_.
MCM's Programma Service Alle programma's uit MeM MC/MD 37 biedt: SCRSAV, onze utility die uw monitor beschermd tegen inbranden; LIST, onze Bestellen zijn ook op diskette verkrijg handige ML-hulp voor Basic-programmeurs; ZAS baar. Maar op die disks - en BAS, een dijk van een Z80-assembler; de Kort & Bestellen kan men alleen middels de Krachtig programmaatjes: STROFZ, ABHSTR, bestellijst uit de LezersService. Alleen cassettes - staat vaak meer! POTLOD, TEKST, CUJOMU en STORIN; SCRPCH, de patch om AackoScribe aan te passen; een giro-overschrijving met daarop uw Altijd een redactionele extra, CMDEMO, een voorbeeld van een programma dat bestelling is niet afdoende, gezien de maar vaak ook programma's middels het ombuigen van een 'hook' extra hoeveelheid bestellingen die we moe Basic-functies creëert; de hulpprogrammaatjes bij ten verwerken. Stuur dus altijd ook de die niet in het blad zelf Tokens enzo: LINLEN en LINPRT; Lezers Helpen verschenen zijn. Lezers met: DESPAT, DRDAT, KRKKLK en bestellijst mee. LCIODP; uit de trukendoos: BRDCLR en TOBUF. Een MCM disk kost slechts f 12,50, Diskette MD 50 - die bij dit nummer, Bovendien, alleen op diskette, schermen uit MCM's een cassette moet f 7,50 opbrengen, MCM 51, hoort - is héél bijzonder. Er Art-Gallery ! maar vergeet u niet de vaste verzend staat namelijk wat prima Public Domain MC/MD 38 bevat: CHARED, de Illustratieve kosten op te tellen op de besteipagina? op, van Japanse herkomst. De inhoud is: Character Editor; de vijf listings bij het Achter de Voor abonnee's geldt een extm korting schermen van MSX artikel; de Kort & Krachtig van vijf procent. PMARC en PMEXT, tezamen een heel programmaatjes: Blokken, Zadel, Tikken en fraaie Japanse PD archiveer-set waarvan MCMCM; LFILES, een handige utility onder MSX-DOS en het HALOS-hulpprogrammaatje. jes, de voorbeelden van MDL-lib en het MSX de handleiding vertaald in dit blad te Bovendien, alleen op diskette, schermen uit MCM's Schermen verhaal en de cheaters uit de EHBO. vinden is; Art-Gallery! Balloon Punch, een eenvoudig Japans Op MD 45 staat: Versie 2.2 van de Memory Manager Op MC/MD 39 bieden we: RUBIKLOK, een spel om van het MSX Software Team, met natuurlijk de grote PD-spel; slapeloze nachten van te krijgen; de listings uit de listing uit MCM 46: de printerbuffer die onder SCHUIF, een puzzelspel dat u uren bezig ML-cursus en, alleen op diskette, schermen uit MemMan 2 draait! Verder EXPRIF, waarmee Basic zal houden; MCM's Art-Gallery! bijna op C gaat lijken, de listings uit de De MIDI-voorbeelden uit onze nieuwe Maar de belangrijkste programmatuur op deze disk machinetaa1cursus, de benchmarks uit het 8245 is: MemMan, MCM's Memory Manager, hét verhaal, alle listings uit de Kort en Krachtig en cursus; programma voor MSX2 programmeurs die het tenslotte de plaatjes uit de Art Gallery. Het Turbo-Pascal programma "Bezier"; geheugen echt willen kunnen gebruiken, en vooral: De voorbeelden uit de zevende aflevering BK, de filecopier die alle andere programma 's mijlen Disk MD 46 bevat: Versie 2.30 (met TL.COM versie van onze ML cursus; achter laat, speciaal voor gebruik samen met 2.31) van de Memory Manager van het MSX MemMan. Software Team die met ingang van MCM nummer Een voorbeeld bij JANSI; 49 versie 2.2 op deze schijf vervangt, de voorbeelden Het cheat-programma uit de E.H.B.O. en MC/MD 40 bevat: DiaShow, een programma om uit 'Pointers in Basic' en 'SOUND effects', de ICP17, ons invoer-controle programma. scherm acht plaatj es tot een fraaie presentatie te programma's uit de Lezers Helpen Lezers, het verwerken; alle muziekjes uit het artikel Computer MSX2+ verhaal en het Barcode verhaal. En, alleen Verzameld iskettes geluid en Muziek; Viper, muziek voor de FM voor MSX2+ videochips, enkele fraaie schermen Panasonic Amusement Cartridge; de trukendoos-lis gedigitaliseerd met de Sony HBI-VI digitizer. MCM heeft een viertal verzameldiskettes samenge tings; Datab, het voorbeeld-programma waarmee u steld. The best of MCM, als het ware. Onze beste gegevens kan invoeren en de listings uit de MD 47 bevat: Ons eigen invoer controle spellen, utilities, toepassingen en grafische schermen ML-cursus. Bovendien, alleen op diskette, schermen programma als TSR voor MemMan 2, de listings uit de Art Gallery. Uit alle jaargangen hebben we de uit MCM's Art-Gallery! uit de EHBO, het MSX geheugenverhaal en de programma's en bestanden bij elkaar gesprokkeld. technische uitleg van het lichtpistool. Maar De cassette/diskette MC/MD 41 bestaat uit: FOUR natuurlijk ook: Show'em, een GIF -viewer met een Ook deze diskettes verkopen we in de programma en FRSCR, tezamen het MSX2 spel FOUR oftewel aantal voorbeeldplaatjes waaronder andere een service, voor de nieuwe lage prijzen. En wie de hele Vier op een Rij. BASKEY, MATRIX, SFTGRP en aantal originele MeM cartoons in GIF formaat. set in één keer bestelt, die betaald slechts vijfendertig TIMER, de listinkjes uit het toetsenbord-artikel; gulden, in plaats van 40,-. f CASFIL, uit de Lezers Helpen Lezers rubriek; Disk MD 48 biedt u: RUSSlA, het uiterst De bestelnummers zijn: VDPI, de listing uit het 'Video: knipperende verslavende spel voor MSX2 en hoger, een echte karakters in scherm 0' artikel; FLSTOT, waarmee u aanrader; de zeven Kort & Krachtig listings, onder MCM-Tl voor de utilities; uw diskettes onder controle kunt houden en de meer de 'onmogelijke' figuur en 4096 in machine MCM-G I voor de spellen; listings uit de ML-cursus. Bovendien, alleen op taal, om alle MSX2+ kleuren snel op het scherm te MCM-WI voor de toepassingen en diskette, schermen uit MCM's Art-Gallery! toveren; DSKTST, het programma bij het disk-arti MCM-AI voor de Art Gallery. kel in dat nummer; de voorbeelden bij de ML-cursus Cassette/diskette MC/MD 42 omvat: MOVMAK en en de schermen uit MCM's Art Gallery. Deze disk De totale set bestelt men onder bestelnummer MAKDAT, een animatieprogramma met voor bevat ook de nieuwste versie van MST's Public MCM-SI. beeld. PRINTAT, een simulatie van het PRINT AT Domain project MemMan. commando. CIRGAM, het spel met de cirkels. Overzicht KNIPPRAS, DRIED, KRUL, DIS KAN, GEMEEN Ook in de vorige nummers boden we u cassettes en en AGAME, oftewel een aflevering van K&K. Op MD 49 vindt u: RUBI, ofwel Rubik's diskettes met alle gepubliceerde programma's aan. Bovendien, alleen op diskette, schermen uit MCM's klokken voor MSXl, een dijk van een Deze kunt u nog bestellen. Hieronder treft u een Art-Gallery' greep aan uit de beschikbare cassettes en diskettes. spel; MSE: MCM's Sample Editor voor Opgelet: na MC42 zijn er geen cassettes meer Disk MD 43 bevat: ANIMAT en ANIDAT, een alle MSX-modellen, waarmee u muziek gemaakt. Vanaf disk 43 - die bij blad 44 hoort - zijn animatieprogramma voor MSXl machines met sample's kan redigeren, natuurlijk met de er alleen nog maar diskettes beschikbaar. voorbeeld. HV &D en SCROLL, vers uit de Lezers nodige voorbeeld-samples; PIPLIN, een Helpen Lezers. FUNED: de handige functietoetsen editor. En natuurlijk het jaarlijkse salarisprogramma duvels lastig muisgestuurd spel voor SAL, deze keer voor 1991. En, ten slotte, de plaatjes MSX2; maar liefst zeven Kort&Krachtig ONZE PROGRAMMA'S uit de Art Gallery. lisitngs en de nodige MCBC-voorbeelden, zoals in het artikel in MCM 50 GEBRUIKSKLAAR OP MD 44 omvat: Versie 2.1 van de Memory Manager DISKETTE OF CASSETTE van het MSX Software Team, met TL, TK en TV. omschreven, zoals een supersnelle versie Daarnaast natuurlijk verschillende Kort&Krachtig- van Pucky.
MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 2- MSX COMPUTER MAGAZINE is een uitgave van Inhoud MSX Computer Magazine 51 Aktu Publications b.v. Amsterdam Redactioneel 5 Uitgever Interrupts: onderbreken en onderbroken worden 6 Wammes Witkop Music by the Numbers: cursus MIDI deel 1 14 Redactieadres Cursus TED voor iedereen deel 3 27 MSX Computer Magazine Leuks uit Japan: PMARC en PMEXT archivers 30 Postbus 2545 1000 CM Amsterdam België, het einde van de losse verkoop 34 Tel.: 020 - 624 26 36, fax: 020 - 624 Ol 89 JANSI, een TSR voor MSX2 - ANSI op de MSX! 50 Hoofdredacteur Cursus Machinetaal voor iedereen, deel 7 55 Wammes Witkop MSX Benelux Eindhoven 61 Redactie Internnationale MSX-dagen Tilburg 62 Max Barber, David Boe1ee, Paul te BokkeI, RonaId Abonnementen-bon 66 Egas, Hans Niepoth, Harry van Horen, Loek van Kooten, Markus The, Edgar Hildering, Lies Muller, Mathijs Perdec, Kees Reedijk, Hayo Rubingh, Ries Vriend, Robbert Wethmar, Ramon v.d. Winkel. Besprekingen Vragentelefoon redactie Muziek: Sampbox 4 macro 19 Het 'vragenuurtje' op donderdag bestaat niet meer. Heeft u vragen omtrent de inhoud van het blad, dan Voor wie genoeg geheugen heeft kunt u op dinsdag en vrijdagmiddag tussen 14.00 GameStamp: plaatjes stelen voor disketiketten 20 en 16.00 uur bellen, tel. 020-624 26 36. GlOS: grafiek voor Pascal-programmeurs 35 Acquisitie Mous Master, tekenen op scherm 12 43 Robert Lie De KUN-compiler Tel.: 020 - 624 99 69 58 Niet bedoeld voor I10'tjes Lezersservice Rubrieken Voor het bestellen van cassettes en diskettes kunt u de bestellij st elders in dit blad invullen en opsturen naar: Diskette-service 4 Aktu Publications b.V. E.H.B.O. 10 LezersService Postbus 2545 MCM's Public Domain 35 1000 CM Amsterdam MCM's LezersService 40 Vormgeving Spelrecensies 46 Marièlle Mink Beurskalender 48 Kort Nieuws 62,64 Met dank aan M.Corpeleijn voor de fractal op pagina 68 (achterkant cover) I/O'tjes, de kleine advertenties 63 Oeps 66 Fotografie Jan Bartelsman Jeroen Brouwer Maarten Steenbergen Listings Cartoons EddieAarts Schuif - een ellendig lastige puzzel 22 Fonts + Files - Haarlem NoSys - verwijder attributen DOS 2.20 systeem 49 Zetwerk & lithografie Invoer Controle Programma 65 Perscombinatie Produkties - Amsterdam De verleiding was groot om het na al het werk voor MCM 50, ons Abraham-nummer, dit Druk Tijl Offset - Zwolle keer wat kalmer aan te doen, Echter, de jonge honden op de redactie zagen dat anders, Vandaar, meer muziek: de eerste aflevering van een MIDI-cursus, MIDI blijkt simpeler dan Distributie men zou denken, ook vanuit Basic kan een MSX een aardig nummertje weggeven, Beta Press/van Ditmar Gilze Zeker net zo leuk zijn de Japanse Public Domain archief-utilities. Comprimeren en weer Tel.: 01615 - 7800 uitpakken? Ons speciale team - inclusief echte Japanse - zijn er diep ingedoken. Toegezonden materiaal Tenzij uitdrukkelijk anders overeengekomen heeft U speelt liever wat? Welkom bij Schuif. Een ware ramp van een schuifpuzzel, waarbij u als MCM het recht om vrijelijk te beschikken over alle haar toegezonden materiaal. u dat echt leuk vindt 100 stukjes kunt maken! Tot de lente, zullen we dan maar zeggen ... Wie niet in Schuif verdiept raakt, zal jANSI mogelijk waarderen. ANSI is de standaard Abonnement waarmee de PC kleur en grafiek op het gewone scherm maakt, via bijvoorbeeld BBS'en. Hfl. 60,-/Bfr 1200 voor 8 nummers. Buiten de Benelux: f 85,-. Het abonnement kan elk gewenst En uw MSX2 kan dat voortaan ook. Onder MemMan maar liefst - want dit is een moment ingaan (zie de bon elders in dit blad) en MST-product. wordt automatisch verlengd, tenzij 6 weken voor de Interrupts zijn lastig, hoor je wel eens. Ach, dat vond de redacteur die daar een artikeltje vervaldatum schriftelijk is opgezegd. over inleverde nu absoluut niet. Onder de kop 'Onderbreken en onderbroken worden' kunt Voor vragen omtrent abonnementen kunt u ons u er alles over lezen. Dat alles en nog veel meer in deze MCM. De vijftig voorbij, maar nog nieuwe nummer bellen:, maandag tot en met lang niet moe! vrijdag van 13.00 tot 15.00 uur, 020-639 0050 Ohja, de spellenrecensent gaat ook uit zijn dak. Over Nederlandse spellen, nog wel...
MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992
- 3- PC SHOW BENEL
BENELUX COMPUTER '92 Internationale beurs voor hobby en beroel KIJKEN EN KOPEN Atari Expo - Amiga World - PC Show - Electronica Benelux 47.000 BEZOEKERS bezochten het nieuwe 24-25-26 januari 1992 Beursgebouw Eindhoven '92 Beursgebouw tijdens de beurs afgelopen september. ~P REDUKTIEBON VOORDEEL f 5,- BENELUX Inleveren bij kassa. T INTERNATIONALE standhouders uit Nederland, EINDHOVEN België, Duitsland, Frankrijk en Engeland. Aangeboden door: Bezoeker: R AFZONDERLIJKE beurzen voor gebruikers van PC active Naam: ______PC, ATARI, AMIGA, ELECTRONICA, MSX. Adres: ______Openingstijden: Poste. + Plaats: ______SPECIALE items zijn: vrijdag 24 januari 13-22 uur MULTIMEDIA SYSTEMS - DATABASES zaterdag 25 januari 10-17 uur Telefoon: ______zondag 26 januari 10-17 uur NOTEBOOK COMPUTERS - LAN /WAN - MIDI Com puter: ______& MUSIC -WINDOWS - DESKTOP InterExpo & Media Beursgebouw Eindhoven PUBLISHING - SPELLETJES tel. 040-464601 Lardinoisstraat 8, naast het NS-station _Al.:
Duurder ...
De kogel is door de kerk. MSX Computer Magazine blijft in zijn huidige vorm verschijnen - maar moet wel wat duurder worden. Sinds nummer drie van dit blad is de losse nummer prijs f 6,95 geweest, terwijl een abonnement 50 gulden moest kosten. En dat was in de zomer van 1985, toen we lang niet in iedere uitgave kleurendruk hadden.
Ik zal u niet vervelen met een verhaal over kostenstijgingen, drukkers die ieder jaar duurder worden, het gebrek aan adverteerders in de MSX-markt en dergelijke. We hebben intern lang en breed gediscussieerd en uitgebreid zitten rekenen, en zijn tot de conclusie gekomen dat het zo niet langer kon. Of MCM moest veren laten, in de vorm van bijvoorbeeld de kleurenpagina's, of de prijs moest omhoog. We zijn de nodige bekenden in het MSX-wereldje gaan polsen. Wat zou men prefereren: iets meer betalen voor een MSX Computer Magazine zoals dat er nu uitziet, of voor dezelfde prijs een wat simpeler blad ontvangen. Ik mag zeggen, de meningen waren onverdeeld voor de eerste optie. Tot mijn grote vreugde, want die kleurenpagina's zouden me aan het hart gaan. Geen Art-Gallery meer, spellen in zwart-wit, ik moet er niet aan denken.
Vandaar dat u voortaan in de winkel voor f 7,95 moet neertellen voor MSX Computer Magazine. En dat de abonnementsprijs op 60 gulden of Bfr. 1.000 is bepaald. Op die manier kunnen we weer een tijd voort. En als speciale actie, wie voor I februari 1992 alsnog abonnee wordt, die betaalt nog de oude prijs: 50 gulden. Zie de bon elders in dit nummer.
REDACTIONEEL Nog een dienstmededeli ng: we zetten de losse nummer verkoop in België na di t nummer stop. Niet alleen omdat de aantallen wat laag worden, maar ook omdat de distributie in België voor een Nederlands blad een soort een nachtmerrie is. Het duurt gemiddeld zes maanden voor we ook maar iets horen van de aantallen die retour komen - en soms loopt dat zelfs op tot negen maanden. Dat is eigenlijk geen doen meer, op die manier kost het meer dan het opbrengt. Vandaar dat we. 'na MCM 51 de losse verkoop in Vlaanderen stilleggen: wie MSX Computer Magazine wil blijven lezen kan beter abonnee worden en daarmee nog net van de oude prijs profiteren.
