Fray is ge­ cro laat Latok weten dat de tijd van de makkelijk aan boord kunnen komen. Opkomst van de Rode Maan aanstaan­ Maar om daar te komen moet je eerst Ze heeft zich eenvoudigweg erheen ge­ de is. Mune's krachten zullen ervoor langs het magische Zegel dat de goden teleporteerd! Maar omdat het nu toch zorgen dat Gospel zijn eigen krachten hebben aangebracht om de demonen te laat is om haar terug te sturen (ze zit­ weer volledig terugkrijgt en de Xak-we­ op te sluiten. Hiervoor geeft ze Latok ten al in volle zee) besluit Latok dat ze reld kan gaan veroveren. Maar eerst het Zegelboek, wat nodig is om dit ma­ dan maar mee moet doen. moet Latok Kart sterven ... gische Zegel te verbreken en er voorbij

MSX Computer & Club Magazine 62 nummer 77 - juli / augustus 1995

e t te komen. Helaas voor Latok reageert Met veel machtsvertoon trekt Latok het nu eindelijk wakker is geworden, zijn zwaard nogal slecht op dit boek: Zwaard à la Excalibur uit de steen en Deathmountain te verlaten. Bij de Fe­ het lost in de lucht op! Het rode juweel wordt naar buiten geteleporteerd. Het niks komen ze echter een vreemd meis­ dat in het Great Sword zit ingebed, ver­ Xak-Zwaard beveelt hem naar de rots­ je tegen, dat bij nader inzien Pixie blijkt draagt de aanwezigheid van dit boek punt even verderop te lopen. te zijn ... in mensengedaante! Volgens niet, dus nu moet Latok wel een ander haar was dit een bijwerking van de wapen vinden om Gospel mee te ver­ Daar roept het Xak-Zwaard een Feniks vreemde krachten van de Mensenwe­ slaan. De geheimzinnige oude kluizena­ op, die Latok al vliegend naar Death­ reld Xak. .. die hebben nu ook haar in res lost eveneens in het niets op voor­ mountain zal brengen. Als extra hulp een mens veranderd! Nu Pixie een men­ dat Latok om uitleg kan vragen. Voor wordt Latoks Drakenring ook geacti­ sengedaante heeft, wil ze ook een men­ Latok zit er weinig anders op dan het veerd, zodat de Blauwe Draak ook mee sennaam hebben. Ze noemt zich Lou Pi­ eiland maar eens wat verder te onder­ kan vliegen voor extra vuurkracht. xie. Na dit oponthoud vertrekt de zoeken. En inderdaad stuit hij al snel Feniks met zijn drie passagiers van de op een onzichtbare barrière, die alleen De vliegtocht verloopt niet ongehin­ lugubere plek en vliegt naar het strand maar doorbroken kan worden met het derd; de 'luchtmacht' van de demonen waar Latok is aangespoeld. gekregen boek. Latok betreedt het ge­ doet er alles aan om de Feniks neer te bied der demonen ... halen. Reuzeninktvissen, kwallen en Daar wacht hen een grote verrassing, schildpadden, vliegende skeletten, als blijkt dat zijn vrienden nog leven! De tempel blijkt te bestaan uit twee ge­ zombiedraken en ander gespuis zorgen Hij treft Horn, Zeke, Rune, Ray, Baspa, bouwen en wanneer Latok een van de voor de nodige problemen. Als Latok FeIl, Fray en ook Shana en Pogwill zijn gebouwen binnen gaat, kan hij al snel en zijn Feniks bij de piek van Death­ van de partij. Deze laatste heeft einde­ niet meer verder. Hij treft er wel het mountain aankomen, duikt er ineens lijk de krachten van de Blauwe Steen beeld van een Feniks aan, van oudsher een gigantische vliegende gedaante uit weten te ontsluieren en ze gebruikt om het heilige dier van de Xak-wereld. Op de wolken op. Het is King Wyvern, de een vliegend schip mee te bouwen. Met de sokkel van de Feniks is een gat, waar koning der draken, die de kant van de dit schip kon hij de bemanning van de wonder boven wonder een van de ver­ demonen heeft gekozen. Fenix en Blue zinkende Sinary nog net op tijd red­ zamelde kristallen in blijkt te passen. Dragon moeten alles uit de kast halen den ... Dan verschijnt er ineens een spiegel­ om