ASClliHdNNi
S~()~'o/
IHIIj'-IF11 XI[)JI MSX· OOS2 • 19268 kleuren ~~,s ~~~~I) • interlace screen • los toetsenbord • REN SHA-TURBO • 128 kram/128 • SPEED CON- kvram TROLLER • nederlandse • FM-SOUND met versie 64 klanken • 720 K DRIVE • BASIC 3.0 DOS 2.10 1259,90 RGB • ET SCSI HOST inter ~ IU ~\lE lr 11 ~() japanse versie • {o.a. voor 20 M met QWERTY 1499,90 S~()IFlr~V A\IRIE toetsenbord. OMPLEET ME lP A\II\II\IElrlrIE~:: DDISK 11499,90 2399,- 1* TASSWORD ASIC KUN COMPILER 2* MINI DTP 3* SONY DATABASE I-SOFT multitalenpak 4* SONY S-RAM CAR- met: TRIDGE OBOL, PASCAL, C+ t----'111 5* DESIGNER PLUS ~=::-ten DEVPACK80 1349,90 1- 6* MSX- DOS 1.1 7* SURPRISE GAME 8* EASE AND APPLI CATIONS met SUPERvoordeel !I! 9* SUPERDUMPER MINI DTP van 179,90 nu 10* BASIC COM - 135,- PILER(KUN) ALWEER EEN NIEUWE T -PLAN van 1499,- nu NEOS MSX MUIS, kan 59,90 ook als joystick gebruikt TIJDELIJK worden 1129,90 met DEVPACK80 nu 189,90 1199,- PALET f179,90
SPARROWSOFT & HSH 05668-453 STRIPE 12 8493 LB TERHORNE maak over naar GIRO 5480245 01 bel ons voor rembours (plus 110,- )
door de grote vraag naar onze produkten is het niet mogelijk altijd om ons telefonisch te bereiken, ook kan e door deze grote drukte vertraging bij ons optreden, Wij hopen dat u hiervoor begrip kunt opbrengen. Wordt Girotel abonnee en bestel via de Postbank een modem voor fl2S,. contact wordt kant-en-klaar bijgeleverd. llilll elektronischGirotel thuisban- is het ZelfS een schroevedraaier om het I kiersysteem van de mode,m vast te zetten krijgt u er bij, net Postbank waannee u als de benodigde software. IIIII1I en wij al helemaal in- Er is geen seriële poort nodig. spelen op de toekomst. Want dat straks Het modem doet V21 (300 baud answer/ bijna iedereen zijn financiële zaken per originate) en V23 (1200/75 baud). computer en vanuit huis zal regelen, Het kan gebruikt worden voor Girotel, staat wel vast. andere videotex-databanken, FIDO, De Postbank heeft lang aan Girotel telesoftware, elektronische post en file gewerkt. Het resultaat is een uitgekiende transfer. faciliteit die voor slechts f 5,- per maand 7 dagen per week voor u klaar staat. Meer weten over Girotel? Met Girotel kunt u thuis vrijwel Wilt u meer weten over Girotel en al uw Postbank-zaken regelen en kunt u het modem aanbod, stuur dan onder niet alleen betalingen doen naar ruim staande coupon ingevuld op aan: 5,5 miljoen girorekeninghouders, maar Postbank NY., Mdeling Klantenservice ook naar bankrekeninghouders. Girotel, Antwoordnummer 999, Alles wat u daarvoor nodig hebt is 8900 P6 LEEUWARDEN. Een postze een p.c. ofeen homecomputer en een gel is ni~t nodig. telefoonaansluiting. Plus een modem met ~ ------I communicatie software. I Aanvraagcoupon I I Stuurt u mij s.v.p. zo spoedig mogelijk de folder I Zeer voordelig modem. I Girotel met aanvraagformulier en de modem infor- I Wie nu Girotel abonnee wordt I matie met bestelformulier. I kan tijdelijk via de Postbank een modem I Naam: I voor f125,- bestellen. I J\dres: I Dat modem is een MT-Plus in I Postcode/ plaats: I bouwmodem voor XT en AT IBM I (---'.1'---'.'---'.'---'.1'---'.1'---,.,---\ I compatible personal computers. Een w I Girorekeningnr.: t___ ,.,___ ,.,___ ,.,___ ,.,___ ,.,___ ,.,_j I genaamd kaartmodem dat snel in de p.c. I I kan worden ingebouwd. I I De stekker voor het telefoonstop- L _ ___POSTBANK______~~ MSXlMS-DOS COMPUTER MAGAZINE is een uitgave van Algemeen MBI Publications bv, Amsterdam Hoofdredacteur Redactioneel 7 Wammes Witkop Philips is gestopt met MSX. Dus: MSX is nu dan toch dood. Hoewel? Wammes Wit kop geeft zijn mening, en probeert eens wat traag werkende molens aan te zwengelen. Medewerkers Hans Niepoth, Hany van Horen, Markus The, Hany Oliemans, Marièlle Mink, Andre Knip, Edgar Hilde Fiscaal rekenwerk 13 ring, Robbert Wethmar, Lies Muller, Kees Reedijk, Als listing, voor MSX en MS-DOS, SAL89. Salarisberekeningen, met andere woorden. Aat van Uijen, Bob van Duuren. Bovendien introduceren we hier FISC89, een programma - ook voor alle machines Redactie-adres - dat u helpt bij het aangifte-biljet. Op de volgende MCM diskette/cassette. Prima Postbus 5142, 1007 AC, Amsterdam programma's van lezershand! Fax: 020-862719 Vragentelefoon redactie Uitslag lezersonderzoek 1988 18 De redactie is telefonisch alleen bereikbaar via 02(}- We hebben dagen zitten rekenen, en de laserprinter fraaie grafiekjes laten produce 860743. Op dit nummer staat een antwoordapparaat, ren. Wie leest MCM hoelang, waarom en vooral: wanneer. waarop we eventuele correcties op artikelen en listings inspreken. Bovendien zijn we minimaal één keer per week via dit nummer rechtstreeks bereikbaar. Wan Computer Vakantie 32 neer, dat maken we ook via het antwoordapparaat be Eén van onze redacteuren was afgelopen zomer begeleider - korte ei! - op een com kend. puterkamp. Zijn dagboek is vermakelijk om te lezen. Uitgever Ron Heijmans Spel besprekingen 35 Spellen van allerlei pluimage op de testbank van onze beroeps-speler. Met - zoals het Abonnementen en advertenties hoort - schermfoto's! Bovendien de brandende vraag: mag een oorlogs-spel een Duits WegenerTijl Tijdschriften Groep B.V. Postbus 9943, 1006 AF Amsterdam bijsmaakje hebben? telefoon 020-5182828 telex 15230, telefax 020-177143 Lezersbrieven 38 Abonnementsprijs Een greep uit de vele brieven die we ontvangen. Dit maal vragen over printer proble Een abonnement op MCM kost f 50, - (8 nummers) men, en Quattro/symphony. Het abonnement kan elk gewenst moment ingaan en wordt automatisch verlengd, tenzij twee maanden voor Programma-Service 40 de vervaldatum schriftelijk opgezegd. Alle MCM-programma's zijn op diskette of - voor MSX - op cassette verkrijgbaar. Advertenties De volledige lijst tegen de nieuwe verlaagde prijzen. Inclusief de nieuwe belasting-pro Peter Gerling, tel.: 02(}-5182764 gramma's. Geldend advertentie tarief 1 januari 1989 Lezers en programmaservice Kort nieuws 44 Heeft u vragen over het nabestellen van programma Het treurig lot van de CD-Sequential, de Hobbyscoop-CD en andere wetenswaardig tuur of losse nummers, bel dan met Adrie Donker heden. voort afd.lezersservice MCM 020-5182828 Vormgeving Kort & Krachtig 56 Marièlle Mink Onze snelle listinkjes met veel effectbejag. Toveren met een byte'je. Montage Henk Eschweiler Lezers Helpen Lezers 60 De vraag- en antwoord rubriek. Dit maal een fraaie tutor, om bijvoorbeeld vreemde Cartoons woordjes te leren. Jeroen Engelberts Cover-foto MCM's Lezerstrofee 64 Jan Bartelsman Aan ons lezersonderzoek koppelen we altijd een vraag omtrent het meest populaire Distributie programma. Welk programma dat geworden is - en welke programma's tweede viool Beta Pressivan Ditmar, Burg. Krollaan 14, speelden - kunt u op deze pagina's lezen. 5126 PT, Gilze Verschij ning oo~ ~ MSXlMS-DOS Computer Magazine verschijnt acht Onze lezers-advertenties, gratis voor abonnees. Wie na een MS-DOS avontuur weer maal per jaar terug wil naar MSX, kan hier terecht. Of andersom, natuurlijk. Alleen software, dat is in deze tijden van piraterij verboden in onze advertenties.
ICP6/ICP/PC1 69 Ons onovertroffen Invoer Controle Programma, in zowel MSX als MS-DOS uitvoe Toezenden materiaal ring. Een vriendelijk verzoek namens de redactie: probeer niet om langere listings zon Tenzij uitdrukkelijk anders overeengekomen heeft der het Invoer Controle Programma in te voeren. De kans op tikfouten is te groot. MCM het recht om vrijelijk te beschikken over alle haar toegezonden materiaal. Terugzending van ongevraagd toegezonden materiaal ~~ N zal alleen plaatsvinden als er een geadresseerde en vol De pagina waar we onze fouten weer rechtzetten. Dit keer hopen we de problemen doende gefrankeerde retour-enveloppe is bijgesloten rond MCM2B, onze MSX Memory Mapper Database, uit de wereld te helpen.
MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 4 - TurboFlow! MSX Basic-tools zijn zeldzaam. Des te MSX-DOS versie 2.10 getest 8 prettiger om nu eens een hulppro Na lang wachten dan eindelijk toch op de testbank: MSX-DOS versie 2.10. Onze te gramma van eigen bodem aan te tref als ster is lovend, zeer lovend zelfs. met deze DOS-versie wordt MSX werkpaard weer fen, dal. het leven van de Turbo- of een heel stuk volwassener. Bovendien opent deze DOS de weg naar de harde schijf. Ouick-ptogrammeur echt een stuk prettiger maakt. Structuurschema's, Bach: Bit by Bit 22 listings automatisch laten opmaken in MSX lijkt wel gemaakt om muziek op te programmeren. De drie-stemmige sound-gen een leesbaar formaat, labels invoegen erator - met de handige Basic-commando's om deze te besturen - is werkelijk ide in een GW-Basic programma, alles aal. Alleen, men moet wel met enkele zaken rekening houden. kan met vebluffend gebruikersge mak. En voor de prijs kan je het niet Fdate, nieuw MSX-DOS commando 42 laten liggen. MSX-DOS zelf uitbreiden is niet zo'n heksentoer, zo bewijst één van onze redactiele den. Als Basic-lader, zodat iedereen het kan gebruiken. Demo-versie
Dergelijke kwaliteit komen we niet MS-DOS vaak tegen. Vandaar dat we in samen spraak met de makers van dit fraais Cleandir 26 hebben besloten er meer bekendheid Een DOS-commando om uw directory-beheer een stuk simpeler te maken. In machi aan te geven. Op de eerstvolgende netaal, dus razendsnel. De listing is zwaar van commentaar, leerzaam voor wie in ML MCM/pC disk, nummer 27 dus, zal voor de PC geïnteresseerd is. Wie alleen het programma zelf wil hebben, dat kan ook. een uitgebreide demo van Turbo Simpel met Debug invoeren. Flow! worden gezet. Natuurlijk is er een gemenigheidje, deze demo zal SnelStart administratie 47 niet meer dan 100 regels Basic-sour Een hele reeks administratieve programma's in één keer onder de loep genomen. Snel ce aankunnen. Meer dan genoeg om Faktuur, SnelBoek, SnelBoek Plus en SnelBase vormen tezamen een verfrissende er eens te proberen hoe het werkt en of varing, als het gaat om vrijheid van rapportage. het bevalt, maar voor wat langere pro gramma's is het natuurlijk te weinig. TurboFlow!, Basic-utility 52 Dat is dan ook precies de bedoeling. Dit is een snoepje voor iedere Ouick-Basic of Turbo-Basic programmeur. Vanaf pagi Die demo - de eerste in onze geschie na 52 gaat de tester uit zijn bol! denis - is alleen bestemd om geinte reseerden eens wat met het program ma te laten spelen, alvorens het aan te Snelstart serie van Stark-Texel getest kopen. Want voor de prijs loont het niet, om dit Turbo-beestje te kraken. Bovendien, de regelmatige updates zijn ook zeker de moeite waard!
MSX-DOS 2.10
Lang gewacht, stil gezwegen ... Hoewel, echt gezwegen hebben we niet. Van het bestaan van een uitge breide MSX -DOS waren we al ander half jaar op de hoogte. Zolang is het alweer geleden dat er een versie zon der naamkaartje op onze burelen ver zeilde. We waren er op slag stil van, en hebben het ook maar stil gehou den. Over allerlei zaken berichten die toch niet verkrijgbaar zijn, dat laten we gaarne aan anderen over. Maar nu kunnen we het nieuwe MSX Disk Operating System dan eindelijk aan u voorstellen. Geheel compatibel met MS-DOS versie 2.11. Oftewel, com pleet voorbereid op harde schijf. Nu de hardware nog, en het wordt echt leuk met de MSX. Twintig megabyte aan gedigitaliseerde beelden, wat een weelde ...
MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 -5- MIX IEGA TlflE SOFI MI-OOI LEVERING DOOR GEHEEL NEDERLAND Vraag de gratis prijslijst
MSX SOFTWARE UIT DUITSLAND RollerbalI Super Flipperkast /59,50 Compilatie diskette 1: Space Kit (Speciaal voor hele jonge kinderen) /49,00 Star Fight + Wheels + Monkey + Zirkus + Break Out + Moon l\Jemesis 2 (MegaRom) /75,00 Race + Mirror Shot + PacMan + Vier Gewinnt + Space Invaders Salamander (MegaRom) /75,00 Skramble Formation (2 MegaRom!) MSX-2 /99,00 Compilatie diskette 2: Rastan Saga (2 MegaRom!) MSX-2 /99,00 Solaris + Pipeline + Resque + Alien + Rabbit + Miraculus + Treasure of USAS (MegaRom) MSX-2 /75,00 Exodus + Frogger + Tic-Tac-Toe ToppleZip /29,90 Topple Zip 11 (MegaRom) MSX-2 /59,00 Per diskette met 10 programma's /29,90 F1 Spirit (MegaRom) /75,00 Metal Gear (MegaRom) MSX-2 /75,00 VERZAMELDISKETTE MET RUIM 30 TheGoonies /65,00 SPELLEN VOOR MSX COMPETITIE STANDEN BIJHOUDEN OP o.a.: Mastermind - Wurzle - 4 of 5 op een rij - Yathzee - PacMan - Zwork - Stuntvogel - Darts - Starjet - Boter Kaas & Eieren - MSX OF MS-DOS Tennis - Othello - Tover Adventure Kan de competitiestanden bijhouden voor bijna alle sporten en kent dus ook zeer veel verschillende manieren van puntentelling. Verzameld door de MSX Gids, op diskette /19,95 Het programma heeft ook een print-optie, zodat verenigingen supersnel de stand van zaken in hun blad kunnen opnemen.
VERZAMELDISKETTE EDUCATIEF VOOR Leverbaar voor MSX op cassette of diskette MSX Voor MS-DOS op 5.25" of 3.5" diskette o.a.: Topografie Nederland - Topografie van alle 12 provincies /29,95 Werkwoorden - Tafels - Ontleden - Getallen Splitsen - Vlaggen quiz SOUNDMACHINE VOOR MSX-2 OP Verzameld door de MSX Gids, op diskette /19,95 DISKETTE Een uitermate gemakkelijk en fraai programma of snel en eenvoudig geluids-effekten te ontwerpen en samen te stellen. EDUCATIEVE PROGRAMMA'S OP De instellingen om de ontworpen geluiden in eigen programma's CASSETTE VOOR MSX te gebruiken wordt op het scherm of op de printer weergegeven. Sneller en beter leren lezen /19,95 Een must voor spel-programmeurs /22,50 Microprocessor (inleiding tot machinetaal) /19,95 Muziekles /19,95 ULTRA BASIC VOOR MSX OP DISKETTE Cursus Engels (beginners) /19,95 Een Basic uitbreiding die maar liefst 43 nieuwe instrukties aan de Cursus Basic (vervolgcursus) /19,95 bestaande Basic toevoegt. Na een reset blijft Ultra Basic in het geheugen aanwezig. EDUCATIEVE PROGRAMMA'S OP Ultra Basic neemt geen ruimte van de beschikbare Basic in DISKETTE VOOR MSX beslag. Rekenpuzzel Optellen (MSX-2) 6-10 jaar / 34,95 Ultra Basic heeft een ingebouwde Help optie die een overzicht Rekenpuzzel Aftrekken (MSX-2) 6-10 jaar / 34,95 geeft van de 43 instrukties. De handleiding kon daardoor zeer Rekenpuzzel Vermenigvuldigen (MSX-2) 7-11 jaar / 34,95 beknopt blijven en hoeft maar zelden te worden geraadpleegd. Deelsom + Alfabet 7-11 jaar / 34,95 /49,95 Taalbedrijf + Rekenen tot 20 + Optellen!Aftrekken 5-9 jaar /34,95 HANDIG HULPJE VOOR MOUSE GEBRUI Geld + Lettergrijper 8-11 jaar / 34,95 KERS Woordmaker + Cijferend Vermenigvuldigen 10-12 jaar / 34,95 Een veilige opberging voor als de muis niet in gebruik is. Procenten + English Words 10-13 jaar / 34,95 Een houder die bijvoorbeeld op de monitor bevestigd kan worden, zodat de muis toch altijd onder handbereik is. HANDIGE HULPJES VOOR MSX GEBRUI Zelfklevend: / 14,95 KERS Verlengkabel voor joysticks of muis, ca. 3 meter lang / 13,50 Splitter voor joystickpoort, muis en joystick samen op 1 aansluiting /15,50 Reinigings set voor datarecorders, eindelijk een goede uitgebreide en toch betaalbare set / 8,50 INFORMATIE EN BESTELLINGEN 020 - 6659393 MSX SOFTWARE OP CARTRIDGE King's Valley 11 (MegaRom) /89,50 Beukenweg7 Super Laydock (MegaRom) /99,00 TNE 1092 AX Amsterdam Aramo (MegaRom) /99,00 Tel: 020 - 6659393 Mirai (MegaRom) /99,00 SOA (bij het Onze Ueve Vrouwe Battle of Peguss /79,50 Gasthuis en het Oosterpark) MSX, wat nu?
Eind vorig jaar was het dan zover: Philips stopte officieel met MSX. De geruchten wa ren al een jaar voordien voorhanden, zozeer zelfs dat ik me serieus afvraag in hoeverre die geruchtenstroom uiteindelijk aan die beslissing heeft bijgedragen. Want toendertijd bleek al dat door een reeks kranten-artikeltjes, waarin iemand het einde van MSX aan kondigde, handelaren kopschuw werden. En als dat proces eenmaal in gang gezet is, dan heb je al gauw met een sneeuwbal te maken. Maar goed: MSX is dood. Hoewel?
Als ik eens met een scheef oog richting Japan kijk, dan zie ik een markt waar MSX zon der meer een bloeiend bestaan leidt. Kort geleden kwam MSX2 + uit, een uitbreiding op de standaard waar ik mijn vingers bij aflik. De Japanse bladen - en dat zijn er heel wat - staan er bol van. In vier maanden tijd zijn er drie fabrikanten met in totaal vijf mo dellen op de markt gekomen. En de eerste speciale MSX2 + spellen zijn ook al gesigna leerd. Als ik de techniek van MSX2 + op een rijtje zet, dan mag het er ook zijn. Een ge zellige 19.268 kleuren, vergeleken met de 256 van het huidige MSX2. Een nieuwe geluid schip, die FM-kwaliteit biedt. En, nog altijd, de oude, vertrouwde Z80 processor. Enerzijds is dat een keuze waar ik over kan twijfelen, want tegenwoordig wordt je met 16- en 32-bits processoren om de oren geslagen. Maar, aan de andere kant, als we eens naar het gebruik van MSX kijken, die Z80 is meer dan genoeg. Goed, Word-Perfect zal je er niet op kunnen draaien, maar wie heeft dat nu nodig voor het eenvoudig thuisge bruik? Een tekstverwerker als Tasword MSX is toch zeker even functioneel, ook al heeft men geen synoniemen-woordenboek aan boord? Al met al is MSX nog steeds mijn eigen favoriet. Niet voor tekstverwerking natuurlijk, als je daarvoor tussen een PC of een MSX mag kiezen, dan is de PC de winnaar. Zeker voor professionele schrijvers. Maar u heeft thuis vast geen IBM-typemachine staan, hoe wel ook dat topklasse is qua gebruiksgemak. Wie heeft er echter nu ooit een soepel lopend spel - en dan bedoel ik actie-spel - op een MS-DOS gezien? Ik niet, in ieder geval. Om over dat belabberde gepiep over het in REDACTIONEEL gebouwde speakertje nog maar te zwijgen!
Als all-round machine - dus spellen en werk - is de MSX verre te prefereren, zeker nu het er naar uitziet dat de harddisk dan eindelijk op de markt zal komen. Ook voor programmeurs is een MSX eigenlijk leuker. Graphics en geluid zijn soepel te gebruiken; de Basic is sterk genoeg om hele fraaie constructies in op te bouwen. Alleen, MSX is dood, in Nederland. Met Philips is de laatste fabrikant/importeur ge stopt, nadat een tijd geleden Sony de prijzenslag al verloren had. Terwijl de andere Ja panse fabrikanten in ons land worden vertegenwoordigd door typische audio/video boe ren, die zich verre willen houden van computers. Ergens ook wel begrijpelijk, gezien het feit dat een aantal lelijk hun neus gestoten hebben bij de eerste golf MSX1. De import uit Engeland toendertijd - waar MSX niet aansloeg - betekende dat de prijzen erg snel zakten. Zo snel, dat tegen de tijd dat de boot uit het Verre Oosten aankwam, de winkel waarde soms al onder de inkoopsprijs gedaald was.
En toch. Sinds we in MSX!MS-DOS Computer Magazine de eerste verhalen over MSX2 + hebben geschreven, worden we bestormd met vragen. Wanneer komt het, wat kan het nu precies. Volgens mij tekenen dat er een willige markt ligt te wachten, op de eerste die een partij MSX2 + naar Nederland haalt. Maar dan liefst wel een voor de Nederlandse markt aangepast machine. Het aanbod dat me een tijd geleden gedaan werd, een Japanse machine met losse extra trafo - in Japan kent men 110 volt - voor een fantasie-prijsje, dat vond ik niet echt aanlokkelijk.
Wie echter als eerste met een goede machine, aangepast voor ons gebruik, op de markt komt, die zal daar volgens mij succes mee behalen. De vraag is echter, wie zal dat zijn. De laatste maanden ben ik vàn meerdere kanten benaderd door would-be importeurs, maar tot nog toe heeft dat eigenlijk niets opgeleverd. Beloftes genoeg, daar niet van. Maar ik wacht nog altijd op de eerste feitelijke machine, die voor Kerst op de redactie zou belanden. Het lijkt wel of iedereen de kat uit de boom wil kijken. En als men dat nog veel langer volhoudt, dan hoeft het niet meer. Dan is MSX inderdaad definitief dood. Hetgeen mij WAMMES WITKOP bijzonder zou spijten.
MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 7 - MSX-DOS versie 2: eindelijk en hoe!
De eerste - illegale - co Na lange tijd en een geroezemoes aan van één kilobyte elk was de directory al pie ervan belandde alweer geruchten is het dan zo ver: MSX-DOS vol - maar de diskette zelf nog lang 2 is uit in Nederland. Was de 'oude' niet! bijna twee jaar geleden op MSX-DOS een zéér beperkte versie van Dit was in het begin nog niet zo'n pro de redactieburelen, maar er MS-DOS, de opvolger is daar direct bleem. Maar sinds geruime tijd bestaan over schrijven konden we mee te vergelijken. Sommige MS-DOS er MSX-diskdrives met een capaciteit niet. Wie zit er nu te wach functies ontbreken nog altijd in MSX van 720 Kb - en daar blijkt die limiet ten op verhalen over iets DOS 2, maar hier en daar zijn de com van 112 bestanden toch erg krap. En dat mando's van MSX-DOS 2 zelfs beter en nog afgezien van het feit, dat het zoeken wat toch niet in Nederland krachtiger dan die van MS-DOS. Met in een lijst van meer dan 100 bestands verkrijgbaar is? jeukende vingers testten we MSX-DOS namen niet direct een pretje is. Maar we moesten er wel 2.10. Eindelijk, eindelijk is het dan zo ver: van watertanden, zodat we MSX-DOS 2 kent ook sub-directories. heel blij waren toen onlangs Er was er eens ... , Daarnaast is het aantal commando's drastisch uitgebreid, zodat MSX-DOS 2 - na lang wachten en toch In den beginne waren er MSX-jes zon wat mogelijkheden betreft dicht in de wel wat aandringen onzer der diskdrive. Gelukkig kwamen er al buurt komt van MS-DOS - en op som zijds - Sparrowsoft ons snel een aantal typen diskdrives op de mige punten zelfs duidelijk een verbete een recensie-exemplaar markt, met een capaciteit van 180 en ring is. Tenslotte zijn de mogelijkheden van MSX-DOS versie 2 toe 360Kb per disk. De eerste werden gele voor programmeurs ook enorm toege verd met een uitgebreide versie van nomen: de BDOS is sterk gemoderni zond. MSX-Basic, Disk-Basic 1.0 geheten. seerd en bevat een groot aantal nieuwe Disk-Basic ondersteunde de diskdrive functies. MSX-DOS is dus nu met recht en was een grote stap voorwaarts in de 'extended' . ontwikkeling van MSX. Maar bestands onderhoud - het copiëren van bestan Harddisk-interface den of disks - was een vervelend pro bleem: het maken van een copie van een MSX-DOS 2 is bedoeld voor MSX2- diskette vergde enige tientallen disk computers met een geheugen van 64 Kb wisselingen! of meer. Het pakket ondersteunt één Dat was afgelopen met de komst van memory-mapper en wordt geleverd in MSX-DOS. Niet alleen werd bestands twee versies. De eerste bestaat uit een onderhoud een stuk makkelijker, maar cartridge - met daarin de ROM-code bepaalde CP/M-programma's konden voor de nieuwe BDOS en de nieuwe nu ook op een MSX gedraaid worden. Disk-Basic - en een floppy-disk met MSX-DOS 1 was een vereenvoudigde MSX-DOS2.SYS, COM versie van MS-DOS, het besturingssys MAND2.COM en de externe comman teem van de IBM-PC en compatibles. do's, waarover zo meteen meer. De overeenkomst tussen de namen van beide besturingssystemen is geen toeval: De tweede versie bevat daarnaast een beide zijn ontwikkeld door Microsoft. interface voor het aansluiten van een MS-DOS staat voor MicroSoft Disk SCSI-harddisk. SCSI - een afkorting Operating System; MSX-DOS is een af voor Small Computer Systems Interface korting van MicroSoft eXtended Disk - is een moderne standaard voor het Operating System. aansluiten van allerlei soorten randap paratuur. De standaard voorziet in zijn Echt extended meest uitgebreide vorm in de koppeling van meerdere randapparaten aan meer Die naam was een beetje misleidend. dere computers. Maar het meest direc MSX-DOS bevatte namelijk slechts een te voordeel is wel, dat SCSI-randappa deel van de commando's van MS-DOS, ratuur in een ketting - voor de liefheb in plaats van dat het een uitbreiding was bers: in het Engels heet dat op MS-DOS - zoals het woord 'exten daisy-chaining - kan worden aangeslo ded' zou doen vermoeden. Maar het ten. In principe is het mogelijk een com ergste was wel, dat MSX -DOS geen puter aan een harddisk te koppelen, de sub-directories kende. Alle MSX-DOS harddisk aan een tweede harddisk, deze NIEUWE DOS VOOR bestanden staan in de hoofddirectory . weer aan een tape-drive, enzovoort. De MSX-MACHINES van de disk en die biedt plaats aan computer communiceert op die manier slechts 112 mes. Dus met 112 bestanden met alle randapparatuur.
MSX/MS·DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 8 - passing ervan is als opslagplaats voor De commando's van MSXDOS 2 op een rijtje. eOMMAND2.eOM. Normaal ver schijnt er na de uitvoering van een groot programma een melding als 'Insert *ASSIGN *ATDIR *ATTRIB BASIC *BUFFERS *CD eOMMAND.eOM-disk in drive N. i *CHDIR >CHKDSK CLS > COMMAND 2 *CONCAT +COPY +DATE +DEL +DIR >DISKCOPY *ECHO +ERA Maar als eOMMAND2.eOM op de +ERASE *EXIT >FIXDISK FORMAT *HELP *MD RAM-disk staat, is dat niet meer nodig: *MKDIR MODE *MOVE *MVDIR *PATH PAUSE MSX-DOS laadt het bestand dan direct *RAMDISK *RD REM +REN +RENAME *RMDIR uit de RAM -disk. *RNDIR *SET +TIME +TYPE >UNDEL +VER VERIFY *VOL >XCOPY >XDIR Uitgebreide 'wildcards' - *: dit commando is nieuw. Het begrip wildcard - een soort joker +: dit commando is uitgebreid ten opzichte van MSXDOS 1 - is in MSX-DOS 1 al bekend. Met be >: dit commando is extern, d.w. z.: het is een COM-file. hulp van de wildcards '?' en '*' kan met (Externe commando's zijn altijd nieuw). één bestandsnaam een hele reeks be standen tegelijk aangeduid worden: TEST*.D?T standen die hetzij aan de specificatie TYPE *.DAT + TEST.DOe betekent zoveel als: *.DAT, hetzij aan *.Doe voldoen wor 'alle bestanden die beginnen met de vier den getoond. Het aantal op deze manier drukt alle DAT-bestanden plus het be letters TEST, gevolgd door maximaal 'gekoppelde' file-specificaties is alleen stand TEST.DOe af op het scherm. vier willekeurige andere letters. Na de beperkt door de lengte van de comman punt moet een D staan, gevolgd door do-regel. Redirection een willekeurige letter en een T'. Kom daar maar eens om in MS-DOS! De bestanden TEST1.DAT en Twee eigenschappen van MS-DOS die TEST9999.DUT voldoen dus een deze Overigens is het wel mogelijk bestanden velen in MSX-DOS 1 gemist zullen heb file-specificatie. Dit is identiek aan MS 'dubbel te tellen': ben zijn redirection en pipelining. 'Re DOS. MSX- DOS 2 gaat echter een stap DIR *.* + *.DAT direction' is de mogelijkheid om de uit je verder met de introductie van de com voer van een commando naar een be pound file-specificatie. Deze bestaat uit drukt eerst een lijst af van alle bestan stand - of de printer! - te sturen, in een serie file-specificaties, gescheiden den, met daarachter een lijst van alle plaats van naar het scherm. door plustekens. In plaats van: DAT-files. DIR *.DAT Die komen dus twee keer in de lijst voor DIR * .Doe > INHOUD DIR *.DOe - en hun grootte wordt ook twee keer kan er nu ook: meegeteld. voert het DIR-commando uit en drukt DIR *.DAT + *.DOe de namen en gegevens van alle Doe-fi Het TYPE-commando reageert nu ook les in de huidige directory af naar het be ingetypt worden. Dit doet precies wat zowel op compound- als op gewone stand INHOUD. Wanneer dit bestand ervan verwacht mag worden: alle be- wildcards: met TYPE op het beeldscherm wordt afgedrukt, verschijnt de normale uitvoer van het DIR-commando weer. Ook TYPE kan op die manier worden 'om geleid':
TYPE INHOUD >PRN
drukt de inhoud van de file INHOUD af in de file PRN. Dit is een bijzonder be stand - net als in MSX-DOS 1, overi gens - dat in werkelijkheid op de prin ter 'aangesloten' is: alle uitvoer naar PRN gaat naar de printer. Met dit com mando kan de inhoud van INHOUD op de printer afgedrukt worden. Natuurlijk had dit ook bereikt kunnen worden met:
DIR *.DOe >PRN
Pipelining Een variant hierop is 'pipelining'. Een 'pijpleiding' is een verbinding tussen twee programma's, waardoor de uitvoer van het ene programma gebruikt wordt
MSXJMS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 -9- als invoer van het andere. Stel ~t het uit. Het eerste commando sluit aan op den onder MS-DOS op een PC. programma SORT.COM een reeks re het laatste. Op deze kan een hele serie Ook sub-directories zijn zonder meer gels van het toetsenbord leest en die dan al uitgevoerd commando's worden te toegankelijk. gesorteerd weer op het scherm afdrukt. ruggehaald. Zo'n programma bestaat bijvoorbeeld Anders is het met de compatibiliteit met onder MS-DOS en zou ook onder De afgebeelde commando-regel kan MSX-DOS 1. Diskettes van versie 1 zijn MSX-DOS best te realiseren zijn. Met vervolgens met de cursor-toetsen links uiteraard zonder moeite onder MSX het commando: en rechts, INS, DEL, Backspace en DOS 2 in te lezen, maar andersom is las HOME veranderd worden. Na een druk tiger: alleen de bestanden uit de hoofd DIR I SORT op de return-toets wordt de nieuwe re directory zijn toegankelijk. MSX-DOS gel uitgevoerd. MSX-DOS 2 onthoudt 1 meldt bij het DIR-commando wel keu zouden alle regels die normaal bij het op deze manier een groot aantal op rig de aanwezigheid van de sub-directo DIR-commando op het scherm ver drachten, afhankelijk van de lengte er ries, maar omdat het CD-commando schijnen nu gesorteerd afgedrukt wor van. Bij commando's van gemiddelde ontbreekt kunnen die sub-directories den. Het kan nog mooier: lengte zijn dit er meer dan 20. Dit histo niet bereikt worden. ry-mechanisme werkt bijzonder snel en Maar dat hadden we kunnen verwach DIR I SORT >PRN handig: het is echt een teleurstelling om ten: MSX-DOS 2 is wel compatibel met weer in MSX-DOS 1 terecht te komen. MSX-DOS 1, maar niet andersom. drukt de directory gesorteerd af - op Downward compatible, zoals dat heet. de printer! Het zal duidelijk zijn, dat re Verborgen bestanden direction en pipelining krachtige en Desgewenst kan een diskette zo worden veelzijdige hulpmiddelen zijn, die in MS-DOS kent het verschijnsel 'hidden aangepast, dat hij voortaan met MSX geen enkel 'echt' besturingssysteem flle'. Bestanden kunnen 'verborgen' DOS 2 opstart. Dit gebeurt met het ex zouden mogen ontbreken. worden, zodat ze niet in de directory te terne commando FIXDISK. Eenmaal zien zijn, maar wel nog te openen en te met FIXDISK aangepaste diskettes HELP! lezen zijn door programma's. Helaas is kunnen niet meer met MSX-DOS 1 op het niet mogelijk met normale DOS starten. Een leuke extra is het ingebouwde commando's bestanden te verbergen of HELP-commando. De werking ervan is weer zichtbaar te maken. Ook hier gaat Er treedt trouwens nog een klein eige simpel: na het commando: MSX-DOS 2 een stapje verder dan MS naardigheidje op bij het opstarten van DOS. een disk met MSX-DOS 1, terwijl de HELP IETS Met het A TTRIB-commando kunnen cartridge met MSX-DOS 2 in de com bestanden gemakkelijk (on)zichtbaar puter zit. drukt HELP de inhoud van het bestand gemaakt worden. Daarnaast kunnen de Tijdens het opstarten verschijnt er na IETS.HLP af op het beeldscherm. Er is meeste MSX-DOS-commando's toch melijk 'Please insert diskette for drive zo'n help-flle voor alle interne en exter met verborgen flles werken als er in de B:', als disk A de systeembestanden van ne commando's in MSX-DOS 2. commando-regel '/H' toegevoegd MSX-DOS 2 niet bevat. Niet alleen handig voor de beginnende wordt. Zo geeft Het blijkt, dat MSX -DOS 2 gewoon in gebruiker dus, maar ook voor ontwikke volgorde alle aangesloten diskdrives on laars, die hun eigen help-flles bij hun DIR *.DOC/H + *.DAT derzoekt op de aanwezigheid van MSX producten kunnen mee leveren. DOS2.SYS en COMMAND2.COM, en een overzicht van alle bestanden die op opstart van de eerste drive waarop deze History *.DOC passen, en van alle niet-verbor gevonden worden - al is dat drive C! gen bestanden die aan *.DAT voldoen. Ook handig is de mogelijkheid om een Bestanden die per se op een diskette Dit is een grote verbetering ten opzich aantal eerder ingetypte commando's te aanwezig moeten zijn, maar waar de ge te van MSX -DOS 1, dat enkel en alleen rug te halen. MS-DOS en MSX-DOS 1 bruiker in praktijk nooit zelf iets mee vanaf drive A kan opstarten. Alleen kenden hiervoor een heel eenvoudig hoeft te doen, kunnen dus gemakkelijk hadden de makers best even kunnen on mechanisme, waarmee de vorige op verborgen worden, zodat ze de directo derzoeken of drive B een fysieke, of al dracht teruggehaald en gewijzigd kon ry-listing niet onnodig lang maken. leen een logische drive is. Zo'n melding worden. MSX-DOS2.SYS en COM staat toch wat slordig ... Deze methode was lastig in het gebruik MAND2.COM zijn daarvan goede Overigens, deze truuk zal inhouden dat en werkte maar één opdracht achteruit. voorbeelden. we ook zonder meer vanaf de harddisk zullen kunnen starten - als die eenmaal Disk-structuur beschikbaar is. Per slot van rekening zal In MSX-DOS 2 is dat zeer elegant op dat inderdaad drive C zijn ... gelost. Met een druk op de cursor-toets De disk-structuur van MSX-DOS 2 is nu naar boven wordt de vorige commando werkelijk compatibel met die van MS Disk-Basic 0.00 regel opnieuw afgebeeld. DOS. MSX-DOS 1 kwam wat dat be Nog een druk op deze toets haalt de één treft een heel eind, maar er waren in de Hoewel we deze Basic niet echt getest praktijk toch vervelende probleempjes. hebben, kunnen we er toch een äantal na laatste regel terug, enzovoort. Disks, die onder MSX -DOS 2 geformat dingen over zeggen. Allereerst ziet het De toets cursor-omlaag werkt precies teerd zijn, kunnen voortaan zonder enig ernaar uit, dat de vernieuwingen ten op· omgekeerd en bladert als het ware v66r- probleem gelezen of beschreven wor- zichte van Disk-Basic 1.0 klein zijn.
MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 10-
- -.. .- '1 Lt' (MKDIR en MD) en het verwijderen (RMDIR en RD) van directories, naast CHDIR en CD om van huidige directo Volume in drive A: has no name ry te veranderen. Deze commando's zijn Directory of A: \ afkomstig van MS-DOS. Echt nieuw is RNDIR, waarmee de naam van een di MSXDOS2 SYS 4608 02-18-87 4:03p rectory veranderd kan worden, net zo COMMAND2 COM 12160 02-18-87 4:05p als REN dat bij bestanden doet. Een AUTOEXEC BAT 128 02-18-87 1:04p welkome aanvulling. Dat geldt ook voor REBOOT BAT 128 02-18-87 1:04p MOVE, een commando waarmee be UTILS
MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 • februari 1989 -11- We hebben de lijst van mogelijke com Netjes, maar niet helemaal de bedoe tuur - echt kunnen testen. Tot dan mando's in de Basic-intecpreter beke ling. Veel programma's zullen soortge blijft het natuurlijk mogelijk de compu ken en vonden geen enkel nieuw com lijke problemen hebben, of ze nu onder ter op te starten met MSX- DOS 1, waar mando. DOS of onder Basic werken. En zoals door alle genoemde problemen niet op Het lijkt er dus of alsof de verschillen altijd is het maar weer de vraag wie de gaan. helemaal zullen zitten in de afhandeling fout gemaakt heeft, de programmeur van commando's als Kill, Open, Files en die zich er niet van bewust was dat er Maar voor eventuele harddisk-kopers Name, die nu immers sub-directories ooit een MSX-DOS 2 zou komen, of de zou het toch interessant zijn om te we moeten ondersteunen. ontwerpers van MSX. ten of ze hun programma's zonder moei Toch hadden we minstens CHDIR ver te op de harddisk kunnen zetten; die wacht, net als in GW-Basic. Over het algemeen zouden er geen pro werkt immers alleen onder MSX-DOS blemen mogen zijn, zolang er niet van 2. Wie echt zeker wil weten dat een be Wel zou het commando Call System uit directory gewisseld hoeft te worden. In paald programma MSX-DOS 2 onder gebreid zijn. Hierachter mag nu desge wezen is elke sub-directory op die ma steunt, moet contact opnemen met wenst een commando worden aangege nier een eigen disk. Dat heeft weer over Sparrowsoft. ven, dat door MSX-DOS 2 moet worden zichtelijkheid tot gevolg, maar bestan uitgevoerd, bijvoorbeeld den uitwisselen tussen diverse program MSX-DOS 2 is zeker veelbelovend. De ma's kan er wat lastig door worden: het commando's zijn krachtig, het gebruiks CALL SYSTEM("DIR B:\") bestand moet dan eerst onder MSX gemak is hoog. En dan hebben we een DOS 2 gecopieerd of verplaatst worden. groot aantal commando's en extra's - Dit werkte nog niet in deze versie van zoals het SET-commando, een echte Disk-Basic, evenmin als het opstarten Sommige programma's zullen dus niet prompt - nog niet eens besproken we van een Basic-programma vanuit MSX werken onder MSX-DOS 2, omdat ze gens ruimtegebrek. DOS. In MSX-DOS 1 kan het program domweg geen rekening houden met MSX-DOS is nu echt een volwaardig ma PROG.BAS direct worden ge padnamen en sub-directories. Andere besturingssysteem, ondanks het feit dat RUNd met: zullen geen problemen opleveren, zo er nog een aantal mogelijkheden die in lang alle nodige bestanden maar in de MS-DOS wel aanwezig zijn, ontbreken, BASIC PROG.BAS huidige directory staan. Weer andere - zoals If- en Goto-opdrachten in batchfi zoals GEN80 - werken desondanks les. maar ook dit functioneerde nog niet - niet naar behoren. Basic-programma's hoewel het, volgens de handleiding, wel zouden - als het goed is - zonder pro Nu is het afwachten of de software-fa zou moeten kunnen. blemen moeten werken. Maar dat heb brikanten programma's zullen uitbren ben we niet uitgebreid kunnen testen, gen die de nieuwe mogelijkheden ook
Oud probleem I vanwege de fouten in Disk-Basic 0.00. werkelijk zullen gebruiken. Wel leken alle bestands-commando's Maar dat was ook de vraag bij de invoe De hamvraag is nu, net als bij de intro goed te werken. ring van MSX2 - en de hoeveelheid ductie van MSX2: hoe goed weet be 'echte' MSX2-programma's is bepaald staande programmatuur om te gaan met Ook programma's die gebruik maken niet tegengevallen. Wat ons betreft is de nieuwe MSX-DOS? van de memory-mapper zijn een poten MSX-DOS 2 het waard om een groot tiële bron van problemen. Immers, succes te worden. Leverancier Sparrowsoft meldt zelf al MSX-DOS 2 gebruikt een deel van die twee problemen: Ease en Tasword. mapper zelf, onder andere voor de Op dit moment is MSX-DOS 2.20 in de Wij hadden er ook paar, onder andere RAM-disk. maak, die met meer dan één memory de Devpac GEN80-assembler. mapper kan werken en bovendien stan De bijgeleverde editor ED80 werkte Conclusie: afwachten daard Disk-Basic 2.00 bevat. prima, maar GEN80 zelf kon de zojuist Wanneer deze versie beschikbaar komt, aangemaakte GEN-ftles niet lezen. We moeten maar hopen dat de meeste zal Sparrowsoft de gebruikers van ver bestaande programma's toch onder sie 2.10 de mogelijkheid hun MSX-DOS Turbo Pascal werkte bij ons naar beho MSX -DOS 2 zullen werken, al is het dan om te ruilen, voor een bedrag tussen ren, zolang we binnen de Pascal-pro binnen één sub-directory. f 25,- en f 35,-. gramma's en Turbo Pascal zelf in dezelf Er zijn problemen, die ontstaan door de directory bleven. slordig programmeren of moeilijkheden MSX-DOS 2.10 Hier bleek een typisch probleem: bij het met de memory-mapper, waar MSX Importeur: opgeven ven een ftlenaam accepteert DOS 2 druk gebruik van maakt. Sparrowsoft Turbo Pascal alle tekens, zodat we ge Toch lijkt het, alsof MSX-DOS 2 min Tel.: 05668-453 woon: der compatibel is met CP/M dan MSX DOS 1... en dat zou geen goed teken Prijzen: A:\UTILS\TESTPROG.PAS zijn. Misschien dat dit in de volgende MSX-DOS 2: f 259,90 versie, die in de maak is, verbeterd zal idem, met harddisk-interface: f 475, konden intypen. Maar omdat Turbo zijn. idem, met 20 Mb 68 ms harddisk: Pascal alleen rekening houdt met een f 1449,- driveletter, een dubbele punt en maxi Pas bij Disk-Basic 2.00 zullen we be maal 8 letters vóór de punt, werd dit staande Basic-programma's - de meer keurig afgekapt tot A: \ UTILS\T.PAS. derheid van de bestaande programma-
MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 -12- .Q
Fiscaal rekenwerk
Zoals ieder jaar hebben een Voor alles, deze programma's kunnen men. Men kan volstaan met die regels tweetal lezers hun fiscale we met geen mogelijkheid garanderen. waarin wijzigingen zijn opgetreden te U kunt geen rechten ontlenen aan de veranderen. Dit zijn: programma's weer ter be uitkomsten van de berekeningen, even schikking gesteld. We publi tuele ruzies met de belastingdienst zult 10,30,50,80,90,100,110,120,140,145, ceren er eentje, SAL89, van u zelf moeten uitknokken. 150,265,266,267,310,453,454,455,456, de hand van J. van der 457,490,565,570,610,620,630,640,650, Jagt. Deze listing hebben We hebben - voor zover we dat konden 660,670,730,770,780,790,800,810,820, - de programmatuur gecontroleerd en 830, 840, 855, 900, 950, 980, 985, 986, we zelf even iets veranderd, kunnen er geen fouten in ontdekken, 1240,1250,1310,1315,1316,1560,1565, zodat het programma nu op maar dat houdt niet in dat er niet toch 1566 zowel MSX als MS-DOS kan iets mis zou kunnen zitten. werken. Een kwestie van de Desondanks denken we dat deze pro Let op: juiste initialisatie-regel, 140, gramma's erg aardig kunnen zijn als Sommige regels zijn nieuw, andere be hulpje bij het invullen van uw belasting vatten wijzigingen. Tik ze met de nodige 145 of 150, aanschakelen. biljet en dergelijke. Dergelijke bereke omzichtigheid in, liefst met behulp van De andere programma's zuI ningen zijn met de hand nu eenmaal een ons Invoer Controle Programma. len allemaal op de bij dit ramp. nummer behorende casset FISCUS89 te/diskette verschijnen. SAL89 Ook de heer A.T.J. van Son zond ons Bij dit artikel treft u SAL89 als listing zijn nieuwe versie, van FISCUS89. Dit aan. Zoals reeds gezegd, deze versie programma neemt u aan de hand bij het werkt op zowel MSX1, MSX2 als MS invullen van uw belastingbiljet. Er zijn DOS. twee varianten, eentje voor MSX en Wat het programma doet is heel simpel: eentje voor MS-DOS, beiden zullen op het maakt bruto-netto en netto-bruto de nieuwe diskettes en cassettes ver berekeningen voor uw salaris. Daartoe schijnen. Ze zijn te groot om voor pub zijn wel bepaalde waarden noodzake licatie als listing in aanmerking te ko lijk, die in de regel 1560 zijn opgenomen. men. De hier opgenomen waarden zijn voor bedrijfsvereniging 25, mocht uw werk We hebben de programma's natuurlijk gever onder een andere bedrijfsvereni even bekeken, en moeten zeggen dat het ging vallen, vraag dan aan de admini er prima uitziet, met een keurige menu stratie welke getallen u hier dient in te structuur. Jammer genoeg is het - door vullen. de scherm-opbouw - alleen bruikbaar op een MSX2. Ombouwen naar het 40- SAL89 is natuurlijk geen volledig sala koloms MSX1 scherm is onmogelijk. ris-programma. Lang niet alle bedrijfs verenigingen zijn met dit programma te FISCUS89 loopt stap voor stap met de vatten, zo kent de bouw allerlei zaken gebruiker door het aangiftebiljet heen, die hier niet in verwerkt zijn. Echter, het en biedt de mogelijkheid om eens wat merendeel van de werknemers in Ne uit te proberen. derland zal hier wel mee uit de voeten Wat gebeurt er als ik bijvoorbeeld de be kunnen. roepskosten nu net even iets hoger weet Naast SAL89 heeft de heer van der J agt te stellen? ook nog een tweede versie gemaakt: Dergelijke probeerseltjes willen nog wel LOON89. Dit programma, dat op zowel eens verrassende uitkomsten opleveren, de MSX cassette/diskette als de MS als het om flScale zaken gaat. Boven DOS disk zal verschijnen, biedt de mo dien, het feit dat men eens wat kan pro gelijkheid om behalve maandlonen ook beren zonder nu meteen het aangiftebil lonen op basis van een periode van vier jet zelf in te vullen - of een copietje daar weken door te rekenen. van - maakt het alleniaal wat makkelijker. SAL88 Intrigerend is de optie 'schoenendoos', PROGRAMMA'S VOOR MSX Wie vorig jaar reeds SAL88 had aange temeer daar deze wel heel direct aan EN MS-DOS schaft of ingetikt hoeft natuurlijk niet sluit op de manier waarop velen hun pa het hele programma opnieuw over te ne- pieren bewaren.
MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 13- 0] Tariefgroep en arbeidstoeslag 1] El/Al Inkomsten uit arbeid [17] Verzamelstaat 2] E2/A2 Reiskosten woon-werk [18 ] Berekenen Aow/Aww 3] E3/A3 Beroepskosten [19 ] Berekenen Loonbelasting 4 ] E4/A4 Studietoelage/uitkering 5] ES/A6 Totaal vragen E 1-4 of A 1-5 6] E7/A7 Persoonlijke omstandigheden 7] E7!A8 Eigen woning 8] E8/A10 Inkomsten onderverhuur [ 9] E9/A12 Rente-inkomsten [10] E10/A13 Rente minderjarige kinderen [11 ] E11/Al4 Rente schulden en geldleningen [ 20] LADEN [12] E12/A1S Rentevrijstelling [21] SAVEN [13 ] E13/A16 Andere inkomsten [22] OPNIEUW STARTEN [14] El4/A17 Giften [23] STOPPEN [15] E1S/A18 Buitengewone lasten [16] E16/A20 Premies volksverzekeringen [24] SCHOENENDOOS
Hoofdmenu Fiscus 89 Dank huishouding. Bovendien, we weten uit Rest ons slechts om heide heren ook dit ervaring dat dergelijke programma's al jaar weer hartelijk te danken. Hun pro les behalve simpel zijn om te schrijven. gramma's zijn typische voorbeelden van Hopelijk heeft u, als lezer, er weer het kleine, handige hulpjes in de fmanciële nodige plezier aan.
Van Zammelen Jansen Tariefgroep 1 21 dagen Tariefgroep 2 23 dagen Bedrag besch.lnspect. 200.00 Bedrag besch.lnspect. 200.00 ======
Bruto loon 2800.00 Bruto loon 3000.00 Inh.premie ZW 28.00 Inh.premie ZW 30.00 Inh.premie WW 72.51 Inh.premie WW 77.69 Inh.premie WAO 97.79 Inh.premie WAO 99.77 Inh.premie ZFW 88.20 Inh.premie ZFW 94.50 ------286.50 301.96 Bedr. voor AOW Bedr. voor AOW en LB 2540.30 en LB 2741. 04 Inh.premie AOW 294.70 Inh.premie AOW 318.70 Inh.loonbel. 288.10 Inh.loonbel. 249.60 ------869.30 870.26 ------Netto loon 1930.70 Netto loon 2129.74 ======
10 REM SAL89 o 909 20 REM o 377 30 REM MSX/MS-DOS Computer Magazine o 50 40 REM o 379 50 'Berekening maandsalaris 1989 (witte tabel). o 276 60 'Geschikt voor bruto- en netto-berekeningen. o 619 70 I o 403 80 59 571 90 60 572 100 I o 612
MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 14- 110 ' o 614 120 'door JvdJteG. o 184 130 'Initialisatie ****************** 0 166 140 'KEY OFF: SCREEN 0: WIDTH40: CLS: T=0 ' MSX1 o1. 349 145 'KEY OFF: SCREEN 0: WIDTH 80: CLS: T=0 ' MSX2 0 1 537 150 KEY OFF: CLS: T=0 ' GW-BASIC 175 1431 160 'Invoer ************************* o 673 170 PRINT "LOONBEREKENING" 206 14 180 PRINT "======" 113 593 190 PRINT "Voert u een bruto of een nettobedrag in?" 72 1696 200 INPUT "Kies b of n: ";C$: CLS ! 181 I 533 210 IF INSTR("BbNn",C$)=0 THEN GOTO 200 188 1292 220 GOSUB 1560 87 I 975 230 PRINT 135 I 207 240 PRINT "ZW = ";ZW,"WW = ";WW, "WA = ";WA,"ZF = ";ZF,"FR = ";FR 35 51 250 PRINT 139 211 260 PRINT "Zijn deze percentages en de franchise juist?" 76 604 262 PRINT "Voor niet-ZFW gevallen percentage ZF op 0 stellen!" 159 839 264 PRINT "Franchisebedragen WAO voor vacantiebongerechtigden:" 41 41 265 ' o 640 266 PRINT 11 f. 96.60 voor minder dan 20 vacantiedagen. ~ I 9 361 267 PRINT 11 f.102.90 voor 20 of méér vacantiedagen.": PRINT 223 935 270 INPUT "Kies j of n: ";P$: CLS 170 34 280 IF INSTR("JjNn",P$)=0 THEN GOTO 270 221 93 290 IF INSTR(IJj",P$) THEN GOTO 350 16 160 300 PRINT "Wijzig de percentages en/of de franchise in onderstaande regel. 11 o 632 310 PRINT "Tik daarna RETURN en RUN." I 9 233 320 PRINT 134 1206 330 Lr ST 1560 9 129 340 STOP ! 235 539 350 PRINT f 140 212 360 INPUT 11 Naam: 11 ;A$ 69 405 370 INPUT "Tariefgroep 1;la;2;3;4;4d: ";B$ 208 600 380 IF INSTR("11a2344d",B$) =0 THEN GOTO 370 70 878 390 INPUT "Bedrag beschikking Insp.: ";CC 91 491 400 INPUT "Aantal gewerkte dagen: ";F 114 I 90 410 IF INSTR(IBb",C$) THEN XL=0: GOTO 440 74 530 420 INPUT "Nettoloon per maand: ";XL 237 957 430 YL=0: GOTO 450 o 984 440 INPUT "Brutoloon per maand: ";YL 65 41 450 E=1.4*XL . 12 1620 453 CLS: GOTO 460 125 85 454 ClS: PRINT"Even geduld; ik ben aan het rekenen!" 92 ,828 455 T=T+1 44 604 456 PRINT IBerekening:";T 114 11 482 457 PRINT "Netto loon:";USINGI#####.##";NL 15 ,567 460 IF Yl>0 THEN E=YL ·225 73 470 'Berekenen ********************** o 873 480 GOSUB 1560 . 101 989 490 FR=FR*F: AA=164: AB=263: AC=E: AD=E 201 1 500 IF AC>AB*F THEN AC=AB*F 12 ' 52 510 IF AD>AA*F TH EN AD=AA*F 8 48 520 ZW=ZW/100: ZW=INT(ZW*AC*100)/100 205 605 530 WW=WW/100: WW=INT(WW*AC*100)/100 51 451 540 WA=WA/100: WA=INT(WA*(AC-FR)*100)/100 136 752 550 IF WA<0 THEN WA=0 109 1189 560 ZF=ZF/100: ZF=INT(ZF*AD*100)/100 56 1688
MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 15- 565 ZX=ZX/100: ZX=INT(ZX*AO*100)/100 55 711 570 EE=E-ZW-WW-WA+ZX 148 740 572 EF=EE:"CC 189 797 574 IN=INT(EF*12/60)*60 219 811 580 K=INT((.04*IN*100+.5)/100) 108 404 590 IF K>800 THEN K=800 57 929 600 IF K<200 THEN K=200 92 708 610 N=200: P=.12 42 210 620 IF B$=1I1 11 THEN 0= 7828 231 199 630 IF B$=1I1a ll THEN 0= 8625 205 941 640 IF B$=1I2 11 THEN 0=11536 135 359 650 IF B$=1I3 11 THEN 0=15243 115 339 660 IF B$=1I4 11 THEN 0=13760 177 401 670 IF B$=1I4d ll THEN 0=18242 38 286 680 I o 633 690 I o 635 700 IF IN> 753601 THEN IN=INT(EF*12/480)*480 51 347 710 IF IN>134400! THEN IN=INT(EF*12/960)*960 80 632 720 YN=INT(P*(IN-K-N)) 187 35 725 IF YN<= 29 THEN YN= 0 54 326 730 IF YN> 7908 THEN YN=7908 133 453 740 YM=INT(YN/12*10)/10 255 103 750 G=INT(IN-K-N-YN-O) 205 821 760 IF G> 0 THEN A= 0 : B=14: C= 0 31 487 770 IF G> 9681 THEN A= 9681 : B=24: C= 1355 195 283 780 IF G> 17127 THEN A= 17127 : B=32: C= 3142 72 416 790 IF G> 31636 THEN A= 31636 : B=41: C= 7784 72 184 800 IF G> 44658! THEN A= 44658!: B=51: C= 13123 174 542 810 IF G> 65248! THEN A= 65248!: B=60: C= 23623 93 717 820 IF G> 91676! THEN A= 91676!: B=66: C= 39479! 228 412 830 IF G>121224! THEN A=121224!: B=69: C= 58980! 98 282 840 IF G>230314! THEN A=230314!: B=72: C=134252! 1 185 850 XN=INT((G-A)*B/100+C) 52 460 855 IF XN<=140 THEN XN=0 170 602 860 XM=INT(XN/12*10)/10 243 91 870 SV=ZW+WW+WA+ZF 184 960 B80 ES=E-SV 91 443 890 YX=YM+XM 193 569 900 BL=E-SV-CC+ZF+ZX 159 239 910 SY=SV+YX 74 706 920 Nl=ES-YX 110 486 930 ClS 11 803 940 IF Yl>0 THEN GOTD 970 238 950 950 IF ABS(Nl-Xl».001 THEN GDTD 1220 136 608 960 lAfdrukken scherm *************** o 13 970 PRINT A$ 81 689 980 PRINT IITariefgroep II;B$; 180 900 985 PRINT TAB(23) USINGII##II;F; 24 648 986 PRINT TAB(26) 11 dagen 11 61 333 990 IF CC=0 THEN GOTD 1020 159 639 1000 PRINT IIBedrag besch.Inspect. lI ; 228 708 1010 PRINT TAB(24) USINGII#####.##II;CC 85 693 1020 PRINT 11======11 151 31 1030 PRINT 246 830 1040 PRINT IIBruto loon ll TAB(24) USINGII#####.##II;E 156 212 1050 PRINT IIIf)h.premie ZW" TAB(15) USINGII#####.##II;ZW 160 408 1060 PRINT IIInh.premie WW II TAB(15) USINGII#####.##lIjWW 191 183
MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 16-
.... ' .. ! 1070 PRINT "Inh.premie WAO"TAB(15) USING"#####.##";WA 214 694 1080 IF ZF=0 THEN GOTO 1100 124 396 1090 PRINT "Inh.premie ZFWTAB(15) USING"#####.##";ZF 22 526 1100 PRINT TAB(15) "------" 77 69 1110 PRINT TAB(15) USING"#####.##" ;SV 87 975 1120 PRINT 11 Bedr • voor AOW 135 295 1130 PRINT "en LB" TAB( 6) USING"#####.##";BL 171 955 1140 PRINT "Inh.premie AOWTAB(15) USING"#####.##";YM 209 457 1150 PRINT "Inh.loonbel." TAB(15) USING"#####.##";XM 64 32 1160 PRINT TAB(15) "------" 95 I 87 1170 PRINT TAB(24) USING"#####.##";SY 215 103 1180 PRINT TAB(24) "------" 100 92 1190 PRINT "Netto loon" TAB(24) USING"#####.##";NL 4 12 1200 PRINT TAB(24) "======" 142 206 1210 IF YL>0 THEN GOTO 1260 94 622 1220 IF NL
MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 -17- Het MeM Lezersonderzoek 1988
Afgelopen najaar heeft MeM naar goede gewoonte weer een lezersonderzoek gehouden. Misschien wat kort op het vorige, maar we wilden nu eenmaal het één en ander onderzoe ken. We overdrijven niet als we stellen dat 1988 voor MeM een hectisch jaar is geweest: an dere uitgever, nieuwe burelen, en - het allerbelangrijkst - een nieuwe opzet van het blad. Het was natuurlijk heel spannend of we ook de MS-DOS gebruikers met de MeM-formule zouden weten te bereiken. Dit lijkt aardig gelukt. Ten tijde van de enquête waren het er we liswaar nog niet zo heel veel, maar uit de vele brieven en telefoontjes blijkt dat hun aantal gestaag toeneemt. We waren natuurlijk ook benieuwd naar de reacties van de oude lezers op het blad nieuwe stijl. Over het algemeen zijn hun reacties positief, al valt er een lichte zorg te bespeuren dat MSX langzamerhand minder aandacht zal krijgen.
Zo'n lezers-onderzoek levert altijd een Het aantal vrouwelijke inzenders is zo trek. Voor de rubrieken die zich speci schat aan materiaal op om te analyseren. waar iets toegenomen tot 4%, maar op fiek op één type computer richten, lo Het is echter nog een hele klus alle ruwe het totale lezersbestand houdt het nog pen de scores dus wat uiteen. De DOS data tot representatieve plaatjes te ver niet over. De lezer die een PC heeft routines blijken logischerwijs vooral in werken. Die moeite hebben we ons na houdt zich ook op het werk vaak met trek bij de PC-enthousiasten. MSX-ers tuurlijk niet getroost om de rapportage PC's bezig. Voor de MSX-bezitters is hebben daarentegen wat meer belang vervolgens op een bureau te laten ver dit in veel mindere mate het geval. Van stelling voor Basic. Wat betreft de meer kommeren. We zullen de lezer de uit de inzenders is 84% abonnee en is dit algemene onderdelen blijken de smaak komsten dan ook niet onthouden en zo gemiddeld al sinds nummer 14. verschillen tussen MSX- en PC-gebrui als gebruikelijk de meest relevante re kers niet zo groot. sultaten publiceren. Een ieder kan dan Interesses We hebben de vraag naar de interesses eens bekijken hoe hij of zij afsteekt bij ook naar leeftijd uitgesplitst. Het blijkt de andere MCM-lezers. Er wordt door de redactie altijd met ar dat de interesse groeit met de leeftijd. gusogen uitgekeken naar de interesses De ouderen zijn over het algemeen iets De lezer voor de verschillende rubrieken die in belangstellender, maar het verband is MCM verschijnen. De verschillen met statistisch niet of nauwelijks significant. De gemiddelde leeftijd is ten opzichte vorig jaar zijn niet erg groot. De popu Enkel voor de spelbesprekingen blijkt van vorig jaar iets gestegen tot ongeveer lairste rubrieken zijn nog steeds 'lezers er een sterke samenhang. De groepen dertig. Dit is toe te schrijven aan de toe helpen lezers' en de 'trukendoos'. Met tot en met 20 jaar hebben een uitgespro trede van de PC-eigenaren die, zoals te de moeilijke algoritmen-cursus hebben ken voorkeur voor de nieuwste spellen verwachten was, een wat hogere leeftijd we duidelijk te hoog gegrepen; deze op de markt, terwijl de ouderen er niet hebben dan de MSX-bezitters. Elk wordt maar door weinigen gewaar naar talen. Deze hebben juist wat meer nummer blijkt weer door gemiddeld 1.7 deerd. Dit onderdeel zal dan ook wor belangstelling voor de toepassingen en personen gelezen te worden. De helft den geschrapt. De rubriek 'open kaart' de gereedschappen, de utility's. De edu van de lezers deelt een nummer van scoort op het eerste gezicht ook niet bij catieve programma's scoren zelfs het MCM met één of meer vrienden of fa ster hoog, maar als we enkel de MS hoogst in de leeftijdsklasse boven de milieleden. De gemiddelde leestijd is DOS lezers bezien, dan blijkt dit onder vijftig. Men is nooit te oud om wat te le ongeveer drie en een half uur. De tijd deel voor deze groep deze juist wel in ren. dat men listings inklopt is - voor dege nen althans die deze overnemen - om apparatuur in bezit, aanschaf overwogen en nabij de tweeënhalf uur. 80.------De MCM-lezer oriënteert zich trou 69 wens over een breed front: 77% van de percentage lezers inzenders leest naast MCM nog één of 60 meer andere bladen. Voor het meren _ in bezit 8;,'\\':0J overweeg aanschaf deel andere MSX-bladen, maar in het overzicht duiken nu ook de PC-bladen 40 prominenter op. 20 UW MENING OVER 2 3 MSX/MS-DOS COMPUTER o , I MAGAZINE PC-XT PC-AT PS/2 MSX1 MSX2 kleuren monil
MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 18- -A
maar net voorbijgestreefd was. De Rubriek Score MSXl vinden we vooral nog in de laag ste leeftijdsgroepen. Besprekingen computers 1.40 Besprekingen printers 1. 24 Ten tijde van de enquête had 16% van Besprekingen overige hardware 1.45 het lezersbestand een PC thuis staan, spellen 1.17 terwijl bijna een derde dacht over de Besprekingen aanschaf van zo'n machine. Opvallend is Besprekingen educatieve programma's 1.11 dat veel lezers die op het vinkentouw Besprekingen toepassingen 1. 62 voor een PC zitten, zich het liefst meteen Besprekingen utility's 1.56 een snelle AT aanmeten. Om een beetje lekker te kunnen werken Listings spellen 1. 01 zijn een kleurenscherm en een printer Listings educatieve programma's 1. 08 eigenlijk onmisbaar. Ruim 70 procent Listings toepassingen 1. 61 van de lezers beschikt inmiddels over Listings utility's 1.59 een afdrukker; onder PC-eigenaren is het printer-bezit zelfs 90 procent. Meer Basic 1. 50 dan de helft van de lezers heeft een heu se kleuren-monitor; dit komt vooral op Z80-machinetaal 0.96 het conto van de MSX -ers. Het modem Algoritmen 0.84 bezit stijgt ten opzichte van vorig jaar DOS-commando's 1.22 van 13 naar 18 procent. Dit vindt zijn Open kaart 0.87 neerslag in de bezigheid 'communica tie', die licht is toegenomen. Public Domain 1. 34 Opinies 1.42 De PC-lezers bezitten hun computer Communicatie 1. 28 nog maar kort, vaak nog geen jaar. Boeken 1.15 MSX-ers hebben hun machine over het Brieven 1.45 algemeen al veel langer, meestal zo'n twee, drie jaar. Toen zij hun computer Kort Nieuws 1.51 aanschaften, was een PC voor de thuis gebruiker dan ook nog onbetaal EHBO 1. 51 baar .Met de jaren krijgt men ook steeds Lezers helpen lezers 1. 74 meer software in huis. De spellen zijn Trukendoos 1. 72 voor het overgrote deel in handen van Kort en Krachtig 1. 49 de MSX-ers. Sommige lieden beschik ...... ken over een wel heel uitgebreide col Belangstellmg voor de verschillende rnbneken die m MeM verschIJnen. De lIJst laat de lectie. We hebben natuurlijk zo onze gemiddelde score zien, waarbij 0 staat voor minimale interesse en 2 het hoogste cijfer is. twijfels over de herkomst daarvan ...
Waardering en bezit statistici: de standaard-deviatie be De verschillende bezigheden die op de droeg 0,95. De vraag naar de mate van MSX en de PC uitgevoerd worden, lo Het rapportcijfer komt dit keer uit op tevredenheid hebben geeft een zelfde pen minder uiteen dan we vermoed had 7,7; iets lager dan vorige jaren toen het beeld. Met name degenen die zowel een den. Op de MSX worden, zoals ver bijna 8 was. Dat kan eigenlijk ook niet MSX als een PC hebben zijn dik tevre wacht, de meeste spellen gespeeld. De anders, als je met zoveel wensen reke den. Het overgrote deel van de lezers PC wordt in de eerste plaats als tekstver ning moet houden. Men was het ook dan beschikt inmiddels over een MSX2, ter werker ingezet, hoewel ook op deze iets minder met elkaar eens. Voor de wijl een jaar geleden MSX2 MSXl nog computer heel wat afgespeeld wordt.
62 72 71
modem video-recorder compact disk datarecorder losse diskdrive printer plolter monchr.monitor
MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 19- uren per week _ uren per week gebruik van de MSX - gebruik van de PC? 1-2 uur. 5.9 1-2 uur r 11242 2-4 uur 1112.4 2-4 uur 1112.1
4-6 uur IJ 16.1 4-6 uur 119.1
6-10 uur 11194 6-10 uur 1124.2
10-20 uur 11 35.5 10-20 uur 11212 r meer dan 20 uur 1110.6 meer dan 20 uur 119.1 1
percentage MSX-bezltters percentage 'f>C-bezltters
Beide typen verheugen zich in een nage Sommige lezers vinden de redactie niet minder spellen houden elkaar in even noeg gelijke belangstelling van de boek kritisch genoeg. We proberen toch echt wicht. Daarin zal dus weinig verande houders en de programmeurs onder de plus- en minpunten zorgvuldig tegen ring komen. Zo gaat dat in een demo ons. elkaar én tegen de prijs af te wegen. De cratisch blad. kritiek komt bij de softwareboeren trou Kritiek en suggesties wens vaak hard aan. Minpuntjes leiden Ook over de pennestrijd tussen de al gauw tot boze brieven. Er komen ove hoofdredacteur en de E.H.B.O.'er lo De meest naar voren gebrachte opmer rigens nog maar weinig programma's uit pen de meningen uiteen. Sommigen vin king was wel dat men vreest dat MSX die dermate slecht dat ze regelrecht de den het bladverspilling, anderen vinden overschaduwd zou worden door MS grond in geboord kunnen worden. de polemiekjes juist leuk. De stekelighe DOS. We beloven dat dit niet gebeurt. den spelen zich overigens uitsluitend op Daar is MSX veel te leuk voor. MS-DOS Een andere klacht is het steeds opne papier af. is er gewoon bijgekomen. men van de Invoer Controle Program ma's, hetgeen toch ten koste gaat van Vaak zal het niet mogelijk zijn veel aan Aan MSXl wordt inderdaad wat min verdere redactionele ruimte. Een beet een wens te doen. Zelf zouden we ook der aandacht gegeven. Er komen hier je gelijk hebben deze lezers wel, er zijn graag meer kleur en meer pagina's in voor ook niet zo veel programma's meer echter altijd nieuwe lezers die de MCM MCM zien. We hebben dit echter niet uit. Deze standaard begint nu weliswaar programma's voor het eerst gaan intik zelf in de hand. Achter ons staat nog een wat te verouderen, maar ook MSXl zul ken. Ooit hebben we ICP weggelaten en uitgever die de term budgetbewaking len we niet laten vallen. de telefoon stond prompt roodgloeiend. hoog in het vaandel heeft staan.
Sommige inzenders hadden liever twee Een veel geuite wens was het duidelijker Eén van de verzoeken waar we wel aan afzonderlijke magazines gezien. Daar aangeven welk artikel op MSX betrek gaan voldoen is meer uitleg voor begin valt veel voor te zeggen. Echter, de hui king heeft en welk op MS-DOS. We zul ners. We zullen met regelmaat artikelen dige formule heeft ook zo zijn voorde len zien wat we er aan kunnen doen. Mo opnemen speciaal voor de beginners, len, temeer daar we vaak kans zien om menteel is het zo, dat die informatie in waarin we dan iedere keer wat basis-za een artikel - of een programma - voor ieder geval linksonder op de eerste pa ken uitleggen. MSX en MS-DOS te schrijven. Uitein gina van ieder verhaal te vinden is. Enkele van de aangedragen thema-on delijk levert dat een dikker blad op. De vraag om meer spellen en die om derwerpen die de lezers graag breed uit-
adventures 6% andere spellen 10
tekstverwerking 18% act ie-s::Jei 'eh 52
overig boe~houding overig 8., 99:, 12% boekhouding 96 communicatie cc'mmunicatie 4% 0.4 progr arnme'i:T programmeren 255 23% activiteiten op de MSX 8ctivite,ten Op de PC
MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 20- bezit programma's uitgaven aan programmatuur
48 .51 401
41 301 31 201
101
11
spellen toepassingen utilities overig software shareware gemiddeld aantal programma's bedrag in guldens
_ '."!eX _ PC 0 beide typen in huis _MSX B]pc gesponnen zouden zien zijn: printers, Tot slot daar iets mee gaan doen. Deze PC databases, slots, communicatie, het ont thuisgebruiker vindt in MCM soft-en werpen van spellen, wiskunde en de Als we de resultaten zo bekijken, blijkt hardware-tests van betaalbare spullen, computer, modems, EPROM's, pro wel dat de MCM-formule ook bij de listings - waar vind je die in een PC grammeertalen en adventures, MS-DOS gebruikers aanslaat. Je zal via blad? - , uitleg bij de werking van com We doen ons best om in de toekomst aan een PC-privé project toch maar een mando's en meer over de architectuur deze wensen tegemoed te komen, computer bemachtigd hebben en je wil van hun machine. De meeste PC-lezers zijn hiermee ove percentage lezers rigens al bekend, want het aantal onder hen dat ook een MSX heeft is zelfs nog net iets groter dan de pure MS-DOS ge bruikers. 27% Al met al denken we dat we nog steeds op de goede weg zitten en het met de drie katernen - MSX, MS-DOS en Al gemeen - een groot aantal lezers naar de zin kunnen maken.