Goed, dat hebben we gehad. Tijd voor leuker zaken. Zo moet ik heel wat lezers hartelijk danken voor hun felicitatie-brieven, wenskaarten en telefoontjes. MCM's vijftigste verjaardag - als ik het zo mag noemen - is niet onopgemerkt voorbij gegaan. Intern zijn we aan die viering nog niet toegekomen, het is werkelijk gruwelijk druk geweest. De deadlines volgen elkaar kort op, de boekhouder wil de cijfers voor de jaarafsluiting en de beurzen kosten de nodige tijd. Zo was er misschien weinig MSX te beleven op de HCC-dagen, maar MCM en MST waren present. Met veel plezier, want zo'n beurs is altijd weer leuk. Alleen, de voorbereidingen en het afwerken na afloop kost onredelijk veel tijd. Vandaar de hectische drukte waar we de laatste maand mee geconfronteerd worden.
Goed, eerst even vakantie. Als u dit leest zijn we weer op onze post, maar tussen Kerst en Nieuwjaar - de beste wensen, overigens - sluiten we de tent even. Iedereen is wel toe aan een korte adempauze, voor de mallemolen weer begint. Met de beurs in Eindhoven, om maar wat te noemen. Drie dagen lang, te beginnen vrijdag 24 januari. En ook daar zullen we acte de presence geven, we proberen niet voor niets in Eindhoven zoveel mogelijk MSX' ers te verzamelen onder de noemer MSX Benelux. Dat net in die week de deadline voor MSX Computer Magazine 52 valt houdt alleen wel in dat het ongetwijfeld weer druk zal worden voor ons.
Wat zal ik zeggen, we doen het graag. De MCM-bemanning, de MST-ploeg, redactie en de rest, we vinden het niet erg om hard te werken. Ideeën in overvloed. Maar soms ontdekken we dat een dag maar 24 uur telt - waar er toch een aantal van slapend doorgebracht dienen te worden. En dat is mijn eigen goede voornemen voor 1992: toch iets meer tijd voor mezelf hebben. Want 1991 was wel een heel erg druk jaar.
Wammes Witkop
MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 5- Interrupts Menig machinetaal program Een uitbreiding van de BIOS interrupt veranderen dat de werking van het meur zal wel eens een routine moet aan een van de twee interrupt hoofdprogramma ongewenst kan beïn• hooks worden 'gehangen'. Er moet een vloeden. Zo moeten alle registers hun programma hebben geschre keuze gemaakt worden tussen de hooks originele waarde behouden, anders zou ven dat via de interrupt H.KEYI en H.TIMI. Beide worden door den er wel eens hele vreemde resultaten routine moest worden aange de interrupt routine aangeroepen, maar er uit een berekening van het hoofdprogram roepen. Soms werkt zo'n zijn wel degelijk verschillen. ma kunnen komen op het moment dat een programma om de één of interrupt routine zomaar de inhoud van De hook H.KEYI wordt bij iedere een aantal registers veranderd. Verder andere duistere reden dan interrupt aangeroepen, terwijl de hook moet er rekening worden gehouden met de niet goed of helemaal niet. H.TIMI met een vaste regelmaat wordt stand van de primaire en secundaire slot Tijd dus om eens wat licht te aangeroepen. Om precies te zijn 50 of 60 select registers en eventuele Memory laten schijnen over de in het keer per seconde. Een achtergrond Mapper instellingen. duister gehulde interrupts. muziekje moet dus aan de hook H.TIMI hangen, omdat de afspeel snelheid regel Het opslaan van de registers wordt door de matig moet zijn. interrupt afbandelings routine in het BIOS
Een interrupt is - eenvoudig gezegd - een verricht. Een programma dat aan deze melding van een randapparaat aan de hook 'hangt' hoeft dus niet zelf ook nog processor. Met zo'n interrupt geeft het eens alle registers op te slaan. Hierop is randapparaat aan dat de processor in actie echter één uitzondering: in programma's moet komen. Zo kan een modem met een die aan de hook H.TIMI hangen moet interrupt aan de processor melden dat er register A bewaard worden. Dit register is een teken is binnengekomen dat moet een kopie van het VDP statusregister S#O, worden opgehaald. Het programma dat welke door de BIOS routine wordt een teken van het modem op moet halen uitgelezen voordat de hook H.TIMI moet dus bij iedere interrupt aangeroepen aangeroepen wordt. Na terugkeer van de worden en moet daarom aan de hook hook gebruikt de BIOS routine de inhoud H.KEYI hangen. van dit register.
Opbouw Eén van de randapparaten die een interrupt opwekt binnen de MSX is de ONDERBREKEN EN Interrupt routines moeten zo geschreven Video Processor. Deze geeft een interrupt ONDERBROKEN WORDEN zijn, zodat ze op ieder moment aangeroe op het moment dat de laatste lijn van het pen kunnen worden. Ze mogen niets actieve deel van het scherm - daar waar
MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 6- A .auzuc
Globaal overzicht van de activiteiten Nadat het register is uitgelezen, wordt het geheugen staat. Omdat het beginadres van van de MSX BIOS interrupt routine: bit automatisch op 0 gezet. Zolang dit bit de routine altijd op een even geheugen op 1 staat, zal de VDP geen nieuwe plaats moet staan kunnen er op deze Altijd: interrupts meer genereren. Bij iedere manier 128 verschillende interrupt routi - Alle CPU registers stacken VDP-interrupt moet dit register dus nes worden aangeroepen, het randappa - Aanroepen hook H.KEYI uitgelezen worden, anders genereert de raat bepaalt welke. - Uitlezen VDP statusregister S#O VDP geen nieuwe interrupts meer. - Turbo R: Controle op PAUSE toets Onder CPIM worden alle 128 mogelijke - Controle op interrupt van de VDP Bij de aanroep van de hook H.TIMI staat geheugen adressen gevuld met dezelfde in register A de inhoud van het zojuist waarde, waardoor alle interrupts alsnog Bij VDP interrupt: uitgelezen register S#O. Na terugkeer van bij dezelfde routine uitkomen. Voor de - Aanroepen hook H.TIMI de hook wordt de inhoud opgeslagen in de zekerheid hebben de schrijvers van CPIM - Enable Interrupts (EI) systeem variabele STATFL. Om die reden de interrupt routine laten beginnen op een - Opslaan S#O in STATFL moet de inhoud van register A dus adres waarbij het hoge en lage adresdeel - ON INTERVAL GOSUB bewaard worden door het programma dat hetzelfde zijn. Als er dan een interrupt zou - Verhogen TIME variabele (JIFFY) aan de hook H. TIMI hangt. optreden waarbij het randapparaat een - Afhandelen PLAY laag adresdeel geeft waarvan toch bit 0 Soorten gezet is wordt toch de juiste interrupt Iedere tweede VDP interrupt: routine aangeroepen. Een adres waarvan - Toetsenbord scan Interrupts kunnen door de Z80 - of bit 0 gezet is kan al snel voorkomen als het - Verwerking van de toetsen natuurlijk de compatible R800 - proces randapparaat helemaal geen adresdeel - ON STRIG GOSUB sor op drie verschillende manieren aangeeft, omdat het verwacht dat Interrupt - Toets repetitie worden afgehandeld, waarvan er op de Mode 1 actief is. MSX maar twee echt worden gebruikt. De Altijd: manieren waarop de processor de inter De interrupts kunnen door het programma - Alle CPU registers herstellen rupts af kan handelen heten Interrupt voorkomen worden. Daartoe moet het - Enable Interrupts (EI) Mode's. Ze zijn genummerd van 0 tot en programma de CPU melden dat de RETurn from Interrupt (RETI) met 2. Een interrupt mode kan gekozen interrupts, die door de randapparaten worden door middel van één van de opgewekt worden, niet afgehandeld mo machinetaal instructies IM 0, IM 1 of gen worden. De CPU heeft hiervoor twee tekst en grafiek kunnen verschijnen - IM 2. vlaggen met de namen IFFI en IFF2. IFF geschreven heeft. Aangezien dit 50 keer De IM 0 wordt binnen een MSX systeem staat voor Interrupt Flip Flop. Als de CPU per seconde gebeurt, komen er dus 50 niet gebruikt. In deze mode kan een een interrupt herkend, dan wordt er eerst interrupts per seconde van de VDP. Als de randapparaat de CPU een instructie laten gekeken naar de vlag IFFI. Als deze gezet VDP op 60 Hz wordt ingesteld, dan uitvoeren. De meeste gebruikte Interrupt is, dan wordt de interrupt afgehandeld, komen ook de interrupts 60 keer per Mode op MSX computers is IM 1. In deze anders wordt hij genegeerd. seconde. mode springt de processor bij een interrupt altijd naar een vast adres: 0038h. Op dat De machinetaal instructies om deze Afhandeling adres staat in elk MSX BIOS een sprong vlaggen te beïnvloeden zijn Disable naar de interrupt routine. Interrupts (DI) en Enable Interrupts (EI). De interrupt routine in het BIOS roept als Door een DI instructie worden beide eerste de hook H.KEYI aan. Daarna wordt De andere wel voorkomende interrupt vlaggen gewist en zal de CPU de gekeken of de interrupt van de VDP mode is IM 2, deze wordt op de MSX interrupts negeren. Na een EI instructie afkomstig is. Als dit niet zo is, dan wordt gebruikt onder CPIM. In deze mode wordt worden de vlaggen weer gezet en de interrupt routine beëindigd, anders het aan te roepen adres bepaald door het I interrupts geaccepteerd. wordt het tweede deel van de routine register en een byte van het randapparaat. uitgevoerd. Het I-register kan door het programma Naast de hierboven genoemde interrupts worden ingesteld en bevat de hoge helft is er ook nog een type interrupt dat niet Dit deel omvat het aanroepen van de hook van een adres. Het lage deel wordt door door de CPU genegeerd kan worden. Dit H.TIMI en het afwerken van een aantal het randapparaat gegeven. Het zo gevorm is de zogenaamde Non Maskable Interrupt standaard activiteiten zoals het toetsen de adres is nog niet het adres van de of NMI. Een NMI wordt op een bord uitlezen, Basic's ON INTERVAL interrupt routine zelf, maar geeft aan waar soortgelijke manier behandeld als een GOSUB en ON STRIG GOSUB instructie het beginadres van de routine in het interrupt in Interrupt Mode 1, alleen roept uitvoeren, de Basic variabele TIME verhogen, het PLAY statement afwerken Adressenlijst en ga zo maar door. In het overzicht bij dit artikel is precies te zien welke taken de FD9Ah hookH.KEYI interrupt routine allemaal afwerkt. FD9Fh hook H.TIMI FDD6h hookH.NMI Om te bepalen of een interrupt van de VDP afkomstig is, wordt er gekeken naar de F3E7h variabele STATFL inhoud van het al eerder genoemde VDP FC9Eh variabele JIFFY register S#O. Bit 7 van dit register wordt door de VDP gezet op het moment dat de 0038h Binnenkomst interrupts in IM 1 laatste regel van het scherm opgebouwd is 0066h Binnenkomst Non Maskable Interrupts en de interrupt opgewekt wordt.
MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 -7 - Voorbeeld programma toepassing Interrupt Mode 2
im2.gen - RWi
Voorbeeld van het gebruik van Interrupt Mode 2.
intVecTabAd equ 08000h ;Daar de Interrupt Vector Tabel zetten intVecHalfAd equ 080h iHoge geheugen adres pointer intRoutStart equ 08181h ;Daar de routine laten starten intRoutHalfAd equ 081h ;Adres hoog en laag
im2: di ;Geen interrupts tijdens switch
ld hl,intVecTabAd iDaar de IVT opbouwen ld (hl),intRoutHalfAd ;Dit als hoog en laag adresdeel nemen ld d,h ;Destination pointer overnemen uit ld e,l i de source pointer inc de ;Destination 1 byte verder ld bc,128*2 ;128 vectors, 1 byte extra voor 256e ldir ;Maak de tabel aan
ld hl,intRoutHere ;Routine voor IM 2 ld de,intRoutStart ;Daar de routine neerzetten ld bc,intRoutLen iLengte van de routine ldir ;Kopieer de routine
ld a,intVecHalfAd iDit als hoge adresdeel gebruiken ld i,a ;Hoge adresdeel zetten im 2 ;Schakel om naar IM 2
ei ;Nu mogen de interrupts weer
loop: jp loop ;Terug naar MSX-DOS
intRoutHere equ $ ;Hier staat de code nu
org intRoutStart
intRoutIM2: push hl ;Te wijzigen registers opslaan push af
ld hl, (tellerIM2) ;Aantal interrupts teller inc hl iEen verhogen ld (tellerIM2),hl ;En weer opslaan
in a, (099h) iLees S#O uit and a ;Komt de INT van de VDP (b7=1 - True) jp p,notFromVDP ;Nee = Keer terug
ld a,l ;Lage teller deel out (098h),a ;Zet dat op het scherm
notFromVDP: pop af ;Herstel de gewijzigde registers pop hl ei ;Interrupts mogen weer reti ;Keer ter.ug naar het hoofdprogramma
tellerIM2: defw 1 iAantal interrupts teller
intRoutLen equ $-intRoutIM2 ;Lengte van de routine code
end 2.gen;im
MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 8- % _..
de CPU nu adres 0066&h aan. Het MSX Nog eens VDP interrupts gister lezen, dan moeten de interrupts BIOS bevat - hoewel ze op de standaard uitgezet worden voordat het register MSX niet voorkomen - op dat adres een Op het moment dat de VDP de laatste gelezen kan worden. routine voor de afhandeling van NMI's. beeldlijn van het actieve schermdeel geschreven heeft wordt bit 7 van het VDP Het is mogelijk een eigen interrupt routine Onder MSXDOS is alleen voorzien in een register S#O gezet. Tegelijkertijd wordt te schrijven, die de bestaande BIOS afhandelings routine voor de 'gewone' het interrupt signaal actief gemaakt en routine volledig vervangt. Houdt er in dat interrupts. Deze routine schakelt het BIOS herkent de CPU de interrupt. Op dat geval echter rekening mee dat alle aan in pagina 0 en roept daar de interrupt moment worden automatisch de vlaggen registers bewaard moeten worden en routine aan. Aan het eind wordt het RAM IFFI en IFF2 gereset, waardoor de CPU vergeet niet het VDP statusregister S#O uit in pagina 0 weer teruggeschakeld. Non geen interrupts meer af zal handelen. te lezen. Aan de hand daarvan kan Maskable Interrupts mogen dus niet eventueel nog een keuze worden gemaakt voorkomen onder MSXDOS omdat er dan Het interrupt signaal van de VDP blijft tussen verschillende subroutines binnen geen afhandelings routine voor is. Adres echter net zolang actief tot het VDP de eigen interrupt routine. 0066&h bevindt zich midden in het eerste statusregister S#O uitgelezen wordt. Als er FCB - File Control Block - buffer van in de interrupt routine dus een EI wordt Voor het beëindigen van een 'gewone' MSXDOS, die begint op adres &h005C. gegeven om interrupts weer toe te staan interrupt routine moeten interrupts weer terwijl S#O nog niet uitgelezen is, dan zal worden toegestaan door middel van een EI De aanroep de CPU meteen de interrupt van de VDP instructie. Om nesting te voorkomen weer herkennen (deze was immers nog negeert de CPU de interrupts nog één Voordat de interrupt routine wordt actief) en meteen overgaan tot het instructie na de EI instructie. Op die uitgevoerd wordt de Program Counter uitvoeren van de interrupt routine, welke manier kan met een RETI eerst worden opgeslagen op de stack. Na beëindiging nog niet eens beëindigd was. teruggekeerd naar het hoofdprogramma van de interrupt routine wordt dat adres en loopt de stack niet over bij een snelle weer teruggehaald en wordt het hoofdpro Het resultaat mag duidelijk zijn: een opvolging van interrupts. Die worden gramma weer vervolgd. De interrupt oneindige lus waarbij er door de CPU bij namelijk pas nadat de RET uitgevoerd is routine wordt dus uitgevoerd alsof het iedere nieuwe interrupt een terugkeera weer herkend. De laatste twee instructies hoofdprogramma een CALL naar een dres op de stack wordt gezet. Hierdoor zal in een interrupt routine zijn dus altijd: subroutine uitvoert, in dit geval de het hele geheugen binnen de kortste keer EI interrupt routine. vol staan met terugkeeradressen in plaats RETI Om nesting te voorkomen worden de van programmacode en de computer zal vlaggen IFFI en IFF2 door de CPU zelf zeer waarschijnlijk vastlopen. In een NMI-routine mogen geen DI en EI gereset (DI). Voor de aanroep van een Naast de interrupt die de VDP opwekt als instructies worden gebruikt, omdat deze NMI routine wordt IFF 1 in IFF2 bewaard het actieve schermdeel is opgebouwd, kan ook de IFF2 vlag wijzigen. Deze vlag en wordt alleen IFFI gereset, zodat de de VDP nog een interrupt opwekken. Het moet juist bewaard worden omdat IFF2 stand van IFFI hersteld kan worden aan moment waarop de VDP dit doet kan tijdens de uitvoering van een NMI routine het einde van de NMI routine. softwarematig worden ingesteld. Hier een kopie van IFFI bevat, die na de NMI voor is het VDP register R#19 beschik weer hersteld moet kunnen worden. Interrupt routines kunnen, net als gewone baar. In dit register kan een Y-coördinaat subroutines, met een RET instructie van het scherm worden opgegeven. Op het Interrupt routines - en daarmee alle worden beëindigd. De CPU kent echter moment dat de VDP deze regel bij het routines die aan de interrupt hooks twee speciale instructies om interrupt opbouwen van het scherm bereikt, wordt hangen - mogen niet te lang duren. Als de routines te beëindigen: RETurn from er een interrupt gegenereerd. VDP alweer een nieuwe interrupt opwekt Interrupt (RETI) en RETurn from Non voordat de door de voorgaande interrupt maskable interrupt (RETN). Programmeertips gestarte routine beëindigd is, wordt deze na een EI instructie meteen door de CPU De RETI instructie kan door een Bij het schrijven van een routine die bij herkend. Het hoofdprogramma krijgt op randapparaat herkend worden op het een interrupt moet worden aangeroepen die manier geen enkele kans meer nog een moment dat deze door de CPU uitgevoerd moet er een juiste keuze worden gemaakt instructie uit te voeren. wordt, waarna het randapparaat weet dat tussen de twee mogelijke hooks. Een zijn interrupt afgehandeld is. Het is dus routine aan de hook H.KEYI mag nooit Bij het gebruik van een eigen interrupt beter een RETI te gebruiken dan een RET, een EI geven, omdat de BIOS interrupt routine in RAM moet er bij de aanroep van terwijl de werking verder hetzelfde is. routine dan het VDP statusregister S#O BIOS routines op gelet worden dat tijdens Merk op dat IFFI niet gezet wordt door nog niet heeft uitgelezen. Een routine aan de uitvoer van die routines pagina 0 niet een RETI instructie. Dit moet door een EI de hook H.TIMI mag dit wel doen, maar het RAM slot met de nieuwe routine op instructie in de interrupt routine gedaan moet de inhoud van register A bewaren. adres 0038h naar de eigen routine staat. In worden. de plaats daarvan zal bij de eerste de beste De RETN instructie aan het eind van een De BIOS interrupt routine leest het VDP interrupt de interrupt routine uit het BIOS NMI-routine is wèl nodig omdat de stand statusregister S#O uit door direct de actief worden. De v lag IFF I moeten op dat van IFFI hersteld moet worden. De RETN commando poort van de VDP uit te lezen moment dus altijd door middel van een DI zorgt ervoor dat de inhoud van IFF2 wordt en niet door eerst het juiste statusregister instructie gereset zijn. Houd er ook gekopieerd naar IFFI, waardoor deze te selecteren via register R#15 en pas rekening mee dat er een aantal BIOS weer hetzelfde is als voor de afhandeling daarna de poort te lezen. Programma's routines zijn die zelf de interrupts van de NMI. Verder gedraagt een RETN moeten dus altijd register R#15 op 0 aanzetten. Dit wordt zeker gedaan door de instructie zich hetzelfde als een RET houden als de interrupts aan staan. Moet SUBROM, bij iedere entry in de jump instructie. een programma toch een ander statusre- table staat namelijk een EI instructie!
MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 9- Eerste Hulp Bij Overleven Avonturiers, ruimtebonken, E.H.B.O. is het laatste of eerste toe problemen met een diskdrive of eventueel tijdreizigers en laser-kan no vluchtsoord voor diegenen onder ons die aanwezig FM-PAC te voorkomen. niers, wie vinden er nu geen het ook allemaal niet meer weten. Bij E.H.B.O. kan men terecht voorinformatie The Protector baat bij MCM's Eerste Hulp over advent ure games, tips voor en over Bij Overleven? spellen én andere wetenswaardigheden. Zoals reeds de vorige keer vermeldt, ben Geheime passwords, slimme Uw tips zijn altijd welkom onder het ik niet echt weg van dit Pony spel, maar truuks, zelfs POKE's om vals motto: Helpt Uw MSX Mede-computer wederom verzeilde een tip ervoor in mijn te spelen kunt u in deze Mens! postbakje ditmaal van Joost Saanen uit Budel. Joost geeft een aanzienlijk eenvou rubriek vinden. Maar, om de Een tweede jeugd diger manier op naar een volgende stage E.H.B.O. te kunnen schrijven te komen: druk tegelijkertijd dat de P toets ingedrukt moet Natuurlijk belonen we jullie moeite Nemesis 2. Tik het in en RUN het. worden. Wanneer meerdere karakters wanneer je een grandioze tip instuurt. Vervolgens moet USAS actief gemaakt ingetikt dienen te worden staat dit Iedere met name genoemde inzender worden in een willekeurig primair of tussen aanhalingstekens; "OPTION" krijgt een MeM cassette of diskette secundair slot. Druk vervolgens op een betekent dus dat het woord OPTION naar keuze en super tips krijgen zelfs toets en het Konarni logo verschijnt. ingetikt dient te worden. Dat betekent een super speciale verrassing! Ver~ Resultaat van het programma is dat je dus ook dat passwords tussen" :' staan. geet derhalve niet te vermelden welke 9999 munten hebt en er geen kwijt raakt. Voor de oplettende lezers: en "P" MeM cassette of diskette je wilt Je hebt nu ook altijd de magische krachten zijn gelijk, terwijl MSX Computer Magazine nummer 51 . januari 1992 . 10- • _SE aa geluidsdemo terecht te komen? Of moet je en MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 11 - schieten. Alleen, doe dit niet bij de gele *1.0625 In regel 20 bepaal je hoeveel levens je maar uitsluitend bij de zwarte! Een andere leuke vond ik het volgende. krijgt door voor XX een getal in te vullen. Start de computer op en tik in het Basic Het maximale aantal levens is 25. Bubble Bobbie scherm het volgende in: SET TITLE " Silent Shadow Ook had Sander wat aanvullingen op de Let op, dit moeten exact zes spaties zijn. tips van Paul Smetser de vorige keer. Resultaat hiervan is dat wanneer je nu de Voor Silent Shadow had Murat het Wanneer één speler dood is kan hij/zij De grootste omzichtigheid dient betoond verschijnt maar de computer niet verder Run deze listing om het spel te starten. Het te worden in de gewijde MCM-hallen doorstart en blijft wachten totdat je een resultaat is oneindige levens, altijd wanneer het zeer fraaie, doch door het toets indrukt. volledige energie en de einddemo bevat EindBoss-monster geboycotte Starship Ook wist Bas mede te delen dat van een nu strips. Rendez-Vous - al is het slechts fluisterend aantal spellen sommige grafische scher in de bezemkast - ter sprake komt. De men met behulp van Dynamic Publisher Shalom indertijd door de joystickwiebelaar ge geprint kunnen worden. De werkwijze is schreven laaiend enthousiaste recensie even proberen maar het is me een aantal Konami's Shalom werd ooit door onze werd met een botte DEL opdracht van de keren gelukt. wiebel aar omschreven als één van de disk gehaald en galmend werd de arme allermoeilijkste spellen die hij kende. Dit stakker het gebouw uitgevloekt, terwijl Het gaat als volgt: wanneer je op het werd voornamelijk veroorzaakt door de het woedespeeksel hem om de oren vloog. gewenste plaatje in het spel gekomen bent, waanzinnige hoeveelheid Japans op het Hoe kortzichtig één en ander was, bleek in druk je op MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 12- LAl • - zeer tot de woede van allen die een normaal sexleven hebben en al jaren weten hoe meisjes er in het echt uit zien. MSX-SLOT-EXPANDER Maar gelukkig heb ik zijn geheime voorraad kopietjes weten te ontdekken: in De MSX-slot expander is een uitbreidings-print voor alle MSX computers die het die bezemkast. Daar had hij beter niet mogelijk maakt om één, of bij aankoop van twee uitbreidings printen, twee naar buiten uitgevoerde slots uit te breiden naar vier, respectievelijk acht SUBSLOTEN. over kunnen schrijven, zo zette hij me op het spoor. Maar hoe die screens op papier Het voordeel van deze nieuw ontwikkelde MSX-slot-expander ten opzichte van komen blijft me voorlopig nog een voorheen gepubliceerde expanders is dat deze slot expander volledig MSX raadsel. compatibel is, hetgeen wil zeggen dat deze expander volgens de MSX-norm zijn SUBSLOT informatie verwerkt en behandelt. Dit heeft het grote voordeel dat de Maar kwalijker dan zijn escapades vind ik cartridges die in de expander worden gestoken ook onderling met elkaar kunnen de wijze waarop hij me in MSX Computer werken. Magazine nummer 50 op het verkeerde Bijvoorbeeld: in één van de SUBSLOTEN steekt men de MSXDOS2.20 cartridge been wist te zetten. Hij kent me, hij wist en in een ander subslot steekt men een memory mapper van 512 kB en in een dat er een gerede kans bestond dat ik na ander subslot de FM-PAC-module en/of modem. Ook is het mogelijk om bijvoorbeeld vier memory mappers in de slot-expander te zijn quasi-lovende woorden mijn verbale zetten en in het tweede primaire slot de MSXDOS2.20 cartridge hetgeen tot gevolg stokpaardje 'Bloos!' uit de kast zou halen heeft dat uw MSX2/2+ computer met in het totaal vijf memory mappers werkt. - ik ben nu eenmaal een bescheiden mens. Ook zonder MSXDOS2.20 maar onder MEMMAN kan men met zoveel memory Nu, die uitroep - op papier dan - is niet mappers werken en dus ook zoveel geheugenruimte. Ook kan men de eventuele alleen mij, maar vooral de dame van de memory mappers als ramdisk gebruiken of als printerbuffer initialiseren. postordering, de advertentie-verkoper en de bureau-manager zuur opgebroken. In Slotexpander met externe voeding HFI.249,50 de vorm van een wat aangebrande meneer Maurits Bloos, uit Pijnacker. Juist: dezelfde die ook de laatste tip in de MK Public Domain E.H.B.O. uit nummer 50 had ingezonden. Libellendans 30 Vanmiddag, terwijl ik elders een bespre king had, belde deze lezer naar ons 2907 RN Capelle a/d IJssel kantoor. Hij - zo hoorde ik toen ik later gironummer 56.87.067 binnenkwam - vroeg zich af of mijn uitroep op zijn naam sloeg. Nee natuurlijk, bestellen: dinsdags 15.00-17.00 uur, maar degeen die hem aan de lijn kreeg technische informatie donderdags 17.00-19.00 uur, begreep in eerste instantie totaal niet tel.: 010-4581600 waar meneer Bloos het over had. Een poging om deze lezer door te verbinden naar de bureaumanager lukte niet (advertentie) helemaal - tot tien keer toe, ze was mogelijk wat zenuwachtig. Tot overmaat tweede male belde kwam hij bij de ingewikkelds met een meneer Bloos aan van ramp werd de verbinding per ongeluk advertentieverkoper terecht, die net in de de hand was. Hij kon zijn lachen even niet verbroken, en toen Maurits Bloos ten gaten had gekregen dat hier iets houden - die lachbuien van hem zijn wel vaker lastig - en ZO werd een tegen die tijd Vragen knap kwade meneer Bloos aan de bureaubaas doorgegeven. Die ook pas na Wie met een brandende MSX-vraag zit (geen spellen of E.H.B.O.) die kan op enige tijd begreep wat er nu precies aan dinsdag- en vrijdag-middag, tussen twee en vier uur gewoon het normale redactie de handwas. telefoonnummer bellen: 020-6242636. Op die dagen is er in principe iemand Goed, toen ik zojuist weer op kantoor bereikbaar om u te helpen. Op andere dagen en tijden dus niet, want we hebben ook kwam heb ik dit hele verwarde verhaal genoeg ander werk te doen. Het kan natuurlijk voorkomen dat er niemand aanwezig aangehoord en Maurits Bloos zelf even is die uw vraag kan afhandelen,probeer het dan de week daarop nog eens. teruggebeld. Ik heb getracht hem uit te leggen dat mijn 'Bloos!' bedoeld was om Specialisten mijn eigen gevoelens van rode wangen na al die verdiende lcifuit te drukken, maar ik De specialisten zijn lang niet altijd op de redactie bereikbaar, het zijn meestal vrees dat ik daar misschien niet helemaal free-lance medewerkers die ook andere dingen doen. Vandaar dat lastige in geslaagd ben. Vandaar: nogmaals, het vragen - machinetaal, Pascal, de fijnere puntjes van de BIOS - het beste schriftelijk sloeg niet op die naam. Iemand die Witkop kunnen worden ingezonden. We sturen uw brief dan door. Ook tips voorde E.H.B.O. heet is zelf ook tamelijk gevoelig voor kunt u sturen naar postbus 2545 1000 CM, Amsterdam. Zet wel altijd uw naamgrappen, die ronduit zouteloze telefoonnummer is uw brief, want even de telefoon pakken kost ons minder tijd dan grollen die hen met een dertien-in-een-do een antwoordbrief schrijven. Vaak ook blijkt tijdens het gesprek dat er eigenlijk nog zijn naam zo aardig menen te moeten meer vragen zijn, en per telefoon gaat dat nu eenmaal een stuk sneller. Overigens, vinden. we beloven niet dat uw vragen beantwoord zullen worden. We doen ons best, maar zelfs het bijsluiten van een postzegel verzekert u niet van een antwoord. En ondertussen vraag ik me af ofdie blaag De oude vragenlijn is voortaan gereserveerd voor vragen omtrent abonnementen, van een E.H.B.O. 'er nu echt zo gehaaid is zie ook het colofon. dat hij deze grap bewust heeft geregis seerd ... MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 13- Cursus MIDI programmeren Deel 1: Music by the numbers Via MIDI kunnen we een Deze cursus legt uit hoe MIDI werkt, wat einde van zo'n pakketje aan te geven. elektronisch muziekinstru we er mee kunnen doen en vooral hoe we Blijven er dus acht bits over voor data en ment koppelen aan de com MIDI-software kunnen schrijven. dit is precies gelijk aan één byte. We kunnen dus ook stellen dat de feitelijke puter, om vervolgens het We beginnen heel eenvoudig met voor snelheid maximaal 3.125 bytes per instrument met de computer beelden in Basic, zodat ook de mensen die seconde bedraagt. te bespelen. Ook op de MSX alleen met Basic uit de voeten kunnen met computer is dit in principe de gegeven informatie aan de slag kunnen. MSX & MIDI heel goed mogelijk, het enige MIDI-interface Om de MSX computer geschikt te maken vereiste is een MIDI-interface voor MIDI doeleinden, hebben we om te en bijbehorende software. En Om gegevens te kunnen verzenden tussen beginnen een MIDI interface nodig. daar wringt hem de schoen: een computer en een elektronisch muziek Allereerst is er de inmiddels fameuze goede MIDI-software is name instrument - meestal een synthesizer, Philips Music Module, die naast een lijk zeldzaam voor MSX. Van keyboard of synthesizer-module - moe FM-chip ook drie MIDI aansluitingen ten beide apparaten voorzien zijn van een bevat: IN, OUT en THRU. Jammer daar deze programmeercur zogenaamde MIDI-interface. Zo'n inter genoeg is de meegeleverde software van sus. face bevat een MIDI-OUT uitgang om Philips niet 100% foutvrij, waardoor gegevens te verzenden en een MIDI-IN onder andere het MIDI-IN gebeuren niet aansluiting om te ontvangen. Soms is er optimaal werkt. ook in een MIDI-THRU aansluiting voorzien, deze dient als doorkoppeling Ten tweede is er de MIDISaurus cartridge om meerdere instrumenten met elkaar te van Bit uit Japan, die echter mondjesmaat verbinden. leverbaar is en bijzonder prijzig genoemd mag worden. Wel wordt er een goed MIDI - wat staat voor Musical Instru softwarepakket meegeleverd - voor een ment Digital Interface - is een afspraak recensie: zie MCM nummer 46 pagina 29. tussen de verschillende fabrikanten van elektronische instrumenten waarin is Een interface die op dit moment echter vastgesteld hoe de gegevens tussen volop leverbaar is, is de FAC MIDI-Inter MIDI-instrumenten en computers wordt face van MK Public Domain. De listings uitgewisseld. in deze cursus werken met de Music Module en de FAC MIDI-Interface, MIDI verzendt gegevens met een snelheid afgekort FM!. Niet met de MIDISaurus van 3l.250 bits per seconde. Dit hardware, met andere woorden. Die werkt verzenden gebeurt in vaste pakketjes van technisch gesproken heel anders - en er is tien bits, allemaal voorzien van een tot nog toe geen documentatie over startbit en een stopbit, om het begin en beschikbaar. Figuur 2 : Status-bytes 7 Eo 54321 r 1 [X [x [x IJr n r n r n Status bytes: bit 7 1 MIDI CURSUS MUSIC BY THE NUMBERS MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 -14 - .t ~-- NOOT NUMMERS 12 24 3G 48 GH 72 84 9G 11"18 [ [ [~, [~" [~'[~" [~'[~" [~'[~" [~,I [~" [~, [~" [~, [~" [~, [~" MIDDLE "c" Figuur i : MiDi Toetsnummers In deze eerste afleveringen beperken we ons tot MIDI-OUT, het zenden van gegevens van de MSX computer naar een MIDI-instrument. Wie denkt dat er in Basic niets mogelijk is, heeft het mis. De beide listings geven verrassend goede resultaten en zijn door hun eenvoud makkelijk naar eigen inzicht aan te passen. Om te begrijpen hoe de MIDI datastroom in elkaar steekt, moeten we vóór alles een aantal basisbegrippen op een rij zetten. MIDI Termen MIDI kan maximaal zestien zogenaamde MIDI -kanalen programmeren, waarbij elk MIDI-kanaal een eigen klank of instru ment bevat. Een MIDI-kanaal kan - in tegenstelling tot een FM-kanaal - meer dere noten tegelijkertijd afspelen. Zo kunnen we bijvoorbeeld een compleet accoord naar één MIDI-kanaal sturen. Een ander verschil tussen een MIDI- en een FM-kanaal is de programmering van de toonhoogte. Bij een FM-kanaal moeten we steeds met de verschillende frequen ties van de diverse tonen werken. Dit in tegenstelling tot een MIDI-kanaal, Figuur 3 : Data-bytes waar we heel eenvoudig het gewenste toetsnummer naar toe sturen. We kunnen dit het beste vergelijken met een piano, waarbij we van links naar rechts alle 7 G 5 4 3 2 1 H toetsen een nummer geven. De juiste nummers staan weergegeven in figuur 1, waarbij we opmerken dat de waarde 60 r e [ X r X r X ~r X r X rX r X ~ overeenkomt met de middelste C - ofte wel 04C voor de Basic programmeurs onder ons. De MIDI-data die we naar het instrument sturen bestaat uit een serie bytes, die we Data bytes: bit 7 kunnen onderverdelen in status-bytes en data-bytes. Als we het instrument een bepaalde opdracht willen geven dan versturen we eerst een status-byte - waar- MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 15 - mee we aangeven wat het instrument Zo'n NOTE ON opdracht moet worden precies moet doen - gevolgd door een HEEFT U NOG STEEDS gevolgd door twee data-bytes, wat we ook aantal data-bytes. GEEN HARDDISK AAN UW kunnen zien in regel 20. Het eerste Data-bytes komen het vaakst voor, we MSX COMPUTER ...... data-byte bevat het nootnummer, in dit kunnen ze herkennen doordat de waarde geval 60 - de centrale C dus. altijd kleiner is dan 128. Status-bytes NU HEEFT U DE KANS ...... Het tweede data-byte staat voor de daarentegen zijn altijd groter of gelijk aan aanslagsnelheid - ook wel velocity ge 128 - &H80 hexadecimaal. Als we de 21 MEGABYTE Harddisk set com noemd. Deze waarde vertelt de synthesi waarden van de bytes binair bekijken, dan pleet in kast met voeding, kabel en zer hoe hard een toets wordt ingedrukt. kunnen we status-bytes herkennen aan het SCSI-harddisk interface en Dat werkt net als bij een piano: hoe harder feit dat het hoogste bit - in dit geval MSX-Dos 2.20 FI. 750.