de bliksems en het vuur van deze deur in de muur. De spiegel van Shana­ enorme draak te ontwijken. Na een ver­ Tenslotte ontmoet Latok de oude vrouw ram begint te gloeien! hitte luchtslag delft King Wyvern het weer op het strand, die nu eindelijk haa onderspit. Helaas lost ook de Blauwe ware identiteit prijsgeeft, of beter ge­ Er is niet veel fantasie voor nodig dat Draak in het niets op ... Nu de koning zegd identiteiten: Zamuza, alias Shana­ de spiegel nodig is om door de spiegel­ van alle draken dood is, heeft het laat­ ram, alias Shana's grootmoeder. Al snel deur heen te komen, en Latok stapt er ste uur ook voor de andere draken ge­ verdwijnt ze: haar taak in deze wereld dan ook meteen doorheen ... en komt in slagen. is voorbij. een ander deel van de tempel terecht. Opnieuw een Feniks-standbeeld, kris­ De Feniks landt op een rotsrichel, voor En het luchtschip stijgt op en laat De­ tallen bol erin en ziedaar: weer een spie­ de duistere grotingang die naar het in­ athmountain voorgoed achter zich. Na geldeur. Op deze manier komt Latok wendige van Deathmountain voert ... een stop in Banuwa en het afscheid de hele tempel door en vindt ondertus­ Latok aarzelt niet om naar binnen te voor Latok, Pixie en Fray met de rest sen ook de Zwaardsleutel, een vreemde gaan, maar ineens heeft Pixie proble­ vliegen de drie meteen door naar Fea­ sleutel die gevormd is als een zwaard. men. Ze voelt zich niet zo lekker. Vol­ res om van een verdiende vakantie te Latok is zich net ongerust aan het ma­ gens het Xak-Zwaard zijn de Xak­ genieten. ken omdat alle kristallen bollen opra­ krachten in Latok op dit ogenblik te ken, als hij tenslotte voor een deur sterk om te verdragen voor iemand uit Hoewel? Rust? Niet als het aan Fray en komt te staan zonder Feniks ernaast. de elfenwereld. Daarom zal ze buiten Pixie ligt! Nu Pixie een mensengedaan­ De spiegel helpt niet om hierdoorheen blijven, bewaakt door de Feniks. Latok te heeft kan ze helemaal met Fray con­ te komen. Dan de Zwaardsleutel gaat alleen naar binnen, slechts verge­ curreren in de strijd om Latok. En dat maar ... die past! Probeer voor de grap zeld van het Xak-Zwaard ... doen ze dan ook met volle overgave. Al eens een andere sleutel uit op deze snel weergalmt Latoks huis van de deur. De ruimte loopt dan vol met gas Na een luguber uitziend voorportaal scheldkanonnades. en als je er niet aan gedacht hebt Latoks komt Latok ten slotte in een inktzwarte leven bij te vullen sinds hij op het duisternis terecht, van waaruit Gospel Latoks moeder kalmeert de twee meis­ strand is aangespoeld, is onze held al hem tegemoet treedt. De generaal-of jes en geeft ze meteen een kouwe dou­ snel geschiedenis ... Shogun-van het demonenleger voor­ che door te vertellen dat Latok al een af­ spelt Latok dat de Opkomst van de spraakje heeft met Alice. Eindelijk rust Latok komt nu in een gesloten ruimte Rode Maan niet meer tegen te houden voor Latok en de wereld van Xak. Maar terecht, waar hij tot zijn grote verbazing is. Met Munes krachten is hij onver­ voor hoe lang? een in de grond stekend zwaard aan­ slaanbaar. Als Gospel begint te vechten treft. Als hij het aanraakt, schrikt hij denkt Latok er even gemakkelijk vanaf 'Dennis Lanfenoije zich lam, want er klinkt ineens een stem te komen ... Totdat Gospel in een enor­ uit het wapen, die zich voorstelt als de me gigant verandert met een breed ar­ o Geest (djinn) van het Xak-Zwaard, een senaal wapens. dienaar van Duel. Het Xak-Zwaard vraagt Latoks naam en daarop blijkt Na een lange strijd zegeviert het Xak­ dat het zwaard is voorbestemd om door Zwaard en wordt Gospel voorgoed uit­ Latok te worden gebruikt. geschakeld. Latok weet met Mune, die