In het lezers-onderzoek wordt ook ge vraagd naar het favoriete programma van de lezer of lezeres. Wie de lezers -16 17-20 21-24 25-34 35-49 50-64 65+ trofee dit jaar in de wacht heeft gesleept vindt u elders in dit blad. leef tijds-klassen en type computer
BMSX .pc .·Beide
tevredenheid 70.6%
MSX PC MSXenPC percentage computer-bezitters
_ erg tevr. _ tevreden D niet zo tevr. _ ontevreden
MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 21- zovoort - makkelijk door een compu ter uitgevoerd moet kunnen worden. Baeh: Bit by Bit Maar helaas, hier vertoont de MSX computer een eigenaardigheid. MSX geeft twee achtsten niet exact even lang Muziek-programma's, die zijn er heel wat voor MSX. De weer als een kwart noot. Dit kan ertoe drie-stemmige soundchip leent zich daar uitstekend voor. leiden dat twee stemmen niet gelijk uit komen. Maar hoe nu precies muziek goed over te zetten, daar ver In de reeds genoemde fuga kan men schillen de meningen nog wel eens over. Voor iemand die soms horen hoe één stem gedurende niet muzikaal onderlegd is klinkt het al snel goed, maar de vier of vijf maten consequent een halve kenners zien dat anders. tel - een achtste noot - achterloopt, terwijl een andere stem weer een halve Zo kregen we - een hele tijd terug al geeft een MSX niet drie korte tonen van tel te laat inzet. Ook hier is de oplossing weer - een artikeltje van lezer Simon ieder een tik, maar één lange toon, die relatief eenvoudig, hoewel het iets meer C. Dekker uit Voorschoten toegezon drie tikken aanhoudt. De intro klinkt van het muzikale gevoel van de pro den, nadat we eens met hem per tele dan niet als 'PA PA PA PAAR', maar grammeur vraagt. Wanneer men - foon over muziek-programma's hadden als 'PAAAAAAAH PAAR', en dat is door kritisch luisteren - hoort dat de gesproken. Alleen, die copij hebben we iets heel anders. Op deze manier gaat synchronisatie niet klopt, kan hieraan daarna zoekgeknoeid. Pas na de nodige het ritme, en daarmee de herkenbaar iets worden gedaan door aan één stem woordenwisselingen op de redactie - heid van de muziek verloren. een 64ste noot of rust toe te voegen. Het en wat pijnlijke telefoongesprekken met Dit probleem is de bewerkers van de is even puzzelen, maar voorkomt een de heer Dekker - kwam het onlangs fuga blijkbaar niet opgevallen. Zij heb wee gevoel in de maag bij het luisteren. weer boven water. ben er in ieder geval niets aan gedaan, terwijl er toch een relatief eenvoudige Meerstemmige muziek We laten de heer Dekker zelf aan het oplossing voor is. Die bestaat eruit de woord: betreffende noten iets te bekorten, en in MSX computers - zowel MSXl als de daardoor vrij gekomen ruimte een MSX2 - beschikken over drie geluid Onlangs zag ik dat één van de MCM cas rust in te bouwen. In het bovenstaande skanalen. Dat betekent dat er een be settes (MCM-C4) een programma voorbeeld kunje dan één van de volgen langrijke limiet is gesteld aan de weer 'Bach, virtuoze orgelmuziek' bevat. de mogelijkheden gebruiken: gave van meerstemmige muziek. Een Daar het gebruik van de MSX bij het MSX-machine kan nooit meer dan drie componeren en weergeven van (klassie G16 R16 G16 R16 G8 E-2 tonen tegelijk produceren. Nu is het ori ke) muziek mijn grote belangstelling gineel van de 'bewerkte' fuga van Bach heeft, besloot ik deze cassette direct te of: vijfstemmig. Het probleem hoe je een bestellen. Hoe groot was echter mijn te vijfstemmig muziekstuk weergeeft, ter leurstelling. Het programma bleek een G16.R32 G16.R32 G8 E-2 wijl je slechts drie stemmen tot je be slecht voorbeeld wat betreft de gekozen Op deze manier wordt het ritme her schikking hebt is door de bewerkers ri oplossingen voor de problemen, waar steld, men herkent de aanhef weer als goreus opgelost. Zij hebben van de drie mee elke muziekliefhebbende MSX-er die van de Vijfde van Beethoven. middenstemmen willekeurige gedeel wordt geconfronteerd. Deze problemen ten weggelaten. betreffen onder andere opeenvolgende SynChronisatie Ter vergelijking: pop liefhebbers moe identieke noten, synchronisatie en ten zich eens proberen voor te stellen meerstemmige muziek. Bij het bewerken van een meerstemmig dat 'een kopje koffie' van VOF de Kunst muziekstuk moet men goed letten op de nu eens zonder de door de basgitaar en Opeenvolgende identieke synchronisatie. Het gaat erom dat de piano gespeelde accoorden, en dan noten noten, die verschillende muziekinstru weer zonder de door slaggitaar en zang menten op een bepaald ogenblik tegelij stem voortgebrachte tonen wordt weer Een eerste probleem is dat MSX iden kertijd spelen, ook zodanig worden ge gegeven. Het blijft een kopje koffie, tieke noten, die op elkaar volgen, als één programmeerd dat ze precies te gelijk maar dan een surrogaat van de ergste noot weergeeft. Dit kan worden geillus klinken. Je zou hier geen probleem ver soort. Mijns inziens zijn er slechts twee treerd aan de hand van de beroemde wachten, omdat de logica van de muziek oplossingen voor het geschetste pro aanhef van Beethovens Vijfde Symfo - twee achtsten vormen één kwart, en- bleem. De eerste oplossing ligt in de nie, die in figuur 1 in notenschrift is weergegeven. Wanneer men dit voor Figuur 1 beeld programmeert met:
G8 G8 G8E-2 r,\
HET FIJNE VAN 7 ,rJ7J I ~ 17 J JJ IJ IJ 1 MUZIEK-PROGRAMMERING OP DE MSX
MSXlMS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 22- meer technische sfeer: het aantal ge aangetoond dat het wel degelijk moge wordt de op te geven persoon door een luidskanalen van MSX-machines zou lijk is Bach op MSX in al zijn glorie vir zelf op te geven ander gefeliciteerd. moeten worden uitgebreid. Of mis tuoos te laten weerklinken. En.. .! Jammer genoeg alleen voor schien is het mogelijk iets te doen met MSX2, door de grafische omlijsting bij soundchips, zoals Konami die voor Ne Inderdaad het muziek-gedeelte. De tweede listing, mesis 2 heeft ontwikkeld. Ik houd me op KPRELD - hetgeen staat voor kleine dit punt graag aanbevolen voor sugge Tot zover mijnheer Dekker zelf. Prelude in D - is wel voor MSXl en sties van inventieve lezers. En inderdaad, die Kleine Prelude mag MSX2. er zijn. Evenals twee andere Preludes, Een tweede oplossing is, dat men bij de die op de cassette/diskette van dit num selectie van muziekstukken rekening mer mee zullen gaan. Het was opvallend houdt met de door de hardware gestel dat één van de redactieleden, die zich de grenzen. Zo heeft Bach voldoende normaal gesproken zuchtend afwendt interessante twee- en driestemmige mu als er weer eens een bewerking uit de ziekstukken gecomponeerd, die voor MSX-speaker weerklonk, nu nieuwsgie MSX-bewerking in aanmerking komen. rig kwam luisteren. Het blijft computer geluid, maar dat is een kwestie van Een voorbeeld is de Kleine Prelude in smaak. Dat Simon C. Dekker niet alleen D. De bewerking die ik daarvan maakte het PLAY -commando beheerst mag wordt hierbij als listing afgedrukt. In het duidelijk worden uit de listings die we programma heb ik geprobeerd het falen hierbij publiceren. Door FELlCI, ofte van de besproken fuga-bewerking te wel gefeliciteerd, natuurlijk voorzien voorkomen. Ik hoop daarmee te hebben van een uitgebreide muzikale omlijsting,
10 REM GEFELI Gefeliciteerd, een muzikale gelukswens o 20 REM 0· 30 REM MSX/MS-DOS Computer Magazine o 40 REM ingezonden door: Simon C. Dekker o 50 REM o 60 REM Alleen MSX2! o 70 REM o 80 ClS: SCREEN 0: COlOR 10,1,1: KEY OFF 253 90 PRINT: PRINT: PRINT: PRINT: PRINT 13 100 INPUT "NAAM VAN DE JARIGE";J$ 72 110 PRINT: PRINT: PRINT 143 120 INPUT "GEFELICITEERD DOOR 11 ;K$ 43 130 SCREEN 4,3: COlOR 10,1,1 107 140 llNE (3,3)-(248,188),10,B 245 150 lINE (103,30)-(197,50),12,BF 154 160 lINE (105,32)-(198,48),10,B 162 170 FOR T=1 TO 7 STEP 2 96 180 . FOR 1=1 TO 24 45 190 RE AD A: A$=A$+CHR$(A) 152 200 NEXT I 120 210 SPRITE$(T)=A$ 40 220 A$="" 220 230 NEXT T 60 240 FOR D=0 TO 100 STEP .9 178 250 PUT SPRITE 1,(70, D),10,1 175 260 PUT SPRITE 5,(72,102),1,1 243 270 PUT SPRITE 2,(102,D),10,3 47 280 PUT SPRITE 6,(104,102),1,3 237 290 PUT SPRITE 3,(134, D),10,5 110 300 PUT SPRITE 7,(136,102),1,5 160 310 PUT SPRITE 4,(166, D),10,7 33 320 PUT SPRITE 8,(168,102),1,7 102 330 NEXT D 157 340 OPEN "GRP:" FOR OUTPUT AS #1 112 350 COlOR 10,4,1 151
MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 23- 360 PSET (118,37),12 212 370 PRINT #1,J$ 1 380 A$="TI00VI204F8.R32F8RI6F32R64FCA8.RI6A8RI6A32R32AF05C8.RI6C8RI6CI6D8C804B-8 A8G8.RI6G8.RI6G05C804B-8A2B-205C2D04B-A2G2F2." 153 390 B$="TI00VI203AB-04C803B-8A04C8.RI6C8RI6C32R32C803B-8AO4FED8E8F2DE2FEDG.F8E-D . E8F8E8D2C803B-8A2. " , 120 400 C$="TI00VI202FGA8G8F8.RI6F03CFC802B-8A2B-8A8G03C2.02A8G8F2G2A2B-8A8GA.B-803C 02CF2." 42 410 D$="T100V1204C2.RR32G8.R16G8R16G32R32GDB8.R16B8R16B32R32BG05D8.R16D8R16D16E8 D8C804B8A8.R16A8.R16A05D8C804t102B205C2D2t100EC04B2A2G2." 10 420 E$="T94V1204F#2.R05G8A8B806C8D8C805B806C8D8E8D8G8T94D8C805B8A8T94G8F#8G8B806 C805B8A8G8F#8E8F#8t95G8F#8G16A16B8A8T94G16B1606D8C805B8A1606C16E8D8C805T94B8G8A8 B806C805B8A806E805G806D805B8G8F#16G16A16B1606C16D16E16F#16G2." 248 430 F$="TI00VI203D2.RR64GD02BG03G2.G64D02B2A8B803C8C#8D2.D8.D64G2D.D16.G202A03CD 2A16G16F#16E16D16C1602B16A16G2." 27 440 PLAY A$,B$,C$ 83 450 FOR K=0 TO 5000: NEXT K 75 460 FOR 1=3 TO 17 STEP 2 9 470 LINE (I,I)-(251-I,188),12,B . 242 480 NEXT I 218 490 FOR K=0 TO 1500: NEXT K . 104 500 FOR X=l TO 81 STEP .9 170 510 PUT SPRITE 9,(X,81),2,1 10 520 PUT SPRITE 10,(X+32,81),2,3 101 530 PUT SPRITE 11,(X+64,81),2,5 54 540 . PUT SPRITE 12, (X+96,81) ,2,7 7 550 NEXT X : 107 560 PLAY D$,E$,F$ , 205 570 FOR K=0 TO 3800: NEXT K 184 580 FOR Y=l TO 91 STEP .9 211 590 PUT SPRITE 13,(Y,63),5,1 . 228 600 PUT SPRITE 14,(Y+32,63),5,3 35 610 PUT SPRITE 15,(Y+64,63),5,5 244 620 PUT SPRITE 16,(Y+96,63),5,7 197 630 NEXT Y 114 640 LINE (70,140)-(190,160),12,BF 193 650 LINE (72,142)-(188,158),10,B . 11 660 PSET (81,147),10 ; 181 670 PRINT #1, 11 DOOR 11 ;K$ I 128 680 FOR K=0 TO 2000: NEXT K ; 35 690 LINE (27,176)-(224,184),13,BF 6 700 PSET (40,177),10 159 710 PRINT #1, "EN DOOR SIMON C.DEKKER! 11 • 2:-f3 720 FOR K=0 TO 1000: NEXT K .:- 8 730 PSET (33,33),10: PRINT #1, 11 VANDAAG 11 r 237 740 FOR K=0 TO 1000: NEXT K , 12 750 PSET (30,44),10: GET DATE 0$: PRINT #1,0$ 86 760 PLAY A$,B$,C$ . i 90 770 IF PLAY(l) OR PLAY(2) OR PLAY(3) THEN GOTO 770 ELSE END ! 37 780 DATA 247,132, 132, 132, 183, 148, 148, 247, 0, 0, 0, 0, 0, 0, 0, 0, 189, 33 , 33, 33, 189, 33, 33, 161 . 121 790 DATA 232, 8, 8, 8, 232, 8, 8, 239, 0, 0, 0, 0, 0, 0, 0, 0, 94, 80, 80, 80, 8 0, 80, 80, 94 142 800 DATA 190, 136, 136, 136, 136, 136, 136, 136, 0, 0, 0, 0, 0, 0, 0, 0, 247, 13 2, 132, 132, 247, 132, 132, 247 228 810 DATA 189, 37, 37, 37, 189, 41, 37, 165, 0, 0, 0, 0, 0, 0, 0, 0, 196, 36, 36, 36, 36, 32, 32, 196 ! 31
MSX!M8-00S Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 24- 360 D$="T80V1204D16E16F#16G16B1605C#1 10 REM KPRELD Bach: kleine prelude in 6D16E1604G16F#16E16F#1605E16D16C#16D1 D o 604F#16G#16A16G#1605D16C#1604B1605C#1 20 REM . 0 604A16B1605C#1604D1605C#1604B16A16G#1 30 REM MSX/MS-DOS Computer Magazine o 6E16F#16G#16A16B1605C#16D16EA.G#16A16 40 REM ingezonden door: Simon C. Dekk BBD8C#8E8D16C#1604B16A32R32A2" 183 er o 370 E$="T80v1203G16F#8E8D8C#802B8A#8F 50 REM o #8B8E803E8G#8A8G#8F #808EBD8C#802B8A8B 60 REM Alleen MSXl & MSX2! o 803C#8D8E8F#8G#8E8A8C#8D8E802A8.03E16 70 REM o A" 42 . 80 ClS: SCREEN 0: KEY OFF: COLOR 12,1 3B0 F$="T80V1205R64R16R4R1R1T82C#204B ,1 147 2B8AG#8R16El6C#. 11 177 90 lOCATE 7,3 94 390 G$="T82V1204A05E.F#16G16A16G16F#1 100 N$=CHR$(1)+CHR$(77) 158 6E16F#lT84GF#.E16D#16E.T83A16B16A16G1 110 N3$=N$+N$+N$ 230 6F#16E32R32T83E8D#E16F#16G8F#16G16A16 120 N5$=N$+N$+N$+N$+N$ 209 G16F#16Al6G16F#16E16G16F#16E16D#16F#1 130 PRINT N3$;" I;N5$;" I;N5$;" ";N 6E1E8F#ED#8E8GB04A1605G16F#16A16G16F# $; 11 11 ;N$ 68 16E16D#16E.R8" 230 140 lOCATE 7,4 138 400 H$="T80V1203A8B8A8G8F#8EBF#8A8D8E 150 PRINT N$;" ";N$;" ";N$;" ";N$ 8D8C802B8A8B803D802G903G8A8B804C803C8 ; 11 "; N$ ; 11 11 ; N$ ; 11 "; N$ ; 11 11 ; N$ 166 04C803B8A8F #8G8A8B8A8G8F #8E804E803B80 160 LOCATE 7,5 156 4D#8E803G8ABF#8GB04E803G#804E803A804C 170 PRINT N3$;" I;N5$;" ";N$;" 8D803B804C1603B16A1604C1603B16A16G16B ";N5$ 95 16A16G16F#16Al6G16F#16E16Dl6C1602B16A 180 LOCATE 7,6 174 1603C1602B03EE16D#16E16F#16" . 228 190 PRINT N$;" ";N$;" ";N$;" ";N$ 410 I$="T83V1204RlDA.B1605C16D16C1604 ; 11 "; N$ i 11 11 ; N$ i 11 11 ; N$ 22 B16A16BAG.A16B1605C2.04B1BB32R16B1605 200 LOCATE 7,7 173 C16Dl6C1604B1605Dl6C1604B16A1605C1604 210 PRINT N$;" ";N$;" ";N$;" ";N$ Bl6A16G#16B16AGF#E8R203A8 •• G16F#16A16 ; 11 "; N$ ; 11 11 ; N$ ; 11 "; N$ ; 11 11 ; N$ 159 G8R8" 139 220 lOCATE 7,8 191 420 J$="T80V1205R2E2.G.F#l6E16F#16A16 230 PRINT N3$;" ";N$;" ";N$;" ";N G16B16Al6C1604Bl6A16Bl605A16G16F#16G1 5$;" ";N$;" ";N$ 127 604B1605C#16D16C#16G16F#16E16F#16D16E 240 lOCATE 9,12 103 16F#1604G1605F#16E16D16C#1604A16B1605 250 PRINT "KLEINE PRELUDE IN Dil 221 C#16D16E16F#16G16A06D.C#16D16E805G8F# 260 PRINT 141 16F#32 A8G16F#16E16D32R32D2." 164 270 LOCATE 14,18 160 430 K$="T80V1205BD.C#1604Bt605C#1604A 280 PRINT "C(WUTED" 198 16G#16B16A2.R8.R32R1T83R105F#2E2E16.E 290 LOCATE 17,20 90 64OC#8T65R1604A16F#2" 115 300 PRINT "BY" 177 440 L$="T78V1203G#8B8G#8E8A802AB803C# 310 LOCATE 11,22 29 8E8T79C#802A803D802D03E8F#8E8D#802B80 320 PRINT "SIMON C.DEKKER" 226 3E802A803A804C#8D8C#803B8G8A8G8F #8E8D 330 A$="T82V1204A05D.C#16D16E804G16R1 8EBF #8G8A8B804C#803A804D803F #8G8A8T55 6G8F#8R805T83D16.R3204F#8E8R805C#16.R DB. A1604D 11 33 3204E8D8R8B16.R32D8C#8R8T84A16.R3203B 450 GOSUB 500 97 804C#8D.T83C#16D16E16D16C#16D16E16D16 460 GOSUB 500 99 C#1603B16A16G16F#16E16F#804F#16G16A16 470 GOSUB 530 137 G16F#16G16A16G16F#16E16D16C1603B16A16 4B0 GOSUB 530 139 B16" 122 490 GOTO 490 146 340 B$="T80v1203DBE8F#8G8A8B804C#803A 500 PLAY A$,B$,C$ 76 804D8C#803B8A8G8E8A8G8F #8B8G#8E8A8G#8 510 PLAY D$,E$,F$ 195 F#8E8D8C#802B803E802A8B803C#802B8A8BB 520 RETURN 195 03C#802A803D8E8F#8E8D8E8F#8D8G1611 62 530 PLAY G$,H$,I$ 60 350 C$="T83V1104F#2E2.D2C#203B2A2G#A2 540 PLAY J$,K$,L$ 179 A8R4.R1R16" 85 550 RETURN 201
MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 25- •
Cleandir: het opschonen van directory's
Iedere computeraar kent om het .com programma aan te maken. Alles wat na een puntkomma (;) staat is wel het probleem. Nadat Die wijze houdt in dat met het bij DOS commentaar en moet niet ingetikt wor geleverde programma Debug de assem den, evenmin als de puntkomma zelf. een harde schijf een tijdje is bler-listing kan worden ingevoerd. Hoe Voor Debug zijn alle opgegeven getal gebruikt staan er allerlei fi dit precies in zijn werk gaat wordt ver len hexadecimaal, zodat alle aanduidin les op die overbodig gewor derop beschreven. gen &H niet moeten worden ingetikt - den zijn. Het verwijderen dus INT 10 in plaats van INT &H10. van deze overbodige files Bij deze tweede manier van invoeren is de kans op tikfouten en een niet-wer De eerste echte regel (ORG &H100) is kan echter een vervelend kend programma wel een stuk groter, een pseudo-instructie en moet niet wor en tijdrovend werkje zijn. omdat dan geen controle met check den ingetikt. Immers het gebruik van de sums mogelijk is. De laatste vier regels - vanaf db &H18 jokers - * en ? - bij het Als u echt zeker wilt zijn van een fout dup (0) - moeten evenmin worden in DEL-commando biedt wei loos programma zult u dus voor de Ba getikt. sic-lader moeten kiezen, in combinatie Een lijnassembler kent geen labels. nig soelaas, omdat de na met het checksum-programma Enerzijds betekent dit dat alle namen in men van de te verwijderen ICPPC/1 achterin dit blad. De werking de eerste kolom van de listing niet wor files te weinig overeen van het machinetaal-programma kunt u den ingetikt, anderzijds betekent het dat komst hebben. Of er zijn fi dan nog steeds volgen aan de hand van de in de instructies opgenomen namen les met overeenkomende de uitgebreid van commentaar voorzie van labels moeten worden vervangen ne assembler-listing. door hexadecimale adressen zoals terug naamdelen die juist niet ver te vinden in de labeltabel. wijderd dienen te worden. Gebruik Werken met Debug Het gebruik van Cleandir is eenvoudig. Ongewenste files moeten dus één voor Eerst gaat u onder DOS met het Om te beginnen dient u Debug te laden. één worden verwijderd, waarvoor het Change Directory commando naar de Dit geschiedt door onder DOS de naam nodige tikwerk is vereist. MCM bedacht op te schonen (sub)directory. Vanuit Debug in te tikken. Na korte tijd ver de oplossing voor u, in de vorm van het deze (sub)directory roept u het pro schijnt een streepje, hetgeen de prompt programma Cleandir, waarmee een ver gramma aan door het nieuwe comman van Debug is. vuilde (sub ) directory zonder veel moei do Cleandir in te tikken - zonodig Als eerste commando voert u in: A 100, te kan worden opgeschoond. voorafgegaan door de padnaam van de in plaats van de pseudo-instructie ORG directory waar het programma te vinden &H100, waardoor het assembleren van COM-file is. Cleandir geeft vervolgens eerst een af adres &H100 begint. overzicht van alle files in de huidige di U kunt nu steeds achter de vermelde Om het programma direct vanuit DOS rectory, waarna de filenamen één voor adressen een instructie intikken, met in te kunnen gebruiken (zonder eerst Ba één nogmaals op het scherm worden ge achtneming van de hiervoor vermelde sic te laden) is een stukje machinetaal toond. Bij elke naam wordt u de vraag aanpassingen. nodig, dat als Cleandir.com op schijf gesteld of u de file van schijf wilt verwij Als u toe bent aan een regel die met een wordt gezet. Voor het aanmaken van deren. label begint, moet het getoonde adres deze .com file kunt u op twee totaal ver Drukt u op j of J, dan wordt de file ver kloppen met het adres van dat label in schillende wijzen te werk gaan. wijderd. Het programma wordt verlaten de tabel. In de eerste plaats kan gebruik worden door ESC te drukken, terwijl elke ande Als u klaar bent met intikken, kunt u het gemaakt van een zogenaamde Basic-la re keuze niets verwijderd, waarna de assembleren beëindigen door nog een der, waarbij gelezen data naar schijf volgende bestandsnaam verschijnt. Dit keer op Enter te drukken. wordt geschreven. Indien u deze weg wordt herhaald totdat alle files geweest wilt bewandelen behoeft u alleen maar zijn of u het programma verlaat. De listing valt nu te controleren door in het programma Cleandir.bas in te tik te geven U 100 - Unassemble oftewel ken en te runnen, waardoor gebruiks Invoeren met Debug desassembleer vanaf adres 100. Er ver klaar Cleandir.com op schijf wordt ge schijnt dan één scherm van het ML-pro zet. Cleandir .bas is daarna niet meer no Als we de assembler-listing met behulp gramma. dig. van Debug willen invoeren moeten we Een enkele U - plus Enter - roept het Voor diegene die iets directer bij machi wel bedenken dat we dan geen gewone volgende scherm op. Dit laatste kan her netaal wil staan is er een tweede manier assembler gebruiken, maar een zoge haald worden totdat de gehele listing is naamde lijnassembler , die geen labels of vertoond. commentaar kent en vrijwel geen pseu De regels uit het datagebied - allen be MACHINETAAL-HULPJE do-instructies. Dientengevolge moeten ginnend met DB - kunnen gecontro VOOR MS-DOS bij het gebruik van DEBUG de volgen leerd worden met het commando D 1F4, de aanpassingen worden doorgevoerd: gevolgd door een Enter.
MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 26- .u
jmp word klaar ,anders klaar ivermeld dat directory leeg is ********************************************** dir_leeg mov dx,leeg message iprint leeg mov ah,9 - boodschap int &H21 , m.b.v. DOS ieinde hoofdprogramma ******************************************************* klaar call newline inaar nieuwe regel int &H20 iterug naar oproeper (DOS) ,.**************************************************************************** . isubroutine om antwoord op scherm te zetten ********************************* iAL bevat ASCII-code van antwoord igewijzigde registers AX,DX ina afloop heeft AL de waarde 'j' ,'n' of 27 voor ESC toon antwoord cmp al,&H1B iis het antwoord ESC - jnz maak klein i zo nee dan kleine letter maken mov dx,ESC message izet ESC op mov ah,9 - het scherm int &H21 , met DOS mov al,&HlB iwas door interrupt gewijzigd jmp word toon eind iterug naar aanroeper maak klein or al,&H20 ikleine letter maken cmp al,&H6A iantwoord 'j' jz no change i zo ja, niets meer veranderen mov aI,&H6E ielk ander antwoord is niet verwijderen no_change push ax iAL moet bewaard worden mov dl,al izet antwoord op mov ah,2 het scherm int &H21 , met DOS call newline inaar volgende regel pop ax ihaal AL terug toon eind ret ieinde van toon antwoord-routine i subroutine om naar nieuwe regel te gaan ************************************ igewijzigde registers AX,DX newline mov dl,&HD istuur CR mov ah,2 met DOS int &H21 i naar scherm mov dl,&HA istuur LineFeed mov ah,2 met DOS int &H21 i naar scherm ret ieinde newline-routine isubroutine om naam uit verkort FCB te printen+8 spaties ******************** iBX moet wijzen op eerste byte van verkort FCB igewijzigde registers AX,BX,CX,DX print inc bx ieerste byte is voor drive mov cx,8 inaam bestaat uit 8 karakters printlusl mov dl, [bx] ikarakter in DL mov ah,2 inaar scherm int &H21 , met DOS inc bx iwijs naar volgende karakter loop printlusl iverlaag CX en als niet 0 dan herhalen mov dl,&H2E iprint een mov ah,2 punt met int &H21 i DOS mov cx,3 iextensie bestaat uit 3 karakters printlus2 mov dl,[bx] ikarakter in DL mov ah,2 inaar scherm int &H21 i met DOS inc bx iwijs naar volgend karakter loop printlus2 iverlaag CX en als niet 0 dan herhalen mov cx,8 istuur 8
MSX/MS-DOS Computer Magazine 1ummer 28 - februari 1989 - 27- iCLEANDIR.ASM iprogramma om de files van een (sub)directory op scherm ite zetten en door gebruiker te laten deleten
org &HI00 ihierop wordt lP door DOS geinitialiseerd iinitialisatie ************************************************************** mov ax,2 istel scherm in int &HI0 i op 80x25, zwart/wit mov dx,titel itoon titel mov ah,9 op het scherm int &H21 i met DOS mov dx,werk fcb ilaat DTA-adres door mov ah,&HIA- DOS op werk_fcb int &H21 i zetten mov di,rijstart iFCB's worden vanaf hier in geheugen gezet mov al,O iwe beginnen met mov [aantal),al i 0 files cId ibij blokverplaatsing SI en DI verhogen izOek de eerste file ******************************************************** mov dx,zoek_fcb idx wijst op fcb mov ah,&Hll zoek eerste file int &H21 i met dos-aanroep cmp al,&HFF iniet gevonden? jz dir_leeg i dan is directory leeg iverwerken en doorzoeken **************************************************** zoeklus call voeg_toe inaam op scherm zetten en in rij opnemen mov dx,zoek_fcb idX wijst op fcb mov ah,&H12 zoek volgende file int &H21 i met dos-aanroep cmp al,&HFF izijn er nog meer? jnz zoeklus dan doordoeken ieen voor een tonen en delete-keuze ***************************************** call newline inieuwe regel call newline mov bx,rijstart ivanaf hier staan de verkorte FCB's moval,[aantal) iaantal gevonden files in AL dellus mov [aantal),al iresterend aantal te verwerken files call print iprint filenaam+ext+8 spaties mov dx,del_vraag izet delete mov ah,9 vraag op int &H21 i het scherm mov ah,&HC ileeg toetsenbordbuffer mov al,7 en lees het int &H21 i antwoord in call toon antwoord iantwoord op scherm zetten cmp al,&HIB iwas het ESC? jz klaar i zo ja, dan programma einde cmp al,&H6A iwas het j? jnz volgende i zo nee, dan volgende file vernietig mov dx,bx ina printen wijst DX op volgende FCB sub dx,&HC inu weer op te deleten file mov ah,&H13 ideleten met int &H21 i DOS-aanroep mov dx,del_message izet delete mov ah,9 boodschap int &H21 i op het scherm volgende moval,[aantal) izoveel files moesten nog dec al idat is er nu 1 minder jnz dellus ials restant niet 0 dan herhalen
MSX!MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 28-
, te ?V rt~ r .i mov dl,&H20 spaties printlus3 mov ah,2 met int &H21 DOS loop printlus3 naar scherm ret ieinde print-routine ;verkort FCB met filenaam aan r~J toevoegen en naam op scherm tonen ********* voeg_toe mov si,werk fcb ihier begint FCB mov cx,&HC - idrivecode + 11 karakters = 12 bytes rep i herhaal movsb ; verplaats en verlaag CX totdat CX 0 is mov bx,werk fcb inaam + 8 spaties call print - i op het scherm zetten inc byte [aantal] i1 file erbij ret ;einde voeg toe-routine ;datagebied ***************************************************************** aantal db 0 titel db "CLEANDIR - programma om files te deleten " db &HD,&HA,&HA,"$" db "Deze (sub)directory is leeg - programma beeindigd I" db &HD,&HA,"$" del_vraag db "Wilt u deze file verwijderen? jin (ESC=einde) $" ESC_message db "ESC" db &HD,&HA,"$" db "------De file is van disk verwijderd " db "------i19 streepjes db &HD,&HA,"$" zoek fcb db 0 db "??????????" i11 vraagtekens db &H18 dup (0) werk fcb db &H24 dup (0) rijstart ;einde CLEANDIR.ASM *********************************************************
vanaf de geconstateerde fout opnieuw moet worden ingevoerd. Denk {eraan a a ntal 01F4 printlusl 01BA dat één tikfout je vermoedelijk al leidt dellus 0141 printlus2 01CC del_message 028E printlus3 01DA tot een niet-werkend programma. del_vraag 0258 rijstart 03lF Als u de assembler-listing hebt inge dir_leeg 0179 titel 01F5 voerd moet de geproduceerde MI.. ESC_message 0288 toon antwoord 0185 klaar 0180 toon=eind olAS code nog worden weggeschreven. leeg message 0222 vernietig 015F Daartoe kunt als volgt te werk gaan: maak-klein 0195 voeg_toe 01El newlIne 01A9 volgende 016F no change 019D werk feb 02FB Eerst krijgt het programma een naam prInt 01B6 zoeklus 0127 door in te tikken N eleandir.eOM zoek_feb 0207 ( + Enter). Het aantal weg te schrijven bytes geeft u op door R ex in te tikken en na de ge Labeltabel bij CleandirASM toonde dubbele punt: lE3 (+ Enter). Het wegschrijven zelf geschiedt nu met Als U een fout ontdekt, kunt u vanaf het wenste adres. In dat geval is het echter het commando W (+ Enter). Voor ver adres van de fout opnieuw invoeren wel mogelijk dat sommige van de vol dere bijzonderheden zij verwezen naar door in te geven A gevolgd door het ge- gende instructies niet meer juist zijn en de handleiding van Debug.
10 REM BASIC-LOADER 980 20 REM 377 30 REM Dit programma is gegenereerd door datmak 16 40 REM 379 50 REM Het bevat de DATA-weergave van het bestand CLEANDIR.COM 170 60 REM 381 70 RESTORE: READ INFIL$,REGLEN,FILLEN: TELPOS=0: CHCKSM=0: FILTEL=0: COMPRVLG=0: DREGNUM=1000 181
MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 29- 80 CLS: PRINT "Deze Basic-lader maakt het bestand of programma ";INFIL$;" aan." 586 90 PRINT: PRINT "Dataregels worden eerst gecontroleerd": PRINT liEven geduld aub. 1 11 ' 252 100 I check data-regels ******************************************************** 925 I 110 READ BYTE$: TELPOS=TELPOS+l: FILTEL=FILTEL+1: IF COMPRVLG=l THEN FILTEL=FILT EL+VAL(I&h"+BYTE$)-3: COMPRVLG=0 ELSE IF BYTE$="**" THEN COMPRVLG=l 528 120 CHCKSM=CHCKSM+ASC(LEFT$(BYTE$,l))+ASC(RIGHT$(BYTE$,l))*2 21 130 IF TELPOS MOD REGLEN=0 THEN READ RCHCKSM$: IF CHCKSM=VAL("&H"+RCHCKSM$) THEN CHCKSM=0: DREGNUM=DREGNUM+ 10 ELSE GOTO 340 500 140 IF FILTEL MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 30- " ",'. c Dit pakket bewaart voor u: 9.999 debiteuren 9.999 artikelen 9.999 faktuurgegevens Vnje artikelen/debiteuren Originele Nederlandse programma's, voor Nederlanders geschreven door Nederlandsdenkende auteurs! Onder de naam SnelFaktuur brengt Stark-Texel fak tureren binnen handbereik van iedereen. Naast Snel Faktuur 2.0 (f 149; zie bespreking in MSXjMS-DOS Waarin schuilt de kracht van Computer Magazine nr. 22 '88 en Personal Computer SnelFaktuur 2.0 en 3.0? Magazine nr. 5 '88) is er ook SnelFaktuur 3.0 (f 349) uit de "SneIStart"-serie, een familie software waarbinnen Vrije faktuurkop en -voet lay out - Verschillende faktuurvoet allerlei gegevens automatisch doorverwerkt kunnen teksten - Acceptgiro's aan worden. Onze gratis software-brochure vertelt precies hoe fakturen - Kredietbeperking, dat gaat. In die brochure maakt u kennis met een breed faktuurkorting, regelkorting - assortiment programma's, geschreven door Nederlandse Extra vrije invoeren per faktuur vakmensen. Nederlandse software dus; één van de rede Meerdere afdrukken van de faktuur - Debiteuren- en nen waarom u met Stark-Texel software zo prettig werkt. artikelenbestand - Export fakturering - Prijsnotatie in- of Toppers in ons literatuur-assortiment: exklusief btw - Direkte faktu rering - Artikel- en debiteuren Een revolutionair GW-BASIC handboek lijsten - Voorraadregistratie - GW-BASIC wordt in al zijn facetten begrijpelijk besproken op Doorboeken naar financiële meerdere nivo's. Voor ervaren programmeur en beginnend administratie - Boekingsadvies hobbyist een fantastisch boek met ruim 300 voorbeeld voor financiële administratie - Debiteurenbewaking - programma's. 672 pagina's paperback. Betalingsoverzichten en aan A.C.l. Groeneveld - ISBN 9063983107 f 74,50 maningen - Meerdere bedrijven administreren - Werken met Vragen over DOS-gebruik? DOS 3.30 handboek harde schijf of disk drives ... Het DOS 3.30 handboek geeft antwoord op elke vraag die een In de brochure ontdekt u precies, DOS 3.30 gebruiker over zijn systeem zou kunnen stellen. wèlke van deze fakturerings pakketten u nodig heeft. VanHeusden-622pag,/SBN9063982100 f 67,50 PC/MS DOS handboek 3.20/3.21: ISBN 90 6398 623, f 59,50 NIEUWE SOFTWARE ~::IIF'F'r::'M_ _ _I":. Hl":... Tr;'I':~'••• SnelFaktuur Super-Kaart Whiz doet liever iets anders. Vlak na zijn opslag geef ik hem iets om over te Computer vakantie(?) week denken: Maak een programma dat de letters van een woord in elke mogelijke volgorde op het scherm zet. Dus als ik Sommige mensen gaan op vakantie naar Frankrijk, Spanje intyp 'BED' moet het programma ant of Italië. Anderen maken een tocht door de Rocky Moun woorden met 'EBD, EDB, DEB, DBE, BDE, BED'. En natuurlijk ook voor talns. Er zijn er ook die voor zeilkampen kiezen. Maar de woorden van 4, 5 of meer letters. Met programmeur-in-de-dop, de machinetaal-freak, de Pascal andere woorden: het permutatie-pro kenner en ook mensen die (nog) weinig van zo'n kompjoe bleem, een leuke kluif. Na lang geharre ter weten, komen naar het 'computerkamp' . Ter leering war is de opgave duidelijk. Daarna ende vermeack. Natuurlijk moeten er op die kampen lei wordt er nog een kwartier gevuld met volleyballen en denken over de oplos ders zijn. Liefst met ervaring, en wat computerkennis. Voor sing. alles is er echter een eerste keer. De avond weet Ron - tot de rand - te Een verslag van één van onze redacteuren, die afgelopen vullen met estafette spellen en daarna zomer als leider op zo'n kamp een dagboek bijhield. het bekende dierengeluidenspel. Blieb en ik zitten te brainstormen op de die Zaterdag. Na een rit van dik twee uur gend en dreigt overtreders naar huis te ren: zelfs de roepi-roepi vogel, een vis kom ik als 'groentje' aan op de boerde sturen. Nadat het kennismakingsspel en Pacman ontbreken niet. De lijstjes rij. Kennismaken: Ine en Ria verzorgen gespeeld is - met een knuppel gemaakt met de dieren moeten in willekeurige het eten, Jan is de grote baas en Blieb de van de zaterdag-Telegraaf - worden de volgorde gezet worden. Het schrijven bijnaam van mijn collega-computerlei laatste wijzigingen in de groepsindeling van het programma daarvoor is geen der. Mijn voorganger is bezig te vertrek worden gemaakt. Er zijn maar twee probleem, maar het zoeken naar die ene ken - na twee weken is hij aan rust toe meisjes en die worden bij Blieb inge vermaledijde 'bug' duurt nog een half - maar hij geeft mij eerst een rondlei deeld. Ik zal een groep van acht man 'ou uur. Leve de automatisering! ding door de slaapzalen, de computer deren' leiden (12-15 jaar), waaronder Die avond was het donkere bos gevuld zaal en de keuken. Vervolgens wijst hij de Whiz kid. Gelukkig schiet mij die met vreemde geluiden: 'roepi-roepi', mij het parcours voor de kanorace en de nacht tegen drieën een opgave voor hem 'blub-blub', 'blieb-blieb' en wat godslas survivalbaan. Na zijn vertrek neem ik te binnen, tevreden val ik in slaap. terlijke kreten over - inderdaad ver plaats achter het vertrouwde scherm draaid lastige - losse takken. Daarna is van een MSX2. Al snel wordt mijn rust Ik word wakker als zondagochtend het gelukkig iedereen moe, dus snel naar echter verstoord door Marco, die vori alarm van mijn horloge piept. Later bed. Terwijl ik die nacht lig te luisteren ge week ook al hier was en dus meer er deze week zou daar meer voor nodig naar de gesprekken wordt mijn woor varing heeft dan ik. Dat komt even later zijn. Bij het ontbijt - dus voor de zwar denschat aardig uitgebreid. Ik wist niet goed van pas als dertig man staan te zeu te koffie - wordt besloten dat mijn dat pubers zo voorlijk waren. Morgen ren om een spelletje: 'Marco!'. groep als eerste op de computers losge staat de survivalrace op het programma, laten zal worden. maar ik heb weer een dag overleeft. De freak is binnen ... Iedereen zoekt een lesboek naar wens en begint te typen. Zelfs de freak weet De speeltuin De verplichte gesprekken met de ou een boek te vinden met daarin - voor ders zijn niet mijn favoriete nummer, hem nieuwe - interrupt-info. Jeroen wil Maandagochtend gaat eerst de groep maar al snel verdwijnen zij - via de kof beginnen met machinetaal, maar het van Blieb met de computers werken. Ik fie - naar huis. Een jongen installeert eerste hoofdstuk (talstelsels) valt hem wordt bestormd met vragen over wat wij zijn eigen drive en begint onmiddellijk hard tegen. Later blijkt dat hij niets weet dan gaan doen. Maar ik heb pas na het te zoeken naar mensen die net zoveel van Basic. Om toch met iets eenvoudi ontbijt - tijdens de koffie -werkbespre Commodore POKE en SYS nummers gers te beginnen: back to the BASIC's, king. Ron, Jan en ik besluiten een be kennen als hijzelf. De freak is binnen, ik voorJeroen. Een MSX'er - de enige in zoek te brengen aan de plaatselijke probeer alvast een opdracht voor hem mijn groep - werkt de laatste hoofd speeltuin, compleet met botsauto's en te verzinnen die moeilijk is, maar mak stukken van 'Basic voor de MSX' door, speelhal. kelijk lijkt. De kampregels die tijdens toch nog mensen met een gezonde MSX Het vervoer word verzorgd door Jan, het avondeten bekendgemaakt worden belangstelling. Na het middageten maak een platte boerenkar is voorzien van vallen natuurlijk hard tegen. Geen kus ik nader kennis met Ron - de recreatie banken en kap. Met de snelheid van een sengevechten,jongens en meisjes slapen leider - en stel voor dat hij maar met vlotte fietser rijden we zo achter de trek apart, niet spelen met de brandblussers ideeën moet komen, ik hou ze binnen de ker naar de speeltuin. en - Ria en Ine kunnen niet alles zelf computerzaal wel bezig, daarbuiten be Daar aangekomen worden alle mogelij - corvee. Maar Jan brengt ze overtui- gint zijn - zware - taak. ke toestellen uitgeprobeerd: hoe hoog kunnen de schommels, hoe snel kan de Permuteren maar draaimolen, kunnen de botsauto's ach HET DAGBOEK VAN EEN teruit? Geen flipperkast blijft onbe COMPUTERKAMP Even later staan we te volleyballen. Als roerd. Alleen de loopbrug en de compu BEGELEIDER Ron naar de telefoon geroepen wordt, terspellen worden met rust gelaten. Van mag ik ze bezig houden. Maar vooral de eerste krijgje natte voeten en op Pac- MSX/M5-00S Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 32- man en Space Invaders is iedereen al lang uitgekeken. Ron en ik kopen water pistooltjes om daarmee de orde te hand haven. ( 20 JON6OJS) K(,IA/,v,"'N Tijdens het eten laten Ron en ik onze 'wapens' aan Blieb zien, die meteen op ---- ~Illt.lr /),fN Alil eW:-?I merkt dat het geen water- maar klapper bi: AF"wAS Pël.é1l?/'? tjespistolen zijn. 's Middags zet hij deze vergissing recht door in de speeltuin munitie en waterpistooltjes te kopen. Mijn groep zit inmiddels achter de com puter. Ria is de enige die klaagt: nie 18 VlAlLE l Na het avondeten staat de survivalrace op het programma. Veel computerfre aks laten het hier afweten. Ze begeven zich wel op het glibberige pad der pro grammering, maar niet op zeephellin gen en in modderbaden. Zelfs met de waterpistolen kunnen we niemand over tuigen. Ik voor mij ben allang blij als ik deze baan 'survived' heb. Terwijl ik naar de warme douche loop hoor ik dat iemand opgesloten zit in het toilet. Door enig hak-en-breek werk wordt het slachtoffer snel bevrijd, en ik ga me opfrissen. Na een glas drinken een - strategisch gelegen - terrasje hij heeft al te veel klachten uit de buurt gaat iedereen vermoeid naar bed, maar zitten. Iedereen is tevreden met deze re gehad. Ron stelt voor om dan in ieder het duurt nog uren voor we slapen. geling. geval een brandoefening te houden en Een uur later, als iedereen er weer is, start zijn stopwatch. Vijfeneenhalve mi De 'stad' ... komen Marco en Tomas tot ontdekking nuut later staat iedereen eindelijk aan dat zo'n eind lopen met een doos provi gekleed beneden om te horen wat er Dinsdagochtend na het ontbijt weet de and toch geen pretje is. De wedden gaat gebeuren. De foto van Marco als hij groep niet hoe snel ze naar de compu schap 'dat ze het wel zullen halen' ga ik hoort dat het een grap is lukt prachtig. ters moeten komen. Helaas, de deur zit niet aan. Later help ik ze natuurlijk wel Gelukkig was het geen echte brand, dan op slot en ik heb de sleutel. Pas nadat de met het opmaken van de voorraad. De waren er zeker slachtoffers gevallen met tafel afgeruimd is - geen dank Ine - avond wordt gevuld met spellen in en dit tempo! mag de deur open. Aangekomen op de om het huis: bekertjes water sjouwen, computerzaal worden in no-time tien ballonnen zonder handen opblazen, te Zwemmen tallen schakelaars omgezet en na een kenen en beroepen raden. Iedereen reeks bliebjes staat overal 'Ok' of 'Rea heeft voor zover ik kan zien veel lol, al Woensdagochtend word ik wakker van dy' op het scherm. Iedereen is weer aan leen de hoofdprijs - een zakje M&M het zachte stemmetje van Ria. Heerlijk. het werk. - is minder dan verwacht. Maar de Even later begint iedereen weer aan Freaky loopt ijsberend na te denken koek voor iedereen maakt alles weer mijn hoofd te zeuren wat we gaan doen. over het permutatie-probleem. Na het goed. De kleintjes worden naar bed ge Als ik wakker ben en de deur open, weet middageten vertelt hij mij dat hij 'er stuurd, mijn groep 'groten' blijft nog ik dat de planning van gisteravond door geen zin in heeft'. Ik besluit hem niet op even voetballen. Er staat in de eetzaal gaat: het zwembad. weg te helpen. Laat hem maar verder ex namelijk een tafelvoetbalspel. Whiz Iedereen wil mee; alleen de Freak meldt perimenteren met de interrupt. Zelf glijdt intussen achter op het veld door dat hij het water niet in gaat. Met een maak ik die avond wel het permutatie een flinke vla. Zijn hele broek zit onder. 