-- we een toets indrukken, hoe harder het bit 7 - altijd één is en bij een data-byte geluid. nul. We hebben het één en ander nog eens MK Public Domain duidelijk weergegeven in de figuren 2 Libellendans 30 De veloci ty waarde - een getal tussen 0 en en 3, op de betekenis van 'x' en 'n' komen 2907 RN Capelle ald IJssel 127 - geeft dus eigenlijk het volume weer we later nog terug. Overigens, de in dit Tel.: 010 - 4581600 van de toon. In ons voorbeeld nemen we artikel gebruikte status bytes zijn eigenlijk (09.00 tot 18.00 uur) de waarde 64 als velocity, die ligt mooi channel message status-bytes, dit wordt Gironummer: 5687067 tussen hard en zacht in. dan ook bedoeld met het woord status-by tes. (advertentie) In regel 30 wachten we tot er een toets wordt ingedrukt op de MSX computer. Als Een voorbeeldje Eerst sturen we een status-byte naar de alles goed gegaan is speelt de synthesizer synthesizer, namelijk &H90 wat staat inmiddels de centrale C. Na die toetsdruk Kijk nu eens naar het programmaatje voor NOTE ON op MIDI kanaal één. op de computer wordt vervolgens regel 40 'Speel centrale C' dat in een apart kader Hiermee kunnen we het instrument uitgevoerd, die alleen in velocity waarde staat afgedrukt. Let er overigens even op 'vertellen' een bepaalde noot afte spelen. afwijkt van regel 20. De velocity heeft nu welke MIDI-interface u gebruikt, de Het getal nul in de status-byte vertegen als waarde nul, wat - en dit is belangrijk Music Module of de FMI - FAC MIDI woordigt het MIDI-kanaal nummer, waar resulteert in een KEY OFF, waardoor de Interface. we het al eerder over gehad hebben. toon uitsterft. Regel] 0 hoeft u niet te begrijpen, dit zijn De zestien MIDI-kanalen zijn genummerd een paar opdrachten om het MIDI-gebeu van nul tot en met vijftien, dit is &HO tot Running Status ren te initialiseren op onder andere de &HF hexadecimaal. Dus &H94 'vertelt' juiste snelheid van 31.250 bits per het instrument een NOTE ON opdracht uit Stel, we willen diverse noten naar seconde. In regel 20 wordt het interessant, te voeren op kanaal 5. In figuur 2 zien we MIDI-kanaal één sturen, bijvoorbeeld: 60, we sturen namelijk data - via MIDI een status-byte binair weergegeven, de 'n' 64 en 67 - een CEG accoord - met een OUT - naar de MIDI-IN poort van -laten op de laagste vier bit-posities vertegen velocity van 100. We sturen dan de data: we zeggen - een synthesizer. woordigen dus het MIDI-kanaal nummer. &H90, 60, 100, &H90, 64, 100, &H90, 67, 100, met als gevolg dat het accoord wordt gespeeld. MIDI biedt ons echter de Speel centrale C - Music Module mogelijkheid om een status-byte slecht één maal te hoeven verzenden, dit wordt 10 OUT 0,3: OUT 0,21 dan 'running status' genoemd. 20 OUT 1,&H90: OUT 1,60: OUT 1,64 Verzenden we de data: &H90, 60, 100,64, 30 A$=INPUT$(l) ] 00, 67, 100, dan heeft dit precies 40 OUT 1,&H90: OUT 1,60: OUT 1,0 hetzelfde effect als bovenstaande data 50 END reeks. En voor de fijnproevers: begrijpt u nu waarom MIDI bit zeven gebruikt om onderscheid te maken tussen data en Speel centrale C - FMI status? Van deze techniek wordt gebruik gemaakt 10 OUT 3,0: OUT 3,0: OUT 3,0: OUT 3,64: OUT 3,78: OUT 3,21 in de listing MOZART, die u bij dit artikel 20 OUT 2,&H90: OUT 2,60: OUT 2,64 aantreft. Vanaf regel 320 zien we MIDI 30 A$=INPUT$(l) data waar we ook running status hebben 40 OUT 2,&H90: OUT 2,60: OUT 2,0 toegepast. De waarde -] moet u even 50 END negeren, deze dient alleen als stopwaarde voor het Basic-programma. In regel 330 staat dus een noot 60 met velocity 76 en Overzicht behandelde channel messages: noot 72 met velocity 68. &H9n = NOTE-ON, ('n' = MIDI-kanaal nummer) Drumgeluiden tt = Toetsnummer (60 = Centrale C) vv = Velocity ofwel aanslagsnelheid Een synthesizer heeft vaak een apart MIDI-kanaal gereserveerd voor drumge &HCn = Program change (veranderen van instrument) luiden, meestal kanaal tien of zestien. Op ii = Instrument nummer dit kanaal bevat elke toets geen klank, maar een drumgeluid dat we kunnen MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 16 - -= 10 REM MOZART o 340 DATA -1 214 20 REM o 350 DATA &H90,60,0,67,70,-1 202 30 REM MIDI data door E. Duijs o 360 DATA -1 218 40 REM o 370 DATA &890,67,0,64,70,-1 255 50 REM MSX Computer Magazine o 380 DATA -1 222 60 REM Geschikt voor elke MSX met MLD 390 DATA &890,64,0,67,71,-1 42 I-interface o 400 DATA -1 207 70 REM , 410 DATA &H90,67,0,72,0,60,76,76,77,- 80 GOSUB 250: ON INTERVAL=5 GOSUB 150 109 1 199 90 RESTORE 330: PRINT 192 420 DATA -1 211 UH' INPUT "Program change:";P 163 430 DATA &H90,60,0,67,75,-1 63 110 IF P afspelen door de betreffende toets even keyboard, aangezien dit nogal per instru tie uitschakelen door voor het statement in aan te slaan. Stel dat zich onder toets 24 ment kan verschillen. regel 170 een REM-teken te plaatsen: het geluid van een bassdrum bevindt, dan 170 ' GOSUB 210 sturen we de volgende data om de De listings bassdrum te spelen: &H99,24, I 27,24,0. Het tempo waarop de muziek wordt Overigens, de positie van de drumsamples Zoals we in de inleiding al beloofd afgespeeld kunnen we wijzigen door de is bij elke synthesizer en keyboard weer hebben, een tweetal listings die beide de waarde achter het INTERVAL commando verschillend. In de handleiding van het mogelijkheden van MIDI demonstreren. in regel 80 te veranderen: hoe hoger de instrument staat vaak een tabel met de De eerste listing, 'MOZART' speelt het waarde, des te langzamer wordt de muziek juiste toetsnummers. Anders wordt het eerste stukje van een bekende Mozart afgespeeld. uitzoeken, een fikse klus. compositie af op MIDI-kanaal één. Na het opstarten vraagt het programma u een Omdat we in de listing 'MOZART' de data Program change program change waarde. Type nu het steeds naar hetzelfde MIDI-kanaal sturen, nummer in van een clavecimbel, voor een is het niet nodig om steeds weer de Het veranderen van een klank op een Roland D5 synthesizer is dit bijvoorbeeld status-byte &H90 te verzenden. In het MIDI -kanaal kan door de program change de waarde zeventien. Het programma tweede voorbeeld, de listing 'MIDIDR' is van het kanaal aan te roepen. Een program stuurt de data naar de synthesizer die de dit dan ook nagelaten, zoals aan de change is in feite niets anders dan het muziek vervolgens ten gehore brengt. data - vanaf regel 400 - te zien is. Dit veranderen van het klanknummer. Status programma tovert een flitsend ritme uit de byte &HCO is bedoeld voor zo'n program Tijdens het afspelen verschijnen de data synthesizer, een goed voorbeeld dat change, de bijbehorende data-byte bevat die op dat moment verzonden worden op bewijst dat Basic snel genoeg is voor het het nieuwe instrument. Bijvoorbeeld: het scherm. Een heel aardige optie programmeren van leuke MIDI toepassin &HCO, 24, plaatst klanknummer 24 op waardoor we precies kunnen zien wat er gen. MIDI-kanaal nul. Ook voor de juiste allemaal op de MIDI-bus gebeurt. klanknummers verwijzen we u naar de Het programma wordt door deze optie wel Na het RUN commando vraagt het handleiding van uw synthesizer of iets trager, echter we kunnen de print-op- programma om het MIDI-drumkanaal in MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 17- 10 REM MIDIDR 0 410 DATA 1,127,6,100,3,100,-1 115 20 REM 0 420 DATA -1 211 30 REM MIDI data door E. Duijs 0 430 DATA -1 213 40 REM 0 440 DATA 3,100,-1 221 50 REM MSX Computer Magazine 0 450 DATA -1 217 60 REM Geschikt voor elke MSX met MID 460 DATA 1,100,-1 205 I-interface 0 470 DATA 2,127,3,100,-1 3 70 REM 0 480 DATA -1 223 80 GOSUB 280: ON INTERVAL=5 GOSUB 240 141 490 DATA -1 225 90 INPUT "MIDI drum kanaal:";P 7 500 DATA 3,100,-1 214 100 IF P<1 OR P>16 THEN GOTO 90 14 510 DATA -1 210 110 OUT MP,&H90+P~1: PRINT 192 520 DATA 2,127,-1 76 120 FOR I=l TO 5: READ D$,D: D$[Il=D$ 530 DATA 3,100,-1 220 : D[I]=D: NEXT I 132 540 DATA -1 216 130 PRINT 134 550 DATA 2,70,-1 244 140 FOR I=l TO 5 115 560 DATA 1,127,3,100,-1 248 150 PRINT D$[I1;" (";D[I];"):"; 40 570 DATA -1 222 160 P=0: INPUT P 54 580 DATA 2,60,-1 238 170 IF P<>0 THEN D[I]=P 247 590 DATA 2,127,3,100,-1 8 180 NEXT I 215 600 DATA -1 209 190 PRINT: PRINT "Druk ESC om instel! 610 DATA -1 211 ingen te wijzigen" 193 620 DATA 5,127,-1 107 200 RESTORE 410 83 630 DATA -1 215 210 IF INKEY$=CHR$(27) THEN GOTO 130 94 640 DATA 2,127,-1 81 220 INTERVAL ON 120 650 DATA 1,127,3,100,-1 247 230 GOTO 230 46 660 DATA -1 221 240 ' Interval afhandeling ********** 0 670 DATA -1 223 250 READ D: IF D=-l THEN RETURN ELSE 680 DATA 3,100,-1 231 IF D=255 THEN INTERVAL OFF: GOTO 200 131 690 DATA 1,100,-1 213 260 READ V: GOSUB 350: GOTO 250 40 700 DATA 1,100,-1 196 270 RETURN 202 710 DATA 2,127,3,100,-1 250 280 ' Initialiseer MIDI ************* 0 720 DATA -1 214 290 IF INP(2)=255 THEN 320 236 730 DATA -1 216 300 OUT 3,0: OUT 3,0: OUT 3,0: OUT 3, 740 DATA 3,100,-1 224 64: OUT 3,78: OUT 3,21: MP=2 154 750 DATA -1 220 310 RETURN 191 760 DATA 2,127,-1 86 320 IF INP(&HC0)=255 THEN PRINT "Geen 770 DATA 3,100,-1 230 MIDI Interface aanwezig!": END 78 780 DATA -1 226 330 OUT 0,3: OUT 0,21: MP=l 238 790 DATA 2,70,-1 254 340 RETURN 197 800 DATA 1,127,3,100,-1 239 350 ' MIDI-OUT ********************** 0 810 DATA -1 213 360 OUT 1,D[D]: OUT 1,V: OUT 1,D[D]: 820 DATA 2,60,4,60,-1 193 OUT 1,0: RETURN 41 830 DATA 2,127,4,100,3,100,-1 101 370 RETURN 203 840 DATA -1 219 380 ' Standaard instellingen ******** 0 850 DATA 4,100,-1 237 390 DATA Basedrum, 36, Snaredrum, 40, 860 DATA 5,127,-1 117 Hi-Kat, 42, Tom, 43, Open Kihat, 46 97 870 DATA -1 225 400 ' MIDI data ********************* 0 880 DATA 2,127,255 169 te voeren en kunnen desgewenst de OUT poort, die één is voor de Music waardoor de muziek ook door bijvoor drumtoetsnummers veranderd worden. Module en twee voor de FM!. beeld een trompet kan worden afge Wilt u niets wijzigen, druk dan op speeld - onzinnig, maar wel een aardig RETURN. Tot slot voorbeeld van de flexibiliteit van MIDI instrumenten. In de volgende aflevering Nadat de gegevens zijn ingevoerd wordt In deze aflevering hebben we alvast een komen andere status-bytes en hun moge de NOTE ON status-byte verzonden, als eerste indruk van het hele MIDI gebeuren lijkheden aan bod, en zullen er een aantal het drumkanaal tien is wordt &H99 willen geven, een soort korte rondleiding standaardroutines voor de machinetaal verzonden. Op regel 350-370 staat de langs de mogelijkheden. We wilden het programmeur worden voorgesteld. In subroutine die telkens wordt aangeroepen vooral eenvoudig en begrijpelijk houden. ieder geval, nieuwe technieken zullen we als er een drumsample moet worden steeds weer uitleggen aan de hand van afgespeeld. Met de twee listings mag u thuis lekker Basic programma's. Merk op dat een toets wordt 'aangeslagen' stoeien om de materie van deze aflevering en direct daarna weer wordt losgelaten. In goed te begrijpen. Heel aardig is om in het de variabele MP - en dit geldt voor beide programma 'MOZART' steeds verschil listings - staat het adres van de MIDI- lende program changes te gebruiken, MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 18- Muziek: Sampbox 4 macro De Philips Music Module is De techniek veer een factor twee gereduceerd wordt. nog steeds een veel ge Deze methode wordt overigens ook door Het geheugen wordt door Sampbox 4 de - in de PC-wereld bekende - Sound vraagd artikel onder de verdeelt in een aantal 'steps', afhankelijk blaster kaarten gebruikt. ADPCM bere MSX'ers. Nog dagelijks ko van de hoeveelheid geheugen die in de kent steeds het verschil tussen de men er I/O'tjes binnen op de computer aanwezig is. Bij 256 kB werkelijke samplewaarde en de verwach redactie waarin Music Modu geheugen beschikken we over elf ver te waarde. Met dit verschil en een aantal les gevraagd worden . Het schillende steps, die precies even groot als ingewikkelde formules wordt vervolgens één 16 kB segment zijn. een 4-bits waarde berekend, de uiteinde programma dat we nu aan u Met de opties: START STEP, END STEP, lijke ADPCM sample waarde. voor zullen stellen maakt ook START ADRES, END ADRES kan een gebruik van dit elektronisch bepaald gedeelte van het geheugen Sampbox 4 macro is tot nu toe een vrij wonderkastje. worden geserecteerd, om daar vervolgens uniek sample prografIlIl.la, dat gemaakt is met de RECORD functie een sample in te door de COPRO software divisie, zoals de Sampbox 4 macro is een programma om plaatsen. heren programmeurs zich noemen. Het muziekstukken te creëren via sampling, programma wordt geleverd op één een techniek die we uitvoerig in ons Sampbox 4 gebruikt zogenaamde macro's dubbelzijdige diskette, waarop zich ook feestnummer - MCM nummer 50 - be om sample gegevens in op te slaan, zoals de handleiding bevindt en een aantal sproken hebben. Jammer genoeg is het start- en eindadres en de bijbehorende voorbeeld muziekstukken. Erg jammer programma nog niet in staat om de stepnummers. Via deze macro methode is dat er geen handleiding op papier wordt muziekstukken via SIMPL weer te geven, het mogelijk een muziekstuk samen te meegeleverd, wat we wel zo netjes daarom zult u het voorlopig nog even met stellen uit diverse samples. Als we een vinden. De prijs is echter zeer redelijk, de Philips Music Module moeten doen. muziekstuk afspelen worden de macro's voor slechts f 25,- heeft men het Ondanks het feit dat dit programma veel waarin de sample gegevens staan afge programma in huis. geheugen nodig heeft - de makers raden speeld. ons minimaal één megabyte aan - ge Sampbox 4 macro bruikt het een hele slimme manier om het ADPCM Prijs (inclusief verzendkosten): f 25,- geheugen zo effectief mogelijk te gebrui ken. Het is namelijk mogelijk om De Music Module gebruikt een speciale Bestellingen en informatie: bepaalde muziekpassages die vaker voor sampletechniek om een analoog signaal M. Loor komen één maal te samplen en meerdere om te zetten naar digitale data. Deze Biezenstuck 1 malen te laten afspelen. Dit is erg handig, techniek is de zogenaamde ADPCM 5673 KT Nuenen omdat in muzieknummers altijd bepaalde methode - dit staat voor Adaptor Diffe stukken herhaald worden. rential Pulse Code Modulation - waar Bestellen kan door het bedrag over te mee het benodigde geheugen met onge- maken op bankrekening 19.82.03.063 Geheugen De reden dat dit programma veel geheugen gebruikt mag inmiddels wel duidelijk zijn, samples zijn nu eenmaal erg hongerig qua RAM-gebruik. Eén hele megabyte geheugen - 1.024 kB - is zeker geen overbodige luxe voor dit program ma. De programmeurs hebben - slim als ze zijn - gebruik gemaakt van de memory manager MemMan, een programma gemaakt door het MSX Software Team, dat het MSX geheugen beheert. Overigens, het programma werkt ook op de gewone 128 Kb MSX2 computers. Natuurlijk worden de muziekstukken dan een stuk korter, terwijl de meegeleverde muzieksamples op de disk botweg worden afgebroken als er te weinig geheugen aanwezig is. VOOR WIE GENOEG GEHEUGEN HEEFT MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 19- --; Disk-etiketten maken: GameStamp Zogeheten 'diskstempels' - Toen dit pakketje, dankzij MSX Club het aanklikken van ikonen in het ikoon stempels om met behulp van Gouda, op de redactionele bureau's was menu. Dit menu kan opgeroepen worden beland, moesten we toch eens goed door op de rechter muisknop te drukken. Dynamic Publisher op een nadenken. De bedoeling van het program Deze manier van het maken van keuzes etiket uit te printen om ma is duidelijk: het vergemakkelijken van werkt heel prettig. daarmee een diskette op te het stelen van plaatjes uit spellen. In sieren - hebben de laatste principe spreken we dan toch over het De schermen tijd een steeds grotere be kopiëren van andermans werk en onze mening daarover zal waarschijnlijk wel Plaatjes uit spellen moeten natuurlijk op langstelling gekregen. Wie bekend zijn. Bovendien, op originele één of andere manier verkregen worden. zelf ook weleens geprobeerd spellen zit toch al een mooi etiket? Dus Erg moeilijk is dit niet, een hoop plaatjes heeft zo'n etiket te maken, eigenlijk kun je er wel vanuit gaan, dat dit uit spellen zijn na het resetten nog in het weet dat het vangen en programma niet bedoeld is voor het VRAM aanwezig. Door na een reset herstellen van een plaatje uit maken van etiketten voor originele GameStamp op te starten kunnen deze diskettes ... plaatjes teruggevonden worden, daar een spel vaak een moeilijk komen we zo nog op terug. karwei is. Speciaal voor dat Overweging Lastig is echter, dat het kleurpalet dan wel doel is GameStamp ontwor verdwenen is en bovendien zijn plaatjes pen. De reden dat we toch besloten hebben het voor de schermen 5 en 7, die met dit programma te bespreken is simpel: programma kunnen worden aangepast, GameStamp is ondanks alles een mooi niet zonder meer geschikt voor het programma. Het kan weliswaar misbruikt gebruik in Dynamic Publis~er. DP werkt worden, maar dat kan met elk programma. op screen 6 en kan alleen scherm 8 plaatjes Het maken van kopieën voor eigen omzetten. Wie dat weleens gedaan heeft, gebruik is immers niet strafbaar, de weet ook dat het resultaat hiervan ook niet plaatjes die via GameStamp in Dynamic altijd even goed te noemen is. Publisher worden bewerkt kunnen de gebruiker ook zonder disketiket een hoop Met deze problemen in het achterhoofd plezier bezorgen. Op die manier is zijn ze bij Tokyo-Data, de makers van GameStamp ook inzetbaar voor activitei GameStamp, gaan programmeren. Het ten, die nîetop z'n minst twijfelachtig zijn. resultaat is een heel werkbaar programma geworden, wat de hele omzetterij aanzien Het programma lijk vereenvoudigd. Om te beginnen kan er door de GameStamp wordt geleverd op een verschillende pagina's van het VRAM enkelzijdige diskette. Bovendien bevat gewandeld worden, om te bekijken of het het pakket ook nog een enkelzijdige gewenste plaatje aanwezig is. De ervarin diskette met voorbeelden: plaatjes die met gen van de recensent tijdens het uittesten GameStamp bewerkt zijn. Het is een van dit programma waren overigens dat goede zaak dat de koper van GameStamp dit meestal niet vanzelfsprekend het geval kan zien wat er zoal mogelijk is met het is. Zelfs met plaatjes die ook in de programma. handleiding stonden lukte het vangen niet Het programma wordt geleverd met een altijd. Blijkbaar moet je precies op het keurige handleiding. Deze is heel volledig juiste ogenblik op de reset-toets drukken, en rijkelijk geïllustreerd met afbeeldingen omdat het plaatje in één van de hogere uit spellen die, blijkbaar, met GameStamp paginanummers moet staan. Pagina nul zijn aangepast. Er staan weliswaar wat wordt altijd gewist en ook pagina één in spelfouten in, maar dit is een handleiding de schermen vijf en zes. Het is dan ook een zoals die hoort te zijn: volledig en kwestie van geduld en oefening om het begrijpelijk geschreven. Bovendien staat gewenste plaatje te kunnen vinden en achter in de handleiding nog wat daarna te gaan bewerken. aanvullende informatie over de manier waarop Dynamic Publisher stempels zijn Bewerken opgebouwd en de wijze waarop deze kennis kan worden gebruikt bij het werken Bij het bewerken van plaatjes wordt er van PLAATJES STELEN UIT met GameStamp. uit gegaan dat de verschillende kleuren SPELLEN Het is een muisgestuurd programma; de van het plaatje moeten worden terugge opdrachten kunnen gegeven worden door bracht tot slechts drie kleuren: zwart, grijs MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 20- en wit. Grijs wordt - zoals waarschijnlijk schermen zijn waar het programma mee in het oog springende fouten zijn we niet wel bekend is - in Dynamic Publisher werkt. Dankzij deze optie kunnen met dit tegengekomen. Een degelijk stukje pro verkregen door een raster op te bouwen. programma ook allerlei plaatjes geschikt grammeerwerk, hoewel de toepassing Het is heel eenvoudig om alle kleuren worden gemaakt voor Dynarnic Publisher natuurlijk wel beperkt is. terug te brengen tot die drie mogelijkhe die niet gejat zijn uit spellen. Dit was dan den. ook één van de redenen om het Het is dan ook zaak eerst te bedenken of Eerst moet er een werkgebied gedefini programma toch te bespreken. het programma voor u ook werkelijk eerd worden. Vervolgens kan de cursor - bruikbaar is. Is dat zo, dan doet u aan binnen het werkgebied - op een pixel met Voor het verder bewerken van de plaatjes GameStamp een goede koop. Bent u een bepaalde kleur gezet worden. Met een is Dynamic Publisher nodig. Voor mensen echter niet zo fanatiek bezig met het druk op de linker muisknop wordt de die niet in het bezit zijn van dit programma ontfutselen van plaatjes aan spellen, dan desbetreffende kleur veranderd in zwart, is GameStamp dus in principe nutteloos. kunt het pakketje waarschijnlijk beter grijs of wit. In Dynamic Publisher kunnen de nu laten liggen, om de doodeenvoudige reden Als alle kleuren op deze wijze bewerkt gemaakte stempels namelijk worden dat het niets meer te bieden heeft. zijn, kan het plaatje opgeslagen worden. uitgeprint op bijvoorbeeld een disketiket. Ook is er een optie aanwezig om, indien Eventueel kan het scherm natuurlijk ook GameStamp niet alle kleuren aangepast zijn, de nog nog enigzins worden aangepast. Voor MSX2/2+ machines, met muis aanwezige 'gewone' kleuren weg te Dynarnic Publisher is ook nodig om de Maker: Tokyo-Data filteren. Deze kleuren worden dan wit meegeleverde voorbeelden te kunnen Prijs: f 32,50 gemaakt. Verder bestaat er de mogelijk bekijken. Deze zijn namelijk niet als heid een eventueel nog in het VRAM stempel- een file met de extensie .STP Verkrijgbaar bij: aanwezig palet te activeren, zodat kan weggeschreven, maar als scherm, dus als MSX Club Gouda worden bekeken hoe de originele kleuren '.PCT-file' . Middelblok 159 zijn. 2831 BM Gouderak Conclusie Tel.: 01827-2272 (vragen naar Arjan) Door het juiste ikoon aan te klikken, komt in één van de bovenhoeken van het scherm GameStamp is al met al een goed Onder rembours bestellen kan ook, dan het paletnummer van de kleur te staan programma, het werkt allemaal zoals het komt er vijf gulden rembourskosten op de waar de cursor op dat moment op staat. zou moeten werken. Met andere woorden: te betalen prijs. Helaas is dit nummer niet echt goed te zien. Bovendien zag de sprite er nogal (advertentie) vreemd -lees: gestreept - uit, iets wat het vermoeden wekte dat er wat foutieve sprites in het VRAM aanwezig waren die niet gewist worden door het programma. AANBIEDING AANBIEDING AANBIEDING AANBIEDING Een tikkeltje slordig, dat wel, maar echt storend is het niet. Het kost alleen wat moeite om het nummer te kunnen lezen. Overigens is een kleurenbuis - zoals bij te gebruiken op zoveel toepassingen - eigenlijk ook MSX MODEM onontbeerlijk bij het aanpassen van de alle types Sony, alle types Philips schermen, daar het anders wel erg (uitgezonderd de Philips 8250/55/80). moeilijk wordt te bepalen welke kleuren er nu wél en welke niet zijn omgezet. PRIJS FI. 69.50 Opslaan en verwerken Uiteraard zijn er ook mogelijkheden om Compleet met software en handleiding. de bewerkte plaatjes op disk op te slaan. Dit gebeurt als een stempel - een .STP file - die zonder verdere complicaties ingeladen kan worden in Dynarnic Deze aanbieding is geldig tot het verschijnen van MeM nr 52 Publisher. Heel handig is, dat niet het hele scherm bewaard hoeft te worden. Het is mogelijk één of meerdere kleine stukjes, van zelf te bepalen afmetingen, als stempel op te slaan. Het diskmenu is mooi afgewerkt en de MK Public Domain files kunnen met behulp van de muis Libellendans 30 geselecteerd worden. 2907 RN Capelle a/d IJssel Tel.: 010 - 4581600 (09.00 tot 18.00 uur) Daarnaast is het mogelijk om plaatjes die op disk zijn opgeslagen in te laden. Gironummer: 5687067 Uiteraard kan dit alleen met plaatjes voor scherm 5 of 7, aangezien dit de enige MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 21 - SCHUIF: Geautomatiseerde schuifpuzzels Iedereen kent ze wel, die spelletjes met een aantal vakjes die je op de juiste plaats moet schuiven. Er ontstaat dan meestal een plaatje met het logo van de uitgever van het spelletje, waarna je de vakjes weer door elkaar kunt schuiven en opnieuw moet beginnen. Dat leek ons nou eens een hele leuke basis voor een listing, maar dan moet er wel meer dan één puzzel in zitten. Door de war maak proces: Hoe krijgen we dit ooit weer goed? Ons programma is een volledig geautoma In regel 50 staan de twee variabelen die tiseerde versie van het schuifspelletje, over het aantal borden en stukjes gaan. BO voor MSX2 machines en hogere model geeft het aantal aanwezige borden aan en len. De computer zorgt voor de verschil wordt gebruikt in regel 220 om een bord lende spelletjes, het door de war schuiven, te selecteren. ST staat voor het aantal het verschuiven van de vakjes bij het stukjes dat langs één van de kanten staat. oplossen en natuurlijk het voorbeeld, In regel 180 wordt de grootte van de zoals op de achterkant van de echte stukjes berekend met behulp van deze schuifspelletjes staat afgedrukt. Ondertus variabele. Ook wordt ST gebruikt in bijna sen wordt het aantal gemaakte zetten nog alle lussen die horizontaal of verticaal even bijgehouden. over het bord tellen. Flexibel In dezelfde regel 180 staan ook de variabelen TX en TY. Deze worden door Het programma is zo flexibel geschreven het hele spel heen gebruikt om de linker dat de drie aanwezige puzzels eenvoudig bovenhoek van het bord op het scherm aan te wijzigen zijn, maar nieuwe borden te geven. Door deze variabelen aan te kunnen ook worden toegevoegd. passen kan het speelbord in alle richtingen verplaatst worden. De ruimte op het De moeilijkheidsgraad van het spel is scherm voor een menuutje aan de rechter afhankelijk van het aantal stukjes waaruit kant van het bord kan dus eenvoudig het spelletje bestaat, vandaar dat dit gerealiseerd worden door TX lager te eenvoudig is te wijzigen. Er zijn natuurlijk stellen. grenzen, maar 100 stukjes is geen probleem! - voor de computer dan, voor Er is maar één routine in het programma de speler misschien wel. waar TY niet gebruikt wordt, en dat is bij Verder kwamen we erachter dat ook de de routine die een tekstregel boven het vorm van het plaatje de moeilijkheids bord afdrukt. In regel 970 staat keihard SPELEN OP MSX2 graad behoorlijk beïnvloed. Wij raden u een 0 bij de Y coördinaat in het DRAW bijvoorbeeld de ster in 64 stukjes niet aan. commando. Het bord zit door die MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 22- Nummerbord Het eerste bord dat al ingebouwd is tekent langs de x-as en y-as 1!lokken in een kleur die met FNC steeds één hoger wordt genomen. In het getekende blokje worden de nummers gezet. Nadeel van de nummers is dat het nummer in het blokje gezet moet kunnen worden. Als er te veel stukjes gekozen worden past dit niet meer en loopt het over in het volgende blokje. Dit bord is meteen een soort voorbeeld hoe de techniek werkt: het maakt nuttig gebruik van de variabelen ST, GX en GY en van alle functies. De ster Dit is anders bij het tweede bord. Deze maakt meer gebruik van het feit dat de afmetingen van het bord 400 bij 200 bedragen. De ster wordt in twee stukken getekend; eerst langs de x-as en daarna langs de y-as. Met de functie FNC wordt weer het kleur nummer verhoogd. Draaierig? De cirkels in het derde bord worden getekend om het middelpunt van het bord, tekstregel strak tussen de boven- en kendo Alleen het stuknummer moet welke met de pixel-afmetingen van het onderkant van het scherm. De hoogte van worden opgegeven, er wordt automatisch bord berekend worden. De step-waarde in het bord is maximaal 200 pixels; het TX of TY bij opgeteld. de lus die de cirkels tekent is nogal groot scherm zelf meet 212 pixels. Dan neemt Verder is er nog de functie FNC om de genomen, om de wachttijd kort te houden. de tekst regel boven het bord ook nog eens variabele te verhogen die de kleur Het gaat ook nu nog niet echt snel, maar 8 pixels in beslag, dus in de verticale aangeeft. De kleuren worden door deze minder cirkels haalt de sier er vanaf. richting is het wat lastig het bord een functie automatisch binnen de grenzen 2 Nadeel van de cirkels is dat de hoeken andere positie te geven. en 13 gehouden. zwart blijven en dat bij te veel stukjes Zelf borden maken Help scherm: Gelukkig kun je spieken op de 'achterkant' Naast de al bestaande borden kan er met een paar regels Basic eenvoudig een bord bijgemaakt worden. In regel 50 staat de variabele BO, die het aantal aanwezige borden aangeeft, deze moet verhoogd worden. In regel 230 wordt met een ON GOSUB naar de routine gesprongen die een bord tekent, deze moet ook worden uitgebreid. Het enige wat dan nog overblijft is het maken van de routine die het bord tekent. ' Voor het bord is een vierkant beschikbaar van 400 pixels langs de x-as en 200 pixels langs de y-as. De variabelen GX en GY geven de grootte van één stukje aan, inclusief de ruimte om de lijn te tekenen waarmee de stukken van elkaar geschei den worden. Verder is er de variabele ST, die het aantal stukken langs een as aangeeft. Als laatste moeten TX en TY gebruikt worden als linker bovenhoek van het te gebruiken vlak. Met de functies FNX en FNY kunnen de coördinaten van een stuk worden bere- MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 23 - 1fIJ REM SCHUIF. BAS 0 20 REM 0 30 REM MSX Computer Magazine 0 40 REM 0 50 REM Alleen voor MSX-2 en hoger 0 60 REM (I 70 DEFINT A-Z 32 80 BO=3: ST=5 181 90 A=RND (-TIME) 113 100 DEP PNC (C)=(C+l)*-(C<>13)-2*(C=13) 158 110 DEP PNX (X)=TX+X*GX: DEP PNY (Y)=TY+Y*GY 187 120 ON STOP GOSUB 130; STOP ON: GOTO 140 59 130 COLOR 15,4,4: SCREEN 0: END 118 140 GOSUB 190 ' initialisatie 242 150 GOSUB 270 ' selecteer een bord 228 160 GOSUB 400 ' begin situatie maken 32 170 GOSUB 650 ' speel lus 27 180 GOTO 140 56 190 • initialisatie ************************************************************ 0 200 SCREEN 7,,0: COLOR=(14,3,0,0): COLOR 15,14,14 123 2191 CLOSE #1: OPEN "GRP:" POR OUTPUT AS #1 39 220 TX=56: TYc10: GXc400\ST: GYc200\ST: PBc-l 59 230 DEFUSR=&H69: pc0: GOSUB 240: Pel 151 2491 SET PAGE "P: CLS; A=USR(0} 223 2591 LINE {TX,TY)-(FNX (ST),FNY (ST»,l,BF 130 2691 RETURN 200 2791 ' selecteer een bord ******************************************************* 0 280 SET PAGE ',0: T$c" wordt aangemaakt": PB-BD 115 290 BD=INT (RND (l)*BO)+l: IF BD=PB THEN GOTO 290 124 300 ON BD GOSUB 1220,1330,1430 230 310 ' stukken maken 0 320 FOR X=' TO ST 97 330 LINE {FNX (X),TY)-(FNX (X),FNY (ST»,l 95 34. NEXT X 103 350 FOR Y=, TO ST 112 360 LINE (TX,FNY (Y»-(FNX (ST),FNY (Y»,l 235 37. NEXT Y 119 380 T$="Hulp scherm; druk op een toets": GaSUB 1150 134 390 RETURN 207 400 I begin situatie maken ***************************************************** 0 410 DIM RY(STh2-1) 12 420 FOR R=0 TO STh2-1 7 430 RY(R)=R 117 440 NEXT R 44 450 POR Y=0 TO ST-l 62 460 DY=FNY (Y) 178 470 FOR X=0 TO ST-l 1 480 DX=FNX (X) 143 490 SET PAGE ,0: COPY (DX,DY)-(DX+GX,DY+GY),l TO (DX,DY) 143 500 NEXT X 47 510 NEXT Y 109 520 ' door de war schoppen ***************************************************** 0 530 T$="Door de war maken; druk op een toets om te stoppen"; GOSUB 115(1 200 540 CX=INT (RND (l)*ST): CY.INT (RND (I)*ST): ax=CX: HY=CY 34 550 X=FNX (CX): Y=FNY (CY): LINE (X,Y)-(X+GX,Y+GY),1,BF: AX=0: OD.l 86 560 DR=INT (RND (1)*4): IF (DR AND 2) = OD THEN GOTO 560 ' verzin richting 72 570 VX=CX: vy=CY 8' 58' FOR M=0 TO INT (RND (1)h3*(ST-1» , aantal keer schuiven 151 590 ON DR+1 GOSUB 810,820,830,84' 55 600 NEXT M 244 610 lP (VX=CX) AND (VY=CY) THEN GOTO 56. ' niet verplaatst, andere richting 66 620 OD=DR AND 2 ' bewaar oude richting 255 630 O$=INKEY$: IF 0$= .... THEN GaTO 560 139 640 RETURN 200 650 ' speellus ***************************************************************** 0 MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 24- =- 660 T$="? = HUlp scherm Aantal zetten: ti: GOSUB 1150 193 670 AX=X: MV=0: GOSUB 93': EG=' 216 680 O$=INPUT$ (1): 111' OS= "?" THEN GOStJB 73 th GOTO 680 54 690 Q=ASC (Q$): IP Q>27 AND Q<32 THEN ON Q-27 GOSUB 810,820,830,840 215 700 GOSUD 970: 111' EG=' THEN GOTO 680 185 710 RETURN 195 720 ' help ********************************************************************* 0 730 SET PAGE 1: DX=PNX (HX): DY=PNY (HY): OX=FNX (CX): OY=PNY (CY): WT=l' 77 740 COPY (DX,DY)-(DX+GX,DY+GY),l TO (OX,OY),0 126 750 SET PAGE ,1: LINE (DX,DY)-(DX+GX,DY+GY),l,DP: GOSUD 1110 108 760 COPY (OX,OY)-(OX+GX,OY+GY),0 TO (DX,DY),l 33 770 SET PAGE ,0: LINE (OX,OY)-(OX+GX,OY+GY),l,BP: GOSUB 1110 148 780 O$=INKEY$: 111' Q$=" Ol THEN GOTO 740 148 790 SET PAGE 0,0: RETURN 45 800 ' bewegingen *************************************************************** 0 810 111' CX=0 THEN RETURN ELSE MX-l: MY=0: GOTO 850 I rechts 132 820 IP CX=ST-1 THEN RETURN ELSE MX=-l: MY=0: GOTO 850 I links 64 830 111' CY=ST-1 THEN RETURN ELSE MX=0: MY=-l: GOTO 850 ' omhoog 17 840 111' CY=0 THEN RETURN ELSE MX=0: MY=l ' omlaag 24 850 ' beweeg een stuk ********************************************************** 0 860 SWAP RY(CY*ST+CX),RY«CY-MY)*ST+(CX-MX» 133 870 DX=PNX (CX): DY-PNY (CY) 238 880 CX=CX-MX: CY=CY-MY 43 8900X=FNX (CX): OY=PNY (CY) 239 900 COPY (OX,OY)-(OX+GX,OY+GY) TO (DX, DY) 100 910 LlNE (OX,OY)-(OX+GX,OY+GY),l,BP 75 920 MV=MV+l ' een stuk meer bewogen 45 930 ' druk aantal zetten af **************************************************** 0 940 111' AX=0 THEN RETURN ' in de war aan het schoppen, niets afdrukken 123 950 T$=RIGHT$ (STR$ (MV),LEN (STR$ (MV»-l): X=AX: GOStJB 1180 1 960 RETURN 207 970 ' controleer alles goed **************************************************** 0 980 AR.0 21 990 POR R=0 TO ST A 2-1 26 1000 IP RY(R)<>R THEN AR=l 158 1010 NEXT R 181 1020 IP AR<>0 THEN RETURN 103 1030 DX=PNX (CX): DY=FNY (CY): WT.10 174 1040 POR L=l TO 5 75 1050 LINE (DX,DY)-(DX+GX,DY+GY),l,BP: GOSUB 1110 112 1060 COPY (DX,DY)-(DX+GX,DY+GY),l TO (DX,DY): GOStJB 1110 4 1070 NEXT L 133 1080 WT=100: GeSUB 1110 147 1090 ERASE RY: EG=l 218 1100 RETURN 125 1110 ' wacht een aantal 1/50 seconden ****************************************** 0 1120 TIME=0 199 1130 111' TIME MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 25- 1310 NEXT Y 8 1320 RETURN 135 1330 , bord 2 ****************************************************************** o 1340 T2$="Lijnen in ster-vorm": COSUB 1150 218 1350 SET PAGE ,1: C=2 64 1360 FOR X=0 TO 400 STEP 3 42 1370 LlNE (TX+X,TY)-(FNX (ST)-X,FNY {ST»,C: C=FNC (C) 102 1380 NEXT X 18 1390 FOR Y=0 TO 200 STEP 2 1 1400 LlNE (TX,FNY (ST)-Y)-(FNX (ST),TY+Y),C: C=FNC (C) 77 1410 NEXT Y 10 1420 RETURN 137 1430 , bord 3 ****************************************************************** o 1440 T2$="Cirkels": COSUB 1150 89 1450 SET PAGE ,1: C=2: DX=TX+200: DY=TY+100 50 1460 FOR Y=0 TO 200 STE~ 5 72 1470 CIRCLE (DX,DY),Y,C: C=FNC (C) 8 1480 NEXT Y 31 1490 RETURN 158 meerdere volledig zwarte stukjes gemaakt Nog niet af? tellen van de zetten zit er al in, hoeveel worden, waardoor de puzzel onoplosbaar werk is het nog om een high-scores lijst te wordt. Men zou kunnen zeggen dat het spel 'nog maken? niet af' is. En terecht. Natuurlijk kan In de war Schuif gespeeld worden zoals het hier Of een routine die er een digitalisatie in wordt afgedrukt. Maar er is nog een laadt, als bron voor de puzzel? Voordat de puzzel gespeeld kan worden waslijst met mogelijkheden die een beetje moet deze natuurlijk eerst door de war Basic-programmeur er zo bij kan bouwen. worden gegooid. Ook dat doet Schuif voor Die mogelijkheid is niet voor niets open u, de stukken schuiven net zo lang heen en gelaten en wij hopen dan ook dat er goed weer tot er een nette warboel is ontstaan. gebruik van zal worden gemaakt. Het Door elkaar geschoven inderdaad. Immers, het door de war maken van de (advertentie) puzzel kan op verschillende manieren, maar er is er maar één de juiste. Als de stukken er allemaal uit gehaald zouden worden om daarna op willekeurige MSX 2 COMPUTER posities terug geplaatst te worden is het niet altijd mogelijk de puzzel op te lossen. Wat heet: in de meeste gevallen is het SONY HB G900D gewoon niet mogelijk. Wij hebben een kleine partij nieuwe Sony 900 computers op de kop De enige juiste methode is dus schuiven. kunnen tikken. (Duitse uitvoering) De puzzel moet helemaal door de war Deze computer heeft de mogelijkheid tot: geschoven worden en dat is dan ook net wat vanaf regel 520 gedaan wordt. Het is SUPER IMPOSE (teksten over plaatjes) misschien wat lastig in te zien wat daar Digitaliseren alleen met behulp van externe gebeurt, maar het programma verzint - (niet meegeleverde) digitizer. met de toevals-functie - vanuit de huidige Aansluiting voor camera positie een richting en het aantal stukjes Aansluiting SCART RGB (geen video uit) dat het in die richting gaat verschuiven. 64 Kb. RAM - 128 Kb. VRAM Voorwaarde voor de richting is dat deze RS 232 aansluiting (Software in ROM) niet tegengesteld mag zijn aan de vorige Mogelijkheid voor tweede drive richting. Want dan zouden de zojuist verplaatste stukken weer netjes op hun Nu beperkt leverbaar voor: jaar garantie) plaats terug komen - en dat schiet niet op, FI. 700.--(112 natuurlijk. MK Public Domain In regel 560 wordt met de AND opdracht Libellendans 30 gecontroleerd of de richting langs dezelf 2907 RN Capelle a/d IJssel de as van het bord is, zo ja dan wordt Tel.: 010 - 4581600 (09.00 tot 18.00 uur) nogmaals een richting gekozen. Dit Gironummer: 5687067 forceert een richting die loodrecht op de vorige staat. MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 26- __ aa Hiertoe zitten in TED enkele opties die men eigenlijk alleen in een database zou Cursus TED deel 3: verwachten. Database opties voor iedereen De tekstregels in figuur I tonen hoe een adressenbestand in TED kan worden Niet iedereen houdt zich Gegevensbeheer en tekstverwerking zijn ingevoerd. Iedere 'kaart' bestaat uit vijf enkel en alleen bezig met de twee administratieve bezigheden die vaak regels, ook wel 'velden' genoemd. De naast en door elkaar beoefend worden. regels zijn in dit voorbeeld gevuld met de hoogstandjes die er op gra Tekstverwerking op zich zou men zelfs naam, adres, postcode en plaats en een fisch en muzikaal gebied uit een vorm van gegevensbeheer kunnen veld voor opmerkingen. Ten slotte volgt de MSX gehaald kunnen noemen; de letters, regels en alinea's nog een regel met daarop een enkel worden. Ook voor het 'gewo moeten immers kunnen worden inge min-teken; deze regel is een eind-marke ne' werk zoals administratie deeld, geredigeerd en opgeslagen. Maar ring waaraan de mail-merge functie het over het algemeen worden de taken einde van de kaart kan herkennen. en tekstverwerking wordt de verdeeld: alle teksten zoals brieven en Om de kaarten makkelijk en op de juiste MSX veelvuldig ingezet. lij documenten worden bewerkt met behulp positie in te kunnen voeren, is het handig dens één van de redactiever van een tekstverwerker, terwijl voor het om de paginalengte gelijk te maken aan de gaderingen ontstond dan ook bijhouden van gegevensbestanden een lengte van één kaart. In het voorbeeld van het idee om deze - zo nu en zogenaamd 'database' -programma wordt figuur I, is de paginalengte met het ingezet. commando F2/PrintJLengte ingesteld op dat wat vergeten - groep toe vijf regels. De paginateller in de passingen eens wat meer Combinatie statusregel geeft dan - in plaats van de aandacht te geven. En wat lag huidige pagina - het huidige kaartnum er meer voor de hand dan te Eén van de meest voorkomende combina merweer. beginnen met een cursus ties van gegevensbeheer en tekstverwer De indicatielijn die normaal gesproken het king, is het invoegen van een naam en einde van een pagina aangeeft, kan nu lED, als één der redacteuren adres in een standaardbrief. Daarom wordt gebruikt worden als scheidslijn tussen de aan de wieg van het program het samenvoegen van tekst- en gegevens kaarten. Deze paginagrens-indicatie kan ma heeft gestaan? bestanden meestal 'mail-merge' ge in TED versie 2.6 worden ingeschakeld noemd. Maar in principe dekt deze v lag de met het commando F3/PaginaJGrens. In lading niet helemaal; behalve adressen oudere versies wordt hiervoor de toets kunnen natuurlijk ook allerlei andere combinatie F3/ Aan gebruikt. gegevens in een tekst worden ingevoegd. Wanneer de shift-toets wordt vastgehou De mail-merge functie van TED is in staat den, kan met de cursor-omhoog en om bestanden van de meeste databasepro -omlaag toetsen naar vorige en de gramma's in te lezen. Tijdens het volgende pagina of kaart worden gespron afdrukken worden de gegevens uit de gen. Hierdoor onstaat de indruk dat men kaartenbak gelezen en op de gewenste in een eenvoudig database-programma posities in de tekst geplaatst. Maar straks aan het bladeren is. meer hierover. Gegevensbestanden hoeven niet persé met Sorteren een apart database-programma aange maakt te worden, in TED zelf kan ook een Het is met TED mogelijk om gegevens eenvoudige kaartenbak worden opgezet. kaarten te sorteren, de methode waarop Figuur 1: Het sorteerinsteelingen-menu, dat lwn worden opgeroepen middels F2/S. Dit voorbeeld toont een veel voorkomende indeling van een adresbestand Lln~er Rechter~ 1. Hllne:. :et ~·h::-T:.b t'1erllrll:.r:' F't"lnter-!It-ll'€'t- ':,Ot-t t:elll::.::.t" E':ll~::'~:le HH'E':,. T: :T ~ :.:.rtlerl'~'1te :- re'~1el':: I E':,':::.t='€' =ortet-en Ot=' H 'ield ::: ~ülüfll 1[1::::::1 E: "eld 1 ~olor" 1 ': I'eld (1 ~olorll 1 stark-fëxëI------Postbus 302 1794 ZG Oosterend UitÇjeverij ~~:~~~n~an------1794 BJ Oosterend CampinÇj TEKSTVERWERKING Aêaclëffilê-Sërvlêë------EN GEGEVENSBEHEER OP MSX2 ------_. MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 27- gesorteerd wordt kan ingesteld worden in het sorteerinstellingenmenu - dat met F2/Sort kan worden opgeroepen. Zie ook figuur I. Ten eerste moet worden opgegeven uit hoeveel regels een kaart is opgebouwd. Het is belangrijk dat alle kaarten uit een gelijk aantal regels bestaan. In het voorbeeld van figuur I is aan deze voorwaarde voldaan, de lengte van iedere kaart is exact vijf regels. Indien echter één kaart - of meerdere - te I!f-"--;".,,,-.c,:::-'.:::,---·--·------·------·------.------.------lang of te kort is, valt het begin van de volgende kaart buiten het patroon van vijf :e ~ er hh?t en -, \ J n \ _ regels per kaart. Wordt er bijvoorbeeld één ______I kaart van zes regels ingevoerd, dan komt Figuur 2: Het sorteren van adreskilarten, door middel van F5/sorTeer. De te sorteren de zesde regel op de plaats terecht, waarop kaarten zijn gemarkeerd in een tekstblok. de eerste regel van de volgende kaart had moeten staan. Indien de kaartenbak F5/Start en F5/Einde, zie figuur 2. De start samengevoegd. In dit geval is dit vervolgens gesorteerd wordt, zal de zesde van het blok ligt op eerste regel van de 'ADRES.TXT'. Ten tweede moet de optie regel van de 'te lange' kaart als het begin eerste kaart die gesorteerd moet worden, 'mail-merge' aan gezet worden. van een nieuwe kaart worden gezien. het blok loopt door tot en met de laatste De overige mail-merge instellingen kun Hierdoor raken de regels van alle kaarten regel van de laatste kaart. Het sorteren nen in algemeen ongewijzigd blijven. die buiten het verwachtte patroon vallen wordt gestart met het commando F5/T. Als Achter 'eerste kaart' kan worden opgege door elkaar. Kortom, voordat het sorteren alles goed verlopen is, staan de adressen ven bij welke kaart het afdrukken moet wordt gestart, altijd eerst de gegevens op hierna gesorteerd op plaatsnaam; en worden begonnen. Wanneer bijvoorbeeld disk bewaren en goed controleren of de adressen in dezelfde plaats worden het afdrukken van een omvangrijke kaartlengte juist is ingevoerd. ondergesorteerd op naam van de geadres kaartenbak is onderbroken, kan hier seerde. worden opgegeven bij welke kaart het Nadat de kaartlengte is ingevuld, kan afdrukken vervolgd moet worden. worden opgegeven op welke velden - of Mail-Merge wel kaartregels - er gesorteerd moet De markeringscodes voor het einde van worden. Er kunnen maximaal drie Figuur 3 toont de indeling van een een veld of kaart, zijn standaard ingesteld sorteersleutels worden opgegeven, die in standaardbrief. Op de posities waar een voor gegevensbestanden die met TED zijn het sorteerinstellingenmenu 'A', 'B' en veld uit adreskaart ingevoegd moet aangemaakt. Ieder veld - ofwel iedere 'C' worden genoemd. De kaarten zullen in worden, staan speciale markeringscodes. regel - wordt gescheiden door de ASCII eerste instantie worden gesorteerd op De code '$( I)' wordt tijdens het afdrukken codes 13 en 10. Deze twee codes geven in volgorde van veld 'A', en als twee kaarten vervangen door veld 1 - oftewel de naam ASCII-tekstbestanden het einde van een dezelfde inhoud hebben, wordt er gesor van de geadresseerde -, '$(2)' wordt regel aan. Het einde van een kaart wordt teerd op veld 'B' en 'C'. vervangen door de veld 2, enzovoorts. aangegeven door het '-' teken, gevolgd In het printermenu, dat met F2/Printer kan door de codes voor het einde van een Adreslijst sorteren worden opgeroepen, moeten in ieder regel. Het dus belangrijk, dat na elke kaart geval twee instellingen vastgelegd wor in het gegevensbestand een min-teken In het voorbeeld van figuur 1 zijn twee den. Ten eerste moet de filenaam worden wordt geplaatst, zodat de mail-merge sorteervelden opgegeven, veld 'A' is de opgegeven van het gegevensbestand dat functie het einde van de kaart kan plaatsnaam en veld 'B' is de geadresseer met de standaardbrief moet worden herkennen. de. De plaatsnaam staat - samen met de postcode - op de derde regel van de kaart. Figuur 3: De indeling van een willekeurige standaardbrief met 'Mail-Merge '. De Achter veld 'A' is dus de waarde '3' dollar-codes geven de positie aan, waarop tijdens het afdrukken een kaartregel geplaatst ingevuld. Omdat de postcode en de moet worden. plaatsnaam op dezelfde regel staan, moeten de posities links van de plaats ml!!!!P·.'i§··.. i!ll ..