M5X Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 63 MCCM's LezersService

Voorwaarden Algemene voorwaarden MSX Computer & Club Magazine kent 1. Alle bestelde goederen worden gegarandeerd geleverd tegen de in de meest recente bestellijst vennelde een LezersService. Via de LezersService prijzen en zolang de voorraad strekt. Indien een artikel niet leverbaar is krijgt de klant de keuze tussen een altematieve bestelling of volledige teruggave van reeds overgemaakte bedragen. kunt u allerlei producten bestellen, vari­ 2. Alle bestelde goederen worden geleverd binnen drie weken na ontvangst van de bestelling. erend van oude nummers en diskettes 3. Artikelen die tijdelijk niet meer in voorraad zijn worden zonder extra kosten nageleverd. tot programma's en hardware van ver­ 4. Alleen bestellingen met volledige gegevens - bestelnummers, bedragen en aantallen - en verzonden schillende andere fabrikanten. met voldoende frankering, worden in behandeling genomen. Bovendien moet duidelijk worden aangege­ ven of er wordt gekozen voor vooruitbetaling of rembours. Bij betaling door overschijving gaat de levertijd in op het moment dat AKTU de betaling zowel als de bestelling heeft ontvangen. Levertermijn 5. Bij correspondentie moeten bestelnummers, alsmede de datum van de bestelling en eventueel betaling Wij willen dat MCCM's LezersService venneld worden. 6. Alle goederen - met uitzondering van software - worden geleverd met een recht op retourzending voor iedereen een betrouwbare leveran­ binnen 20 dagen. In dag geval volgt volledige terugbetaling, exclusief de afhandelings- en verzendkosten. cier blijft. Natuurlijk zullen we af en De datum van verzending door AKTU geldt als begindatum. toe geconfronteerd worden met het op­ 7. AKTU hanteert dezelfde garantie-perioden en -voorwaarden als de fabrikant 8. AKTU erkent alle copyrights zoals gefonnuleerd door fabrikanten en auteurs. raken van voorraden, of trage leveran­ 9. AKTU aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade die op welke wijze dan ook door de gelever­ ciers. Maar in alle gevallen geldt: niet de producten veroorzaakt worden, of zulks nu door foutief gebruik of een gebrek veroorzaakt wordt. geleverd, onmiddellijk geld terug! We 10. Bij minderjarigheid dient de bestefbon door één der ouders/verzorgers te worden ondertekend. willen het wat geknakte vertrouwen in 11. De hier gepubliceerde prijzen en afhandelingskosten gelden alleen voor bestellingen die op adressen