'dat zien we daar wel' stuur ik ook hem programma in Pascal: recursief, kort Gelukkig is komt Ria met een doosje naar het ontbijt. maar mooi. Biotex te hulp. Als alles opgeruimd is vertrekken we in 's Middags lopen we naar de 'stad'. Daarna zit ik met de andere leiders nog de touringcar. Hoewel de temperatuur Vier kilometer heen, vier terug. Daar even te praten over het programma van van het water niets te wensen overlaat is aangekomen wil iedereen wat anders, morgen. Wij proberen Jan te overtuigen Whizzy inderdaad met geen stok het wa Ron en ik laten ze gaan. Zelf gaan we op dat er een dropping moet komen, maar ter in te krijgen. Van alle kanten komt MSXJMS-DOS Computer Magazine nummer 28 • februari 1989 - 33- dus het verzoek: 'Mogen we hem erin roept voor het eten bewijst de aan/uit ontdekking dat dat niet lukt. Jammer, gooien?' Wetende dat the Whiz fîÏet veel schakelaar goede diensten. 's Middags maar de volgende dag zou hij toch tevre broeken meer heeft, zeg ik ze dat alles lopen we naar de kano's. Volgens Ron den in de trein stappen. De MSX'er mag, als zijn kleren maar niet nat wor is er niets aan, en hij stuurt mij - moet heeft aan het eind van de middag een den. Omdat de achtervolging toch het dat nu? - als eerste weg. bijna compleet programma voor speur leukst is, besluit men dan maar te doen Maar ik blijf overeind, alleen vaar ik niet puzzels. En ook zijn buurman op een '64 alsof. Binnen de kortste keren zit Frea echt rechtdoor. De anderen blijken pri zet de laatste versie van een programma ky verscholen in een hoekje van het bad. ma weg te komen, dus ik probeer weer op tape. Het werk achter toetsenbord en En nog even later komen de jongens te een eindje terug te varen. Als ik J eroen beeldscherm is hiermee gedaan. rug met de mededeling dat hij terug tegenkom vaar ik een stukje met hem De lange nacht begint met de barbecue. naar de boerderij is gaan lopen. mee. Opeens hoor ik achter mij een Gelukkig voor mij is de hoeveelheid Ron en ik kijken elkaar aan: dit gaat te plons. En ja hoor, de eerste ligt om. Ik vlees voor veel van de jongsten te veel. ver. Ron loopt naar het hek, maar the zie hoe J eroen uit de kano komt, maar Nog leuker is dat ze daar pas achter Freak is al weg. In een normaal tempo door de schrik en de kou heeft hij moei kwamen na het roosteren. Voor mij dus moet hij in een uur terug zijn, maar twee te boven te blijven. Mijn voornemen weinig bakken en braden, maar veel uur later na het eten is er nog geen Whiz droog te blijven valt dus letterlijk in het eten. Terwijl de barbecue langzaam te zien. We besluiten hem te gaan zoe water. Na Jeroen trek ik onze kano's en dooft wordt het kampvuur aangestoken. ken. Niets. Na vier uur wordt zelfs de po peddels op de kant. Ria komt er intus Als iedereen rond het kampvuur zit, litie ingelicht. Pas veel later komt de sen aan in een tweepersoons kano, waa werkt de leiding de plannen voor de Freak vrolijk binnen wandelen, hij blijkt rin ik samen met Jeroen terugvaar naar avond uit. (Helaas ging het bobsleeën volledig verkeerd gelopen te zijn. Jan de boerderij. Jeroen onder de douche, niet door) verbiedt hem de volgende dag bij de ik weer een ervaring rijker. computers te komen. Aan mij dus de eer Bonte avond om dat uit te voeren. Maar of ik dat wil? 's Avonds is de kanorace, en ik druk Na het avondeten gaan we naar het bos, mijn snor. Eén nat pak per dag vind ik De bonte avond werd voornamelijk ge Ron regelt drie spellen, waar iedereen genoeg. Blieb vertegenwoordigt de lei vuld met parodieën op TV-reclames. aan mee doet. Vooral het douanespel - ding prima, maar wint net niet. Voor de Alle consumentjes-in-de-dop vermaak het begon al donker te worden - was kabelbaan die over het kanaal gespan ten zich uitstekend. Na de voorstellin aanleiding tot spectaculaire achtervol nen is staat een flinke rij. Voor deze gen gaan de jongeren naar bed. Iede gingen door het bos. waaghalzerij is men wel te vinden. reen blijft wakker omdat Ron en Blieb Marco koopt samen met Tomas voor de ieder op een zaal een - door Blieb zèlf Kanoën Whiz kid een geluksbeertje. Wat ze geschreven - spookverhaal voorlezen. hoopten gebeurt: precies boven het ka Alle kamp-beroemdheden komen erin Donderdag, ik ben nu over de helft. Ron naal laat Whizzy de handgreep los en voor, het is dan ook erg eng. vind het nodig ons te komen wekken met wordt samen met zijn beertje kletsnat. Intussen zit de rest te lezen in maand pannendeksels en zijn scheidsrechters Als ik 's avonds vermoeid boven kom blaadjes. Meestal eindigt de naam op fluit. Het werkt in ieder geval beter dan begint er een kussengevecht. Veel tegen 'info'. Voor hen begint de avond net: mijn horloge. één. Gelukkig is er voor mij dan ook Ron houdt ze nog bezig met chinees tel De hele ochtend zit mijn groep achter geen gebrek aan kussens, alleen krijg ik len, dansende lucifertjes, en de leuke de computer, ik ben benieuwd hoe vaak ze nooit waar ik ze hebben wil. versie van 'ik ga op reis en neem mee', ik de Freak weg moet sturen. Maar die Stuk voor stuk probeer ik de jongens in waarbij Ron en ik zeggen wat wel en niet ochtend is dat niet vaak omdat Jan hem bed te leggen, en dat lukt aardig. Om mee mag. Om half vier heeft (bijna) ie met de andere groep uit kanoën heeft niet te moe te zijn voor de volgende dereen alle truuks door. Omdat nie gestuurd. nacht - de laatste - treedt er tegen mand nu al naar bed wil, gaat de com Jammer is dat ik nu Whizzy ook niet kan drieën een staakt-het-vuren in werking. puterzolder nog even open. Bij wijze van laten zien dat ik het permutatie-pro verjaarskado maak ik het programma bleem heb opgelost. De ochtend achter De laatste dag van de MSX'er leesbaar, met spaties en de computer verloopt rustig, hier is ie andere truukjes. De rest vermaakt zich dereen voor gekomen. De MSX'er, Vrijdagochtend, de laatste ochtend. met klassiekers zoals Boulderdash en heeft het Basic-boek uit, en is nu bezig Nog steeds hebben we Jan niet kunnen H.E.R.O. Tegen vijven uiteindelijk naar met een programma dat speurpuzzels overtuigen, er komt helaas geen drop bed. We sliepen net twee uurtjes toen maakt. Hij ziet het voor zich: de hele fa ping. Wel een bonte avond en een kamp Ria ons zaterdag kwam wekken: de hele milie speurend naar woorden in pagi vuur. Terwijl Blieb met zijn groep ach boerderij moest schoon, de laatste pro na's vol letters die hij - met een druk ter de computer zit kunnen wij precies gramma's werden op cassette/diskette op de knop - gemaakt heeft. Met het de zaal op orde maken. Hoewel Ria gezet, er moest worden gezongen voor structuur-schema - dat ik voor hem ge onze recidivist Marco enorm afleidt (of de jarige MSX' er, en afscheid genomen. tekend heb - moet dat lukken. andersom) lukt dat wonderwel. Als ie Het blijkt maar goed dat J eroen niet met dereen klaar is ziet het er al veel beter Ik ben er zeker van dat iedereen onder machinetaal begonnen is, hij heeft moei uit. Als de deur van de computerzolder weg naar huis in de auto, bus of trein te met variabelen. Toch een nadeel als weer open gaat, leeft iedereen weer op. heerlijk lag te slapen. Ik was in ieder ge je niet veel wiskunde gehad hebt. Op Ook Freak mag weer binnen; ik laat hem val blij dat iedereen het naar zijn/haar een schrijfblok vul ik vier kantjes met ex zien hoe het permutatie probleem opge zin had gehad, en dat ik bij een eindsta tra opgaven. Had iemand dit vroeger lost kan worden. J eroen, die hoopte in tion uit de trein moest stappen, zodat ik maar voor mij gedaan. Kortom: als Ria een weekje Basic te leren, komt tot de veilig in slaap kon vallen. MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28· februari 1989 - 34- .~,~ '.J. PIIIIPIUII Airbone Ranger Airborne Ranger is een van de laatste loten aan de redelijk schaars befruite Microprose boom. In zekere zin is Air borne Ranger afwijkend van de overige Microprose producten, aangezien we nu voor het eerst van een arcade spel kunnen spreken. Uiteraard echter zou Microprose Microprose niet zijn wan neer men het daarbij gelaten had. De grote ervaring welke Microprose heeft met simulaties heeft men ook op dit pro gramma losgelaten. Dankzij deze zeld zame combinatie hebben we in Airbor ne Ranger een unieke samensmelting, waarbij dankzij het simulatie aspect, het geheel ver uitstijgt boven een doorsnee Rambo kloon. In Airborne Ranger krijg je de rol toe bedeeld van een 'ranger'; deze is lid van een elitekorps parachutisten. Men dropt deze 'rangers' achter de vijande lijke linies om hun missies uit te voeren. Even nog een bepaalde medaille na Stel een vijandelijk vliegtuig buiten ge In Airborne Ranger word ook jij in vij checken in de handleiding - een een vecht; andelijk gebied gedropt en moet je een voudige beveiliging die het backuppen Neem een vijandige officier gevangen; twaalftal missies zien te volbrengen. van de programmadisk of het op hard Stel een SAM installatie buiten werking; disk zetten mogelijk maakt - en je kunt Bevrijdt krijgsgevangenen; Om deze missies te volbrengen kun je aan de slag. Alvorens je bepaalt welke Fotografeer een geheim, vijandelijk kiezen uit spelen met een nieuwe 'ran missie je wilt gaan uitvoeren, stel je je vliegtuig; ger' of je kunt een veteraan van een da bewapening samen, en dan ga je op weg. Bevrijdt gijzelaars. tadisk oproepen. Een nieuwe 'ranger' , Een vliegtuig dropt jou samen met je vers van de pers, zal niet in de annalen voorraden, verder benje aanjezelf over Iedere missie stelt andere eisen aan je der geschiedenis opgenomen worden geleverd. Je hebt slechts een beperkte zowel qua tactiek als uitvoering. bij het beeindigen van de missie. tijd om een missie te volbrengen. De volgende missies zijn ondermeer Eenmaal gedropt benje op vijandig ter mogelijk: rein moet je door de vijandelijke linies SPELLEN GETEST VOOR Vernietig een munitie depot; je doel zien te bereiken. Hoe je dit doet, MSX EN PC Steel een handboek met vijandelijke co kruipend op je buik, rennend of slui des; pend is jouw probleem. Je arsenaal be- MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 35- staat uit, onder andere, granaten, een Kortom, ik mag wel een Vietnamees,. geweer, een mes en een geleid projec Power Struggle Koreaan, Japanner of Rus neermaaien, tiel. Wanneer de opdracht voltooit is maar zodra er een hakenkruis in zicht ben je er helaas nog niet. Je zult het Power Struggle is het nieuwste spel van komt mag er niets meer? vliegtuig weer moeten oproepen om je het Engelse softwarehuis PSS, één van Geachte lezers, mag ik jullie opinie hier op te pikken en vervolgens het vijande de weinige huizen die zich volledig toe over hebben? Zowel deze recensent als lijk terrein verlaten. Een en ander klinkt leggen op het vervaardigen van war cq. de geachte E.H.B.O.'er vragen zich misschien gemakkelijk, maar Airborne simulatie spellen. Traditioneel gezien dienaangaande het één en ander af. Mo Ranger is allesbehalve eenvoudig. bestaat er jammer genoeg weinig be gen wij - voor deze keer eens eensge Alhoewel de nadruk sterk op het actie langstelling voor dit soort spellen in Ne zind - verzoeken jullie reacties op te gebeuren ligt - met name in EGA zijn derland. Ook het Amerikaanse soft sturen naar dit blad ter attentie van de de afbeeldingen uiterst fraai en beweegt warehuis Strategic Simulations Inc. E.H.B.O. rubriek? Bij voorbaat dank. alles vloeiend - voegt de mogelijkheid heeft in Nederland geen poot aan de om ondermeer je eigen 'rugzak' samen grond gekregen. Echter, terug naar het onderhavige. te stellen een dusdanige portie simula Spellen als Kampfgruppe et cetera wer Power Struggle is in zekere zin geba tie toe dat niet meer gesproken kan wor den uit de handel genomen vanwege de seerd op het fameuze spel Risk. Doel den van een direct arcade spel. Ver als Nazistisch ervaren inhoud. Goed, je van het spel is de wereld uiteindelijk te keerde bewapening kiezen kan rampza kunt bedenkingen hebben tegen het na overheersen. Je kunt tegen de computer lige gevolgen hebben en het zal in zo'n spelen van bepaalde situaties uit de spelen - of twee spelers spelen tegen geval de grootste moeite kosten om een Tweede Wereld Oorlog, maar waar elkaar - waarbij je ook nog eens kunt missie tot een goed einde te brengen. houdt dit op? Onlangs heeft Homesoft kiezen uit het Westelijk of Oostelijk het grandioze Cinemaware spel Rocket Front. Airborne Ranger is een veelzijdig spel Ranger uit de handel gehaald, omdat Na de aanvang van het spel zul je een dat, ondanks het simulatie aspect, toch handelaren bezwaar maakten tegen de aantal fases moeten doorlopen; Je zult meer de actie gerichte spelers zal aan op het scherm voorkomende hakenkrui moeten zien wat de tegenstander in be spreken. Grafisch ziet een en ander er zen. Ook een spel als Kampfgruppe, dan paalde landen doet: bouwen ofverdedi uiterst verzorgd uit - scrolling is meer inhoudelijk niet eens zo goed is, werd uit gen. Vervolgens zul je bepaalde landen dan uitstekend - waarbij ik persoonlijk de handel gehaald; reden: nazisme. in jouw invloedssfeer opdracht moeten de voorkeur geef aan ofwel de Hercules geven tot actie. Deze actie kan geweld monochroom ofwel de EGA display - Persoonlijk vraag ik me dan af waar je dadig zijn of eenvoudig het versterken met name de 16 kleuren van EGA heeft de grens moet leggen; spellen als Ram van de legers (hoezo vreedzaam?) bete men goed weten te gebruiken. CGA kan bo, Operation Wolf, Afterburner etce kenen. mij niet bekoren. tera, waarin genadeloos de tegenstan Staafdiagrammen geven gedurende het De hoeveelheid bedieningstoetsen der afgeknald, neergemaaid, gemuti spel gegevens weer met betrekking tot wordt goed opgevangen door middel leerd en in flarden geschoten wordt militaire, industriële en politieke kracht van het bijgeleverd sjabloon dat over het mogen dan blijkbaar wel, simulatie spe ten opzichte van de tegenstander. Door toetsenbord gelegd kan worden; wel len die zich baseren op historische ge bepaalde 'icons' te kiezen kunje aanval dient vermeld te worden dat op een aan beurtenissen mogen alleen dan wanneer len, gebieden bevoorraden, gebieden tal toetsenborden dit sjabloon niet zal ze zich niet baseren op de Tweede We strategisch of politiek versterken enzo passen. reld Oorlog. voorts enzovoorts. Wanneer je een actie spel wilt met iets meer inhoud dan alleen recht voor zijn raap schieten - iets waar naar mijn me ning MS-DOS toch niet echt geschikt voor is - dan maak je met Airborne Ranger een meer dan uitstekende keu ze. Fabrikant: MicroProse Importeur: HomeSoft Computer: MS-DOS Medium: disk RAM: 512K DOS: 3.0 of later Graphics: CGAffandy 1000/EGAfMCGA/Hercules Aantal spelers: 1 Bediening: joystick/toetsenbord Prijs: f 89,50 Airborne Ranger wordt binnenkort ook op 3.5" leverbaar; de prijsstelling blijft gelijk. MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 36- Power Struggle is een 'war game' en in En al zou menigeen het niet vermoeden, Wanneer je geraakt wordt door een die zin voorbehouden voor de liefheb Zoom is ook zo'n oude klassieker. Met rondwandelende vijand verlies je een ber. Niet bepaald gemakkelijk en zeker Zoom heeft het Amerikaanse software bepaalde hoeveelheid energie; komt je niet voor de beginner. De aanrader voor huis Discovery Software International energie op 0 dan verlies je een leven. Ie beginnende spelers blijft altijd nog 'Ba - beroemd door absolute klasse pro dere ingekleurde rechthoek levert 50 lance of Power' van simulatie veteraan ducten voor de Amiga zoals het gran punten op. Chris Crawford. dioze en onovertroffen Sword of Sodan Een vijftal monsters belagen je: 'jagger In 'Power Struggle' is het gelukkig mo (binnenkort ook voor MS-DOS lever nauts', 'wormlets', 'angleheads', 'sphe gelijk spelsituaties te saven en later ver baar) - de klassieker Amidar van stal roids' en 'black holes'. Daarnaast kun je der te gaan. gehaald. Amidar is niet zo bekend als ook bonusvoorwerpen oppikken. 'Can Grafische kwaliteit is bij dit soort spel Pac Man of Donkey Kong, maar kan de dy' geeft je extra snelheid terwijl 'glue' len niet van belang, evenmin als reactie salniettemin toch tot het niveau van de monsters afremt. 'Money bag' geeft snelheid. Bedachtzaamheid en precisie deze coryfeëen gerekend worden. extra punten, 'ice cube' bevriest de vij zijn meer van belang als karaktertrek and ter plaatse, een appel geeft je een voor de speler dan wat dan ook; ben je Amidar begon zijn leven in 1982 als een rechthoek ingekleurd en wel cadeau, in voor dit soort spellen dan is dat ook arcade coin-op machine van de Ameri een raket laat je automatisch naar het het enige belangrijke. Desalniettemin, kaanse firma Stern. 'Arcade' staat voor volgende niveau gaan, een 'magic po zeker de EGA versie ziet er meer dan amusementshal, 'coin-op' betekent dat tion' maakt je onaantastbaar terwijl een uitstekend uit. je er geld in moet gooien om te kunnen vraagteken joost weet wat uithaalt. Yeel plezier! spelen. Het oorspronkelijke Amidar was gebaseerd op een horizontaal roos Gelukkig kun je je - een beetje - ver Fabrikant: PSS ter van zes bij zeven vakken. In feite heb dedigen. Je hebt een aantal bommen tot Importeur: HomeSoft ben we het dus over een aantal omlijnde je beschikking. Drop één van deze bom rechthoeken. men en gedurende korte tijd kan dat ge Computer: MS-DOS Je moet, door over de lijnen te bewegen, deelte van het rooster waar je de bom Medium: disk de rechthoeken inkleuren. Dit gebeurt hebt laten vallen noch door jou noch RAM: 512K zodraje alle vier de zijden van een recht door je monsters belopen worden. DOS: 2.0 oflater hoek belopen hebt; zodra je een lijn be Zoals gezegd is Zoom in feite een uiterst Graphics: CGA/EGA lopen hebt verkleurt deze. In sommige simpel spelgegeven, de uitvoering is Aantal spelers: 1/2 varianten van Amidar liep er over het echter meer dan goed en de spelinhoud Bediening: joystick/toetsenbord/muis rooster ook nog een vijand die de belo werkt zeker verslavend. Qua graphics is Prijs: f 69,50 pen lijnen terug naar neutraal brengt de EGA versie zeker aan te bevelen, (de rat!). Na het inkleuren van alle CGA is goed doch niet grandioos. Ge rechthoeken ga je naar een volgend, luid c.q. muziek is de gewoonlijke MS Zoom moeilijker niveau. DOS standaard, knudde dus. Wat speel baarheid betreft slaat Zoom menig an In het rooster van de oorspronkelijke der spel en dientengevolge kunnen we Amidar leven ook een aantal tegenstan hier van een regelrechte aanrader spre ders van onze held, Thuggy, Muggy, ken. Moose en Squashface. Mocht je denken dat deze tegenstanders gebaseerd zijn Tenslotte: 10 punten voor HomeSoft om op de enige tijd eerder geïntroduceerde als enige ter wereld zowel de 3.5 inch Pac Man's vijanden Inky, Blinky, Pinky disk als de 5.25 inch diskette in één ver en Clyde, dan heb je ongetwijfeld gelijk. pakking te leveren en nog eens 10 pun Amidar verscheen ook voor de Atari ten voor HomeSoft voor de Nederland YCS spelcomputer en de Atari 800 se vertaling van de handleiding! computer en werd als snel een 'under Echter, daar gaan weer 15 punten - ground classic'. minstens - af, omdat Zoom niet instal Zoom is een drie dimensionale versie leerbaar is op hard disk: schande heren! van Amidar en - misschien ondanks Al vaker heeft de volgende uitdrukking dat - uiterst speelbaar en verslavend. Ondanks alle gezeur: aanrader! in deze kolommen geprijkt: 'de oudjes Hoewel het spelen met de joystick de doen 't weer best!' Of het nu Pac Man voorkeur verdient kan men ook met het Fabrikant: Discovery International (MSX: Pac Man 10 gulden, MS-DOS toetsenbord - alhoewel enige oefening Software Pak-Bak 20 piek), Galaga, Galaxians, vereist is - uit de voeten. Importeur: HomeSoft Donkey Kong, Boulderdash (overigens nu voor zo'n twintig gulden her en der In Zoom verloopt het speelveld in de Computer: MS-DOS voor MS-DOS te koop) of Space Inva diepte, wat het inschatten van de bewe Medium: disk ders is, altijd weer blijken deze aloude gingen moeilijker maakt dan wanneer RAM: 512K voorvaderen op het computer amuse het veld tweedimensionaal zou zijn. Het DOS: 2.0 of later mentsgebied het te winnen van al die zo spel kent een aantal, totaal verschillen Graphics: CGA/EGA/Tandy genaamde nieuwe, innovatieve ideeën de velden - 50 stuks maar liefst!. Aantal spelers: 1/2 op spelgebied. Terecht noemen we dit Rechts van het speelveld zie je de score Bediening: joystick/toetsenbord dan ook de 'klassiekers'. je kunt met 1 of 2 spelers spelen. Prijs: f 79,50 MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 37- w .. Brieven Problemen? de men het probleem te onderzoeken. MSX Computer Magazine geeft raad Het programma heb ik toen naar Philips gestuurd, waar men verklaarde dat daar alles mee in orde was. Uiteindelijk ont In deze rubriek behandelen we dekte ik dat er toch wat veranderd moest die brieven die voor zo veel worden in de printerdefinitie, hetgeen met mogelijk lezers interessant veel experimenteren gelukt is. Alleen, die zijn. Gezien de grote hoeveel accenttekens willen niet. Mijn vragen: is ereen mogelijkheid om dit heid post die we ontvangen is te verhelpen? En zo nee, heb ik dan nog het echter onmogelijk om alle het recht om een andere printer van brieven op deze pagina's te be Dixons te eisen? antwoorden. Aarzel echter niet om ons een S. Hoeksma, Drogeham brief te schrijven, als u ons uw Twee mogelijkheden: of de verkoper probleem wilt voorleggen. Ver was echt volstrekt onwetend over wat hij meldt daar echter altijd uw tele nu precies aan u verkocht, of hij heeft foonnummer bij, zo~at we u gebruik gemaakt van uw onervarenheid op printergebied. In ieder geval kunt u eventueel het antwoord kun- ~ de hoop dat deze Seikosha uwaccentte nen doorbellen. W kens zal leren hoogstwaarschijnlijk be Mochten wij er ook niet uitko ter vergeten. men, dan verhuizen wij uw Want hoewel de printer inderdaad op brief naar de 'lezers helpen le een MSX past - met de juiste kabel - zers' rubriek. Misschien dat iemand anders wel een oplos zijn de ASCII-codes deels verschillend. En dat merkt men dan pas bij de accent sing kan aandragen. Overigens, er is een soort brief die we tekens en andere speciale karakters. De nooit publiceren maar toch erg vaak (en graag) ontvangen. normale letters, cijfers en leestekens Dat is de brief waarin een lezer of lezeres ons alleen maar hebben dezelfde getalswaarden, maar komplimenteert met MSX /MS-DOS Computer Magazine. in de Nederlandse taal is men daar nog We nemen ze niet op, wegens ruimtegebrek, maar gelezen niet mee klaar. We hebben uw probleem echter aan de worden ze zeker! Dixons-vestiging te Drachten voorge Op zich een prima idee. Een terminate legd, waarbij men ons meteen toege Omschakelen and stay resident-programma, dat prin zegd heeft dat u uw Seikosha alsnog te tercodes onderschept en vertaalt. Met gen een Philips NMS1431 - een echte Veel mensen schakelen van MSX naar natuurlijk een simpele wijze om de ver MSX-printer - kan omruilen tegen bij MS-DOS om. Zo ook ik, in die zin dat ik taal-tabel zelf in te vullen, dat zou inder betaling van het prijsverschil. Hetgeen nu een PC naast mijn MSX computer daad de oplossing zijn voor uw pro toch een nette service genoemd mag heb. Het probleem echter is dat mijn bleem, waar ongetwijfeld wel meer worden, gezien het tijdsverloop. MSX-printer - de Philips VW0030 - mensen zich mee geconfronteerd zien. niet Epson-compatible is, zodat ik gecon Maar, het is wel een verdraaid lastig fronteerd wordt met de noodzaak om zelf stukje programmeerwerk, zo lijkt ons. Welke printer moeizaam printerdefinities te maken, het We houden ons aanbevolen voor inzen geen uitermate lastig is. Misschien is het dingen en suggesties. Tussen al uw leuke artikelen over compu mogelijk om hiervoor een hulpprogram ters en programma's mis ik nog één ding: ma te ontwikkelen, hetgeen de altijd aan printers. Als leek wil ik graag weten waar wezige Epson-codes omzet naar Philips Printerprut je op moet letten als je je een printer aan codes. Dit is echter een te"ein waar ik ab schaft, voor de MSX Ik wil geen aan soluut geen verstand van heb, zodat ik in Mijn Seikosha SP-180A, gekocht bij koopadvies, dus geen merk en type, maar deze een beroep op (veel) meer deskundi Dixons, Drachten, wil geen accenttekens wat werkt er nu wel en wat werkt er nu niet gen moet doen. Iemand goede ideeen? afdrukken. De printer is me indertijd ver op MSX Kan ik bijvoorbeeld een Com kocht met de verzekering dat 'deze op de modore-printer gebruiken? J.KH. van den Hoek, Voorschoten MSXpast'. In het begin wilde het al helemaal niet B. de Boer, Amsterdam werken, maar Dixons kon/wilde mij hier LEZERSBRIEVEN niet bij helpen. Ook toen ik het apparaat Ooit, in MSX/MS-DOS Computer Ma naar de winkel had meegenomen weiger- gazine nummer 13, hebben we een uit- MSXlMS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 38- gebreid verhaal aan MSX-printers ge ondersteund. Een echte MSX-printer versie van Symphony even op stap is weid. Maar dat is inderdaad alweer een - waar dan een MSX-Iogo op moet kunnen we het niet meteen uitproberen. tijd terug. prijken, laat u geen knollen voor citroe We denken dat dit probleem draait om Waar u op moet letten bij aankoop van nen verkopen voor de één of andere de bestandsnaam-extensie, de drie te een printer, dat zijn twee zaken. Ten toonbank - is echter aan te raden. kens achter de punt. eerste, de fysieke aansluiting, die moet Volgens de manuals is het zo, dat die passen op de MSX-standaard. Dat is ge Overigens, juist Commodore-printers drie lettertjes bepalen welk bestandsty lukkig niet zo'n probleem, de MSX zijn niet altijd Centronics. De printers pe Quattro aanmaakt. Standaard ge computer gebruikt weliswaar een niet zoals die gemaakt werden voor de C64 bruikt Quattro daar WKQ voor, het standaard printer kabel, met aan de etcetera gebruiken een heel eigen aan geen het interne Quattro-formaat aan computer kant een ongebruikelijke plug, sluiting, die alleen op die computers duidt. maar de printer-aansluiting zelf is stan past. daard Centronics. Iedere printer die Bij het inlezen bepaalt Quattro zelf wel, standaard-Centronics is - en dat zijn ze aan de hand van de extensie, of en zo ja bijna allemaal - past fysiek aan de Quattro/Symphony hoe, er vertaald moet worden. MSX. De kabel kan een goede hande Volgens ons hebben Symphony bestan laar u wel leveren, of u kunt hem op be Enige tijd terugpubliceerde u een test van den de extensie WRK, hetgeen voor stelling wel laten maken. Let er daarbij Quattro, het spreadsheet programma van Quattro één van de ingebouwde vertaal op dat uw kabel wat betreft de MSX -sig Bor/and. Daarin stond dat Symphony mogelijkheden is. Dat vertalen gaat ove nalen volledig bedraad moet zijn, er zijn bestanden zonder meer zouden kunnen rigens onzichtbaar, als gebruiker zult u ook kabeltjes in omloop waarbij men worden gelezen en geschreven door Quat er niets van merken. voor de prijs op wat adertjes heeft be tro, met andere woorden, dat ze geheel Als u echter een werkblad wegschrijft, zuinigd, hetgeen problemen kan opleve compatibel zouden zijn. dan moet u die extensie zelf opgeven, ren. Maar, u raadt het al, nu komt mijn pro dus de default -extensie WKQ verande bleem. Wat ik studeer infonnatica aan de ren in WRK Anders krijgt u het norma Het tweede punt om op te letten is ook Hanzehogeschool te Groningen, en daar le interne Quattro formaat. simpel te vertellen, maar zal tegenwoor moeten we een spreadsheet opbouwen dig lastiger op te lossen zijn. Uw printer binnen Quattro. Maar thuis heb ik Sym Als dat niet genoeg blijkt te zijn en het moet namelijk - als het even kan - aan phony en als ik probeer een Quattro-be probleem volhardend is, dan kan het de MSX-standaard voldoen qua letter stand te laden geeft deze een foutmelding, nog zijn dat de Quattro vertaal-pro tekens en besturing. En echte MSX dat in een ongeldig werkblad tracht te la gramma's niet goed geïnstalleerd zijn. printers worden bij ons weten tegen den. Deze hebben alle de extensie TRN, en woordig niet meer op de markt ge Het vreemdst is nog wel dat het andersom dienen in de 'resource directory' te zijn bracht. Echter, tweedehands is er een wel wil. Ik kan thuis werkbladen maken opgenomen. behoorlijk aanbod, kijk maar eens m op Symphony en die op school gebruiken. In uw geval heeft u daar FSWRKTRN onze lezers-advertenties. Ik heb ook al geprobeerd om het met het en FRWRKTRN nodig, waarvan de translate-programma op te lossen, maar tweede zeker aanwezig zal zijn. Echter, een niet MSX-afdrukker is ook tevergeefs, omdat Lotus-bestanden niet Dit is namelijk het programma dat de wel te gebruiken. U mist dan een aantal vertaald hoeven te worden naar Sympho vertaling van Symphony naar Quattro van de speciale MSX-tekens, maar zo ny-bestanden en andersom juist wel. verzorgd, hetgeen goed gaat. Contro lang u zich houdt aan de gebruikelijke leer of de eerste vertaler ook aanwezig cijfers, letters en leestekens is er vrij wei H. Brands, Borger IS. nig aan de hand. In principe lijkt de Hopelijk hebben we u hier genoeg infor MSX-tekenset sterk op de IBM-teken Goed, laten we eens meedenken, met de matie mee gegeven om uw probleem uit set, die door bijna alle printers wordt boeken op tafel. Aangezien de redactie- de wereld te helpen. Nieuw van Soft-Art voor MSX2: DOS PLUS' Sneller in gebruik, met nieuwe commando's, pnjs bij voorintekening: Tijdens paas-, zamer- en heristvakantie organiseert 'TWEEHEK' f 34,95 COMPUTERVAKANTIEKAMPEN waar je LOGO, BASIC, mach. taal, PASCAL, MS-DOS, etc. kunt leren. (8 tlm 16 jr.) (van 19 tlm 26 aug. voor 17 tlm 25 jr.) In de zomervakantie zijn er ook kreatieve-, wandel- en fieukampen. (6 tlm 16 jr.) The ACME Software Company presenteert voor MSX2 een Maak met Uw klas. club of familie ook eens gebruik van ons recent verbouwt kamphuis vewrslavende fruit-automaat: BAN DIT, prijs f 24,95 (max. 120 pers.) en de vele rekreatieve mogelijkheden. (kanoën, computeren, musea, droppings, etc., etc.) Van ND.S. voorMSX: BENNY, the ColourCharacter Editor, nu in prijs verlaagd: f 24,95 Voor meer inl.: Schoon/oërstr. 4 Alle programma's op 3.5" disk, met garantie, inel. BTW, ex. 9534 PC Westdorp Tel. 05998-34541 verz. Bel of schrijf voor informatie en bestellingen: ND.S. 03410-26017/Postbus 247,3840 AE Harderwijk. MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 39- MCM/MSX-C!D6 omvat ondermeer: Alien, schieten maar; Dsktyp, ontrafel uw diskette; Programma Service Typles, leren typen op de MSX; Unlst en VarIst, helpen u om Basic programma's te doorgronden; Alle MSX of PC programma's uit dit nummer gebruiksklaar, Vissen, een prima spel! en natuurlijk de prachti ge Philips MSX2 Basic demo-programma's. met een redactionele extra! De makkelijkste en snelste ma MCM/MSX-C!D7 omvat: Space, een winnaar van nier om een eigen programma-bibliotheek op te bouwen. Dat een spel, grotendeels in ML!; Dskidx, bekijk en bieden we u als extra service aan met onze Programma Ser begrijp track 0 van uw diskette's; Digklk, een grappig computerklokje; crRL-P, een machine vice. Bespaar u de moeite van het intikken van lange listings taal-screendumper in twee versies; Snabar, de (met alle risico's van fouten), en bestel alle programma's uit enige echte MSX-snackbar, educatief spel; de di verse KORT & KRACHTIG programmaatjes; de dit nummer, gebruiksklaar. listinkjes uit onze ML-cursus en, als extra, het uit stekende KUUB'ERT spel! In prijs verlaagd! MCM/MSX-C!Dl met: de MCM-database; een schuifpuzzel; een doolhofspel; een driedimensio MCM/MSX-C!D8 omvat: Supdir, een prachtig naal tekenvoorbeeld; een logica-spel; het spel hulpprogramma voor diskgebruikers; MSXPRT, Goed nieuws: we hebben de cassettes en 'verlicht de stad'; een gokspel en het beeldgrapje een machinetaal-programma dat van elke printer diskettes van de MSX/MS-DOS Com 'Appel'. een MSX-printer maakt; Varln2, de ML-versie puter Magazine lezersservice goedko van de Basic-hulpprogramma's VarIst en Unlst per gemaakt. Die prijzen waren ooit ge MCM/MSX-C!D2: SpriteEditor (hoofdprijs in de samen; Topografie, vlieg met een heli over Neder eerste Sony MCM-programmeerwedstrijd); Copy land, prijswinnaar; Tellen en Tafels, educatieve baseerd op de inkoopsprijzen van dis en CrtDmp (utility's voor disk en plotter/printer); programma's; Trein, reis per trein door Neder kettes, die toen - bijna vier jaar twee educatieve programma's (aardrijkskunde en land. geleden - een stuk duurder waren. astronomie); een disassembler; een ufo-schiet En als extra - het gedigitaliseerde portret van uw Vandaar. spel; een variant op Galgje; Yathzee; het muziek hoofdredacteur (alleen op disk en slechts voor programma Bronksi en nog meer. MSX2!) Vanaf nu kosten de cassettes f 12,50 per stuk, de 3.5 inch diskjes f 22,50 en de MCM/MSX-C/D3: MSX-PEN (een tekstverwer MCM/MSX-C!D9 omvat: Drum, een fraaie MSX 5.25 inch diskettes f 20,-. Dat alles is bo ker, hoofdprijs in de tweede Sony MCM-pro drum-machine; Reflst, een handig hulpje voor vendien inclusief verzendkosten. En na grammeerwedstrijd); de Basic-utility Rem Space programmeurs; Break, een dijk van een doolhof Killer; een tekenprogramma; een 'kladblok' (ex spel, winnaar!; Unklk, een fraaie klok tuurlijk zijn de prijzen in Belgische fran tra beeldscherm); de spellen Lockin' Man, Hor Repwek, een MSX-repeteerwekker; Watklk, een ken ook bijgesteld! ror en Escape en tot slot het tekstadventure Mys computer-waterklok; maar liefst 7 MSX2 Kort & teryTown. Krachtigjes en de listinkjes van de zgO-cursus. Cassette/diskette MCM/MSX-C!D4: Schat Duiken, prima spel; MCM/MSX-C/DIO omvat: Joysor, een handige MCM/MSX-27 omvat: Tapdir, orde in uw cassette's; Bach, virtuoze or ML-utility; Sprite, uitstekende sprite-editor; gelmuziek; Tips85, helpt u met uw aangifte-biljet; Keuken, snel spel; Strkls, een Sinterklaas-surpri Fiscus89, om uw aangifte-biljet te hel Letter, de MSX-karakter editor; Reuter, een on se; Sclptr, een fraaie MSX2 scherm-tekenaar. pen invullen; Sal89, salarisberekingen; mogelijke driehoek; Snelli, een simpel maar snel spel; Beurs, speculeer op de effectenbeurs. MCM/MSX-C!Dll omvat: MSXMEM, het ant Loon89, idem, maar dan ook op vier woord op al uw geheugen-vragen; Teller, een han weeks basis; CStutor, een kleine tutor; MCM-C!D5 omvat: Edit (een bestands-editor); dig hulpje voor al uw telwerk; Pucky, een dijk van Fdate, een extra MSX-DOS comman Memmon voor nieuwsgierige aagjes; Colors voor een Pacman-spel; Tstbld, nu ook een testbeeld de MSX2; 3D-Des, tekenen in 3 dimensies; Figrek zonder zender; Begadr, zoek de ML-adressen op do; Kpreld, oftewel Kleine Prelude in D, (educatief); Snake3, een leuk spelletje en nog het disk; Kerst, een fraaie MSX kerstkaart en de lis van Bach; Gefeli, lang zal'ie leven per een en ander. tinkjes van de zgO-cursus. computer; De Kort & Krachtig-pro grammaatjes en MCM's Invoer Controle Programma J a, ik maak gebruik van de Program nummer 6. BON ma Service. Stuur de op deze bon aan gegeven cassette(s)/diskette(s) naar Op disk MCM/PC-5 staan: MCM/MSX Cass. nrs. het volgende adres: Fiscus89, om uw aangifte-biljet te helpen invullen; à f 12,50 / Bfr 250 Sa189, salarisberekingen; Naam: ...... Loon89, idem, maar dan ook op vier-weeks basis; MCM/MSX Disk 3.5 nrs CStutor, een kleine tutor; à f 22,50 / Bfr 400 Adres: . _...... Cleandir, een extra MS-DOS commando om uw directory-beheer te vereenvoudigen en ICPPCl, het PC Invoer Controle Programma. MCM/PC Disk 5.25 nrs Postcode: ..... _...... _.. à f 20,- / Bfr 400 Ook in de vorige nummers boden we u cassettes Woonplaats: ...... en diskettes met alle gepubliceerde programma's aan. Deze kunt u nog bestellen. Hieronder treft u MCM/PC Disk 3.5 nrs. een overzicht aan van de beschikbare cassettes en à f 22,50 / Bfr 400 Land: ._._ .... _._ ..... ___ ... _. diskettes. Opsturen naar: Tijl Tijdschriften S.V.P_ invullen in BLOKLETIERS Afdeling Lezersservice Postbus 9943, 1006 AP, Amsterdam Ik heb een geldig betaalmiddel bijge sloten (bijvoorbeeld een betaalkaart ONZE PROGRAMMA'S van bank of giro) en krijg mijn bestel GEBRUIKSKLAAR OP Wilt u de bon niet uitscheuren? Maak een fotocopie van deze pagina! ling zo snel mogelijk toegestuurd. Alle DISKETTE OF CASSETTE prijzen zijn inclusief verzendkosten. MSX/M5-00S Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 40- ft , MCM/MSX-C/D12 met: Jake in the Caves, een la dus, een lastig denkspel. Bovendien, alleen op lemove-utility in C. Met natuurlijk ook de gecom uitstekend platform-spel; Print, afdrukken in ko diskette: de Konami-demo, met fraaie gedigitali pileerde, gebruiksklare versie erbij; Julia, een