Test: QDM-Ol Wordt de Quick-Dlsc de "nur"I".". van de datarecorder?

COMPUTElt MAGAZINE

MSX COMPUTER MAGAZINE Is een uitgave van MBI Publications bv Amsterdam

Hoofdredakteur Ronaid Blankenstein AMSTERDAM Programma redakteur rai Wammes Witkop Test: Sony Hit-Bit HB-75P, pag. 20-24 PlaHegrond Personal Bladmanager Computer Rai. Pag. 17. Emanuel Damsteeg Sony's nieuwste hit: de Hit-Bit. een computer die werkt met de gestandaar­ diseerde MXS-software. Van 20 Um 24 maart wordt in de Sony trekt daarmee de kar van het MSX gebeuren en pakt de zaken meteen Amsterdamse RAl de eerste Home/ Medewerkers: goed aan. Zowel hardware, software als randapparatuur bieden MSX-ge­ Wichert van Engelen Personal Computer Show gehou­ bruikers veel mogelijkheden. Het test-team stoeide uitgebreid met de Hit­ Frans Wolfkamp den. Zeker is dat een groot deel van Bit. Harry van Horen deze beurs in het teken zal staan van HansGoddijn (keyboards) MSX. Ad Versney Op pagina 17 vindt u een platte­ Test: Quick Disk. grond en een opsomming van de Korresspondenten stands. Hans Kroeze (Hong Kong) Pag. 36-38 Gert Berg (Japan) Menno Aartsen (Amerika) Het geslaagde alternatief tussen cassetterecorder en disk-drive, zo Redaktie: noemt de test redaktie het nieuwe Interview: Pag. 8-10 Postbus1392 fenomeen: de Ouick Disk. De ODM- 1000 BJ Amsterdam 01 is een snelle bovenlader die P. van Aacken, Nederlands eerste Tel020-681081" werkt met 64K, 2,8 inch diskettes. MSX softwarehouse. Telex: 16015 MBI NL Fax: 020-681081 tst. 28

Berichten bestemd voor de redak­ tie via terminal Tel. 020-681081. Listing: Lampies, 300 Baud, 8 bits, No parity,1 stop­ pag. 40-41 bit. 5 v.de.... ktie 6- 7 W... . erk...... enwatis Een aardig spelprogramma om zelf Advertenties: .. in te tikken. De kunst bestaat uit zo­ Emanuel Damsteeg veel mogelijk lantarens aan te ste­ Tel. 020-681081 tst.27 ...... ar? Na1800 uur. 02990-33395 8-10 11Iferview: P. vanAacken,Aackosoft ken in een zo kort mogelijk tijdsbe­ 11·13 Softwarellespreldng:Aackotext2 stek. Abonnementen Postbus1392 14-16 Software.. sprelcing:Aack .... 2 1000 BJ Amsterdam 17 Peno.l CoInputerRAl Tel02990-33395 PIattegroncI 18-1. lInroerk OIItrII. progra.. ma Listing: Botsauto's, pag. 42-44 Vormgeving Cock Arensman 20-24 Test:SoIIy Hit-Bit 26-27 Wie er niet bang voor is om een flink Fotografie René Brom SpeIIaesprekingen 31 CoI.... programma in te toetsen heeft aan :W._es...... botsautootjes een leuk programma. Typesetting 32 Software I:lclukatieve De bedoeling is om de auto zo be­ Huibert Kloet ...... progra hendig mogelijk door het 'Pac­ ....a's Man'-achtige doolhof heen te stu­ Losse verkoop 34 Ulility ren. Beta PressIvan Ditmar Softwarellesprelcing: Burg. Krollaan14 progra.. ma's . 5126 PTGilze 36-37 Teit:QuickDisk_-ol 40-41 Verschijning: Listinl:I.tnnpies Teken een MSX Computer Magazine 42-44 Iotsawto's verschijnt in1985 minimaal6x Listing: tweedimensionaal Losse nummers f. 5,95. Abonne­ 46-47 wiinglas, pag.48-49 mentsprijs voor12 nummers Listing:Sclau ifpuzzl. ... f. 55,- 48-4. Listing:Tweecli . _1 wijnglas Een leuke oefening voor de aktieve 50 Brieven computeraar. Met weinig kom man­ Februari/maart 1985 do's kunt u verschillende objekten 52-57 Bevelenen insfnIkties MSI-Basic op het scherm brengen en die ver­ volgens aan alle zijden bekijken. GOLDSTAR FC-200 Koreaan met 64 Kb, 16 kleuren, 8 octaven, 3 toonhoogten en een hang naar perfectie. Sterk communicatief van karakter en eenvou­ dig In gebruik. Zo aan te sluiten op de kleuren tv. FI. 995,-

YASHICA YC-64 Beschikt eveneens over 32 Kb ROM + 64 Kb RAM. Heeft het bereik van een vleugel (8 octa­ ven). Valt op door moderne styling en smaakvolle kleur­ stelling. Gebrui­ kersvriendeliJk. �ii FI. 1095,- COMPUTERS ... ZELFS HUN LEVERANCIER AVT electronics HEBBEN ZE GEMEEN MSX computers zijn aan hun opmars begon­ talent op personal computer gebied. Want nen. Computers met hetzelfde BASIC, met VOlwaardige PC's zijn deze MSX computers een volledige uitwisselbaarheid van wel degelijk. programma's, modulen en randapparatuur. AVT is de leverancier: een jong, dynamisch Eindelijk hebben de micro's hun eigen bedrijf. De direkteur is 6f net weg naar Japan, standaard. Korea of de V.S. 6f net weer terug. Zo AVT Electronics was de allereerste met MSX. behoud je voorsprong. En zodoende ben je De Goldstar MSX FC-200 is een topper. altijd goedkoper dan de concurrent. De fraaie Yashica YC-64 tenslotte is de Vergelijkt u de prijzen maar! nieuwste hit. Electronica met optische AVT Electronics levert onder 6 maanden precisie. volledige garantie. Naast MSX computers U ziet, AVT Electronics heeft tevens monitoren, matrixprinters een fijne neus voor het echte en andere randapparatuur.

F\.'.- ­ �'I e!ectrorucs I AVf electronics bv., Postbus 61411, 2506 AK Den Haag, Regentesselaan 123, 2562 CW Den Haag telefoon 070-465800, telex 31649 avt nl

'__ n COMPUT'IR MAGAZINE

Vande redaktie BiiMoet dat nude zo nodig? Weereerste een nieuw computerblad uitgave op de markt? Een vraag die ons de laatste tijd met regelmaat is gesteld, maar ook een vraag die wij ons zelf vele malen gesteld hebben. Meer dan 60 binnen- en buitenlandse computerbladen zijn inmiddels op de markt. Je moet als uitge ver dan ook wel een gaatjein je hoofd hebben. Wie heefter nu nog behoefte aan een nieuw computerblad? Wij zien die behoefte wel degelijk. Net zo goed als wij een gat in de markt zien voor de MSX computer. Eindelijkhebben een aantal verstandige fabrikanten de koppen bij elkaar gestoken om duidelijke afspraken te maken over de toekomst van de homecomputers. Achter de drie letters 'MSK (Micro Soft eXtended Basic) staat een hele duidelijke visie. Standaardisatie van hardware en software. Ik hoef niemand te vertellen wat voor puinhoop het is op de markt voor homecomputers. Iedere fabrikant voert zijneigen systeem en wie kiest voor merk 'A' zit meestal ook vast aan de randapparatuur van merk 'A '. Nog erger is het op het gebied van software. De enige overeenkomst die de fabnkanten hebben, is dat elke machine werkt met de programmeertaal BASIC, maar niemand vertelt daarbij dat de BASIC computertaal inmiddels al meer dialekten kent dan de Nederlandse taal. Het gevolg is: de softwaredie bedoeld is voor merk 'A " draait met zekerheid niet op de computer van merk 'B' en ook nietpp het fabrikaat van merk 'C'. Met MSX zijndie problemenopgelost. Microsoft, het softwarehousedat tekende voor de MSX standaard, ziet er nauwlettend op toe dat uitsluitend machines van het MSX logo worden voorzien die ook aan alle kriteria voldoen. Een geruststellende gedachte voor de consument. Uitwisselbare software, een krachtige, redelijkeenvoudig aan te leren programmeertaalen het plezierige idee dat je rustig je computer kunt kombineren met randapparatuur van andere merken. Logisch dat de gevestigde merken bij het idee alleen al onpasselijk worden. Als Je eenmaal gekozen hebt voor een bepaald dialect Basic, kan je de gebruikers natuurlijk niet in de steek laten door vanje geloof te stappen. Het zijndan ook vooral de gevestigde merken die met niet RONALD BLANKENSTEIN aflatende energie tegengas geven op de MSX ontWikkeling. Vooral de (zogenaamd) verouderdeZ80A microprocessor moet het vaak ontgelden en ook de beperkingen van MSX-Basic worden graag breed uitgemeten. Men vergeet echter te vergelijken met hoe weinig kommando 's in MSX-Basic bepaalde zaken bereikt kunnen worden ten opzichte van de zogenaamde sterkere Basic varianten. Ook vergeet men te vermelden hoeveel gebrUikers op de gevestigde merken pas tot resultaten konden komen door het zelf uit te zoeken. Om over defekte apparaten, gebrekkige gebruiksaanwijzingenen krakkemikkige software nog maar te zwijgen I De computermarkt is de soldeerbout echter ontgroeid. Als het aan de MSX-fabrikanten ligt, wordt de homecomputer in de toekomst in de huiskamer net zo'n gewone verschijning als een kleuren tv. De tijdis rijpvoor een populair concept en MSX lijkt naar onzemening een goede kanshebber te zijn.

Inmiddels grepen 24 merken MSX met beide handen aan. Wij ook, maar dat houdt zekerniet In dat MSX Computer MagaZine, de ontwikkelingen niet kritisch zal volgen.

Wat kunt u in de toekomst van MSX Computer Magazine verwachten? MSX Computer Magazine is bedoeld voor iedereen die zich op zo breed mogelijkewijze over MSX wil laten Informeren. Voor de geinteresseerden in nieuwe apparatuur zullen wij in elk nummer de laatste apparatuur uitvoeng testen. Voor de bezitters van een MSX computer bespreken wij de laatste software. Voor de aktieveling brengen wij in elk nummer een aantal programma's op listing met duidelijke uitleg hoe de programma 's in elkaar steken. Voor de wat gemakzuchtigercomputeraar zullen diezelfde listings na verloop van tijd op cassette of diskette leverbaar worden.

MSX Computer MagaZine is er voor u. Zit u met hard- of software problemen?- Omschrijf ze duidelijk en stuur ze bij voorkeur met de cassette of diskette aan ons toe. Voor de rubnek 'Trucs en Tricks' verwachten we ook uw medewerking. Heeft u aardige, of handige tips, stuur ze ons toe. Datzelfde geldt voor iedereen die het aardig vindt z'n zelf ontwikkelde programma gepubliceerd te zien. U kunt ernog iets mee verdienen ook. Wel eisen we exclusiviteit en ook hierbij geldt: s. v,p. het programma op cassette diskette.

We lUisteren graag naar uw op- of aanmerkingen. Alleen op die manier kan MSX Computer Magazine het predikaat 'Nederlands populairste computerblad' echt waarmaken.

RONALD BLANKENSTEIN

.. MXS:wie doen er mee, wat is er te koop en wat komt binnenkort? Maar liefst 24 bedrijven hebben inmiddels overeenstemming bereikt over de MSX stan­ daard. Nog een aantal bedrijven zit op het vin­ ketouw. Duidelijk is dat het grootste aandeel wordt geleverd door de Japanse merken, ver­ der is Korea goed vertegenwoordigd, gevolgd door fabrikanten uit Singapore.

Japanse merken: Koreaanse Sony merken Pioneer Goldstar Toshiba Samsung Mitsubishi Daewoo Panasonic Hyosung Sanyo Yamaha Yashica JVC Overige Hitachi Cannon Limco - Singapore Aster International Oric - Singapore NEC Radofin - Hong Kong overgenomen door BondweIl General Philips - Nederland Holding Ltd. Het bedrijf is GOLDSTAREN Fujitsu Spectravideo - USA gevestigd in Californië, maar YASHICA laat z'n hardware maken in Hong Kong. Spectravideo is net als Sony A VT Nederland importeerde een van de trekkers van het als eerste een MSX compu­ Welke merken ziÎn leverbaar? MSX gebeuren, daarnaast is ter, de Goldstar . Dit apparaat Van deze indrukwekkende Spectravideo de enige die zo­ werd in zeer korte tijd be­ lijst is nog slechts een klein SPECTRAVIDEO wel de home-market als de hoorlijk populair, ongetwij­ decl leverbaar in Nederland. professional market met feld komt dat ook door z'n la­ Het grootste marktaandeel in Spectra video toonde reeds op MSX wil bedienen. Men ge prijs. MSX is momenteel voor Sony de Firato de kompiete MSX heeft daartoe veel randappa­ Bij dezelfde impor­ met z'n twee uitvoeringen van lijn. Men verwachtte direkt ratuur zoals een 80 koloms­ teur wordt ook de Yashica de Hit-Bit. (zie de test elders na de Firato te kunnen leve­ kaart en een 5 1/4 inch floppy YC-64 MSX computer geïm­ in dit blad). ren, maar door verschillende diskdrive. De machines kun­ porteerd. Het is een in fraai Het overige marktaandeel is oorzaken kwam de levering nen daardoor ook onder CPI bordeau-rood uitgevoerde momenteel in handen van pas laat op gang. Spectravi­ M draaien waardoor een keur machine met 64K RAM en Spectravideo, Goldstar en deo is een Amerikaanse on­ aan zakelijke programma's 16K video RAM, dus 80K to­ Yashica. derneming die onlangs werd toegankelijk wordt. taal.

Welke merken komen binnenkort op de markt? teil. De VG8000 heeft 16K PHILIPS ROM en 16K RAM. De VG8010 heeft 32K RAM en Philips verwacht in de loop 16K ROM. Geheugen uit­ van april twee modellen in de breidings cartridges van 16 tot handel te hebben. De twee 64K worden binnenkort le­ modellen zijn de VG8000 en verbaar. Verder brengt Phi­ de VG8010. Het onderscheid Iips voldoende randappara­ tussen de twee modellen zit tuur zoals een 40 koloms en hem in de geheugencapaci- een 80 koloms printer.

) '5 COMPUTa MAGAZINE

HITACHI

Hitachi heeft hooggespannen (3,4) kg makkelij k worden verwachtingen van het MSX meegenomen. Desondanks is gebeuren. Midden dit jaar de MB-HSO wel kompleet uit­ komt men met de MB-Hl\O. gevoerd. Zelfs een RF-modu­ Deze computer geeft dezelf­ lator is van huis uit inge­ de specifikaties als JVc. bouwd zodat de computer di­ d.w.z. 64K vrij program­ rekt op elke tv kan worden meerbaar, 32K ROM voor aangesloten. MSX Basic en 16K ROM voor video. De Hitachi MB­ Verder heeft de Hitachi com­ HSO is een van de machines puter ook nog twee inge­ met de kleinste afmetingen. bouwde programma's, Het apparaat is niet groter 'Sketch' en 'Music' waarmee dan een velletje A4 en kan tekeningen of muziek kunnen ook door z'n lage gewicht worden gemaakt.

NC TOSHIBA PANASONIC

Rond dezelfde tijd verwacht Ook midden dit jaarverwacht JVC met de HC-7GB op de de Nederlandse Importeur markt te komen. De compu­ van Toshiba de HX-l0 lever­ ter heeft 64K vrij program­ baar te hebben, al zal het ons meerbare RAM, 16K video niet verbazen wanneer men RAM en 32K ROM voor de meteen met de opvolger, de MSX-basic. Ook JVC brengt HX-22 op de proppen zal ko- voldoende randapparatuur zoals een professionele joy­ stick en een joypad, hetgeen een apparaatje is dat dezelfde funktie heeft als een joystick, maar dan met cursorbestu­ ring.

men. Volgens zeggen is de HX- IOmomenteel een van de best verkopende MSX com­ puters op de Engelse markt. Panascmie denkt in de loop Panasonic een grote keuze van april/mei klaar te zijn om randapparatuur zoals: joy­ Ook deze computer heeft de de eerste machines uit te leve­ sticks, datarecorder , 16K bekende 64, 32, 16K uitvoe­ ren. Het eerste model wordt RAM pack, plotter en prin­ ring; in dat opzicht valt er wei­ de CF-2000. Het apparaat ter. Een zeer opmerkelijk appa­ nig over te melden. heeft 32KRAMen 16KROM raat is de HC-RI05 data­ geheugen. Er zijn twee in­ recorder van JVc. Deze data­ Een mooie extra van Toshiba steekgleuven voor datacart­ Tot zover de verwachtingen cassetterecorder is speciaal is de HX-P550 High Speed ridges. De CF-2000 kan ech­ van wat al of niet leverbaar zal ontwikkeld voor het laden Dot Matrix printer. Deze ter uitsluitend via een video zijn dit jaar. Een ding is dui­ van MSX programma's en kompakte printer haalt een ingang of tv worden aangeslo­ delijk, MSX zal dit jaar volop werkt zowel op 1200 en 2400 snelheid van 105 tekens per ten, een RF-modulator wordt in het teken van de belang­ baud. seconde. los leverbaar. Verder brengt stelling staan. RONALD BLANKENSTEIN

Paul van Aacken: van spoorwegman tot softWareleverancier Een ding is duidelijk in computerland, het al of niet doorbreken van een merk of systeem, staat of valt met de beschikbaarheid van voldoende software. Ook de Japanse bedrijven, die de MSX standaard accepteerden, hebben zich dat terdege gerealiseerd. De eerste software bij de MSX machines was dan ook uitsluitend van Japanse bodem. Veel videospellen, vaak met fraaie gra­ phics, maar verder niet erg vernieuwend. Een van de eerste softwarehuizen die het gat in de markt zag is het nog jonge softwarehouse Aackosoft. Sterker nog, software voor MSX lijkt voor het bedrijf een van de pijlers te worden waarop men de basis in sterke mate zal kunnen verbreden. MSX Computer Magazine sprak met de Paul van Aacken, de 'Aack' van het compagnonschap, van Aacken en de Kok.

Aackosoft is gevestigd in Zowel van Aacken als Kok me sprak hij daarover met mijn vrouw er van te overtui­ Zoeterwoude en besehikt wisten 5 jaar terug nog nau­ zijn zwager die bij de spoor­ gen om toch maar zelf zo'n over de twee bovenste etages welijks hoe een computer er wegen dezelfde problemen ding te kopen. De keus viel op van een modern kantoor­ uit zag. Van Aacken had een kende . Een veelheid van ge­ de ZX-81 van Sinclair, we pand, onder de rook van Lei­ prima baan als chef planning gevens over personeeL de hebben hem hier nog ergens den, met uitzicht op de Rijn­ bij de Nederlandse spoorwe­ ploegendienst en vakanties staan als curiositeit. Het ap­ dijk. Aackosoft is hier nog gen en Kok werkte als chemi­ moesten immers dagelijks paraat was hier overigens nog maar kort gevestigd. Het ge­ cus op de universiteit van Lei­ verwerkt wordcn. niet te koop , dus ben ik de bouw ruikt nog nieuw, de den. computer zelf in Engeland lucht van nieuwe vloerbedek­ Paul Kok was de eerste die in Van Aacken: 'Om efficiënter gaan halen. Software was er king en verf domineert, des­ aanraking kwam met compu­ te kunnen werken vroeg ik de helemaal nog niet te koop, ondanks ademt het bedrijf ters. Op de universiteit ont­ direktie om een simpele com­ hooguit in de vorm van wat een dynamische , gevestigde stond de noodzaak om allerlei puter. Het antwoord in een listings. die je zelf moest in­ sfeer, alsof men er al jaren gegevens geautomatiseerd te memo luidde duidelij k: nee. tikken. Thuisgekomen heb ik aan het werk is. verwerken. Vol enthousias- Eigenwijs als ik ben lukte het dan ook direkt een paar da­ Beneden zijn de kantoren en gen vrijgenomen. M'n neef de receptie, met voor de Wim d'r bijgehaald, die werk­ wachtenden een kompleet van Aacken: van spoorwegman tot software leverancier te toen op de Erasmus Uni­ ouvre aktuele computerbla­ versiteit in Rotterdam en was den. De produktieruimten en de enige die wat begrip had de kamer van de program­ van Basic. De computer in de meurs bevinden zich op de keuken, de tv uit de kamer en bovenste etage. na drie dagen en nachten pro­ De bedrijfsvoering is er op ge­ grammeren hadden we uit­ richt om het produkt totaal in eindelijk een verjaardagska­ eigen huis te kunnen vervaar­ lendertje in elkaar geprutst. digen. Van idee tot realisatie inklusief produktie en marke­ Later luktc het om een een­ ting. voudig database op te zetten De dagelijkse leiding is in en vanaf dat moment begon handen van Paul van Aacken, ik me te realiseren dat dit ge­ een dynamische veertiger die klooi natuurlijk waardeloos samen met zijn zwager Paul was. Zit je drie dagen te pro­ Kok drie j aar terug op de keu­ grammeren en dan heb je een kentafel de basis legde voor programmaatje dat nog niet het bedrijf. verder is dan een verjaardags­ Opmerkelijk detail daarbij : kalender. een produkt dat ie- a

COMPUTIR MAGAZINE m

Een kiikie bii Nederlands eerste MSX softwarehouse?

Het ge bouwaan de R ijn dijk . Werkgelegenheid voor 60 man.

dereen op papier in de WC geleend. Na dag en nacht pro­ Onze eerste grote klant plaat­ denken aan het aanschaffen heeft hangen. Ik wilde toen al gramma's te hebben geschre­ ste een order van maar liefst van een professionele ko­ veel meer. Voor mijn werk ven zijn we in eerste instantie 10 cassettes. Nu moet je je pieermachine. Grote klanten had ik de behoefte om allerlei begonnen als postorderbe­ voorstellen dat dat bandjes kwamen erbij, o.a. de Bijen­ voortschrijdende gemiddel­ drijfje. We hadden van alles, waren van drie kwartier, we korf en V&D. Toen we pro­ den te kunnen berekenen, spelletjes, voorraadkontröle, bespeelden ze toen ook al aan gramma's gingen leveren statistische berekeningen te noem maar op, veel software twee zijden, zodat je voor voor de Commodore was het kunnen maken en noem maar hadden we overigens al ont­ zo'n ordertje 15 uur stond te hek helemaal van de dam, op. wikkeld voor praktische toe­ kopiëren. Alles ging toen nog hard werken konden we bei­ Intussen begon er wat kant en passing bij de spoorwegen. real-time. De vrouwen knip­ den, maarzo ging het niet lan­ klare software op de markt te We legden kontakten in En­ ten de etiketjes en plakten die ger. Voorzichtig ·begonnen komen en we kochten alles geland en kochten op licen­ met de pritstift op de casset­ we er over te denken om het wat los en vast zat. Het was siebasis allerlei software, al tes. De volgende orders lie­ eerste personeelslid in dienst een grote troep en nog duur vlot hadden we op die manier pen al in de honderden exem­ te nemen. Die was nog nau­ ook. In Nederland �ak de een aardige catalogus. plaren en toen moesten we al welijks begonnen en de twee­ HCC (Home Computer de, derde, tot en met de ze­ Club) de kop op. Er was een vende man kwam ons team klein gebruikersgroepje en ik Een kijkje bij de programmeurs versterken. Dat is dus nog bezocht alle lezingen. Daar maar een jaar geleden. Nu ben ik op het idee gekomen werken we met zo 'n 40 men­ om programma's te gaan ma­ sen en voor volgend jaar ziet ken voor andere gebruikers. het er naar uit dat we moeten uitbreiden tot zo'n 64 men­ Niet dat ik zelf daarvoor capa­ sen. bel was, maar vooral vanuit Die bezetting valt uiteen in mijn managementskennis twee groepen, de produktie wist ik dat we daar in zouden en de commerciële afdeling. kunnen slagen. Na het be­ zoek aan een beurs belde ik Ikzelf heb de commerciële op 'n zondagmorgen m'n zwa­ leiding en zorg ook voor het ger uit z'n bed en zei: 'Ruud, personeelsbeleid. Dat is no­ wat denk je er van om een dig, want voor dat we het wis­ software bedrijf te gaan be­ ten hadden we al een onder­ ginnen?' nemingsraad. Dat hoort bij Geld hadden we niet, dat heb­ zoveel personeelsleden. ben we tijdelijk van de spaar­ bankboekjes van de kinderen voeren een duidelijk (laag) Aktuele software prijsbeleid. Heel ongebruike­ lijk overigens, maar alle door Inmiddels spelen we steeds Aackosoft geleverde pro­ meer in op aktuele zaken en gramma's zijn voorzien van ontwikkelen daar ook zelf de een prijsetiketje. De consu­ software voor. We hebben nu ment en de handelaar weten 8 full-time programmeurs en daardoor waar ze aan toe daarnaast een heel team die zijn' . de ideeën aan moeten dra­ gen. Een produkt manager is MSX verantwoordelij k voor het to­ tale produkt en zorgt ervoor Aaekosoft is overigens zeer dat vormgeving, verpakking aktief op het gebied van soft­ en dergelijke op elkaar aan­ ware voor MSX. Elders in dit sluiten . We hebben nu een blad kunt u een aantal softwa­ 'scrcen-editor' die verant­ rebeschrijvingen lezen en woordelij k is voor het beeld daaruit blijkt dat men voor zoals dat op het scherm wordt honderd procent achter het gepresenteerd. Volgend jaar Magazi;n en distributie hele MSX gebeuren staat. komt er een 'sound-editor' bij , die zit wegens andere ver­ Van Aacken sloot als eerste plichtingen nu nog elders, die verbinden met grote syste­ programma uiteindelijk toeh een exclusief kontrakt af met voor alle geluiden en muziek men. nooit gekocht.' Brandsteder , nu nog de trek­ gaat zorgen. We hebben zelfs Tegelijkertijd werken we aan Over de wijze waarop het ille­ ker van de MSX-kar (impor­ een. ervaren onderwijskracht techniek om videobeelden te gale trajekt zou moeten wor­ teur van de Sony Hit-Bit) en die speciaal bij de edukatieve mengen met computerbeel­ den bestreden zegt van Aac­ in de nabije toekomst zullen programma's kijkt naar de den waardoor de mogelijkhe­ ken het volgende: 'In de eer­ we zeker nog van Aackosoft opvoedkundige waarde van den onbeperkt worden. Spe­ ste plaats is het goed om horen. Men wil zich niet be­ een programma. eifiek wordt dat onderzoeht steeds zoveel mogelijk lawaai perken tot alleen de Neder­ voor MSX. te maken dat ze in Den Haag landse markt. Software is im­ Programma's die goed lopen telkens weer wakker schrik­ mers een arti kel dat interna­ blijven nog altijd de compu­ Piraterii ken. Hopelij k komen er tionaal vaak dezelfde toepas­ tcrspelletjes. In dat opzicht strengere j uridisehe moge­ singen kent. zeker wanneer hebben we van alles. Vooral Over piraterij heeft van Aac­ lijkheden . De tweede moge­ deze software is bestemd voor de simulatie programma 's ken een duidelijke mening. lijkheid is de software op me­ een wereld-standaardisatie. doen het goed, evenals de De problemen hierbij blijken chanische wijze te beveiligen. Men is ondermeer bezig met spreadsheets. Daarnaast ha­ in aantallen nog groter te zij n het opstarte n van een eigen ken we in op aktuele zaken, dat in de videobranehe. Dat kan door in de software verkooporganisatie in Duits­ zoals een programma dat be­ allerlei trucs in te bouwen zo­ land en Frankrij k. In Enge­ hulpzaam is om je belasting­ Van Aacken: 'Een van elke als bijvoorbeeld een geloten land, waar cyniseh genoeg formulier in te vullen. We drie programma's in Neder­ seherm of een steeds wisse­ een deel van de eerste softwa­ hebben dat zelf ontwikkeld land is een illegale kopie . lende baudrate . Verder moet re werd aangekocht heeft en het wordt ondermeer ver­ Toeh zijn de problemen niet het naar onze mening in de men een lieentiehouder die kocht door Kluwer. Zo'n pro­ zo groot. Van die 33 procent prijsstelling worden g�zoeht. de Nederlandse software aan gramma kan je uiteraard uit­ heeft sleehts een van de negen e Een lage prijs, in kombinatie de man brengt . In België sluitend verkopen in de perio­ gebruikers dat kopietje in met een grote verkrijgbaar­ werkt men met een distribu­ de dat iedereen z'n belasting­ huis om er echt illegaal mee heid, zorgt ervoor dat het te ur. Men denkt zelfs op kor­ biljet in moet vullen. Een te werken. De rest heeft de voor de piraten nauwelijks in­ te termijn zo'n 35%) van de uniek detail daarbij : Aacko­ kopie uitsluitend voorde'heb, teressant is om illegale kopiën Europese markt voor Com­ soft levert de programma's op dat wil zeggen men had het op de markt te brengen . Wij modore-software in handen een cassette die op vier ver­ te hebben . Exclusief kontrakt met Sonv. Rechts: Gerard ten Velde. schillende fabrikaten home­ . En of dat nog niet genoeg is: computers verwerkt kan wor­ (Bralldstcdcr Electronics) Aackosoft durft zelfs de strijd den. aan aan de andere kant van de Eén van de zaken waar we op oceaan . dit moment aan werken is de Met vooruitziende blik huur­ mogelijkheid om twee home­ de van AL\Cken daarom een computers via de telefoonlijn stand op de onlangs gehou­ met elkaar te laten communi­ den wintershow van de CES ceren. Zo zal het mogelijk in Las Vegas, een opmerke­ worden om bijvoorbeeld een lijk initiatiefvan die eigenwij­ videospelletje als een flightsi­ ze Nederlanders die in Ame­ mulator te spelen waarbij je rika ook nog de kar moeten met je tegenspeler samen een trekken van het MSX gebeu­ vliegtuig bestuurt. Onze ei­ ren . gen elektronici zijn op dit mo­ Innovatie op z'n best. In nog ment bezig daar kommunika­ geen twee jaar werkgelegen­ tie apparatuur voor te ont­ heid scheppen voor zo 'n zes­ wikkelen en een logisch ver­ tig man . Hoe kan het Ministe­ volg daarop is je homecom­ rie van Economische zaken puter via de telefoonlijn te hct nog beter wcnsen? ... COMPU'l'Ul � MAGAZINE

De eerste tekstverwerkings­ software voor de MSX-com­ puter werd onder de naam 'Aackotext' op de markt ge­ bracht door het Nederlandse softwarehouse, Aackosoft.

Hoewel het op zich een goed bruikbaar programma was bleken er in de praktijk toch nog wel wat nadelen aan te kleven. Zo waren de printop­ ties beperkt, en ook op de vormgeving van het program­ ma zelf was wel het een en an­ der aan te merken. Aackosoft heeft dan ook kort daarna be­ sloten om een verbeterde ver­ sie uit te brengen: 'Aacko­ text2' . AACKOTEXI2 Rond half februari is dit pro­ gramma op cassette en flop­ py-disc te koop, wij kregen Te�e�erkerYoor echter alvast een voorlopige versie en hebben er uitge­ de MIX-computer breid mee gestoeid. Voor de nieuwe MSX machines MSX'en. Gelukkig begint daar Bij de eerste kennismaking is nog vrij weinig programmatuur nu echter verandering in te ko­ bleek Aackotext2 een prettig programma, met zo op het beschikbaar. Dat is ook niet ver­ men, en de eerste serieuze MSX eerste gezicht meer dan vol­ wonderlijk, want het kost een programmatuur steekt de kop doende mogelijkheden om programmeur maanden om een op. Zoals tekstverwerkingspro­ met teksten te manipuleren. nieuwe computer goed te leren gramma's, een van de meest Na een fraai gelayoute titel­ beheersen, maar voor de men­ voor de hand liggende toepas­ pagina komt de gebruiker in sen die zo'n gloednieuw model sing voor de homecomputer. Ie­ een hoofdmenu met de vol­ gende mogelijkheden: kopen is dat wel vervelend. Heb dereen die ooit met behulp van je eindelijk de knoop doorge­ een tekstverwerker een stuk KREËER TEKST hakt, en een toch nog altijd be­ heeft geschreven wil nooit, STOPPEN SAVEN EN LADEN hoorlijk bedrag neergeteld voor maar dan ook echt nooit meer PRINTEN de nieuwe technologie, dan kom aan de ouderwetse schrijfma­ ZOEK EN VERVANG AANTAL WOORDEN je er pas achter dat je weliswaar chine. Voor veel kopers van een TABS INSTELLEN wat spelletjes kan kopen voor de homecomputer is tekstverwer­ KLEUREN INSTELLEN nieuwe aanwinst, maar dat al die king dan ook de eerste echte TEKST BEWERKEN andere toepassingen waar je je toepassing die gebruikt wordt. Sommige van deze keuze-mo­ zo op verheugd had nog niet of Of het nu voor een rapport is of gelijkheden brengen een sub­ nauwelijks te koop zijn. voor een schoolwerkstuk van de menu op het scherm waarin weer verdere mogelijkheden kinderen, met een tekstverwer­ geboden worden, andere op­ Ongebruikelijk is dat niet, zo ker schrijven gaat nu eenmaal drachten worden rechtsreeks gaat dat veelal met ieder nieuw sneller, beter en prettiger dan uitgevoerd. Algemeen kan gesteld worden dat Aacko­ computermodel, zo ook met de met een schrijfmachine. text2 sterk menugericht is. WAT IS TEKSTVERWERKING?