binnen Nederland dienen te worden afgeleverd. . postordering herstellen en doen daar ons uiterste best voor. In principe ga­ is het administratief onmogelijk om an­ abonnee wordt, als u voor die extra kor­ randeert MCCM's LezersService een le­ dere manieren van bestellen te verwer­ ting in aanmerking wilt komen. Stuur vertermijn van drie weken, gerekend ken. U kunt dus niet per telefoon bestel­ in dat geval de abonnenmentsbon mee. vanaf het moment dat we uw bestel­ len, en ook niet door uw bestelling even ling en betaling in huis hebben. Vanzelf­ op een giro-overschijving te vermelden. Verzendkosten sprekend doen we ons uiterste best om Ook als u per giro vooraf betaalt moe­ Om mogelijke problemen te voorko­ sneller te verzenden en kunt u, zodra ten we u vriendelijk verzoeken even men verzenden we al uw bestellingen wij onze termijn overschrijden, uw be­ een ingevulde bestelbon in te sturen. verzekerd of onder rembours. Als bij­ stelling annuleren, waarna u uw geld Als u onder rembours bestelt, dan be­ drage in de verpakkings- en verzend­ per omgaande retour krijgt. taalt u bij aflevering aan de postbode. kosten brengen we u per zending een bedrag van vijf of vijftien gulden in re­ Bestellen Korting kening. Dat bedrag staat overigens niet De enige juiste manier om uw bestel­ Als u abonnee van MSX Computer & voor niets onder de regel waar abon­ ling bij ons te plaatsen is door de meest Club Magazine bent, dan heeft u een nees hun korting kunnen invullen, die recente bon bij bestellijst, die in ieder streepje voor. Abonnees-of zij die dat vijf procent voor abonnees geldt alleen nummer wordt afgedrukt, in te vullen worden, tegelijkertijd met hun bestel­ over het bestelbedrag, niet over de bij­ en op te sturen. Een fotokopie mag na­ ling-krijgen vijf procent korting. Op drage in de verzendkosten! tuurlijk ook, als u maar de bon uit het de bestelbon kunt u uw korting zelf uit­ o laatste nummer gebruikt. Tot onze spijt rekenen. Even aangeven of u meteen r,------, I Ja, ik neem tot wederopzegging een I Dabonnement op MSX Computer & Club Magazine, 8 nummers per jaar voor * f 60,- / Bfr. 1 200, I D diskabonnement op MSX Computer & Club Magazine, 8 nummers per jaar voor * f 149,- / Bfr. 3 000, I I (Zie pagina 2 van MCCM 62 om een lopend gewoon abonnement op MCCM uit te breiden tot een diskabonnement op MCCM.) Ik ontvang als welkomstgeschenk een gratis MSX Computer Magazine Listingboek en de Listingboekdiskette. I I I I Naam: I I Adres: I