·.eElWP"PS. naam tijdens vergelijken van de kaarten M genegeerd worden. De plaatsnaam begint in dit voorbeeld op positie 10, achter 'kolom' wordt dus '10' opgegeven. De naam van de geadresseerde staat op de Aan: $(1) $(2) eerste kaartregel en begint op kolom 1, $(3) deze waarden zijn ingevuld bij sorteerveld 'B'. Bij veld 'C' is de waarde '0' L.S. ingevoerd, dit betekent dat er geen derde Over uw bedrijf zijn bij ons de volgende gegevens bekend: sorteervoorwaarde is. Naam: $(1) Adres: $(2) Postcode en plaats: $(3) Nadat de sorteerinstellingen zijn gemaakt, Opmerkingen: $(4) moeten de te sorteren kaarten gemarkeerd worden, met behulp van de blokfuncties MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 28- - tri' Ook bestanden uit de database van EASE kunnen door de mail-merge functie worden ingelezen. Voor deze' .DBD' -be standen, moet bij de optie 'kaart-einde' de ASCII-code 240 worden opgegeven. Het veld-einde wordt gemarkeerd door de ASCII-code O. Ten slotte: Afdrukken Het afdrukken van de standaardbrieven kan worden gestart middels het comman do F4/Print. Indien de foutmelding 'niet gevonden' op het scherm verschijnt, is ::::e ~ er hlet en -, I J n I _ het - bij F2/PrintJNaam opgegeven - ge ______I gevensbestand niet op de disk aanwezig. Figuur 4: Het printer-instellingenmenu. De optie 'Mail-M erge' moet zijn Treden er geen problemen op, dan wordt ingeschakeld. Achter het kopje 'bestandsnaam' wordt de naam van het in te voegen de eerste kaart uit het gegevensbestand gegevensbestand opgegeven. gelezen en wordt de eerste standaardbrief afgedrukt. Dit herhaalt zich totdat het De paginalengte van de meeste etiketten bijvoorbeeld niet goed mogelijk om einde van het databestand is bereikt. is negen regels. Die optie 'Form adreslijsten af te drukken, waarbij de Feed' - in menu F2/Printer - kan bij het verschillende velden in kolommen naast De mail-merge en sorteerfuncties van afdrukken van etiketten worden uitge elkaar worden afgedrukt. Wie grote TED zijn vooral geschikt voor het schakeld. Het is immers niet de bedoeling gegevensbestanden van bijvoorbeeld een verwerken van adreslijsten. Adresetiket dat na ieder etiket het papier in de printer club of vereniging wil bijhouden, kan dit ten kunnen gemakkelijk worden afge een vel wordt doorgedraaid. beter met behulp van een apart database drukt. In de 'standaardbrief' hoeven dan programma doen, zodat TED dan alleen alleen de markeringen voor de naam, TED is echter geen volwaardige vervan voor het afdrukken van de brieven ingezet straat en woonplaats te worden ingevoerd. ger van een database programma. Het is hoeft te worden. Kort Nieuws BBS Waterland organiseert Open Dag Op zaterdag I februari 1992 organiseert lunapark'. Met dien verstande dat ook een spelletje spelen of met elkaar BBS Waterland een Open Dag voor voor meer serieuze zaken kan worden babbelen via de 'chatbox'. Er zal een iedereen die kennis wil maken met de gekozen. Van spelletjes tot woedende 'playground' worden georganiseerd, waar magische wereld van het BBS. BBS politieke discussies: alles is mogelijk en iedereen 'live' spelletjes kan spelen. Waterland is het grootste non-profit BBS iedere opbelIer heeft natuurlijk altijd het van Nederland en heet iedereen welkom, laatste woord. De eerste driehonderd bezoekers krijgen lid of geen lid. BBS Waterland, dat over maar liefst tien een diskette aangeboden, die op verzoek lijnen beschikt, kan zelfs als babbelbox gevuld kan worden met gratis 'public Wat is een 'BB5'? fungeren: de tien opbelIers kunnen domain' telecommunicatie software, spe tegelijkertijd met elkaar via het beeld cifiek voor zijn/haar computertype. BBS is een afkorting van het Amerikaanse scherm 'praten' ('chatten'). De Open Dag zal worden georganiseerd begrip Bulletin Board System. Het is een op 1 februari 1992 in het Sociaal Cultureel computersysteem waarmee iedereen con Waterland beoogt met de open dag meer Centrum De Bolder, 't Spil 1 te tact kan maken, mits hijlzij in het bezit is bekendheid te geven aan het begrip BBS. Monnickendam. Het spectakel zal om van een computer, een telefoonlijn en een Iedereen is welkom, ook de mensen die 11.00 uur aanvangen en tot ongeveer modem. Waterland is zo'n BBS - met nieuw zijn in de wereld van de 16.00 uur duren. De Bolder is zeer redelijk wat MSX in zijn aanbod, computercommunicatie. Speciaal voor gemakkelijk met het openbaar vervoer te overigens. deze bezoekers zijn er vele enthousiaste bereiken; ook is er ruime parkeergelegen Door BBS Waterland op te bellen, kan specialisten aanwezig om de vragen te heid. men zich via het beeldscherm wentelen in beantwoorden. Toegang: f 2,50. een magische wereld, die het best kan Er zal op 1 februari een compleet BBS worden omschreven als een 'elektronisch worden gesimuleerd. Acht computers van Meer informatie: verschillende merken zullen worden System Operator van BBS Waterland gekoppeld aan één moedercomputer. Postbus 1196 KORTE NIEUWSFLITSEN Iedereen kan op deze manier kennismaken 1440 BD Purmerend VOOR MSX'ERS met het begrip BBS. De bezoekers kunnen Tel.: 02990-43030 MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 29- Japanse hulpjes We presenteren een tweetal Maar MCM zou MCM niet zijn als we er modem; niet alleen hoeft er maar één mooie hulpprogramma's en niet zijn minst iets aan toegevoegd bestand overgestuurd te worden, maar het hadden. Binnen de grenzen van het spaart ook nog eens telefoonkosten. een aardig spel uit Japan. PD-principe, dat wel. Verder worden archieven ook gebruikt om PMARC en PMEXT vormen Dit drietal programma's vonden we diskruimte te sparen: een boekhouding samen een prachtig archief namelijk op de disk, die het Japanse van het afgelopen jaar kan met een programma en Balloon tijdschrift MSX-Fan bij het oktober-num archiefprogramma verkleind worden. Punch is een klein maar leuk mer 1991 had ingesloten. Een kritische Moeten de gegevens onverhoopt later toch blik leerde ons de achtergrond: inderdaad geraadpleegd worden, dan kunnen ze spel. Deze komen gratis en Public Domain. En als zodanig voor tijdelijk worden 'uitgepakt'. voor niets op de MCM-disket iedereen vrij te kopiëren en te gebruiken. te bij dit nummer te staan! En Tenminste, als men zich maar aan de PMARC en PMEXT zo hoort dat ook, met Public regels houdt zoals de auteur die stelt - en Domain. die wilde absoluut dat de handleidingen er Voor MSX bestaat het archiefprogramma bij zouden blijven. uit twee delen. De programma's PMARC en PMEXT komen uit Japan en zijn Vertaald oorspronkelijk geschreven voor CPIM. Door de grote overeenkomst tussen CPIM Een loffelijk streven, waar we ons aan en MSX-DOS kunnen ze ook onder houden. Alleen, alle documentatie was - MSX-DOS gebruikt worden, hoewel en is, we houden ons aan de regels - in het sommige onderdelen niet goed werken. Japans. Handig, voor Japanners dan. PMARC is de inpakker ('archiver') en Gelukkig heeft MCM nog altijd een PMEXT is de uitpakker ('extractor'). troefkaart, in de vorm van het team Markus ThelDidi Hirokawa. Inderdaad, Beide programma's vertonen overeen de machinetaal-redacteur en zijn Japanse komsten met het bekende arçhiefprogram• vriendin. Samen zijn ze achter MSX en ma LHARC, dat geschreven is door tekstverwerker gekropen, om die Japanse Haruyasu Yoshizaki - inderdaad, ook een documentatie te vertalen in helder, Japanner. Zeker voor de PC zijn er nogal begrijpelijk Nederlands. En dit artikel te wat verschillende archiefprogramma's, schrijven, waarin het concept 'archiver' maar 'Yoshi' - zoals de auteur zichzelf wordt uitgelegd. noemt - bereikt met LHARC de beste Zo kunnen ook de Nederlandstalige compressie. MSX'ers voortaan profijt trekken van deze fraaie Japanse Public Domain. PMEXT is verregaand compatibel met LHARC voor de PC - dat wil zeggen: In- en uitpakken zelfs archieven die met LHARC' s nieuws te versie, LHA 2.12, zijn aangemaakt, Het idee van de zogenaamde archivers is kunnen op een MSX-computer met aloud. Een archiver is een programma PMEXT worden uitgepakt. PMARC is voor het beheren van speciale bestanden, meer een variant op LHARC: beide die archieven genoemd worden. Een programma's kunnen elkaars archieven archief is een bestand, waarin één of meer wel gebruiken, maar niet uitpakken. andere bestanden zijn samengepakt. Dat Uiteraard werken PMEXT en PMARC lijkt op zichzelf niet zo zinnig, maar een wel prima met elkaar samen. Overigens archiefprogramma kan heel goed van pas zou de auteur van deze beide programma's komen bij het verspreiden van program zich ook Yoshi kunnen noemen: hij heet ma's die uit verschillende files bestaan. Yoshiki Mino ... Ook is een archiver handig bij het versturen van bestanden via een modem; Installeren een stukje vergeten is er niet meer bij. In de - Japanse - documentatie bij Maar moderne archiefprogramma's kun PMEXT geeft de auteur expliciet aan dat nen meer: ze comprimeren de bestanden het programma alleen verspreid mag meteen. Dat wil zeggen: de programma's worden in de vorm van een archief dat worden via een ingewikkeld en rekenin zichzelf uitpakt. Helaas bevat dit archief tensief proces verkleind en dan pas in het een CPIM-versie van PMEXT, die archief gestopt. Dit wordt 'inpakken' aangepast moet worden aan MSX-DOS genoemd. Het resultaat is, dat een archief om goed met de datum en tijd overweg te minder ruimte inneemt dan de afzonderlij kunnen. Nu is er een speciaal programma LEUKS UIT JAPAN ke bestanden bij elkaar! Dat maakt uit Japan om zowel PMARC als PMEXT archieven dus ideaal voor verzending per te wijzigen. We zouden natuurlijk liever MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 30- nn"m .1' .;,' M -= PMarc Uersion 2.BB for 46K CP/M(Z8B) schuine streep. Bij de naam van het archief Cop~right(C) 199B b~ Yoshihiko Mino. mag - zoals gezegd - geen drive-letter worden opgegeven. Dat mag natuurlijk Usage: wel bij PMARC zelf en ook bij de PMARC2 Meteen een opmerking vooraf: zowel PMARC als PMEXT maken onderscheid tussen hoofd- en kleine letters. Tik dus alle opdrachten in HOOFDLETTERS in! Een andere eigenaardigheid van beide pro gramma's is, dat het archief waarmee gewerkt wordt altijd op de huidige disk moet staan, onder MSX-DOS 2 zelfs in de huidige directory... MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 31 - niet bestond. Bestond het wel, dan worden het met name te noemen; een joker werkt 2MIN I. Dat is te combineren met het de bestanden toegevoegd. Iets dergelijks niet. gebruik van jokers: geldt voor de inhoud van het archief: bevat Compressie van een bestand kan ook 'met PMARC2 ARCH H:*.*=*.??X het archief ARCH het bestand EEN nog de hand' tegengehouden worden, door de niet, dan wordt het toegevoegd, anders optie IN achter de naam te zetten. Handig In dit voorbeeld worden alle bestanden op wordt de oude versie vervangen door de bij bijzonder kleine bestanden - die zich disk H: toegevoegd aan een archief nieuwe. De extensie PMA wordt automa slecht laten comprimeren - en bij al ARCH. De laatste letter van de extensie tisch achter de naam van het archief gecomprimeerde archieven. wordt in het archief veranderd in een X. geplakt, tenzij er al een extensie is opgegeven. Door in plaats van ARCH de Tekst en binair Wordt er een alias bij het archief gebruikt, naam ARCH.MCM op te geven, kan er dan heet dat een basis-archief Het toch een archief met de naam De opties IE en rr achter de bestandsnaam basisarchief wordt eerst gekopieerd en ARCH.MCM aangemaakt worden. zijn bedoeld om een onderscheid te maken dan pas gewijzigd. Het werkt als volgt: tussen binaire en tekst-bestanden. De PMARC2 KOPIE=ARCH EEN/D Door RAM-disk H: als tijdelijke opslag te tweede soort bevat als laatste karakter het gebruiken - de 'work drive' - kan het speciale teken control-Z, dat ook wel EOF Eerst wordt het archief ARCH.PMA proces versneld worden: genoemd wordt: End-Of-File. De twee gekopieerd naar KOPIE.PMA en dan bestandstypes moeten enigszins verschil wordt uit KOPIE.PMA het bestand EEN PMARC2 ARCH/H: EEN lend behandeld worden, zoals ook het TWEE.TXT DRIE.COM verwijderd. Bestaat KOPIE.PMA al, dan COPY-commando verschil maakt. Door moet het overschrijven van de oude versie Een bestand kan worden verwijderd uit achter een bestandsnaam IT dan wel IB op bevestigd worden. Omdat het archief eerst het archief door er ID achter te zetten. Om te geven kan PMARC gedwongen worden gekopieerd wordt en er dan pas naar de DRIE.COM dus te verwijderen uit bestanden als tekst of binair te beschou eventuele te verrichten handelingen wordt ARCH.PMA kan de volgende opdracht wen. Ook hier is PMARC slim: bestanden gekeken, werkt de volgende truuk: gebruikt worden: met de extensie DOC en TXT worden PMARC2 KOPIE=ARCH ... automatisch als tekst beschouwd. PMARC2 ARCH DRIE.COM/D Dit kopieert eerst alle bestanden in Verwijderen en toevoegen kan ook Onder MSX-DOS schijnt dit overigens ARCH.PMA naar KOPIE.PMA en pro tegelijk: niet goed te werken: bestanden worden beert dan het bestand met de naam' .. .' toe altijd ingepakt alsof ze binair zijn. Dit te voegen. Bij het kopiëren worden PMARC2 ARCH EEN/D VIER.DAT betekent, dat de grootte van het bestand na eventuele verwijderde bestanden overge Dit verwijdert eerst EEN en voegt dan uitpakken altijd een veelvoud van 128 is, slagen. Het toevoegen lukt natuurlijk niet, meteen VIER.DAT toe. Verwijderde hoe groot het bestand oorspronkelijk ook dus het enige resultaat is de kopie. Maar bestanden worden overigens niet echt was. Dat kan normaal gesproken bij KOPIE.PMA is wel een afgeslankte versie fysiek uit het archief weggehaald. Ze programma's helemaal geen kwaad, maar van ARCH.PMA geworden ... verschijnen niet meer in de inhoudsopga sommige tekstverwerkers zouden wel ve van het archief, maar ze nemen nog wel eens in de war kunnen raken van 'rotzooi' Deze manier kan gebruikt worden om ruimte in! Er is wel een truuk om aan het einde van een tekstbestand. verwijderde bestanden ook echt uit een bestanden echt uit het archief te halen - archief weg te halen. Alleen moet er wel zie onder de kop Aliassen. Memo's een kopie van het archief gemaakt worden. Jokers Tot zover gedraagt PMARC zich als de De optie /H is de laatste van PMARC en meeste archivers. Een leuke extra is echter staat voor 'high speed'. Deze is bedoeld De bestandsnamen mogen jokers bevat de mogelijkheid om een commentaartekst om het comprimeren sneller te maken. Het ten, zowel het sterretje als het vraagteken. bij een programma op te nemen. Deze mag comprimeren gaat dan een beetje rapper, Hiermee zijn tamelijk complexe opdrach 74 tekens lang zijn, maar het dollarteken maar wordt minder effectief. Dit is alleen ten te maken, zoals: mag er geen deel van uitmaken. Om een nodig bij extreem grote bestanden. memotekst toe te voegen bij een bestand PMARC2 ARCH *.DOC/D ?* moet de optie IM er achter geplaatst Foutje ... Dit v,erwijdert alle bestanden met de worden. Bij het comprimeren mag de extensie DOC en voegt alle bestanden memotekst dan worden ingetikt; bij het Bij het gebruik van een alias in de naam waarvan de naam uit één letter voor de opvragen van de inhoudsopgave van het van het toe te voegen bestand kan er iets punt bestaat toe. archief - met PMEXT - verschijnt de me geks gebeuren, dat in onze ogen een foutje Ook hier weer een slimmigheidje van motekst in beeld. van de programmeur moet zijn. Het PMARC: bij het toevoegen van bestanden gebeurt alleen bij bestanden waarbij: met jokers worden bestandsnamen die Aliassen - Een alias opegeven wordt; eindigen op .PMA, .LZH, .LZS, .ARC of - De alias een extensie van minder dan .ARK overgeslagen. Deze bestanden zijn Zowel bij de naam van het archief als bij drie letters heeft; al gecomprimeerd en verdere compressie de bestandsnamen mag een alias opgege - Er een optie achter de alias staat. is veelal niet mogelijk - en dus tijdver ven worden. Op die manier kan een spilling. bestand onder een andere naam in het Dat is dus bij het volgende voorbeeld het Een bestand dat expliciet wordt genoemd archief worden opgenomen: geval: wordt altijd toegevoegd, ongeacht de PMARC2 ARCH EEN=2MINl PMARC ARCH EEN=EEN.l/T extensie. Of om het om te draaien: de enige manier om het bestand ARCH.PMA Het bestand EEN wordt aan het archief Vreemd genoeg beschouwt PMARC nu de aan een ander archief toe te voegen is om toegevoegd, maar krijgt daarin de naam naam van de alias als EEN.lrr en voegt MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 32- _= .u PMext Version 2.2B for 34K CP/M(ZSB) PMEXT ARCH *.*/L Copyright(C) 199B by Yoshihiko Mino. TiMe staMp supported for MSX-DOS(2) of PMEXT ARCH IL Usage: PMEXT PMEXT Figuur 4 Het uitpakken en bekijken van archieven PMext Version 2.2B for 34K CP/M(ZSB) gebeurt met PMEXT. Een opdracht aan Copyright(C) 199B by Yoshihiko Mino. PMEXT lijkt op die voor PMARC: TiMe staMp supported for MSX-DOS(2) PMEXT archief bestandsnaam Archive file = ARCH.PMA Het is - in tegenstelling tot PMARC - FilenaMe Original Packed Ratio Date TiMe Attr Type CRC niet mogelijk verschillende bestanden ======tegelijk op te geven, maar jokers in de EEH 4224 3894 92.1% 91-11-B1 14:21 38 -pM2- 22CF TUEE . TXT 1641 81B 49.3% 91-11-Bl 14:2B 42 -pM2- D2E9 bestandsnaam zijn wel toegestaan. De DRIE .COM 1152 496 43.8% 91-11-81 14:22 56 -pM2- AEC3 mogelijke opties zijn er nog meer dan bij ======PMARC; zie figuur 3 voor een complete 3 Files 7817 52B8 74.1% lijst. PMEXT geeft de inhoudsopgave van een archief of pakt bestanden uit. Niet alleen archieven van PMARC, overigens, maar zelfs van de laatste versie van LHA voor de PC! Van alle opties zijn er eigenlijk maar twee een echt commando: IL en IC. IL geeft een inhoudsopgave, IC controleert het archief. De derde mogelijkheid is het uitpakken MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 33- Dit kan onderdrukt worden met de Wordt er een naam met jokers opgegeven, Het doel van het spel is om alle ballonnen lW-optie, die alle bestanden ongevraagd dan wordt alleen het eerste programma dat bovenin beeld stuk te prikken - door er uitpakt. op de beschrijving past opgestart. een mannetje doorheen te gooien. Wan Het omgekeerde wordt bereikt met de De mogelijkheden van deze optie spreken neer alle ballonnen kapot zijn, verschijnt IQ-optie. Deze vraagt bij elk bestand of voor zich. Zo kan men veel meer het volgende niveau. het uitgepakt moet worden. Blijkt het dan programma's op een diskette kwijt, die Balloon Punch komt ook uit Japan, maar al te bestaan, dan volgt ook nog de vraag echter wel meteen zijn op te starten, als is uitstekend speelbaar op een niet-Japan of het overschreven mag worden. Een men wat wachttijd voor lief neemt. Heren se MSX I of MSX 2. Alleen met het handige opdracht is dus: demo-bouwers: grijp uw kans! toetsenbord, helaas; een joystick wordt niet herkend. PMEXT ARCH *.