In feite is een tekstverwerker blad vormen meestal geen niets anders dan een systeem probleem. Het automatisch AA dat het mogelijk maakt om nummeren van de bladzijden de computer als een zeer gea­ en er desgewenst kopteksten vanceerde schrijfmachine te boven afdrukken ook al niet. gebruiken. De op het toet­ Een funktie als automatisch senbord ingetikte tekst uitlijnen, waarbij beide kant­ wordt zichtbaar op het beeld­ lijnen rechtgetrokken wor­ scherm en wordt tijdelijk in den zoals dat bij boeken ge­ het computergeheugen op­ bruikelijk is, leidt tot fraai geslagen. Via een printer kan ogende resultaten. de tekst op papier worden af­ gedrukt. Later kan de tekst Verdere funkties kunnen bij­ definitiefworden opgeslagen voorbeeld zijn het centreren op een cassette of floppy­ van tekst (midden op de regel disco plaatsen), vet afdrukken of Maar de computer kan veel onderstrepen van tekst. meer. Zo is het mogelijk om Vaak zijn dit soort mogelijk­ de cursor, het elektronische heden echter sterk afhanke­ aanwijsstokje, overal in de lijk van de gebruikte printer. tekst te positioneren en daar naar wens, of over de oude Een tekstverwerker biedt tekst heen te tikken, of nieu­ veel voordelen boven een we tekst tussen te voegen. normale schrijfmachine. Zowel tikfouten als vergeten Stel, u heeft een lang artikel zinnen zijn zo gemakkelijk te geschreven, daar een fraaie herstellen. Verder bestaat de lay-out voor bedacht en dat mogelijkheid hele blokken alles op papier laten uitprin­ tekst op te pakken en te ver­ ten. Dan ontdekt u een fout Vooral voor mensen die zo'n de zoektekst voorkomt. Na­ plaatsen. Zelfs bestaat vaak op de eerste bladzijde. Een programma niet dagelijks ge­ dat de tekst op die plaats nog de mogelijkheid om automa­ tekstverwerker biedt dan de bruiken is dat een voordeel, eens nagelezen is kan er dan tisch in de tekst naar bepaal­ mogelijkheid om deze fout omdat de kans dat er een op­ alsnog met een F-toets op­ de woorden of kombinaties snel en simpel te herstellen, tie vergeten wordt vrij klein dracht gegeven worden om de van letters te zoeken en die waarna u onder het genot van is. Prettig is ook dat er vanuit vervangtekst ervoor in de desgewenst te vervangen een kop koffie, tevreden de eigenlijke edit-mode, plaats te zetten . door iets anders. Dat is pret­ kunt toekijken hoe de nieu­ waarin de tekst kan worden tig als u in het verhaal ont­ we, verbeterde versie wordt ingetikt, er met de select­ Verdere mogelijkheden in dekt dat een bepaalde naam uitgeprint. En daar gaat het toets een tweetal hulpscher­ edit-mode zijn: blokken tekst overal verkeerd gespeld is. nu juist om. Een tekstver­ men kunnen worden opge­ invoegen, verwijderen of ko­ werker maakt niet alleen het roepen. Deze schermen ge­ piëren. Erg aardig is ook de De computer zoekt ze op en hele proces van schrijven ven informatie over alle mo­ hoofdletters-kleine letters vervangt de woorden auto­ veel makkelijker, de een­ gelijke commando's die tij­ omwisselen. Die behelst dat, matisch door de juiste woor­ voud van het tot het laatste dens het editten (korrigeren) nadat deze optie is aangezet, den. 'Search and Replace' moment aanbrengen van gebruikt kunnen worden. Dat alle letters waarover de cur­ wordt deze optie meestal ge­ verbeteringen zal er in de sor wordt bewogen verwisse­ noemd. Natuurlijk kan een meeste gevallen toe leiden zijn er overigens heel wat. Al­ tekstverwerker nog veel dat ook de kwaliteit van de le tien de funktie-toetsen zijn len, van groot in klein en om­ meer, zo kennen sommige tekst beter wordt. in gebruik voor zaken, zoals: gekeerd. Handig als men be­ programma's wel tien moge­ Mogelijk denkt u nu dat het per scherm door de tekst sluit een bepaald stuk tekst lijkheden om op het beeld­ tekstverwerkers uitsluitend heenbladeren, zowel voor­ toch in hoofdletters te willen scherm met de cursor te ma­ nuttig zijn voor professionele waarts als achterwaarts, het zetten. nouvreren, zoals naar het vo­ schrijvers. Niets is minder invoegen en verwijderen van Behalve gewone tekst kun­ rige woord, naar het volgen­ waar. Dertig jaar geleden schermregels, het naar het nen er ook kontrole-teksten de woord, naar de vorige re­ stonden schrijfmachines ook begin of eind van de huidige ingetikt worden in de edit­ gel, naar de volgende regel, alleen maar in kantoren. Te­ regel springen met de cursor, mode. Deze teksten verschij­ naar het volgende scherm, genwoordig heeft bijna ie­ of om naar het vorige of het nen niet in de uiteindelijke etc. dereen wel een schrijfmachi­ volgende woord te gaan. Heel geprinte tekst, maar beïn­ Printen, het op papier af­ ne in huis, al was het maar om mooi is ook de zoek en ver­ vloeden wel het uiterlijk er­ drukken van de tekst is ook zo nu en dan de officiëlekor­ vang opdracht. Nadat er in het van. Voorbeelden: het aan­ een belangrijke funktie. En respondentie af te handelen. hoofdmenu een zoektekst en en afzetten van het centreren, ook daar blijkt de tekstvet:; vervangtekst zijn opgegeven het aan- en afzetten van het werker erg flexibel. Nadat de Tekstverwerkers zullen de­ vraagt Aackotext2 of de ver­ uitvullen en vet drukken. tekst in de computer is inge­ zelfde vlucht nemen, temeer vanging door de hele tekst tikt en gekorrigeerd kunnen daar de prijs van de software moet gebeuren. Antwoordt Handig is ook de spatie-te­ allerlei parameters (maten) tegenwoordig een stuk lager worden ingesteld die de ligt dan die van een schrijf­ men met 'j', dan gebeurt dit rug, waardoor twee tekens vormgeving van de uiteinde­ machine. Op den duur zal onmiddellijk, maar als men over elkaar geprint kunnen lijke afdruk op papier bepa­ vrijwel iedereen die een ho­ 'n' intikt, dan kan in de edit worden . Dit maakt het bij­ len. Simpeler zaken als kant­ mecomputer bezit ook een mode met funktie-toetsen ge­ voorbeeld mogelijk om ac­ lijnen en het aantal regels per tekstverwerker gebruiken. sprongen worden naar de vo­ centen op letters te zetten . De rige of volgende plaats waar allerfraaiste van deze contro- KORT NIEUWS �== " , � m

Ie-teksten is echter wel diege­ menu. Behalve standaard A4 ne die het mogelijk maakt een formaat, dat met 80 tekens Japanse thuismarkt MSI stuk witruimte midden in de per regel en 56 regels per pagi­ 40% afdruk te definiëren, waar la­ na geprint wordt zijn er veel ter bijvoorbeeld een foto in meer mogelijkheden. Het Sinds de introduktie van Met regelmaat worden er op geplakt kan worden. formaat kan aangepast wor­ MSX-computers in Japan straat demonstraties gegeven De capaciteit van Aackotext2 den, er kunnen pagina-num­ heeft MSX een marktaandeel met de Yam aha muziekcom­ is ongeveer 24.000 tekens, mers worden meegeprint en van 40')10 verworven. puter, hetgeen weer goed is wat gelijk staat aan ongeveer er kan een koptekst worden MSX is in Japan inmiddels zo voor flinke opstoppingen. zes bladzijden A4. In de edit­ opgegeven die dan op iedere populair geworden dat er mode wordt aangegeven hoe­ pagina verschijnt. Prettig is zelfs hier en daar specifieke Vooral van de MSX ontwik­ veel vrije ruimte er nog is. ook dat men de ook de vorm­ MSX computers hops zijn ge­ keling waarbij het mogelijk Behalve door kontrole-tek­ geving voor het afdrukken op opend. Ook in de elektron i­ wordt om videospellen te sten wordt de vorm van de ge­ het scherm kan kontroleren, kawijk. Akihabara in Tokio. mengen met levende beelden printe tekst ook bepaald door wat vooral bij brieven van be­ vliegen de MSX-computers van een beeldplaat. verwacht allerlei opties in het printer- lang is. als warme broodjes over de men veel in Japan . toonbank.

Aackotext2 is meer dan een feest geeft en al uw vrienden Thorn-EM. duikt in MSI-software zeer luxe schrijfmachine, en en kennissen wilt uitnodigen, dat blijkt onder andere uit de en dat u al hun namen en Thorn-EMI heeft in Enge­ Een van de belangrijkste Interaktieve Data Struktuur, adressen al in Aackobase2 land, met een groots opgezet­ spelletjes wordt volgens kortweg lOS. Door lOS is het heeft ingevoerd. Dan kunt u te introduktie campagne , de Thorn het spel 'Blagger' . dat mogelijk Aackotext2 samen in Aackotext2 een persoonlij­ aanval geopend op de softwa­ werd geschreven door het te laten werken met een ander ke uitnodiging schrijven, met remarkt voor MSX compu­ softwarehouse Alligata. door Aackosoft op de markt op de plaats waar de naam en ters. Men toert op dit moment Verdeï komt men met kom­ gebracht programma, 'Aac­ adres van degene die u uitno­ met een trailer door het land munikate-software en een da­ kobase2' . Dit programma digt moet komen een kode. om voldoende publiciteit te tabank. Daarnaast denkt wordt elders in dit blad uit­ maken met het produkt. Thorn dat er een grote markt voerig besproken. Eenvoudig De brief in Aackotext2 kan De titels van de eerste spel­ zal komen voor edukatieve gezegd is Aackobase2 een nu gekoppeld worden aan een programma's luiden: Binary software. Op korte termijn elektronische kaartenbak, lOS-bestand, en de brief rolt Land, Eric and the Floaters komt men met talencursussen waarin bijvoorbeeld namen zoveel keer uit de printer als en Fire Rescue. voor Frans, Duitsen Spaans. en adressen opgeslagen kun­ er namen in dat lOS-bestand nen worden. Deze in lOS for­ staan. Met de naam, adres, maat opgeslagen gegevens postcode en woonplaats van kunnen dan weer door Aac­ al uw bekenden keurig op de kotext2 worden gebruikt, en juiste plaats ingevuld. Alleen Quiek Disk van Daewoo in een uit te printen tekst wor­ de venster-enveloppen moet den verwerkt. Stel dat u een u zelf nog verzorgen. De Ouick Disk voor MSX­ maximale duur om dat uit te computers lijkt het helemaal lezen is ca. 8 seconden. te gaan maken. Elders in dit De Daewoo DPO-289 wordt nummer kunt u al een test le­ vanaf begin maart leverbaar. zen over de OOM-Ol. Tege­ De prijs zal ca. f 649 ,- bedra­ lijkertijd kwam echter een gen. Aackotext2 is voor z'n prijs Ons recensie-exemplaar had soortgelijke drive van Dae­ De 2.8 diskettes kosten f9,95 . een heel aardige tekstverwer­ bovendien nog enkele eige­ woo op de markt. Oua speci­ Overigens valt van hetzelfde ker, met ruim voldoende mo­ naardigheden, zoals het ver­ fikaties is de Daewoo DPO- merk nog een nieuwe MSX gelijkheden voor de meest dwijnen van de cursor tijdens 280 gelijk aan de geteste computer te verwachten , de voorkomende toepassingen. het gebruik van de cursor OOM-Ol en natuurlijk zijn de DPC-200. Dit apparaat krijgt toetsen, die storend waren. schijfjes uitwisselbaar. een zeer aantrekkelijke prijs, Ook de samenwerking metde Het is een duidelijk op de nl. f 798,-. Sony printer/plotter was niet thuisgebruiker gericht sys­ De 2,8 inch minifloppy kan Importeur: Electron b.v., tel. teem, maar zou ook in een echt ideaal, soms gaf de prin­ maximaal 64K bevatten en de 020-461262 . klein bedrijfje niet misstaan . ter extra blanko regels tussen Voor echt professioneel ge­ de tekst. Onze op- en aanmer­ bruik is het programma ech­ kingen zijn doorgegeven aan ter minder geschikt, de erva­ de fabrikant. Hopelijk zijn dit ring leert dat uitgebreide me­ soort foutjes in de uiteindelij­ Turllo ioystick voor MSI-eomputers nu-strukturen al gauw als irri­ ke versie opgelost. terend en vertagend ervaren De Aackotext2 kost f. 169,­ Goed nieuws voor de spelfa­ schakelaar ook geschikt is worden. Bovendien ont­ en wordt geleverd op cassette naten die regelmatig erin sla­ voor MSX-computers. Door breekt het Aackotext2 aan en diskette , in een combi­ gen om hun joystick te slo­ het omzetten van de schake­ een aantal mogelijkheden, pak . Het programma wordt pen. laar zijn de twee vuurknop­ vooral in de vormgeving van geleverd voorzien van een Zuso uit Rotterdam impor­ pen onafhankelijk van elkaar de uitvoer, die voor echt be­ korte Nederlandse handlei­ teert sinds kort nu ook de oer­ te gebruiken, hetgeen nood­ roepsmatige toepassingen ding in een keurig ringband­ degelijke Arcade joystick die zakelijk is bij de MSX-com­ wel een vereiste zijn. Je . door het omzetten van een puters. Aackobase2 is sterk menu­ georienteerd, wat naar onze mening voor een database ook verreweg de beste keuze is. Na de titelpagina ver­ schijnt het hoofdmenu, met de opties:

GEEF VELDNAMEN RECORD INVOER ZOEK RECORDS MAAK SELECTIE ONGE­ DAAN DRAAI SELECTIE OM SORTEER RECORDS VERWIJDER RECORDS WIJZIG RECORDS INPUT OUTPUT AACKOBASE2 KLEUREN INSTELLEN STOPPEN

De elektronische kaartenbak Als er nog geen bestand gede­ finieerd was zal de eerste op­ tie de logische keuze zijn. voor de MSX-computer Dan blijkt dat Aackobase2 maximaal 9999 velden aan­ Aackosoft, een van de eerste Nederlandse kan , met veldnamen van op zij n hoogst 80 tekens lang. In­ softwarehuizen die zich heeft gespecialiseerd drukwekkende getallen , dat wel, maar toch ietwat geflat­ in software voor MSX-machines heeft al enige teerd. Meer dan zo'n tien vel­ den zal het gemiddelde be­ tijd het programma 'Aackobase' in de katalo­ stand niet gauw tellen. J am­ mer genoeg kent Aackobase2 gus. Dat programma zouden we in dit eerste slechts tekstvelden. Datum­ of numerieke velden, met nummer bekijken, maar we ontdekten zoveel hun extra mogelijkheden, zij n niet mogelijk. Bij de op­ beperkingen dat wij kontakt opnamen met de tie record invoer kan daarna begonnen worden met het ei­ fabrikant. Gelukkig bleek Aackosoft zelf ook al genlijke inbrengen van de in­ formatie. De maximum veld­ de diverse beperkingen van het programma te lengte is 250 tekens, hetgeen ruimschoots voldoende zal zijn voor welke toepassing beseffen, en het bleek dat er inmiddels al hard dan ook. Eerder teveel, want juist door deze grote veld­ gewerkt werd aan een nieuwe versie, Aacko­ lengte wordt het in de opties, waarbij informatie getoond base2. zal worden, lastig om een goe­ de scherm-lay-out te berei­ Ter beoordeling ontvingen wij een voorlopig ken. Nadat alle velden van een re­ programma, het definitieve programma zou cord ingevuld zij n laat de da­ tahase het record nog een­ rond half februari op de markt komen. maal zien, en vraagt de ge- ,;Co '

COMPVl'lll MAGAZINE

bruiker of het in orde is. Zo nee, dan dient alle zojuist in­ getikte informatie gewist te worden en moet men op­ BESTANDSBEHEER OP MSX COMPUTERS nieuw beginnen aan dat re­ Na tekstverwerking is be­ nen) om allerlei soorten infor­ den (of minuten) wordt het cord. Iets dat naar onze me­ standsbeheer de tweede be­ matie te kunnen beheren. Bo­ hele bestand in de goede volg­ ning best wat gebruikers­ langrijke toepassing waar­ vendien blijkt dat een pro­ orde gesorteerd of omgesor­ vriendelijker opgelost had voor de homecomputer bij gramma flexibel moet zijn, teerd, want hoewel een adres­ kunnen worden. uitstek is geschikt. Compu­ zodat op elk moment bepaald senbestand meestal op ach­ ters zijn immers goed in het kan worden welke gegevens ternaam gesorteerd zal zijn Na het invoerL':l gegevens ordenen, sorteren, opzoeken in de computer moeten wor­ kan het toch zinnig blij ken om V,lO en rangschikken van informa­ den opgeslagen en wat niet. hetzelfde bestand tijdelijk an­ kunnen dan de gewenste tie. Het probleem is echter Met een specifiek programma ders te sorteren, bijvoorbeeld funkties gebrUikt worden en dat informatie zoveel vormen zou het onmogelijk zijn om op woonplaats. hierbij blijkt dat Aackobase2 kan aannemen. Zo zal de een daarop in te spelen, met een heel sterk op het selektieme­ in een adresboekje ook de te­ database kan dat nu juist wel. Het selekteren is een van de chanisme steunt. Voortdu­ lefoonnummers willen op­ belangrijkste funkties van rend is er een kombinatie van schrijven, terwijl de ander Een database-programma be­ een database, daarmee neemt selektie-kriteria aanwezig, bijvoorbeeld meer geïnteres­ handelt informatie net als een zo'n programma de gebruiker die bij vrijwel alle andere seerd is in de verjaardagen. kaartsysteem. Een enkele het zoeken naar allerlei gege­ funkties gebruikt worden. groep van informatie wordt vens uit handen. Er zijn veel Een penningmeester van een een 'record' genoemd. Voor­ vormen van selektie moge­ Hoewel wij in eerste instantie dat er gegevens ingevoerd vereniging heeft weer andere lijk, zoals een absolute over­ onze twijfels hadden over de­ wensen. Hij wil ook bijhou­ kunnen worden zal echter eenkomst binnen een veld ze konstruktie bleek het in den of de kontributie al be­ eerst gedefinieerd moeten (toon die records met de ach­ praktijk goed te voldoen. He­ taald is. De boekhouding is in worden hoe ieder record eruit ternaam Jansen) of een ge­ laas ontbreekt de mogelijk­ principe ook een vorm van in­ ziet, hoeveel en welke gege­ deeltelijke overeenkomst (se­ heid om de data-base te kun­ formatieopslag. Of wat te vens het bevat. De informatie lekteren op Jan levert dan zo­ denken van een muzieklief­ wordt verdeeld in velden, te wel Jansen als Jansens op). nen doorbladeren, iets wat hebber die alle gegevens van vergelijken met regels in een vaak wel bij andere data-base de platenkollektie in de com­ adresboekje , zoals naam, Een andere selektiemogelijk­ programma's mogelijk is. puter wil opbergen? adres etc. Daarbij kan, afhan­ heid kan zijn om juist die re­ Om deze verschillende soor­ kelijk van de database, bij­ cords te laten zoeken waar de Vaak maakt dit soort pro­ ten informatie met een com­ voorbeeld ook worden vast­ naam niet overeenkomt met grammatuur gebruik van het puter te rangschikken zijn er gelegd dat een bepaald veld de zoektekst. De zoekmoge­ volgorde-nummer van een re­ verschillende oplossingen. een getal bevat in plaats van lijkheden bij datum- of nume­ cord, wat dan eerst weer op­ een tekst of een datum . Der­ rieke velden zijn weer anders, gezocht moet worden d()()f" te Soms is er voor de specifieke gelijke velden hebben hun ei­ daarbij wordt vaak gezocht bladeren of selekteren. Aac­ toepassing een op maat ge­ gen funktie. De computer kan naar groter of kleiner (respec­ kobase2 echter zal bi j een ver­ maakt programma nodig. In daar bijvoorbeeld mee reke­ tievelijk vroeger of later) dan wijder opdracht alle op dat nen. veel situaties is dat de enige het zoek-kriterium. De selek­ moment geselekteerdc re­ oplossing, want niet ieder tiemogelijkheden zijn over cords verwijderen, na eerst standaard programma biedt Nadat de velden en records het algemeen ook niet be­ nog om een bevestiging ge­ uitkomst. Een boekhouding zijn gedefinieerd komt het perkt tot een enkel veld, of vraagd te hebben. Dit maakt bijvoorbeeld vereist bijna al­ zware werk: het invoeren van zelfs tot een enkele zoektekst de verwijder opdracht krach­ tijd een specifiek program­ gegevens. Het programma per veld. De opdracht 'zoek tig en snel in gebruik, maar ma, omdat cr veel meer van vraagt op het beeldscherm alle leden die per 10 februari wel kunnen fouten grote ge­ geëist wordt dan alleen maar per record om de inhoud van de kontributie van vorig jaar opslag, het moet ook allerlei de velden, waarbij de veld­ nog niet voldaan hadden, ten­ volgen hebben. complexe berekeningen kun­ naam als geheugensteuntje zij het bestuursleden zijn' is nen uitvoeren. wordt afgedrukt. bij een goede database wel te Bij 'wijzigen' worden alle ge­ Veel toepassingen van infor­ Tijdens het invoeren moet de formuleren, natuurlijk tot selekteerde records stuk voor matie-opslag zijn echter vaak mogelijkheid bestaan ook groot genoegen van de pen­ stuk getoond, waarbij ge­ niet meer dan een veredelde fouten te kunnen verbeteren. ningmeester. vraagd wordt of dit record ge­ kaartenbak en dan blijkt dat wijzigd moet worden. Zo ja, er vaak een betere oplossing Het moet mogelijk zijn om Natuurlijk kan een database dan krijgt de gebruiker de voor te vinden valt. Op dat een bestaand record later te de informatie bewaren op cas­ mogelijkheid om het betref­ moment wordt een 'database' wijzigen of te verwijderen om sette of diskette, of naar wens fende record aan te passen. zodoende fouten te herstellen een afdruk op papier maken programma interessant. Een Zo nee, dan verschijnt het database is een programma en veranderingen door te voe­ via' de printer. Liefst moeten volgende geselekteerde re­ om informatie in vast te leg­ ren. Iets om even op te letten deze funkties ook gebruikt cord. gen waarbij de gebruiker zelf bij de aanschaf van een data­ kunnen worden na een selek­ kan definiëren hoe de gege­ base-programma, want lang tie, zodat de penningmeester 'Output' werkt op een verge­ vens er uit moeten zien. niet elk programma voorziet de wanbetalers meteen op eti­ lijkbare wijze, alle op dat mo­ Een database kan een pro­ hierin. ketten kan laten printen voor ment geselekteerde records gramma zijn dat zowel het de herinnerings-acceptgiro­ adresboekje als de verjaar­ Nadat het bestand is inge­ kaart, of een deelbestand kan worden door het output kom­ dagskalender of de platenver­ voerd kunnen de vruchten er­ aanmaken om dit later alsnog mando uitgevoerd, naar keu­ zameling beheert. Dat brengt van geplukt worden, bijvoor­ te doen. ze naar het beeldscherm, veel voordelen met zich mee, beeld met de sorteer funktie. Een goede database is in feite printer, cassette of diskette. zo hoeft men maar een pro­ Ook al zijn de gegevens niet niets anders dan een gecom­ Dit maakt het simpel om een gramma aan te schaffen (en in alfabetische volgorde , voor puteriseerde kaartenbak, deelbestand aan te maken , hoeft men ook slechts een de computer is dat geen enkel maar dan wel een die zelf kan maar om het volledige be­ programma te leren bedie- probleem. In enkele secon- sorteren en selecteren. stand op te slaan moet de ge­ bruiker er zorg voor dragen veldlengte met automatisch heid). En het wegschrijven aangepaste schermlayout. van bestanden kan natuurlijk Want alle 250 tekens zullen ook, in IDS formaat, naar maar uiterst zelden nodig cassette of naar disk. Dan zijn zijn. er de gebruikelijke mogelijk­ heden om de kleurkombina­ Wat kan Aackobase zoal ver­ ties op het scherm aan de ei­ der. Sorteren natuurlijk op gen smaak aan te passen, en ieder gewenst veld (een van een optie om netjes uit het onze bezwaren tegen de eer­ programma uit te stappen ste versie was nu juist het ont­ zonder de 'reset-toets' te hoe­ breken van deze mogelijk- ven gebruiken.

Het belangrijkste hebben we heden behoeven enige uitleg. Welkomst-scherm van Aackobasc2. tot het laatst bewaard , het se­ Er kan bijvoorbeeld geselek­ lekteren. Het selektie kom­ teerd worden op alle namen dat er op dat moment geen se­ ook als een zogenaamde 'per­ mando vormt de ruggegraat groter dan ' Aaaaaaa' en klei­ lektiekriteria in werking zijn. soonlijke brief', waarbij de van Aackobase2 en zoals ge­ ner dan 'Ddddddd', hetgeen Gelukkig kent het hoofdme­ informatie uit Aackobase2 zegd, vele van de andere als selektie die personen ople­ nu daar ook een kommando met een tekstbestand van kommando's worden hier­ vert wiens naam met een A, voor. Het output kommando Aackotext2 gekombineerd door beïnvloed. Het selekte­ een B ofeen C begint. Op het biedt de mogelijkheid om aan wordt geprint. ren kan meervoudig zijn, dat hoofdmenu wordt altijd het te geven welke velden er ge­ wil zeggen op meerdere vel­ totale aantal records gemeld, toond of geprint moeten wor­ Bij uitvoer naar het beeld­ den en op meerdere zoektek­ en hoeveel er hiervan mo­ den en of de veldnaam al dan scherm blijkt de layout van sten tegelijk. Maximaal kan menteel geselekteerd zijn. niet mee afgedrukt moet wor­ het scherm ronduit slecht te er in drie velden geselekteerd den. De mogelijkheden om zij n. Of een veld nu 20 of de worden waarbij voor ieder Werkelijk, de selektiemoge­ de lay-out van een print te maximale 250 tekens bevat veld drie verschillende zoek­ lijkheden van Aackobase2 beïnvloeden zijn te beperkt, maakt niet uit, er is ruimte ge­ teksten gedefinieerd mogen zijn indrukwekkend. Temeer de penningmeester zou er bij­ reserveerd voor die maximale zijn. Deze negen mogelijke daar selekties ook nog omge­ voorbeeld zijn etiketten voor lengte. In de praktijk houdt kombinaties van te doorzoe­ draaid kunnen worden, zodat de wanbetalers niet mee kun­ dat in dat er niet meer dan ken velden en te zoeken tek­ alle bij de vorige selektie niet nen maken. Er bestaat echter twee velden tegelijkertijd op sten kunnen dan ieder weer geselekteerde records juist wel de mogelijkheid om met het scherm passen, en een op vijf manieren aan elkaar wel geselekteerd worden, en een Aackobase2 bestand, dat normaal adresrecord van vijf gekoppeld worden. Er kan omgekeerd. Tenslotte is er het zogenaamde Interaktieve velden (naam, adres, postco­ gezocht worden naar: gelijk een kommando dat alle selek­ Data Struktuur formaat be­ de, plaats en telefoonnum­ aan veld, ongelijk aan veld, ties ongedaan maakt, waar­ zit. weer met de tekstverwer­ mer) wordt over drie scher­ deels gelijk aan veld, groter door er weer met een schone ker Aackotext2 verder te ver­ men verdeeld, hetgeen de dan veld en kleiner dan veld. lei opnieuw begonnen kan werken. overzichtelijkheid van de in­ Deze laatste twee mogelijk- worden. Als losstaand programma zijn formatie, waar het nu juist al­ de printermogelijkheden van lemaal om draait, bepaald Aackobase2 onvoldoende, niet ten goede komt. maar in kombinatie met Aac­ kotext2 (zie elders in dit blad) Jammer dat Aackosoft hier kan een geselekteerd bestand geen elegantere oplossing De Aackobase2 database is dit weliswaar goed te onder­ op alle gewenste manieren voor heeft genomen, zoals biedt naar onze mening meer vangen door Aackobase2 aan geprint worden. Eventueel bijvoorbeeld een instelbare dan voldoende voor de ge­ Aackotext2 te koppelen, middelde thuisgebruiker. maar dat kost weerf. 169,- ex­ Menu-opties (Engelse versie). Het wat ongebruikelijke con­ tra. Op de schermlayout bij cept waarbij de selektie cen­ de diverse funkties valt ook traal staat blijkt in de praktijk wel het een en ander aan te goed te voldoen. Maar de ka­ merken, er waren fraaiere op­ paciteit van ongeveer 20000 lossingen denkbaar geweest. lettertekens is te krap voor Aan de andere kant is de snel­ sommige grotere toepassin­ heid waarmee de sorteer en gen. Een gemiddeld adresre­ selektie kommando's hun cord neemt zo'n 80 tekens in werk doen ronduit prijzens­ beslag, zodat een bestand waardig. AI met al een goede hoogstens 250 adressen kan en zeker niet te dure investe­ bevatten. De penningmees­ ring en een goede aanvulling ter zal daar hopelijk voor de naast Aackotext2. vereniging gauw uitgroeien. Het programma wordt als combi-pack geleverd, dus zo­ Ook de uitvoermogelijkhe­ wel op cassette als op disket­ den, zowel op het scherm als te, voorzien van een goede naar de printer, zijn onder de losbladige handleiding in een maat. Wat betreft de printer ringbandje. � COMPUTU � MAGAZINE

___ J DELTAHAL�r=====6==,

RANDSTADHAL 1-- �1 206 I , 221. : , f----i 20 tlm 24 maart 1985 I I , ZAALB 1 I :219 - -� I 220 I , ------L __-' AMSTERDAM rai '- �, I ,,218 B. I� -I- - - r-'- �1 , 1 , I , , I c- c_207 J 1--' , 1 1 , , '218 , 1 , . , 1 I 21 ' : , 1 A 1 1 1 , , 1 1 1 I , 203 , 210 , 7 ,- 1 1 , .1 r----j Voor de eerste maal dit I 208 , ZAAL C , I , 1 , ;216 jaar, organiseert de RAl , , , ., 1 1 __ , een computerbeurs voor L J de consument.

Naast de verschillende 't'<.,ldLJ'dll: elektronika-beursen en de Cl • (� tweejaarlijkse Efficiency­ . 10 101I,..,! darnl:'�:::::::�::::':;�=n"l .. beurs achtte men de tijd tI-> 101lPI hf'r!" l ,I Inv

ters. 1 , 1 1 1 • I I 1 119 1 1 64 standhouders, zowel L'_119--.:--.J 1 L ....: _·_�___.:. _·_�.....: _I L· _ ..:... J -, hard- als software leve­ 1611 r-- , , - - , r.- . --:l :- -.- � '1� ' ranciers brengen hun pro­ , ,162 : : 1631 1491 1 I 1139 1331 '__ '1__19' : : '119' , 14 ,� J L __ � dukten. Hiervoor zijn zo­ :16 , I ..0 , 4 · · _ I I I V 1321 J 14 i: r-- , r- -, _ __ ,___ wel de Hollandhal en de L J � L"l -, 4 I 1 1 I Deltahal gereserveerd. - I , -l - 1- ' , - , 1 , D tll'' � -5r - De RAl verwacht minimaal 166 6 1 ' " 11 50.000 bezoekers. 7 4 ' 4 ' De toegangsprijs is f 10,­ 7 _

_.______�l_:::';:_;::::1:::_:::J :::l:::r� ::::�;:::46�,,:;;: � )L :�,�,,"::: ::;! per persoon. � �_� �: ,:::,,::::::==i_:::_���:;b; 4 I __ : : HOLLANDHAL t