I Postcode: ...... Woonplaats: ...... I I I

I Stuur deze bon (of een fotokopie daarvan) naar: I I :~:~~e~~:~~:~ ~~~~;~~~~;~~ .~~~. ~~; .~~~~;~; ~~;~orgers) Aktu Publications BV I Antwoordnummer 10237 (geen postzegel!) I 1000 PA Amsterdam I IL.. * Ik______wacht met betalen tot ik een acceptgiro van u ontvang. ....IJ I

MSX Computer & Club Magazine 64 nummer 77 - juli / augustus 1995 Bestellijst LezersService MSX Computer & Club Magazine 77 Deze lijst vervalt bij het verschijnen van MCCM 78 zondag 18 juni 1995 Art. msx naam producent mc(c)m club prijs Art. msx naam producent mc(c)m club prijs nr. 1/2 nr/pag nr/pag nr. 1/2 nr/pag nr/pag BLAD CASSETTES MA01 2 Art Gal.-dsk MCM f 12.50 CT07 1 Tasword MSX1 Filosoft 5/20 f 95.00 AS72 2 ArtShow 2 (MCCM 58-63) MCCM f 10.00 AS73 2 ArtShow 3 (MCCM 64-67) MCCM f 10.00 HARDWARE AS74 2 ArtShow 4 (MCCM 68-71 ) MCCM f 10.00 HR02 Diskinterface NMS1200 Philips f 299.00 MS01 Diskverz. (A,T,G & W) MCM f 35.00 HM01 Miniware Modem M4000 Miniware 53/26 - f 59.00 ML01 Listingboek 2 MCM f 17.95 H704 2 Turbo 7 MHz print 8245 Digital KC 44/55 - f 60.00 MM?? Losse nrs MSX Club Mag. MCM f 6.95 H702 2 Turbo 7 MHz print NMS Digital KC 44/55 - f 60.00 MN?? Losse nrs MSX Comp. Mag. MCM f 6.95 H703 2 Turbo 7 MHz print Sony Digital KC 44/55 - f 60.00 MI01 1 MCM Index t/m nummer 50 42/75 f 15.00 MI02 1 MSX Introductieboekje MCCM f 1.00 DISKETTES MG01 Spellen-disk MCM f 12.50 DX22 50 LOGO projecten Club 25/79 f 55.00 MW01 Toep.-disk MCM f 12.50 DX33 Amazing cash Club 32/25 f 25.00 MT01 Utils-disk MCM f 12.50 DX11 Apocalypso Club 41/62 f 25.00 DA01 AttackedIWaliball TyneSoft f 19.95 BOEKEN MB94 2 bel.94 cemasoft f 35.00 BM42 50 prog's voor MSX Comp. Muiderkring - f 19.00 DX50 2 Boggle Club 41/28 f 25.00 BM04 Basic handboek Stark f 49.95 BR02 2 Brisk2 MCCM f 20.00 BM05 Basic leerboek 1 Stark 2/36 f 24.75 DX34 Color screencopyset Club 24/46 f 45.00 BM06 Basic leerboek 2 Stark f 24.75 DD01 Delta Basic disk Filosoft 21/41 25/20 f 95.00 BM03 Comp. & Modem v. h.comp. Stark f 36.75 DD02 1 Diskit Filosoft 17/52 - f 69.00 BM12 Disk handboek Stark f 29.80 DM10 2 DiskView2 MST 39/76 f 29.00 BM43 MSX Basic Leren progr. Muiderkring - f 19.00 DX01 1 Dungeon 11 Club 11/30 f 25.00 BM08 MSX Basic voor kinderen 1 Stark 13/34 - f 19.70 DD61 2 Dyn. Publisher stempels 1 MCCM f 15.00 BM09 MSX Basic voor kinderen 2 Stark 13/35 - f 24.75 DD62 2 Dyn. Publisher stempels 2 MCCM f 15.00 BM07 MSX Basic VPOKEISPRITE Stark f 27.50 DD63 2 Dyn. Publisher stempels 3 MCCM f 15.00 BM11 MSX comp. & buitenwereld Stark f 39.85 DD64 2 Dyn. Publisher stempels 4 MCCM f 15.00 BM10 MSX Computer en printer Stark f 27.75 