lommen; Salber, reken uw salaris na en, als extra, seerde schermen en muziek. programma om Julia-fractals mee te maken; alleen op cassette en diskette: Belast, een uitge Mandel, idem, maar dan voor Mandelbrot-frac breid belasting-programma. MCM/MSX-C/D21 biedt: Drwms2, een handig tals; wat kleine hulp-programmaatjes om op disk MSX2 tekenprogramma; Balwrp, een spel speci opgeslagen fractals weer op het scherm te toveren MCM/MSX-C/D13 bevat: Ijsfabriek, een leer aal bedoeld voor gehandicapte kinderen, een win en Pat2, de tweede aflevering van ons patience zaam spel; Viper, bestuur een slang; de Iistings be naar in de Konami-wedstrijd en een hele serie programma. horende bij de programmeer-cursus en de listink programmaatjes om eens met de stack te experi jes uit de machinetaal-cursus. menteren. Op disk MCM/PC-3 staan: Factuur, ons facture rings-programma in Basic, ook voor klein-zake Op MCM/MSX-C/D14 vindt u: MCMPRT, de MCM/MSX-C/D22 met: Misat, oftewel MissiIe lijk gebruik; De voorbeeld-programma's uit het aanvulling op MCMBASE; DRPASC, statistiek Attack, een echt ouderwets arcade-spel met pri Prolog-artikel, die tezamen een opzetje vormen in beeld; DEMOMUIS, BLOKMUIS en ma actie; Alarm, het voorbeeld-programma dat voor een stamboom-programma - let op: alleen TEXTMUIS, kleine voorbeeldjes van muis-pro we hebben gemaakt om de Digiprop 1/0 module bruikbaar als u ook de taal Prolog bezit en Kort grammering; DRAWMUIS, een muisgestuurd te demonstreren en het sorteer-programma dat & Krachtig-materiaal. tekenprogrammmaatje; FILEMUIS, een handig dit maal in de zgO cursus is ontwikkeld, ook han muisgestuurde bestands-hulpprogramma en de dig voor Basic-programmeurs. MCM/PC-4 biedt: WJTutor, een handig overho programma's uit de algoritme-cursus: random ringsprogramma; Pat34, de derde aflevering van generatoren en random-testprogramma's. Op MCM/MSX-C/D23 vindt u: MCM2B2, onze patience-serie, met twee spellen dit keer en MCM2B3 en MCM2B4, tezamen de selectie- en ICPPCl, het PC Invoer Controle Programma. MCM/MSX-C/D15 biedt u: MCMBCD, Het print-module van het MCM2B database pro Verder: de hele patience-serie in gecompileerde MSX Computer Magazine's BASICODE-3 pro gramma; Dipshit, een supersnel spel voor MSXl - dus bloedsnelle - versie. gramma; MSXBUG, een dijk van een (machine en MSX2; de listings behorende bij onze algorit taal) monitor, onmisbaar voor wie de MSX echt me-cursus - een fraai programma voor voort wil doorgronden. Ook voor MSX2 slotstructuren; schrijdende gemiddelden dus; een hele vracht aan Prijzen OTHELL, een lastig denkspel met de computer Kort & Krachtigjes en ook nog wat Lezers Hel als tegenstander; maar liefst tien KORT & pen Lezers listingwerk. De MCM-cassettes - alleen voor MSX KRACHTIGjes; de Iistings uit onze Z80-cursus kosten, inclusief verzendkosten, en de programma's uit de algoritme-cursus. MCM/MSX-C/D24 biedt u: Bovendien hebben we - alleen op de diskette - f 12,50 per stuk. Diskettes kosten wat gedigitaliseerde plaatjes gezet, beelden van Enqent, waarmee u de computer enquêtes kan la f 22,50 voor 3.5 inch en f 20,00 voor 5.25 de MCM-redactie aan het werk! ten afnemen; Datmak, de datamaker waarmee u inch, voor zowel MSX als PC, inclusief ieder disk-bestand in een Basic-Ioader kan omzet verzendkosten. MCM/MSX-C/D16 omvat: HAL, het Heel Apart ten; Julia, een programma om Julia-fractals mee Lezers in België kunnen eveneens pro Labyrint, een razend lastig doolhofspel met vele te maken; schermen; de listings uit onze zgO-cursus, disk Mandel, idem, maar dan voor Mandelbrot-frac fiteren van de Programma Service. programmeren vanuit ML dus en alweer wat ge tals; Old, het definitieve OId-programma, als u De prijzen in Belgische Francs: cassette digitaliseerde prenten voor MSX2. Die beelden zich ooit eens met het NEW-commando vergist Bfr. 250, diskette 3.5 Bfr. 450, diskette staan echter alleen op de diskette, voor cassette heeft; wat kleine hulp-programmaatjes om op zijn ze te lang. disk opgeslagen fractals weer op het scherm te to 5.25 Bfr. 400. veren; Koppie2D en Koppie64, de nieuwe disk Op cassette/diskette MCM/MSX-C17 vindt u: copieer programma's en het nodige Lezers Hel Hoe bestelt u? MCM2B, onze database de luxe voor MSX2 com pen Lezers-materiaal, onder andere scroll-routi puters, maakt gebruik van de Memory-Mapper; nes. 1. KOPPIE, een intelligente disk-copieerder die in Gireer het juiste bedrag (met vermel slechts vier keer wisselen een 720K disk kan over Cassette/diskette MCM/MSX-C/D25 omvat: ding van de juiste bestelcodes, (zie de zetten, alleen geschikt voor MSX2; DISASS, een Factuur, ons facturerings-programma in Basic, bon) naar postgironummer 4398560 hele slimme disassembler, werkt samen met ook voor klein-zakelijk gebruik; Savpic, save uw t.n.v. Tij I Tijdschriften bv, afd.lezersser MSXBUG en de Iistings uit onze zgO-cursus. schermen - MSXl en MSX2 - op cassette, met laad-programma's; een hele serie Kort & Krach vice, Amsterdam. Uw overschrijving Op MCM/MSX-C/D18 vindt u: BLAST, een spel tig-programmaatjes en het nodige Lezers Helpen zegt ons precies wat we waarheen moe dat u snel leert tikken; Schaak, een fraaie schaak Lezers-materiaal, met alweer scroll-routines. ten zenden. leermeester, dat echter niet zelf kan spelen; een drietal mooie kerstliedjes; de Iistings uit onze al Cassette/diskette MCM/MSX-C/D26 biedt: Tu goritme-cursus en MCM's Invoer Controle Pro tor, een overhoringsprogramma; een uitbreiding 2. Of bestel schriftelijk: gebruik de be gramma nummero 5. voor MSX-Basicwaarmee men in een lopend pro stelbon, geeft u duidelijk aangeven wel gramma regels kan wijzigen; de Trukendoos pro ke artikelen u wilt bestellen en sluit een MCM/MSX-C/D19 bevat: Teken, ons MSX2 te grammaatjes Beepl, Beep2 en Crsfn en MCM's geldig betaalmiddel bij. kenprogramma met al zijn extra's; Sa188, een han Invoer Controle Programma nummer 6. Alleen dig programma om salaris-berekeningen mee uit op disk: Kerst, een gedigitaliseerde kerstgroet. te voeren; Tao, een fraaie - en lastige - schuif Opsturen naar: puzzel voor MSX2; De Iisting:; uit onze zgO-cur PC-diskettes Tijl Tijdschriften bv sus en MCM's Invoer Controle Programma num afd.lezersservice merS. Bovendien, alleen op cassette/diskette: Belast, Op disk MCM/PC-l staan: Kalender, een kalen POSTBUS 9943 een programma om uw belastinformulier mee in der-generator in GW-Basic; Ffind, een filefind 1006 AP, Amsterdam. te vullen en Schaats, waarmee u schaatstoumooi programma in C, zowel de souree als de gebruiks en op de voet kunt volgen, door alle uitslagen op klare versie; Alldir, een stukje GW -Basic dat héél Schrijf uw naam, adres en uw bestelling te slaan. Dit laatste programma is alleen geschikt handig gebruik maakt van het Shell-commando; voor een MSX2 met diskdrive! Taopzls, zes van onze zo gewilde TAO-puzzeltjes in duidelijke BLOKLETTERS. en Patl, de eerste aflevering van het MCM patien Op MCM/MSX-C/D20 vindt u: ce-programma. Verder nog: de Iistings behoren Na ontvangst van betaling, krijgt u uw Dsort, een handig hulpprogramma om uw disk de bij onze algoritme-cursus - een fraai pro bestelling zo snel mogelijk thuisge directory's te sorteren; Kalender, een snoepje van gramma voor voortschrijdende gemiddelden dus. een kalender-printer; Laserbikes, een snel actie MCM/PC-2 omvat: Enqent, waarmee u de com stuurd. spel voor twee spelers; de oplossing van onze puter enquêtes kunt laten afnemen; Sneekie, het Voor vragen over de MCM Programma TAO-puzzle; een paar Turbo-Pascal program grote slangenspel, een echte hersenbreker; Dat Service kunt u terecht op het telefoon ma's, om de BIOS vanuit Pascal te kunnen gebrui mak, de datamakerwaarmee u ieder disk-bestand nummer: 020-5182711.1 ken en de Iistings uit de algoritme-cursus, Manga- in een Basic-Ioader kan omzetten; Fmove, een fi- MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 41- Fdate: MSX-DOS commando MSX-DOS heeft heel wat We hebben nu echter twee nieuwe door de interne controle op de juiste mogelijkheden, maar som MSX-DOS programma's voor u klaar data-waarden - zal het programma liggen, waarmee u datum en tijd naar ei dan de juiste .COM file op de disk mige zaken schitteren door gen hand kunt zetten. Daarvan publice schrijven. afwezigheid. Zo is het prak ren we dit keer FDATE, de volgende tisch onmogelijk om de keer zullen we FTIME aan u voorstel Een gebruiksaanwijzing is niet nodig, door DOS - en MSX-Basic len. FDATE wijst zichzelf. Namens de pro - automatisch vastgelegde grammeur - RWL, die ook bijvoor Beiden zijn in feite DOS-commando's, beeld KOPPIE heeft geschreven - tijd- en datum informatie in van het externe soort. Binnen MSX hebben we echter wel een verzoekje. Hij een disk-directory even te DOS is het tot nog toe zo - met DOS is namelijk op zoek naar inspiratie, dus veranderen. Tenzij men versie 2 zal dat veranderen - dat alle als u wensen heeft voor dergelijke utili eerst de systeem-datum en commando's intern zijn. Zo'n intern ty's, stuur op_ Alleen, het kan een paar tijd aanpast, vervolgens het commando maakt deel uit van COM maanden duren voordat zo'n ideetje MAND.COM. Externe commando's ook gerealiseerd zal zijn. bestand laadt en onder een staan daarentegen op schijf, als .COM andere naam weer weg file . schrijft. Door de naam van zo'n commando in te tikken roept men het aan: de commando-interpreter, COM MAND.COM dus, zal als een opdracht niet in de lijst van interne commando's te vinden is altijd kijken of het dan als extern commando op de actieve drive staat. FDATE.COM is als Basic-Ioadertje ge publiceerd, gemaakt door ons eerder in NIEUW MSX-DOS MCM verschenen DATMAK. Om uw COMMANDO VOOR eigen FDATE te maken hoeft u alleen FILE-DATUM dit Basic-programma in te tikken en te runnen. Na enige tijd - onder andere IF A$="**" THEN VL=l 220 10 REM BASIC-LOADER 0 120 CK=CK+ASC(LEFT$(A$,l))+ASC(RIGHT$ 20 REM 0 (A$, 1) )*2 221 30 REM Dit programma is gegenereerd d 130 IF NMODRL=0 THEN READ CR$: IF CK= oor datmak 0 VAL("&H"+CR$) THEN CK=0 ELSE GOTO 340 190 40 REM 0 140 IF NC MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 42- 250 READ A$: N=N+l: BV=VAL("&H"+A$): 3E,20,3C,64,61,74,75,6D,3E,0A,0D,D32 34 IF NMODRL=0 THEN READ CR$ , 222 1230 DATA 0A,0D,20,20,3C,66,69,6C,65, 260 FOR Nl=1 TO BT 218 73,70,65,63,3E,20,69,73,20,65,65,CC3 247 270 LSET I$=CHR$(BV): PUT #1 206 1240 DATA 6E,20,67 ,65,77 ,'6F ,6E,65,0A, 280 NEXT NI: NC=NC+BT-l 228 0D,20,20,66,69,6C,65,6E,61,61,6D,D3F 135 290 IF NC MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 43- • vast. En dat is voor het moment jammer 1 Systeemgegevens genoeg het einde van deze fraaie ont Kort Nieuws wikkeling. 2 TAN-tabel 3 Overschrijvingen 4 Crediteuren Eurosoft in problemen Belgische Hobbybank 5 Communicatie GIROTEL 6 Mutaties In het vorige nummer kon u reeds wat Wij noorderlingen noemen het een bul 7 Inspectie saldogegevens lezen over de problemen rond Euro letin-board, de Belgen spreken blijk 8 Reorganisatie Soft, het bedrijf dat de MSX CD-Se baar liever van 'hobbybank'. Het zij zo. 9 Wijzigen wachtwoord quential uit zou brengen. Kort voor de Volgens eigen zeggen zou 'Tele-Wim' HCC-dagen - waar de CD-S voor het de grootste en actueelste hobbybank uit Girotel Offline MENU eerst officieel geïntroduceerd zou wor België zijn. Het lidmaatschap is gratis, den - werd tijdens een reeks politie-in momenteel telt men zo'n 700 pagina's binding' - van tevoren regelen. Zo kan vallen niet alleen de hele voorraad informatie, die in een MiniHost systeem men het historisch overzicht, dat Giro CD'tjes, maar ook de volledige verdere van Micro Technology zijn onderge tel tot drie maanden terug bijhoudt, in inventaris van EuroSoft in beslag geno bracht. Tele-software, een zeer uitge één keer opvragen en in de eigen com men. Toendertijd zagen we voor het breide databanken-rubriek, prikbor puter halen. Vervolgens kunnen die ge sluiten van MSXJMS-DOS Computer den, een 'chatworld' en reclame-pagi gevens weer worden geëxporteerd, in Magazine geen kans meer om meer na's, dat alles zou men in Tele-Wim een aantal database-formaten. Makke klaarheid in de zaak te krijgen, maar het kunnen vinden. lijk, hoor. In Off-Line kan men meerde zag er naar uit dat het allemaal wel mee Overigens heeft men daar blijkbaar gro re niveaus's van bevoegdheden toeken zou vallen. Er was goede hoop dat onze te plannen: twee telefoonlijnen en nen. Zo kan men bijvoorbeeld de betaal lezers, die de CD vooruit besteld had 10.000 pagina's informatie moeten bin opdrachten laten invoeren door den, hun glimmende schijfje alsnog snel nenkort het systeem gaan versterken. iemand, waarna deze door een ander geleverd zouden krijgen. De openingstijden: van 7 uur's ochtends kunnen worden gefiatteerd en verzon Die hoop is nu echter verdwenen. Me tot 11 uur's avonds, op Viditel-protocol. den. Voor bedrijven een goede oplos dio januari heeft EuroSoft surceance Dus 1200n5 baud. Wie eens wil rond sing. Al dit fraais is - en nu komt de aap van betaling moeten aanvragen, aange neuzen: 016-200845. Vanuit Nederland uit de mouw - gratis. Elke Girotel zien justitie nog altijd alle voorraden wordt dat 09-3216200845. abonnee krijgt een bestelkaart, waar vasthoudt en inkomsten dan ook al mee men de diskette zonder verdere maanden uitblijven. In concreto bete kosten aan mag vragen. Desondanks kent dit dat een curator de diverse fman Girotel Off Line zullen we op de redactie dit gegeven ciële claims zal bekijken en - waar paard in de bek gaan kijken. De ons toe schijnlijk gedeeltelijk - honoreren. Girotel is het Postbank-project, waarbij gezonden disk nemen we een tijdje in Vandaar dat het belangrijk is dat iede men de term thuisbankieren echt in gebruik, waarna we u in een volgend reen, die reeds geld gestort heeft voor houd tracht te geven. Thuis, achter de nummer zullen berichten hoe deze ma de CD-Sequential, dit zo spoedig moge computer kan men - via de telefoonlijn nier van thuisbankieren ons bevalt. Ove lijk schriftelijk terugeist. De brief moet - rechtstreeks de centrale Girotel rigens, wie zich op Girotel zou willen geadresseerd worden aan: computer opdrachten geven. Een wer abonneren en nog geen modem bezit, kelijk ideaal systeem, als we eens kijken het aanbod dat men via Girotel een MT EuroSoft hoe deze manier van werken op de re Plus modem kan kopen voor f 125, Postbus '2B7 dactie om zich heen gegrepen heeft. geldt nog steeds. Voor een 300/300 en 2300 AG Leiden Enkele weken terug had de Postbank al 1200n5 baud modem met programma voor een mogelijkheid gezorgd om Gi tuur - uitgevoerd als insteekkaart voor Overigens is het ons nog steeds niet ge rotel tegen locaal tarief te bellen, via het de XT of AT - een vriendenprijsje. heel duidelijk wat nu precies de reden Datanet, oftewel Telepad. Dat scheelde Wie meer wil weten: de Girotel klanten van deze justitiële ingreep is. In een ge al behoorlijk in de telefoonkosten. service is bereikbaar via telefoonnum sprek dat we zeer onlangs hadden met Maar nu kunnen we dan Girotel ook off mer 058-958008. Paul van Aacken, de man achter Euro line gebruiken, zonder alles rechts soft, vertelde hij ons dat er blijkbaar een treeks via de telefoonlijn te hoeven af POSTBANK onderzoek gaande is naar copyright handelen. Men heeft daartoe het pro HOOrDIHDE>< overtredingen. Men heeft EuroSoft er gramma Off-Line laten ontwikkelen, 1 Saldo-overzicht en laat.t. "ut.tle. van beschuldigd dat sommige van de ti hetgeen bestemd is voor MS-DOS ma 2 Rek.nlngovarzlcht 3 Ov.rschrIJv@n tels in het assortiment copieën zouden chines met minimaal twee diskdrives. 4 Overschrijven vi_ adr •• boak zijn van andere spellen. Dit programma vormt een soort buffer 6 Overig. b.t •• lrunktl .. On~etwijfeld waar, maar als justitie tussen de gebruiker en de uiteindelijke G Sparen. L.n.n. Hypotheken. voortaan iedereen gaat vervolgen die Girotel-computer. Men kan in het pro A.lspakk.t 7 Nieuws en InfOrMatl. een nieuwe variant op een oud thema - gramma hele series betaalopdrachten a Facillt.lten Pac Man bijvoorbeeld - uitbrengt, dan ingeven die vervolgens in één keer, op kunnen we nog de nodige invallen ver topsnelheid, worden doorgegeven aan - --- _ ..... _- wachten. Hoe dan ook, hangende het de centrale computer. Ook andere za ------onderzoek houdt men alle gewraakte ken laten zich off-line - de term bete Girotel Postbank hoofdindex programmadragers, ook de CD'tjes, kent zoveel als 'niet in rechtstreekse ver- MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 44- a • gewenste programma worden gevon bruikt worden, grafische grappen zijn al Open dag PTC den, om vervolgens op de gewone snel helemaal uit den boze. Ook kan Basico heid te worden ingeladen. Wat dat be de 2 niet met bestanden op disk of cas De PTC, de Philips Thuiscomputer treft is deze Hobbyscoop CD niet te ver sette werken. Veel van deze zaken zijn Club, heeft op 8 april weer een open gelijken met de helaas door allerlei wel mogelijk met het nieuwere Basico dag. Op die datum is iedereen welkom oorzaken niet verschenen EuroSoft de 3. Helaas wordt Basicode 3 niet door in de Brabanthallen, te 's Hertogen CD-Sequential. Hobbyscoop ondersteund. Als u echter bosch. Toegang gratis! een Basicode 3 vertaalprogramma - Men mag demonstraties verwachten, Dat inladen lukt alleen met een compu zoals dat uit MCM nr. 16 - heeft, kunt van zowel hobby- als professionele toe ter waar een Basicode-vertaalprogram u daar ook Basicode 2 programma's passingen op de diverse Philips compu ma voor is, maar dat is er tegenwoordig mee inlezen. ters, dus onder meer MS-DOS en MSX. voor bijna elke computer, ook voor de Ook zal er soft- en hardware worden MSX en PC. Basicode is een taaltje dat Dat de mogelijkheden van Basicode be verkocht, zowel door de PTC zelf als bestaat uit een beperkt aantal Basic-in perkt zijn wil niet zeggen dat er geen door andere aanbieders. structies en een paar vaste subroutines goede programma's op de CD staan. Al opregeInummers onder de 1000. lemaal zijn ze door vele Hobbyscoop Maar vooral, men kan contacten leggen Deze vaste subroutines zijn voor iedere luisteraars getest. En hoewel door hob met mede-computergebruikers, om in computer anders, maar ze doen overal byisten gemaakt zitten er ware meester formatie uit te wisselen. hetzelfde. Zo maakt GOSUB 100 het werkjes bij. Een kleine greep: scherm schoon en geeft GOSUB 250 Z-80, een zeer beperkte maar leerzame een pieptoontje. Een van de taken van Z80 simulatie. Belgische abonnees het vertaalprogramma is deze subrouti Metselverbanden, leert de samenstel nes toe te voegen. ling van steenformaties. Tijdens de HCC-dagen werden we door Het eigenlijke Basicode-programma, Alswin-vierkant, een niet makkelijke meerdere van onze Belgische abonnees zoals dat op de CD staat, begint pas op puzzel. erop gewezen dat voor hen een abonne regel 1000. Op die manier kunnen Basi Beroepswensen, helpt bij het kiezen van ment eigenlijk niet erg voordelig was. code programma's op bijna elke compu een beroep. De zestig gulden, die we de Belgen in re ter werken. Hout en toepassingen, een databaasje kening brengen - iets wat men alleen met de gegevens van tientallen hout ontdekte als men een abonnement af Helaas echter zijn de mogelijkheden soorten. sloot, in het colofon werd die hogere van Basicode 2 echter nogal beperkt. En de Kretologie-generator, die auto prijs niet vermeld - valt net zo duur uit Kleuren en geluid kunnen amper ge- matisch prachtige volzinnen genereert. als losse nummers kopen. We hebben dat ondertussen binnen de uitgeverij aangekaart, er komt met in gang van de volgende uitgave een ande re regeling. Voor Belgen geldt vanaf die tijd dat men zich kan abonneren tegen de normale prijs, te betalen in Belgische franken. Let op het colofon! BasicodeCD Na de verzame1cassettes Best of Basico de 1 tot en met 4, heeft het NOS radio programma Hobbyscoop een serie Ba sicode 2 programma's uitgebracht op HOBBYSCOOP Compact Disk. Op deze bijzondere CD staat bijna 140 minuten computer-gera , tel van een afschuwlijk goede kwaliteit. Die 140 minuten konden de mensen van Hobbyscoop kwijt door een truuk te ge bruiken die - hoewel volgens de interna '" tionale CD-standaard verboden - prima werkt. Ze hebben het linker- en rechter kanaal van de (stereo) CD apart ge •e bruikt. Zo kunnen er 30 programma's op elk spoor, oftewel 60 op de hele CD. ct In totaal maar liefst 750 Kilobyte pro gramma! En door op de CD-speler de I juiste track te selecteren, en dan het goede kanaal - links of rechts - naar de THfBfSTOfe computer te leiden, kan razendsnel het MSX/MS-OOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 45- Deze CD kost net als de cassettes niet men bovendien alleenvertegenwoordi meriek experiment' wordt vooral op die veel meer dan de kostprijs. Voor 30 gul ger is voor PC-SIG in de Benelux. terreinen toegepast waar rechtstreekse den wordt de CD bij u thuis bezorgd. Het adres luidt: waarneming uitgesloten is, zoals op mo Voor meer informatie kunt u bellen leculair niveau. De prijs, groot f 15.000 naar het Hobbyscoop vragenuurtje, elke HA-VE Computer Systems BVBA gulden, kan aan één of meer studenten, maandag van 10 tot 12, telefoon 035- Rozenberg 22 die zich met dergelijke onderzoeksme 773015. Modembezitters kunnen ook in 2400 Mol thoden bezighouden, toegekend wor de NOS-FIDO veel informatie vinden. België den. Daartoe dient men door één of Bel daarvoor 24 uur per dag 035-45395. Tel.: 014-316934 meerdere hoogleraren te worden voor Direct bestellen van de CD kan door 30 gedragen, voor 1 maart 1989. Voor ver gulden over te maken op giro 1419 t.n.v. Overigens, we willen u er nog even op dere informatie: NOS Algemeen Secretariaat in Hilver wijzen dat de via MCM aangeboden sum, onder vermelding van 'Best of Ba ShareWare per diskette ongeveer de Secretariaat CPC sicode nr. 5' . helft moet opbrengen ... Drs. PJ.C. Aerts Lab. voor Chemische Fysica Nijenborgh 16 Nieuw in België: ShareWare CPC-Prijs 9747 AG Groningen Tel.: 050-634375 Volgens het persbericht van firma HA De initialen staan voor 'Computational VE Computer Systems BVBA is Share Physiscs and Chemistry', de prijs is voor ware in België tot nog toe een onbekend studenten die zich in de ogen van deze iets. Daar willen ze - niet geheel belan organisatie bijzonder onderscheiden geloos - verandering in brengen. Voor hebben. slechts 400 franken per disk brengt men In de natuurwetenschappen bestaat er de PC-SIG collectie, één der grootste al langere tijd een tendens om allerlei ShareWare verzamelingen ter wereld, onderzoek langs de weg van de compu in omloop. Momenteel claimt men de tersimulatie te doen. Deze aanpak, ook enige verdeler in België te zijn, terwijl bekend als 'derde methodologie' of 'nu- © POStbus 2. 6596 ZA M!lSBEEK FLE I-SOFT Te!eloon 08851·14&64 MS·DOS * SIer In Nederlanase sonwa~e Bank N M BAmsterdam 67 92 19 439 POSt Dank 1008734 KvK Venlo 16541 Eenvoud en toch professioneel van opzet is het succes van Flexisoft! FS 0110 - DATABASE (f 195,-/8fr. 3600) Universeel van opzet. Binnen 10 mln. te gebruiken. Vele extra's met o.a. urtgebrelde PRINTmogelijkheden van etiketten en lijsten. FS 0120 - BASIC cursus (9 delen) (f 185,-/Bfr 3400) Na 3 lessen zelf al een programma maken. Met fraaie praktijkvoorbeelden en IncL mU~lple choice vragen. FS 0130 - NOTEN cursus (5 delen) (f 185.-/Bfr. 3400) Voor iedereen te begnlpen. Zeer fraai uitgevoerd met gelUid. Demo aanwezig. Let op: alleen met grafische kaart I FS 0140 - M.P.C. Multiple Choice (f 125,-/Bfr. 2300) ~t-Qo'::Joart ~DMPuta,... Een studieprogramma. Onontbeerlijk In het moderne onderwijs. FS 0150 - DAG (f 125, ·/8fr. 2300) Luxe electronrsche agenda InclUSief Memo en adressenbestand. volledig automatisch. FS 0160 - YAHTZEE (f 49.-/Bfr. 900) Philips PC TC 100 Gratis Software: Bekend dobbelspel. Grafische kaart niet nodig. Max 5 spelers. Iets aparts!. 512 K. Ram 8088.1 Processor Ook spelen tegen de computer of laat de computer tegen Zichzelf spelen. CGA, MDA en Hercules Ms Dos 3.3 FS 0170 - LOTTO (f 49,-/8fr. 900) 84 toetsen keyboard. Tutor en Help Veel geld verdienen? U vergroot wel de kans om een prijs te winnen. Parallelpoort, ferieëlpoort 2 Dynamic publisher met Neder De computer berekent de juiste combinatie van de getallen met de meeste kansen. vrije slot. landse handleiding. FS 0180 - TYPECURSUS (f 195,-lBfr. 3600) Met 2 duim monitor. 34.990,- Belgische Francs Na 6 uren al blind typen. En alleen wanneer U de cursus goed doorlopen hebt kriJ9t U van de computer Uw typediploma met naam en aantal slagen per min. Uniek In ziln soort ... De beste momenteel ??? - POUJcrCod ~t- :'d Cod pro:;ror,·.,,,o \/c- ...... r c.-2r. I~d~r· die. =:ICI'-. i SCrlG-\JS u..'11 bC=I=r.r-~"..J~cr, met- C'nt'.\Iç'r~~n. 'v'rO-:::l;t =r.::::~ rnfcrt1',otu:t'-ro:=h\..T'c 'JC)rl • __ Programma's zijn te bestellen door overmaking van het bedrag + f 2,50 voor ~.CS ~;QG:rb<2r3o:n, G-~""".c.~r,t.2C't,'2~r. ?,2850 1o'\cr.;rl::'.zrS':'-r'"".,T çJ ,:·l~. 'SI., ~·_2'? verzendkosten met vermelding van: SCS St .r-iVi Voor 31/2 Disk wordt de prijs met f 10.- verhoogd. Met garantie en servicekaart en incl. B.T. W. MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 46- * ) Sf -rtr Snelstart administratie getest Onder de naam SnelStart Gelukkig ziet de Snelstart-serie er heel veld alleen de letters J, N of Winvullen, serie brengt Stark-Texel wat solider uit dan de indertijd aange die ook als zoäanig - één letter - wor kochte ST -software. Wat heet, het is een den opgeslagen. Echter, op het scherm een serie administratieve serie samenwerkende programma's verschijnt altijd de gehele regel, com programma's op de markt. waar duidelijk over nagedacht is. pleet met de ingebouwde verklaring. En dergelijke programma Momenteel bestaat deze reeks uit de Verder kent het programma een twee tuur trekt altijd weer de aan volgende programma's: tal ingebouwde 'pop-up' mogelijkhe dacht van onze schrijvende den, hulpjes die met een simpele toets SnelFaktuur 3.0; combinatie op het scherm getoverd kun boekhouder. Zijn kritische Sneffioek; nen worden zonder daarvoor uit het aandacht, mogen we wel Sneffioek Plus; programma te moeten stappen. Dit zijn zeggen. Die kritische blik is Sneffiaseen de rekenmachine - een behoorlijk vol ook wel verklaarbaar. Im SnelUtil. ledige rekenmachine overigens, met een mers, een tijd terug alweer, 'telstrook' op het scherm - en een no De twee laatsten zijn weliswaar ook los titieblokje. Ideaal, om even iets vast te investeerde hij de nodige verkrijgbaar, maar worden ook bij de houden of uit te rekenen. Ook nooit duizenden guldens in pro andere pakketten meegeleverd. Sneffia weg: een mogelijkheid om simpel mail gramma's voor de Atari ST. se is namelijk een database-programma merge te bedrijven, oftewel namen en Dat was dus geen goed met de nodige mogelijkheden, wat ech adressen in een standaard-brief op te plan, gezien het feit dat hij ter meteen qua bestandsstructuur de nemen. ruggegraat vormt van de hele serie. Alle tegenwoordig de admini programma's gebruiken een bestands Het belangrijkste aspect van Sneffiase is stratie van zijn klanten toch opbouw die door Sneffiase gelezen kan en blijft echter de uitgebreide rapporta op een MS-DOS machine worden, hetgeen ongekende mogelijk ge-mogelijkheid. Eenmaal gedefInieer voert. De zaak bleek voor heden biedt voor het samenstellen van de rapporten kunnen natuurlijk worden geen meter te werken, en rapporten en dergelijke. bewaard en later eenvoudig - via een menu - nogmaals worden opgeroepen. uiteindelijk bleek het geld SnelBase Nogmaals, vooral in combinatie met de en de nodige tijd - alleen bestanden van de administratieve Snel nog maar bruikbaar als af Maar Snelbase is ook afzonderlijk inzet Start programma's ideaal. schrijfpost. baar, als programma waarmee men - Leerzaam, mag men wel in het Nederlands - electronische SnelUtil is als losstaand programma kaartenbakken kan opzetten en hante minder interessant, het is een pakketje zeggen. ren. De nadruk ligt op rapportage, waa hulpmiddelen voor de hele SnelStart se rin men een uitzonderlijk grote vrijheid rie. Zo kan men bijvoorbeeld gegevens qua layout heeft. Daarnaast kan men im- en exporteren en in het geval dat over uitgebreide sorteer- en selectie men ooit van SnelBoek naar de uitge mogelijkheden beschikken, of bijvoor breidere versie, Sneffioek Plus, over beeld tussentotalen laten afdrukken in stapt de bestanden converteren. Een vi rapportages. rus-controle - maar dan alleen voor de SneIStart-programma's - behoort ook Belangrijker echter zijn de rekenfunc tot de mogelijkheden. ties, die het de gebruiker mogelijk ma ken om middels Sneffioek allerlei han Voor de laatste mogelijkheid van Sne delingen te verrichten met de Sneffioek lUtil, het copiëren en verwijderen van en SnelFaktuur-bestanden, die de af bedrijven, moeten we eerst iets meer zonderlijke programma's zelf niet bie vertellen over de hele structuur van de den. SnelStart serie. Elk programma kan na Invoervelden zijn natuurlijk definieer melijk meer dan één administratie aan, baar, bijvoorbeeld als datumveld, en die dan ook in verschillende 'bedrijven' ook tegen per ongeluk wissen te be worden verdeeld. Bij het opstarten schermen. Nog een slimme mogelijk krijgt men een overzicht van de reeds heid is het blokhaak-masker, waarmee bekende bedrijven en kan er daar één men aan bepaalde velden een eenvoudi van kiezen of een nieuw bedrijf opzet ge codeverklaring toekent. Ste~ voor ten. Middels SnelUtil kan men zo'n be een bepaald veld vult men het volgende drijf - bijvoorbeeld eentje waarmee BOEKHOUDEN EN in: men wat heeft rondgestoeid met de pro FACTUREREN OP DE PC [J]a [N]ee [W]eet niet gramma's, om de mogelijkheden te le Dan kan men tijdens het invoeren in dat ren kennen - weer verwijderen. MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 47- 001 ms-dos test Kolommenbalans. Datum: 25-01~9. Blad: 001 ·--proef-sa1dibalans------verlies & winst------eindbalans------rek.nr omschrijving debet kredit debet kredit debet kredit 001100 Bimk 54712.34 0.00 54712.34 001300 Debiteuren 62199.58 56462.34 5737.24 001500 Af te dragen LB/AOW 0.00 9000.00 9000.00 001510 Te betalen bedrijfsvereniging 0.00 5000.00 5000.00 001800 Af te dragen BTW hoog 0.00 8618.89 8618.89 001801 Af te dragen BTW laag 0.00 395.78 395.78 001802 Te vorderen BTW hoog 250.00 0.00 250.00 002100 Tusenrekening salarissen 0.00 14750.00 14750.00 004000 Salarissen 25000.00 0.00 25000.00 004030 Sociale lasten 3750.00 0.00 3750.00 004100 Verlichting, verwarming 1500.00 0.00 1500.00 008010 Omzet hoog 0.00 45545.75 45545.75 008020 Omzet laag 0.00 6596.30 6596.30 008100 Kredietbeperking 0.00 1042.86 1042.86 ------subtotaal: 147411.92 147411. 92 30250.00 53184.91 60699.58 37764.67 resultaat: 22934.91 22934.91 ------totaal generaal: 147411.92 147411. 92 53184.91 53184.91 60699.58 60699.58 ======z:====== Algemene gegevens De maximale capaciteit bedraagt 999 Tijdens het aanmaken van de facturen bedrijven, wat in de praktijk meer dan wordt het factuurtotaal in beeld bijge De hele SnelStart-serie heeft - zoals voldoende zal zijn. houden. Het printen van facturen kan familie betaamt - wel wat gemeen desgewenst in meervoud. De gereali schappelijke trekjes. De bediening is bij alle pakketten gelijk. seerde omzet van het bedrijf wordt bij Zo kan de installatie van programma's Bij het invoeren van gegevens worden gehouden per periode en cumulatief. op harddisk alleen vanaf drive A gebeu de functietoetsen gebruikt om een stap Artikelbestand, verkoopprijs, inkoop ren. Gelukkig voor de bezitters van ma terug of vooruit te gaan of om ingave af prijs, beginvoorraad en factureereen chines met een 3.5 inch A-drive zijn de te sluiten. Ook de al genoemde extra's, heid - doos, stuks, liter, etcetera - zijn pakketten op beide formaten leverbaar. zoals de rekenmachine en het notitie vrij in te voeren. De installatie verloopt verder overigens blokje zijn in alle pakketten beschik In SnelFaktuur is er een vaste korting geheel probleemloos, de gebruiker baar. Mocht men problemen hebben bij per klant in te voeren. Deze percentages heeft er geen omkijken naar. het invoeren, dan is er een beknopte kunnen echter bij het aanmaken van fac hulp functies oproepbaar. turen per factuurregel alsnog worden Volgens Stark-Texel kunnen alle pro aangepast. Ook de omschrijvingen van gramma's worden gebruikt om een ma SnelFaktuur de gefactureerde artikelen - die ook in chine met minimaal 512 Kb RAM en het artikelenbestand staan - kunnen twee drives, terwijl een 80-koloms prin Na deze wat algemene opsomming zul tijdens facturering worden aangepast. ter natuurlijk vereist is. Naar onze in len we mogelijkheden per pakket eens schatting is een harddisk - zeker als onder de loep nemen, in telegramstijl. Tot op zekere hoogte wordt de voorraad men meerdere pakketten uit de serie ge bijgehouden, desgewenst signaleert het bruikt - eigenlijk bijna vereist. Het kan, De kern van het programma wordt ge programma wanneer het minimum met twee drives, maar echt soepel zal vormd door een tweetal bestanden, het voorraadniveau voor een artikel wordt het niet werken. artikel- en het klantbestand. In deze be bereikt. Ook een negatieve voorraad De programma's werken geïntegreerd. standen worden allerlei gegevens vast wordt gemeld. Er is echter geen sprake Klantgegevens die bijvoorbeeld in Snel gelegd, zoals nummer en naam, maar van een volledige voorraad-administra Faktuur zijn ingegeven, zijn ook bekend ook omzet. Bovendien zijn altijd ook zo tie. Deze kan echter wel via Sneillase in Sneilloek.Er is helaas geen back-up genaamde vrije codes, velden die de ge worden gerealiseerd, als men er wat routine voor bestanden naar diskette bruiker naar eigen inzicht kan benutten, werk in steekt. aanwezig, althans dit wordt niet duide bijvoorbeeld om op te sorteren. De rapportering is uitstekend, dankzij lijk gemaakt in de handleiding. Stark datzelfde Sneillase. De inkoopprijs kan Texel gaat er van uit dat men hier beter De factuur-Iayout is flexibel en volledig bijvoorbeeld worden gebruikt voor zelf de bestaande backup-mogelijkheden aan te passen aan de eigen wensen. Zo te definieren lijsten. Er wordt admini kan gebruiken, of dit nu het DOS Back zijn er verschillende tekstvelden op de stratief echter verder niets mee gedaan. up-commando is, FastBack of domweg factuur te maken, bijvoorbeeld voor een Ook kan er een bestel-advieslijst wor het copiëren van bestanden naar losse melding van speciale aanbiedingen of den uitgedraaid voor artikelen die bene floppy's. Aan de ene kant terecht, want acties. Facturen worden automatisch den het minimum voorraadniveau zijn een computergebruiker die niet met re doorgenummerd. g~komen, desgewenst zelfs per leveran gelmaat backups maakt van de hele Die vrijheid van layout houdt bijvoor cIer. harddisk zal ook niet snel zijn of haar beeld ook in dat men, met een beetje ex Ontvangen betalingen kunnen eveneens databestanden gaan backuppen. Toch perimenteren, in staat zal zijn om for worden bijgehouden in SnelFaktuur. had de handleiding hier meer nadruk op mulieren met een aangehechte accept Dit moet men alleen doen wanneer niet mogen leggen. girokaart te gebruiken. ook Sneilloek of Sneilloek Plus wordt MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 48- t S Ct <- • gebruikt, dus indien SnelFaktuur niet in maken om even snel inzicht te krijgen in riode als cumulatief. Aanmaningen voor het totale pakket is geïntegreerd. Over de fmanciële situatie. Maar het pro debiteuren behoren ook tot de moge zichten, per debiteur, van openstaande gramma biedt ook een aparte debiteu lijkheden, met vrij in te geven teksten. posten zijn in dat geval ook mogelijk, renbewaking, voor het geval dat u Snel Tenslotte kan het programma BTW evenals aanmaningen, waarvoor de in Boek niet samen met SnelFaktuur ge uitsplitsen, hetgeen bijvoorbeeld bij gebouwde tekstverwerkingsmogelijkhe bruikt. Tijdens het boeken van kasbetalingen erg handig is. den meer dan voldoende zijn. grootboekmutaties kan er een omschrij ving worden gegeven, die ook op de mu Kritiek Een minpunt van het programma is dat tatieoverzichten verschijnt. een factuur onmiddellijk moet worden Enkele punten van kritiek: geprint. Het is helaas niet mogelijk om Dankzij de integratie met SnelFaktuur, Er is geen inkoopboek, C.q. crediteuren een serie facturen aan te maken en deze SnelBase en SnelUtil, kunnen de in administratie binnen SnelBoek, alleen in één keer uit te draaien. Desgevraagd SnelFaktuur aangemaakte facturen au een debiteurenboek. Echter, wie een in stelde men bij Stark-Texel dat op deze tomatisch worden doorverwerkt in koopboek noodzakelijk acht kan hier manier er minder kans bestaat op onge SnelBoek. Ook handmatige factuurin voor terecht bij het uitgebreidere pak lukken, bijvoorbeeld door een stroom voer is natuurlijk mogelijk; SnelBoek is ket, SnelBoek Plus. Ook bleek ons dan storing, waarbij er facturen wel geboekt ook als losstaand programma bruik het boekstuknummer niet automatisch maar nog niet afgedrukt zijn. Naar onze baar. Een toetsenbord met gescheiden werd doorgenummerd tijdens het boe mening is echter de mogelijkheid om de cursortoetsen en cijfertoetsen is zeer ken. Deze optie zal - zo heeft men ons facturen later uit te laten printen ook aan te raden, aangezien uit de verschil bij Stark-Texel beloofd - alsnog wor wel erg prettig, het verhoogt de werk lende menu's moet worden geselecteerd den aangebracht. snelheid aanzienlijk. Zeker als men een met behulp van de cursortoetsen. wat complexere factuur-Iayout ontwik Bij verwerking van debiteurenbetaling VVij hebben geen overzicht van open kelt, met bijvoorbeeld lijnen en andere wordt, na het invoeren van het factuur posten van debiteuren kunnen krijgen, grafische tekens, kan de printtijd be nummer, alle benodigde informatie - hoewel dit volgens de makers wel moge hoorlijk oplopen. zoals naam en bedrag - op het scherm lijk is. getoond. Jammer is het dat er geen Tenslotte: de boekingen worden stuk SnelBoek vooruitbetaalde bedragen geboekt kun voor stuk doorgezet, waardoor het pro nen worden. gramma niet al te snel is. Ook SnelBoek is volledig menu-ge stuurd en heeft uitgebreide selecteer Erg handig zijn de zoekfuncties tijdens Al met al is SnelBoek een tamelijk be en sorteermogelijkheden bij het samen het invoeren van boekingen, als men bij perkt programma. Veel van de ontbre stellen van lijsten. Deze lijsten - zoals voorbeeld een grootboekrekening op kende opties kan men echter in de duur de rapporten genoemd worden - zijn naam wil opzoeken en het nummer niet dere Plus-versie wel aantreffen. Snel op veel verschillende manieren in te de bij de hand heeft. Er zijn een tweetal Boek is daarmee typisch een len. Eenmaal ontworpen lijsten worden vrije codes beschikbaar bij grootboek programma voor simpeler administra in een menu getoond, net zoals binnen rekening en debiteuren als selectieveld, ties. alle andere programma's van deze serie. handig om bijvoorbeeld per verkoop Nadelig in onze optiek is dat men de mo rayon te selecteren. gelijkheid heeft om rechtstreeks op de SnelBoek biedt de nodige mogelijkhe Per debiteur is er een omzetoverzicht te grootboekrekening 'debiteuren' te boe den, zo valt er een kolommenbalans te verkrijgen, zowel voor de lopende pe- ken. Hierdoor kunnen verschillen wor- 001 ms-dos test Boekingsverslag verkoopfakturering. Journaal: 000009. Datum: 03-01-89. Blad: 001 ======faktnr fakt.dat deb.nr grb.nr omschrijving debet kredit ======890005 03-01-89 200001 Bakker, Fa. 001300 Debiteuren 7723.16 008020 Omzet laag 695.00 008010 Omzet hoog 5895.75 001801 Af te dragen BTW laag 41. 