D 215 AACKOSOFT D 21 1 ECTRON H 130 LEINSTER SOFTWARE D 204 SANYO VIDEO BV INTERNATIONAL HANDELSMIJ. BV D 212 LVL ROCOM BV D 218B SCHNEIDER H 157 ABK BUSINESS SERVICE D 202 FABULEC BV/INTRALEC H 131 MALMBERGBV NEDERLANDBV GROUP BENELUXBV D 221 MANUDAX NEDERLAND BV H 126 SIEMENS NEDERLAND NV H 150 ACTACOM D 203 HEWLETT-PACKARD D 213B MBI PUBLICATIONS BV D 209 SIMAC ELECTRONICS BV H 135 APPLE COMPUTER BV NEDERLANDBV D 21 7 MICROMUNDO BV D 103 SPEDO D 216 AVTELECTRONICSBV H 161 HOFFMANN H 137 MICROPARTNERSBV COMPUTERFORMULIEREN H 138 BASF NED. BV DlVISULE INTERNATIONAL BV H 112 MICROPRESS H 152 STAM TIJDSCHRIFTEN BV DATATECHNIEK H 121 HOLLANDSYSTEMS BV H 132 NCR NEDERLAND BV H 159 SYSTEL D 210 BRANDSTEDER D 206 IBM NEDERLANDNV H 118 OLiVETTI NEDERLANDBV AUTOMATISERING BV ELECTRONICS (SONY) H 125 INFOTHEEK GROEP BV H 136 ORMASBV H 117 TECHMATION NV H 109 BROTHER INTERNATIONAL H 110 INOVATIVE CONCEPTS D 208 KONINKLIJKE PBNAI H 120 TECHNITRONBV NED.BV EUROPE BV ELSEVIERS H 123 TEXAS INSTRUMENTS D 210 CME TWENTE H 155 KLUWER BEDRIJFSWETEN- H 113 PHILlPS TELE- HOLLAND BV D 220 COMPAC COMPUTERS EN SCHAPPELIJKE UITGAVEN COMMUNICATIE EN H 140 TRIUMPH-ADLER MEETINSTRUMENTEN H 1 06BKLUWER TECHNISCHE INFORMATIESYSTEMEN BV NEDERLAND BV D 214 COMPUTERLlNEBV BOEKEN BV H 146 PERS- EN H 218 VENDEX SOFTWARE H 145 COPYTRONICS H 119 KLUWER TECHNISCHE PUBLICITEITSDIENST PTT DEVELOPMENT BV H 139 CWCOMMUNICATIONS TIJDSCHRIFTEN H 141 REDIFORM H 134 VIEWDATASYSTEM D 207 DAWIDENKO H 151 KOPIEËRSYSTEMEN H 149 REPROTECHNIEK BV GROUPBV D 213A ELECTRONICS NEDERLANDBV H 158 RHONE-POULENC H 101 VNU-BUSINESS NEDERLAND BV H 107 LCI COMPUTER IMPORT BV SYSTEMEN BV PUBLICATIONS BV H 128 ERICSON INFORMATIONS H 108 LEIDSE H 111 SAMSON UITGEVERIJ BV H 219 WESTELECTRONICS SYSTEMSBV ONDERWIJSINSTELLINGEN H 124 ZENITH DATA SYSTEMS gens de naam van het pro­ gramma weten. Cassettege­ bruikers kunnen bij deze INVOER CONTROLE vraag eventueel meteen op 'return' drukken, waarmee het eerste programma op de PROG cassette wordt gekozen. GebruiksaanwijzingICP. Het Invoer Controle Pro­ Zelfs de meest zorgvuldig geproduceerde en ge­ gramma zal daarna proberen drukte listings sluiten niet uit dat er toch een fout kan Het Invoer Controle Pro­ het programma op cassette of worden gemaakt bij het intikken. Verwisselde cijfers gramma is gemaakt om een in diskette te lokaliseren. Als er of verkeerde leestekens leiden in het beste geval tot ASCII code weggeschreven bij disk een 'FILE NOT een foutmelding. Erger nog is het als een programma Basic programma te kontro­ FOUND' fout optreedt, dan leren op tikfouten. Hiertoe zal er waarschijnlijk een tik­ slechts schijnbaar goed, althans zonder fouten die dient het te testen Basic pro­ fout gemaakt zijn bij het in­ de computer zelf kan bespeuren, werkt. gramma te worden gesaved voeren van de naam. Casset­ als een ASCII bestand, voor tegebruikers krijgen geen Om u te helpen dit soort problemen te voorkomen cassette gebeurt dit met duidelijke foutmelding, maar publiceert MSX Computer Magazine bij alle listings SA VE"CAS:NAAM.EXT", een programma aan het begin een kontrolegetal oftewel 'checksum' per program­ voor diskette met SAVE van de tape moet binnen en­ "NAAM.EXT. ",A. kele sekonden gevonden wor­ maregel. Na iedere listing volgt een checksum list, den. die voor elke programmaregel een checksum geeft. Dan kan ICP geladen en ge­ Om deze te vergelijken met u zelf ingetikte program­ rund worden. Het program­ Het te kontroleren program­ ma dient het bijgaande Invoer Controle Programma, ma wil eerst weten of u met ma wordt ingelezen, en ICP kortweg ICP. . cassette of diskette werkt, en geeft de voortgang aan door Dit berekent per regel van uw zelf ingetikte program­ toont nogmaals de desbetref­ het nummer van de in verwer­ ma de checksum, die dezelfde moet zijn als de bij de fende SAVE commando's. U king zijnde programmaregel wordt gevraagd of het te kon­ te tonen. Nadat het gehele listing vermelde. troleren programma inder­ prograr..nma is gelezen, toont Wijkt de op uw computer berekende checksum af daad op de juiste manier is ICP de berekende checksums van die in de listing, dan is de door u ingetikte pro­ weggeschreven. Als u hier 'j' op het scherm. Afwijkingen grammaregel niet gelijk aan die in de listing. op antwoordt wil ICP vervol- tussen de op het beeldscherm getoonde en in de listing afge­ drukt checksum wijzen op een fout in die programmare­ gel. Als alle regelnummers met HOE DE LISTINGS IN TE TIKKEN hun checksums getoond zijn MSX Computer Magazin e publiceert 420 REM Dit is een voorbeeld van de wijze kan er nog gekozen worden alleen programma 's die op de redak­ waarop een listing afgedrukt wordt, met hier tussen nogmaals tonen of en daar een afbreking. tie uitgebreid ge test zijn op hun wer­ stoppen. king. Om te voorkomen da t er voor Voor cassettegebruikers ten­ het drukken alsnog fo uten insluipen slotte nog een laatste opmer­ worden de op de prin ter vervaardigde zal duidelijk maken hoe dit in zijn king, als de recorder niet door listings fo tgrafisch gereproduceerd. werk gaat. de computer bestuurd kan De eerste regel eindig t met een sp atie, worden, dus wanneer de mo­ Deze listings zijn van een sp eciaal for­ en de 'd' op de tweede regel begin t in tor niet aan- of uitgezet kan maat, da t ontworpen is om fo uten tij ­ de vierde kolom . De derde regel be­ worden door ICP, dan moet dens het intikken zoveel mogelijk te gin t met een sp atie in de vierde ko­ dit door uzelf worden gedaan. voorkomen. lom, en de 'a ' in de vijfde kolom is het U dient in dat geval mee te In programma 's is iedere letter, ieder tweede teken op die regel. Sp aties zij n luisteren, en de recorder cijfer en elk leesteken van belang. De ook tekens in Basic, ze kunnen zeer steeds te stoppen als het com­ kleinste vergissing bij het intikken zeker van belang zijn . Nogmaals het­ putersignaal onderbroken kan gro te ge volgen hebben. zelfde voorbeeld, maar met een lan­ wordt. De recorder kan weer gestart worden na enkele se­ Om verwarring tussen de hoofdle tter ger regeln ummer: konden, als het interne relais '0' en het cijfer '0 ' te vermijden is de in uw MSX computer geklikt nul altijd doorgestreept. heeft, of als de regelnummer­ De kolommen bevatten exact 42 te­ 1000 REM Dit is een voorbeeld van de wijze teller zo'n vijf sekonden stil waarop een listing afgedrukt wordt, met hier kens, programmaregels die langer gestaan heeft. en daar een afbreking. zijn worden na het 42ste teken afge­ Met MSX Computer Magazi­ broken. He t vervolg op de volgende ne is het Invoer Controle Pro­ regel springt dan precies zoveel te­ Dit laat zien da t sp aties dankzij deze gramma het laatste program­ kens in als het regeln ummer van die manier van afdrukken duidelijk te on­ ma dat u zonder hulp hoeft in programmaregel lang is. Een voor­ derscheiden zijn, zelfs op de regel­ te tikken. En als ICP eenmaal beeld: overgang. in grote lijnen werkt, kan het ook zichzelf kontroleren. 1�� , MSX Computer Magazine che cke r 57� FOR N=� TO RL- 1 11� , 58� PRINT USING "###### : ###" ;T(N, 1) ,T(N 12� , copyright MBI Publications B.V. 1985 ,\1') : LP=LP+ 1 13� '************************************* 59� IF LP= 15 THEN I$=INKEY$ : IF I$ <>" " 14� , INITIALISATIE **************** THEN GOTO 59� ELSE LP=�: LOCATE �,6: GO 15� CLEAR 5��� TO 6�� 16� SCREEN �,�, 1,1 6�� NEXT N 17\1 CLS 61� FOR N=LP TO 14 : PRINT SPACE$ (3�): NEXT 18� MAX FILES= 1 N 19� DIM T( 65�,1 ) 62� LOCATE \1' ,21 : PRINT "Klaar. Nomaals bek 2�� , INVOER PARAMETERS ************ ij ken? (jin) ;" 2111 LOCATE 8,�: PRI NT "MSX COMPUTER MAGAZI 63� I$=INKEY$ : IF I$="" THEN GOTO 63� EL SE NE " IF I$="j " THEN LOCATE �,21 : PRINT SPA 22� LOCATE 6,2: PRINT "INVOER CONTROLE PRO CE$(35): LP=\1': GOTO 55� ELSE IF I$="n" GRAMMA" THEN CLS : CLEAR: END ELSE GOTO 63� 2311 LOCATE '1,5: PRINT "Gebruikt u tape of *** EINDE LISTING *** disk? (t/d): "; 24� I$=INKEY$ : IF 1$="" THEN GOTO 24� ELSE CHECKSUM LIST IF I$="d" THEN D$="dsk" : GOTO 26� ELSE IF I$="t" THEN D$="cas " ELSE GOTO 2411 1��: 36; 11�: 13; 12�: 135; 13�: 6; 25� LOCATE '1,7: PRINT "Het te controleren 14�: 47 ; 15�: 157; 16�: 42; 17�: 225; programma moet in ASCII formaat zij n we 1811: 2�6 ; 19�: 171; 2�� : 72; 21�: 191 ; ggeschreve n, me thet commando SAVE 'cas: 22� : 36; 23�: 192; 24� : 229; 25�: 158; naam.ext ''': GOTO 27� 26� : 176; 27�: 132; 28�: 5�; 29�: 217; 26� LOCATE �,7: PRI NT "Het te controleren 3�� : 118; 31�: 1�8; 32�: 62 ; 33�: 56 ; programma moe t in ASCII formaat zij n we 34\1': 178; 35�: 67 ; 36�: 34 ; 37�: 78 ; ggeschreven, methet commando SAVE 'naam 3811: 32; 39�: 2�1 ; 4�� : 1�3; 41�: 6�; .ext ' ,A" 42�: 1�3; 43�: 138; 44� : 2�8 ; 45�: 96; 27� LOCATE '1,11: PRINT "Is dit het geva l? 46�: 243; 47�: 149; 48� : 224; 49�: 124; (jin): "; 5�� : 117; 51�: 69 ; 52� : 66 ; 53�: 155; 28� I$=INKEY$ : IF I$= "" THEN 28� ELSE IF I 54� : 81 ; 55�: 13�; 56� : 2�; 57�: 52 ; $= "j " THEN GOTO 29� ELSE IF I$="n" THEN 5811: 8;111 59� : 1�1 ; 6�11 : 2; 61�: 1�9; LOCATE �,13: PRINT "Schrij f het te con 62�: 178; 63�: 171; troleren programma dan alsnog in ASCII *** EINDE PRI NTEN *** formaat weg, en start he t Invoe r Co ntrole opnieuw.": END ELSE GOTO 28� 29� LOCATE '1,7: PRINT SPACE$ (2\1'�): LOCATE �,7: LINE INPUT "Geef naam te controler en bestand "; F$ 3'1� IF D$="cas" THEN Go'ra 3411

31\1 LOCATE \1,111: PRINT F$ " wordt geope nd 0 p disk" BELANGRIJK 3211 OPEN F$ FOR INPUT AS #1 Test een zojuist ingetikt programma 33� GOTO 37'1 . nooitmet eenuit. Save het eerst , voordat 34'1 LOCATE \1',1�: PRINT F$ " wordt geope nd 0 p cassette " u RUN intikt. Sommige programma's 35� OPEN "cas : "+F$ FOR INPUT AS #1 kunnen, al s er fo uten in schuilen, de 36� , BEREKENING CHECKSUMS ********* 3711 LOCATE \1' ,4: PRINT "Programma : "F$ " wor computer op slot zetten. En dan is een dt ge lezen"SPACE$ (255 ) reset � of mogelijk.zetfs de computer uit­ 38\1 LOCATE \1',6: PRINT "regelnumme r en aa nzetten enige mogelijkheid weer wordt verwerkt ." de 3911 IF EOF( 1) THEN GOTO 54\1 de ko ntrole overde machine te krijgen. 4\1'1 ELIN INPUT #1 , A$ In beide gevallen bent u uw programma 4111 L$= "" 42\1' FOR N= 1 TO LEN (A$) kwijt, waarvoor u zojuist een hele tijd had 43� T$=MID$ (A$,N,1) ge pendeerd met intikken. 4411 IF L$="" THEN IF 'r$ =" " THEN L$=MID$ s (A$,1,N-1 ) Tijdens het intikken is het eveneens ver­ 45� LOCATE 13,6: PRINT L$ st andig om, ze ke r het om langere lis­ 4611 CS=CS+ASC( T$ )+N als 47 \1' NEXT N tings gaat , zo nu en dan een kopie te ma­ 4811 IF CS > 255 THEN CS=CS-255 : GOTO 4811 ken op cassette of disk. Spanningspie­ 49 11 T(RL,I1)=CS soms 5�11 T(RL, 1 )=VAL (L$) ken in het lichtnet kunnen er oor­ 51 \1' RL=RL+ 1 zaak van zijn dat uw computer zijn pro­ 52� GOTO 3911 gramma 'vergeet'. Of er iemand 5311 ' TONEN CHECKSUMS ************** st ruikelt 54� LOCATE \1,4: PRINT "programma : "F$" ing over het netsnoer, waardoor de ste kker elezen"SPACE$ (255 ) uit st opkontact getrokken wordt Be­ 55� LOCATE \1 ,4: PRINT "Checksums progamma het "F$SPACE$ (211):LOCATE 11,5: PRINT "Druk s ter tien maal onnodig saven, dan . een patiebalk voor vo lgend scherm" kee r te weinig! 56� LOCATE '1,6 Sony heeft een nieuwe hit de Hit Bit SONY Hit Bit H8-75P MSX Homecomputer

Volgens deskundigen zal het bezit van een huis­ computer binnen enkele jaren net zo gewoon zijn als het bezit van een kleuren-tv of videorecorder. De computer zal op verschillende gebieden toe­ pasbaar zijn, als hulp bij het huishoudboekje, voor telebankieren, als leercomputer en zelfs in kombinatie met de audio of video installatie, om maar eens wat te noemen. Geen wonder dat de meeste bekende Japanse audio- en videomerken reeds op de Firato deze ontwikkeling lieten zien. Sony trok veel belangstelling met de Hit Bit, de eerste computer die werkt met de MSX stan­ daard. Inmiddels is de Hit-Bit volop leverbaar en - zoals we van Sony gewoon zijn - lijkt de Hit-Bit een regelrechte hit te worden.

stukje uitsteken. De HB-75P heeft echte schrijfmachine toetsen, een duidelijk voor­ deel, zeker als u veel tekst gaat verwerken.

We zijn niet anders van Sony Het nieuwe toverwoord bij ho­ de ene fabrikant volkomen ver­ mecomputers is MSX, wat staat schillend van de andere. Dat gewend. Voordat een produkt voor Microsoft eXtended Basic. bracht voor de nieuwe standaar­ het levenslicht ziet laat men er Microsoft, een van oorsprong disering weer andere problemen eerst een aantal marketing spe­ Amerikaans bedrijf, is altijd al mee, want hoewel er misschien cialisten op los. Bij de Hit-Bit een van de belangrijkste leveran­ wel een bepaald commando voor heeftdat duidelij k geresulteerd ciers van de zogenaamde firmwa­ geluid gedefinieerd was, zou dat in een concept dat zich onder­ re voor micro's geweest. Die door de ene synthesizer-chip heel scheidt van de konkurrentie. firmware is de vast ingebouwde anders worden weergegeven dan door de andere. Dat onderscheid begint al bij programmatuur in een computer, waardoor de machine allerlei es­ Vandaar dat MSX een echte stan­ de naam die je moeilijk kan sentiële funkties kan vervullen, daard is geworden, niet alleen de vergeten en in elke taal ook SenyHit Bit HB-75P zoals het lezen van het toetsen­ Basic ligt vast, maar ook aan de makkelijk is uit te spreken. bord, aansturen van b. v. printers, hardware worden minimum-ei­ MIX Homeco... uter diskdrives etc. De programmeer­ sen gesteld. Alle MSX machines Ook de vormgeving van de Hit­ taal, Basic,is ook een deel van de­ bevatten een Z80A processor, In de periode van nog geen jaar Bit steekt met kop en schou­ ze firmware . Basic, (Beginners met een kloksnelheid van 3.5 Me­ heeft de marktsituatie voor ho­ ders uit boven de soms aubollig All Symbol Instruction Code) gaHertz, een AY 3-8910 geluid­ mecomputers zich ingrijpend uitgevoerde konkurrentie, tel was in oorsprong alleen maar be­ schip, een 9918A video IC, 32K doeld als leermiddel en miste dan ROM met de firmware, 16K gewijzigd. Vorig jaar om deze daarbij op de prijs/prestatie­ ook vele opdrachten die in de RAM voor beeldscherminforma­ tijd zorgden spelcomputers nog verhouding, dan is duidelijk praktijk noodzakelijk waren. tie en nog eens minstens 16K voor flinke omzetten, nu zijn dat het Hit-Bit concept bij de RAM voor systeem gebruik. Ook diezelfde spelcomputers aan de eerste kennismaking meteen al Toen Basic een vlucht begon te voor het toetsenbord zijn eisen straatstenen niet meer kwijt te een streepj e voor ligt. nemen als een echte program­ vastgelegd, en voor de uitbrei raken en geruisloos heeft de meertaal, moesten deze opdrach­ dingskonnektoren eveneens. homecomputer de plaats van ten alsnog worden ingepast, en de de spelcomputer overgeno­ Toetsenbordaanslui­ en eerste versies van dit werkbare Daardoor kan iedere MSX ma­ Basic dialect zijn door Microsoft men. tingen chine in principe alle program­ op de markt gebracht. ma's en randapparaten gebruiken Met meer of minder succes zijn Echter, de mogelijkheden van de die voor welke andere MSX ma­ de laatste tijd vele modellen op Binnen de MSX afspraken ligt machines werden steeds groter, chine dan ook gemaakt zijn. Dat de markt verschenen. Het re­ het aantal funktie-toetsen vast. en fabrikanten van micro's zoch­ geeft vele voordelen, want het sultaat is bekend; een giganti­ Het staat de fabrikant echter ten ieder op zich naar middelen aanbod van programma's wordt sche chaos. Uitwisselbaarheid vrij zelfhet toetsenbord lay-out om die mogelijkheden vanuit Ba­ groter, terwijl de onderlinge kon­ tussen de verschillende merken te maken. Sony onderscheidt sic te besturen. Toen ontstond er kurrentie de prijs van de randap­ op het gebied van hard- of soft­ zich bijvoorbeeld door de op­ een babylonische spraakverwar­ paratuur laag zal houden. ring, want al die uitgebreide ba­ ware is meestal bij voorbaat vallend grote cursor besturing, sic's weken af van de standaard Bovendien is MSX Basic een uitgesloten. het ziet er grafisch allemaal erg en van elkaar. Momenteel is het goed doordachte taal, die zowel verzorgd en weldoordacht uit. zo dat het omschrijven van een de beginnende als de gevorderde Een weinig rooskleurige situa­ Aan de achterzij de vinden we wat complexer programma van programmeur genoeg mogelijk­ tie, ook voor de handel, maar de aansluitingen voor de ver­ de ene naar de andere microcom­ heden biedt. Het rekenen kan gelukkig lijkt daar nu een einde schillende randaparatuur . Al­ puter een klus is die zelfs goede met grotere precisie dan gewoon­ aan te komen. De Japanse fa­ lereerst natuurlij k voor een programmeurs doet rillen van af­ lijk bij de micro, 14 cijfers in brikanten hebben de koppen beeldscherm. Dat kan op drie schuw. plaats van de gebruikelijke 8 tot 9. Muziek is makkelijk te pro­ bij elkaar gestoken met het doel manieren. De eenvoudigste Microsoft nu heeft op deze wild­ grammeren, en de videomoge­ hardware en software uitwis­ daarvan is rechtstreeks op de groei willen inspelen, en ontwik­ lijkheden stellen ook spelpro­ selbaar te maken. Het resultaat antenne aansluiting van de tv. kelde het MicroSoft eXtended grammeurs tevreden. Er zijn veel daarvan is een aantal afspraken De Hit-Bit heeft daartoe een Basic, een standaard waarin met commando's om met teksten te op het gebied van hard- en soft­ ingebouwde RF generator alle nieuwe mogelijkheden van goochelen, terwijl ook de op­ ware die onder de naam MSX waardoor in principe elk nor­ de machines rekening gehouden drachten die helpen bij het pro­ aan de man gebracht zullen maal tv-toestel kan worden ge­ was. Maar niet alleen qua softwa­ grammeren zelf (zoals automati­ worden. Een initiatief dat over­ bruikt. Een prettig idee voor de re was er een dergelijke wild­ sche regelnummering) niet ont­ breken. al ter wereld juichend in ont­ beginnende computeraar die groei. Ook de hardware was bij vangst wordt genomen. Uitwis­ het meteen niet allemaal te selbaarheid bij MSX is altij d duur wil maken. De tweede gegarandeerd, een prettig idee. mogelijkheid is een aansluiting via de zespolige AV-uitgang. randapparatuur van een ander Aan de rechterzijde van het De eerste indl1lkken Mits u een tv heeft met een A V merk wil kopen zal geen enkel toetsenbord zitten twee aan­ ingang geeft deze verbinding probleem hebben. De Hit-Bit sluitpluggen voor joysticks, de­ Sony brengt de Hit-Bit in twee het beste resultaat. Voor wie heeft twee ingangen voor een ze zijn van hetzelfde type als uitvoeringen, de HB-55P en de het meteen professioneel aan cardridge. Een aan de boven­ van Atari, een slimme zet, om HB-75P die respektievelijk een wil pakken is de Hit- Bit ook zijde en een aan de achterzijde. ook de Atari bezitters over de geheugenkapaciteit hebben noguitgerust meteen RGB uit­ De werking ervan is gelijk, streep te krijgen. van 32 K en 80 K. Het verschil gang waarop een echte monitor maar de ingang aan de boven­ tussen de twee modellen is te kan worden aangesloten, dat zijde is natuurlijk specifiek be­ De computeren MSX zien aan de uitvoering en aan geeft altijd een beter beeld en doeld voor het laden van soft­ het toetsenbord. De HB-55P is opent ook de mogelijkheid om ware via een cardridge. Bij de Het hart van de Hit-Bit isin bei­ uitgevoerd in zilvergrijs, de later de machine uit te breiden met 32 K uitgevoerde HB-55P de computers de zgOA micro­ HB-75P is uitgevoerd in zwart , men een 80 kolomskaart. kan daar een 16 K memory ex­ processor van Intel, dat is wel­ hetgeen de computer een pro­ Verder zijn er aansluitingen pander in worden aangebracht. iswaar geen hypermoderne fessioneel tintje geeft; boven­ voor een printer/plotter, een In de cardridge aansluiting aan processor, maar wel een die z'n dien heeft de HB-75P een an­ disc-drive en een data-cassette­ de achterzijde kan de disc drive kwaliteiten heeft bewezen. De der toetsenbord. Op de HB- recorder. Al deze aansluitin­ worden aangesloten. In de plug zgOA is immers niet voor niets 55P zitten vierkante vlakke gen zijn gestandaardiseerde zit een ROM geheugen waarin de meest toegepaste micro op toetsen die slechts een klein MSX aansluitingen. Wie later de disc-basic is opgeslagen. dit moment. COMI'U1'ER MAGAZINE

Hit terminal TV Monitor Monitor (Audiol (with analog I"'�:::::::::illliVideo IN) RGB terminal)

VMC·366 or RK·140 TV monitor cable (supplied with HB·75P)

Antenna selector (supplied with HB·75P) �Cartridge software

: ..� Wireless joystick �controller

De HB-75P beschikt over een mers bijna dezelfde status als een dwarsstraat, nog 150 pro­ Het eerste dat u nodig heeft is 80K werkgeheugen (RAM) en het aantal PK's van de auto of gramma-regels nodig zijn voor een datacassette recorder om een 48K vast geheugen de topsnelheid die dezelfde au- een bepaald programma , kan prögramma's te kunnen laden . (ROM). Dat lijkt ten opzichte to kan halen. je hetzelfde in MSX met min­ en op te slaan. Sony heeft hier­ van de meeste konkurrenten Een onderwerp om ons even der dan de helft van de regels voor de TMC-30ooD cassette­ veel, maar zodra de Hit-Bit is nader in te verdiepen. bereiken. MSX Basic comma­ recorder, maar wie al een cas­ aangesloten en het BASIC pro­ De Hit-Bit is van huis uit voor­ do's zijn in feite gekompri­ setterecorder met remote heeft gramma is geladen blijkt dat er zien van twee ingebouwde pro­ meerd. 'Turbo-Basic' noemt kan die meestal gebruiken. So­ van dat grote geheugen nog gnlmma's. Een daarvan is de Sony dat in een brochure, om ny hanteert dezelfde aanslui­ maar 28.815 bytes overblijft. 'Personal Databank'. Dit pro­ daarmee aan te geven hoeveel tingen die de meeste andere Ongetwijfeld voor de kersverse gramma wordt geladen zodra werk er door MSX uit handen computerfabrikanten ook ge­ bezitter van een Hit Bit een de Hit-Bit wordt aangezet. In kan worden genomen. Nog een bruiken en wij hadden geen en­ grote teleurstelling, en wij kun­ dit programma kunt u namen bewijs van de kracht van MSX kel probleem met een dicteer­ nen ons voorstellen dat menig­ en adressen opslaan, sorteren Basic is het feit dat je daarvoor recordertj e. een zich behoorlijk getild zal en terugzoeken. De geheugen­ 32K van het RAM geheugen voelen. Het aantal Kb's verte­ ruimte die dit vraagt is 16K. nodig hebt. Bij sommige ande­ Veel beter is natuurlijk een genwoordigt tegenwoordig im- Het tweede programma is de re merken bestaat het Basic echte disc-drive . Het laden en MSX-BasÏc. Dit programma programma vaak uit niet meer wegschrijven op tape is een

Hit Bit SS 32K RAM - 32K BASIC + 16K Fmnwllre ligt vast in de 32K ROM. Om dan 8K. tijdrovende en onhandige ge­ met het programma te kunnen MSX Basic is dus niet alleen schiedenis. Je hebt voor een be­ werken moet eerst het Basic veel plezieriger en arbeids be­ hoorlijk programma al gauw programma van het ROM ge­ sparend, maar toont ook aan een paar minten nodig. Met heugen naar het werkgeheugen dat je al heel wat in je mars een disc-drive is laden en weg­ (RAM) worden overgeheveld. moet hebben om een program­ schrijven een kwestie van se­ HaB,!75 ROK RAM + 32K BASIC + 16K Flrmwa,e Iin BASIC model Dat gebeurt intern en neemt ma van 29.000 tekens te schrij ­ conden. slechts een paar seconden in ven. De HD B-50 Micro disc-drive is beslag, maar neemt wel 32K Natuurlijk doet dit probleem naar onze mening de mooiste van het vrij programmeerbare zich niet voor als er niet in MSX disc-drive die er op dit moment geheugen in beslag. Dan is er Basic wordt gewerkt. Voor de­ te koop is. Sony ontwikkelde 29K 16K nodig voor het grafisch gene die in een andere pro­ hiervoor een kompleet nieuwe weergeven en nog 3K voor de grammeertaal , bv. COBOL of standaard van 3,5 inch. Deson­ besturing. Er blijft dus maar PASCAL zijn programma gaat danks heeft deze disc een op­ 29K over zodra u in Basic schrijven, blijft er 32K meer slagkapaciteit van 500 Kb, on­

Hit Blt75 SOK RAM + 32K BASIC + 16K F,rmware Imetm BA"iIC model werkt! ruimte. geveer het driedubbele van de Dat lij kt weinig , maar is in de Randapparatuur nog veel toegepaste 5,25 fl op­ praktijk toch een redelijke py. Het magnetische schij fje is hoeveelheid. Door de toepas­ Naast de Hit-Bit brengt Sony gevat in een harde plastic be­ sing van MSX Basic zijn nu een­ tegelijkertijd een kompleet as­ huizing en het leesgedeeIte maal veel minder regels nodig sortiment randapparatuur op wordt beschermd met een me­ om de computer bepaalde han­ de markt. Dat is ook nodig, talen plaatje. Het schij fje delingen te laten uitvoeren. We want denk niet dat u er met een draait met een snelheid van 300 spreken uit ervaring. Waar bij computer en een beeJscherm toeren per minuut en de toe­ een ander merk, noem maar alleen bent. gangstijd is zeer kort. Het volgende onmisbare acces­ De eerste kennismaking met de Datzelfde geldt voor veel ande­ Bij uitwisselbaarheid van hard­ soire is een printer of plotter. software is het moment dat de re programma's die inmiddels ware en software is. de consu­ Sony heeft nu nog uitsluitend Hit-Bit aan wordt gezet. In een op de markt zijn. Deze zijnalle­ ment en de branche gediend. de PRN-C41 plotter/printer. 16 K ROM zit de Personal data­ maal op cassette en beschikken Wij hebben zeer plezierig ge­ Deze plotter/printer is een bij­ bank. Een aardige gimmick, niet over disc-Basic. werkt met de Sony HB-75 Hit­ zonder veelzijdig apparaat, vast bedacht door handige mar­ Bit. In kombinatie met de per­ waarmee zowel tekst als teke­ keting jongens. Niets is er im­ Wnen metde HH-BH fekte disc-drive heb je bijna het ningen - in vier kleuren - op pa­ mers ontmoedigender dan gevoel dat je een volwassen sys­ pier kan worden gezet. Het ap­ thuis te komen met een compu­ Zoals vermeld hebben de HB- teem onder de vingers hebt. paraat kan zowel van de rol ter waar niets op het scherm 55P en de HB-75P om een of werken als op een vel A4, bij­ verschijnt. Bij de Hit-Bit ver­ andere onduidelijke reden niet Jammer is het dan ook dat er voorbeeld uw eigen briefpa­ schijnt - of je wilt of niet - eerst hetzelfde toetsenbord. We nog zoveel met cassettebandj es pier. De tekst wordt geschre­ een welkomstgroet van de Hit­ spreken niet uit ervaring, maar moet worden geknoeid, daar ven door vier ballpoints naar Bit met een fraai gekleurd keu­ gevoelsmatig lij kt. ons het toet­ moet verandering in komen en keuze in zwart , rood, groen of zemenu. Er zijn drie program­ senbord van de HB-55P niet ook naar het toetsenbord moet blauw. ma's van huis uit: Adress, Sche­ echt plezierig om er veel tekst men eens kijken. Naar onze Er kunnen vanuit de software dule en Memo, ofwel een elek­ op in te rammen. Gelukkig mening ontstaan er te veel ty­ 7 verschillende letterhoogtes tronisch adresboekje, een konden wij ons in onze test be­ pefouten door het niet goed worden gebruikt. De snelheid agenda en memoblock. Het perken tot de HB-75P, die doorkomen van aanslagen. is echter beperkt. Met een nor­ heeft allemaal niet veel om het heeft echte schrijfmachine male schrijfmachineletter (10 lijf. In de praktijk zal de tele­ toetsen. Toch zijn we niet echt Verder is de Hit-Bit een fraai punts) haalt de printer 6 letters foonklapper en de agenda veel gelukkig met dat toestenbord. gestylde en zeer bedienings­ per seconde. handiger zijn, maar biedt de vriendelijke huiscomputer. nieuwkomer wel de mogelijk­ Het is natuurlijk een persoon­ Het werken met MSX basic is Wie sneller wil printen kan in heid om kennis te maken met lijke �westie, maar naar onze plezierig en tijdsbesparend, principe elke andere printer de wijze waarop de computer mening ligt het toetsenbord te maar dat is natuurlijk geen So­ aansluiten, mits di�rzien is reageert. Gewoon een eerste vlak om echt lekker te kunnen ny verdienste. Wel een Sony van een Centronics aansluiting vingeroefening. werken. Voor het intypen van verdienste is de beeldkwaliteit (en dat zijn de meesten). Wij gekompliceerde programma­ van de grafische afbeeldingen. gebruikten onze eigen snelle Gedurende onze testperiode regels zal dat niet zo zwaar tel­ Die is zeer fraai, zeker in kom­ (80 tekens per seconde) Dai­ waren wij in de gelegenheid len, maar bij tekstverwerking binatie met de KV-1430E, een sywheel prirtter - technisch ge­ met verschillende program­ zeker wel. Een tweede euvel is 36 cm toestel van Sony, al zou­ sproken - zonder enig pro­ ma's te werken. het wat traag doorkomen van den wij op dat toestel graag een bleem, alhoewel de software De eerste (spel)programma's tekens. Niet dat wij nou zo snel kontrastregelaar zien. (het te gebruiken tekstverwer­ waren van Japanse makelij . zijn en de aanslag mag er ook kings programma) wel moet Opvallend bij de videospellen best wezen, toch misten wij Plezierig voor de koper is dat voorzien in het aansturen van is dat die er grafisch allemaal steeds tekens, een ervaring die Sony de Hit-Bit duidelijk op de de printer. erg gelikt uit zien. Over de in­ ook andere redaktieleden op­ markt zet als een kompleet houd van de spellen geven wij deden. pakket en het zou Sony niet zijn Nog een aardige accessoire is hier geen mening, die ligt op om tegelijkertijd te zorgen de draadloze joystick. Wie de het eerste gezicht op hetzelfde De cursor besturing is daaren­ voor een optimale begeleiding. Hit-Bit veel als spelcomputer niveau als van de konkurrentie. tegen wel weer perfekt gere­ gaat gebruiken heeft hieraan Opvallend bij de Japanse soft­ geld. De vier opmerkelijke Reeds maanden vooraf aan het een ideaal accessoire. Deze ware is voorts de enorme bedie­ grote toetsen zorgen voor een Hit-Bit gebeuren werden bij­ joystick bèstaat uit een hand­ ningsvriendelijkheid. Bijna op makkelijke beweging over het voorbeeld de dealers getraind, zaam pookje en een infrarood kinderlijke wijze wordt er via scherm. er is een Hit Bit-Hot-Line en el­ ontvanger die met een zuignap­ keuze menu's getoond hoe u ke computer is voorzien van je op de tv kan worden beves­ iets kunt bereiken. Erg flitsend Ook een uitkomst zijn de toet­ een goede Nederlandse hand­ tigd. Zeer doordacht is ook dat gaat dat overigens niet. Met na­ sen F1 tlm 5 en in shift tlm FlO leiding. Daarboven ontvangen de joystick beschikt over twee me de Japanse tekstverwerker (MSX standaard!). Afhanke­ de kopers twee fraaie Neder­ 'vuur' toetsen zodat ook links­ 'Homewriter', die lijkt op het lijk van het te gebruiken pro­ landse boeken: Een inleiding handigen daar mee om kunnen eerste gezicht geniaal, maar is gramma worden hieronder de tot MSX Basic en een MSX Ba­ gaan. in de praktijk zo traag dat je er meest gebruikte kommando's sic boek voor gevorderden, Deze joystick werkt .. ia het in­ soms moedeloos van wordt. geplaatst, b.v. 'load', 'save'. beiden speciaal geschreven frarood systeem en kan tot op Dat is jammer, want tekstver­ 'list' of 'run.' voor het werken met de Hit­ 7 meter afstand van de compu­ werking is voor vele kopers in Bit. Daaraan kunnen vele ge­ ter gebruikt worden. Aardig is spé een niet onbelangrijk on­ Konklusie vestigde merken nog een voor­ ook dat bij twee joysticks maar derdeel. beeld nemen. één infrarood ontvanger nodig Gelukkig zijn er inmiddels al Sony heeft met de Hit-Bit het is. meer tekstverwerkingspro­ voortouw genomen bij het gramma's op MSX in de han­ MSX gebeuren. Wij geloven in Gemiddelde winkelprij­ Software del. Voor f. 89,- koop je 'Aaco­ MSX, zoals wij in elke andere zen text' een zeer plezierige tekst­ standaardisatie geloven en Het suèces van het MSXgebeu­ verwerker die geleverd wordt daarin staan we niet alleen. Als Hit-Bit HB-55P: f 899,­ ren is natuurlijk in grote mate op een cassettebandje met Ne­ de hele Japanse industrie zich Hit-Bit HB-75P: f 1299,­ afhankelijk van de beschikbare derlandse handleiding op het achter MSX schaart dan staan Data cassetterecorder, TCM- software , het vertrouwen dat scherm. de andere fabrikanten nog wat 3000D: f 297,- de software huizen in MSX Vervelend is overigens dat het te wachten. De voortekenen Disc-Drive, HBD-50: f 1299,­ hebben en de vraag of ook an­ hele Hit-Bit gebeuren - nu nog zijn gunstig. Spectra-Video, Draadloze joystick met ont­ dere computermerken met een - erg tape-georiënteerd is. Dat Goldstar en Philips brengen in­ vanger, JS-75: f 269 ,­ MSX computer komen. begint al met de Personal data­ middels ook al een MSX com­ Kleurenprinter/plotter, PRN­ bank. Gegevens daarin vastge­ puter, Panasonic komt binnen­ C41: f 899,- Ook daar lijkt Sony - in z'n legd kunnen uitsluitend via ta­ kort en gezien het feit dat bin­ voortrekkersfunktie - goed pe geladen en opgeborgen wor­ nen een paar maanden al vele Importeur: mee te scoren. Sinds de intro­ den. Waarom geen discopslag? programma's in MSX Basic Brandsteder Electronics bv duktie van de Hit-Bit op de Fi­ Dat zou dit ingebouwde pro­ zijn verschenen bewij st dat de Jan van Gentstraat 119 rato zijn er al heel wat MSX­ gramma nog best bruikbaar software branche er ook brood 1171 GK Badhoevedorp programma's verschenen. kunnen maken. in ziet. Wat ons betreft terecht! tel. 02968-81911 , , er ka r maar een MEMOTECH GoldStar num één zijn ••• �e��!F�� C:Clt'1F'AC: ��@IfS x i" �' SVSPECTlIAV'''''OI 9 em,n,- I Canon Epson SHARP

5iinl::lair CO PU T R ZXSpectrum+

IN DE I:J:II�I�JSONY HOtv1ECOMPUTER KOP? HIT BIT SOCNvb :: ',',b:) Commodore [IJ[!J@ �COMX [ 1IIIIIIr:;:B6f{·Hj(1J