DD65 2 Dyn. Publisher stempels 5 MCCM f 15.00 BM13 MSX DOS handboek Stark f 26.75 DD66 2 Dyn. Publisher stempels 6 MCCM f 15.00 BM14 MSX DOS leerboek deel 3 Stark f 24.75 DX49 Eggerland velden 1 Club 41/84 f 15.00 BM15 MSX Mach.taal handboek Stark f 34.80 DX52 Eggerland velden 2 Club f 15.00 BM26 MSX Verder uitgediept Stark 8/14 5/56 f 24.10 DX02 Encyclopedie Club 11/28 f 45.00 BM33 MSX(2) ML overbrugd Stark f 32.50 DF02 2 FASTAN lact. Stark 18/24 - f 300.50 BM34 2 MSXlMSX2 mogelijkh. Stark 10/76 - f 29.80 DF05 2 FISTAN admin. Stark 16/30 - f 300.50 BM27 2 MSX2 Basic handboek Stark f 57.05 DF12 2 Frantic ANMA 57/24 44/57 f 34.95 BM28 2 MSX2 Disk/DOS handboek Stark f 37.85 DX12 2 GAM.E. Club f 30.00 BM29 2 MSX2 leerboek deel 4 Stark f 24.75 DX13 2 Game Box Club f 25.00 BM30 2 MSX2 machinetaal handboek Stark 8/14 f 42.90 DX36 2 GameBuiider Club 41/30 25/28 f 40.00 BM31 2 MSX2 utility handboek Stark f 30.05 DM13 2 Improve MST 54 42/78 f 29.95 BM32 2 MSX2 zakboekje Stark 14 f 27.75 DX18 2 Inlinity Club f 25.00 BX32 Peeks, Pokes & truuks 2 Club f 14.75 DM11 2 jANSI TSR en hulpprog. MST 50 f 20.00 BX29 Peeks, Pokes & truuks 5 Club f 17.75 DK04 2 KASTAN kaartenbak Stark 14 f 149.00 BM16 Praktijkprg's Stark f 24.75 DX53 2 Kings Valley velden Club 41/84 f 10.00 BX30 Programmeren in MSX Basic Club 27/31 f 17.50 DM15 2 Magnar LOCATE 39/10 f 45.00 BM17 Q-Disk handboek Stark f 23.70 DX14 2 MCBCBOX 1 Club f 25.00 BM18 Truuks en Tips 1 Stark 4/78 f 25.15 DX20 MCBC BOX 2 Club f 25.00 BM19 Truuks en Tips 2 Stark 6/73 4/46 f 25.15 DX40 2 MCBCII Club 50/6 36/50 f 90.00 BM20 Truuks en Tips 3 Stark 9/71 f 25.15 DX41 2 MCBC set (DX40+DX15) Club f 100.00 BM21 Truuks en Tips 4 Stark 9/28 f 25.15 DX15 2 MCBC Userkit Club 39/53 f 10.00 BM22 Truuks en Tips 5 Stark 10/76 9/28 f 25.15 DX37 2 Mr Fred Club 24/62 f 25.00 BM23 Truuks en Tips 6 Stark 10/77 9/28 f 25.15 DX51 2 MSX Club PD Demo 1 Club f 10.00 BM24 Truuks en Tips 7 Stark 10/78 9/28 f 25.15 DP02 MSX4PC (MSX2 Emulator) MCCM f 25.00 BM25 Truuks en Tips 8 Stark 14/36 10/32 f 25.15 DM14 2 Quintus (DOS2 nodig) MST f 35.00 DX25 Workshop 4 MSX (B+D) Club 32/31 f 50.00 DX10 1 Search lor mum Club 38/65 f 25.00 BX24 Workshop 4 MSX (Boek) Club 32/31 f 30.00 DS02 2 Snel Faktuur 2.0 Stark 20/28 - f 149.00 DX23 Workshop 4 MSX (Disks) Club 32/31 f 25.00 DX54 2 SoundBuiider Club f 35.00 BX38 Workshop 88 Club 22/19 f 50.00 DX16 2 Super Game Box Club f 25.00 DS04 2 Super Impose & Video LOCATE 20/56 f 95.00 ROM'S DX03 Superfont Club 19/60 f 75.00 RS05 Space Camp Pack In f 33.00 DS05 SuperKasBoek Stark f 149.00 RS06 2 Super Mirai f 49.50 DT01 Tasword MSX1 Filosoft 5/20 f 115.00