70 001802 Te vorderen BTW hoog 1090.71 890006 03-01-89 200001 Bakker, Fa. 001300 Debiteuren 1183.52 008010 Omzet hoog 998.75 001802 Te vorderen BTW hoog 184.77 890007 03-01-89 200001 Bakker, Fa. 001300 Debiteuren -368.35 008020 Omzet laag -347.50 001801 Af te dragen BTW laag -20.85 MSX!MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 49- 001 ms-dos test Mutatieblad rekening 001800 Datum: 25-01-89. Blad: 001 Af te dragen BTW hoog datum journaal omschrijving debet kredit 03-01-89 000001 Verkoopfakturering 4201.50 03-01-89 000002 Verkoopfakturering 4417.39 totaal tlm dit blad: 0.00 8618.89 den gecreeerd tussen grootboek en sub Al met al is de Plus-versie nét even iets baar komen, voor de alleszins redelijke administratie, als je niet oppast. Ook uitgebreider en gebruikersvriendelijker prijs van 25 tot 50 gulden, voor de hele hier geldt dat het zwaardere SnelBoek dan het simpeler broertje. Voor wie la serie wel te verstaan. Plus een andere oplossing biedt. ter wil updaten, de bestanden kunnen middels SnelUtil worden omgezet naar Ook verwacht men een nieuw pakket in Snel Boek Plus het andere formaat. Men kan dus begin deze serie, waarmee men de rapportage nen met SnelBoek en later alsnog be vanuit de boekhouding zal kunnen - la Naast het zonet besproken SnelBoek is sluiten de Plus-versie in gebruik te ne ten - verzorgen. Dit programma zal in er een uitgebreidere versie, SnelBoek men. principe niet door de eindgebruiker ge Plus, waar een bijna twee keer zo hoog hanteerd worden, maar is bestemd voor prijskaartje aan hangt. Deze versie wijkt Algemeen de accountant. Het kan de SnelBoek op de volgende punten af van SnelBoek: Plus-bestanden - niet die van de een Alle programma's worden geleverd met voudiger SnelBoek - inlezen en manipu Er is een crediteuren-administratie mo beknopte maar goed leesbare gebruiks leren, waarna er bijvoorbeeld een jaar gelijk. aanwijzingen. Zoals altijd geldt ook dit rapport kan worden gegenereerd, waar Men kan boekingsregels per grootboek keer dat automatiseren niet inhoudt dat men het commentaar kan invoegen. rekening verdichten, bij verdichting alles voortaan automatisch gaat: men Momenteel is er al een basis-versie van worden alle mutaties op een bepaalde moet wel het één en ander van boekhou dit programma in gebruik, als test. Als grootboekrekening verzameld en bij el den afweten alvorens met deze pro het eenmaal uitontwikkeld is zullen we kaar geteld. Per boekstuk verschijnt dan grammatuur te gaan stoeien. Vooral het er in MSX!MS-DOS Computer Maga een totaalbedrag op de grootboekreke opzetten van het rekeningschema is iets zine een bespreking aan wijden. ning. De specificatie van dit totaalbe om even professionele hulp bij in te roe drag is terug te vinden in het mutatiever pen, hoewel het standaard decimaal re Tenslotte: accountantskantoren gebrui slag. Als men niet verdicht, dan worden keningstelsel - dat in de gebruiksaan ken de pakketten ook, en installeren de alle mutaties afzonderlijk geprint op de wijzingen van de boekhoudprogram boekhouding - op uurtarief - bij de grootboekrekening. ma's staat afgedrukt - wel helpt. klant. Om hiervan gebruik te maken hoeft men geen klant te zijn bij de ac Per grootboekrekening kan men aan ge We hebben van de producent, Stark countant. Adressen van de kantoren zijn ven of boekingen op de rekening als om Texel, vernomen dat men voorlopig nog bij Stark-Texel te verkrijgen. zet moeten worden meegenomen in het niet uit ontwikkeld is met deze program omzet-overzicht, dat per debiteur kan ma's. Zo is er nu alweer een nieuwe ver Conclusie worden bijgehouden. sie uit, waarbij de layout-schermen - en dus ook de af te drukken informatie - De SnelStart-serie is een goed door In SnelBoek Plus zijn er ook aanzienlijk tot 255 tekens breed kan zijn. Dan heeft dacht project. Men kan al naar gelang meer mogelijkheden om informatie op men natuurlijk wel een brede printer de behoefte een deel- of een volledige het scherm te raadplegen. Zo kent het nodig. administratie opzetten rond deze pro programma opties om alle mutaties - grammatuur. debiteuren, crediteuren, factuur of Ook kan men in deze vernieuwde versie De database-structuur, die het hart grootboek - even snel te raadplegen. in die layoutschermen rechtstreeks met vormt van deze pakketten, is een gouden Ook het historisch overzicht kan via het veldnamen werken, hetgeen de gang van greep geweest, die de eindgebruiker de scherm worden bekeken. zaken wat eenvoudiger maakt. nodige vrijheid in rapportage biedt. We hadden bij SnelBoek al even aange stipt dat een ander voordeel van de Plus Eveneens nieuw: een Belgische versie, Qua bediening en installatie zijn de pro versie is, dat deze ook het boeken van die standaard in franken werkt en het in gramma's simpel genoeg; de extra's - vooruitbetalingen op nog niet verwerk België verplichte BTW-nummer van de notitieblokje, rekenmachine en SnelBa te facturen toestaat. debiteuren bijhoudt. se - erg prettig in het gebruik. Binnen SnelBoek Plus zijn er ook wat Men laat de kopers van het eerste uur Op onze test-computer - een XT andere handigheidjes ingebouwd, zoals natuurlijk niet in de kou staan. Al die kloon met een wat trage harddisk - was het automatisch berekenen van BTW en verbeteringen en aanvullingen - er één en ander echter niet echt snel te slotboekingen, of het door elkaar heen staan er nog meer op stapel - maken noemen. kunnen gebruiken van groot- en subboe de programma's des te interessanter. Het was te doen, maar voor zwaardere ken. Medio maart zal er een update beschik- administraties is een snelle machine aan MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 50- t • t Dit is een voorbeeld van hoe een faktuur lay-out er kan uitzien. Wanneer U deze lay-out (ongeveer) wilt aanhouden, dan is het misschien een goed idee om in dit vak uw beeldmerk te tekenen. Gebruik hiervoor de funktietoets 6 (grafische tekens). Wanneer U voorbedrukt faktuurpapier heeft, dan moet U natuurlijk het een en ander flink veranderen I Indien uw printer geen gra fische tekens aan kan, vervang deze tekens dan door andere tekens I IF" Bij betaling vermelden: FAKTUUR Bakker, Fa. Postbus 3 Uw klantnummer 200001 3456 TT Utrecht Het faktuurnummer 890005 De faktuurdatum 03-01-89 Nederland Uw referentie Ib. Wij faktureren U ingevolge de volgende aan U geleverde goederen en/of diensten: ART.NUM. OMSCHRIJVING PRIJS AANTAL KORT% BEDRAG 00010100 Diskettes DS/DD 5,25" 39.95 10 0.00 399.50 00010150 Diskettes DS/HD 5,25" 79.95 25 0.00 1998.75 00010200 Diskettes DS/DD 3,5" 49.95 30 0.00 1498.50 00010250 Diskettes DS/HD 3,5" 99.95 20 0.00 1999.00 00020000 MS-DOS Handboek 69.50 10 0.00 695.00 TI r------~ -=-- - Totaal bedrag ~590.75 korting 0.00 % 0.00 BTW%: 0.00 % 6.00 % 18.50 % 0.00 % OVER: 0.00 695.00 5895.75 0.00 tot: 6590.75 BTW : 41.70 1090.71 0.00 BTW: 1132.41 te betalen binnen 30 dagen: 7723.16 Bij betaling binnen dagen mag % van fI. 6590.75 is fI. betalingskorting worden afgetrokken. te raden. Dat wordt deels veroorzaakt SnelBase + SnelUtil in postzegels te worden bijgesloten. door de veilige opbouw van het geheel: f 149,- Aanvragen bij: mutaties worden meteen helemaal doorverwerkt. SnelFaktuur Uitgeverij Stark-Texel b.v. f349,- Software Service Al met al denken we dat deze program Postbus 302 ma's hun prijs dubbel en dwars waard SnelBoek 1794 ZG Oosterend Nb zijn. f 249,- De vrijheid die men heeft bij het maken van allerlei indelingen en uitdraaien - SnelBoek Plus zoals alleen al de factuurlayout - is su f 449,- bliem en zal vooral de wat doorkneder gebruiker aanspreken. Verdere informatie: Uitgeverij Stark-Texel b.V. De eenvoud van bediening, gekoppeld Tel.: 02220-18661 aan de standaardisatie tussen de pak ketten, maken de programma's zeer ge Voor wie het allemaal eerst eens zelf wil schikt om door een specialist te laten in aanschouwen, er is een demonstratie stalleren en opzetten, waarna de eigen floppy verkrijgbaar bij Stark-Texel. lijke administratie door een De prijs: f 5,- voor 5.25 inch en f 10, betrekkelijke leek kan worden bijge voor de 3.5 inch versie. houden. Deze bedragen dienen bij uw aanvraag MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 51- TurboFlowl Voor de serieuze Basic programmeur Programmeurs hebben TurboStrip TurboBlok aparte, nogal specIalistI TurboStrip is het eenvoudigste pro Zo heet het tweede gereedschap in deze sche behoeften wat hulp gramma in het pakket. Dit deel verwij serie. Het doel is ervan is, om een pro programma's betreft. Alge dert de regelnummers van een GW-Ba gramma nog verder te fatsoeneren. mene utilities zijn er ge sic programma, om het beter geschikt te Daartoe doet TurboBlok een aantal noeg - tekst-editors, maken voor behandeling met een Basic dingen tegelijk. Allereerst worden re disk-utilities, file-managers compiler. Nu is dat verwijderen op zich gels met meer commando's erop ge natuurlijk een klusje waar een redelijk splitst, tot er nog maar één commando - maar echte program Basic-programmeur zijn hand niet voor per regel overblijft. Verder worden er meer-hulpmiddelen zijn omdraait. Maar TurboStrip gaat slim te overal spaties en lege regels toegevoegd zeldzaam. werk: alleen overbodige regelnummers om de leesbaarheid te vergroten. TurboFlow! vult, denken wij, worden verwijderd. Regelnummers die Alle If-Then-opdrachten worden ver een gat in de markt. een echt doel hebben - zoals voor een vangen door If-Then-blokken; alle re Goto-, Gosub- of Resume-opdracht - gels in lussen worden netjes ingespron Het is een set van drie pro worden niet verwijderd, maar vervan gen. De afstand voor dat inspringen is grammeer-utilities voor de gen door een label. instelbaar: normaal zijn het twee spaties twee meest populaire Basic Daardoor verloopt het 'ontlijnen' in drie per inspring-niveau. compilers: Microsofts stappen. Eerst wordt het programma Commentaar wordt op twee verschillen Quick-Basic en Borlands doorlopen om de nuttige van de overbo de manieren behandeld. Als het aan het dige regelnummers te onderscheiden. begin van de regel staat, blijft het daar Turbo-Basic. De prijs van Het regelnummer 4210 wordt daarbij in staan; commentaar aan het einde van de TurboFlow is laag: onge principe vervangen door het label regel wordt naar rechts verschoven, zo veer 70 gulden. Hoe is de LA210. Maar de gebruiker krijgt tijdens dat het allemaal op dezelfde kolom be kwaliteit? de tweede stap de mogelijkheid om zelf gint. Welke kolom dat is, kan worden in betere namen voor de labels te kiezen, gesteld. Alle REM's worden vervangen zoals 'lees.in' voor L3920. door enkele aanhalingstekens. Een goede vondst is de mogelijkheid om Eén van de grote voordelen van beide het programma tijdens deze stap door Tijdens het bewerken kan TurboBlok genoemde Basic-compilers is, dat ze te bladeren, om elk regelnummer te desgewenst ook nog controleren of de 'gewone' GW-Basic programma's kunnen bekijken alvorens er een naam structuur van het programma wel klopt, meestal zonder problemen kunnen inle bij te kiezen. met andere woorden: of er bij elke For zen, compileren en uitvoeren. Maar Hierna wordt het programma pas be een Next staat, bij elke If een Endif, en daarbij worden de bijzondere mogelijk werkt: tijdens de derde stap wordt er zovoort. Normaal gesproken is dit niet heden van de compiler, zoals echte sub een nieuw bestand gemaakt - met de echt nodig, omdat de Basic-compiler routines met parameters, meer-regelige extensie TBS - waaruit alle overbodige vanzelf wel klaagt als het programma functies en If-blokken natuurlijk niet ge regels vervangen zijn en alle 'echte' re een structuur-fout bevat. bruikt. En het programma is nog steeds gelnummers vervangen zijn door labels. Deze 'stack-controle' kan dan ook wor even onoverzichtelijk, een gebrek waar Het programma is daardoor al een stuk den uitgeschakeld om tijd te winnen. aan de meeste GW-Basic programma's overzichtelijker geworden. Toch is dat niet altijd handig. In de nu eenmaal lijden. handleiding wordt vermeld, dat Turbo Het pakket TurboFIow! bestaat uit drie Het is alleen even oppassen geblazen Blok moeite heeft met opdrachten van delen - TurboStrip, TurboBlok en met het regelnummer O. Soms is dat een de vorm 'If ... Then 100'. TurboFlow - die samen heel goed in 'echt' nummer, maar veel vaker is het Dat klopt; elke keer als er een dergelij staat zijn van een oud GW-Basic pro slechts een dummy achter 'On Error ke regel gevonden wordt meldt de stack gramma een fonkelnieuwe Turbo- of Goto' om het onderscheppen van fout controle een fout. Dit soort opdrachten Quick-Basic versie te maken. Maar ook meldingen uit te schakelen. TurboStrip komt voornamelijk voor in GW-Basic bestaande compiler-programma's kun verandert dit trouw in 'On Error Goto programma's en dan is er eenvoudig iets nen met TurboFIow! verduidelijkt en LO', waartegen de compiler dan weer aan te doen. Als TurboStrip het pro verfraaid worden. protesteert omdat het label LQ nergens gramma bewerkt heeft, zijn alle regel Bovendien levert TurboFIow! een schat gedeftnieerd wordt. Gelukkig kan de nummers namelijk in labels veranderd. aan informatie op omtrent de bewerkte naam van dit label tijdens de tweede Als alle labels met een L beginnen - Basic-programma's zelf, zoals een va stap veranderd worden van 'LQ' in '0', wat normaal gesproken het geval is - riabelenlijst, een functielijst en een waardoor het probleem opgelost is. Dit dan kan met behulp van de zoek-en-ver soort stroomdiagram. gaat alleen wel weer verkeerd als er in vang-functie van de compiler elke het programma ook werkelijk naar regel 'THEN L' vervangen worden door ogesprongen wordt... 'THEN GOTO L'. BASIC-Taal VOOR MS-DOS Maar een dergelijke fout is gelukkig snel Tijdens het bewerken wordt het pro opgespoord. gramma getoond op het scherm. Na het MSXlMS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 52- BLOKBASE.BAS Dit alles gebeurt op een duidelijk inge deeld scherm, dat veel informatie biedt. , De bediening verloopt hoofdzakelijk via I I IFNATTRCVK.AIO cursor- en functietoetsen. Het geheel is I \ . I ! hierdoor overzichtelijk en gemakkelijk i ,FNATTR <14. 4·) ! in het gebI'uik. I i Het tweede deel bestaat uit de speciale i : IFNATTRCVK+16.AK) t TurboFlow-functies, zes in getal. I . I 1 1 L-J ON ERROR GOTO FOUTJEL-.. MiniFlow , I I I '! I De eerste daarvan heet MiniFlow. Deze ~STAF MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 53- VARIAP~LEN REFERENTIE LIJST VAN f Local A$ SUB DISPLAYDATABASEFILES Nederlands f- SUB DISPLAYSTRUCTURE ~ SUB GETFIELDNUHBER ~ SUB LISTRECORDS TurboFlow! is een Nederlands product. -- SUB PROGRAHHAEINDE Het pakket is geschreven door Blokker Shared BLINK DEF FNDATABASEISOPEN + Blokker Software, een klein bedrijf ~ SUB DISF'LAYHENU uit Lelystad. Het pakket - ook de f- SUB DISPLAYRECORDFOREDIT '- SUB OPENDATABASE handleiding en de hulpteksten! - is he f- SUB PRINTEENRECORD lemaal Nederlandstalig. De handleiding f- SUB SAVEINDEX ~ SUB SORTBASE is overigens erg kort: 15 pagina's AS. Maar de uitgebreide hulpteksten bin Local CH$ SUB DISF'LAYDATABASEFILES nen de programma's maken veel goed TBD, variabelen referentie lijst en de werking van de drie programma's spreekt voor zich. fmieerd wordt. Vooral bij grote projec Structuurtekeningen ten, waarbij het programma uit verschil Eén van de opvallendste eigenschappen lende Basic-bestanden opgebouwd De vijfde functie is TurboFlow! zelf. Dit van het hele TurboFlow-pakket is de af wordt, kan dit veel zoekwerk besparen. is een uitgebreide versie van TurboBlok, werking. De schermopbouw is steeds Maar ook bij een enkele fIle kan het han waarbij alle structuren met behulp van helder en duidelijk; op een kleurenmo dig zijn een lijst te hebben van alle su lijnen en pijlen in de linkerkantlijn wor nitor worden de kleuren goed gebruikt, broutines met hun parameters. De in den aangegeven. zonder te overdriiven. De bediening is houdsopgave komt terecht in een TBI If.. Then en Select..Case blokken, logisch en consequent en er staat vol fIle. For .. Next-, Do.. Loop- en While .. Wend doende uitleg op het scherm. lussen en definities van subroutines en Ook allerlei kleine details zijn uitste Referentielijsten functies worden elk op een aparte ma kend verzorgd, zoals het invoeren van nier aangegeven. een bestandsnaam, bijvoorbeeld. Daar De derde TurboFlow-functie is hierop Daarnaast worden Resume-, Goto-, bij mag gebruik gemaakt worden van de een uitbreiding: een 'subroutines refe Gosub-, Call- en Exit-opdrachten ge pijltoetsen, Backspace, Delete en In rentielijst' . Dit is een tabel - of liever: merkt, evenals alle labels. TurboFlow! sert. Als de extensie wordt weggelaten een bestand met de extensie TBX - zorgt ook weer voor extra lege regels en vult het programma automatisch .BAS met alle Call-, Fn-, Goto- en Resume voor inspringen binnen lussen. aan. opdrachten, compleet met de naam van de subroutine of functie van waaruit ze Het resulterende TBF-bestand kan met Doordacht worden aangeroepen. behulp van het hoofdprogramma op het Zo is dus goed te zien wat het effect zal scherm worden weergegeven; op een Een voorbeeld van de goed doordachte zijn van een verandering in een bepaal kleurenmonitor heeft daarbij bovendien werkwijze van deze gereedschappen is de subroutine, omdat snel opgezocht elke soort markering een eigen kleur. het opstarten van TurboBlok en Tur kan worden welke andere onderdelen Het bestand kan ook worden afgedrukt boStrip. Dit kan op verschillende ma van het programma deze subroutine op een Epson- of mM Proprinter com nieren, bijvoorbeeld: aanroepen. patibele matrixprinter. Epson compati bele printers hoeven daarbij niet speci TBBLOK TurboFlow! kent ook nog een eigen 'va aal over de mM karakterset te beschik riabelen referentielijst'. Dit is bestand ken: het afdrukken van de speciale start TurboBlok op in de menu-versie. met de extensie TBD, dat een lijst bevat tekens gebeurt in de grafIsche mode van Er verschijnt een menu, waarop de na met alle variabelen in een programma de printer. men van de in- en uitvoerbestanden - ook in de $INCLUDE-bestanden - Daarnaast wordt de regelafstand ver kunnen worden ingevoerd, evenals de die met behulp van een Shared, Local of kleind en het lettertype op Elite gezet, overige instellingen. Deze worden trou Static-opdracht gedeclareerd zijn. zodat er meer dan 80 regels van 96 ka wens altijd bewaard: als het programma rakters op een vel twaalf inch papier opnieuw aangeroepen wordt, verschij Niet gedeclareerde variabelen worden passen. nen de instellingen van de vorige keer. niet in de lijst opgenomen, hetgeen be Maar TurboBlok kan ook gestart wor grijpelijk is - het is nu eenmaal erg De laatste functie, reorganisatie, is in den met: moeilijk om alle variabelen in een pro wezen een kleine versie van TurboBlok. gramma op te sporen. Regels in blokken worden netjes inge TBBLOK ENQT.TBS ENQT.TBB Maar jammer is het ook, omdat het niet sprongen en het commentaar wordt net declareren van een variabele een vaak als bij TurboBlok uitgelijnd. Verder ge De invoerfIle is nu ENQT.TBS, de uit voorkomende bron van fouten is. beurt er vrij weinig. voerfIle wordt ENQT.TBB en Turbo De handleiding adviseert dan ook om Deze functie is dan ook voornamelijk Blok gaat meteen aan de slag. alle variabelen te declareren - maar handig voor het bewerken van TBF-be Na afloop hoeft er alleen nog op een helaas protesteert TurboFlow! niet, als standen; de structuur-aanduidingen toets gedrukt te worden om het pro dat niet gebeurt. worden dan weer verwijderd en het re- gramma te verlaten. MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 54- Deel van ENQT.TBF. de uitvoer van TurboFlow PROHPT$="Keuze (999 = nieuw element): " IL=3 :- IF H="U" THEN ~ GOSUB L1560 ~ GOSUB L1780 r- IF UITG(LIJST(VVRAAG(V».U)=-l THEN .~--- RETURN Ll040 IF INV$="" THEN rELSE IF INVUUV) THEN I II I :- IF UITG(LIJST(VVRAAG(V»,U)=VANTW(V) THEN ~ GOTO L1360 RETURN ~ ELSE I ELSE I 1=0 4 I GOTO L1370 U=U+l ~ GOTO L1130 I L END IF I I i l...- END IF I LEND IF I L END I IF I, L END IF Structuurtekeningen: TBF bestand -+L1310: De derde mogelijkheid, tenslotte, is: in het blad te passen. Desondanks had in het programma kunnen inwerken. den de Turbo-programma's er geen en Tenslotte zijn we onder de indruk van TBBLOKENQT kele moeite mee, hoewel er toch een de verzorgde afwerking van alle drie de paar hele vreemde combinaties van programma's. Dit wordt beschouwd als 'TBBLOK If.. Then- en For .. Next-opdrachten inza ENQT.BAS ENQT.TBB' en Turbo ten. Over de snelheid zijn we niet onte Geen kritiek? Nee, niet echt. De hand Blok gaat meteen aan het werk. Ook vreden: op onze AT namen TurboStrip leiding had wat dikker gemogen en er hier is duidelijk nagedacht over de be en TurboBlok iets meer dan een minuut staat een typefout Gawel!) in de hulp diening van het programma. Een laatste om ENQT te bewerken. Maar omdat tekst. Verder zaten er nog een paar klei voorbeeld: als de gebruiker in Turbo alle programma-onderdelen duidelijk ne, cosmetische onvolkomenheden in Flow! een tijdje niet op een toets drukt, laten zien wat er gedaan wordt is wach onze testversie, maar de makers hebben wordt het scherm zwart. Er verschijnt ten - zelfs al zou het tien minuten zijn beloofd die meteen te verhelpen. Geen een - eventueel gekleurde - geka - niet erg: de gebruiker heeft in ieder echte kritiek dus. Wat ons betreft is Tur dreerde tekst 'TurboFlow! beschermt geval het idee dat er wat gebeurt. boFlow! een aanwinst voor elke serieu uw monitor' op het scherm, die op ge ze programmeur die regelmatig in Tur zette tijden verplaatst wordt. Over af Conclusie bo- of Quick-Basic werkt. werking gesproken! We zijn zeer te spreken over Turbo Elke versie van TurboFlow! wordt door Test Flow!. Het pakket doet wat ervan ver Blokker + Blokker Software voorzien wacht mag worden - en dat is nogal van naam en adres van de koper. Bij het We hebben ENQT - onze enquête wat. De uiteindelijke programma- en ta opstarten verschijnt er éénmaal een ti verwerker uit MSXJMS-DOS Compu bel-bestanden zijn duidelijk en over telscherm met deze gegevens erop. Het ter Magazine nummer 25 - eens hele zichtelijk. Ze kunnen zonder twijfel erg pakket is dus verder niet beschermd en maal behandeld met TurboFlow! . Het veel hulp bieden bij het schrijven van kan zonder problemen op een harddisk 'strippen' van de regelnummers verliep grotere programma's, die uit meer be geïnstalleerd worden. zonder problemen, behalve dat label LO standen zijn opgebouwd. Het betekent wel, dat TurboFlow! di even in 0 veranderd moest worden. Tur Maar dat is zeker niet de enige toepas rect bij de makers besteld moet worden. boBlok klaagde wel over stack-fouten, sing: ook het omzetten van oude GW maar die bleken te wijten aan 'If ... Then Basic programma's wordt met Turbo TurboFlow! regelnummer' -constructies. Met een Flow! een stuk makkelijker. En pro zoek en vervang slag waren we die ook gramma's voor Turbo- of Quick-Basic Prijzen:f 69,50 op 5.25 inch disk; kwijt. gaan er een stuk op vooruit als ze door f 72,00 op 3.5 inch diskette. ENQT.BAS was zo'n 230 regels lang; de TurboFlow! worden gefatsoeneerd. Prijzen zijn inclusief BTW, exclusief gestripte versie ENQT.TBS 440 en de verzendkosten. 'geblokte' ENQT.TBB ruim 800. Het Dan is er nog een nuttige bijkomstig programma lijkt dus ruim drie keer zo heid: de structuurdiagrammen en voor Verdere informatie en bestellingen: lang te worden, maar alle regels zijn wel al het resultaat van de TurboFlow! weer een stuk korter. Bovendien: functie kunnen uitstekend dienen als Blokker + Blokker Software ENQT is geen typisch programmeer documentatie bij het programma. Hier Postbus 391 voorbeeld: het programma was bewust mee zullen anderen - maar ook de pro 8200 AJ Lelystad bijzonder compact geschreven om beter grammeur zelf - zich later veel sneller Tel.: 020-423275 MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 55- Kort an krachtig Een vraag die we regelma belangstelling voor, gezien het feit dat daarna contact. De grap is nu, dat je met tig krijgen is of we, naast Horloge - K&K 26-8 - al de nodige een draaischijftoestel dat op een toon pennen losmaakte. Laten wij u nog centrale is aangesloten door middel van onze grote programma's maals aanmoedigen: stuur eens iets in, je MSX-computer en deze oneliner toch ook niet wat kleine, snel in het hoeft niet meteen het neusje van de met toontjes - dus snel - kunt bellen. te tikken programmaatjes zalm te zijn en als wij het niet mooi ge Maar er is meer. willen brengen. Aan dat ver noeg vinden, publiceren we het gewoon Een van de zegeningen der moderne zoek voldoen we natuurlijk niet. techniek is de telefoonbeantwoorder. Als voorbeeld hier nog een aardig lij Alleen al het apparaat op onze vragen graag. Daar hebben we nenspel dat Timo Jansen ook instuurde. lijn vangt per week bijna 100 bellers op. deze rubriek, Kort en Krach Dat is nog eens een manier om met Om de nieuwste types vanaf een ander tig voor. schermopbouw om te gaan! Overigens, toestel af te kunnen luisteren wordt ge Het schrijven van dergelijke de kaartproblemen die wij vorige keer bruik gemaakt van dezelfde toontjes, kleine programma's is een vermeldden zijn nog steeds niet geheel waarmee de antwoorder kan worden de wereld uit. Weliswaar schreven eni bestuurd. U raadt het al, wie een ouder kunst op zich. Het is de be ge lezers ons dat zij hun Philips A TI wets puls-toestel bezit kan nu met zijn doeling om met zo min mo kaart konden opvoeden met behulp van MSX toch de telefoonbeantwoorder op gelijk programma een zo het meegeleverde programma MS, bij de werkplek afluisteren, vanaf zijn of groot mogelijk effect te be ons weigert de kaart nog steeds ten haar fauteuil thuis. Een laatste voor reiken. Het toppunt van enenmale. We proberen nog even of we beeld: een verzekeringsmaatschappij in bij Philips nadere uitleg los kunnen krij het Oosten des lands bedient zich van zo'n programma is de Oneli gen, en komen er dan nog op terug. een sprekende computer voor het geven ner, voor MSX en MS-DOS van informatie. Deze computer luistert maximaal 255 tekens lang. naar ... Juist. Maar ook korte routines, Piepen, MSX Alleen, het volume waarop de MSX de die binnen grote program piepjes weergeeft luistert nogal nauw. Dit is echt verschrikkelijk leuk. Het werkt, zo hebben we vastgesteld. ma's in stilte hun nuttige Een koninklijke oneliner, die nu eens Maar ook bij onze tests wilde het nog werk doen, kunnen hier te niet mooie schermen maakt en zelfs wel eens even duren voordat we voor recht. handig zou kunnen wezen. Hij werd ons een bepaalde monitor-telefoon combi toegestuurd door Paul te Bokkel uit natie de goede instelling gevonden had Het moeilijke van een rubriek als de Spankeren. Nadat U deze ene regel hebt den. Naar onze ervaringen was dat be Kort en Krachtig is, dat het als redacteur ingetypt, natuurlijk gesaved en vervol hoorlijk luid, dus om 's nachts even te te zijnde bijna onmogelijk om de vereiste gens geRUNd reageert uw computer al lefoneren is dit grapje mogelijk minder discipline op te brengen. Er valt altijd leen nog maar op cijfertoetsen, en '" of geschikt. Dat zou tot burengerucht kun zoveel uit te pluizen aan al die kleine ju #. En dan nog slechts met het afbeelden nen leiden. weeltjes, dat het wel eens iets te lang van het ingetoetste karakter en een duurt voor de eerste letters op papier piepje. Een beetje een ongelukkig piep komen. En dat is toch waar onze lezers je, lijkt het. Keybrd, MSX uiteindelijk op zitten te wachten. Het bijzondere is, dat deze piepjes pre Niet in elk nummer komt een K&K, dat cies overeenkomen met de piepjes zoals Een aardige oneliner, die ons werd toe is het gevolg. Eén ding is wel prettig. ze door moderne telefoons worden ge gestuurd door de heer van Vlodrop, uit Eenmaal geschreven, wordt deze ru produceerd, als zij tenminste zijn aange Zevenaar. Deze is niet bedoeld voor hen briek zelden overstaand. Toch wel een sloten op een zogenaamde tooncentra die graag mooie plaatjes op het scherm aardige man, die hoofdredacteur. le. Voor wie nu nog niet zit te juichen toveren. De ware MSX-techneuten zullen we het iets rustiger uitleggen. kunnen er echter veel plezier aan bele ven. Keybrd levert namelijk de toetsco Scherm, PC Vroeger werkten alle telefooncentrales de op, zoals die door het toetsenbord met pulsen: tien klikjes betekenden 0, gegenereerd wordt. Hoewel zowel uit post, als uit telefoon negen klikjes betekenden 9, acht 8 enzo Voor ingewijden: de scancode, dus de tjes blijkt dat het aantal MS-DOS'ers voort. Sinds een paar jaar is de PTT in plek in het array dat het toetsenbord in onder de lezers snel stijgt, blijft men wat hoog tempo bezig om alle centrales te feite is, welke in de accumulator staat op schuchter als het om korte maar krach vervangen door een moderner type, de het moment dat de hook KEYINT tige programmaatjes gaat. Toch is er wel tooncentrale. Deze verstaat nog wel wordt aangeroepen. klikjes, maar herkent ook de bovenge noemde piepjes. Wie over een druk Machinetaal programmeurs kunnen dit KLEINE MAAR FIJNE toetstoestel beschikt en dat juist heeft gebruiken om op zeer snelle wijze te tes LlSTINGS, VOOR MSX EN PC ingesteld, hoort als hij de cijfers indrukt ten welke toets er ingedrukt wordt en diezelfde piepjes, en heeft bijna meteen daarop te reageren. Niet vergeten de in- MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 56- 10 I SCHERM 388 20 I MSX/MS-DOS Computermagazine KK28-1 12 30 I ingezonden door Timo Jansen 579 40 I 400 50 KEY OFF: SCREEN 2: CLS: Y=-3 94 60 FOR X=0 TO 600 STEP 10: Y=Y+3 21 70 LINE(X,0)-(600,Y): LINE(X,180)-(600,180-Y) 458 80 LINE(0,Y)-(600-X,0): LINE(0,180-Y)-(600-X,180) 298 90 NEXT X: Y=103 85 100 FOR X=0 TO 300 STEP 10: Y=Y-3 945 110 LINE(X,90)-(300,Y): LINE(X,90)-(300,180-Y) 116 120 LINE(300,Y)-(600-X,90): LINE(300,180-Y)-(600-X,90) 582 130 NEXT X: A$=INPUT$(l): SCREEN 0 115 *** TOTAAL-CHECKSUM: 4093 *** I 10 I piepen X(I),Y(I):NEXT:Y(4)=Y(3):A$=CHR$(ASC( 20 I MSX/MS-DOS Computer Magazine INPUT$(1))OR32):A=INSTR("123a456b789c 30 I KK28-2 *0IId",A$)-l:PRINTA$;:IFA=-lTHENRUNELS 40 I ingezonden door Paul te Bokkel ESOUND0,X((A)AND3):SOUND2,Y(A\4):SOUN _ 50 I DB, 11:S0UND9,ll:FORT=lT050:NEXT:RUN:D 60 DEFUSR=144:A=USR(0):FORI=0T03:READ ATA93,160,84,145,76,131,69,119 25 10 I keybrd . 0 20 I MSX/MS-DOS Computer Magazine KK28-3 0 30 I ingezonden door D.W.v Vlodrop 0 40 I 0 50 LOCATE 0,0:PRINT" 'n toets ingedrukt houden s.v.p.":PRINTSPC(80):FORI=0T010:PR INTRIGHT$(10000000 1+BIN$(PEEK(I+&HFBDA)),8);" = ROW";I;SPC(63):NEXT:PRINT SPC(80 ):PRINT"de toets code = 8x rownununer + bitnummer (0-7) van bit dat 0 wordt.":GOTO 50 78 houd van de registers veilig te stellen, al geschiedt in regel 60. Je noemt het func nummer. Dus gaan we nog even door vorens in de hook de nodige machine tietoetsnummer en geeft achter de kom met: cursor weer terug, en nu Control taal aan te haken. Zie ook het beep ver ma de nieuwe betekenis in. Dat kan ge E - maak de rest van de regel schoon haal in de trukendoos van nummer 27. woon als string tussen aanhalingstekens, - en de cursor weer één positie voor of met behulp van de functie CHR$(n). uit. Klaar. In de listing krijgt vooral functietoets 2 Autoexec.bas, MSX een boeiende mogelijkheid: wanneer de Alleen jammer dat GW-Basic en aan cursor aan het begin van de regel gezet verwanten hier niet intuinen. Deze edi Maar ook voor MS-DOS'ers interes wordt en men vervolgens op de F2 drukt tor schuift namelijk netjes alle regels te sant. worden alle regels vanaf de cursor er rug als je Control-E intoetst. MCM zou Dit is een prettig klein opstart program één omlaag verplaatst. Daarbij wordt MCM niet zijn als we onze troetelbees ma voor zowel MSXl als 2, dat alle pro die schone regel ook meteen losgekop tjes niet toch te slim af waren. Voor de gramma-mes - voor zover je ze van een peld van de bovenliggende regel, zodat PC-bezitters ontdekten we dan ook een vaste extensie hebt voorzien - op het je even op de gewenste plek een nieuwe werkende sequentie met hetzelfde eind scherm zet, en naar behoefte opstart. regel kunt intypen. Dat is netjes! resultaat. In toetsaanslagen: Daarbij maakt het op basis van de exten We hebben in eerste instantie ietwat Control-J, cursor één achteruit, spatie, sie onderscheid tussen Basic en machi verbaasd naar de gebruikte character twee maal backspace en twee maal cur netaal. Door een druk op ESC krijg je strings zitten kijken. Als je het vertaalt sor vooruit. alsnog het volledige overzicht, en wist naar gewone toetsaanslagen gebeurt er het programma zichzelf. Bovendien het volgende: zet de cursor één plaats Eindelijk is de editor het spoor bijster; herdefinieert het de functietoetsen op terug, zodat hij aan het eind van de vo en staat ons toe de witregel voor eigen een zeer prettige wijze. rige regel staat, druk op insert, geef een doeleinden te benutten. De bijbehoren Om maar bij dat laatste te beginnen, dat spatie - en nu schuiven de onderliggen de ASCII codes - die dus met behulp kan ook voor PC bezitters een interes de regels op, maar is de schone regel een van CHR$ kunnen worden opgegeven - sante optie zijn. Die hele herdefmitie onderdeel van het bovenstaande regel- zijn: 10,29,32,8,8,28,28. MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 57- T ">>welk progranma?" 254 10 'autoexec.bas 140 LOCATE X,Y: R=X+Y*40: A=26-ASC(IN 20 'MSX/MS-DOS Computer Magazine , PUT$(I)) 151 30 'KK 28-4 ! 150 ON A*(A<0) GOTO 160,170,180,190,2 40 'ingezonden door Eric Wannee I 00,210: BEEP: GOTO 140 115 50 ' !, 160 CLS: FILES: NEW 86 70 KEY 2,CHR$(29)+CHR$(18)+" "+CHR$(2 170 X=X-13*(X<14 AND VPEEK(R+13»32): 9)+CHR$(5)+CHR$(28): KEY 4,CHR$(12)+" @ 22 cls:list"+CHR$(13): KEY 5, CHR$(21)+" 180 X=X+13*(X>0): @ 18 run"+CHR$(13): KEY 8, CHR$(12)+"files 190 Y=Y+(Y>2)+(Y>3 AND VPEEK(R-40)=32 "+CHR$(13) 20 ): @ 37 80 STOP ON: ON STOP GOSUB 160: ON ERR 200 Y=Y-(VPEEK(R+40»32)-2*(VPEEK(R+4 ' OR GOTO 230 204 0)=32 AND VPEEK(R+80»32 AND Y 10 ' sclone 20 ' MSX/MS-DOS Computer Magazine KK28-5 30 ' achtergelaten door RWL 40 ' 50 SCREEN 8: DEFSNG A-Z : C=128: A=RND(TIME) 60 COPY (0,0)-(255,44) TO (0,212): VDP(24)=(VDP(24)+I) AND 255: C=(C+RND(I)*3-1) MOD 256: A=VDP(24)*256+C: VPOKE A,VPEEK(A) XOR 255: GOTO 60 Over de rest van het programma willen En inderdaad dachten wij even dat hier Slechts interessant voor hen die graag we kort zijn. Het is nog belangrijk om te sprake was van een ons nog onbekende stoeien met videoregisters, deze semi weten dat in regel 110 en 120 de exten Basic functie. Het zit een beetje anders: oneliner. sies van de op te vragen programmaflles dit is watje noemt een opzettelijke fout, worden ogegeven, respectievelijk voor die in regel 220 uitmondt in RESUME Basic en machinetaal. Wij hebben daar 130. In feite een soort oneigenlijk ge Haardvuur, MSX de op de redactie gebruikelijke exten bruik van gereedschappen, die ertoe sies .BAS en .BIN ingevuld, maar die kan leiden dat andere fouten onzicht We hoeven waarschijnlijk niet lang mogen naar believen gewijzigd worden. baar blijven. Tricky business, die we ei meer te wachten, of de gezinnen kruipen Als je maar oplet dat regel 220 conform genlijk niemand willen aanraden. We samen gezellig om de monitor, met de wordt aangepast. Voor meerdere exten hebben hem alleen maar vanwege de cu donkere dagen rond Kerst. Mijmerend sies kun je zelfs nog een extra regel op riositeit laten staan. staren zij dan in het kleurenspel, dat nemen, bijvoorbeeld 215. Een leuk programma, Erik, maar we D. Teeuw uit Dordrecht ons stuurde. Regel 150 is de 'uitstapregel' . Hier kun vragen ons wel af waarom inzenders ons De afgedrukte versie is bruikbaar voor je naar behoefte je eigen favoriete toch altijd op het verkeerde been probe zowel MSX1 als MSX2. MSX2' ers die scherrninstellingen tussenvoegen - ren te zetten. Heus, het leven van een re het nog niet vrolijk genoeg vinden, kun-' WIDTH 80 voor MSX2'ers bijvoor dactrice is al zwaar genoeg! nen in regel 60 scherm 8 kiezen, en in re beeld. gel 70 het getal 13 vervangen door 253. Regels 130-190 vormen een leuke puz Maar ons doet dat pijn aan de ogen, dat zel voor de Booleanen onder ons. Wat SCLONEindig, MSX2 staart niet le~er rustig meer. gebeurt er als je (Y2) bij Y optelt? We gaan er hier en nu niet op in. Dat is een R WL - nog steeds geen RWA, verdo Overigens bracht dit listinkje ons op een geschikt onderwerp voor een volledig rie - neust graag wat rond op de redac nieuwe uitdaging voor de geachte le artikel. tie. Als iemand nietsvermoedend haar zers: wie programmeert ~r eens een scrollroutines even laat slingeren, blijkt heus flakkerend haardvuur? Liever niet Tot slot willen wij nog wijzen op het ver er bij terugkomst een akelig soort spin met blinken, maar echt random natuur schijnsel 'apestaart'. De inzender - rag over het scherm te scrollen. Heel lijk! En liefst als (semi-) oneliner, hoe Erik Wannee uit Rozendaal - schreef: langzaam verdicht het web zich, je kunt wel, het mag ook ècht mooi. We zijn be 'opvallend is de @. Een afkorting voor: er uren naar staren, maar dan komen nieuwd en halen alvast een lekker chä• GOTO 130.' weer de K&K'tjes niet af. teautje in huis. MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 58- .