VAN INGEN COMPUTERS een computer-speciaalzaak met 3 vestigingen In Noord-Holland. Winkels die ondanks dezelfde naam, een heel eigen karakter dragen. Waarbij een persoonlijke bediening voorop staal InCO ieder nummMPUTERer van 'MSX Computer Magazine'SPEL zullen we, naastLEN de gebruikers programma's, ook een aantal spellen bespreken die speciaal voor MSX ge­ schreven zijn. Spellen zijn immers een leuke onderbreking naast het serieuze werk. De com­ puter is een onvermoeibare tegenstander. Voor dit eerste nummer hebben we een greep gedaan uit de thans voorhanden zijnde spellen. Het zijn een aantal Japanse spellen, een Engels spel en ook nog een Nederlandse produktie.

publiek dol-enthousiast en er f.89,-. Dit keer zijn schoon­ weerklinkt een geweldig ge­ springen, bokspringen, tram­ juich. Beide atleten, u en uw polinespringen en turnen aan medespeler (of de computer de beurt, voor een of twee in de eenpersoonsvariant), spelers. Ieder volgend onder­ lopen gelijktijdig en terwijl deel kan alweer slechts ge­ de winnaar een vreugdedans­ speeld worden nadat men je maakt kijkt de verliezer iet­ zich voor het vorige gekwali­ wat beteuterd toe. Lopen ficeerd heeft. Er zijn echter doet u door de joystick zo snel wel verschillen in de vormge­ mogelijk naar rechts te bewe­ ving tussen Hyper Sports 1 en gen, of op de cursor-rechts Hyper Olympics 2. Bij Hyper toets te tikken, het springen Sports 1 worden alle presta­ wordt met de vuurknop of de ties beoordeeld door een vijf­ spatiebalk gedaan . koppige jury, die bordjes met Ook de andere onderdelen de toegekende punten om­ kennen zo hun eigen technie­ hoogsteekt. Het spel gebruikt ken, die door uitproberen hele mooie, vloeiende scrol­ Hyper Olympic 2 moeten worden ontdekt. Hy­ lingtechnieken om een illusie begint om 9 uur 's ochtends, per Olympic 2 is namelijk van beweging te geven. Toch als de machines aangezet Houdt u van sport, maar wilt echt een Japans produkt, en beviel ons deze herhalingsoe­ worden, en de bakker zou u niet moe worden, dan is de bijgesloten gebruiksaan­ fening minder goed dan Hy­ rustig kunnen gaan zitten 'Hyper Olympic 2' een uitste­ wijzing is dan ook helemaal in per Olympics l. Waarschijn­ wachten tot het 5 uurwas, wa­ kende keus. Dit Japanse spel, het Japans. Het is echter leuk lijk lag dat aan het feit dat wij re het niet dat de bakkerij van Konami, biedt u de kans en onderhoudend genoeg om moeite hadden punten te ha­ overspoeld werd door een om achtereenvolgens mee te de prijs van f. 89,-waar te ma­ len bij het het bokspringen. Je horde hongerige wasbeertjes. doen aan de 110 meter hor­ ken. Het spel heeft aardig ge­ moet even weten welke toet­ denloop, speerwerpen, hoog­ luid en goede graphics, zeker sen te gebruiken, maar ja, ons Die wasbeertjes stelen het springen en 15G" meter hard­ als we rekening houden met Japans was te roestig om de brood van de lopende ban­ lopen. Naar keuze speelt u al­ het gemak dat de Rompack­ gebruiksaanwijzing te kun­ den, zetten de drie machines leen tegen de computer, of te­ vorm biedt. nen lezen. uit, en bovendien bijten ze de gen een menselijke tegen­ bakker ook nog gemeen als stander. De spelcassette in­ hij vergeet over ze heen te pluggen in het MSX slot, en u springen. Hetgeen een erg Comic Bakery kunt beginnen. Behalve de Hyper sports 1 komisch ' effekt oplevert, de keus tussen 1 of 2 spelers mag bakker springt rond op een u ook nog zeggen of u met een Dit spel lijkt sterk op het vori­ Alle Konami spellen hebben been met een weinig goeds joystick of met het toetsen­ ge spel, zowel wat betreft de wel wat overeenkomsten, in belovende tekstballon boven bord wilt spelen. Ons beviel gebruiksaanwijzing (J apans), bepaalde opzichten althans. het hoofd. Het zou de speler het toetsenbord het beste, vorm (Rompack) en prijs Een Rompack van f. 89, - voor er bijna mee verzoenen dat maar dat is een persoonlijke 1 of2 spelers, naar keuze joys­ hij zo net een van zijn drie le­ keus. tick of toetsenbord, en een in vens verloren heeft. Gelukkig Bij alle onderdelen moet u het Japans geschreven ge­ is de bakker niet helemaal zich eerst kwalificeren, voor bruiksaanwijzing. Maar ver­ weerloos, zijn verdovende u bij de volgende ronde mee der houdt alle gelijkenis op. straal maakt de ondieren voor mag doen en dat kan een hele Comic Bakery is een werke­ korte tijd bewusteloos zodat klus zijn. Bij de horden loop lijk prachtig spel, dat de spe­ hij ze opzij kan schoppen. bijvoorbeeld moet u de 110 lers uiterst kundig frustreert meter binnen de 15 seconden terwijl het aan de toeschou­ Het weer aanzetten van de afleggen, en slechts een keer wers ware lachsalvo's ont­ machines en verwijderen van struikelen is al genoeg om dat lokt. En zo hoort dat ook bij wasberen houdt de brave niet meer te kunnen halen. goede computerspellen. Het borst druk bezig tot het vijf gegeven is eenvoudig, als uur is. Dan blaast de fabrieks­ Valse starts zijn eveneens bakker moet de speler ervoor fluit,en de bakker brengt zijn mogelijk. Drie valse starts zorgen dat een volautomati­ dagproduktie naar de bakke­ diskwalificeren de speler. Als sche bakkerij voldoende rij shop. Daar zitten vier hon­ het echter gelukt, wordt het brood produceert . Het spel gerige kinderen al op hem te COMPUIIIl '" MAGUINE

wachten, en wee de bakker niet rustig op de grond blijven we deze maand bespreken. d'Avignon' beeindigt dit spel­ die niet tenminste vier stuks staan, maar op hun beurt Monkey Academy is een plat­ segment. Een fout getal kie­ baksel brengt. In dat geval is weer proberen om de speler formspel, een afstammeling zen laat alleen maar een waar­ het spel namelijk afgelopen. te raken. In Super Cobra ge­ van Donkey Kong dus. Maar schuwend geluid klinken, Is er echter wel genoeg om ie­ beurt dit trouwens niet zo wat een verschil. Hier hoeft waarna er verder gezocht kan dereen te eten te geven, dan voorspelbaar als in sommige geen meisje gered te worden, worden . Om het de speler breekt de volgende werkdag andere versies, waar een ge­ er moeten sommetjes opge­ moeilij k te maken zwerft er aan. Met meer en listiger was­ routineerde speler exact weet lost worden. Als het spel be­ een grote en voor aapjes ab­ beertjes. welke raket wanneeropstijgt. gint stijgen er een aantal bal­ soluut dodelij ke kreeft rond lonnen op over het scherm, over het scherm. De speler Een leuk spel, uitstekende Als extra probleem heett de die eenmaal boven aangeko­ kan die trachten te ontwij­ graphics, prima geluid. helicopter een slechts beperk­ men uit elkaar springen en ie­ ken, of er overheen springen. Een aanrader eerste klas. te voorraad brandstof, die al­ der een stukje van een som Wat ook kan is de kreeft met leen maar kan worden aange­ vuld door de brandstofdepots van de vijand te vernietigen.

Wie zei er ook alweer dat computers (of program­ meurs) logisch waren? Mocht de brandstof toch opraken dan stort de speler neer en is een van zijn of haar drie le­ vens kwijt. In het spel blijkt dat ieder brandstofdepot ge­ raakt moet worden om niet in de problemen te raken, een lastige klus als er ook nog al­ lerlei andere zaken op je af komen. Het introduktie­ scherm belooft nog 'invade the base and carry away booty', maar zover zijn wij Super Cobra nooit doorgedrongen in het vijandelijk gebied. Wie het Een Konami cartridge , met wel gelukt is mag ons vertel­ de zo langzaam maar zeker len wat die buit is. achterlaten. Als voorbeeld fruit, dat zo hier en daar wel bekende eigenschappen. van het eenvoudigste niveau hangt, te bekogelen, dat le­

AI met al een aardige versie (er zijn er in totaal 5 : 12 + I? vert extra punten en soms bo­

Voor prijs, aantal spelers, van een bekend spel, dat ta­ = 28. Het missende cijfer, nusapen op. Tenslotte zit er handleiding etcetera, zie bo­ melij k moeilijk is. Voor dit een 6 in dit geval, moet daar­ nog een tijdsfaktor in het ven. programma is de Konami na door een aapje gevonden spel , als na vijf minuten op de Het spel zelf lijkt veel op het standaard-prijs wel wat hoog, worden op het speelscherm. zichtbare aftellende klok de gouwe ouwe 'ScrambIe' , in terwijl de opvoedkundige Dat speelveld bestaat uit drie som niet opgelost is, verliest een min of meer nieuw jasje waarde zacht gezegd betwij­ verdiepingen. De aap kan de speler zijn aap. gestoken. Scramble en zijn feld kan worden . met reuzesprongen van het vele, vele varianten hebben ene op het andere niveau ko­ Wij zijn erg tevreden over een grote bekendheid gekre­ men. Over die drie etages ver­ Monkey Academy. Mooie gen. Er wordt wel eens ge­ deeld hangen een soort rol­ graphics, prachtige beweging Monkey Academy zegd dat na-apen de beste gordijnen, waar de getallen van vooral de apen, werkelijk vleierij zou zijn en daar zit wel van nul tot en met negen op prima geluid. Bovendien is wat in. Hoewel degene die de Die opvoedkundige waarde is staan. Om het opschrift van Monkey Academy naar onze oorspronkelij ke rechten op wel aanwezig in het laatste zo'n gordijn te zien springt inschatting werkelijk een leu­ Scramble bezat het waar­ Konami spel (voor alle ande­ het aapje omhoog, pakt het ke kruising tussen een leerop­ schijnlijk niet mee eens zal re gegevens: zie boven) dat handvat vast en trekt het gor­ dracht en een computerspel zijn. Super Cobra is de eerste dijn omlaag. Er kan er maar wat voor kinderen zowel versie van dit speItype dat we een tegelijkertijd geopend boeiend als leerzaam is. gezien hebben voor MSX, en zijn, zodat een al eerder uit­ als zodanig al interressant. getrokken gordijn zich tege­ Temeer daar het geen slechte lijkertijd weer sluit. Denkt de uitvoering is. Het thema is speler dat het getal dat nu te Bytebusters simpel, vlieg met een ge­ zien is het goede is, dan kan vechtshelicopter over vijan­ er op de vuurknop gedrukt Konami spellen zijn delijk gebied en vernietig al­ worden. Is het inderdaad duur, maar er zijn van andere les wat je ziet. Op het eerste juist, dan valt er een staafje merken ook goedkopere spel­ scherm zijn dat alleen nog omlaag dat het aapje moet len. Helaas is alle waar naar . maar tanks, raketten en opvangen, om het dan zo snel zijn geld. Dat gaat zeker op brandstofdepots, maar mogelijk naar een tweede aap voor Bytebusters, op cassette sch·erm na scherm worden te brengen. Deze zet het getal uitgebracht door Aackosoft. daar nieuwe moeilijkheden op zijn plaats in de som , en De cassette kost f. 19,95 . By­ aan toegevoegd. Dat begint al onder een vreugdedansje op tebusters is de zoveelste va­ met het feit dat die raketten de tonen van 'Sur Ie pont riant op Space Invaders, het NIEUWE BOEKEN

EN SOFTWARE spel waar het allemaal mee potgeschoten worden. Als m::l A m::lU'��" begon. In 1978 was Space In­ het kanon geraakt wordt. of 1,;1 di MSX HANDBOEK ISBN 90 6398 100 7 vaders de grote hit in cafe's en de vijand weet te landen. is speelhallen. Anno 1985 zou het spel over. Tot zover is By­ een goede versie van deze tebusters bijna een kopie van priJs 49,50 oldtimer op MSX nog best het origineel. Waar Space In­ �I� aardig zijn. maar helaas is By­ vaders echter precies de goe­ IETS UIT DE INHOUD, Inleiding - Ge tebusters tamelijk middelma­ de mix bezat tussen moeilijk MS .i� �SIN MSX-computer - De MSX-Edltor - het �4,)+;&�9 en toch leuk. faalt Bytebus­ 6' ,iç� MSX-Baslc - Konstanten in MSX-Basic tig. - Variabelen in MSX-Basic - Uitdrukkin- Bij Bytebusters kan je met ters. Het spelen is niet echt .,.UI� gen in MSX-Basic - De BNF notatiewijze een laserkanon de vijandelij­ boeiend. de bewegingen zijn - de MSX-Sleutelwoorden - (Nog) niet I bepaalde MSX-Sleutelwoorden - De ke ruimteschepen allemaal net te snel om de zaak goed MSX-Sleutelwoorden op volgorde van '"'I" �.� -=m::lY "Hl, , vernietigen. Dat zijn er maar onder kontrole te houden. de soort - De MSX-Sleutelwoorden op aan- ,I bij Space lnvaders zo drei­ bevolen leervolgorde - De MSX-Fout- liefst veertig. opgesteld in melding op volgorde van nummer - De MSX- Foutmelding op alfabetische volg- vier lagen van ieder tien sche­ gende muziek ontbreekt en orde - De Programmabie Sound Generator (PSG) - de Video Processor (VDP) pen. De vijandelijke vloot be­ na verlies van een leven moet - De ASCii-tabel - De MSX-Karakterset - Gereserveerde MSX-Sleutelwoor- den, weegt van links naar rechts en er weer helemaal opnieuw be­ weer terug over het scherm , gonnen worden. PRAKTIJKPROGRAMMAS voor de ZX Spectrum, waarbij steeds als de zijkant Wessel Akkermans, deel 1 ISBN 90 6398 33S 2 fl. 18,95 is bereikt de hele verzameling Wie een variant op Space In­ Software plus cassette van dit boek ISBN 90 6398 700 5 een stukje daalt . vaders wil spelen op een MSX fl. 24,95 Bescherming tcgen de bom­ computer kan Bytebusters men die de vijandelijke sche­ aanschaffen, Het spelpro­ PRAKTIJKPROGRAMMAS voor de ZX Spectrum pen gooien vindt het horizon­ gramma is allesbehalve duur, Wessel Akkermans, deel 2 ISBN 90 6398 336 0 fl. 18,95 taal verplaatsbare kanon van Toch hadden wij liever iets Software plus cassette van dit boek ISBN 90 6398 704 8 de speler onder een soort meer betaald voor een wat fl. 24,95 bunkers. die in de loop van verder ontwikkeld program­ CBASE DATAPROGRAMMA voor ZX Spectrum, het spel echter vrij vlug ka- ma. A,G.J, Groeneveld ISBN 90 6398 467 7 ft 17,50 Software plus cassette van dit boek ISBN 90 6398 701 3 ft 28,50

QUESTO MEERKEUZE TOETSPROGRAMMA voor ZX Spec- MSX zet door in Las Vegas trum, door A,G.J Groeneveld ISBN 90 6398 1694 ft 18,75 90 6398 702 1 Software plus cassette van dit boek ISBN Hoewel de Amerikaanse Harry Fox. de voormalig top­ fl. 28,50 markt tot op heden nog maar man van Spektravideo. nu DE COMPUTER DOET HET deel 1 ISBN 90 6398 022 1 aarzelend reageerde op het woordvoerder van Microsoft. fl. 24, 50 MSX gebeuren lijkt het er verwacht dat MSX zeker door 24 praktische programma's voor diverse computers, toch op dat de recentelijk ge­ zal breken in de VS. MSX eindredacteur A,G.J, Groeneveld houden CES (Consumer neemt een grote voorsprong Electronic Show) een positie­ op de andere merken. goede DE COMPUTER DOET HET deel 2 ISBN 90 6398 142 2 ve hijdrage aan de MSX ont­ voorbeelden daarvan zijn de fl. 28,50 TEKST , EN DATAVERWERKING met de computer met wikkeling in de States zal le­ ontwikkelingen bij Pan aso­ progra mma's In BASICODE 2, Ton Weijters veren. nic, Sonv en Pioneer. Deze � SoftWare Plus cassette met belde programma's De huidige trend in MSX bedrijve brengen binnen­ ISBN 90 6398 703 X ti. 29, 50 computers is de apparaten uit kort een MSX ontwikkeling te rusten met een ingebouwde waarmee superinposed (vi­ MSX Zakboekje, door Wessel Akkermans 3,5 inch diskdrive. deo beelden mengen met Voor zowel BASIC-- als machinetaal-programmeurs alle belangrijke ge- Spectravideo had een pri­ computerbeelden) mogelijk gevens, voor zover mogelijk in de vorm van overzichten en tabellen, meur met de 'MSX-Express·. wordt. Pioneer gaf daarvan ISBN 90 6398 888 5 tI. 19.50 een 64K RAM computer met op de CES al een indrukwek­ INTROTAPE MSX, door AG.J, Groeneveld ingebouwde diskdrive. een kende demonstratie. Begeleid door instrukties om de computer aan te sluiten en de tape te RS-232 interface en een 80 laden, wordt MSX op een vriendelijke en onderwijzende manier vanuit kolom kaart . Daarnaast Toshiba toonde de opvolger nul bij de gebruiker gelntroduceerd, waama men zelf kan programme- bracht men een modem cart­ van de HX-lO computer, de ren in MSX, ISBN 90 6398 148 1 tI. 35,75 ridge voor de nieuwe toepas­ HX-22. Deze computer kreeg sing die men LAN (Local een nieuwe styling en heeft MSX-SCRIPT, door Ton Weljters Area Network) noemt, hier­ een ingebouwde tekstverwer­ Een menu -gestuurde nederlandstalige tekstverwerkeL mee kan men tot 32 compu­ ker die geschreven is door ISBN 90 6398 189 9, op cassette tI. 58,50 ters laten samenwerken. Broderbund software. ISBN 90 6398 739 0, idem, op floppy tI. 58,50

Binnenkort verschijnt: A, Benjamens. Wilhclminastraat ló, MSX Disk handboek voor iedereen, door ADJ, Groeneveld 15-1 1 GN Koog ,,,d, Zaan, ISBN 90 6398 407 3 ti. 29,50 Commodore VIC 20 met uithreiding MSXGRATIS VOOR LEZERS-JES Gebruik de hUK, cass, ree .l'l\stick , paddIes, soft· 1 OEFENEN MET BASIC; deel De eerste stappen In BasIcland, antwoordkaart achter in dit blad wan?, Alleen in een koop L 61)1\,-, TeL Wessel Akkermans/Piet den Heyer ISBN 90 6398 165 1 ti. 23,50 1l5-1�h- U2Yl vragen naar Frank, ------AANGEBODEN Colecovision spelcomp. met turho mo­ dule en 5 �pl . cas:-.. Alles in zeer goede staaL L 5011.-, TeL 11 1IX-I-72ó5X STARK -TEXEL Com.64 plus diskdrive monitor. - - 25 postbusUitgev 302 erij1794 ZG Oosterend tel. 02223-661 cass,rec . diskettehak, tloPP\ 'S, L Philips P2000 homecomputer met soft­ 1 750,-, AI onze uitgaven zijn zowel in de boekhandel TeL On�O--I·nOl, ware en cas:-.cttcs, half jaar ouu. Prijs lu),Lk, TeL 1\5725--IXI als rechtstreeks bij ons verkrijgbaar. Commodore 64software (alleen teruil ),

, SH * cJhIworld' Nederlandse software voor de MSX-computers! N&XSOUND onbeperkt aantal periodes, uitvoer gegevens van journaal, periode Grootboek, proef- MAKER en saldibalans. Rapportgenerator voor 10-15 rapporten. Maak nu je eigen speciale geluidseffecten f 299,­ met de MSX-computer! De geluiden van de zee, een vliegtuig, een trommel en het N&X MUZIEK slaan van een klok zijn standaard inge- - bouwd, maar daarnaast zijn er evenveel mo- NOTEN-CURSUS gelijkheden als Je muzikaliteit ... en fantasie groot zijn . . . f 49 ,- Word een thuIscomponist op je MSX- computer met behulp van dit leer­ N&X zame programma, dat je wegwijs maakt in de muziek- f 49,­ TYPECURSUS notenwereld. Leer Jezelf goed en snel typen op het toet­ N&X senbord van je MSX-computer. Als je 150 aanslagen per seconde hebt gehaald, geeft ZOOM/SPRITE de computer je een f 49, typediploma I - EDITOR U� To verfascinerendegraphics op �.A DISK het scherm met dit opmaak- programma voor kleuren- CURSUS sprite's. 'Zoom' Nieuw SoftWorld programma op 3,5 inch in op details! f microfloppy, dat je inwijdt in de geheimen 35,- van de disk(drive) en BASIC en �.AU� BASIC DOS (disk operatlng system). f 99 ,-

N&X ADRES i r t rogramma op cas- Universeel gegevensopslag-programma, sette waarmee je spelenderwijs de o.a. ideaal voor mailings. Met MSX ADRES ��compu�!tertaa�l BASIC� leert en je kun Je etiketten printen, adreslabels, lijsten, MSX-computer in enz. Een elektronisch 'adresboek' met een je vingers krijgt. f 49 ,- groot en supersnel geheugen! f49,- N&X N&XFINAD HUISHOUD­ Perfect boekhoudprogramma op micro­ floppy voor de MSX computer, gelijk aan BOEKJE z'n succesvolle 'vader' : het FINAD pro­ Hou je huishuidbudget gramma voor de Comodore 54. Zelfs een onder controle en ana- absolute leek kan er in 2 weken mee leren lyseer je uitgaven met Je werken. Enkele feiten: 90 Grootboek­ Msx-com- rekeningen, 2000 mutaties per periode, puter f 49 ,-

ALKMAAR, Accom Automation, 072-122412; De Computer, 072-124216; Vision International. 072-1 53858. AMSTERDAM, Bits & Chips. 020-716992; Cafka. 020-273598; Computer Collectief, 020-223573; Van Os Kantoorefficiency. 020-225055. BEVERWIJK, De Computer. 02510-10833. BORCULO, Kantoorboek­ handel Kousman, 05457-1273. BOXMEER, Libo 08855-75901. BRUNSSUM, Handelsmij Kremers, 045-271225. BUSSUM, Reprowinkel. 021 59-1 5655. DEN BURG, Van Wijngaarden, 02220-2695. DEN HAAG, Computer Stuif-In, 070-45991 1; Vitex Computers, 070-648733; Tefo Lubbers Computing. 070-886098. DORDRECHT, Frans Smits Software, 078-177344. EINDHOVEN, Reyers Kantoorboekhandel, 040-522888. EMMEN, Funtronics, 05910-42122. ENSCHEDE, Computerwinkel Oost-Nederland, 053-337296. GELEEN, Kuvos, 04494-47709. HAARLEM, De Computer. 023-31 0871 ; Van Zutphen, 023-321924. HEERENVEEN, Foto Brouwer Computers, 05130-22401 . HILVERSUM, ComputerWorld, 035-12633. HOOGEVEEN, Rohafo, 05280-66778. MILL, Mill Elektronica, 08859-3559. NIJMEGEN, Marveld Computing, 080-237219/08851 -17583. OSS, Harense Smid, 041 20-43244. PURMEREND, Van Ingen, 02990-35550. RIJSSEN, Electro Dangremond. 05480-1 2172. RAALTE, Foto/Computers Jonkeren, 05720-54637. ROTTERDAM, ComputerWorld, 010-137823; Te lecoder, 010-334242. SCHAESBERG, Handelsmij Kremers, 045-313267. VEENENDAAL, Hupra, 08385-24222. VROOMSHOOP, Het Kasregisterhuis, 05498-42811. ZAANDAM, De Computer, 075-313207. ZALTBOMMEL, Foto Lux, 04180-2750. ZEIST, Compute Zeist, 03404-25252. ZUTPHEN, Manders Elektronica. 05750-11712. SoftWorld programma's worden ook geleverd door de vestigingen van ALLWAVE, FILMPOST en door alle SONY dealers. Voor dealerinformatie bellen met SoftWorld B.V. , 035-231161. COMMODORE 64 PHILlPS P2000T ATA RI SHARP MSX-PHILIPS MSX-SONY MSX-GOLDSTA R

r -PB NAHEE FT vOOR ELKEHO ME- 1 'N : TOTCOMAAL 18PUTER CURSUS SEN:CO VANMP TOEPLEASSTEINGE CUN TOTRSUS BASIC. AFGESTEMD OP UW EIGEN HOMECOMPUTER. I MET ÓÓK NOG DEZE 3 EXTR�S I gratis lidmaatschap gezinslid kan gratIS HO[lIJY Computer Clul) \·,è1ilrdcclle'1Ue I 11 meestuderen 2 HCCI 3 f50 I Mijn homecomputer is van het merk I o Commodore 64 0 Philips P2000T 0 Atari 0 Sharp 0 MSX-Philips o MSX-Sony 0 MSX-Goldstar I

______3785 Mw./H r. : __ � _ I Straat: ______I

PostcodejPlaats: ______

Stuur in open envelop (zonder postzegel) J�,� Kor1ll1klllkc> h' . naar PBNA-Informatie. .11. Antwoordnummer 1500. 6800 WC Arnhem. III�I LP::'::'k e:lo:e:st::ar: :cJe=s ::e::c::JP,:",__ PB__ NA_ J

. t' ".i $ Een vraag die u van dit blad misschien niet zo gauw zou ver­ Laten we de fe iten eens op een rijtje zetten : wach ten, maar toch iets om even bIJ stil te staan. Feit één. Sinds cr homecomputersbestaan proberen hobbyis­ MSX, staat voor 'MicroSoft eXtended Basic ', dat weet ieder­ ten en professionals die machines te gebruiken om wekkerra ­ een in computerland inmiddels wel. MSX kom je veel tegen dio 's te laten afgaan, de koffiezetmachine op diezelfde tijd in kombinatie met grote merken: Sony, Philips , Ya maha, aan te zetten, de inbraakalarminstallatie te bedienen, de vi­ JVC, Toshiba, Ca nnon, Pion eer, noem maar op. deorecorder aan en uit te zetten, de telefoon te laten opne­ MSX is een homecomputerstandaard; een algemene af­ men en nog veel meerzinni ge of onzinnige dingen die compu­ spraak tussen een aantal fa brikanten waardoor hun compu­ ters eigenlijk niet kunnen maar wel aan te leren zijn . ters , programma 's en randappara tuur uitwisselbaar worden. Fe it twee. De fa brikanten die MSX machines maken, maken MicroSoft eXtended Basic is een sterke Basic progra mmeer­ ook wekkers, koffiezetmachines, inbraakalarmsystemen, vi­ taal, waarmee allerlei machinefunkties rechtstreeks toegan­ deorecorders, telefoons en nog veel meer, zoals wasmachines kelijk zijn , en dat is wel even iets anders dan het eindeloze (hebben de hobbyisten daar nog nooit aan gedacht, omda t ge-peek en ge-poke waarmee veel homecomputers hun ge­ het bijna altijd mannen zijn ?) . bruikers teisteren als er geluid of graphics moeten worden Fe it drie. Ve el van de wasmachines, videorecorders , in­ gebruikt. braakalarmsystemen of allerlei andere appara ten van deze lf­ De hardware is goed doordach t, da t blijk t uit de technische de fa brikanten bevatten nu ook al microprocessors om de handboeken van de fa brikanten. Bij MSX zullen er dan ook verschillende funkties te besturen. Nee, niet de koffiezetma­ geen problemen op treden van het soort waar andere fa bri­ chines, maar wel weer de microgolfovens en de hifi-installa­ kanten (of tenminste hun klanten) nog wel eens wakker van ties. willen liggen . Een prin ter is een prin ter. en die print gewoon Fe it vier. MSX is een standaard waardoor simpele, ietwat met MSX. Nie t misschien, niet soms, niet altiid behalve als, verouderde , maar juist daardoor goedkope microprocessors maar gewoon altij d. nu kunnen communiceren. MSX is redelijk snel, de systeemklok staat net even onder Feit vUf De bij MSX gebruikte microprocessor mag simpel, de vier MegaHertz. De praktijk wijst uit dat MSX snel ge­ ietwat verouderd maar juist daardoor enzovoorts zijn, maar noeg is voor de meeste toepassingen in de huiselUke sfeer. de chip is nog altijd krachtig genoeg om er een homecompu­ ter omheen te bouwen die ruimschoots aan de computerwen­ Toch is MSX in fe ite al verouderd, want de gebruikte compu­ sen van een gemiddeld Westers huisgezin voldoet. He t ver­ tertechnologie binnen MSX is tamelIjk achterhaald: Een pro­ schil tussen 8-bits of 16-bits zal die groep een zorg zijn , als cessor die alweer jaren meeloopt, een 8-bits struktuur, een­ de tekstverwerker, de database en ook de spelle tjes maar voudig geluid en simpele graphics. En dan te bedenken da t dra aien . Bovendien is er voor degene die net iets meer wil overal elders in de computerindustrie al wordt gedach t in 16 altijd nog de Yamaha 's CX5 of iets dergelijks. Ui teindelijk of zelfs 32 bits architectuur. Een technologische koploper is moet de 16 of 32 bits computer die de baby verschoont nog MSX niet. Waarom hebben al die gro te (Japanse) merken altijd worden uitgevonden. zo 'n in teresse om MSX machines uit te brengen ? Toch rukt MSX op naar de huiskamer. Wa t dacht u ervan Een Ya maha CX5 is weliswaar een prach tig voorbeeld van om voortaan al uw elektronische appara tuur van achter het hoe een fa brikant een als MSX computer vermomde syn the­ toetsenbord van de computer te kunnen besturen ? Om het sizer kan konstrueren, waar ook een professioneel muzikant fo rnuis opdracht te kunnen geven het eten op te zetten , des­ zijn of haar vingers bij aflikt, maar ook da t is het antwoord noods via de telefoonlijn ? Want uw MSX computer neemt niet. Een CX5 met een 16-bits processor is technisch makke­ wel op en is wellich t gekoppeld aan zo onge veer alles wat er lijk mogelijk , en nog veel aantrekkelijk er, maar ook veel zich aan elektronische appara tuur in uw huis bevin dt. duurder en daar wringt de schoen. In theorie is het allemaal mogelijk en technologisch zeker De Amerikaanse fa brikanten, Commodore en Atari, werden haalbaar. Een MSX wasmachine, hifi of videorecorder is wel­ dan ook nog niet warm of koud van MSX, terwijl dat toch lich t dich terbij dan u of ik denken. de jongens zijn die de homecomputer grootgemaakt hebben. MSX is dan ook meer dan alleen een homecoputer-stan­ Ook CJive Sinclair, de uitvinder van de ZX8 1 en de Spec­ daard. MSX is een sys teem waarmee de computer allerlei trum, zit nog steeds in zijn ivoren toren en maakt zich voor­ huishoudelijke zaken uit handen zou kunnen nemen en daar lopig nog niet druk om MSX. behoefje geen sys teem-programmeur voor te zijn. Dank zij MSX is de computer niet alleen voor hobbyisten en experts De meeste MSX computers presteren hetzelfde en zien er bereikbaar, maar voor iedereen. bovendien ook nagenoeg hetzelfde uit. Dat verklaart ook kritiek die de experts en hobbyisten heb­ Wa arom denken de Japanners samen met die gloeilampenfa­ ben op MSX. Ook ik heb zo mijn bedenkingen, maar niet briek uit het zuiden des lands (lang niet gehoord, die uitdruk­ zozeer aan de mogelijkheden van MSX, die zijn voldoende king) da t MSX het helemaal zal gaan maken ? Waarom lopen voor de markt waar de machines voor bedoeld zijn. Meer de hoge jongens van Microsoft, het bedrijf dat het allemaal dan, zelfs. bedacht heeft, te spinnen als de kat die de slagroom heeft Voor degene die meer wil, ligt MSX-2, gebaseerd op een 16 opgelikt? bits processor, in Japan al op de plank. Ongetwijfeld zoegt Omda t MSX ook zijn voordelen heeft ? Omdat zowel Com­ men er voor dat de hardware en software tussen de twee modore als Atari geen machine hebben met een uitgebreide­ standaards (voor de verandering) compatibel blijven. re Basic? Omdat MSX een dan wel al wat oudere , maar wel snelle processor gebruikt? Of omdat MSX misschien al die To t slotgeen fe it, als nummer zes. Alleen maar een veronder­ computer-freaks niet aanspreekt, maar wel meer dan genoeg stelling. Microsoft topmensen kopen de laatste tijd veel aan­ mogelijkheden biedt voor een normaal mens? delen in wasmachines, videorecorders, hifi installaties en in­ MSX is tot nog toe niet de doorbraak naar de nieuwe techno­ braakalarmsystemen. Zelfs in koffiezetapparaten en wek­ logie waarin computers alle sleurkarweitjes van de mens kerradio 's. Wie wil mij een paar ton lenen ? Ik denk een goede overnemen, maar toch .... belegging te weten ! saven en laden. Het verande­ ren van al bestaande kaarten is echter in de praktijk be­ perkt tot toevoegen van infor­ matie. In de tekenmodus be­ schikt men over een scherm en een high-res cursor die met de cursor-toetsen bestuurd kan worden. Verder zijn er Er bestaan veel soorten en genres in programma's voor homecompu­ een aantal door een letter commando's bestuurde funk­ ters. Toepassingen zoals spreadsheets, tekstverwerkers, spelprogram­ ties. Voor het tekenen zijn dit ma's of utility's. Een nieuw genre zijn de educatieve programma's. Pro­ 'T . waarmee een lijn van de gramma's die speciaal ontworpen zijn om te helpen bij leren en stude­ huidige naar de vorige cursor ren. Computer ondersteund leren biedt vele mogelijkheden en zal onge­ positie getrokken wordt en twijfeld een grote vlucht nemen. 'V'. waarmee de 'T optie 'MSX Computer Magazine' zal er ruimschoots aandacht aan besteden, juist weer uitgeschakeld deze maand een Ardrijkskunde programma en de kaartengenerator. wordt. zodat het mogelij k is de cursor te verplaatsen zon­ der een lijn te trekken. '8S' Aarclriikskunde Aardrijkskunde kent drie wen. De kaart van Nederland (backspace) wist de laatst ge­ mogelij kheden in het hoofd­ ziet er goed uit. de proporties trokken lijn, meerdere keren Herinnert u zich nOl! het ein­ menu. leren. overhoren of kloppen. De pijl reageert soe­ '8S' indrukken wist meerdere deloze opsommen �van alle een andere kaart laden. Die pel op de cursortoetsen. het lijnen in omgekeerde volgor­ plaatsen op de kaart van Ne­ laatste mogelij kheid is nog precies aanwijzen van de goe­ de van het tekenen. Deze ei­ derland? Wij weL en leuk was wat beperkt. er is slechts een de plek is zonder meer te genschap maakt het vrijwel het niet. Gelukkig is cr nu een kaart beschi kbaar op dit mo­ doen. Steden verschijnen in onmogelij k om een reeds ge­ andere oplossing met het ment. Aackosof( zal echter rood. waterwegen zijn blauw tekende kaart te veranderen Aackosoft MSX Aardrijks­ ook cassettes met losse kaar­ en eilanden groen. zonder die kaart grotendeels kunde programma. Dat pro­ tcn gaan leveren. Een hulp­ opnieuw te moeten opzetten. gramma kan zowel leren als programma waarmee men Kaartengenerator overhoren. Meegeleverd op zelf kaarten kan maken is nu Om dc steden, waterwegen de cassette (f.45 .-) wordt de al verkrijgbaar. Bij zowel le­ Hoewel de Kaarten Genera­ cn strcken in te vocren moet kaart van Nederland. met ste­ ren als overhoren krijgt men tor als los programma in de de cursor eerst op de juiste den. waterwegen en overige de keuze uit een viertal moge­ handel is gebracht door Aac­ plek gepositioneerd worden plaatsen. In totaal kent dit lij kheden: alleen steden. al­ kosoft (cassette , f. 45-). is het met het 'V' commando. de programma 57 steden. 22 wa­ leen waterwegen. alleen ove­ alleen maar bruikbaar bij 'p', 'W' en oS' commando's terwegen en 15 overige plaat­ rige plaatsen of alles door el­ Aardrijkskunde. Het doel markeren de aangewezen sen. Die laatste zijn allemaal kaar. Leren houdt in dat de van Kaarten Generator is na­ plek als een plaats, waterweg

eilanden. van de Waddenei­ computer met een pijl de jui s­ melijk het aanmaken van of streek in de juiste kleur. landen tot ell met de Zuid hol­ te plek aanwijst en daar (even kaartbestanden die door Dan moet de naam nog wor­ landse en Zeeuwse eilanden. later. zodat de leerling het Aardrijkskunde gebruikt den ingevoerd. maximaal eerst zelf mag proberen) de kunnen worden. twaalf letters. '8S' verwijdert De steden zij n kompleet. naam van geeft. Tijdens het Het maken van zo'n kaart weer de meest recent inge­ zelfs plaatsen als Goes. [)ok­ overhoren speelt de leerling wordt door Kaarten Genera­ brachte plek/naam combina­ kum en Hoorn zijn opgeno­ een aktievere rol. Er ver­ tor op zich een tamelijk sim­ tie van het type wat als laatste men. Rij de waterwegen vin­ schijnt een naam. en de pijl pel doch tijdrovend karwei. geselekteerd was . meerdere den wc bij voorbeeld de Wad­ moet met de cursortoetsen malen '8S' kort de lijst van denzee. maar ook de Zuid­ naar de juiste plek gebracht Het programma biedt ecn achtcr af in. Willemsvaart en de Merwe­ worden. Na een tikje op de vicrtal mogelijkhcden in hct Kaarten Generator maakt het de. spatiebalk zegt de machine hoofdmenu. tekenen. wissen. mogelijk om zelf kaarten te 'goed' of 'fout" en bij een fout ontwerpen. maar verwacht antwoord mal! het nOl! eens niet om in een verloren uurtje geprobeerd w�orden. Als het even de kop van Noord Hol­ dan weer fout is wordt de juis­ land in de computer te zetten. te naam getoond. waarna de volgende vraag gesteld Het tckenen van complexe wordt. kontouren is een lastig en Na een overhoring krijgt de vooral tijdrovend karwei. De leerling te horen hoeveel vra­ gebruiksaanwijzing raadt aan gen cr gesteld waren. en hoe­ om niet uit de losse hand te veel antwoorden fout waren. werken, maar eerst de kaart Met een beoordeling erbij. op heldere folie over te ne­ zoals 'Je kent de les nog niet men. die op het scherm te be­ goed'. vestigen en dan na te trekken. Aardrijkskunde is een aardig en leerzaam programma. Of Kaarten Generator is echter de opgenomen plaatse n over­ ondanks de tijdrovende be­ eenkomen met de huidige les­ zwaren een nuttige aanvulling programma's weten wc niet . op het Aardrij kskunde pro­ maar het aantal geeft vertrou- gramma.