MSX Computer & Club Magazine nummer 77 - juli / augustus 1995 65 Bestellijst LezersService vervolg

Art. msx naam producent mc(c)m club prijs De prijzen genoemd in voorgaande lijst gelden onder nr. 1/2 nr/pag nr/pag voorbehoud van prijswijzigingen en druk- en zetfouten. DT02 2 Tasword MSX2 Filosoft 11/26 33/40 .f 149.00 Bij een hogere dan de aangegeven prijs bent u niet tot DX17 2 The Valley Club 39/62 .f 25.00 afname verplicht, maar kunt u gerembourseerd worden. DM12 2 Tracer MST 54/40 42/54 .f 29.95 DX04 Trans Club 5/19 .f 25.00 MSX Club Magazine (grijze nummers zijn uitverkocht) DT04 2 Troxx ANMA .f 34.95 DM08 2 TSR ontwikkeldisk MST .f 39.00 i f.-: '- S 9 10 DM09 2 TSR Verzameldisk 1 MST 48/55 - .f 29.00 I , ;; 11 18 EJ 2;:; DX98 Turbo Screencopy Epson Club 8/28 .f 35.00 " '. ,!'I 26 28 29 30 DX99 Turbo Screencopy MSX Club 8/28 .f 35.00 jE; DX06 Verzamelde spelprog's Club 15/36 .f 25.00 31 32 33 34 35 36 37 39 40 41 42 43 44 DISKS BIJ DE BLADEN MS?? Clubdiskettes 24 tlm 44 Club .f 20.00 MSX Computer Magazine (grijze nummers zijn uitverkocht) ME?? MCCM Diskettes v/a ME58 MCCM .f 20.00 r .' MD?? MCM Diskettes tlm56 MCM .f 12.50 r----, 3 .j 8 9 10 ; 14 15 16 17 18 19 20 I 21 22 - - 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 Reeds eerder verschenen nummers van MSX Club Magazine, MSX Computer Magazine en MSX Computer & Club Magazine 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 kunnen nabesteld worden. Ze zijn echter niet allemaal meer op 51 52 53 54 55 56 57 voorraad. Hieronder/naast staat een overzicht van de nummers die nog verkrijgbaar zijn. Het bestelnummer van MSX Club Ma- MSX Computer & Club Magazine (grijze nummers zijn uitverkocht) gazine bestaat uit de code MM gevolgd door het nummer van het blad, terwijl de code voor MSX Computer Magazine en MSX Computer & Club Magazine bestaat uit de code MN gevolgd door het nummer van het blad. Naast het bestellen van complete nummers is het ook mogelijk om artikelen uit de verschenen, ook de niet meer leverbare, magazi­ nes na te bestellen. Geef het magazinenummer en de paginas op in de bestellijst. We sturen u dan fotokopiën van de desbetreffen­ de artikelen. Hiervoor wordt .f 5,- per artikel berekend. Eén van de mogelijkheden om artikelen te vinden is de MCM index (bestelnummer M101) die alle artikelen uit MSX Computer Magazine 1 tot en met 50 bevat. Er wordt hard gewerkt aan een volledig overzicht van alle verschenen nummers zowel MSX Club Magazine als MSX Computer & Club Magazine.

Bestelbon (Een fotokopie van onderstaande bon mag ook gebruikt worden.) r ------, Bon bij MSX Computer & Club Magazine 77 U kunt uw bestelling hieronder invullen Wilt u hieronder aankruisen wat voor u van toepassing is; Artikelcode aantal prijs D Is betaald per giro, datum invullen a.U.b ...... op gironummer 6172462 D Ik stuur een Eurocheque of Girobetaalkaart mee. D Stuur mij de zending onder rembours (niet mogelijk voor België). D Ik wil tevens een abonnement op MCCM en stuur de abonnementenbon tegelijk met deze pagina op.

Handtekening:

totaalbedrag bestelling ----+ Bij minderjarigheid handtekening één der ouders/verzorgers Abonneekorting 5%

Uw gegevens (invullen in blokletters a.u.b.): Abonneenummer: ......

Naam: Subtotaal Verzendkosten (incl. verzekering/rembours): Adres: U betaalt.f 5,- bij bestellingen tot en met .f 50,-, Postcode: .f 10,- bij bestellingen tot en met .f 500,- en niets bij bestellingen boven .f 500,-. Woonplaats: Verzendkosten ----+ Telefoon overdag: ______L ______Opsturen aan: Aktu Publications BV, Postbus 2545,1000 CM Amsterdam

MSX Computer & Club Magazine 66 nummer 77 - juli / augustus 1995 juli / augustus 1995 f 7,95

MSX COMPUTER & CLUB MAGAZINE

Spelbesturing Diskettes: géén HD op MSX