~ ,...... 60 COLOR 1,1,1: SCREEN 2: Z=RND(TIME) 164 10 I flakkr o 70 A=INT(RND(1)*13+2) 212 20 I MSX/MS-DOS Computer Magazine o B0 X=INT(RND(1)*200) 90 30 I KK28-6 o 90 LINE(X,X)-(X+X,X+X),A,BF 98 40 I ingezonden door D. Teeuw o 100 IF INKEY$="" THEN GOTO 70 ELSE CO 50 I o LOR 15,4,4: STOP 73 10 I osclok o 20 I MSX/MS-DOS Computer Magazine KK28-7 o 30 I ingezonden door Oscar Hartman o 40 I o 50 KEY OFF: WIDTH 80: CLS: COLOR 1,15,15 45 60 GET TIME A$: IF A$=TI$ THEN GOTO 60 46 70 TI$7"A$ 131 80 U$=LEFT$(A$,2): U=VAL(U$) 204 90 M$=MID$(A$,4,2): M=VAL(M$) ,221 100 S$=RIGHT$(A$,2): S=VAL(S$) 84 110 IF M=0 AND S=0 THEN BEEP 219 120 LOCATE 5,10: PRINT "Uren :1;TAB(U+13);" I;U$;TAB(38);" 11 236 130 LOCATE 5,12: PRINT "Min. :1;TAB(M+13);" I;M$;TAB(74);" 11 161 140 LOCATE 5,14: PRINT "Sec . :1;TAB(S+13);" I;S$;TAB(74);" 11 196 150 GET DATE B$: IF B$=DA$ THEN GOTO 60 121 160 DA$=B$ 37 170 MA$=LEFT$(B$,2): MA=VAL(MA$) 19 180 D$=MID$(B$,4,2): D=VAL(D$) 92 190 J$=RIGHT$(B$,2): J=VAL(J$) 134 200 LOCATE 5,18: PRINT "dag :1;TAB(D+13);" I;D$;TAB(42);" 11 86 210 LOCATE 5,20: PRINT Imaand:I;TAB(MA+13);" I;MA$;TAB(27);" 11 125 220 LOCATE 5,22: PRINT "jaar :1;TAB((JMOD60)+13);" I;J$;TAB(74);" 11 129 230 GOTO 60 245 versie had nog wat moeite met de uur heerlijk vertimmeren. Laat hem maar Osclok, MSX2 wisseling, en drukte nog geen datum af. eens kwartieren slaan; of pas hem aan Terwijl de redactie dat eerste verhielp, voor MSX1 of GW-Basic... De klokkenspecial is inmiddels alweer maakte Oscar zijn eigen correctie, en zo lang geleden; dat er wel weer eens bouwde lustig verder. een klokje tussen mag. Bovendien heeft Zijn deflnitieve klok telde 42 regels, en Game Over, MSX Oscar Hartman er zo hard op zitten dat ging ons weer wat ver, voor alleen broeden, dat zijn doorzetten wel eens maar een klok. Meer Oneliners hadden we beloofd. beloond mag worden: Osclok dus. Vandaar dat we deze gecombineerde Maar dan moeten we ze natuurlijk wel versie afdrukken, die uiteindelijk het toegestuurd krijgen. Hier is er nog een Seconden, minuten, uren, dagen, maan zelfde beeld oplevert. Mogelijk behoeft tje van Michel Shuquair uit Lelystad. den, jaren schuiven van links naar rechts regel 180 enige toelichting, waar we de Makkelijk aan het eind van een spelletje over het scherm, elk in hun eigen tem MOD-functie weer eens van stal halen. te plakken. Maar niets weerhoudt u er po. Bij het begin van een nieuw uur Deze functie geeft de rest van een deling van om in A$ acht andere tekens op te klinkt er een beepje. De hier afgedruk als resultaat. nemen of zelfs een stringvariabele, maar te versie is in feite een co-productie van Dus20 MOD 7 is 6, want 20:7 = 3 rest 6. dan barst je wel uit die ene regel. Die zit Oscar en redactie. De oorspronkelijke Verder laat deze klok zich natuurlijk nu al tot de nok toe vol. 10 I GAMOVR o =0:A$=IEMAGOVER":C=110:E=-8:FORT=lTOl 20 I MSX/MS-DOS Computer Magazine KK2 :T=T-1:FORL=CTO-CSTEPE:FORP=lT04:PUTS 8-8 o PRITEP,(125-P*L/4,B0+P*8),P+4,ASC(MID 30 I ingezonden door Michel Shuquair o $(A$,P,1)):PUTSPRITE31-P,(125+P*L/4,8 40 I o 0-P*8),16-P,ASC(MID$(A$,P+4,1)):SOUND 50 SCREEN1,1:DEFINTP:SOUND8,15:VDP(6) 0,P*60:NEXTP,L:C=-C:E=-E:NEXT 119 MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 59- Lezers helpen lezers In deze rubriek belanden De rust die ontstaat als je weet dat je een Deze aanbieding is eigenlijk alleen be die lezersvragen waar we nummertje over mag slaan, is slechts doeld voor hen die er voor zichzelf of schijn. De nieuwe aflevering wordt toch een ander profijt van denkt te kunnen zelf ook geen antwoord op weer onder de dwang van de zogeheten hebben: slechtzienden dus. Vergeet niet weten, en de antwoorden deadline uit de tekstverwerker gewron er even bij te vermelden wat de bestel die door andere lezers wor gen. Oef en Auw, waarom wordt ik toch ling is, en waar het heen moet. den ingestuurd. Die vragen niet wijzer? Toch heeft de afgelopen pe~ kunnen variëren van onge riode wel de gelegenheid gegeven om Ondertussen ligt er nog steeds een gra een reeds lang liggend project af te ron tis jaarabonnement te wachten op dege bruikelijke ML-routines, tot den: de tutors vliegen u om de oren! ne die de PC een dergelijk kunstje verkrijgbaarheid van mate leert... rialen, boeken, en dergelij ke. Vergrote Tekstverwerker Ook meningen van lezers, Tutor! Het is toch wel erg ook. Amper lag de waar de redactie overigens vorige aflevering van de LHL bij de Het is zover, degenen die zichzelf met niet verantwoordelijk voor drukker, of daar kwamen de eerste aan behulp van de computer willen gaan is, kunnen in deze hoek te vullingen op onze speciale 'slechtzien overhoren kunnen nu hun hart ophalen. recht. Dus, als u wilt weten dendiskette' al binnen. De meeste wa Om te beginnen hebben we de overho hoe u uw Wurlitzer jukebox ren niet echt ingrijpend, maar één ding ringsprogramma's van Willem-Jan moeten we toch echt even apart in het Vroom uit Haarlem op de cassette/dis met behulp van een MSX zonnetje zetten. F. Semplonius uit Zoe kette nummer 26 gezet. Hij maakte drie dan wel PC kunt besturen, termeer verblijdde ons namelijk met een versies: MSX1, MSX2 en MS-DOS. Dus om maar eens een dwars bewerking van MSXpen, die een regel in voor elk wat wils. Het zijn behoorlijk uit straat te noemen, waag er de tekst met vergrote letters weergeeft, gebreide programma's met vele keuze eens een briefje aan. Nee namelijk die waar de cursor op staat. mogelijkheden. Zo kun je de opgebouw de lijst op het scherm of de printer laten heb je, ja kun je krijgen. Verder zijn alle opties die MSXpen had, afdrukken, een wedstrijdje tegen de en nog een paar extra, beschikbaar. Dit klok doen, de woordenlijst sorteren, et alles is makkelijk en snel te vinden op cetera. een stel hulpschermen. Die hulpscher Dankzij de overzichtelijke menu's is een men en de menu's zijn wel allemaal in gebruiksaanwijzing vrijwel overbodig. gewone letters, maar die hebben wij in Alleen is het nuttig om te weten dat het de gebruiksaanwijzing met grote letters voor de MSX-versies niet mogelijk is om op papier gezet. Eén ding is jammer: het tijdens het runnen van het programma programma werkt alleen op MSX1. te veranderen van gegevensbestand. Maar we hebben goede hoop dat dat Even uitstappen is dan het parool. Een een kwestie van tijd is. kleinigheid die snel went. Tussen de MSX1 en MSX2 versie be Laat ik nog even resumeren wat het ge staat ook een groot verschil: de eerste val is: werkt met sequentiële bestanden, en de Naar aanleiding van een vraag uit de le ander met random bestanden. Dit bete zerskring hebben een aantal mensen kent dat ook MSX2 bezitters die met een speciale Basic editor ontworpen, cassettes werken de MSX1 versie zullen waarbij onder in het beeld 1 of 2 regels moeten gebruiken. Het betekent ook vergroot worden weergegeven. Deze dat de gegevensbestanden die in beide programma's hebben wij, samen met de versies zijn aangemaakt niet zonder zojuist genoemde tekstverwerker, op meer uitwisselbaar zijn. Gelukkig lever een speciale schijf verzameld, en er een de Willem-Jan daarvoor een apart pro handleiding in een groot lettertype bij grammaatje mee: RANSEQ staat ook gemaakt. op cassette/diskette 26, en vertaalt keu Deze speciale schijf is alleen direct bij rig random naar sequentieel en omge de redactie te bestellen, door een biljet keerd. van tien gulden in een gesloten envelop pe naar het redactie-adres te sturen: In de post destijds bevond zich ook een LEZERSFORUM EN cassette die werd ingezonden door C.J. PROBLEMENHOEK VOOR MCM Mertens en D.P. Heye uit Maastricht. MSX EN PC Postbus 5142 Hierop troffen wij een veel kleinere, 1007 AC Amsterdam maar in essentie goed werkende tutor MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 60- aan. Een beperking is bijvoorbeeld dat ken van de waarden die A gehad heeft, TIMER. Hoe verzinnen ze het! Maar je de lijst niet kunt afdrukken. kun je zien dat er geen samenhang lijkt PC's beschikken ook nog over een apar Met enig puzzelen bleek het mogelijk dit te zijn tussen de opeenvolgende waar te uitdrukking om de seed voor de RND programma terug te brengen tot publi den van A. Het gekke is nu, dat deze functie op te geven: RANDOMIZE. ceerbaar formaat èn bruikbaar te ma reeks wel degelijk gereproduceerd kan ken voor zowel MSX en Pc. Op één re worden: namelijk door na een reset te MSXèrs opgelet gel na: het instellen van de random starten met dezelfde eerste waarde voor seed. De RND functie is voor velen nog X. Oftewel, iedere keer nadat de com In regel 110 wordt het resultaat zicht een wat vaag begrip, zodat het mij nut puter opnieuw wordt aangezet levert baar van dit kleine verschil. De regel zo tig lijkt daar zometeen nog even een na A = RND(27) precies dezelfde waarde als hij er staat: dere uitleg over te geven. op, en ligt de rest van de reeks in princi pe vast, zolang het getal tussen haakjes RANDOMIZE TIMER Het gebruik is heel simpel: de menu's positief blijft. Die allereerste waarde wijzen zichzelf, en met alleen een return voor X wordt de seed - te vertalen als wordt slechts door GW- Basic begrepen. kun je bijna altijd terug naar het hoofd het grondgetal? - genoemd. Bij MSX MSX'ers moeten dit vervangen door: menu. De DIM opdracht in regel 100 computers geldt, dat je met een negatief stelt het maximaal aantal woorden vast getal moet beginnen, anders krijg je al Z=RND(-TIME) op 400. De MS-DOSsers onder ons kun tijd de zelfde reeks. nen dat gerust een flink stuk hoger stel Als men om een of andere reden, tijdens De variabele Z is verder volslagen loos, len. Voor MSX'ers is het een beetje af het runnen van het programma, een er gebeurt in het geheel niets mee. hankelijk van wat je precies wilt overho nieuwe reeks wil starten kan dat, door X ren. Voor jaartallen - waarbij langere een negatieve waarde te geven. De com Een andere oplossing die veel gebruikt omschrijvingen zullen voorkomen - is puter beschouwt deze negatieve waarde wordt is gewoon altijd bij het aanroepen 400 waarschijnlijk al te veel, losse van X als nieuwe seed, waarna het ver van de RND functie een nieuwe seed woordjes passen er vast wel meer in. volg - hoe onsamenhangend ook - oproepen: Een kwestie van even experimenteren. weer vast ligt. De moraal van dit hele verhaal luidt: N=RND(-TIME) Random functie Als je wil dat de computer werkelijk wil lekeurige woorden overhoort, moet je Deze methode hadden de Maastrichtse Wanneer in het programma de op zorgen dat iedere keer als het program inzenders benut in de regels 560 en 570. dracht A = RND(X) wordt gegeven, ma voor het eerst opstart, er een nieuwe Op zich werkt het voor dit doel afdoen wordt er een getal > = 0 en < 1 gepro seed opgegeven wordt. De makkelijkste de. Maar wie heel scherp kijkt, ziet dat duceerd. Wordt deze opdracht een aan manier om dat te doen is door gebruik dit niet ècht random is. tal keer achter elkaar herhaald, dan te maken van de systeemklok, die bij Maak maar eens een korte FOR .. NEXT krijg je - zolang X positief is - steeds houdt hoeveel tijd er is verstreken sinds lus, die vijftig keer RND(-TIME) - een nieuwe waarde voor A. Als je bij de laatste reset. Op een MSX is de in voor GW-Basic RND(-TIMER) - af voorbeeld vijftig keer deze handeling houd van de systeemklok op te vragen drukt. Mag men nog spreken van toe uitvoert, en dan een lijstje laat afdruk- onder de naam TIME, PC's spreken van val? 10 REM CS-TUTOR o 705 20 REM o 377 30 REM MSX/MS-DOS Computer Magazine o 50 40 REM o 379 50 REM ingezonden door Carlo Mertens o 569 60 REM en D.J. Heye, MAASTRICHT o 600 70 REM o 382 80 REM Initialisatie *********************************************************** o 757 90 SCREEN 0: WIDTH 40: KEY OFF 15 943 100 ClEAR 8000: DIM WW$(1,400): AW=0 160 '768 110 RANDOMIZE TIMER: I Voor MSX: Z=RND(-TIME) 66 722 130 REM Start scherm *********************************************************** . 0 631 140 ClS 5 797 150 PRINT: PRINT SPACE$(15)+ICS-TUTOR" 122 970 160 PRINT SPACE$(14)+"VERSIE 2.1" 109 109 170 PRINT: PRINT SPACE$(8)+"VOOR MSX 1 EN 2 EN PC" 196 716 180 PRINT: PRINT: PRINT: PRINT 11 DOOR C.J.E. MERTENS EN D.J. HEYE" 17 25 190 PRINT: PRINT: PRINT "lege return = terug naar hoofdmenu" 218 338 200 PRINT: PRINT: PRINT: PRINT: PRINT "gebruikt u cassettes jin? "; 27 811 210 C$=INPUT$(1): IF INSTR(IJjNn",C$)=0 THEN GOTO 210 ELSE PRINT C$ 84 396 220 REM MENU ******************************************************************* o 976 MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 61- , ; 230 CLS 4 796 240 PRINT: PRINT TAB(5)i"1. .•••••••• INVOEREN WOORDEN" 30 886 250 PRINT: PRINT TAB(5)i"2 .••••••.•.•.....• REPETEREN" 39 1727 260 PRINT: PRINT TAB(5)i"3 ...•••....•.• BESTAND SAVEN" 16 ' 8 270 PRINT: PRINT TAB(5); "4 ...... BESTAND LADEN" 88 800 280 PRINT: PRINT TAB(5); "5 ...... WIJZIGEN WOORDEN" 144 0 290 PRINT: PRINT TAB(5); "6 ...... VERWIJDEREN BESTAND" 158 1550 300 PRINT: PRINT TAB(5) i "7 ...... STOPPEN" 119 ! 271 310 PRINT: PRINT: LINE INPUT "kies het gewenste nunmer: "iKEUS$ 328 320 KEUS=VAL(KEUS$): ON KEUS GOSUB 350, 460, 670, 830, 990, 1240, 1290 2180 1962 330 GOTO 230 47 399 340 REM Invoeren Woorden ******************************************************* o ' 843 350 CLS: AW=AW+1 192 384 360 PRINT TAB(11);"INVOEREN WOORDEN." 9 89 370 PRINT TAB(11);"aantal vrije tekens:";FRE("") 13 821 380 PRINT: PRINT: PRINT USING "###e vreemde woord:";AW 118 38 390 LINE INPUT WW$(0,AW) 96 528 400 IF WW$(0,AW)="" THEN AW=AW-1: RETURN 6 486 410 PRINT: PRINT "In het Nederlands:" 210 66 420 LINE INPUT WW$(l,AW): PRINT 78 334 430 PRINT "Accoord (JIN) "i: I$=INPUT$(1) 2 994 440 IF INSTR("jJ",I$) THEN GOTO 350 ELSE IF INSTR("Nn",I$) THEN CLS: GOTO 370 EL SE GOTO 430 172 1940 450 REM Repeteren ************************************************************** o 833 460 IF AW=0 THEN RETURN ELSE CLS: G=0: F=0 55 863 470 PRINT TAB(15) i "REPETEREN" 85 ' 989 480 PR I NT : PR I NT TAB (5) i "I ..... VAN VREEMD NAAR NEDERLANDS" 45 869 490 PRINT: PRINT TAB(5); "2 ..... VAN NEDERLANDS NAAR VREEMD" 129 697 500 PRINT: PRINT TAB(5)i"3 .•...... •...... •... DooRELKAAR" 106 386 510 PRINT: PRINT: LINE INPUT "kies het nunmer van uw keuze: ";K$ 27 963 520 K=VAL(K$): IF K=0 TH EN RETURN El SE IF K<0 OR K>3 THEN GOTO 470 212 660 530 ClS: PRINT TAB(15); "REPETEREN" 142 286 540 PRINT: PRINT USING "Goed:### - Fout:### - Totaal:###";G;F;G+F 174 646 550 IF K<3 THEN S=K: GOTO 570 253 365 560 S=INT(RND(1)*2)+1 172 460 570 W=INT(RND(l)*AW)+l 202 538 580 IF WW$(0,W)="" THEN GOTO 570 100 820 590 PRINT: PRINT: PRINT "vertaal:": PRINT 188 700 600 PRINT WW$(S-l,W): PRINT 148 468 610 lINE INPUT AN$ 199 951 620 IF AN$="" THEN RETURN 'GOTO 460 126 ·782 630 IF AN$=WW$(2-S,W) THEN G=G+1: PRINT: PRINT "GOED !!": FOR T=l TO 100: NEXT T : GOTO 530 . 3 227 640 F=F+l: PRINT: PRINT: PRINT 130 130 650 PRINT "FOUT!!": PRINT "Het goede antwoord is: "iWW$(2-S,W): PRINT " MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 62- . ' '. ' .: . 700 FOR 1=1 TO AW 8 400 790 PRINT #1,WW$(0,I): PRINT #l,WW$(l,I) 19 219 800 NEXT I 206 534 810 CLOSE #1 252 348 820 RETURN 198 38 830 REM Bestand laden ********************************************************** 0 93 840 ClS: PRINT TAB(13)i"BESTAND lADEN" 145 481 850 PRINT: PRINT: LINE INPUT "Naam van het bestand: "iBN$ 162 114 860 IF BN$="" THEN RETURN 163 411 870 IF INSTR(ljJ",C$) THEN PRINT: PRINT "Druk MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 63- niemand kunnen aanwijzen die beurs Beursprogramma bewust is, of het zou die vreselijke Scrollstop EHBO'er moeten zijn. Maar die kan na Enige tijd geleden plaatste ik een I/O'tje, tuUrlijk niet programmeren. Resteert de We hebben wat afgescrolld, de laatste waarin ik vroeg om een beursprogramma. mogelijkheid om een beroep te doen op maanden. De laatste keer had ik daarbij Dat zou moeten dienen voor het ingeven het lezerspubliek. Wie is er van beide wat klachten over 'een zekere figuur uit van koersen, financiële gegevens en der markten thuis? Beilen' die mij zoveel moois beloofd gelijke ter verkrijging van historische over had, maar niets had ingestuurd. Het re zichten, kengetallen enzovoort. Mogelijk sultaat was verbluffend: niet alleen zouden deze gegevens in grafiekvorm Plaatjes mocht ik twee brieven van Nico - dat weergegeven kunnen worden. Dat is af was 'm - ontvangen; prompt kwamen hankelijk van hoe uitgebreid de program N aar aanleiding van een oproep in num we elkaar tot drie keer toe op de HCC meur te werk gaat. mer 26 voor plaatjes voor Dynamic Pu dagen tegen! Ik zal nooit meer klagen, Hierop kreeg ik geen reactie, maar wel eni blisher, vond ik in mijn postbakje een beloof ik nu. Goed; mooie routines, dat ge brieven van lezers die schreven ook aankondiging van de MSX Club Eeklo. wel, maar in het kader van het ruimte geïnteresseerd te zijn in zo'n programma Daarin werd ondermeer een schijf aan en tijdgebrek waar redactrices nou een - door Elsevier overigens voor de PC uit geboden met nieuwe fonts, kaders en te maal altijd onder schijnen te moeten lij gebracht. Misschien is het mogelijk eens keningen voor DP. den, heb ik ze toch maar bij de voorraad een oproep in MCM te plaatsen of mis Maar liefst 18 nieuwe lettertypes wor gestopt. Hopelijk kom ik er nog eens op schien ooit zelf initiatieven tot een derge den er genoemd. terug. Toch mag ik niet vergeten in ie lijk programma te nemen? Wij hebben de schijf zelf nog niet onder der geval de GebruikersGroep Beilen ogen gehad, maar gezien de prijs kan e.o. even te noemen: Zij komen iedere J.L. Leppers, Roermond niemand zich hier een buil aan vallen. laatste zaterdag van de maand bijeen in de Valkenhof te Beilen. Voor inlichtin Bij deze. Het lastige is echter, datje om De prijs van de schijf bedraagt 9 gulden, gen kan men contact opnemen met: zo'n programma te schrijven ook tame of 150 Belgische franken. Nico Koenrades lijk goed thuis moet zijn in het beursge Het adres van deze club: De Stroom 74 beuren. Om maar even voor mijzelf te 9411 MC Beilen spreken, ik word niet gehinderd door MSX Club Eeklo Telefoon: 05930-5735 enige kennis op dat terrein, en vind dat p/a Staakstraat 38 zelf wel rustig. 9960 Assenede Men maakt daar mooie dingen, kan ik u Ook zou ik binnen redactionele kringen België nu vanuit eigen ervaring vertellen. MSX/MS-DOS Computer Magazine's Lezerstrofee 1988: EASE Eén van de vragen in het Toch waren er weer enkele, blijkbaar Spaans MeM lezersonderzoek is niet zo heel goed oplettende, lezers die een van MCM's eigen programma's op Ease is geschreven door het Spaanse welk programma in aanmer gaven. Met name de MCM2B-serie Operasoft. Dit keer neemt dus een bui king komt voor de Lezerstro werd genoemd. tenlands softwarehuis de trofee mee fee. Men kan dan het pro Leuk voor ons, maar niet goed. We zijn naar huis. Of beter gesteld, we gaan hem gramma noemen waar men immers al verwaand genoeg, zoals een brengen. De voltallige redactie zal dit het meest plezier van heeft, lezer de redactie bekritiseerde. voorjaar - op kosten van de hoofdre De afgelopen jaren streken achtereen dacteur - naar Spanje afreizen om de of dat men het mooist of het volgens Micro-Technology en Filosoft prijs te overhandigen. Tenzij hij - krent nuttigst vindt. Dit moet dan de eer op. als hij is - besluit de uitreiking dan maar wel een officieel in de handel per post te doen geschieden. verkrijgbaar programma zijn. De bekroonde programma's, respectie Het is immers de bedoeling velijk MT-Base en Tasword-2 kwamen Goede tweede is Dynamic Publisher van beide uit de categorie toepassingen en Radarsoft. Dit is een DTP-programma de leverancier van een veel waren van Nederlandse bodem. dat zowel voor MSX als voor PC is uit gewaardeerd product eens gebracht. Het is, evenals Ease zelf, in het zonnetje te zetten. Vorig jaar scoorde Ease al hoge ogen, reeds uitgebreid in MeM getest. Als maar dit jaar komt dit programma dan derde eindigde - eveneens een toepas toch als winnaar uit de bus. sing - de winnaar van vorig jaar, Tas Ease is het geïntegreerde pakket dat ko word-2. pers van een Philips MSX-computer gratis meegeleverd krijgen. Het zijn dus wederom de toepassingen ONZE LEZERS KOZEN HET Met name de grafische interface, de die met de eer strijken. Het eerste spel POPULAIRSTE PROGRAMMA GEM-achtige schil, maakt dit pakket op de lijst is Salamander, op de voet ge bijzonder plezierig in de bediening. volgd door Metal Gear en Nemesis-2. MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 64- Wat de spellen betreft is er dus geen dui delijke voorkeur. Voor de utilities gaat dit nog sterker op. Programmeertalen, Programma percentage type PC-Tools of Norton utilities, er is geen duidelijke favoriet. Ease 17.5 t Dynamic Publisher 14.0 t Enige analyses Tasword-2 9.2 t De 72 meest genoemde programma's Salamander 5.7 s zijn in de uitslag opgenomen. Bijna 61 % van de genoemde programma's Metal Gear 5.1 s zijn spellen. Bij elkaar zijn de spellen Nemesis-2 4.8 s echter maar goed voor 43,5 % van de Vampire Killer 2.2 s stemmen. F-1 Spirit 1.9 s De toepassingen zijn daarentegen met Auf Wieders. Monty 1.6 s nog geen 24% van de programma's toch Elite 1.6 s goed voor ruim 48% van de stemmen. Treasure of Usas 1.6 s De utilities, met bijna 8% van de pro gramma's, trekken 15,3 % van de stem Diskit 1.6 u men. Eggerland 1.3 s Flightdeck 1.3 s We kunnen concluderen dat de waarde ring van de lezer zich concentreert op Matchday 11 1.3 s enkele toepassingen. Vooral Ease en Penguin Adventure 1.3 s Dynamic Publisher scoorden erg hoog. Wordperfect 1.3 t Samen zijn ze goed voor een derde van de stemmen. Turbo 5000 1.3 u Wat betreft de spellen en de utilities is Turbo Pascal 1.3 u men het minder eens. Spellen worden Maze of Galious 1.0 s vaak genoemd - het merendeel van de genoemde titels is een spel, maar hét Rollerball 1.0 s spel dat alle stemmen naar zich toe Tribe 1.0 s trekt, dat bestaat niet. Voor de utilities dBaseIII 1.0 t is de belangstelling helemaal flauw. Hibrid 1.0 t Binnen de categorie worden ze min of meer in gelijke mate gewaardeerd. MT-Base 1.0 t Doordat de toepassingen op zo'n over weldigende wijze de waardering wisten op te eisen, komen de spellen en de uti Uitslag van MCM's lezers-trofee, gesor lities er dit jaar in het totaalbeeld wat be teerd naar percentage van de stemmen, kaaid af. In de waarderings-index dui type en titel. De letters s, t en u ken deze categorieën onder de één. duiden aan of het programma een spel, Tot slot een toepassing of een utility is. Bij dit lezersonderzoek zijn de MS-DOS Deze tabel toont slechts de vaker programma's nog niet echt prominent in beeld gekomen. Mogelijk hadden we genoemde titels. voor beide categoriën - MSX en MS DOS - een aparte trofee moeten instel len. We zullen het voor het volgende le type aantal percentage percentage geïndiceerde zersonderzoek in overweging nemen. genoemd stemmen waardering spel 44 61,1 43,5 0,71 Al met al zijn de tendensen duidelijk: toepassing 17 23,6 48,6 2,06 onze lezers hebben twee interesses. De utility 11 15,3 7,9 0,52 spelers zijn nog altijd dol op de inder daad superieure Konami-kwaliteit, met Uitslag MCM's lezerstrofee, verdeeld naar type programmatuur. De eerste kolom geeft aan hoeveel verschillende programma's een duidelijk voorkeur voor die spellen genoemd werden, de tweede kolom geeft dit aandeel in percentages. waarbij het niet alleen maar op schieten De derde kolom laat zien hoe vaak ieder type is genoemd. neerkomt. De tweede belangrijke toepassing voor De laatste kolom toont een maat voor de waardering voor elke categorie, berekend door het percentage stemmen door het de computer is en blijft tekstverwerking, percentage genoemd te delen. gecombineerd met andere toepassin- MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 65- Contact met mede MSX2 disk ge Tips voor Knight Ore. en 64 kRAM I/Urtjes bruikers omg. Someren/As geheugen uitbreiding tegen vergoe ten/Eindhoven. Tel.: 04937-1072 ding of ruilen, tevens mede MSX2- (Freddy). ers zonder disk. gebruikers. Johan I/O'tjes zijn kleine advertenties voor particu Peters. De Hooghpiaats 318. 2951 lieren. Als u iets zoekt, of juist iets kwijt wilt, Contact met mede MSX2 disk ge SN Alblasserdam. Tel.: 01859- bruikers omg. Someren/As 12007. op computer-gebied, plaats dan een I/O'tje. ten/Eindhoven. Tel.: 04937-1072 (Freddy). Contact met MSX-ers die de taal C Gebruik daarvoor de antwoordkaart uit dit beheersen en/of beginnen met deze blad. I/O'tjes zijn gratis voor abonnees, an Bonusstages en passwords van Ne taal. om gegevens uit te wisselen. mesis 2 en hoe kom ik aan de laser Tel.. 05930-5735. deren betalen voor deze service slechts die omhoog vuurt. Tel.: 04138- 74042. Stempels voor Dynamic Publ. voor f 5,-. al sport en etiketten. Tel.: 04998- De redactie behoudt zich het recht voor Contact met MSX2-disk gebruikers 74461. en Gen. Elec. Printer gebr. omge I/O'tjes zonder opgaaf van redenen te wei ving Hoorn- Alkmaar. Tel.: 02298- Contact met Konami freaks en met 1890. MSX2-ers in geheel Nederland. geren. Gezien de omvang van het illegale Tel. 03465-1407, vragen naar Pa copiëren zullen alle aanbiedingen van soft Wordt lid van de MSX gebruikers trick. groep West Brabant f 24,- pj. Info ware - ook als dit samen met hardware ge tel.:01652-12446 of 16685. MSX databanken in Amsterdam. Tel. 020-763719, na 18.30 uur. beurt - worden geweigerd. Contact met MSX2 disk-freaks Slechts zelfgeschreven programma's mo (dubz.). Richard Aars. Jansteenstr. V raag bij het spel Maze of Galious, Ie. 5953 JA Reuver. Tel.: 04704- hoe je het water over komt in world gen tegen een niet-commerciële prijs 3912 na 18 uur. 2. Bel.: 04163-75626. worden aangeboden. Ik zoek contact met MSX2 gebrui 3.5 inch, enkelvoudige diskdr. (ong. Ook andere commerciële advertenties wor kers. Tel.: 071-317668 na 19 uur. f 300,-) vr. MSX. Schrijven nr. E. P.H. Casander. Florijn 29. 2353 TC Mijnsberghe, Houten 30, 9880 Aal den geweigerd, evenals I/O'tjes met een Leiderdorp. ster, Belgie. postbus- of antwoord-nummer. Contact gezocht met MSX2 gebrui Philips printer NMS 1431 ong. Vermeld altijd uw volledige adres op de ant kers (alleen disks). Tel.: 050-128544 f 500,-. Tel.:01692-2813 in Terhey woordkaart, ook al wilt u slechts met uw te na 18 uur. den N.B. lefoonnummer in deze rubriek worden op Contact met MSX2 256K freaks in Alles over MSX in JapanI MSX2 + . heel Nederland. Mareo Pont. Scha· Ronaid Zijlstra, Westersingel 49, genomen. venmolenstr. 47. 6824 AB Arnhem. 9251 HG Bergum. Tel.:085-455468. Printer NMS 1431 ong. f 500,-. AANWIJZINGEN VOOR INZENDERS Toshiba Keyboard HX-MU 901 & Tel.:01639-2813 omg Breda, na 17 u. module, HX-MU 900. Tel.:04113- 2111. Met spoed gezocht: Sony HB-f700 Schrijf alleen binnen het aangegeven kader en vermeld MSX2 tegen elke redelijke prijs. daarin telefoon of adres. Alles wat buiten het kader valt Codes/passwords e.d. voor diverse Tel.:08894-13335 (Roy), Heikamp megaroms, ook datadisks. J.L Lep seweg 4, 6613 KB Wijchen. wordt niet opgenomen. Vul het formulier vakje voor vak pers. Kellenerstr. 164. 6042 XK je in. Laat een vakje open (spatie) tussen de woorden laat Roermond. Contact met MSX-ers uit Belgie (met disk-drive). Peeters Frank, alleen een vakje leeg als daar ook echt een spatie moet Bonusvelden en!of codes van Ne Oude-Nethense-Baan 67, 3050 staan. Maak duidelijk onderscheid in hoofd- en kleine let mesis 2, Salamander of Parodius. Oud-Heverlee. ters. Vergeet geen leestekens zoals punten en komma's. Freddy Hurkmans. Tel.: 04937- 1072. Contact gezocht met MSX2 gebrui kers (liefst met Sony HB-F7oo). Diskdrive 3,5 & Interface voor Tel.: 03/8879692, BelgIe, Dirk. MSX2 NMS 8220. Tel. 05270-13371. INPUT Contact met MSX2 gebruikers door Ik zoek een MSX-computerclub in heel het land. A. Meek. Europalaan Contact met MSX2 diskgebr. Na 18 Rotterdam (met evnt. electronica Contact met MSX2-ers met disk 268.7543 DM Enschede. Tel.: 053- uur. Tel.: 053-330554, Jan. projecten). Tel.: 010-4809940, na 18 drive. tel.: 050-265393. 772581. u (Bram) Stofkap voor de Sony Hitbit 75 P. Printer voor MSX niet te duur en in Tips voor "Zakil wood". Hoe kom je Bellen met 02993-67235. Buitenlandse MSX bladen (Duits, goedwerkende staat, omg. Frt.. Tel.: bij de Pyral? Tel.: 01184-19734 Frans, Spaans, En~els, Japans). Tel. 05150-19826. (Alex). Wie kan mijn NMS 8245 van 128 05759-4060 (Martljn). naar minimaal 256k uitbreiden ? Een goede MSX-printer tegen re Ik zou graag de mo zien van Yama Bellen naar: 05486-13864 (Sander) Contact met MSX2 gebruikers, delijke prijs. Tel.: 079-610337. ha pps-480 keyboard MBV midi met na 18 u. Sony 700D (dubbelz.). Bel na 19 MSX computer, wat is mogelijk wat u.:071-317668. P.H. Casander, Flo Wie kan de MEM. Mapper van kost het? Contact gezocht met MSX2 disk ge rijn 29, L'dorp. MSX 8250 zodanig bij/ombouwen bruikers. R Mouthaan, Elberts voor gebruik van Megaroms. Tel.: Contact met MSX 1 en 2 gebruikers veen 25, 1261 VP Blaricum. Tel.: Contact met MSX2 gebruikers, al 045-444982. met disk (3,5). J. Vermulm. De El 02153-12549. leen diskettes het liefst omg. Del zen 13. Bergschenhoek. Tel. 01892- den. (Michel) 05407-62047. Bel Nu! Beursprogramma voor bijhouden 17379. Philips MSX keyboard voor muziek koersen e.d .. Leppers J.L..Kelle module. Tel.: 080-442983 (Pepijn). Contact met MSX2 users zonder nerstr. 164. 6042 XK Roermond. Contact met MSXl en MSX2 ge uitbreiding alleen disk. Tel.: 04928- bruikers (enkel of dubbelz. disk) Printer MSX NMS 1421. Tel.: 1720 (Edward) alleen vrij. of zat. omg. R'dam. Tel. 010-4550584 (Ro 04407-2071 Rogier. van 6-9 u. bert). LEZERS Japanse & Franse MSX-ma~azines De Weerter Uitvinder zoekt be ADVERTENTI ES Exemp. MSX. Comp. Mag. Nrs. evt. tegen nieuwprijs. Schrijf naar: langstellende voor een vernieuwd 1,2,3,4,9,10,11 graag compl. exempl. B. Schotanus, Raadhuisstr. 47, 8561 computermagazine. Tel.: 04950- MSX EN MS-DOS Tel.: 02152-66738. BH Balk. 33281. MSX/MS-OOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 66- ss , -; Stamboomprogramma voor fami Contact met MSX2-ers. 08380- Gevraagd: Philips printer (NMS Sony HBFGP MSX2 f 370,-. Tel.: lieonderzoek (MSX). M. Duijzings. 36828. Hany Robbertsen, Hoger serie) of VW030 (tot ong. f 450, 05190-6650. Zeswegenlaan 14. Heerlen. horst 37, 6714 LB Ede. tel. 02260-15120. MSX1 V68020 Homecomp. 7 mnd. Ancona-80 kleurenmonitor, Brother M1709 printer eventueel Help-Help-Help. Wie weet hoe je o oud. vr. pro f 250,-. Tel.: 070-979679. p.n.o.t.k. evt. ruilen tegen mijn inruil van M1409. 01652-12446. van cassette naar floppy copieert? MSX1 comp. VG 8020 (Philips), Als je het weet, bel: 01804-20035. MSX VG8020 + datarecorder + 4 half jaar gebruikt, zeer goede staat, Wil iemand mij uitleggen hoe kleuren plotter printer + tijdschrif + kabels + boeken, evt. samen met FEUD moet. Na 17 u, bel 04168- Basiccursus geschikt voor philips ten + toebehorende boeken, prijs mijn Philips tekenbord, half jaar ~e 2859. NMS 8245 op cassette of disk. Nij f 500,-. Bjorn van der Put, Egge bruikt (wegens aanschaf mUIs), verdal 05486-14009 na 18 u .. dreef 53, 7006 UG Doetinchem, werkt perfect. 01807-15017 (Anja). Outrun freaks om samen een aantal 08340-44798. originele Sega Outrun cartridges Atari l040Sf met diskdrive, zw/w Contact met mede MSX-gebrui mee te importeren. 05759-4060 monitor en muis. In een koop of per TRS 80.65 zwart wit. Plotterprinter kers, om~eving Weert/Roermond. (Martijn) onderdeel. Tel.: 015-624124 (rond voor TRS .. 80. Gevr. Phllips NMS 1160 Keyboard 18 u.). + cursus. 04954-1708. Goed schaak-dam- en goed typeles f200,-voor keyboard (musicmodu prog voor MSX2 256k, (voor disk). Contact met MSX2 disk gebruikers. Ie) met disk en boek. Schrift. reac Iemand die een Amiga 500 of 1000 Tel.: 01110-13461. Omg. Utrecht. Bel: Rene 030- ties naar Kellenerstr. 164, Roer wil verkopen. Lex v.d. Hondel, Ol 733101 (na 25/1/89). mond. denzaal. Tel.: 05410-11180. Dynamic Publisher voor PC of an der DTP programma. H.A. Lub Factureerprog. op maat voor Programma (zelfgemaakt) dat Sony HB 700 MSX2 met bijbeho bers, Pillinkstr. 32, 7241 EG Lo PC/MSX2/Amiga. Lex v.d. Hondel, MSX2 20% sneller maakt. Ronaid ren. 05190-6650 na 17.30 u. chem, tel.: 05730-56907. Morsin. 43, 7576 CR Oldenzaal, tel.: Zijlstra, Westersingel49, 9251 HG 05410-1180. Bergum. Ongeloofelijk He? Goedkope MSX2 NMS-8245 in Defecte VG8020, max. prijs f 25,-. zeer goede staat! Tel.: 070-979679, 01623-16182. Stempels voor de Dynamic Publis PhilipsMSXcompVG8020 + cass vraag naar Martijn. her (MSX2). Tel.: 05255-2521 (vra rec. + boeken: f 350,-. Tel. 05427- Mede MSX1 & 2 voor een club op gen naar Henriette Mulder). 12304. M~X 824.~ met ingebouw~e disk te richten in Amsterdam, ik heb lo dnve, pnJs f 400,-. TeI..08340- kaliteit, kom met idee. Tel.: 177916 Gevraagd: cursus MSX van LOl of General electric printer TXP-81oo 44793, Eggedreef 53, Doetinchem, na 18 u .. NTI.01119-1763. f 175,-; Philips datarec. NMS 7006 KG, Vragen naar Bjorn. 1515/00 f 50,-. Tel.: 03465-65966. Listing of evt. cassette Basicode-3, BDS.C, CP/M +, Hisoft C + +, Su Interface voor SVI. 2000 op MSX2. flexidisc werkt niet. 01180-23568 perfont, Sparrowsoft progr., Print x Casio NT5 keyboard splinternieuw, C.P. de Vries, Sperserstr. 44, 2025 (vragen naar Cas). Press, Cobol etc.. 010-4775886 (Ju in org. verpakking nieuwprijs ZM Haarlem, 023-379095. nis). f 499,-, nu f 199,-. Tel. 05750-40563. Contact met MSX1 en MSX2 ge Muziek or. disk voor Philips musÎC bruikers, omg. Rotterdam (enkel en Contact gezocht, MSX2 disk ge NMS 8245 weg. omst. + boeken + module. .L. Leppers, Kellenerstr. dubbelz. disk). Tel.: 010-4550584 bruikers. Wing To, Roodborstlaan disks nog geen 4 mnd. + org verras 164,6042 XK Roermond. (Robert). 51, 6951 HG Dieren, tel.: 08330- sing. Prijs f 800,-. Tel. 04902-19722. 22494. Buitenlandse MSX-bladen, folders, Disc met programma voor klaverjas VG8235 MSX2 f 700,-; NMS 1431 etc. Ronaid Zijlstra, Westersingel competitie. G. Gringhuis, de Vogel Philips toetsenbord NMS 1160 be MSX printer f 500,-; monitor 49,9251 HG Bergurn. weide 31, 7609 AB Almelo, tel.: horend bij muziekmoduul, prijs J 150,- alles in een koop f 1200,-. 05490-18221 n.o.t.k.. Bellen na 18.30 u.: 08360- 'rel. 05150-13166. Contact met Amiga-fans regio 29537. Twente. Tel.:05427-12304. Contact MSX2 gebr. in heel Neder Philips VG8020 + printer VW0030 land. Schrijven naar R. Aarts, Jan Leden voor onze MSX-club Tbe (NLQ) + Datarec D6450 + Adapt Contact met MSX2 gebruikers, steenstraat Ie, 5953 JA Reuver. Gamewarrior. Hany Robbertsen, en veel spelen pnotk. Tel. 079- dubbelzijdig. Tel.: 03465-65966. Hogerhorst 37, 6714 LB Ede, 08380- 513886. Contact-MSX2 freaks omg. zuid 36828. Kleurenmonitor, Kleurv. kast, An Nederland. Tel.: 040-113840. Sony HB-75P met doos + handlei traciet, max. f 400,-. Tel.: 05750- Iemand die voor mij cart. kan im ding en kabels in zeer goede staat 40563, vragen naar Jan Hendrik. Contact gevraagd met MWS2 disk porteren uit Japan. Hany Robbert f 200,-. Tel. 013-344289 gebruikers door het hele land. L. sen, Hogerhorst. 37, 6714 LB, Ede. MSX-MSX-MSX-MSX club voor Stukje, Markestr. 1, 9531 EG Bor Sony technical data boek. Tel. Gouda (omg.) wordt gratis lid. Bel: ger, (Drenthe). Horoscoop programma voor MSX 08855-76313. 01827-2272. MSX-MSX-MSX computer. Tel.: 02908-1579. Type MSX. Contact met MSX-disk gebruikers NMS8245. Acorn electron, plus1, plus3, master (ook buitenland). R. Polmans, Ba ram board, boeken, tijdschr .. tel. Aanslaggevoelige muziek-midi-mo ekelndpein 25, 5621 HH Eindho OUTPUT 01140-13306. Prijs f 1000,-. dule, bijv. TX7. Tel.: 08895-43456 ven. Tel.: 040-434330. Sony MSX2 com,Euter prijs n.o.t.k. SVI Robotarm + Card compleet Contact met MSX gebruikers over Contact gezocht met Dynamic Pu Tel. 080-442983 (Pepijn) met boek en snoeren in doos werkt geheel Nederland. Inl. 01899-24481 blisher gebruikers. Tel.: 03-8879692 op MSX1 en MSX2 f 125,-. Tel. Belgie, Dirk. Ruilen: mijn VG 8020 (half jaar ge 01833-1094 na 18 u. Goed werkende SVI-Robotarm, te bruikt + kabels + boeken) MSX1 gen red. prijs. Tel.: 01831-2745 Contact gezocht met MSX 2e ge comp., evt. met tekenbord (ook 1/2 MSX Printer NMS 1431 Prijs f 500, (Riek) na 18 u .. bruikers. Schrijf naar: Erwin Lame jaar j:ebr. ) tegen jouw Ancona 80 .05206-78961. ijer, A. Kuipersingel 9, 9602 TA momtor. öe kopen: MSX1 J 250,-, TKgevr. Sony com. 700D niet ouder Hoogezand. Tekenbord f 150,-. 