'W na I :::::MM: :::::MM: :::SSSSSS::::XX::::::XX:::::::::::::::::::::::·ö�;�·�i��·VööRjÄÄR·;ä5·éÄT�üs·i�·�it:·st��; ·���·: ,

•• •• •••••• •• •••••• •• •••••••• een kaartje rret je naam en adres en de vermelding •• � .....MMMM MMMM 55 55 XX XX ti jdschriften •• •• •• •••••••••••• •• •••••••••••••••••••••••••• 'MSX COMPUTER MAGAZINE ' en we sturen hem gratis toe•. EI- .....MM MM MM SS XX XX t: .....MM •• MM •• MM •••• SSSSSS ••••••••XX •••••• boeken •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• •••••• •••••••••• •••• •• ••••••••••••••••••••••••• Hieronder een over zicht van de MSX artikelen die wij . � •••••MM MM SS XX XX t- ••.••MM •••••• MM •• SS ••••••SS ••XX •••••• XX •• software •••••••••••• op het ogenblik in voorraad hebben of zeer spoedig ••

•••••• •••• •••• achten . Let op onze komende advertenties ! •••• =tt: .....MM MM SSSSSS xx...... xx ...... verw :tI- ...... � :.!::!= -- MSX ti jdschriften : -- MSX boeken (vervolg ) � MSX USER een engelstalig MSX maandblad •••••••••••• f 8 MSX EXPOSED (Pritchard ) ••••••••••••••••••••••••••• f 39 i=: MSX TAPE COMPUTING •••••••••••••••••••••••••••••••• f 19 in 229 bladzijden komen de volgende hoofdstukken een ti jdschrift op cassette . niets meer in te aan bod: 1- The MSX System, 2 - The Core BASIC , --:---r- t--- tikken, alleen inladen . 3 - Data Structures and Variables , 4 - Cassette verschijnt 6 maal per jaar . engelstalig. Tape Storage , 5 - The ON Carrnands, 6 - The Video � Display Processor , 7 - Joysticks, 8 - The MSX Sound

-- MSX boeken • System, 9 - The Programmable Peripheral Interface, +-� (een '*' voor de ti tel betekent dat we dit boek 10 - The MSX Memory Map , 11 - BASIC Style and Sample :::h binnenkort verwachten . de prijs kan dan afwi jken ) Routines , 12 - MSX Machine Code. MSX BASIC HANDBOEK VOOR IEDEREEN ••••••••••••••• f 49 ,50 MSX GAMES BCOK (Iacey ) •••••••••••••••••••••••••••• f 36 �i-'=� - uw MSX computer de baas (Groeneveld ) bevat educational- , adventure- , simulation- en het eerste nederlandse MSX boek. 409 bladz ijden arcade games . van elk spel is een screenshot afge­ �I-=f::: boordevol MSX informatie. drukt. inclusief ChexSum verificatie-programma . � * MSX BASIC LEREN PROGRAMMEREN (Irrmerzeel ) ••••• f 22 ,50 GETTING MORE FROM MSX- with SPOCTRAVIDED and all MSX- � * 40 GRAFISCHE PROGRAMMAAS IN MSX BASIC •••••••• f 29,50 Computers (Boyde-Shaw) •••••••••••••••••••••••••••• f 39 Ct * MSX ZAKBOEKJE (Akkermans) •••••••••••••••••••• f 19 ,50 155 bladzijden : Editing and Debugging, Screen Test, f-I- * MSX DISK HANDBOEK VOOR IEDEREEN (Groeneveld ) • f 29 ,50 Gymnastic Characters, Sprite Characters, Draw MSX - AN INTRODUCTION (Pearce , Bland ) ••••••••••• f 39,- Strings, pixel Set, The Circle Line, Play Strings , Voor beginner en gevorderde . Beschrijft MSX Synthetic Sounds , Screen Effects , Change of face.

BASIC inclusief de MSX Macro's voor muz iek en 'lliE MSX COMPUTER PROGRAM BCOK (Apps ) •••••••••••••• f 32 graphics. Veel voorbeeldprogrammaas , hints en rret o.a. arcade style space invaders, pilot flight � ::::J tips . Een van de vier appendices beschrijft de simulation program, adventures en programming hints . � verschillen tussen SV-BASIC en MSX-BASIC . 166 blz . MSX PROGRAMM-SAMMLUNG (Luers/Data Becker ) ••••••••• f 49 � MSX - AN INTRODUCTION + CASSETI'E •••••••••••••••••• f 65 rret oa . assembler en platen-database. ::::;:::: hetzelfde boek als hierboven beschreven rret daarbij * 'lliE PROGRAMMER'S GUIDE 'lü THE MSX SYSTEM •••••••• f 45 een cassette rret alle programmaas uit het boek . * HET MSX SOFIWARE BOEK (ten Berge ) •••••••••••• f 27 ,50 �, � * WORKING WITH MSX BASIC (Sinclair ) ••••••••••••••• f 32 � een leerboek voor het programneren in MSX-BAS IC . - boeken over Microsoft BASIC (MSX geschikt) * THE MSX GAMES OOOK (Gregory ) •••••••••••••••••••• f 32 PROGRAMMEERCURSUS MICROSOFT BASIC (v Veen ) ••••• f 29 ,90 �, ,THE COMPIEI'E MSX PROGRAMMERS GUIDE (Sato e.a. ) •••• f 69 HET BASIC HANDBOEK (Lien) •••••••••••••••••••••• f 58 ,75 TI het meest uitvoerige MSX boek tot nu toe. een 50 BASIC OEFENINGEN •••••••••••••••••••••••••••• f 39 ,-- ,

onmi sbaar standaardwerk voor elke MSX bezitter. BASIC-programma 's voor school en bedrijf ••••••• f 27,-­

�tl Het boek bestaat uit 4 gedeeltes . BASIC-programma 's voor uw administratie •••••••• f 36,-­

1) begint bij het begin en leert het programmeren BASIC-subroutines •••••••••••••••••••••••••••••• f 31,50

op MSX computers . 2) gevorde programneertechnieken BASIC-computerspellen •••••••••••••••••••••••••• f 26,25 --l-l-, � , �, en het werken rret geluid en graphics. 3) uitvoerige BASIC-programma 's voor het hele gezin •••••••••• f 27 ,-­ verklaring van zowel BASIC als machinetaal . BASIC-programma 's voor huiscomputers ••••••••••• f 29 , 25 4) uitleg van de werking van de MSX computer plus een complete gids van het operating systeem. -- boeken over de Z80 processor : --+--t--" Z80 ASSR-IBLY LANGUAGE PROGRAMMING (Leventhal ) •• f 84,-- -- JOYSTICK ZILOG Z80 CPU PROGRAMMING REFERENCE CARD (Zilog) f 7,50

•••••••••••••• - =t::=:: ARCADE TURBO JOYSTICK (MSX compatible ) .••.•••....• f 89 CURSUS Z80 ASSEMBLEERTAAL (Hutty ) f 36,- � zeer degelijk rret metalen pen en microswitches . PROGRAMMEREN VAN DE z80 (Zaks ) ••••••••••••••••• f 59 ,-- � � -t----+-----i NIEUW BINNENGEKOMEN MSX SOFTWARE -t� ACTUELE EN --t-+--i -+-:- MANIC MINER (Software Projects ) f 39 CHUCKIE a:;c; (MF) •••••••••••• f 34 MSX BASIC CURSUS (nederlands ) f 49

HUNCHBACK (Ocean) ••••••••••••••• f 39 JET SET WILLY (Software Proj ). f 39 HISOFT DEVPAC ••••••••••••••••• f 89 Redt Esmaralda uit haar kasteel . BLAGGER (Alligata ) ••••••••••• f 39 snelle (4000 regels/min .) assembler -+--+-- i HUSTLER (BubbleBus ) ••••••••••••• f 35 CONTRACT BRIDGE (Alligata ) ••• f 49 + disassembler/debugger . macro's, engels biljarten (Pool). DISC WARRIOR (Alligata ) •••••• f 39 single step , breakpoints etc

HUMPHREY (Mr. Micro ) •••••••••••• f 39 737 FLIGHT PATH (Anirog ) ••••• f 34 HISOFT PASCAL COMPILER •••••••• fl35

verander de kleuren van de blokken . H.E.R.O • ••••••••••-Act ivision f 59 praktisch volledige implementatie.

PUNCHY (Mr. Micro ) •••••••••••••• f 39 BEAM RIDER ••••••••-Act ivision f 59 19K groot . genereert Z80 code . help de politieman Bobby . RIVER RAID ••••••••-Act ivision f 59 MSX 'lYPE CURSUS (nederlands ) •• f 49

CRAZY GOLF (Mr. Micro) golfspel f 39 PITFALL 11 ••••••••-Ac tivision f 59 GRAND PRIX DRIVER ••••••••••••• f 49 CUBIT (Mr. Micro ) 3D logic game f 39 BOCK ROGERS •••••••••••-USgold f 59 MAXIMA (PSS ) •••••••••••••••••• f 39

RETURN 'lü EDEN (Level 9) •••••••• f 49 ZAXXON ••••••••••••••••-USgold f 59 LES FLICS (PSS ) ••••••••••••••• f 39

BUGAEOO (Quicksilva) •••••••••••• f 39 'lliE SNOWMAN (Quicksilva) •••••• f 39 TIME BANDITS (PSS ) •••••••••••• f 39

winkel open van woensdag t/m zaterdag tussen 11.00 t/m 17.00 (maandag/dinsdag gesloten ) - alle prijzen inclusief BTW verzendkosten f 6 .� bestelling - onze VOORJAAR '85 CATALOGUS is uit! vraag hem aan ! (gratis ).

:::=::::::t:t=;:t:t:;::t:;:+t:;::t=, t:::=th=itttt. 11 kosoft Character Editor ons goed. De funktics zijn krach­ tig genoeg om snel tot resulta­ ten te komen. Als u over­ weegt om eens met de teken­ set te gaan spelen is dit zeker een programma dat wij aan kunnen bevelen. Een punt van kritiek hebben we echter wel. maar dat geldt Lang niet iedere bezitter van een homecom­ chine in principe met een zelf gedefinieerd voor de meeste Aaekosoft puter zal utility programma's nodig hebben, alfabet gewerkt worden, bijvoorbeeld: programma's op cassette niet maar voor sommige toepassingen is een Grieks, Cyrrillisch of alleen maar een fraaier alleL'n voor deze Character utility programma een van de onmisbare ontworpen versie van de normale tekenset. Editor. tools. Gereedschappen, in goed Neder­ Veel spellen gebruiken deze mogelijkheid Aackosoft voorziet bij na al lands. Er bestaan verschillende soorten. Zo ook, dan worden allerlei tekens veranderd zi j n casette's van een soort i n­ zijn er gereedschappen die het mogelijk in stukjes van spelfiguren en achtergrond, tr(llluktieprogramma dat on­ maken de computer op eenvoudiger wijze waarna het opbouwen van een spelbeeld dermeer het fraaie ByteBus­ het werk te laten doen. Andere gereed­ met simpele print commando's kan worden ters logo tekent alvorens het schappen helpen bijvoorbeeld de gevolgen gedaan. Zonder het juiste gereedschap is eigenlijke programma gela­ van een ongelukje te herstellen. Om ' een dat herdefinieren een heidens karwei. Eerst den kan worden. voorbeeld van de laatste soort te geven, een moeten de nieuwe tekens op papier ontwor­ Het tekenen van dit intro­ tooi waarmee een per ongeluk gedeeltelijk pen worden, dan moeten de patronen naar scherm vergt echter nogal wat overschreven cassette toch zoveel moge­ getalswaarden omgezet worden en die die­ regels Basic. waardoor dit in­ lijk ingelezen kan worden kan in bepaalde nen dan foutloos te worden ingetikt. Daar­ troduktie programma tame­ omstandigheden een redding in de nood om bestaan er 'character editors', utility lijk groot is. Bovendien kan zijn. programma's die het mogelijk maken om op Aackosoft cr niet van uit gaan Dit soort hulpprogramma's zijn voor pro­ het scherm de nieuwe tekens te ontwerpen dat de motorbesturing van de grammeurs vrijwel onmisbaar, hoewel ze en meteen laten zien hoe het er uit gaat zien. computer ook inderdaad aan­ natuurlijk hopen er nimmer gebruik van te gesloten is op de recorder. hoeven maken. Een character editor kent vaak ook een aan­ Terwijl het introduktiepro­ De eerste soort gereedschappen die allerlei tal hulpfunkties om het werk makkelijker te gramma zijn werk doet kan de zaken versimpelen, is eigenlijk veel aardi­ maken, en al het rekenwerk wordt de ont­ recorder gewoon doorlopen ger. Veel mogelijkheden van een computer werper uit handen genomen. De gebruiker en toen wc eens wat Aaeko­ worden vaak niet benut omdat het simpel­ kan zich concenteren op het kreatieve werk,' soft cassettes kontroleerden weg te veel werk is. Zo kan op een MSX ma- het programma handelt de rest af. bleek cr dan ook een stuk blanko tape te zitten tussen het introduktieprogramma en het begin van het eigenlij­ Characler Editor hebben wordt dat met de re­ - Saven. de hele tekenset ke hoofdprogramma. Bij de turn in de editruimte ge­ inklusicf de veranderde te­ Character Editor was de cas­ Voor MSX heeft Aaekosoft bracht. Ook deze bevat een kens naar disk of cassette sette volgens onze bandteller de Charaeter Editor . een pro­ cursor. die met de cursortoet - wegschrijven. als volgt opgebouwd: gramma dat op cassette sen verplaatst kan worden. In de gebruiksaanwijzing 0-40: aanloop en introduktie f 29.50 kost. Het introduktie­ De spatiebalk zet individuele staat een kort programma programma. scherm bevat een erg aardig punten in de editruimte aan of waarmee een tekenset later 40-45: lege ruimte. effekt, waardoor het wel lijkt uit. de voorgrondkleur wordt weer terug geladen kan wor­ 46-63 : de eigenlijke charaete­ of de tekst achter luxaflex achtergrondkleur en ander­ den in de computer. zodat u reditor. staat die steeds geopend en som. deze ook in zelfgeschreven AI met al een behoorlij ke ex­ gesloten wordt. Er staan tien funkties ter be­ programma's kunt gebrui­ tra laadtijd voor naar onze Het programma bevat een be­ schikking. aan te roepen met ken. mening grotendeels cosmeti­ knopt maar afdoende hulp­ de cijfertoetsen. Deze zijn: I n het gebruik beviel de Aae- sche versiering. scherm, waar de diverse funk­ - Teken leeg maken. wissen. ties in het kort beschreven - Inverteren. donker wordt worden. Op het uiteindelijke licht en vice-versa. ontwerpscherm zien we zowel - Spiegelen om de vertikale de volledige tekenset afge­ as. beeld. met een cursor waar­ - Roteren, het teken wordt mee ieder gewenst teken ge­ een kwartslag gedraaid . kozen kan worden om te edit­ - Terugroepen, het oorspron­ ten in de eigenlijke werk­ kelijke teken van de MSX te­ ruimte. Deze editruimte is kenset wordt in de editruimte een R bij R matrix. waarin het gebracht. • gekozen teken vergroot in - Wisselen, een ander teken staat afgebeeld. Eventuele uit de MSX set ophalen. veranderingen hier werken - Schuiven, het hele teken meteen door in de ruimte schuift een beeldpuntje naar rechts van de edit-matrix. links. waar een beeld van het teken - Schuiven maar nu omhoog. op ware grootte te zien is. Na - Laden. een eerder bewerkte met de tekenset-cursor een tekenset terugladen van disk bepaa Id teken uitgekozen te of cassette.

"rf '7 �. ' ,Yolgensm'n SonyHit Bit wordenm n dubieuze debiteurenst eeds dubieuzer:' Wie éénmaal een Sony Hit Bit computer in huis heeft, raakt er helemaal aan ver­ slingerd. Het apparaat laat zich dan ook voor de gekste dingen gebruiken. Door iedereen. En vooral door mensen die nog nooit eerder met een echte computer heb­ ben leren omgaan. Sony zou Sony niet zijn, als er voor u niet gezocht was naar 'n perfekt systeem. Een systeem dat de computer mak­ kelijk te bedienen maakt, waarvoor veel software beschikbaar is en dat u geen strobreed in de weg legt om eventueel op andere merken onze randapparatuur aan te sluiten. Va ndaar dat de keus is gevallen op het MSX-systeem. Wij zijn ervan overtuigd dat dit de Sony Hit Bit met z'n 80 Kb RAM geheugen meteen al jaren voorsprong geeft op veel andere computers. Ga maar na : er zijn op dit moment al zo'n 70 ver­ schillende leveranciers van MSX-software. Ook in het Nederlands. Een ander aspekt van de Sony Hit Bit is de ingebouwde databank. Die zorgt er­ voor dat u de computer direkt kunt bedie­ nen zonder eerst allerlei kunstgrepen te moeten uithalen. Dit 16 Kb ROM geheugen geeft u direkt opvraagbare informatie over bij­ voorbeeld uw boeken, grammofoonplaten en recepten. Maar u kunt het ook gebruiken voor de ledenadministratie van uw sportclub, of als moderne telefoonklapper. en van z'n artistieke kant als teken- en ontwerp­ Alles wat u erin stopt, haalt u er met een druk instrument. Het is gewoon te veel om op te noemen. op de knop weer uit. Het toetsenbord van de Sony De spelletjes laten wij daarom nu maar buiten Hit Bit bevat ook leestekens, zodat u in feite een vol­ beschouwing. waardige tekstverwerker Interessanter zijn de duidelijke, Nederlands in huis hebt. talige instrukties, het komplete programmeerboek Maar er is meer. dat u erbij krijgt en 't fe it dat de Sony Hit Bit gewoon De Sony Hit Bit kan zich kan worden aangesloten op uw eigen televisie. van z'n muzikale kant Naast de Hit Bit in twee verschillende uitvoe laten zien als synthesizer ringen levert Sony ook monitors, data-recorders, disk­ drives, joysticks (ook draadloos!) en printers. Ga kijken bij de Sony computer-dealer. En neem er vooral de tijd voor. Wa nt het zou zonde zijn als u tegen beter weten in voor een ander merk kiest. Vraag een gratis brochure en dealerlijst aan bij Brandsteder Electronics BV, Postbus 1, 1170 AA Badhoevedorp,telefoon 02968-8 19 1l:* sONY HIT BIT Met n Sonycomputer weetje allesbeter . QUICKDISK QDM-01 r'� Het geslaagde alternatief tussen diskdrive Hardware en casseHerecorder Irest Voor diegenen die een cassetterecorder te traag en een diskdri­ ve te duur vinden is er sinds kort een tussenoplossing: de Ouick­ Disk ODM-01 . Deze tussenoplossing moet u overigens letterlijk nemen, want hoewel de Ouickdisk de gegevens en program­ ma's op een (niet standaard MSX) diskette opslaat , heeft het geheel toch ook veel overeenkomsten met een data-cassette­ recorder. Dat geldt overigens niet voor de snelheid, want soms blijkt de Ouickdisk nog sneller te zijn dan een echte diskdrive. De redaktie van MSX-Computer Magazine beschikte over één van de eerste exemplaren .

WAT IS QUICKDISK? QUICKDISK KOMMANDO'S

Ook voor ons is de Quick Disk brui kt wordt geeft weliswaar Het Quick Disk Svstem kent de schijf verwijderen. daar nieuw. Het is een keurig afge­ enig inzicht in de werking van de volgende comnlando 's: komen we later op terug. werkt kastje. met een deksel­ het apparaat. Illaar is jammer tje aan de bovenkant. Inder­ genoeg niet al te leesbaar. dat SAVE CASQD is een heel nieuwe daad. de QuickDisk is een bo­ komt door het gebrekkige LaAD funktie. het leest een bestand venlader. De eerste bovenla­ Engels van de (Japanse'l) ver­ BSAVE van cassette en schrijft dat der onder de disk-drives. bij taler. Er valt wel uit te ko­ BLOAD weer weg op de QuickDisk. ons weten. Het apparaat lijkt men. met enige goede wil. RUN op het eerste gezicht wel wat maar helder is anders. Dat MERGE Echter volgens de ge­ op een van de eerste compact­ komt deels ook . door het QDFORMAT bruiksaanwijzing lukt dat niet disc spelers. Verder vinden technisch karakter. Gelukkig QDFI LES hij beschermde (lees com­ mercieel verkochte) we een uitwerpknop en een worden alle kOlllmando's op QDKILL . pro­ 'busy' lampje op de hovenzij­ dezelfde manier hehandeld CASQD g ra mm a s. de. een MSX standaard als in het Sony handboek. met QDKEY cartridge voor aansluiting op een duidelijke syntax notatie OPEN QDKEY wordt gebruikt om een van MSX-slots en een in­ en verduidelijkende voor­ CLOSE. te wisselen tussen de stan­ gangsbusje voor de voedings­ heelden. daard-set van funktie-toets spanning. Gl'en aan/uit knop. Net als bij een gewone De meeste van deze comman­ betekenissen en de eigen. alleen maar dat ingangsbusje . diskdrive blijkt de QuickDisk do's zijn exact gelijk aan de meer aan QDS aangepaste set een eigen ROM (Read Only gewone disk commando·s. die Quick Disk System er aan Bijgesloten zij n een diskette. Memorv) te bevatten. waarin maar er zijn toch een aantal toekent. de gebruiksaanwijzing. en zich in - totaal dertien com­ uitzonderingen. wat kleingoed voor het mando's voor de QuiekDisk OPEN tenslotte kan slechts schoonmaken. Navraag leert bevinden. Deze commando's Zo laat QDFILES niet alleen maximaal twee bestanden te­ ons dat hij de eerste zending lijken sterk op de gewone disk de filenamen zien. maar ver­ gelijkertijd openen naar de QuiekDisks die in ons land ar­ commando·s. maar moeten meldt ook het type van de file QD, en wel om de volgende riveerde de (losse) netvoe­ wel als funkties worden (machinetaal. basic. sequen­ reden: ding vergeten was. Niet ge­ aangeroepen. Zo komt tiële data of scherm data) en treurd. dan eerst maar eens ·e ALL LaAD'. ('FI LENA­ de lengte in bytes (hexadeci­ In feite komt dat doordat de de gebruiksaanwijzing lezen. ME.EXT) in plaats van het maal). QuickDisk een als disksys­ Deze bestaat uit zesentwintig bij een standaard disk gebrui­ teem uitgevoerde casssette gefotokopieerde A4 pagi­ kelijke 'LOAD "FILENA­ QDKILL kan slechts het recorder is. Althans. het sys­ .. na·s. Het Engels wat erin ge- ME.EXT. · laatst beschreven bestand van teem gebruikt wel echte dis- COMPUftll MAGAZINE

kettes. maar beschrijft ze op welk bestand horen. want bij wijzers naar de bijbehorende simpeler van werking. Bij het een (voor disks althans) ongc­ later terugladen moeten de blokken. formatteren wordt cr slechts hruikelijke manier. blokken i,; dezelfde volgorde Al met al vereist dat heel wat een enkel spiraalvormig gelezen worden als ze be­ intelligent ie van het disksvs­ - spoor op de diskette gezet . Tc Een echte diskdrive verdeelt �chreven zijn. Het opnieuw teem en die intellig- entie vergelijken met de gmd in een diskette tijdens het for­ beschrijven van een blok dat wordt geleverd door de com­ een grammofoonplaat. Bij matteren in een aantal blok­ al in gebruik is moet natuur­ plexe IC's die al deze taken af­ een platenspeler is het echter ken. die verdeeld over enkele lijk ook voorkomen worden. handelen. mogelijk Olll de arm op te til­ tientallen concentrische cir­ Dat is dan ook een van de fa k­ len en weer op een ander stuk kels. (de sporen op het disket­ Behalve de eigenlijke infor­ toren waardoor diskdrives ta­ van de plaat neer te zetten. te opppervlak) liggen. Als we matie wordt ook de filenaam melijk prijzig zijn. De Quick­ De leeskop van de Quick een stukje data van disk le­ opgeslagen. samen met de Disk is in principe anders en Disk kan dit niet. het appa­ zen. dan lezen we eigenlijk raat kan het spoor ,"leen die data van een blokje met maar van het begin tot het een uniek adres: spoor x. blok eind lezen . y. Bij schrijven naar disk gaat Vandaar dat de QD zowel op het als volgt : het disksysteem een echte diskdrive als op een zoekt een leeg blok en schrijft cassetterecorder lijkt. Een daar onze informatie in. Als cassetterecorder kan immers. (en dat is meestal het geval) net als de QD. de gegevens dat ene blok niet groot ge­ slechts achter elkaar lezen. noeg is om alles te bevatten. dus in dezelfde volgorde als ze dan zoekt het disksysteem na­ weggeschreven zijn. Maar dat het eerste blok volge­ omdat de QD voor die se­ schreven is nog een leeg blok quentiële opslag wel een dis­ voor het vervolg van de infor­ kette als medium gebruikt is matic. En zo gaat dat verder. de QD tot veel en veel hogere net zolang tot alle data een snelheden in staat dan een plaatsje g�vonden heeft op de cassetterecorder. Zo snel dat schijf. of tot de schijf vol is. een bestand dat als eerste op een QD schij f staat een korte­ Bovendien houdt het disksys­ re laadtijd vergt dan hetzelfde teem bij . welke blokken hij bestand op een normale disk. een menu was, de cursor op mote control, waarmee de o rnamental panel de regel plaatsen waar het ge­ computer de recorder kan wenste programma staat en starten. met de (auto-insert) F2 toets Tijdens de testperiode heeft er 'CALL LOAD' voorzet­ de QD zich voorbeeldig ge­ ten. Dan alleen nog even op dragen, er is geen enkele fout de return drukken en presto!, opgetreden die niet bij nader het programma wordt gela­ inzien aan onszelf te wijten AC adapter den. Aardig is de auto start fa­ was. Dat was maar goed ook, ciliteit. Als er zich een pro­ want de foutmeldingen van gramma met de naam 'AU­ het Quick Disk System zijn TOEXEC' op de diskette be­ beperkt. 'BAD FILE NA­ vindt wordt dit na het aanzet­ ME'. 'FILE ALREADY slot Cartridge ten van de computer, of na OPEN' en 'FILE NOT een reset, automatisch gela­ FOUND' spreken weliswaar den en uitgevoerd. voor zichzelf, maar alle ande­ Het CASQD commando re foutkondities geven slechts bleek ook prettig in het ge­ de melding 'DEVICE IlO bruik, het verplaatsen van ERROR'. programma's van de cassette Naar onze mening moet het naar de QD wordt er vrijwel systeem zelf maar aangeven automatisch door afgehan­ wat er fout is, in plaats van dat deld, mits de cassetterecorder aan de gebruiker over te la­ Deze sequentiële struktuur is tussenruimte de kop van het althans voorzien is van een re- ten. ook de reden dat de QD volgende bestand overschre­ slechts het laatste bestand op ven zou worden is te groot. de QD disk kan wissen. QDS KONICLUS. 'weet' immers niet waar het Ook het feit dat er slechts 2 bestand staat en hoe lang het bestanden tegelijkertijd ge­ De QDM-01 van Mitsumi is een capaciteit van 64K per is, tenzij QDS dat eerst op­ opend mogen worden wordt een prettig apparaat in ge­ kant. Om beide zijden te ge­ zoekt, terwijl een echte dis­ daardoor verklaard. Het is bruik. De snelheid is meer bruiken moet de diskette ook kette dat wel bijhoudt. Als gezien de struktuur van QDS dan afdoende, en voor veel echt uitgenomen en omge­ QDS al een bestand zou kun­ niet een echte beperking te toepassingen kan de Quick­ draaid worden. De prijs van nen wissen waar nog een an­ noemen. De vraag rijst zelfs Disk een echte diskdrive ver­ de diskette's bedraagt onge­ der bestand achteraan kwam, hoe de ontwerpers er in ge­ vangen. Toch zijn er vergele­ veer i 12,50 per stuk. dan kon die vrijgekomen slaagd zijn om twee bestan­ ken met een echte disk wel be­ Een Nederlandstalige ge­ ruimte toch niet opnieuw ge­ den tegelijkertijd te kunnen perkingen. Zo kent de QD bruiksaanwijzing lijkt ons bruikt worden. Het risico dat openen op een sequentieel geen random-access bestan­ verder geen luxe, mede ge­ bij het beschrijven van deze opslagmedium. den, het aantal gelijktijdig te zien de wat gebrekkige kwali­ openen bestanden is kleiner teit van de momenteel met de en het iSniet mogelijk om ver­ machine meegeleverde Ja­ DE QUlCKD ISKIN __UIK oudefde bestanden te wissen, pans/Engelse dokumentatie. tenzij deze toevallig als laat­ Volgens de importeur wordt Het uiteindelijk in gebruik QDM-01, testprogramma ste op de diskette staan. In hierin ook op korte termijn nemen van de QuickDisk had achteraan op volle disk: 7.9 hoeverre deze beperkingen voorzien. enige voeten in de aarde. De seconden voor de gebruiker wegen, De QDM-01 kost nu ca. nageleverde voeding bleek Werkelijk uitstekende tijden hangt sterk af van het gebruik i 699,-. Dat vinden wij nog van een standaard universeel dus, waaruit ook duidelijk wat men ervan wil maken. wel wat prijzig voor een appa­ type te zijn, die de benodigde blijkt dat de QD de hele schijf Lastiger is dat de QD, volgens raat dat in verschillende op­ spanning van 5 volt (?) niet moet lezen om het betreffen­ de dokumentatie, niet naast zichten niet meer is dan een kon leveren. Na een voor­ de programma te vinden. Het een echte diskdrive, of welke snellere cassetterecorder. zichtige eerste poging op 4,5 tijdsverschil tussen de QD en op een slot aan te sluiten uit­ Gezien het succes van de volt, waarbij de QD alleen een echte disk is dus te ver­ breiding dan ook, gebruikt QDM-Ol denkt de importeur maar foutmeldingen gaf, waarlozen, zelfs als het te la­ kan worden. Dat sluit het ge­ echter de prijs binnen afzien­ bleek bij navraag, dat bij deze den bestand helemaal achter­ bruik van allerlei op diskette bare termijn te kunnen verla­ voeding 9 volt de juiste instel­ aan op een volle diskette geleverde programma's uit, gen tot i 599, -. Voor degenen ling was. Alles funktioneerde staat. tenzij het QD systeem aan­ die niet alle faciliteiten van nu, en het testen kon begin­ Voor een QDFILES op­ slaat en de fabrikanten de een echte discdrive wensen nen. De snelheid waarmee de dracht moet ook de hele dis­ programmatuur ook in QD biedt de QDM-01 dan ook QD basic programma's kan kette gelezen worden, en formaat gaan leveren. een uitstekend alternatief. laden en saven is verbluffend, daar doet de QD gemiddeld Volgens de handleiding valt voor het laden van een test­ zo'n 8. 1 seconden over. Pret­ het aantal gelijktijdig op een Importeur: programma van 5776 bytes tig is ook de extra informatie MSX computer aan te sluiten AVT-Electronics bv noteerden wij de volgende tij­ die de QD gaf, zoals bestand­ QD's tot maximaal 8 uit te Postbus 61411 den: stype en lengte. De QDFI­ breiden. Het is ons echter on­ 2506 AK Den Haag Cassette: 2 minuten en 14 se­ LES uitvoer laat een bestand duidelijk hoe. Uitbreidings­ Tel . 070-456800. conden per regel zien, kompleet met mogelijkheden waren aan de Sony HBD 50 Micro Floppy alle leestekens die voor een buitenkant niet te zien. Met dank aan: Bits and Chips Disk: 4,9 seconden CALL LOAD of CALL De diskettes zelf zijn van een computershop, Amsterdam QDM-Ol, testprogramma RUN opdracht nodig zijn. wat ongebruikelijk type, 2.8 voor het ter beschikking stel­ vooraan: 3.4 seconden Daardoor kan men, alsof het inch dubbelzijdig. Ze hebben len van de QDM-Ol Alle informatie over alle grote merken, software en randapparatuur op één tentoonstelling

Voor alles wat u altijd al over computerswi lde weten Op de Personal Computer RAl 85 vindt u een compleet overzicht grammatuur, is kenmerkend voor de doelstelling van het evene­ van het huidige aanbod op het gebied van personal- en home com­ ment. Deze voorlichting beperkt zich niet tot zakelijke toepassingen puters. Zakelijke systemen voor het midden- en kleinbedrijf en de alleen, maar omvat ook educatieve en algemene toepassingen. vrije beroepen worden van 20 tlm 24 maart tentoongesteld in de Ook tijdens de verschillende lezingen kan de bezoeker zich oriënte­ RAl in Amsterdam. Bovendien zullen in een afzonderlijke hal com­ ren over het gebruik van de computer. Een reeks branchegerichte puters voor home- en hobbytoepassingen worden geëxposeerd. seminars zorgt voor een voor iedere geinteresseerde optimale infor­ matieverstrekking. Niet alleen de apparatuur, maar ook de onontbeerlijke programma­ Met name degene die zich op het brede gebied van computertoe­ tuur en randapparatuur die de eigenlijke toepassing van de compu­ passingen wil oriënteren vindt op de Personal Computer RAl de ter bepalen, zullen op de Personal Computer RAl worden belicht. informatie die hij zoekt. Een centraal informatiecentrum, waar iedere bezoeker zich objectief Informatie over alle grote merken, alle software, alle randappara­ kan laten voorlichten over de toepassingen van apparatuur en pro- tuur op een tentoonstelling.

20 t/m 24 maart Openingstijden: 20 en 21 maart10 -21 uur; 22, 23 en 24 maart10 -1 7 uur, toegang fI 10,­ Trein-Toegang-biljetten bij NS-stations

- AMSTERDAM ra l 1�� REM PUZZEL LAMPJES 11� REM 12� REM MSX Computer Ma gazine 13� REM numme r 1 14� REM

15� , opzetten spelscherm ********** 16� DIM L( 9):CC=� 17� POR 1= 1 TO 9 18� L( 1 )=� 19� NEXT I 2�� OPEN"GRP :" POR OUTPUT AS #1 Lampies 21� SCREEN 2,�,� Het programma lampjes is een eenvoudig 22� COLOR 4, 1,4 :CLS 23� READ X1 ,Y1 puzzeltje. Op het beeldscherm verschijnt 24� POR ZZ= 1 TO 31 een plaatje van een nachtelijke straat, waar 250' READ X2 , Y2 een negental genummerde lantarenpalen op 260' L1NE (X1 ,Y1 )-(X2,Y2 ) 270' X1=X2 : Y1=Y2 een rij staan. Aan u de taak om het licht aan 28 � NEXT ZZ te doen. In deze gecomputeriseerde stad 29� DATA �,50' ,20',50',20',37 ,45,37,45,70' ,55,7 0',60',60' ,65,60' ,65,50',70',50',70',60',80',60',8 kunt u de lampen aan- of uitdoen door het 0',45,90' ,30',115,30',125,45,125,50',13�,50', cijfer in te drukken dat overeen komt met het 140',4�,155,55,15 5,65 ,175,65, 175,45,195, 45 nummer van de lantarenpaal. 3�� DATA 195,55,20'5,55 ,215,25,220' ,40',240' ,4 Er is wel een probleem met de bekabeling, u 0',245 ,50',245 ,65,255 ,65 31� PA1NT(0',0') ,4,4 kunt een lamp alleen dan aan of uitzetten als 320' POR 1= 28 TO 228 STEP 25 alle andere lampen uit zijn. Behalve de linker­ 3 W Cl RCLE ( I , 175) ,5 340' L1NE(1-2 ,115)-(1-4, 171 ) buurman, die moet juist wel branden. Lanta­ 350' LINE(1+2,115)-(1+4,171 ) ren paal 1 ,de meest linkse, is geen probleem. 360' LINE( 1-4, 179 )-( 1 -8 ,188 ) L1NE(1 Simpelweg op de drukken bedient deze 37� +4,179 )-(1+8 ,188 ) 1 380' LINE(1-4,182)-(I+4 ,182 ) lamp. Maar om nummer 7 aan te steken, 390' LINE(1-6,185)-(1+6, 185) moeten alle andere lampjes behalve 6 uit zijn. 40'0' LINE(1-8 ,18 8)-( 1+8 ,188 ) 410' LlNE( 1-7 ,1�3 )-( 1+ 7,1�3 ) Lampjes houdt het aantal beurten bij dat u 420' LINE(1-5 ,96 )-( 1+5 ,96) erover doet om de straat helemaal te verlich­ 430' L1NE( 1-5 ,96)-(1 -7 ,10'3 ) 440' L1NE( I+5 ,96)-(I + 7, 10'3) ten, en zal u feliciteren naar gelang van het 450' PA1NT( 1,1�0') ,4,4 resultaat. Of juist niet, als u al te veel fouten 460' .CIRCLE ( I, 1�8),7 470' C1 RCLE( 1,10'8 ),4, 1 0' gemaakt hebt. i. qL q i.

'.

COMPUTElt MAGUlN[

HOE HETWERKT was. Zo nee, dan weer terug 48� NEXT 1 naar MO. Als het wel een cij':. 49� CIRCLE( 19�,2�) ,11,1�,4. 1,1.65 We zullen de werking van fer was, dan verhoogt regel 5�� CIRCLE(186,19) ,1�,1�,4.3,1.4 'Lampjes' stap voor stap be­ 660 de beurtteller en print de­ 51� PAINT( 19 8,2�) ,1�,1� spreken, het programma zelf ze op het scherm. Regel 670 52� FOR ZZ=� TO 25 is helder opgezet en valt uit­ zet de invoer om naar een ge­ 53� READ YY een in meerdere stappen. tal, en als dit een 1 blijkt te 54� PSET(ZZ* 1�,YY) ,1� Daardoor is het uitstekend zij n stuurt 680 het program­ 55� NEXT ZZ geschikt om als voorbeeld ma door naar de routine die 56� DATA 1�,�,18,15,2,1�,4�,28,1,17,2�,1,5 voor beginnende Basic-pro­ het eigenlij ke aan- en uitzet­ ,26,35,8,48,14,6,4� ,37,�,2�,34,5,39 grammeurs te dienen. ten regelt. Immers, lantaren 57� COLOR 15 I heeft geen linkerbuurman , 58� FOR 1= 1 TO 9 Eerst in regel 160- 190 wordt en mag dus altijd aan- of uit­ 59� PSET( I*25-7,17 2) ,1 het array (lij stvariabele ) L ge­ gezet worden. 6�� PRI NT #1 , I dimensioneerd en voor alle 61� NEXT 1 veiligheid op 0 gezet, waarin Voor alle andere lantarens 62� DRAW"BM9� ,��" :PRINT# 1,"L AMPJ ES" de toestand van de lampen kontroleert 690 of de linker­ 63� , hoofdlus spe l **************** weergegeven zal worden. 0 buurman wel inderdaad aan­ 64� A$=INKEY$ :IF A$= "" THEN 64� betekent uit en aan . In de 65� IF ASC(A$)<49 OR ASC(A$» 57 THEN 64� I staat, zo niet dan weer terug 66� CC=CC+ 1:LlNE(83,6�)-( 154,66) ,1,BF:DRAW regels 200-620 is het spel­ naar de invoerwachtlus. Na "BM83, 6�" : PRI NT# 1 , CC; "KEER" scherm opgebouwd. Daarbij deze test is ook meteen vast­ 67 � N=VAL(A$ ) worden twee handige teken­ gesteld of lamp 2 geschakeld 68� IF N= 1 THEN 74� technieken toegepast . mocht worden. Regel 700 69� IFL(N-1 )=� THEN 64� De regels nO-3 1 0 tekenen de stuurt commando's voor lamp 7�� IF N=2 THEN 74� huizen, door steeds een koör­ 2 door naar de schakelrouti­ 71� FOR ZZ= 1 TO N-2 dinatenpaar te lezen uit de da­ ne . De FO R-NEXT lus 710- 72� lF L( ZZ )=1 TH EN 64� ta-statements, daar een lij n no test vervolgens voor alle 73� NEXT ZZ tussen te trekken en dan het andere lampen of aan de kon­ 74� IF L(N)=� THEN PAIN T(N*25+3 ,1�8) ,1�,1� laatst geleze n koördinaten­ ditie 'alles uit wat meer dan I :GOTO 77� paar de definiëren als het positie links staat' voldaan is , 75� CIRCLE (N*25+3 ,1�8),3,1 nieuwe vertrekpunt. Tenslot­ zodra er een brandt, dus de 76� PAINT(N*25+3 ,1�8),1,1 te zorgt 3]() voor het inkleu­ betreffende cel van array L 77� L(N)=1-L(N) ren. een I bevat, wordt de pro­ 78� IF L( 1 )+L( 2)+L( 3)+L( 4)+L( 5 )+L(6)+L( 7)+ In 320-480 wordt de tweede gramma-uitvoering terugge­ L( 8 )+L( 9 )=9 THEN 81� techniek gebruikt om de lan­ zonden naar MO, de invoer­ 79� GOT064� 8�� , speleinde ******************** tarenpalen te tekenen. Het lus. Als deze test gepasseerd 81� DRAW"BM7�,71 ":PRINT# 1,"Alle lampjes zi programmagedeelte 330-470 wordt bere iken we de scha­ jn aan! " doet het feitelijke tekenwerk kelfunctie in regels 740-770. 82� IF CC<=34 1 THEN DRAW "BM7�,82":PRI NT# 1 voor een enkele paal, waarbij ,"UITSTEKEND GEDAAN ! ":GOTO 85� de horizontale koördinaten In 740 staat 'als de lamp uit is, 83� IF CC >341 AND CC< 36� THEN DRAW "BM7�,8 worden afgeleid uit de varia­ zet hem dan aan , en ga dan 2" : PRINT# 1,"PRIMA WERK" : GOTO 85� bele I. Die variabele is op zijn naar 770' , 750 en 760 worden 84 � DRAW "BM7� ,82" : PRINT# 1 , "DAT KAN BETER" beurt de tellervariabele van dus alleen maar bereikt als de 85� DRAW "BM65 ,14�" :PRINT# 1,"nog een keer de omringende FOR-NEXT lamp om te beginnen al aan (jin)?" lus 320-480, waarbij begin­ was, en zetten hem dan ook 86� A$=INKEY$ :IF A$ ="" THEN 86� waarde , stapgrootte en eind­ uit. In 770 wordt de inhoud 87� IF A$= "n" THEN END ELSE IF A$ ="j " THEN waarde zodanig gekozen zijn van array L aangepast om de RUN ELSE 86� dat er inderdaad negen lam­ huidige konditie weer te ge­ pen getekend worden, keurig ven, en 780 test of nu alle lam­ over het scherm verdeeld. pen aan zijn. Zo ja, dan naar CHECKSUM LIST het speleinde, zo nee, dan De halve maan wordt door weer naar de invoerlus. Van­ 1��: 2�6; 11�: 13�; 12�: 17 �; 13�: 212; 490-5 10 geproduceerd. De 14�: 139; 15 �: 194; 16�: 2�; 17�: 5�; af 800 vinden we de score­ 18�: 2�6; 19�: 1�6; 2�� : 238; 21�: 247 ; eerste twee regels tekenen ie­ routine, 810 print de bood­ 22�: 27 ; 23�: 183; 24� : 141; 25�: 141; der een cirkel, die elkaar snij­ schap 'Alle lampjes zijn 26� : 13�; 27�: 9�; 28� : 1�8; 29�: 2�8 ; den, en 510 kleurt het ge­ aan!', en 820, 830 of 840 voe­ 3�� : 142; 31�: 11; 32�: 15 4; 33�: 242; vormde halvemaan-vormige gen daar nog een felicitatie 34�: 117; 35� : 244; 36� : 145; 37�: 43; segment in. Het stuk 520-560 aan toe , afhankelijk van het 38�: 183; 39�: 79; 4�� : 232; 41�: 1�3; laat de sterren verschijnen, aantal gebruikte beurten in 42�: 95 ; 43�: 157; 44� : 216; 45�: 1�3; waarbij de koördinaten weer Cc. 46� : 193; 47� : 236; 48� : 138; 49� : 124; in een datastatement opgeno­ Regels 850-870 zijn tenslotte 5�� : 28 ; 51�: 3; 52� : 219; 53�: 32; men zijn. De cijfers op de lan­ een standaard 'nog een keer' 54� : 1�6; 55�: 124; 56� : 44; 57� : 62 ; tarenpalen worden geprint routine, waarbij 860 eigenlij k 58�: 97 ; 59� : 127; 6�� : 71 ; 61�: 223; met dezelfde techniek als de de invoerlus van MO dupli­ 62�: 165; 63� : 67 ; 64� : 2�; 65�: 21; palen eerder al getekend wa­ ceert. De beide IFTHEN EL­ 66� : 26; 67 �: 89 ; 68�: 79; 69�: 118; ren, in regels 580-610. SE statements in 870 zi j n han­ 7�� : 1�2; 71�: 154; 72�: 86 ; 73�: 1�4; dig, ze regelen de reaktie op 74� : 24 1; 75$rY: 16; 76�: 161 ; 77$rY: 76; De hoofdlus loopt van 630 tot de twee mogelijke goede ant­ 7�� : 167; 79�: 127; 8�� : 68 ; 81�: 1�4; en met 790. Regel 640 wacht 82�: 24�; 83�: 5� ; 84�: 144; 85$rY: 26; woorden en sturen het pro­ 86� : 242; 87�: 228 ; op het indrukken van een gramma in alle andere geval­ *** EINDE PRI NTEN *** toets , en 650 test of dat wel len weer terug naar de wacht­ een cijfer tussen 1 en negen lus. 199 REM SPEL BOTSAUTOS 11g REM 12g REM MSX Computer Magazine 13g REM numme r 1 14g REM

lSg • INITIALISATIE ***************** 16g SCREEN .2,2 : COLOR lS,l,l 17g KEY OFF: WIDTH 3g : CLS lBg CLEAR 4gg , &HDFFF 199 DIM C( 23 ,22) 2gg Se=g : Hs=g : ST=g 21g ON SPRITE GOSUB 133g 22g GOSUB 14Sg 23g OPEN "GRP:" AS #1 24g DRAW "BM6g,6g" 2Sg PRINT #l,"EVEN GEDULD AUB" 26g CLOSE #1 27 g GOSUB 177g 2Bg CA=3 : FU= lggg 29g IF SC >HS THEN HS=SC 3gg Se=g 31g X=21 :Y=ll : F= 3 32g TX= l : TY= l :TF=l 33g OPEN "GRP:" AS#l 34g DRAW "BM198 ,2S" 3Sg PRINT #1,"BOTS EenBotsa doolhofspel, botsauto's,uto's dat hoewel puur in MSX-Ba- , 36g DRAW "BM2gB ,4S" sic geschreven toch tamelijk snel is. Verwacht er echter 37g PRINT #l,"AUTOS" geen bliksemsnelle reakties van. In dat opzicht is het niet 3Bg LINE (22g,12g)-(2Sg, 13g) ,1,BF te vergelijken met een in machinetaal geschreven spel. 39g DRAW "BM19S ,12g" U krijgt drie wagens om daarmee alle weggedeelten van 4!1g PRINT # 1,"AU TO: ";CA het doolhof te berijden. Als het spel begint is dit doolhof 41g DRAW "BM19S ,lSg" bezaaid met stippen, maar die verdwijnen als u er overheen 42g PRINT # 1,"TOPSC ORE " rijdt. Als de laatste stip van het scherm verdwenen is, dan 43g DRAW "BM1 9S, 16S" is het spel afgelopen. Om het moeilijker te maken rijdt er 44g PRI NT # 1 , .. .. ; HS ook een door de computer bestuurde wagen rond, waar­ 4Sg CLOSE #1 mee u maar beter niet in botsing kunt komen. Gelukkig 46g PUT SPRITE 1,(236,B9) ,4,3 zoekt de auto u echter niet speciaal op, botsingen zijn louter 47g PUT SPRITE 2,( 13 ,9 ),7, 1 ** toeval. 48g • HOOFDLU S SPEL ************** Verder zijn er een drietal magische tunnels in het doolhof, 49g K$=INKEY$ :IF K$= .. .. THEN 49g sgg FOR J=228 TO 171 STEP -B als u die inrijdt blijkt uw wagen opeens verplaatst naar een Sl g FOR 1= 1 TO sg: NEXT I heel ander gedeelte van het scherm. Soms zijn deze tunnels S2g PUT SPRITE 1,(J,B9),4,3 een goede vluchtweg als de computer u in de wielen rijdt, S3g NEXT J maar het kan ook gebeuren dat de andere wagen geheel S4g SPRITE ON onverwachts opduikt uit een van deze vluchtwegen. ssg KK=STICK( ST) S6g IF C( X,y» g THEN 61g Botsauto's werkt met de cursortoetsen, maar wie een joys­ S7g C(x,Y)=l :Se=SC+1g : FG=FG+ 1 tick prefereert kan dat simpel veranderen door de variabele S8 g SX=X*8+ 1g : SY=Y*8+ 1g ST in regel 200 een andere waarde te geven. Het toetsen­ S9g LINE(SX,SY)-( SX+2 ,SY+2 ),1,BF bord is een 0, zoals dat in de listing staat, en 1 of 2 geven 6gg IF FG=FX THEN 119g respektievelijk joystick A of B.

HOE HR WERKT schreven, op een zodanige wat er met deze koördinaten het spelscherm. Een tweetal wijze dat het rechtstreeks gebeuren moet. Alweer, het geneste FOR NEXT lussen Botsauto's is een tamelijk ge­ leesbaar (en dus makkelijk te komt van de leesbaarheid van berekenen de koördinaten, kompliceerd en vrij lang pro­ wijzigen) is. De FOR NEXT het programma ten goede. waarna op grond van de in­ gramma, dat we dan ook niet lus in 1790- 1850 maakt een Bij het tekenen wordt een houd van die cel van het ar­ helemaal zullen bespreken. handig gebruik van de MID$­ overkompleet speelveld ge­ ray, dat de veldopbouw be­ funktie om deze gegevens maakt, sommige lijnen die nu vat, puntjes geprint of lijnen Het bevat een aantal leuke over te brengen naar een ar­ nog doorlopen moeten alsnog gewist worden. vondsten, vooral de opbouw ray. gedeeltelijk gewist worden. van het spelscherm is slim op­ Het gedeelte 2080-2470 te­ Leuk detail, daarbij wordt gezet. De eigenlijke hoofdlus kent de lijnen van het speel­ Dit heeft overigens als neven­ meteen bijgehouden hoeveel is kort gehouden, om nog een veld op het scherm. Ook hier voordeel dat er voor twee lij­ puntjes er gezet worden, en aanvaardbare speelsnelheid is een slim gebruik gemaakt nen op het uiteindelijke het resultaat daarvan wordt in te kunnen bereiken. van data statements om te speelveld. slechts een teken­ regel 600 weer gebruikt om te voorkomen dat het een on­ operatie en een data state­ bepalen of het spel al afgelo­ Het speelveld wordt in drie ontwarbare massa van getal­ ment nodig zijn. De regels pen is. Zo wordt voorkomen routines opgebouwd. In de len wordt, iedere data-regel 2480-2600 zorgen voor dit ge­ dat een eventuele wijziging in regels 1770-2070 staat in data bevat behalve de koördinaten deeltelijk weer uitwissen, en het speelveld tot foute resul­ statements het scherm be- ook een letter die aangeeft plaatsen ook de puntjes op taten in de hoofdlus leidt. � COMPUT'ER "'l1lI MAGAZINE m

61� IF KK= � THEN 77� 135� FOR 1= 1 TO 4 62� IF KK= 3 THEN RX=X+ l:RY=Y :RF=l 136� PUT SPRITE 1,(X*8+4 ,Y*8+4) ,J+I,I 63� IF KK=5 THEN RY= Y+ 1 :RX=X :RF=2 137� FOR K= l TO 1�: NEXT K 64� IF KK=7 THEN RX=X-l:RY=Y:RF= 3 138� NEXT I 65� IF KK= l THEN RY= Y- l :RX=X : RF=4 139� NEXT J 66� D=C( RX , RY ) 14�(1 CA=CA- 1:IF CA>-l THEN 144(1 67� RRF=RF+2:IF RRF>4 THEN RRF= RRF-4 141Jl OPEN "GRP:" AS #1 68� IF F=RF OR F=RRF THEN 77� 142(1 LlNE (4Jl,6�)-(15�, 14�) ,1, BF 69� IF C(X, Y)<>2 THEN 76� 143� GOTO 124� 7�� IF 0=9 THEN 77� 144� RETURN 31(1 71� IF RF= 1 THEN RX=X+2 145� , SPRITE OPBOUW *************** 72� IF RF= 2 THEN RY= Y+2 146� RESTORE 157� 73� IF RF= 3 THEN RX=X-2 147� FOR J= l TO 4 74� IF RF=4 THEN RY= Y-2 148� SP$= "" 75� GOTO 87� 149(1 FORI= l TO 32 76� IF D< >9 THEN F=RF : GOT087� 15�� READ D$ 77� IF F=1 THEN RX=X+ 1 : RY=Y 151� D$=CHR$ (VAL ( "&H"+D$ » 78� IF F=2 THEN RY= Y+ 1 :RX=X 152� SP$=SP$+D$ 79� IF F=3 THEN RX=X-l :RY=Y 153� NEXT I 8�� IF F=4 THEN RY=Y-l :RX=X 154� SPRITE$ (J)=SP$ 81� D=C(RX,RY) 155� NEXT J 82� IF D<9 THEN 87� 156Jl 'RECHTS 83� FU=FU- l� 157� DATA Jl�,��,Jl� ,��,lf,l f,Jl6,lf 84� F=F+ l 158Jl DATA lf, lf,Jl6, lf, lf,JlJl,Jl�,JlJl 85� IF F>4 THEN F=F-4 159Jl DATA Jl� ,Jl�,Jl�,Jl� ,Jl�,38,1�,fc 86� GOTO 95� 16�� DATA ec ,fc, lJl,38,�Jl,JlJl ,JlJl,JlJl 87� IF D<4 OR D>6 THEN 93� 161� 'OMLAAG 88� ON D-3 GOTO 89�,91�,92� 162� DATA Jl� ,Jl�,Jl�,lb,l b, lf,lb,lb 89� Y= 13:IF RND( 1}<.5 THEN Y=9 163� DATA �3 ,�3,�b,Jle,Jlb,Jl3,�Jl,�� 9�� X= 15:F=3 :GOTO 94� 164� DATA Jl� ,Jl�,Jl� ,b�,bJl,f� ,bJl,bJl 91� Y= 13:GOTO 9�� 165Jl DATA 8Jl,8Jl,a�,e�,aJl,8�,�� ,JlJl 92� Y= 9:GOTO 9�� 166Jl 'LINKS 93� X=RX : Y= RY 167Jl DATA Jl� ,Jl�,Jl� ,Jl�,Jl�, lc,�8,3f 94 � FU=FU- 1 168Jl DATA 37 ,3f,�8,lc,Jl�,JlJl,Jl�,Jl� 95� PUT SPRITE 1,(X*8+4 , Y*8+ 1 ),4 , F 169Jl DATA Jl� ,Jl�,JlJl,Jl�,f8,f8,2Jl,f8 96� IF C(TX,TY)<>3 THEN 1��� 17Jl� DATA f8 ,f8,2Jl,f8,f8 ,JlJl,Jl�,Jl� 97� TF=TF- 1: IF RND ( 1)<.5 THEN TF=TF+2 171� 'OMHOOG 98� IF TF< l THEN TF=TF+4 172� DATA �� ,��,�3 ,�b,�e ,Jlb,Jl3 ,�3 99� IF TF>4 THEN TF=TF-4 173� DATA 1b, lb, lf,lb, lb,Jl�,Jl�,�� 1��� IF TF= l THEN XRX=TX+ l:YRY=TY 174� DATA �� ,JlJl,8�,aJl , e� ,8Jl,8�,b� 1�1� IF TF=2 THEN YRY=TY+ l :XRX=TX 175Jl DATA bJl ,b�,f�,b�,bJl,Jl�,Jl�,�� 1�2� IF TF= 3 THEN XRX=TX- 1:YRY=TY 176Jl RETURN 1�3� IF TF=4 THEN YRY=TY- 1 :XRX=TX 177� , SCHERMDATA INLEZEN ********** 1�4� D=C(XRX, YRY) 178� RESTORE 187Jl 1�5� IF D< 9 THEN 11�� 179Jl FOR J=� TO 2� 1�6� TF=TF-l :IF RND ( 1)<.5 THEN TF=TF+2 18�� READ 0$ 1�7� IF TF< l THEN TF=TF+4 18 1� FOR I=Jl TO 22 1�8� IF TF>4 THEN TF=TF-4 182Jl D=VAL(MID$ (D$,I+1,l» lf,J9Jl GOTO 117 � 183Jl C( I,J)=D 11�� IF D<4 OR D>6 THEN 116� 184Jl NEXT I 111Jl ON D-3 GOTO 112Jl,114Jl ,115� 185Jl NEXT J 112� TY=13:IF RND( 1)<.5 THEN TY=9 186� ' 123456789Jl123456789Jl 123 113� TX=15:TF=3 :GOTO 117Jl 187� DATA 99999999999999999999999 114� TY=13: GOTO 113Jl 188� DATA 9 222 9 115� TY=9 : GOTO 113� 189Jl DATA 9 99999999 11199999999 9 116� TX=XRX : TY=YRY 19J1Jl DATA 9 9 222 9 9 117� PUT SPRITE 2 ,(TX*8+4 ,TY*8+ 1 ),7 ,TF 191Jl DATA 9 9 9999991 11999999 9 9 118� GOTO 55� 192� DATA 9 9 94 222 9 9 9 119� , SPEL EINDE ****************** 193� DATA 9 9 9999991119999 9 9 9 1 4�� LlNE (4�,6�)-(15�,14�) ,1,BF 194� DATA 9 9 222 9 9 9 121� DRAW "BM4�, 7�" 195� DATA 9 999999991119999 9 9 9 122� OPEN "GRP:" AS #1 196� DATA 93 222 59 9 9 9 123� PRINT #1, "GEFELICITEERD ! " 197� DATA 9 99999999 1119999 9 9 9 124� SC=SC+FU 198Jl DATA 93 222 222 313139 125� DRAW "BM5�,85" 199� DATA 9 99991 1199999999 9 9 9 126� PRINT #l,"SCORE ="jSC 2��� DATA 9 9 222 69 9 9 9 127� DRAW "BM35 , 12�" 2�lJl DATA 9 9 99 1 1199999999 9 9 9 128� PRINT #1, "NOG EENS ( jin)?" 2�2� DATA 9 9 222 9 9 9 129� CLOSE #1 2�3� DATA 9 99991 119999999999 9 9 13�� K$=INKEY$ :IF K$= "n" THEN END 2Jl4Jl DATA 93 222 9 9 131� IF K$="j " THEN CLS : GOTO 23� 2�5� DATA 9 99991 11999999999999 9 132� GOTO 13�� 2�6� DATA 9 222 9 133(1 SPRITE OFF 2�7Jl DATA 99999999999999999999999 134� FOR J= l TO 1� 2�8Jl ' SCHERM OPBOUWEN ************* 2�9� RESTORE 22 1�:CLS 21�� READ 0$ CHECKSUM LIST 211� IF D$="EIND" THEN 248� 212� IF D$ <>"P" THEN 216� 213� READ X1 ,Y1 ,C1 ,K1 1��: 2�8 ; 11�: 132; 12�: 172; 13�: 214; 214� PAINT (X1 ,Y1 ) ,C1 ,K1 14�: 141; 15�: 7; 16�: 34 ; 17�: 248; 215� GOTO 2111� 18�: 84 ; 19�: 29; 2�� : 228 ; 21�: 229; 216� READ X1 ,Y1,X2,Y2,C 22� : 112; 23�: 242; 24�: 113; 25�: 11�; 217� IF D$="L" THEN LINE (X1 ,Y1 )-(X2,Y2),C 26�: 97 ; 27 �: 245; 28�: 1�2; 29� : 55 ; 218� IF D$="B" THEN LINE (X1 ,Y1 )-(X2,Y2),C 3��: 19; 31�: 24 ; 32�: 2�2 ; 33�: 25; ,B 34�: 232; 35�: 215; 36� : 163; 37�: 5�; 219� IF D$= "F" THEN LlNE (X1 , Yl )-(X2 , Y2 ) ,C 38�: 248 ; 39� : 11; 4�� : 124; 41�: 138; ,BF 42�: 59 ; 43� : 81 ; 44�: 255; 45�: 243; 22�� GOTO 21�� 46� : 3�; 47�: 28 ; 48� : 59 ; 49�: 38 ; 22 1� DATA B,8,7, 19�,174,3 5�� : 255; 51�: 127; 52� : 149; 53�: 48 ; 222� DATA B, 11,1�,187, 171,3 54�: 219; 55�: 1�7; 56�: 236; 57�: 29 ; 223� DATA P, 11,8,3,2 58� : 253; 59� : 157; 6�� : 167; 61�: 244 ; 224� DATA B, 187,88 ,254, 1�8,3 62�: 98 ; 63�: 211; 64�: 75; 65�: 19�; 225� DATA B, 191 ,91 ,251 , 1�5,3 66� : 125; 67�: 34 ; 68�: 192; 69�: 163; 226� DATA P,2�� ,89 ,3,2 7�� : 147; 71�: 38 ; 72�: 188; 73�: 85; 227� DATA F, 186,92,25�,1�4, 1 74�: 24 1; 75�: 246 ; 76�: 47 ; 77�: 87; 228� DATA L,26,26, 172,26,2 78�: 129; 79�: 175; 8��: 214; 81�: 146; 229� DATA L, 172,26,172, 156,2 82�: 133; 83�: 146; 84�: 162; 85�: 76; 23�� DATA L,172,156,26, 156,2 86�: 82 ; 87�: 126; 88�: 199; 89�: 136; 23 1� DATA L,26,26,26,74,2 9�� : 73 ; 91�: 198; 92�: 58 ; 93�: 15; 232� DATA L,26,74,138,74,2 94�: 225; 95�: 232; 96�: 234; 97�: 181 ; 233� DATA L,138,74,138,9� ,2 98�: 158; 99� : 143; 1��� : 65; 1�1�: 244; 234� DATA L, 138,9�,26,9�,2 1�2� : 172 ; 1�3� : 1�2; 1�4� : 48 ; 235� DATA L, 138,58 ,42,58,2 1�5�: 155; W6� : 1�9; 1�7�: 15�; 236� DATA L,42,58,42 ,42,3 1�8� : 199; 1�9�: 64; 11��: 242; 111�: 81 ; 237� DATA L,42,42,155,42,2 112�: 62 ; 113� : 94 ; 114�: 246 ; 115�: 133; 238� DATA L, 155,42,155,138,2 116� : 1��; 117�: 42; 118�: 1�1 ; 119� : 8; 239� DATA L, 155,138,26,138,2 12�� : 12�; 121�: 55; 122� : 255; 24�� DATA L,42,122,138,122,2 12W: 253; 124�: 114; 125�: 6�; 24 1� DATA L, 138,122,138,1�6,2 126�: 166; 127�: 175; 128�: 171; 242� DATA L,138,1�6,26 ,1�6 ,2 129� : 223 ; 13�� : 219; 131�: 157; 24 3� DATA L,26,1�6,26,138,2 132�: 13; 133�: 66; 134�: 22�; 135�: 157; 244� DATA F,42 ,42,45,58,9 136� : 236; 137�: 57 ; 138� : 1�7; 139�: 7�; 245� DATA F, 135,1�6, 138,122,1� 14�� : 8; 1410': 20'9 ; 142�: 7�; 1430': 6;18 246� DATA F, 135,74,138,9� ,1� 1440': 179; 145�: 24 1; 146�: 139; 247� DATA EIND 147�: 234; 148�: 189; 149�: 148; 248� FX=� 150'� : 42; 151�: 217; 152�: 98; 153�: 145; 249� FOR J =� TO 2� 1540': 66 ; 155� : 27 ; 156� : 72; 157�: 136; 25�� FOR I=� TO 22 1580' : 1; 159�: 13; 16�� : 121; 1610': 138; 251� XX=I*8+1�:YY=J*8+ 1� 162� : 31; 1630' : 83; 164� : 228 ; 1650': 40'; 252� IF C(I,J)<>� THEN 256� 166� : 2; 167�: 13; 168� : 35 ; 1690': 119; 253� DRAW "BM=xx; ,=yy;" 170'�: 2; 171�: 44; 172�: 96; 173�: 246; 254� FX=FX+ 1 174� : 59 ; 1750': 2�6 ; 176�: 225; 255� DRAW "C8R1 " 177�: 145; 178� : 51 ; 1790' : 214; 18�� : 16; 256� IF C( I,J)=� OR C( I,J» 1 THEN259� 181�: 21; 182�: 242; 183�: 2�7 ; 184�: 3; 257� LlNE (XX-5 ,YY)-(XX+6 , YY+8),1,BF 1850': 222 ; 186� : 94 ; 187�: 225; 258� LlNE (XX,YY-5 )-(XX+6 , YY+8 ),1,BF 188�: 141; 189�: 2��; 19�� : 159; �59� NEXT I 191�: 161 ; 192�: 192; 193�: 171; 26�� NEXT J 1940': 159; 1950': 165; 1960' : 195; 26 1� RETURN 197�: 2�3 ; 198�: 29 ; 199� : 39; 20'�� : 62 ; *** EINDE LISTING *** 2�1�: 31 ; 2�2�: 9; 20'3�: 3�; 2�4�: 234; 20'5�: 27 ; 20'6�: 189; 2�7�: 5� ; 2�80': 162; 2�9�: 159; 21��: 119; 211�: 14; 212�: 213; 213�: 161 ; 2140': 47 ; 2150': 20'6 ; 2160' : 97; 217�: 56 ; 218� : 2�3 ; 2190': 215; 22��: 68 ; 22 1�: 164; 222�: 146; 223�: 137; 224�: 221; 225�: 34 ; 2260' : 176; 227�: 251; 228�: 179; 229�: 1�; 230'� : 90'; 23 W: 194; 232�: 125; 2330': 134; 234�: 63; 235�: 254; 236� : 1�5; 237�: 28 ; 238�: 114; 239�: 2�4; 24��: 16; 24 10': 169; 242�: 244 ; 2430': 245 ; 244�: 98; 245�: 68 ; 24 6�: 147; 24 70': 71; 248�: 111; 249� : 68 ; 25��: 123; 251�: 6; 252�: 79 ; 2530' : 90'; 2540': 38 ; 255�: 248 ; 256�: 255; 257�: 24 ; 2580': 49 ; 259�: 1�3; 26��: 61 ; 2610': 75; *** EINDE PRI NTEN ***

- ( � \VI LEREN PROGRAMMEREN

Stap voor stap leert u de MSX-computer programmeren door het invoeren van speciaal hiervoor ontwikkelde programma's. Achtereenvolgens worden steeds nieuwe instructies toegepast waarvan de werk ing duidelijk wordt verk laard . De programma's in de eerste hoofdstukken zijn zeer een­

voudig opgebouwd en worden verder in dit boek meer uitgebreid, zodat het inzicht in het program­

meren geleidelijk meegroeit. Het leren in dit boek betekent dat men aan de resultaten op het beeldscherm de werk ing van het programma en de opbouw van de computer leert kennen.