01807-15071 TV Modulator voor Amiga zgan vr. als 1 jaar. Bellen naar 01899-24481. (Anja) pro f 80,-. tel.: 01180-16876. MSX2 8245 (max f 450,-) en contact Gevraagd: MSX-Bios boek (Quest met MSX-ers (omg. Éindhoven). V68235 MSX2 computer en vidimo VG8235 computer ANcona 80 mo New-York). Bel A. de Gooyer: 020- Tel.: 04904-18633 (na 15 u.). dem + cartridge meuw met viditel nitor (kleur) 2 datarecorders gra 311569. abonnement. T.E.A.B. 04954-1708 phictablet div. kabels, disk enz. in MSX2 ongeveer f 300 a 350. TEl een koop f 1500,-. H. Wijngaard, De handleiding voor de Star-STX 01717-7907 (Ed) in het weekend. Philips NMS8250 + muis + boe te1.05610-88214 80 matrix printer. Een copie is ook ken + tijdschr. + diskettes, nu een welkom. Bellen na 18u : 08360- Contact gezocht MSX2 disk gebrui speciale prijs f 900,-. Tel.: 05407- NMS 8280 4 mnd oud en extra 31510. kers. Wing To, Roodborstlaan 51, 62047. 128kb. Tel. 023-354929, J. Mos, De 6951 GH Dieren, 08330-22494. Genestetstr. 24, 2032 ZK Haarlem. Printerroutines voor gen-electric Compleet MSX1/2 sound sampling om hem te kunnen gebruiken met MSX-Computer Magazine nr. 9. H. pakket. Franco thuis: gireer f 35, Sony HB-F7ooP, muis, VW0030 Dynamic Publisher MSX2 versie. Spanger, Larix 22, 1628 MS Hoorn, op 5725255, Lex v.d. Hondel. Tel.: printer, Philips monochroom moni 078-311952. 02290-44756. 05410-11180. tor. f 1500,-.Na 14 u 079-317255. MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 -67- MSX2-NMS8250 + 2e3,5 drive, da Te koop: Sanyo dr202A Data recor Philips NMS 8280 + 256K + prin Seikosha SP1000MX Printer, tarec, printer NMS 1431, kl. mon., der + Head alignment kit in prima ter + 100 diskettes, f 3500,-. zonder Nieuwprijs f 1100,-, T.E.A.B .. muis, tijdschr., boeken, totaalong. staat. Tel. 08855-76313 diskettes f 2700,-. Tel. 01650-59263. 08380-36828 (Harry). f 4200,-. Vr. prijs f 2400,-. Tel. 020- 324843. MSX2 NMS8250 met ingeb. diskdr. Aangeboden: Nr 1 t/m 25 van MSX Cursus 11 en 12van de LOl (binnen + dataree NMS 1520 + boeken + Computer Magazine. Tel. 040- kort ook BI en T2) alles evt + uit Goldstar fc 200 + Brother hr5 prin tijdschr. + 10 disks in box. Prijs 421835. werkingen. Bellen na 18 U. 08360- ter + handl. + cass. rec. + ther f 1959,-. Tel. 05913-17400 .. 31510. misch papier, f 700,- wegens nu NMS- 8245 comp., monitor 0040, MSX2. 070-630403. Philips MSX 8245 + Datarec. ease v14 + muis, joystick, en spel Te Koop: Robatarm met of zonder Handl. en diskettes f 750,-. Tel. 072- len, f 750,-. Tel. 01717-4724, na 6 u. interface. Tel.: 020-311569.] EGAkl.mon. + ATIEGAwonder 332959. kaart. f 1000,-. TeI.020-972272. Philips 8245 + gr. mono + Philips TI<: MinoIta EP310 copieermachi Sony PRN-T24 printer 1,5 jr. oud. printer 1421 geen jaar oud. 08891- ne vrpr f 750,-. Inl. 01899-24481. MSX2 NMS8220 + boeken 1,5 jaar f 350,-. Tel.: 038-538952 (Haraid). 73234. Prijs f 1100,- oud wegens aanschaf NMS 8280 MSX2 computer + vele extra's, Prijs J 475,-. 05913-13059 vragen VG8020 + Datrec. + MCM NR4 Philips VG8235 2 jaar oud, pas ge buitenkansje!!! Tel.: 01831-2745 ( naar Éduard. + 8 t/m 26 + casettes, f 250. 01860- repareerd. vr.pr. f 500,-. 01830- Rick) allen na 18 U. Verk. ivrn. stu 17887 na 17 uur. 36323 (na 18.30). die. Toshiba HX-10 MSXl met Quick Disk Drive Daewoo DPQ-280 inel Opgelet! Parallel printer interface Hewlett-Packard 9816 comp. + TK. Kleurenmonitor CM Philips, floppy's 2,8 inch, doc. en boeken. Philips VU0040 ZGAN, f 100,-. 1.75 Mb 7574 plotter, 9133 hard vaste pro f 550,-. Inl.: 01899-24481. f 500,-. TeI.035-855538. Tel. 08334-73484 (na 18 u, vr. n. Da disk, 9144 tapestream, 9121 fl. disk niel). teab. 020-252825. Te Koop: Yamaha CSSM, groot Oude MSX tijdschriften basic boek Keyboard, software Philips Music machinetaal boek alles origineel. VG8235 MSX2 + monitor + prin MSX. NMS8250 comp + mono mo Module T.E.A.B.. 08895-943456 Tel. 08855-76313. ter Epson RX80 + datarecorder + nitor ing. 3.5 floppy f 800,-. 01830- Ad. joyst. + 1/0 kaart, f 1495,-. 04498- 22149. Sony MSX2 HB-F700 met muis. 52944. Gratis lidmaatschap MSX club in Sony37 CM KTV. l MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 68- .. 7 & $ C· tt Invoer controle Programma Zelfs de meest zorgvuldig wat er echt ingetikt wordt. Om de ML helemaal te verwijderen geproduceerde en gedrukte Daardoor kunt u ook al eerder ingetik moet u de MSX resetten of even uitscha te programma-regels makkelijk contro kelen. listings sluiten niet uit dat leren. Gewoon de regel listen, dan de Lange listings intikken kost vaak meer er toch een fout kan wor cursor weer omhoog te brengen tot deze dan één zitting. Ook dat is geen enkel den gemaakt bij het intik zich ergens in de te checken program probleem, als u stopt moet u datgene ken. Verwisselde cijfers of maregel bevindt en op return of enter wat u tot dan toe ingetikt heeft gewoon verkeerde leestekens lei drukken. eventjes saven, zoals u altijd een Basic programma wegschrijft. den in het beste geval tot ICP/6 maakt natuurlijk onderscheid tus Alleen de Basic-tekst wordt dan be een foutmelding. Erger nog sen hoofd- en kleine letters en dat kan waard, niet het ICP/6. is het als een programma soms problemen opleveren. Bij het in Om de volgende keer weer door te gaan slechts schijnbaar goed, alt tikken van een programma zult u meest dient u eerst ICP/6 weer te laden en te hans zonder fouten die de al de Basic woorden in kleine letters in runnen, waarna u het programma waar tikken, maar bij het listen van een regel u aan bezig was weer kunt laden. Een computer zelf kan bespeu verschijnen ze juist wel in hoofdletters. kind kan de was doen! ren, werkt. ICP/6 gaat er van uit dat Basic woorden met hoofdletters geschreven moeten Gebruiksaanwijzing ICPPC/1 Om u te helpen dit soort problemen te worden, net zoals ze in de listings staan. voorkomen publiceert MSXlMS-DOS Zet daarom de Caps-Iock op uw machi Het Invoer Controle Programma voor Computer Magazine bij alle listings een ne - waardoor alle letters hoofdletters de PC kan voor alle PC-listings in dit controlegetal oftewel checksum per worden - aan. Alleen als er gewone let blad gebruikt worden. Niet alleen Basic, programmaregel. ters in de listing staan moet u die Caps maar ook Pascal of C. Om het te kunnen Achter iedere programmaregel staat lock even uitzetten. gebruiken zult u eerst het ICPPC zelf als een checksum. Om deze te vergelijken Basic-programma moeten intikken, bij met uw zelf ingetikte programma dient Wat natuurlijk ook kan is de regel intik voorbeeld in GW-Basic. Als u daarna het bijgaande Invoer Controle Pro ken, op return drukken, dan de zojuist het programma runt, dan verschijnt gramma, kortweg ICP. ingevoerde regel opnieuw listen met eerst de ingebouwde gebruiksaanwij Met MCM is het Invoer Controle Pro LIST., de cursor weer in die regel plaat zing op het scherm, waarna het pro gramma het laatste programma dat u sen en nogmaals op return drukken. De gramma u vraagt waar het te controle zonder hulp moet intikken! tweede keer 'kijkt' ICP/6 naar de gelis ren bestand te vinden is. Daar moet ti te regel en daar heeft uw MSX keurig niet alleen de naam, maar ook het even alle Basic woorden in hoofdletters ver tuele pad naar het bestand opgeven, an Gebruiksaanwijzing ICP/6 MSX taald. ders kan ICPPC uw bestand niet vinden. Voor REM-regels (die ook met het' te ICP/6 berekent voor iedere ingetikte ken aangegeven kunnen worden) wordt Een te controleren bestand moet in AS programmaregel een checksum, zodra u de checksum op nul gesteld. Slechts als CII staan. Normaal gesproken zal dat bij op de enter of return drukt. de REM of het '-tekentje niet meteen andere talen dan Basic altijd zo zijn. Een Deze checksum verschijnt dan linkson na het regelnummer staan tellen deze Basic-programma als ASCII wegschrij der op uw beeldscherm, op de positie regels wel mee. ven doet u met: waar anders de bij de Fl behorende tekst - COLOR - staat. Deze waarde ICP/6 is in feite een machinetaal-pro SAVE "PROG.ASC",A moet overeenkomen met het getal dat in gramma. De Basic-listing zet deze ML de listing bij de betreffende regel is af - die in de DATA staat - op de juiste Als ICPPC eenmaal het te checken be gedrukt, als dit niet het geval is heeft u plek in het geheugen, waarna het zich stand gevonden heeft zal het eerst de to een foutje gemaakt bij het intikken. zelf weer uitwist. Als u na het runnen van tale checksum berekenen en op het ICP/6 een LIST-commando geeft, dan scherm tonen. Dit duurt enkele secon In dat geval moet u de betreffende regel zult u zien dat het programma schijn den. Als dit getal gelijk is aan de totaal meteen verbeteren met behulp van de baar helemaal verdwenen is. De machi checksum zoals die onderaan de listing normale edit-mogelijkheden van uw netaal echter staat ergens hoog in het is afgedrukt bestaat er een grote kans MSX computer. U hoeft de regel dus geheugen voor u klaar, zoals u kunt zien dat u het programma in één keer fout niet opnieuw in te tikken, ICP/6 kijkt al aan de getallen links-onder. loos heeft ingetikt. Meestal zal er echter tijd naar de hele programmaregel zoals een andere waarde verschijnen, hetgeen die op het scherm staat, niet alleen naar Die ML kunt u eventueel uitzetten door betekent dat u toch één of meer foutjes de Fl in te drukken, en weer aanzetten gemaakt heeft. middels het commando: ICP VOOR FOUTLOOS Om te vinden waar precies kunt u dan INTIKKEN, MSX EN PC A=USR(O) de checksums per regel laten afdrukken op de printer, of regel voor regel op het MSX/MS-DOS Computer Magazine -69 - op de printer, of regel voor regel op het een goed werkend programma te krij scherm laten verschijnen met het bijbe gen. Overigens, als er een afwijking is horende controle-getal. tussen de door het ICP berekende Hulplijn In onze listings staan die getallen achter checksum en het bij de listing afgedruk MCM heeft een telefonnischc hulp iedere regel. Bij niet-Basic program te getal, dan kunt u er vanuit gaan dat u dienst. Maar natuurlijk is het niet zo dat ma's is het controleren op het scherm inderdaad een fout gemaakt heeft. De u ieder moment van de dag of de nacht het makkelijkst, bij Basic kunt u - om kans dat er een fout in de listing zit is inderdaad iemand van de redactie aan dat iedere regel een eigen nummer heeft vrijwel uitgesloten! Het Invoer Contro de lijn zult krijgen. In principe krijgt u - het beste aan de hand van een afdruk le Programma is het laatste programma op nummer 020 - 860743 een antwoord nagaan waar de fout zit. Eenmaal gevon dat u zonder hulp zelf foutloos moet in apparaat aan de lijn. Op het bandje kunt den kunt u de fout verbeteren en I CPPC tikken, daarna kunt u altijd op onze au u dan beluisteren welke verbeteringen opnieuw op uw programma loslaten, net tomatische proeflezer terugvallen. er zijn in de programma's en artikelen zo lang tot de totaal-checksum klopt. van het laatste nummer. Bovendien Het kan even werk zijn, maar op die ma De Iistings vindt u op de hierna volgen krijgt u te horen op welk moment u wel nier bent u ervan verzekerd uiteindelijk de pagina's. een redactielid van vlees en bloed te spreken kunt krijgen, en voor welke on Hoe de listings in te tikken derwerpen. Zo ligt het in de bedoeling om binnenkort een speciaal vragenuur MSX/MS-DOS Computer Magazine publiceert alleen programma's die door de re tje in te stellen, met als enig onderwerp dactie uitgebreid getest zijn op hun deugdelijkheid. Om te voorkomen dat er bij het MSX Machinetaal. Voor de meest actu zetten alsnog fouten insluipen drukken we dat geteste programma vervolgens rechts ele informatie hierover: 020 - 860743. treeks af, met de laserprinter. De zo gemaakte listings zijn van een speciaal formaat, Let wel, dit telefoonnummer geldt al dat ontworpen is om fouten tijdens het intikken zoveel mogelijk te voorkomen. leen voor vragen die betrekking hebben In programma's is iedere letter, ieder cijfer en elk leesteken van belang. Ook alle op de inhoud van het blad! Voor alle an spaties dienen te worden ingetikt. De kleinste vergissing bij het intikken kan desa dere zaken, zoals de (abonnementen) streuze gevolgen hebben. administratie of de programma service Om verwarring tussen de hoofdletter '0' en het cijfer '0' te vermijden is de nul altijd moet u 020 - 5182828 bellen, dagelijks doorgestreept. tijdens kantooruren bereikbaar. Per regel drukken we precies zoveel tekens af als u op uw scherm ziet onder het in tikken. Op PC en MSX2 zijn dat er 80, op MSX1 37. Programmaregels die langer SPELREGELS zijn worden afgebroken, net zoals dit op het beeldscherm van uw computer gebeurt. De getallen die in een aparte kolom rechts naast de eigenlijke listing staan moet u Natuurlijk zijn er wel een aantal spelre niet intikken, dit zijn de controle-getallen die samen met het Invoer Controle Pro gels aan ons telefonische vragenuurtje gramma u het mogelijk maken om een listing in één keer foutloos in te tikken. verbonden. Zo is het niet mogelijk om vragen in te Een veel voorkomende fout tijdens het intikken is het vergeten van de RETURN, spreken op het antwoordmachien. Te die na iedere programmaregel moet worden ingetikt. Ook als de vorige regel pre rugbellen, daar beginnen we niet aan. cies 80 - of 37, bij MSX1 - tekens lang is, zodat de cursor al vooraan de volgende Als het bandje uw vraag niet beant regel staat, is dit absoluut noodzakelijk. Een voorbeeld hiervan kunt u in het ICP, woordt, dan moet u op het eerstvolgen MSX-versie, zelf zien; regel 170 is precies 37 tekens lang. Als u nu de RETURN de bemande vragenuurje nogmaals beI vergeet, dan zal het lijken of regel 180 gewoon in het programma staat. Bij het listen len. Bovendien zal het niet mogelijk zijn verschijnt deze regel normaal. om willekeurig iedere vraag telefonisch U kunt 180 dan echter niet apart listen, want volgens de computer maakt die regel af te handelen. gewoon deel uit van regel 170, een commentaar-regel. Dit leidt uiteindelijk tot een Het kan voorkomen dat vragen zo inge foutmelding: wikkeld e%f specialistisch zijn dat we NEXT WITHOUT FOR IN 250 u alsnog moeten verzoeken om ze schrif Want pas in regel 250 ontdekt de computer dat er een FOR-commando ontbreekt, telijk in te dienen. Anders zou de lijn te omdat regel 180 niet als zelfstandige regel in de computer is ingevoerd. lang bezet blijven en kunnen andere le zers ons niet meer bereiken. Stel uw vragen zo kort en bondig moge Belangrijk lijk, probeer de lijn zo kort mogelijk be zet te houden. Het is altijd razend druk Test een zojuist ingetikt programma nooit meteen uit. Save het eerst, voordat u RUN gedurende het vragenuurtje en we wil intikt. Sommige programma's zouden, als er fouten in schuilen, de computer op slot len zoveel mogelijk mensen kunnen hel kunnen zetten. En dan is de enige mogelijkheid om zelf weer de controle over de pen. Stel uw vraag onder vermelding van machine te krijgen een reset, of mogelijk zelfs uit en aanzetten. In beide gevallen blad- en paginanummer en zorg er voor bent u uw programma kwijt, waarvoor u zojuist een hele tijd had gespendeerd met dat u eventuele listings bij de hand hebt. intikken. Ook het uitproberen van nog niet helemaal ingetikte programma's is uit Leg pen en papier gereed. den boze! Tijdens het intikken is het eveneens verstandig om, zeker als het om langere listings En tenslotte, wordt niet boos als het gaat, zo nu en dan een copie te saven. Spanningspieken in het lichtnet kunnen er ook even wat moeite kost om ons te berei oorzaak van zijn dat uw computer zijn programma 'vergeet'. Of er struikelt iemand ken. Als we in gesprek zijn, dan is dat over het netsnoer , waardoor de stekker uit het stopcontact getrokken wordt. Beter om iemand anders ook te helpen. tien maal onnodig saven, dan een keer te weinig. MSX/MS-DOS Computer Magazine - 70- ICP/6 voor MSX probleem te vinden, namelijk dat het al ter dat de ingebouwdé extra controle op leen op MSX2 gebeurde. Toen was de de machinetaal-data niet helemaal ICP/6 is bijna helemaal gelijk aan de vo oplossing snel gevonden. Immers, op goed was. In regel 210 vermenigvuldigen rige versie, we hebben slechts een paar een MSX2 kan men de scherm-instellin we nu de ASCII-waarde met de waarde schoonheidsfoutjes verbeterd. Wie al gen vastleggen, zodat die min of meer teller + 1. Want aangezien die teller als een goed werkende exemplaar van een permanent worden? En één van die in startwaarde 0 heeft werden in ICP/5 de van de vorige versies bezit hoeft ICP/6 stellingen is het afzetten van de functie eerste bytes niet gecontroleerd! natuurlijk niet alsnog in te tikken. toets teksten, inclusief het 'COLOR', Voor wie het weten wil, er zijn twee ver waar ICP zijn checksums zet. Maar goed, u hoeft ICP/6 niet in te tik schillen tussen deze versie en de vorige. Kortom, ICP/6 zet altijd het functie ken, als u al een werkende versie van één Zo bleek uit lezers-vragen dat men soms toetsen display aan, zodat de checksums van de eerdere ICP's heeft. Als het een totaal geen checksums te zien kreeg, een ook werkelijk te zien zijn. maal werkt is er tussen ICP/3, ICP/4, op het eerste gezicht onverklaarbare ICP/5 en ICP/6 geen verschil. ICP/2 fout. Pas na enig doorvragen bleek er De tweede wijziging in ICP/6 is nog een echter is een stuk trager, hoewel het de een logica in het voorkomen van dat voudiger, we kwamen er namelijk ach- zelfde checksums gebruikt. 230 IF A$="**" THEN READ A$: AB=B+VAL 10 1 ICP/6 voor MSX o ("&H"+A$): POKE B+R,AB-(INT(AB/256)*2 20 1 o 56}: R=R+1: POKE B+R,INT(AB/256): GOT 30 1 MSX/MS-DOS Computer Magazine o o 260 78 40 1 copyright MBI Publications B.V. 240 IF A$="*l" THEN READ A$: AB=B+VAL 1985 o ("&H"+A$): POKE B+R,AB-(INT(AB/256)*2 50 1********************************* o 56): GOTO 260 24 60 1 PAS TOP OF BASIC MEMORY AAN **** o 250 IF A$="*2" THEN PQKE B+R,INT(AB/2 70 CLEAR 200, (PEEK(&HFC4A)+256*PEEK(& 56): GOTO 260 168 HFC4B))-207 43 260 NEXT R 46 80 B=PEEK(&HFC4A)+256*PEEK(&HFC4B): 0 270 1 CONTROLEER DATA-WAARDES ******* o EFUSR0=B+77 18 280 IF CS<>3396989# THEN CLS: PRINT " 90 1 STEL SCHERM IN ***************** o U heeft een fout gemaakt in de data 100 SCREEN 0: WIDTH 37: COLOR 15,4,4: regels!": PRINT: PRINT "Eerst verbete KEY ON 78 ren!": STOP 255 110 1 GEEF INSTRUCTIE OP SCHERM ***** o 290 ' ZET CHECKSUMROUTINE AAN ******* o 120 LOCATE 5,0: PRINT "MSX/MS-DOS CQ\1 300 A=USR0(0) 16 PUTER MAGAZI NE" 149 310 PRINT: PRINT "Begint u maar met i 130 LOCATE 5,2: PRINT "INVOER CONTROL ntikken" 212 E PROGRArv'MA/6" 67 320 NEW 44 140 LOCATE 0,5: PRINT "Dit progranma 330 1 MACHINECODE ******************* o maakt het mogelijk om de listings ui 340 DATA 21,5E,F5,7E,23,FE,20,20,FA,7 t dit blad foutloos in te voeren. \, 244 E,23,FE,20,28,FA,FE,27,28,D,FE,52,20, 150 PRINT "Bij het intikken van progr D,7E,FE,45,C0,23,7E,FE,4D,C0,E1,C3,** anma-regelsverschijnt, nadat u op 'RE ,9F,FE,72,C0,7E 61 TURN' of 'ENTER' gedrukt heeft een 350 DATA FE,65,C0,23,7E,FE,6D,28,EF,C geta 1 1inksop de onderste regeL" 210 9,36,27,1,6,0,21,**,47,11,7F,F8,ED,B0 160 PRINT "Dit getal moet gelijk zijn ,3E,C9,32,DB,FD,C3,**,CB,63,6F,6C,6F, aan de bijde listing afgedrukte chec 72,20,1,6,0 215 ksumwaarde.Als dit niet zo is, dan is 360 DATA 21,7F,F8,11,**,47,ED,B0,21,7 er een fout gemaakt bij het intik F,F8,36,27,21,83,F8,36,27,23,36,D,21, ken." 35 DB,FD,36,C3,23,36,*1,71,23,36,*2,C9,l 170 PRINT "Let op, Basic-woorden moet E,0,CD,**,00,21,5E 6 en met hoofdletters geschreven wo 370 DATA F5,6,1,7E,4F,FE,27,28,B1,18, rden!" 223 1,4E,3E,0,B9,28,16,C5,16,7,CB,39,30,1 180 1 INSTALLEER MACHINECODE ******** o ,80,15,28,4,CB,20,18,F4,83,5F,C1,4,23 190 FOR R=0 TO 206 143 ,18,E4,6B 47 200 READ A$ 247 380 DATA 11,80,F8,26,0,1,64,0,CD,**,B 210 CS=CS+(ASC(LEFT$(A$,l))+ASC(RIGHT 9,1,A,0,CD,**,B9,1,1,0,CD,**,B9,18,12 $(A$,1))*2)*(R+1) 97 ,37,3F,3E,0,ED,42,FA,**,C5,3C,18,F8,C 220 IF LEFT$(A$,l)<>"*" TH EN PQKE B+R 6,30,12 57 , VAL("&H"+A$): GOTO 260 126 390 DATA 13,9,C9,CD,C9,0,C9 12 MSX/MS-OOS Computer Magazine -71 - ICPPC/1 voor MS-DOS van Basic in omloop, allemaal met hun ten listings aankan. eigen editor, zodat zo'n ICP wel erg Vandaar dat we voor een andere oplos Het grootste probleem bij het ontwer flexibel had moeten reageren op de ge sing gekozen hebben. ICPPC gaat uil pen van het Invoer Controle Program bruikte Basic-versie. van een ASCII-bestand. Dat heeft één ma voor MS-DOS computers was het nadeel, het controleren gebeurt nu niet feit dat we dit programma voor alle lis Ten tweede, zodra men een Pascal-pro meer tijdens het intikken. tings wilden kunnen gebruiken. Niet al gramma invoert kan dat helemaal niet leen Basic-programma's, maar ook C en met een Basic-editor. Dat doet men of Maar door die keuze kunnen we nu wel Pascal, om maar twee andere talen te met een gewone tekstverwerker, of met alle programma's met ICFPC nalopen noemen. een speciale editor van de bewuste Pas op correctheid. Pascal, C, Basic of as Dat betekende dat we ICPPC niet als cal-implementatie. sembler, het maakt weinig uit. Ideaal onderdeel van de Basic-editor konden voor een .blad als MCM, want we willen maken, de methode van het MSX ICP. In beide gevallen is het onmogelijk om ons zeker niet tot alleen Basic-program Ten eerste zijn er op PC erg veel vormen één enkele ICP te maken die alle soor- maatjes beperken. 10 1 ICPC/1 voor PC 934 20 1 398 30 1 MSX/MS-DOS Computer Magazine 101 40 1 copyright MBI Publications B.V. 1988 .786 50 1**************************************************************************** 61 60 OEF SEG: CLEAR ,&HC000: DEFINT H, T 'initialisatie 887 70 OEF FN CNTR$(PARAM$)=SPACE$((80-LEN(PARAM$))/2)+PARAM$ 488 80 DIM SUMS(500,l) 51g 90 TITEL$="MSX/MSDOS Computer Magazine's listingchecker, PC-versie 1.0" 301 100 KEY OFF: CLS 784 110 PRINT FN CNTR$(TITEL$): PRINT 109 120 GOSUB 560: OEF USR=&HC000 'installeren machinetaal 210 130 PRINT "Dit programma maakt het mogelijk om de PC-listings uit dit blad fout l oos over tenemen. Daartoe staat er naast iedere programma-regel in dit tijdschri ft een zogenaamde checksum." 632 140 PRINT "Deze controle-getallen dienen gelijk te zijn aan de met behulp van di t programmaberekende checksums, zowel per regel als voor het hele programma. 908 150 PRINT: PRINT "Om deze checksums te kunnen berekenen dient het te controleren programma in een zogenaamd 'ASCII'-formaat op disk opgeslagen te worden. 11 119 160 PRINT "Bij Basic-programma's kan dat worden bewerkstelligd met het commando: 11 ; CHR$ (10) +CHR$ ( 13) ; 11 SAVE "; CHR$ (34) ; 11 prgnaam. ext 11 ; CHR$ (34) ; 11 , A" 986 170 PRINT: PRINT "Andere talen, zoals Pascal, worden automatisch in ASCII opgesl agen. Ook is het mogelijk om programmals in Basic of een andere taal met behulp van uw tekstver- werker in te voeren." 346 180 PRINT "Zorg er in zoln geval wel voor dat het programma inderdaad als ASCII wordt op- geslagen, en niet in het interne tekstverwerkers-formaat! 11 SU2 190 GOSUB 740 292 200 1 checksum bepalen ********************************************************* 382 210 CLS: PRINT FN CNTR$(TITEL$): PRINT 964 220 LOCATE 3,1: PRINT "Geef de naam van het te controleren bestand, inclusief ev entuee 1 pad. ": PRINT: INPUT BESTAND$ 530 230 OPEN BESTAND$ FOR INPUT AS #1 922 240 LOCATE 5,1: PRINT "programma: ";BESTAND$;" wordt gecontroleerd" 33 250 LOCATE 7,1: PRINT "Eerst totaal-checksum bepalen ... " 369 260 IF EOF(l) TH EN CLOSE: GOTO 300 304 270 LINE INPUT #1, LEES$: CTOT=CTOT+USR(VARPTR(LEES$)): SUMS(TEL,0)=VAL(LEFT$(LE ES$,INSTR(LEES$," "))): SUMS(TEL,l)=USR(VARPTR(LEES$)): TEL=TEL+1 495 280 IF SUMS(TEL-1,0)=0 THEN SUMS(TEL-1,0)=TEL 796 290 GOTO 260 443 300 LOCATE 7,1: PRINT "Totaal-checksum voor bestand ";BESTAND$;" is:";CTOT 802 310 LOCATE 9,1: PRINT "Als . deze waarde overeen komt met de totaal-checksum zoals die bij het programma is afgedrukt, dan is het programma waarschijnlijk foutloo MSX/MS-DOS Computer Magazine -72 - singetikt." 637 320 PRINT "Mochten er echter onder het gebruik overklaarbare fouten optreden, co ntroleer dan alsnog op regel-niveau." 456 330 LOCATE 14,1: PRINT "Ook op regel-niveau de checksums bekijken (jIn)?": ANTW$ =INPUT$(1): IF INSTR("Jj",ANTW$)=0 THEN KEY ON: CLS: END 720 340 LOCATE 14,1: PRINT "Eventueel kunt u nu de regel-checksums meteen laten afdr ukken, met het eventueleregelnummer erbij. Wilt u dit (jin)?": ANTW$=INPUT$(l): IF INSTR("Jj",ANTW$»0 THEN GOTO 450 472 350 ' per regel op scherm ****************************************************** 237 360 LOCATE 14,1: PRINT SPACE$(255) 895 370 LOCATE 17,1: PRINT STRING$(80,205); 808 380 LOCATE 22,1: PRINT STRING$(80,205); 757 390 OPEN BESTAND$ FOR INPUT AS #1 935 400 IF EOF(l) TH EN CLOSE: KEY ON: CLS: END 382 410 LINE INPUT #1, LEES$: STEL=STEL+1 830 420 LOCATE 18,1: PRINT SPACE$(255): LOCATE 18,1: PRINT LEES$ 878 430 LOCATE 16,1: PRINT USING "Checksum voor regel #####: ###";STEL, USR(VARPTR(L EES$)): GOSUB 740 380 440 GOTO 400 389 450 ' afdrukken **************************************************************** 258 460 LOCATE 17,1: PRINT "Checksums voor programma ";BESTAND$;" worden naar de pri nter gestuurd ... " 248 470 FOR T=l TO TEL 940 480 IF (T-1) MOD 250=0 THEN LPRINT CHR$(12): LPRINT "Checksums voor programma ";BESTAND$;", totaal-checksum=";CTOT: LPRINT 667 490 . LPRINT USING "######: ### Ol; SUMS(T-l,0); SUMS(T-l,l); 564 500 IF T MOD 5=0 THEN LPRINT I 356 510 NEXT T 643 520 LPRINT CHR$(12) 917 530 END 716 540 ' poken machinetaal ******************************************************** 886 550 ' data poken vanaf &HC000, dit is willekeurig! 604 560 FOR T=0 TO 50 I 707 570 READ HELP$ I 131 580 HELP=VAL( "&H"+HELP$) 197 590 CHECKSUM=CHECKSUM+(ASC(LEFT$(HELP$,l))+ASC(RIGHT$(HELP$,l))*2)*(T+1) 875 600 POKE &HC000+T, HELP I 234 610 NEXT T 644 620 I controleer data-waardes 138 630 IF CHECKSUM<>231326! THEN PRINT "U heeft een fout gemaakt in de dataregels!" : PRINT: PRINT "Eerst verbeteren!": KEY ON: STOP 698 640 RETURN 40 650 REM dataregels checksum 23 660 DATA 53, 8B, 37, 8A, 0C, 46, 8B, 34 578 670 DATA B5, 01, BF, 00, 00, 0A, C9, 74 I 272 680 DATA IE, BB, E8, 03, 8A, 04, F6, E5 476 690 DATA BA, 00, 00, F7, F3, 89, 00, 03 355 700 DATA C7, BA, 00, 00, F7, F3, 89, 07 265 710 DATA 46, FE, C5, FE, C9, 75, E5, 5B 375 720 DATA 89, 3F, CB 156 730 I wacht op toets *********************************************************** 622 740 LOCATE 23,1: PRINT FN CNTR$("druk een willekeurige toets ... ") 333 750 DUMMY$=INPUT$(l) 982 . 760 LOCATE 23,1: PRINT FN CNTR$(SPACE$(30)) .709 770 RETURN 47 i *** TOTAAL-CHECKSUM: 39895 *** ! MSX/MS-DOS Computer Magazine - 73- ter niet noodzakelijk de hele regels op nenhouden. nieuw in te tikken. Meestal voldoet het, Hopelijk zijn hiermee alle 'out of memo OEPS om het bewuste regelnummer op het ry' problemen de wereld uit... scherm te listen, wijzigingen aan te De rubriek waarin we correc brengen, en de nieuwe checksum nog ties op eerder verschenen even te controleren. Keyin programma's publiceren. Voor de nieuwsgierigen onder u: mis F. Semplonius uit Zoetermeer wees ons schien vraagt u zich af waarom overal de erop dat wij een stukje van zijn geestes CLEAR en de DEFINT opdracht van kind - KEYIN, nr 27 - hadden weg MCM2B plaats verwisseld zijn. Welnu, wanneer gelaten. Aan het einde van regel 230 men na DEFINT een CLEAR opdracht moet namelijk nog toegevoegd worden: Net als we het zelf allemaal niet meer geeft, wordt de hele DEFINT weer te zien zitten, blijkt een dappere lezer zich niet gedaan, zodat de computer vervol :A= door de jungle van spatieloze haakjes en gens alsnog in dubbele precisie gaat re dubbele punten geworsteld te hebben. kenen. Geen wonder dat het geheugen Inderdaad hadden wij deze drie tekent Jan Muller uit Zwaanshoek is ditmaal vol raakt! jes eraf gesloopt, in de overtuiging dat degene die ons op een aantal - deels Jan Muller, hartelijk dank. Je andere dit een loos statement was. Maar het pijnlijke - fouten wees. In onderstaan suggesties kunnen volgens onze huis heeft wel degelijk nut, om te voorkomen de listinkjes staan de gewijzigde regels programmeur niet zonder meer inge dat de computer reset bij fout gebruik met hun nieuwe checksums. Het is ech- voegd worden, zodat we die even bin- van Keyin. 10 REM rncrn2brn correcties menumodule o 20 REM o 635 DATA "SELECTEREN 11,1 28 640 DATA "NIEUW BESTAND 11 ,1 38 ' , ! 10 REM mcrn2b2 correcties selectiemodule 0 20 REM 0 50 MAXFILES=0:CLEAR1400:DEFINTA-Z:AB=VPEEK(&H1800):OUT &HFE,l:STOPON:ONSTOPGOSUB 600:0NERRORGOT0610 ,; 182 f 10 REM rncm2b3 correcties Ie deel afdrukmodule 0 20 REM 0 50 MAXFILES=1:CLEARI400:DEFINTA-Z:AB=VPEEK(&HI800):OUT &HFE,1:GOSUB560:STOPON:ON STOPGOSUB510:0NERRORGOT0520:AV=PEEK(&HBFFF):Dl=PEEK(&HBFFC):AR=PEEK(&HBFFE)*256+ PEEK(&HBFFD):AF=AR:PL=PEEK(&HBFF2}:PH=PEEK(&HBFF3):DIMVN$(AV),A$(AV),PS(15),VL(A V+1) 17 250 CLOSE#l:BLOADNN$+II.LS"+HEX$(F-l),S:LC=CVI(Y$) :OL=LC:FORT=0T015:PS(T)=CVI(MID $(Z$,2*T+1,2»:NEXTT:FORT=22T023:LOCATE50,T:PRINTSPC(29):NEXT:GOTOI30 91 280 E=D:GOSUB480:F=F+(D=I)*(F>I)*(E=0)-(D=5)*(F 9) : NEXT: GOT0130 117 i - 10 REM rncrn2b4 correcties afdrukmodule 0 20 REM 0 50 MAXFILES=0:CLEAR1400:DEFINTA-Z:AB=VPEEK(&HI800):OUT &HFE,1:GOSUB580:STOPON:ON : STOPGOSUB550:0NERRORGOT0560:AV=PEEK(&HBFFF):Dl=PEEK(&HBFFC):AR=PEEK(&HBFFE)*256+ PEEK(&HBFFD):AF=AR:PL=PEEK(&HBFF2):PH=PEEK(&HBFF3):DIMVN$(AV),A$(AV),PS(AV+1),VL (AV+l) 1119 300 Cl=LC+l:CO=0:LV=64+(PF=0)*6+2*(KR$<>"II)+2*(BF=1):IFVPEEK(&H1801)=6THENSR=VPE EK(&H1FFE)+256*VPEEK(&HIFFF):IFDF=lTHENNN=0ELSENN=SR 2 ~ MSX/MS-DOS Computer Magazine nummer 28 - februari 1989 - 74- *************************************~k * onze nieuwe WINTER 88/89 CATALOGUS * * is nu uit. We sturen hem GRATIS toe * * als je ons een kaartje stuurt met * * je naam en adres. Vermeldt tevens * 1IIIIIIIIIIIInlllill * 'MSX-MS-DOS COMPUTER MAGAZINE' microcomputer tlJdscIJr/ften boeken en software * *************************************)',* PC BOEKEN Top 30 Februari 1989 Nieuw Binnengekomen en Actuele PC Boeken *PC Tools en PC Tools DeLuxe •••••• 29,50 DOS, OS/2 Databases Werken met WordPerfect, 6e druk ••••• 69 *MS-DOS Seminar (met disk) •••• 100 *the ABC's of dBASE IV •••••••• 55 Werken met Lotus 1-2-3, 2e druk ••••• 78 *180 Tips en Trucs voor MS-DOS 49 *Understanding Oracle •••••••••• 69 Basishandleiding WordPerfect •••••••• 15 *Basishandleiding DOS +harddisk IS Dynamics of Clipper ••••••••••• 65 dBase 111 Plus Handboek ••••••••••••• 78 PC Magazine DOS Power Tools •• 119 dBXL & Quicksilver Programming 69 PC Magazine DOS Power Tools •••••••• 119 incl disk met 200+ utilities. Using Clipper - summer 87 rel. 69 *180 Tips en Trucs voor MS-DOS (Oets). 49 Het grote DOS 4.0 Boek ••••• 79,90 Starten met MS-DOS/PC-DOS tm 3.3 • 32,50 *DOS 4: Customizing the Shell •• 59 Spreadsheets Programming in Cl ipper, 2nd ED •••••• 89 Mastering DOS - through 4.0 ••• 59 PlanPerfect 3.0 en MathPlan 67,)0 dBase 111+ Handboek v Programmeurs 84,50 Peter Norton's Inside OS/2 •••• 65 Using Quanro ••••••••••••••••• 55 *OS/2 Programmer's Reference ••• 65 Leerboek AutoCAD release 9 •••••••••• 38 WordProcessors, DTP Handleiding dBASE IlI+ (Oets!) •••••• 69 C, Pascal *WordPerfect 5 Gebruikersboek •• 49 Handleiding MS-DOS 3.3 (Pim Oels!) •• 49 *Using Turbo C - version 2.0 ••• 65 Het WordPerfect 5.0 Handboek 59,50 DOS Handleiding voor DOS 3.30 •••• 34,50 Graphics Programming in C 69 *Praktische Inleiding WP 5.0 ••• 99 Turbo Pascal: Complete Reference •••• 69 CGA,EGA,VGA,Turbo en MS C. *Het ABC van WordPerfect 5 •• 59,50 The C Programming Language, 2/E ••••• 79 *Turbo C Programming for PC 2.0 59 *Inside Ventura Publisher 2.0 69 PC DOS Special 1 ••••••••••••••••• 15,95 *Advanced Turbo C Prog Guide 2.0 65 Werken met Dynamic Publisher 79 Het Ventura Handboek ••••••••••••• 49,50 *Turbo C DOS Utilities •••••••• 59 WordPerfect 5.0 Begin en Naslag •• 34,50 *QuickC Bible •••••••••••••••••• 69 PIMS, Utilities, CAD, diversen Data Becker-gids WordPerfect +5.0 32,50 *Introductip IBM Assistant Serie 29 *Turbo Pascal programmabibl. I • 58 Lotus Guide to Agenda ••••••••• 55 *Het WordPerfect 5.0 Handboek 59,50 *Turbo Pascal TooIbox - 5.0 59 *Het ABC van AutoCAD - rel 9 62,50 *Basishandleiding DOS & Harddisk ••••• IS Turbo Pascal 5 Adv Progr Guide 59 *Using AutoCAD - rel 10 •••••••• 75 De Programmeertaal C (Arnmeraal ) ••••• 25 *Inside AutoCAO, release 10 •••• 79 DOS Handboek voor DOS 3.30 ••••••• 67,50 PC' s Paul Mace Guide to Recovery ••• 59 De NORTON Utilities 4.0 en Advanc 29,50 8086/88 PC Assembly Course •••• 89 Official Book of King's Qupst 35 GW-BASIC Handboek •••••••••••••••• 74,50 incl Chasm Advanced Assembler LaserJn UnI imited, Ed. II •..• 69 Turbo C: Complete Reference ••••••••• 69 op disk! een comp1ete cursus HP-Laser Power-Pack+d i sk ••••• 1119 Ventura 1.2 Gebruikersboek •••••••••• 86 voor elke PC gebruiker. Inside Nel BIOS, 2nd F:dit ion •• 12Y *Understanding dBASE IV •••••••••••••• 69 EGA/VGA Programmers Reference • 69 Compute! I s Computer V i ruses ••• 45 *Using WordPerfect 5 ••••••••••••••••• 65 *Handleiding Philips PC's ••• 66,50 ACT U E L E P C - SOF T WAR E (inclusief BTW) PC Software TOP 30 PC utilities PC toepassingen: PC games: *CHECK-IT! •••••••••••• 169 *AIlways •••••••••••••• 399 4X4 Off-Road Racing 79 Flightsimulator 3.0 139 Vlrus early warning askSam - vers i on 4.1 749 Airbourne Ranger ••••• 95 PC Too Is DeLuxe •••••••• 199 *DiskTechnician Advanced499 Clarion Developer ••• 2154 *BattleChess •••••••••• 89 Scenery Disk Europe •••• 59 *DESQview 2.2 ••••••••• 349 dBFast 1.03 •••••••••• 299 *Epyx Greatests 11 •••• 79 Turbo Pascal 5.0 ••••••• 389 *DESQview 386 ••••••••• 499 dBASE IV •••••••••••• 2495 *Games -summer edition 95 Turbo C 2.0 •••••••••••• 389 Duet -printer control 229 EasyFlow ••••••••••••• 495 *Games -winter edilion 79 WP-Utilities voor 4.2 •• 118 EasyFlow ••••••••••••• 495 *FoxBASE+ 2.10 ••••••• 1649 Night Raider ••••••••• 79 Turbo C 2.0 PRO •••••••• 679 FastTrax 3.9 diskoptim 189 Instant Pages •••••••• 79 *Serve & Volley -Tennis 89 Turbo Pascal 5.0 PRO ••• 679 Flash 5.6 disk cache 199 Mavis Beacon Typing •• 149 *StrikeFleet •••••••••• 89 *Microsoft QuickBASIC 4.5 279 *Mace Utilities 5 ••••• 249 *Mirror 111 ••••••••••• 269 *Tetris ••••••••••••••• 79 Turbo Assembler/Debugger 389 *Mace Gold •••••••••••• 379 Procomm Plus 1.1 ••••• 199 TestDrive • ••••••• •••• 89 Media Master 5.0 ••••• 189 Publ i sh It! -DTP ••••• 495 "Z,1ny Col f •••••••••••• H9 Leisure Suit Larry ••••• 79 Norton Guide:OS/2 APl. 449 Publ i sher Paintbrush 699 flightsimulators Tasword PC ••••••••••••• 149 Norton Guide: Pascal 259 Publisher TypeFoundry 1395 *30 Helicopter •••••••• 79 *King's Quest IV •••••••• 135 Norton Advanced 4.5 •• 379 Twist & Shout •••••••• 189 *Jet Fi ghter (EGA, VGA) 139 *King's Quest 111 Pack.. 95 Norton Utilities 4.5 259 WordPerfect 5.0 USA 1534 *F19 Stealth Fighter •• 155 *Leisure Suit Larry 11.. 79 *OS/2 Progr TooIkit ••• 995 *Publishers PicturePak 279 ;'Tracon airtraffic cant 139 Macro Assembler 5.1 •••• 425 pixie - charting ••••• 595 adventures: Norton Commander 2.0.. 229 R&R Relational Rep Wr. 449 programmeertalen: The Bard's Tale 11 •.• H9 CGA Emulator v Hercules 49 SideKick Plus •••••••• 649 *Unpacker ••••••••••••• 139 Defender o/t Crown EGA 135 Falcon PC •••••••••••••• 129 Silverado •••••••••••• 419 Sourcer+BIOS pre-proc. 469 *Fish! (EGA) •••••••••• 95 Police Quest ••••••••••• 79 Software Bridge •••••• 479 *QuickBASIC 4.5 ••••••• 279 *Heroes of the Lance 95 SpinRite ••••••••••••• 229 Aztec C 4.10 ••••••••• 569 Infocam Triple Pack 1 95 Norton Advanced 4.5 •••• 379 Norton Comrnander 2.0 239 *Turbo C Tools 2.0 •••• 399 King's Quest IV •••••• \35 Copy 11 PC Option Board 499 *windows/286 2.10 Ned •• 365 Turbo C PROfessional 679 *LEISURE SUlT LARRY 11 79 QuickC Compiler •••••••• 279 Xtree PRO •••••••••••• 349 Turbo Pascal 5.0 ••••• 389 *Manhunter New York ••• 115 Copy 11 PC 5.0 ••••••••• 99 Turbo Pascal 5.0 PRO 679 *Pol i ce Quest II ...... 95 Space Quest 11 ••••••••• 79 voor Borland upgrades "Racket Ranger •••••••• 115 Norton Editor •••••••••• 199 *NASHUA diskettes per 10 * disks+manuals inleveren , UI t i ma V ••••••••••••• 11 5 HuisManager 3.1 •••••••• 114 5" double sided (PC) ••• 16 *Turbo Analyst 5.0 •••• 269 war-games WordPerfect 4.2 ••••••• 2008 5" high density (AT) ••• 39 Turbo Professional 5.0 329 EMPIRE 2.05 •••••••••• 95 *Falcon AT •••••••••••••• 169 3.5" double sided •• 42,50 Zortech C++ compiler 449 UMS -univ mil itary Slm R9 Gunship •••••••••••••••• 119 3.5" hi-density (PS/2) 125 Smalltalk/V •••••••••• 299 UMS Scenario disk 1 •• SS winkel open van dinsdag t/m zaterdag tussen 10 en (maandag gesloten) In BELGIE IS alles verkrijgbaar bij: al1~ prijzen zijn inclusief BTW verzendkosten 6, - pe r be s teIl i ng Het Computerwinkeltje pvba M Sabbestraat 39, B-2800 MECHELEN Amstel312 (t.O. Carré) 11017 AP Amsterdam 1Fax (020) 2266681 Postbank 44751581 NMB 697915646 fax: 015-207 332 tel: 015-206 645 dealer aanvragen welkom V21 (300-300) 30 letters per seconde zenden en 30 letters per seconde ontvangen. V22 (1200/1200) 120 letters per seconde zenden en 120 letters per seconde ontvangen. V22bis (2400/2400) 240 letters per seconde zenden en 240 letters per seconde ontvangen. (optioneel, uitbreiding f. 195,- incl.) V23 (1200/75) 120 letters per seconde zenden en 7.5 letters per seconde ontvangen. V23 (75/1200) 7.5 letters per seconde zenden en 120 letters per seconde ontvangen catie softwa Cept, Minitel, etc.) nt de software een Display adapters, zo les, Monochro gewenst mo schaft over de nor,,...,.,,,,, Help-funktie is ruim 100 pagi Bijzondere .,,,,,lfhA,,,,rol:> bijgeleverd ding nauwelijks Het modem wordt leverd inklusef "Mightycom" een nder ge- bruiksvriendelijk ands tele- communicatie pakket. Mightycom is het lereerste soft warepakket dat n lende ASCII t,..... rn l r'