I INHOUD o Inleiding BASIC Het gebru ik van het toetsenbord Sm De MSX-computer als rekenmachine �aillml] Programmeren in BASIC n Het invoeren van gegevens [PillillrnmlillfiJ[il]�ill�m Variaties en variabelen o Werken met het cassettedeck De ASC II-code S Het veranderen van de inhoud van 1] geheugenplaatsen Het toevalsgetal c: De gelu idsgenerator -I Grafische functies, 40-kolommode Grafische functies, 32-kolommode

m Grafische functies, hoge resolutie M.B.1MMERZEEl OE MUlOERKAINC Jl Grafische functies, multi color mode ISBN nummer 90 6082 259 5

Bestelnummer 014.5 18 Prijs f 24,50/Bfr 490

Voor meer ,nbrmatie kunt u bellen: voor België: verkrijgbaar bij : Uitgeverij De r,1uiderkring b.v. Uitgeverij Baart P.V.BA Radiozaken-Boekhandel Postbus 10 1400 AA Bussum Middelmolenlaan 100 en computershops te l. 021 59-31 851 2100 Deurne Tel. 03/325.85.00 Telex KAMU 15171 Telex PUBLIB 72882 uitgeverij de muiderkring bv postbus 10 - 1400 AA - bussum (holland) tel. 021 59-31 851 gironr. 8321 4 1�� REM SCHUIFPUZZEL BLUE & PINK 11� REM 12� REM MSX Computer Magazine 13(1 REM numme r 1 14(1 REM 15� DIM A( 4,5) 16� X= 1 : Y= 1 : C= 15 17(1 FOR 1= 1 TO 4:A(1,I)=I : NEXT I 18(1 FOR 1= 5 TO 8:A(3,I-4 )=I : NEXT I 19(1 A( 2,4)=9 2�� FOR 1= 1 TO 3:A( I ,�)=1�: A( I,5)=1�:NEX T I 21!1 OPEN "GRP: " FOR OUTPUT AS # 1 22(1 SCREEN 2 , 3 , (1 23� COLOR 15,1,7 :CLS 24(1 FOR J= 1 TO 9 25� S$= "" 26(1 FOR 1= 1 TO 32 27 (1 READ R$ 28 (1 S$=S$+CHR$ (VAL ( "&H"+R$ ) ) 29� NEXT I 3(1(1 SPR1TE$ (J)=S$ 31(1 NEXT J 32(1 LINE ( 29 ,27)-( 151 , 17(1) ,2,BF 33(1 LINE ( 34 ,32)-( 67 ,165),1,BF Schuifpuzzle 34� LINE ( 73 ,32)-( 1(16,16 5) ,1,BF 35� LlNE (112,32)-( 145 ,16 5) ,1,BF 36� LINE ( 68 ,66)-( 72, 98 ),1,BF & 37� LINE (1(17,99)-( 111,131 ),1,BF Hoaluudt u vane schuifpPiuzzels?nk Dan zult u dit een 38(1 FOR 1= 1 TO 4 leuk programma vinden. Blue & Pink is een 39(1 PUT SPR1TE1-1 ,(35,33*I) ,5,I 411(1 NEXT I gecomputeriseerde versie van de aloude 4111 FOR 1=5 TO 8 schuifpuzzel. Maar dan wel een die trucs 4211 PUT SPRITE1-1 ,(113 ,33*(I-4 » ,13 , I 43� NEXT I kent waar het oorspronkelijke spelletje bij in 44(1 PUT SPRITE8,(74, 132),11, 9 het niet valt. Als u Blue & Pink start, ziet u 4511 LINE (175,3(1)-( 23(1,1112),15,B een veld van drie vlakjes breed bij vier vlakjes 46(1 COLOR 5 :DRAW"BM1811,3 5" :PRI NT# 1 , "BLOO " 47� COLOR 11:DRAW"BM197 ,5�" :PRINT# 1 ,"&" hoog. Links staan daarin verticaal de letters 4811 COLOR 13:DRAW "BM188,6S" :PRINT# 1,"PINK" BLUE, rechts PINK. De middenkolom bevat 49� COLOR 15:DRAW "BM 18(1,911": PRI NT# 1 , "PUZZE L" een schuifsteen met het & teken. Er is een 5�11 DRAW"BM17(1, 14�" :PRINT# 1 , "zetten: " , grote cursor, die met de cursortoetsen ver­ 51(1 INPUT ************************ 52� GOSUB 1�8� plaatst kan worden, en met de spatiebalk kan S311 XX$=INKEY$ :IF XX$= " " THEN 66� men aangeven dat men de steen waar op dat 5411 ON ST1CK( �) GOSUB S611,56� ,59�,6111,61�, 6111, 63� ,56� ogenblik de cursor op staat wil gaan ver­ S511 GOTO 53(1 plaatsen. S6� IF Y= 1 THEN RETURN 57� GOSUB 1(17(1 :Y=Y-1 : GOSUB 1�8� : RETURN De bedoeling spreekt bijna voor zichzelf, de S8� Y=Y+ 1:GOSUB 1(18(1 teksten BLUE en PINK moeten worden ver­ 59� IF X=3 THEN RE'rURN 6�(1 GOSUB 1(17(1 :X=X+1 :GOSUB 1�8� : RETURN wisseld van plaats. En dan beginnen de pro­ 61 � 1 F Y= 4 THEN RETURN blemen, want men kan in deze variant niet 62(1 GOSUB 1(17(1 :Y=Y+1 :GOSUB 1�8� : RETURN zomaar iedere letter verschuiven die men 63(1 IF X= 1 THEN RETURN 64(1 GOSUB 1�7(1 :X=X-1 :GOSUB 1�8� : RETURN wilt. Het lijkt wel of ze magnetisch zijn, som­ 65� , TESTEN *********************** mige trekken elkaar aan, andere stoten el­ 66(1 IF A( X,Y)=(1 THEN 5311 67(1 IF A( X,Y+1 )=(1 AND A( X,Y-1 )=11 THEN 76� kaar af. De letters leiden een eigen leven, lijkt 68� H1=� het wel. En hoewel er een bepaalde logica 69� IF A( X,Y+1 )=(1 OR A( X , Y- 1)THEN H1=1 7(1(1 IF « X= 1 AND Y=2 ) OR (X=2 AND Y= 3» AND achter schuilgaat, is het duvels lastig om die A(X+1 ,Y)=(1 THEN IF H1= 1 THEN 76� ELSE te ontdekken. IF A( X,Y)=9 THEN 53(1 ELSE GOSUB 97�:GOT o 84(1 71� IF « X=2 AND Y= 2) OR (X=3 AND Y= 3» AND Wie de oplossing vindt mag die insturen naar A( X-1 , Y)=(1 THEN IF H1=1 THEN 76� ELSE MSX-Computer Magazine. P.O. Box 1392, IF A( X,Y)=9 THEN 53(1 ELSE GOSUB 1111(1:GO TO 84(1 1000 BJ Amsterdam. De beste oplossing, in 72� IF A(X,Y+1 )=� THEN GOSUB 89�: GOTO 8411 het minste aantal beurten,st uren weeen aar­ 73(1 IF A( X,Y-1 )=� THEN GOSUB 93�: GOTO 84� 74� GOTO 5311 digheidje toe. COMPUrEII MAGAZINE

75� I SCHUIVEN ********************* 11711 DATA ff,ff ,e7,e7,e7,e7 ,e7,e7,e7 ,e7,e7 76� C=7 : GOSUB 1�8�: C=15 ,e3,f�,fc,ff,ff,ff,ff,ef ,e7,e7,e7,e7 ,e 77� ON STICK (�) GOSUB 79�,79� ,8��,81�,81� 7,e7 ,e7,e7,c7,�f,3f,ff,ff ,81�,82�,79� 118� DATA ff,ff,e�,e� ,e7 ,e7,e7,e�,el1,e7,e7 78� GOTO 77� ,e7,eg,el1,ff,ff,ff,ff,l1f,�f,ff,ff,ff,3 79� IF A(X,Y-1)=� THEN GOSUB 93�:GOTO 84� f,3f,ff,ff,ff,gf,l1f,ff,ff ELSE 83� 11911 DATA ff,ff,fl1 ,fl1,f3,f3,f3,f3,f�,fl1,f3 8�� IF A(X, Y )=9 THEN 76� ELSE IF « X= 1 AND ,f3,f3,f3,ff,ff,ff,ff,3f, 1f,8f,cf,cf,8 Y= 2) OR (X=2 AND Y= 3» AND A(X+1 ,Y)=� f,1f,3f,ff,ff,ff,ff,ff,ff THEN GOSUB 97�:GOTO 84� ELSE 83� EL SE 8 12�� DATA ff,ff,fc,fc,fe,fe,fe,fe,fe,fe,fe 3� ,fe,fc,fc,ff,ff,ff,ff,3f,3f,7f,7f,7f,7 81� IF A( X,Y+1)=� THEN GOSUB 89� : GOTO 84� f,7f,7f,7f,7f,3f,3f,ff,ff ELSE 83� 121� DATA ff,ff,e7,e3,e1,e�,e�,e4,e6,e7 ,e7 82� IF A(X,Y)=9 THEN 76� ELSE IF « X= 2 AND , e7 ,e7,e7 ,ff,ff,ff,ff,e7,e7,e7 , e7 ,67,2 Y= 2) OR (X=3 AND Y= 3» AND A(X-1 ,Y)=� 7,�7,�7,87,c7,e7,e7 ,ff,ff THEN GOSUB 1�1�:GOTO 84� ELSE 83� ELSE 122� DATA ff ,ff,e7 ,e7,e7,e7 ,e6,e4,e�,e�,e2 83� ,e7,e7,e7 ,ff,ff,ff,ff,e7,c7,8f,1f,3f,7

83� I KLAAR? *********************** f,ff,7f,3f,1f,8 7,c7,ff,ff 84� FORZZ=1 TC 4:IF A( 1,ZZ)=ZZ+4 THEN NEXT 123� DATA ff,ff,fc,fb,fb,fb,fd,fe,fd,fb,f7 ZZ ELSE 86� ,ef,ef ,fl1,ff,ff,ff,ff,7f,bf,bf,bf,7f,f 85� FORZZ= 1 TC 4:IF A( 3,ZZ)=ZZ THEN NEXT Z f,7b,b7,cf,cf,b7,7b,ff,ff Z : GOTO 11�� *** EINDE LISTING *** 86� IF A(X,Y)<>MM THEN MM=A(X,Y) :TT=TT+ 1:L INE ( 17� ,15� )-( 25� ,156 ) ,1,BF: DRAW"BM17�, 15�" :PRINT# 1,TT CHECKSUM LIST 87� GOSUB 1�8� :GOTO 53�

88� I BEWEGEN ********************** 89� SWAP A( X,Y) ,A(X,Y+1 ) :GOSUB 1�7� :Y=Y+1 : 1��: 91 ; 11�: 15; 1211: 55; 1311: 97; GOSUB 1�5� :GOSUB 9�� : RETURN 1411: 24 ; 15�: 91 ; 1611: 811; 1711: 151 ; 9�� FOR L= 1 TO 33 1811: 148; 1911: 57 ; 2�� : 29 ; 21�: 226; 91� PUT SPRITE A(X,Y)-1 ,(39*X-4,33*Y-3 3+L ) 2211: 239; 23�: 146; 24 �: 175; 2511: 141; ,CC,A(X,Y) 2611 : 232; 2711 : 152; 28�: 31; 2911: 187; 92� NEXT L: RETURN 311� : 86; 3111: 236; 32� : 94 ; 3311: 193; 93� SWAP A( X,Y) ,A(X,Y-1 ) :GOSUB 1�7� :Y=Y-1: 3411 : 51 ; 3511: 178; 36l1: 24; 3711: 156; GOSUB 1�5�:GOSUB 94� : RETURN 38l1: 184; 3911 : 196; 4j1.!1 : 9l1; 41�: 1211; 94� FOR L= 1 TC 33 42l1: 93; 43l1: 245; 4411 : 46 ; 45l1: 15l1; 95� PUT SPRITE A( X,Y)-1 ,(39*X-4,33*Y+ 33-L ) 4611 : 24 3; 47l1: 229; 48l1: 1115; 49�: 245; ,CC,A(X,Y) 511� : 47 ; 51l1: 111; 5211: 251 ; 5311: 47 ; 96� NEXT L:RETURN 5411: 13; 55l1: 9; 5611: 1411; 57�: 117; 97� SWAP A( X,Y) ,A(X+1,Y) :GOSUB 1�7�:X=X+1 : 58�: 247 ; 5911: 127; 61111 : 22 ; 61�: 152 ; GOSUB 1115� :GOSUB 98�:RETURN 6211: 51 ; 6311: 179; 6411: 811; 6511: 174; 98� FOR L= 1 TC 39 6611: 47 ; 6711: 149; 6811: 95; 69� : 217; 99� PUT SPRITE A(X,Y)-1 ,(39*X-4-39+L,33*Y) 71111 : 1111; 7111: 168; 72�: 219; 73�: 13; ,CC,A( X,Y) 7411: 111; 75�: 167; 76�: 49; 7711: 122; 1��� NEXT L:RETURN 7811 : 129; 7911: 211; 81111: 85; 8111?227 ; 1�111 SWAP A( X,Y) ,A(X-1 ,Y) :GOSUB 1�711 :X=X-1 8211: '211�; 8311: 253; 8411: 31; 8511: 169; :GOSUB 1�5�:GOSUB 1�2� : RETURN 86�: 2112 ; 8711: 112; 88�: 211; 8911: 51 ; 1�2� FOR L= 1 TC 39 91111 : 147; 91�: 213; 9211: 243; 9311: 86; 1�3� PUT SPRITE A(X,Y)-1 ,(39*X-�+39-L,33*Y 9411: 186; 9511: 1; 96� : 35; 9711: 135; ),CC,A(X,Y) 98�: 24 5; 9911: 7�; 111�11 : 156; 1�111: 214; 1114� NEXT L:RETURN 111211: 121; 111311: 33; 1114�: 123; 1�5� IF A( X,Y)=<4 THEN CC=5 ELSE IF A( X,Y) 1�5�: 111; 111611: 123; 1117�: 811; 1118� : 56; =9 THEN CC= 11 ELSE CC= 13 1119� : 51 ; 111111: 253; 11111: 232; 11211: 48 ; 1�6� RETURN 11311: 213; 11411: 171; 115�: 244 ; 11611: 6; 1�711 LlNE(39*X-5 ,Y* 33)-(39 *X-5+33,Y* 33+33 ) 117�: 179; 11811: 243; 11911: 59; , 1 ,BF: RETURN 121111 : 197; 121�: 15; 12211: 77; 123�: 1211; 1�8� LINE(39*X-5 ,Y* 33 )-(39 *X-5+33,Y*33+33) *** EINDE PRINTEN *** ,C,BF:RETURN

111911 I SPELEINDE ******************** 11�� DRAW"BM17I1,8�" :PRI NT# 1,"KLA AR! " 111� DRAW"BM17� ,1�11":P RINT# 1,"nog een keer (jin )?" 11211 XX$=INKEY$ :IFXX$="" THEN 112� 11311 XX$= "n" THEN END ELSE IF XX$= "j " THEN RUN ELSE 112�

11411 I SPRITEDATA ****************** 11511 DATA ff,ff ,e�,e�,e7,e7 ,e7,e�,el1,e7,e7 ,e7 ,e�,el1,ff,ff,ff,ff,3f, 1f,8f,cf,8f,1 f,l1f,c7,e7,c7,�f, 1f,ff,ff 116� DATA ff ,ff,f3,f3,f3,f3,f3,f3,f3,f3,f3 ,f3,fl1,fl1,ff,ff,ff,ff,ff ,ff,ff,ff,ff,f f,ff,ff,ff,ff,�f,l1f ,ff,ff TEKEN EEN TWEEDIMENSIONAAL

HetWIJ onderstaandeNGl program­ verkregenAS gegevens opgesla­ ma tekent niet alleen een gen in een array. Als u na het 1� SCREEN 2 COLOR 4, 15,5 door u bedacht voorwerp, het vormen van het figuur de 211 CLS bedenkt zelfs hoe het voor­ computer vraagt het voor­ 311 DIM X( 9) werp er uit moet zien. Het werp te roteren rond de X-as 411 DIM Y( 9) enige dat u hoeft in te voeren kunt u het voorwerp van ver­ 511 DIM Z(33,9,2) is een willekeurige gekromde schillende kanten bekijken. 611 POR Q= 1 TO 9 lijn. De computer draait deze 711 READ X(Q) ,Y( Q) 811 NEXT Q Dit programma laat als voor­ 911 POR D= 1 TO 32 beeld een wijnglas zien. Na­ 11111 DRAW"bm125 , 1711" dat eerst het glas in 20 gete­ 1111 S=SIN(D*.2) kend is, waarbij de gegevens 1211 C=COS( D*.2) voor de 30 weergave tegelijk 1311 FOR A= 1 TO 9 1411 Z(D,A, 1 )=S*X(A) 1511 Z(D,A,2)=C*X (A) 1611 LINE - (Z(D,A, 1 )+125,Y(A)+1711) ,1 1711 NEXT A ; PSET (125,1711) ,15 : NEXT D 1811 POR 8= .5 TO 1.8 STEP .3 1911 CLS 21111 PSET (125 , 17�) ,15 2111 N=COS( B):J=SIN( B) 22� FOR D= 1 TO 32 23� PSET (125,17�) ,15 2411 FOR A= 1 TO 9 2511 PX=Z(D,A, 1) 2611 PY=Y(A)*N+Z(D,A, 2)*J 2711 IF Y( A)<-79 THEN LINE -(PX+ 125 ,PY+1711) ,9 ELSE LlNE -(PX+ 125,PY+1711) , 4 2811 NEXT A ; NEXT D DE LIJN 3D WIJNGLAS 29� NEXT B 311� DATA 4�,�,4,6,4,-311 ,111,-45 ,4,-55,4,-711 ,311,-811,35,-1116 ,55,-1511 lijn telkens een paar graden berekend worden, wordt ver­ *** EINDE LISTING *** rond. De rotatie vindt plaats volgens het glas in verschil­ rond de Y-as. Dat wil zeggen lende 30 standen getoond. een lijn van boven naar bene­ den. De hoeken waarover het glas CHECKSUM LIST om de X-as geroteerd wordt, kunt u (in radialen) aflezen in regel 180. Roteren rond de Y­ 1�: 57 ; 211: 179; 3�: 87 ; 411 : 252; as heeft niet zoveel zin, omdat 511 : 219; 611 : 191 ; 7�: 65; 811 : 168; het voorwerp verkregen is 911 : 1911; 11111: 2117 ; 11�: 1511; 1211: 73; door rotatie rond de Y-as en 1311: 91 ; 1411: 48 ; 1511: 246 ; 1611: 234 ; perfekt symetrisch is. Door 1711: 1411; 1811: 7; 1911: 192; 21111 : 249 ; de draaiing rond de X-as kunt 2111: 218; 2211: 45; 2311 : 1115; 2411 : 125; u het glas van binnen bekij­ 2511: 78 ; 2611 : 218; 2711 : 22 1; 28 11: 24 ; ken . 2911 : 173 ; 31111 : 153; *** EINDE PRI NTEN *** De regels 30 en 40 reserveren ruimte voor de 20 weergave .

2D WIJNGLAS Regel 50 reserveert ruimte voor de 30 gegevens. De re­ Na 360 graden is de lijn weer gels 60-80 lezen de gegevens 20 weergave is dat te zien voor het verplaatsen van de op zij n oude standpunt. Om­ uit de datalijst. De gegevens doordat de lijn verschuift . grafische cursor. dat de kijker tijdens dit pro­ bestaan uit telkens twee ge­ Vanaf regel 180 wordt de 30 ces recht van voren tegen de tallen die een punt van de De regels 140 en ISO plaatsen weergave verzorgJ. Heeft u draaiende lijn aankijkt, lijkt hiervoor getekende lijn aan­ de 30 gegevens in de array. liever dat u zelf de hoek waar­ het of de computer een een­ geven . De regels 90- 170 teke­ over het wijnglas draait kunt voudige 20 tekening heeft nen 32 keer alle negen punten Regel 160 zorgt voor het teke­ opgeven, dan kunt u regel gemaakt. Maar de computer van de lijn. Telkens wordt de nen van de 20 uitvoering. Re­ 180, 190 en 290 veranderen heeft tijdens het draaien de lijn een beetje gedraaid. In de gel 170 zorgt voor de lus en in: 180 SCREEN 0 : INPUT "draaiing:";X 190 B=(X*3.14)/l80 : SCREEN Z Z90 FOR WA=l TO ZOOO : NEXT WA : GOTO 180 Nieuwboek:

De regels 200-280 zijn verge­ Y-koördinaat van een punt DE MSI GDRUIKIRSGIDS lijkbaar met de regel 90- 170. van de gekromde lijn die ge­ Binnenkort ve rschijnt het ruimte hier noodzakelij­ N u hoeft er echter niets uitge­ draaid moet worden. Let op eerste Nederlandstalige ke rwijs beperkt is, is afge­ rekend te worden, maar kan de ruimtereservering voor de boek ove r MSx. Dit boek. zien van de wi skundige uitfeg de computer direkt de gege­ verschillende arrays en het DE MSX GEBRUIKERS­ van de program­ GIDSdoor Wichert En­ ma's. Ook de benodigde vens uit de array gebruiken aantal keren dat de lussen van gelen. is een komplete kennis van MSX-BASIC om te gaan tekenen. In regel doorlopen moeten worden. handleidingvoor zow el de wo rdt in deze voorpublika­ 210 wordt vast een deel van beginnende als de ge vor­ tienie t uitgelegd.Vo or de­ het rekenwerk gedaan. Dit is Bij het hiervoor gegeven pro­ derde MSX-gebrulker. ze informatie en voo r nog een stuk eenvoudiger dan in gramma kunt u het uzelf nog Na ast een cursus M$X­ meer programma's over het kubusprogramma. Dat gemakkelijker maken door BAS IC behandelthet boek 3D (rotatie van een kubus, komt doordat er slechts over zelfs de gekromde lijn niet enkele bij zonder onder­ rotatie en vervorming van een as gedraaid hoeft te wor­ punt voor punt op te gev en . we rpen wa aronder de ge­ een willekeurig obj ekt en mu ziekmogelijk­ den. maar de computer te vragen luids- en wiskundige 3D-vlakken) heden van de MSX en het wordt de lezer verwezen Regel 270 zorgt voor een om aan de hand van een door maken en we ergeven van naar: u opgegeven fo rmule de pun­ twee-kleuren afbeelding. De drle-dimensionate figu­ bovenkant van het glas is ten te bepalen. Op deze wijze ren . DE MSX GEBRUIKERS­ rood, de onderkant is blauw. krijgt u mooie ribbclvlakken. Ee n klein deel van het GIDS - Van Engelen Uitge­ Vervang regel 70 van het al hoofdstuk ove r 3D figuren ve rij Wolfka mp,We tering­ Om in plaats van een wijnglas volgens bovenstaande aan­ vindt u als vo orpublikatie sohans . 221, Alnsterdam. een ander figuur te krijgen wijzingen veranderde pro­ hieronder. Doordat de Tel. 020-2 78931 hoeft u alleen de gegevens te gramma lIl: veranderen. Let u hierbij wel op: als u meer gegevens 70 Y( 0)=-50-70*(SIN( 0-9 .9)/0) X( O)=O*ZO Naast dit en vele andere 3D­ plaatst, moet het aantal keren programma 's behandelt het dat door de koördinaten gele­ De datalijst heeft u nu eigenlijk niet meer nodig. boek onder andere de wer­ zen wordt aangepast worden king van de MSX, direkte op­ (regels 60 , 130 en 240). Te­ Probeer ook: drachten en het schrijven van vens moet de dimensionering een programma, het gebruik van de arrays eventueel aan­ 70 Y( O)=-90-50*(SIN( ((Q/Z.5)-.7i/Q-.9)) X(Q) =30*Q van variabelen. invoer en gepast worden (regels 30, 40 beeldweergave. lussen. logi­ en 50). Verander in het vorige voor een knikkerputje. ca. strings (de computer als programma de volgende re­ tekstverwerker) . gegevenslij­ gels: Heel mooi is de volgende for mule : sten. sorteren. bestanden. sub­ routines. grafiek en kleur . 30 DIM X(13) 70 Y( O)=-90-10*(O-Z)*(SIN(O)/Q-·9) X(O) =30*Q sprites. ge luid en muziek. 40 DIM Y(13) 50 DIM Z(33,13,2) 60 FOR Q=1 TO 13 130 FOR A=l TO 13 240 FOR A= l TO 13 270 LINE -(PX+1Z5,PY+170 ),4 300 DATA 0,10,7,-30,15,0,2Z ,-30,40 ,20, 30,-40,75,-50 ,30,-60,40,-90 ,Z2,-70, 15,-100,7,-70,0,-150

Voor andere voorwerpen �------kunt u de gegevens zelfveran­ deren. De gegevens horen RIBBELVLAKKEN twee aan twee bij elkaar. Te l­ kens een X-koördinaat en een DE MSX GEBRUIKERS­ GIDS Door: Wichert van Engelen ISBN: 90 70556 15 4 omvang: 220 blz. prij s: .f39.50

Verkrijgbaar bij elke goede boekhandel of bi j:

Uitgeverij Wolfkamp Weteringschans 22 1 Amsterdam Tel. 020-27893 1. RIBBELVLAKKEN STER 2 van de DIN-plug, de audio tape voor een data cassette ging die eerst nagaat of de op pen 4 en 6 (beide zijn in­ wordt volgens hogere normen computer wel in de stan­ tern doorverbonden). De gefabriceerd. Sommige fabri­ daardconfiguratie staat. Als massa bevindt zich op pen 3. kanten testen zelfs iedere cas­ het geen 'kaal' MSX systeem Voorzover ons bekend is de sette, hetgeen wordt aange­ is, dan springt het programma kabel die u nodig heeft echter duid met 'Certified' . Data na het laden onmiddellijk niet kant en klaar in de winkel cassette's bieden dus de naar de start-routine, wat het­ te verkrijgen. Mogelijk bent grootst mogelijke zekerheid, zelfde effekt geeft als het in­ u of een van uw kennissen toch blijken gewone stan­ drukken van de reset-knop. handig met de soldeerbout, daard audiocassettes in de Wij zijn al een spelprogram­ anders zal uw handelaar u praktijk vaak ook uitstekend ma tegengekomen dat zelfs vast en zeker van dienst willen te voldoen. Koop bij voor­ de aanwezigheid van een zijn. Let wel op: probeer keur normale kobalt of ijze­ diskdrive in het systeem te­ nooit of een kabel die niet roxide cassettes en geen 'Me­ veel vindt, en wat dan ook al­ Commodore-monitor specifiek voor uw apparatuur tal' of 'Chroomdioxide' , deze leen maar te laden is nadat de is gemaakt, het toevallig toch geven door de hoge gevoelig­ diskdrive connector uit de aan de Hitbit? doet. Bij de Hitbit staat er heid eerder leesfouten. slot verwijderd is. Waar­ schakelspanning op de pen­ Mocht toch eens een leesfout schijnlijk heeft u zo'n bevei­ Ik heb een Sony Hitbit 75, en nen 1 en 5. U loopt het risico optreden , dan heeft u nog al­ ligd programma. Als het een vriend van mij bezit een schade aan te richten aan de tijd uw backup! echter zo is dat uw computer, Commodore 1701 kleuren­ monitor. Ga daarom eerst na in precies dezelfde configura­ monitor. Hij heeft deze aan­ of doorverbindingen klop­ tie, het spel in de winkel wel gesloten op zijn Commodore pen. Cassette wil niet laadt, en thuis niet, moet u de 64 computer met een speciale laden machine toch ter reparatie kabel, die aan de computer­ aanbieden. kant een DIN-plug heeft en Zijn goedkope aan de monitorzijde een drie­ Ik heb onlangs een computer­ audiocassettes net tal tulpstekkers. Deze DIN­ spelletje op cassette gekocht, plug past echter niet in de au­ zo goed? het lukt mij niet om het te la­ Printers dio/videoaansluiting van de den . Bij iedere poging die ik Hitbit, hoewel dit ook een Ik gebruik een gewone audio onderneemkr ijg ik steeds de­ Ik wil mijn Hitbit gebruiken DIN-plug is. Bestaat er een cassetterecorder bij mijn zelfde problemen aan het ein­ voor tekstverwerking. Kan ik manier om de 1701 monitor Goldstar MSX computer om de van het programma. Het nog andere prin ters aanslui­ op een Hitbit aan te sluiten ? m'n eigen programma 's op te lijkt net of per ongeluk de re­ ten dan de Sony plotter-prin­ P. de Swart, Edam. slaan. Tot nu toe heb ik daar­ set-knop van de computer ter? Hoewel dit apparaat me voor altij d speciale datacas­ wordt ingedrukt. De compu­ goed genoeg lijkt voor een Ja, dat kan. De Commodore settes gekocht, typ e C15. Ik tergeeft geen enkele fo utmel­ programma listing wil ik mijn 1701 kleurenmonitor heeft hoorde echter dat gewone au­ ding, maar gaat terug naar het correspondentie toch lie ver daartoe twee verschillende dio-cassettes net zo goed te C start-scherm. Terug in de wat fraaier en sneller hebben. aansluitmogelijkheden. De gebruiken zijn. Ik vraag mij winkel blijkt de cassette wel A. Baars, Venlo. drie ingangen aan de achter­ af of dit waar is , want dan zou zonder problemen te laden. kant zijn specifiek bedoeld ik veel goedkoper uit zijn. Of Ook met mijn eigen compu­ De printeraansluiting op de voor de nieuwere Commodo­ loop ik met een goedkopere ter en cassetterecorder. Uit­ Hitbit is een Centronics-stan­ re computers, waarbij de au­ cassette het risico mijn pro­ eindelij k heb ik mijn compu­ daard type. Mits met de juiste ) dio, luminantie (helderheid) gramma 's niet meer terug te ter en cassetterecorder mee kabel (die met de plotter­ en chrominantie (kleur) sig­ kunnen laden ? naar de winkel genomen en printer wordt meegeleverd nalen alle drie apart aangeslo­ S. de Jong, Amsterdam. daar werkte het wel. De maar ook los verkrijgbaar is ten worden. De DIN-plug klacht treedt dus alleen thuis bij Sony, voor een tamelijk aan deze kabel is met vi jf pen­ Het risico dat programma's op. De winkelier weet het ook hoog bedrag) bleek iedere nen uitgevoerd. De Hitbit au­ niet meer willen laden loopt u niet. Is mijn computer ap de Çe ntronics-printer die wij ge­ dio/video plug echter kent in principe met iedere casset­ een of andere manier defekt, probeerd hebben uitstekend slechts een audio en een ge­ te en zelfs ook met een disket­ of is hier nog een andere ver­ te werken. Er kan een pro­ mengd videosignaal. Dat te. Ieder magnetisch medium klaring voor te vin den ? Wa nt bleem ontstaan met het afbre­ laatste is een soort optelsom voor gegevens- of program­ verder functioneert de machi­ ken van het einde van de re­ van helderheid en kleurinfor­ ma-opslag kan fabricage- of ne uitstekend. gel, ook dubbele regels of matie. Gelukkig voor u was slijtagefouten vertonen of om J. Peeters, Den Haag. geen regeltransport komt de 1701 kleurenmonitor ook andere onduidelij k wijze, bv. voor. Om dat te ondervangen bedoeld om op oudere Com­ door koude, warmte, stof of Jammer dat u niet in uw brief zit op de meeste Centronic modore modellen te worden magnetisme, onbruikbaar vermeld heeft om welk spel printers een keuzeschake­ aangesloten. Aan de voorzij­ worden. Een kop koffie kan het gaat, en welke MSX-com­ laartje (dip-switches) waar­ de bevinden zich twee ingan­ onherstelbare schade aan­ puter u gebruikt. Het ons in­ mee dit kan worden opgelost. gen, een voor audio en een richten. Maak er daarom een ziens niet zeker dat uw com­ Aangezien de Centronics­ voor het videosignaal. Om de gewoonte van om van elk be­ puter de schuldige is. Heeft u standaard de meest verbreide Hitbit aan te sluiten heeft u langrijk bestand of program­ soms een diskdrive naast de is zult u geen enkel probleem een kabel nodig met aan de ma een reserve kopie te ma­ cassetterecorder? Als dat zo hebben om een goede printer ene kant een zespolige DIN­ ken. een zogenaamde is heeft u die ongetwijfeld niet te vinden . Wij raden u wel aan plug (wat meteen verklaart backup. meegenomen naar de winkel. om de instellingen door de waarom de bestaande kabel Speciale, duurdere data cas­ De meeste software-fabri­ handelaar te laten doen en de niet wilde passen), en aan de settes bieden een betere kanten beschermen hun spel juiste werking van het geheel andere kant twee tulpstek­ garantie voor de veiligheid cassettes tegen illegaal ko­ te laten demonstreren. Dat kers. van uw programma's dan een piëren. Het programma heeft kan veel ongemak achteraf Het video signaal staat op pen goedkope audio-cassette. De dan een ingebouwde beveili- besparen. ""SX COMPUT 'PC4 K computer-200 irafische Symbolen p de toetsen

6 KLEUREN 1gebouwde Sound-generator De voordeligste MSX computer octaven 3 klanken

�uick Disk Drive Data Display )PQ-280 nelle diskdrive, speciaal ontwikkeld Monitor DPM-1200 oor ALLE MSX COMPUTERS 12 inch 'EEL SNELLER VEEL ontspiegeld an GOEDKOPER l beeldscherm assette- dan normale 3corder Disk Drive Groen of amber beeldscherm

MET GELUID luick Disk 2,8 I x 64K opslag " GDI wordt geleverd met landig, klein, onbuigzaam en goedkoop AudioNideo Kabel

··············· ••••••••••••••• 1111111 �,� STAAT VOOR KWALITEIT EN LAGE PRIJZEN op de \nden 5 00\<. \/ l '8 ons RA \<.unt TER U OIVIPU AL 1 1 RSON C D D2 PE STAN PROGRAMMEREN -u schrIjfwijn toepassing voorbeeld

AUTO [ n m mer beg i n_r egeI] [, verhog i ng] ��_ ___ Au tom a t i sc h gen ere re n va n ege n u m m e_s_ AU O 00 0 �______�_ ____--,-_u______--,�_ --,�_.:....:.._. ____�_-.::.__ _ r I _r - ___T_ 1__._. 1 __ : + _ DELETE [regelnummer] [�regelnummer] Ve rwilderen van regels uit een programma. DELETE 30 60 ------+------Zet lijst van programmaregels op het LIST [nummer beginregel] [�] [nummer laatste regel] LIST scherm. ��------���------�.� LLiST [nummer beginregel] [�] [nummer laatste regel] Zet lijst van programmaregels op papier. LLiST 100 200 - - NEW ------= Pr;g�wi��en ��==--=�� : RENUM [nieuw nummer beginregel], Re g els hernummeren r-! RENUM�--- 100. ��Hl.- Hl-=- ���- =---=-�� B [oud nummer beginregel], [verhoging] -- _ - � __ _ .__ - -- - - �---- � __ - __- - REM of ' Opmerking invoegen REM PROGRAM 1�� ------�� t -� -'-�� ------r- l � - Geeft de funkties van de funkt etoetse KEY LIST ------weer. -rt --�--- i DEFINIËREN EN INSTELLEN schrijfwijze toepassing voorbeeld

Geeft alle variabelen de beginwaarde en CLEAR [formaat gebied voor lettertekens] stelt de grens van het lettertekengebied CLEAR 400 55296 [, hoogste adres] en 11et geheugen in. ------�+------=---- �=------� DIM naam variabele (maximale waarde onder�index Instellen van de naam. soort en DIM AS 11001 11 [maximale waarde onder�index] ... ) afmetingen van een lijstvarIabele. I �------�--=------�-- -j Definiëren soort variabele Clan de hand I liNT van de eerste letter van de naam. SNG DEF : letterteken [�Ietterteken] (INT geheel getal SNG enkele preC Isie DEFINT I N , DBL DBL: dubbele precisie. STR ril ;STR ) lettertekens)

� DEF FN funktienaam [(parameter)] = uitdrukking �-- Definiëren gebruIkersfunktie ___ _ _ DEF �� (X) =A--,!,��B ,"- X+ C _ - �� _ J - _ ERASE [naam lijstvariabele] [, naam lijstvariabele] . Wissen lijstvariabelen. tERASE A. B. C - : � KEY nummer funktietoets, rij lettertekens niëren_r�EOn ��� _��t�etsen �� _LK E_ij _- :-L LI r + CHR$ (1:ïï _= __�= � I VAN IN- EN UITVOER GEGEVENS 11- scMifwijze toepassing voorbeeld Invoeren van geqevens om te lezen met een DATA konstante [, konstante] [, konstante] ... I DATA 3. 4. 5. 6. ABC ·C. D' READ bevel� --c-c::-:-c:::--:-c ----____ --,------ut ------��-�------INPUT ["invoeraanwijzing";] variabele [. variabele] Invoeren van de waarde van een variabele INPUT "A $�' .A$ .[ variabe le] . via het toetsen bord. _ :..., ______=--______- ______� _ _ �_�� ______+______� ______���� -Z To ewijzen van maximaal 254 lettertekens L1NE INPUT ["invoeraanwijzing";] rij�variabel8 L1NE INPUT "C$ = ';C$ aan een rij�variaDele via het toetsenbord� ------�------=------�------�---�------.:...[LET-,], -v ariabe l_e = u i tdru_k k i n-'g= -__ G8::9 8v8_ns toew -,i jle n aan een var i abe I e. LET A=A+5 __- -______- - ______.. '--______- _ _ _ t- _ Vervangt lettertekens vanaf M�de letterteken van de rij X$ door lettertekens MID$ (X$, MI, N])=Y$ MID$ (AS 2. 5)= B$ Z vanaf beg in tot en met N�de letterteken van rij Y$. --f------�---�.----�-- 111 PRINT [uitdrukking] [scheidingsteken] [uitdrukking] [scheidingsteken] . Zet gegevens op het scherm. of Scheidingteken zijn de komma ( . PRINT A.B:C ? [uitdrukking] [scheidingsteken] [uitdrukking] puntkomma ( ; ) of een spatie. Z [scheidingsteken] . ------+----� �------Zet gegevens op het scherm in een 10 111 gewenste opmaak. A$="ABCDEFG" Opmaaksymbolen: 20 PRINT USING "I' ;A$ 30 ..I " I " Geeft het eerste letterteken weer. PRINT USING ' ";A$ 40 ",n spaties Geeft n +2 lettertekens weer. PRINT USING "SSS&TTT ';A$ "&" Geeft de gehele rij weer. ., # #";123.45 10 5 "#" Geeft voor numerieke gegevens het PRINT USING # # ti. aantal cijfers. # #";100, 200 '+' Geeft + of voor (na) numerieke PRING USING " . ti gegevens. E "# # # ";100. 200 PRINT USING opmaaksy mbool; schrijfwijze Geeft na negatieve numerieke PRINT USING gegevens . #"; 100. 200 • " * *" Vult de ruimte voor een getal op PRI NT USI NG * * # # met * jes. #";100. 200 "EE" Zet E voor numerieke gegevens. PRINT USING TU # " * * E" Zet E voor numerieke gegevens en PRING USING "* * E ti # #";10. 20 vult de ruimte ervoor op met * -jes.

Zet een komma tussen elke drie cijfers PRINT USING "ti# ti # # .. # #":1234 56 links van de decimale punt. 'AAA,\" Geeft getalswaarden met drijvende PRINT USING "# # # A,A,,\ A '; 123�98 f- _ de�cimale punt. ______READ variabele [. variabele] [, variabele] . Lezen van de gegevens uit een DATA bevel. READ A% ------''------�----'---_+------''--''------___,______=__c=-�- -t------�. --�------�---- Aangeven van de regel met het DATA bevel RESTORE [regelnummer] dat door het volgende READ bevel moet RESTORE1 00 worden gelezen. Uitwisseien van de waarde van twee SWAP variabele variabele SWAP AB , variabelen.

s Ct · . zW! r - "'ie-rl' ...·z t•• m COMPVnll MAGAZINE

REGELEN VAN DE PROGRAMMAVERWERKING schrijfwiJze toepassing voorbeeld RUN [regelnummer] Start de verwerking van een programma. RUN H'J0 u- Onderbreekt de verwerking van een STOP _ program ma ______. ______-+� =_�_"�=___ . -+ . _ Herstart de verwerking van een CONT programma. Beëindigt de verwerking van een END programma.

Geeft nummer verwerkte regel aa_n_. _ TRON __--+ ______Annuleert TRON. i TROFF FOR vanabele= beginwaarde TO eindwaarde Nogmaals verwerken van de programma­ FOR 1=1 TO 10 ST EP 2 I [ST EP verhoging] regels tussen FOR en NEXT. I NEXT [variabele] [, variabele] .. NEXT I 100 GOSUB 100 GOSUB regelnummer Doorgaan met aangegeven subroutine. I I Bij RETURN terugkeren naar 1000 RETURN [regelnummer] hoofdprogramma. I 1100 RETURN

GOTO regelnummer Doorgaan met de aangegeven regel. GOTO 100 bevel 'THEN I I IF uHdrukking i regelnummer Verwerking afsplitsen afhankelijk van de ,GOTO regelnummer IF X=0 THEN 100 ELSE 200 waarde van een uitdrukking. :I bevel [ELSE I I ] regelnummer ON uitdrukking GOTO regelnummer Verwerking afsplitsen afhankelijk van de ON A GOTO 100. 200. 300 [, regelnummer] .. waarde van een uitdrukking. ON uitdrukking GOSUB regelnummer Ve rwerking afsplitsen afhankelijk van de ON SGN (A) + 2 GOSUB 1000. 2000. 3000 [, regelnummer] . waarde van een uitdrukking. � WEERGAVE OP HETSCH ERM schrijfwijze toepassing I Bepalen van de i sc herm-weergavekarakter I s tieken Modus o 40 , 24 tekens tekstscherm 1 32 > 24 tekens tekstscherm 2 gedetailleerd grafisch scherm ti 3: meerkleuren grafisch scherm Formaat sp rite 0' 8 ' 8 stippen zonder vergoting 1 8, 8 stippen met vergroting z- SCREEN [modus]. [formaat spnte]. [IntoetssIgnaal] 2' 16 , 16 stippen zonder vergroting SCREEN 2. ° ° [snelheid In baud]. [soort afdrukeenheid] 3. 16 ,16 stippen met vergroting Intoetssignaal o Intoetssignaal onderdrukt 1 Intoetssignaal klinkt Z Snelheid In baud o 1200 baud 1 2400 baud 111 Soort afdrukeenheid 0. MSX afdrukeenheid 1 Andere dan MSX afdrukeenheid ------Z - - Geeft het aantal lettertekens per regel WIDTH aantal lettertekens per regel op het scherm I WIDTH 28 -- op het tekstscherm. ------111 - --- CLS - GeheIe-s -cherm wissen. _ ___ ------______------Cursor verplaatsen �� ------LOCATE [x-coördinaat]. [y:coörd inaälj Cursor aan uit / LOCATE 10. 12. 1 [cu rsor aan u it 0 ursor on icht baa r / ______1 Cursor zichtbaar ______: _c_ ___.___z______�------_ COLOR [kleur voorgrond]. [kleur achtergrond]. Bepalen kleuren voor- en achtergrond en .jIi COLOR 8. 15. 2 I [kleur randgebieden] _ randgebieden. ---- PUT SPRITE nummer sprite-vlak [. [STEP] Weergeven van een gekozen spnte- 7, (x-coördinaat. y-coördinaat)], [kleurcode]. patroon op de gekozen plaats op een PUT SPRITE 0, (100 50) 2 - [spritenummer] --. ----- I gekozen sprite vlak. -----+------• CIRCLE [STEP] (x-coörd inaat. y-coördinaat). straal. tC>11 kie t e k enen CIRCLE (80, 60) 15. 8 - '----�[kleurcode], [beg----'�--inhoek].---'---'- [e-indho---..:.ek].-- [aanzichts,,-- -- -hoek]------1------t------: lekeUrige grafische voorstelling DRAW "grafische deelinstrukties" DRAW "S40U5R5D5L5" ' ------��" enen - )------+------LlNE [[STEP] (x-coördinaat. y coordlnaat)] [ST EP] .. ... [B] LIJn of Vierkant tekenen LlNE -STEP (20. 50).. B (x-coordlnaat. y-coordlnaat). [kleurcode] , !' i B __ _ L L _ PA INT [STEP] (x-coord lnaat y-coordlnaat) Kleuren van een gebied binnen een -- I PA INT (120, 100) [kleurcode vlak]. [kleurcode randlijn] �, rand-�--lIJn. - - � ------+------_ -- - ______- PSET [STEP] (x-coöd in aat. y-coörd i naat) [, kl eu r c ode] St i p zetten ______PSET STE P ( 1 0. 1 0) 1 4___ _ _ --=__+ _ ,_____. ----i______---'--____, --' __ _ -- -- PRESET [STEP] (x-coördinaat. y-coördinaat) Stip zetten of wissen. PRESET (1"VV,"" 1"' vv''') [. kleurcode]

ON I Funkties van de funkt ietoetsen K E i KEY OFF _ __ f OF F ______wee rg e_ven 0 wissen. ___Y_-1____i ' ----'______GRAFISCHE DEELINSTRUKTIES (Met B WijZigt een deelinstruktie alleen het beginpunt zonder een l iJn te trekken Met N trekt de deelinstruktie een lijn maar WijZig t niet het beginpunt.) "- �l e toepaS.tng beglnwaarde deellnS1ruktle toep... lng lutglnwaarde absolute positie n Mx. y Naar een (x. y) Fn Naar rechtsonder ----_.- =1 ._--- f-- Ve rplaats over afstand ± X. xy vanuit M±x. y Gn Naar linksonder n =1 ± de huidige positie boven ... _-- linksboven Un Naar - n=1 Hn Naar n =1 On Naar beneden n=1 An Draal het coördinatenstelsel Rn Naar rechts n=1 Cn Kies een kleur n . _ - 15 -- Ln Naar links n =1 Sn stippen _. Kies het aantal per eenheid. n=4= I ------I I rechtsboven Voer het deelbevel toegekend aan de ------En Naar n =1 X rij·varlabele: rlj·varlabele Uit [ � . _ ._ ------" -- SPELEN VAN MUZIEK --- schrijfwijze toepassing I voorbeeld Laat BEEP i BEEP een pieptoon klinken I BEEP BEEP ______r_e-, c.,_s_e_ r_n_u_m_m_e_r_. ____ S_c ij 7. 7 SO U N D P S G g . t _u itd ru k k 'n9 _ _+- _hr f gegevens in het PSG register SOUND ______..c'- PLAY "mUZiek deellnstruktles" [. "muziek Muziek spelen. PLAY "04L4CEGEL1C" deellnstruktles"] [. " "mUZiek deelinstruktles ] . Muziek deelinstrukties I 11 deetiftstruktie toepa.sing en bereik lutglnwaarde deeUnstruktie toepassing en bereik beginwaarde ti " A , ·G Muzieknoten Tn Tempo 32 <; n< 255 n=120 On <;n;c;8 Volume O;c;n Oktaaf 1 n=4 I Vn � 15 n=8 Toonhoogte <; n � Nn 0 � 96 Mn Frekwentie omhullende 1 <; n <;65535 n =255 L n · Le ngte 1;c;n �64 n=4 Sn Patroon omhullende 1 �n;c;15 n =1 Rn Rust 1 �n �64 n=4 Stip :::t Voer het deelbevel toegekend aan de I X ril·variabele: _ _ . rij-varIabele UIt. ...__ ---..l ___ . • _� i PROGRAMMA- EN DATA-BESTANDEN schrijfwijZe toepassing I;; I LES = u Itdru kklng nste a t b a � �.at In MAXFILES=3 MAX F I �en ����r���: g:����d ��� :�� e ! --- +-- Openen---- van een [J estand -en kielen van - . - - OPEN "apparaatnaam [bestandsnaam[ een modus z , OPEN CRT ------TEST FOR OUTPUT AS = 1 [FOR modus] AS ["] bestandsnummer Modus OUTPUT SChCijVer INPU T Lezen Gegevens op volgorde In een bestand PRINT " bestandsnummer. uitdrukking --�I' schrijven PRINT =1 ABC I Gegevens op volgorde met een gekozen z ti PRINT bestandsnummer. USING opmaak In eer bestand schrijven PRINT =1 USJNG AS opmaaksy mbool uitdrukking I IZle PRI NG ... NT US J Gegevens op vo,gord,e Ult een bestand--- + ,,----_. ---- " - JNPUT = bestandsnummer variabele [. variabele] INPUT ti1 ABC en aan varia been-�- toewljzen , ezen - . . � ------� . . -- -�-" - - ._-- -- lettertekens.-- Uit een ------' z bestandsnumrner rlj·varla[Jele : RIJbestand van maX lezenimaal en aan254 een variabele LlNE INPUT AS LlNE INPUT ti ------, =1 _ - I toewIjzen- ... ---_ .��-" CLOSE [ "] [bestandsnummer] Bestandlen��" :en i CLOSE = 1 2 [. bestandsnummer] .. t ! SAVE "apparaatnaam [bestandsnaam]" Programma opslaan SAVE CAS PROGRAM LOAD "apparaatnaam [bestandsnaam]" Programma laclen LOAD CAS PROGRAM . - . Programma'-- In-- -'ASCII code.- laden' er, --- "apparaatnaam [bestandsnaam]" samenvoegen enet een programma In het I MERGE CAS------PROG2 MERGE -=+gehe ----ugen ------

E BSAVE 'apparaatnaam [bestandsnaam]". Geheugeninhoud binnen het aangegeven I beginadres. eindadres [. beginadres verwerking] adres opslaan ! BSAVE CAS GAME &H3000. &H3FFF

. -"- In --machi- --_netaal laden._--- Met --+----R • Programma BLOAD "apparaatnaam [bestandsnaam]" [. R] programma vervolgens uitvoeren. --- BLOAD CAS.G· , E R [. verschuiVing] De verschulvln;Jgeldt voor het geheugenadre�, bij het laden " op cassette opslaan "bestandsnaam" ProgrammaSnelheid In ICSAVE STAR CSAVE snelheid In baud] baud 1 1200 baud - --2 2400 - - · ------______CLOAD ["bestandsnaam"] � - Prog ra- m ma van a f cassette lade n _ _C LO_A D S_T_A_R_ _. _ __ cassette --+ --+---I Programma op met programma " LOAD? "STAR" CLOAD? ["bestandsnaam"] , In geheugen vergelijken C . I Apparaatnaam cassetterecorder ------CASCRT' tekstscherm------..------GRP grafisch scherm LPT: afdrukeenheid CAT data cartridge

rn ONDERBREKING

" \ '0 aobrljfwljze toepassing voorbeeld - ON KEY GOSUB regelnummer, regelnummer 0 Onderbreken met een funktietoetso ON KEY GOSUB 1000. 2000. 3000 u Onderbreking met een funkt ietoets KEY (nummer funktietoets) ON KEY (1) ON geldig maken Onderbreking met een funktietoets KEY (nummer funkt ietoets) OFF KEY (2) OFF ongeldig makeno Onderbreking met een funktietoets KEY (nummer funkt ietoets) STOP KEY (3) STO P vasthoudeno Onderbreken met de trekkerknop van een ON ST RIG GOSUB regelnummer. regelnummer 0 ON STRIG GOSUB 1000 .. 2000 joysticko I Onderbreking met een joystick geldig makeno Nummer joystick: ST RIG (nummer joystick) ON ST RIG (1) ON 0 spatiebalk = 10 ... joystick 1 2 00 0 Joystick 2 Onderbreking met een joystick ongeldig ST RIG (nummer joystick) OFF STRIG (2) OFF makeno I: Onderbreking met een Joystick ST RIG (nummer joystick) STOP ST RIG (0) STOP vasthoudeno Onderbreken met de CT RL en STOP ON STOP GOSUB regelnummer toetsen 0 ON STO P GOSUB 1000 ut Onderbreking met de CTRL en STOP STOP ON - toetsen geldig maken. 111 Onderbreking met de CTRL en STOP STOP OFF toetsen ongeldig maken. Onderbreking met de CTRL en STOP STOP STOP toetsen vasthouden. ti ON SPRITE GOSUB regelnummer Onderbreken met een spriteooverlappingo ON SPRITE GOSUB 1000 Onderbreking met een sprite·overlapping SPRITE ON geldig maken :::a Onderbreking met een sprite·overlapping SPRITE OFF ongeldig makeno • Onderbreking met een spnte·overlapping SPRITE STOP vasthouden. Onderbreken na een bepaalde periodeo ON INTERVAl= periode GOSUB regelnummer De tijd tussen de onderbrekingen is de ON INT ERVAl=100 GOSUB 1000 I;; periode (het interval) x 1/50 sekondeo Onderbreking na een periode geldig INTERVAL ON makeno Z- Onderbreking na een periode ongeldig INTERVAL OFF maken. INTERVAL STOP Onderbreking na een periode vasthouden. Z

AANGESLOTEN APPARATUUR 111

schrijfwijze toepassing voorbeeld LPRINT [uitdrukking] [scheidingsteken] [uitdrukking] Gegevens op papier zetten. LPRI NT A. B. C Z [scheidingsteken] 0 Gegevens met een gekozen opmaak op 0 LPRINT USING opmaaksymbool: uitdrukking LPRINT USING ' " " " ': A. B 111 papier afdrukken (Zie PRINT USING ) N 'n. en uitschakelen van de motor van de MOTOR [1 f ] MOTOR OFF .. gFF cassetterecorder. I VERWERKEN VAN FOUTEN

voorbeeld E schrijfwijze toepassing Geeft een fout die behoort bij de ERROR 3 ERROR foutcode genoemde toutcodeo IF A>100 THEN ERROR 250 • Doorgaan met verwerking bij de ON ERROR GOTO regelnummer ON ERROR GOTO 1000 aangegeven regel met de fouL 0 Doorgaan met verwerking van het RESUME [' NEXT hoofdprogramma na verwerking van de RESUME 10 , ] regelnummer foutenhers te I rou t i ne.

SUBROUTINES IN MACHINnAAL

schrijfwijze toepassing voorbeeld Beginadres van een gebruiker·subroutine DEFUSR [getal] = beg inadres DEFUSR0=53248 definiëreno POKE adres. uidrukking Gegevens in het geheugen schrijveno POKE &HA400. &HFF 1/0 POORTEN EN GEHEUGEN u-

Verwerking van programma vasthouden WAlT nummer 1/0 poort, uitdrukking [, uitdrukking] tot via 1/0 poort ingevoerde gegevens WAlT &H90. 255 een bepaalde waarde bereiken. Gegevens naar video RAM geheugen VPOKE adres, uitdrukking VPOKE 263. 01 i uitvoeren. OPROEPEN EN BEVELENREEKSEN

CALL naam subroutine of Doorgaan met verwerking van subroutine �naam subroutine in machinetaal. of met verwerking van CALL SUB I CALL bevelenreeks [argument, argument ...] een bevelenreeks vanuit het ROM of geheugenblok. �bevelenreeks [argument, argument ...]

10 KLEURCODE KONSTANTEN EN

o Transparant 8 Middelgroen VARIABELEN 1 Zwart 9 Lichtrood Rij van 0 tot 255 lettertekens 2 Middelgroen 1 0 Donkergeel Rij-konstanten (tussen aanhalingstekens) � 3 Lichtgroen 11 Lichtgeel getallen - 32768 tot + 32767 4 Donkerblauw 12 Donkergroen Gehele 5 13 Lichtblauw Magenta Aantal cijfers van be l ang : 6 14 Don kerrood Grijs Getallen met 6 (enkele precisie) of 14 15 7 Hemelsblauw Wit drijvende (dubbele precisie) i Konstanten deci m a l e p u n t Exponentieel gedeelte: - 64 tot + 63 OPERATORS Hexadecimale Met voorvoegsel "&H' A machtsverheffen uitd rukkin g � teken veranderen i k ng of I;; *,/ vermenigvuldigen, delen Octale u tdruk i Met voorvoegsel "&0" "0" Rekenkundige operators \ delen met gehele getallen Binaire Met voorvoegsel "&B" MOD restwaarde na deling uitdrukking +, - optellen, aftrekken -z (In volgorde van prioriteit) Vergel ijki ngsoperators <>= vergelijken De eerste twee lettertekens NOT logische ontkenning aam var a le N i be zijn van AND logisch produkt belang OR logische som Volgt direkt na naam variabele Logische operators Va riabelen Z XOR exklusieve logische som % · Gehele getallen EQV ontkenning van exklusieve Definitieteken I : En kel e precisie 111 logische som # · Dubbele precisie IMP logische implikatie S · Rij-variabelen Z FOUTMELDINGEN � NEXT without FOR : N EXT bevel zonder bijbehorend FOR 18 Undefined user function Er wordt een funktie gebruikt die niet bevel. met een DEF FN bevel gedefinieerd 2 Syntax error : Ta alfout in het bevel. is. 3 RETURN without GOSUB : RETURN bevel zonder bijbehorend 19 Device 110 error Er is iets mis met de aangesloten GOSUB bevel. apparatuur. 4 Out of DATA · Geen gegevens meer over om te 20 Verify error Er is verschil tussen het programma lezen . op cassette en dat in het geheugen.

5 Illegal function call · Onjuistheid in funktie of bevel. 21 No RESUME : ON ERROR bevel zonder bijbeho,end E · 6 Overflow Waarde van gegevens te klein of te RESUME bevel. groot. 22 RESUME without error : RESUME bevel zonder bijbehorend • 7 Out of memory : Geen geheugen meer beschikbaar. ON ERROR bevel. 8 Undefined line number · Er wordt verwezen naar een niet 23 Unprintable error · Er is een fout opgetreden waarvoor bestaande regel. geen foutnummer bestaat.

9 Subscript out of range : Onder-index van lijstvariabele valt 24 Missing operand · Een parameter ontbreekt. buiten gedefinieerd bereik. 25 Line buffer overflow : Het ingevoerde programma is te lang 10 Redimensioned array : De lijstvariabele in het DIM bevel was voor het buffergeheugen.

al gebruikt. 51 Internal error · Er is iets mis met de inhoud van het

11 Division by zero · Deling door nul. geheugen of de tekst.

12 Illegal direct : Dit bevel kan niet rechtstreeks 52 Bad file number · Het bestandsnummer is niet juist.

gegeven worden. 54 File already open · Dit bestand was al geopend. 13 Ty pe mismatch : Niet passende gegevens. 55 Input past end : De gegevens zijn allemaal al gelezen. 14 Out of string space : Geen geheugen meer beschikbaar 56 Bad file name · De gegeven bestandsnaam is onjuist. voor rijen lettertekens. 57 Direct statement in file · Tijdens het laden van het bestand is 15 String too long : De rij lettertekens is te lang. een bevel rechtstreeks gegeven.

16 String formula too complex . De rij lettertekens is te ingewikkeld. 59 Fine not OPEN · Het bestand moet eerst geopend 17 Can't CONTINUE . De verwerking van het programma worden. ka .... niet hervat worden. • CO� MAGAZINE

FUNKTIES - NUMERIEKE FUNKTIES FUNKTIES VOOR DE INVOER VAN GEGEVENS "

ABS (X) : Geeft een absolute waarde. Van het scherm AT N (X) · Geeft de boogtangens. CSRLlN : Geeft de y·coördinaat van de cursor.

COBl (X) Omzetten In dubbele·precisie POS (X) · Geeft de x·coördinaat van de cursor. waarde POINT (X. Y) Geeft de kleurcode van punt (X, V). Cl NT (X) Omzetten In geheel getal. ( - 32768 � X � 32767) Van een bestand met gegevens COS (X) : Geeft de cosinus van X rad ialen. EOF (bestandsnummer) Geeft - 1 als de laatste waarde van CSNG (X) Omzetten In enkele·prec isie waarde. het bestand is gelezen; zo niet. dan I ERl : Geeft het nummer van een regel wordt 0 gegeven. . met een fout. INPUT$ (N, [#1 bestandsnummer) Voert N lettertekens vanuit een ERR Geeft het foutnummer. bestand in en geeft ze weer. EXP (X) Geeft e'. FIX (X) Geeft het geheel getal van X. Van de afdrukeenheid INT (X) · Geeft het grootste gehele getal lPOS (X) · Geeft de positie van de drukkop in kleiner dan of gelijk aan X. de afdrukbuffer. LOG (X) · Geeft de natuurl ijke logaritme. I RNO (X) Geeft een willekeurig getal. Van het geheugen SGN (X) Geeft 1 als X> 0. 0 als X= 0 en - 1 FRE (0) · Geeft aan hoeveel geheugen als X < 0 beschikbaar IS. SIN (X) Geeft de sinus van X radialen FRE (" ) · Geeft aan hoeveel geheugen SOR (X) Geeft de vierkantswortel. " beschikbaar is voor rijen TAN (X) Geeft de tangens van X radialen. lettertekens. PEEK (adres) · Geeft de inhoud van een BI geheugenadres. RIJ·FUNKTIES VARPTR (variabele) Geeft het beginadres van het gebied in het geheugen waar de lEFT$ (X$. N) Geeft N lettertekens vanaf de variabele opgeslagen is. linkerkant van de X$ rij. VPEEK (addres) Geeft de inhoud van een adres van MIO$ (X$. M [. Ni) Geeft N lettertekens te beginnen het video RAM geheugen. � met het M·de teken van links in de X$ rij. Van het toetsenbord RIGHT$ (X$. N) Geeft N lettertekens vanaf de INKEY$ Geeft het letterteken van de rechterkant van de X$ ri(o ingedrukte toets. SPACE$ (N) Geeft N spaties. INPUT$ (X) Voert X lettertekens vla het STRI NG$ (N. J) Geeft N lettertekens met de ASCII toetsenbord in. i code J. STRING$ (N. X$) Geëft N maal het eerste letterteken Van een 110 poort van de X$ ri( 'INP (nummer 110 poort) · Voert gegevens in via een 110 poort. TAB (N) Verplaatst de cursor naar de N·de plaats. Van een subroutine in machinetaal t;; SPC (N) Geeft N spaties. . 0 Geeft de uitkomstwaarde van de USER tot (X) gebrui ker-subroutine. , 9 . FUNKTIES VOOR HET OMZETTEN VAN GETALLEN IN RIJEN .! f z- EN V.V. Van een joystick, peddel of aanraakpaneel STICK (N) . Geeft de richting van de Joystick. ASC (X$) Geeft de ASCII code voor het (Bij N = 0 die van een cursortoets) eerste letterteken van de X$ "J (Midden = 0, Boven=1, BIN$ (X) Geeft X als een binaire rij weer. Rechtsboven=2, Rechts=3, Z ( - 32768 � X � 65535) Rechtsonder=4, Onder=5. CHR$ (X) · Geeft het letterteken waarvan de Linksonder=6. Links= 7, 111 ASCJI code X IS. Lin�sboven =8) · HEX$ (X) Geeft X als een hexadecimaJe rij STRIG (N) Geeft - 1 als de trekkerknop van weer. ( - 32768 � X � 65535) een Joystick is ingedrukt; ZO niet, INSTR ([N.I X$. Y$) Geeft de plaats van de Y$ r'J na het dan wordt 0 gegeven. (Bij N = 0 N-de letterteken van de X$ rij. geldt hetzelfde voor de spatiebalk.) lEN (X$) Geeft het aantal lettertekens waar­ POL (N) · Voert gegevens van een peddel in. Z uit de X$ rij bestaat. PAD (N) : Geeft de toestand van een aanraak· OCT$ (X) Geeft X als een octale rij weer. paneel. � ( - 32768 ", X � 65535) Als N=0 of 4, dan wordt - 1 STR$ (X) Omzetten in een rij-waarde. gegeven als het paneel wordt aan­

VAL (X$) · Omzetten in een getalswaarde. geraakt; zo niet, dan wordt 0 gegeven. Als N =1 of 5 wordt de x-coördinaat OVERIGE FUNKTIES van de aangeraakte plaats gegeven. Als N =2 of 6 wordt de y-coördinaat PlAY (N) van de aangeraakte plaats gegeven. · Kontroleren of er muziek gespeeld E wordt. Als N =3 of 7 wordt -1 gegeven Als N gelijk is aan 1. 2 of 3 en er als de schakelaar wordt ingedrukt; wordt muziek gespeeld dan wordt zo niet, dan wordt 0 gegeven. • - 1 gegeven; zo niet dan wordt 0 gegeven. Als N = 0 dan wordt met de status van de deel instrukties voor muziek een OF·bewerking uitgevoerd en de uitkomst hiervan gegeven. DE MSX GEBRU IKERSG IDS

De MSX computers veroveren Euro pa. Deze compacte en veel zijdige computers hebben hun faam me de te danken aan de grote uitwi ssel baarh eid van programma IS en randapparatuur. Dit boek is de eerste vol ledige hand­ leidi ng tot het gebru ik van de MSX . Het boek begi nt met een cursus MSX� BAS IC en vervol gt me t ve rschillende speciale ;k onderwe rpen zoal s mu ziek en het ma ken van dri e-dimensional e tekeningen . Speciaal voor hen die geen grote kenni s van wi s kunde hebben is een hoofdstuk over het we rk en met va riabel en opgenomen. Vel e programa ls met ru ime uitleg zetten de lezer aa n tot het zel f programme ren van de MSX computer. Door de stijgende moeil ijkheidsgraad is di t boek geschikt voor zowel de beginnende , als de meer gevorderde MSX gebru iker. Een uitgebreide index ma akt het boek tevens ge s chikt al s na sl agwerk . IlUI WO LFKAMP

UITGEVERIJ COMPUTERBOEKHANDEL

WOLFKAMP

WETERINGSCHANS 221 POSTBUS 70254 1007 KG AMSTERDAM COMPUTERBOEKEN De eerste echte computerstandaard heet vanaf nu MSX. Door Microsoft ™ ont­ wikkeld op een Spectravideo home-computer. Door steeds meer fabrikanten van ho­ me-computers overgenomen en toegepast. MSX stáát voor volledige uitwisselbaarheid van hard- en software. De Spectravideo SV 728 MSX is deze nieuwe computerstandaard waardig. Aan de binnenkant: krachtig en indruk­ wekkend. Aan de buitenkant: functioneel, strak en mooi genoeg om overal neer te zetten. Met een professioneel 90-toetsenbord, apart numeriek toetsenbord en speciale toetsen voor tekst­ verwerking. De ingebouwde MSX-basic met meer dan 140 commando's en statements complementeert de kracht van deze computer, die ook geen enkele moeite heeft met zakelijk gebruik. In alle opzichten: Compatible! Door de 51/4 inch diskdrive kunne. n zowel MSX-DOS als CP/M 2.2 programma's gedraaid worden. Met de Spectravideo SV 728 MSX neem je alvast een voorschot op de toekomst.

�ecifikaties. CPU Z BOA Kloksnelheid 3.6 MHz

Gehe..:..ug""e:c..n__ ::..BOK byte RAM (64K gebruikers RAM + 16K video RAM voor graphics). 32K byte ROM.

Software ingebouwde MSX Basic interpreter met meer dan 140 commando's en stateme.:..:.c::nts__ - Specificaties 10 funktietoetsen, definieerbaar door de gebruiker. MSX DOS en CP/M compatible. To etsenbord 90 toetsen full strake incl. speciale toetsen �umeriek toetsenbord. Display Maximaal oplossend vermogen van 256*192 punties in de grafische mode. --

__--: 40_-kolommen x 40 lijnen in de text mode. :-: _____ 3_2 o,.., n-_a_fh_a_nk_elijk programmeerbare sprites. --: .. - 16 kleuren. ���-- .,--.,-- ��-- Geluid 3 geluidskanalen met ieder B octaven. Op aanvraag is uitgebreide documentatie beschikbaar.

SV ITM

Importeur: Electronics Nederland bv Tijnmuiden 15/19, 1046 AK Amsterdam. Te l. (020) 139960. Te lex: 13406 elne nl Electronics Belgium NV Brixtonlaan 1H, 1930 Zaventem. Te l. (2) 7208945. Te lex 6271 2 elbel b. Uw MSX micro wordt pas goed wakker met software van AACKOSOFT ..

AACKOSOFT INTERNATIONAL POSTBUS 3111 2301 DC LEIDEN