*/Q Bij het uitpakken verschijnen alle be Om Balloon Punch op te starten moet het De hexadecimale teller kan op zijn beurt standsnamen in het archief in beeld, ook programma BPUNCH.BAS vanuit Basic onderdrukt worden met de optie IN. als ze overgeslagen worden. Dit kan worden opgestart met: onderdrukt worden met de /I-optie, RUN "BPUNCH.BAS" De IA-optie, tot slot, pakt het bestand met waardoor de schermuitvoer overzichtelij dezelfde attributen uit als toen het werd ker wordt. Om tegemoet te komen aan de wens van ingepakt. Dit werkt overigens niet onder de auteur staat ook bij dit programma het MSX-DOS. Balloon Punch oorspronkelijke LZH-archief op de dis kette. Dit bevat de twee nodige bestanden Specialiteiten Na al deze serieuze kost is het misschien BPUNCH.BAS en BPUNCH.BIN, plus tijd voor iets licht verteerbaars. Balloon de Japanse handleiding BPUNCH.DOe. Door een randapparaat op te geven bij de Punch is een simpel maar verslavend Gebruik: uit te pakken bestandsnaam, kunnen een spelletje, dat bedriegelijk simpel van PMEXT BPUNCH.LZH paar speciale functies van PMEXT opzet is. De bedoeling is om twee gebruikt worden. Een bestand kan stuiterende figuurtjes in de lucht te om het archief eventueel zelf uit te bijvoorbeeld direct naar de printer houden. De beide slachtoffers bevinden pakken. gestuurd worden met: zich aan de twee kanten van een wip en door er steeds voor te zorgen dat de wip PMEXT ARCH PRN:TWEE.DOC op de goede plek staat wanneer er één naar of op het scherm worden afgedrukt met: beneden komt vallen kunnen ze elkaar steeds omhoog gooien. Aan de randen van PMEXT ARCH CON:TWEE.DOC het beeld stuiteren ze terug. Het moge In het laatste geval speelt de lP-optie een duidelijk zijn dat het dodelijk is de wip rol. Achter de P mag een getal worden niet onder de man te hebben staan ingevuld. De tekst wordt per schermpagi wanneer deze tegen de grond kwakt. Dit na tegelijk getoond; het getal achter de P kost een leven. geeft de lengte van een scherm in regels. Er verschijnt steeds onder in beeld: -more- Bericht aan Belgische lezers Door op de N van Next te drukken kan de Als u, als Belg, gewend bent MSX Computer Magazine in de winkel te volgende pagina getoond worden; de B kopen, ~ees dan vooral even door. Want na dit nummer is dat tot onze spijt van Back bladert achteruit. Met de letter niet meer mogelijk. MCM 51 is het laatste nummer dat in Belgiê in de Q wordt het tonen van het huidige bestand winkel verspreid zal worden. afgebroken; als er nog meer bestanden De redenen voor dit besluit zijn als volgt. Om te beginnen is die waren opgegeven gaat PMEXT verder verspreiding in Belgiê een beetje een probleem voor ons. De Belgische met de volgende. organisatie dfe dit uiteindelijk verzorgd is op andere leest geschoeid dan we binnen Nederland gewend zijn, zodat het soms erg lang, en eigenlijk De optie /B is alleen voor het tonen van te lang, duurt voordat we weten welke aantallen er verkocht worden en bestanden van belang. Deze optie dwingt deze kunnen afrekenen. Die periode kan van zes tot meer dan negen PMEXT gewoon door te gaan met maanden oplopen, is ons in het verleden gebleken. afdrukken, ook al is het EOF-teken bereikt. Het bestand wordt dus weer als En voor zover we - met dergelijke oude gegevens - kunnen overzien is binair beschouwd. het aantal verkochte bladen in Belgiê de laatste tijd behoorlijk teruggelopen. Vandaar dat het besluit gevallen is de distributie in Belgiê Een hele handige mogelijkheid is om met ingang van het volgende nummer stop te zetten. programma's meteen vanuit het archief op te starten. Dit gebeurt door ze uit te pakken naar het randapparaat 'EXE:' . Het Abonnement programma wordt dan niet op disk geplaatst, maar blijft alleen in het De enige manier voor u om voortaan MSX Computer Magazine te lezen geheugen. zal dan ook via een abonnement zijn, Als u zich voor 1 februari 1992 DRIE.COM kan direct vanuit het archief opgeeft betaalt u de oude prijs van Bfr. 1000 voor een jaargang van acht ARCH.PMA worden uitgevoerd met: nummers, Dan bent u voor een heel jaar verzekerd dat u MSX Computer Magazine niet zal hoeven te missen. PMEXT ARCH EXE:DRIE.COM MSX Computer Magazine nummer51 - januari 1992 - 34- ' .• t1 "Sf - ra 5' . a=tzu: Het blad op diskette bestaat uit een groot aantal teksten die op het beeldscherm MCM's Public Domain kunnen worden getoond. De inhoud varieert van een Pascalcursus tot soft Public Domain is software die mogelijk na ontvangst van uw betaling warebesprekingen en het laatste nieuws. vrijelijk gekopieerd mag wor verzonden. De teksten gaan vergezeld van fraaie den, omdat het door de maker is muziek die zowel op Module als FM-PAC vrijgegeven. De meeste mensen Eigen inzendingen kunnen worden afgespeeld. Uiteraard is denken echter dat de kwaliteit een externe geluidschip niet noodzakelijk. Natuurlijk houden wij ons altijd aanbevo van Public Domain vaak vrij laag len voor PD programma's, maar ze Naast deze veelheid aan informatie biedt is. Immers, anders zou het toch moeten wel zelf gemaakt zijn. Het is niet de disk ook een tweetal demo's. De wel verkocht worden? Gelukkig noodzakelijk dat het programma een hele fun-demo doet zijn naam eer aan, het is niet iedereen een geldwolf: diskette in beslag neemt. Als we een aantal draait met name om grafische grappen met veel programmeurs werken kortere programma's ontvangen, kunnen lijnen. Leuker is echter de demo van voor de eer. MeM ondersteunt we daar natuurlijk altijd een verzameldis Infinity, het nieuwste spel van Experien dergelijke initiatieven natuurlijk kette van maken. Ook software voor de ce soft: een gokkast met vele mogelijkhe graag. Bestelt u Public Domain MSXl is van harte welkom, alsmede den. Leuk om te spelen en de aanschaf kan bij MeM, dan kunt u er zeker van utilities. Heeft u iets gemaakt wat u dan ook serieus worden overwogen. De zijn dat de software aan een geschikt acht voor MCM's Public Do negende aflevering van Quasar is alleen main? Stuur het in. Indien het gebruikt geschikt voor MSX2 en staat op een hoge kwaliteitsnorm voldoet. Zo wordt voor plaatsing ontvangt u gratis drie dubbelzijdige disk. heeft MeM zijn eigen kwaliteits Public Domain diskettes naar keuze. Bestelnummer: B55/1 standaard ontwikkeld, te her kennen aan het MeM-logo op de Library #1, FM-PAC demo Foundation 2 disk. MSX-PD diskettes worden alleen op het standaard-for De tijden zonder muziekprogramma's Soundtrackermuziek is populair: de maat, 3.5 inch, geleverd. kunnen we ons bijna niet meer voorstel BBS'en staan er vol mee en diskmagazi len. Een ruim jaar geleden was het echter nes staan erom te springen. De Unicorn De Unicorn demo's uit Zandvoort zijn nu niet mogelijk muziek onder de interrupt te corporation zag dit gat in de markt en al via MCM PD verkrijgbaar. De makers schrijven, de software was simpelweg niet bracht twee disks uit met maar liefst 33 besloten na korte tijd de demo's beschik beschikbaar. Omdat de FM-PAC wel muziekstukken, geschikt voor Soundtrac baar te stellen en dat is goed nieuws: de graag benut werd en de prijs van ker 1. kwaliteit is uiterst hoog. En na een aantal Synthsaurus voor de gemiddelde MSX-er De composities kunnen worden afge afleveringen te hebben gemist blijkt ook net boven het budget lag, schreven vele speeld in de demo (in een mooi uitgevoerd MSX Club Gouda PD-minded. De mensen de muziek in het speciaal menu), maar ook via Soundtracker 1 of 2, negende aflevering van het diskmagazine daarvoor bestemde FM-Basic. En waar Pro Tracker of Studio FM. Alle muziek is Quasar mag er zeker wezen. Kortom: geschreven wordt zijn uitblinkers en daar speciaal geschreven voor de FM-PAC en zowel informatief als auditief genoeg om behoorde Ernst SchuIler zeker toe. In dat is te horen ook: de muziek klinkt de koude winterdagen door te komen. korte tijd werd hij zeer bekend met zijn geweldig. nummers, zowel door de kwantiteit als de PD is niet duur bij MSX Computer kwaliteit. Foundation 2 is de tweede dubbeldisk in Magazine. De kosten bedragen f 10,- per Het duurde dan ook niet lang of Ernst vond de MCM-PD-historie en bestaat uit twee 3.5 inch diskette. Abonnee's hebben een versterking en de Unicorn Coorporation dubbelzijdige diskettes. U betaalt dan ook streepje voor:f 7,50 per disk. Wil men was geboren. De eerste aflevering van voor twee schijven: 20 gulden en 15 voor deze speciale abonnee-prijs in Library bevat maar liefst 76 muziekstuk gulden voor abonnee's. Hiervoor krijgt u aanmerking komen dan moet het abonnee ken in Basic van topkwaliteit. Bij echter wel een overdosis aan muziek die nummer - dat u op uw adres-etiket kunt sommige nummers wordt zelfs de PSG, de naar hartelust kan worden bewerkt. De vinden - worden opgegeven. Deze prijzen MSX geluidschip, gebruikt voor effecten diskettes werken alleen op een MSX2 zijn inclusief verzendkosten. en drums. In een fraai grafisch menu, computer in combinatie met een FM-PAC. Bestellen kunt u door het verschuldigde voorafgegaan door een passend intro, kan Bestelnummer: B56/2 bedrag over te maken naar postbankreke de muziek worden ingeladen en afge ning 6188588, ten name van: speeld. Heeft u een MSX2, een dubbelzij Overzicht dige drive en een FM-PAC dan is er MCM Public Domain weinig keus mogelijk. Menige uren Wegens ruimtegebrek is het onmogelijk De Blauwe Wereld 53 luisterplezier worden gegarandeerd. elke keer de complete lijst van het te 1398 EP Muiden Bestelnummer: B54/1 bestellen Public Domain te publiceren. Daar is echter een oplossing voor gevon Vergeet niet de gewenste diskettes te Quasar 9 den: de lijst staat op diskette. Helaas is niet vermelden, alsmede uw eigen volledige op elke diskette voldoende ruimte om zo'n adres. Uw bestelling wordt zo snel MSX Club Gouda is één van de actievere overzicht te plaatsen. Op zichzelf staande uitgaven als Quasar zijn niet voorzien van MSX-clubs in Nederland. Naast het een dergelijke lijst. Op elke andere Public organiseren van clubdagen, het uitvoeren Domain diskette van MeM staat echter wel GOEDE SOFTWARE van reparaties, het leveren van hard en een overzicht van alle eerder verschenen VOOR WEINIG GELD software en het uitgeven van een blad Public Domain diskettes. wordt ook een diskmagazine uitgegeven. MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 35- Turbo Pascal uitgebreid: GlOS Voor de Turbo Pascal-pro Immers, een MSX212+ computer heeft altijd het laatste te doen. Het compileren grammeurs bij MSX Compu meestal geheugen genoeg en is - via neemt iets meer tijd in beslag - een paar MemMan - eenvoudig te benaderen. seconden - maar dat valt in het niet bij de ter Club Enschede was de Installeer de grafische routines in de tijd die men wint door typewerk uit te maat vol. Om grafische memory mapper en ontwerp een slimme sparen en het opsporen van vele vervelen MSX2I2+ software te maken manier om deze aan te roepen. Dit idee de fouten kan achterwege blijven. met Turbo Pascal zijn vele - pakte zo goed uit dat men bij de MSX CC goede en minder goede - Ii Enschede het begrip 'Graphical' zeer ruim Grafiek comprimeren is gaan opvatten en ook routines voor braries beschikbaar, die alle joysticks, geluid en dergelijke heeft Onder de vele routines in het GlOS vallen maal twee eigenschappen toegevoegd. Aan de naam GlOS is daarna de routines voor het kunnen lezen van gemeen hebben; het compile niets meer gedaan. Waarom ook? gecomprimeerde grafische plaatjes en het ren verloopt tergend traag en benaderen van de memorymapper sterk ruimte voor variabelen is er Vanaf de beurs in Zandvoort was versie op. De procedures UnCrunch en Expand 1.0 beschikbaar, maar intussen is men aan werken snel en betrouwbaar en kunnen bij nauwelijks. Zij bedachten een versie 1.1 toe. GlOS is niet alleen het gebruik van veel grafische informatie oplossing: het 'Graphical In toepasbaar voor het maken van software heel wat ruimte op disk besparen. put/Output System', of kort voor eigen gebruik. Ook commerciële of weg GlOS. public domain applicaties kan men er mee Iets minder enthousiast zijn we over de ontwikkelen. interface naar de MemMan-routines. Aan Het programma GIOS.COM kan zonder de ene kant benadert men het geheugen als extra kosten met de applicatie worden een bestand, maar het lijkt daarnaast ook meegeleverd. De GlOS-documentatie en op het gebruik van de standaard Turbo de file GIOS.INC echter niet. Het GlOS Pascal array MEM. Een eenduidige is - en dat wordt nadrukkelijk op de oplossing was mooier geweest. Overigens diskette vermeld - géén public domain werkt het technisch gezien uitstekend. product. Gebruik Het GlOS is snel en de programmeur heeft GRAPHICAL inderdaad meer geheugenruimte vrij voor variabelen dan bij het gebruik van norma1e libraries. Naast de grote verzame INPUT ling grafische procedures en functies levert het GlOS ook de mogelijkheid om muizen, joysticks, funktie toetsen, disks en geheugen uit de memory-mapper - via OUTPUT MemMan - aan te spreken. De procedures en functies vertonen grote overeenkomsten met de bekende opdrach SVSTEM ten onder MSX-Basic en dat maakt het werken met het GlOS gemakkelijk. Na MemMan te hebben opgestart, kan men het GlOS installeren door eenvoudig het Om aan te geven waarom JUist Turbo programma GIOS.COM vanaf de MSX Pascal zeer interessant kan zijn om DOS prompt op te starten. Vanaf dat grafische programmatuur mee te maken moment kunnen programma's, die het hebben we in figuur 2 de Pascal-listing GlOS nodig hebben, aan de slag gaan. BEZIER.PAS afgebeeld. Bézier, een Franse ingenieur bij Renault, Het compileren van GlOS-Turbo Pascal ontwikkelde een methode om vloeiende programma's gaat eenvoudig. Het aan de krommen te definiëren voor het constru compiler bekend maken van de nieuwe eren van auto-carosserie. Met behulp van procedures en functies kan op twee controle-punten wordt een vloeiende lijn manieren, namelijk door het zelf intikken gedefinieerd. van de kop van de routine, zoals Zonder nu op de wiskundige details in te aangegeven in de handleiding, of het gaan, kan men het principe begrijpen als EXTRA MOGELIJKHEDEN 'includen' - wie verzint daar eens een men de controle-punten als 'aantrekkings VOOR TURBO PASCAL mooi Nederlands woord voor - van het punten' ten opzichte van de lijn be bestand GlOS.INC. Ons advies is oni schouwt. MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 36- _e· Alle punten trekken even hard aan de lijn, zodat met slim positioneren van de punten Grafische functies en procedures de lijn precies die vorm krijgt die de ontwerper wil. Het algoritme is echter niet ChangeColor Memory Mapper via MemMan eenvoudig en vereist nogal wat rekenwerk Circle met gebroken getallen. Die rekenwijze is DisplayPage ClearMem natuurlijk onder Basic te implementeren, Ellips MemAdres maar het zal langzaam zijn en moeilijk te Expand MemBlock programmeren. Fastbox ReadMem FastCopy SetChannel Het voordeel van Turbo Pascal is dat men FillBox SetMem het probleem gestructureerd kan oplossen FiIIShape WriteMem en dat het één van de weinige compilers FillSprite voor MSX-computers is die met gebroken GCopy getallen overweg kan. Line Overigen BEZIER.PAS is gemaakt voor het GIOS, LoadPicture maar is eenvoudig aan te passen voor Paint Date andere libraries. Point SetDate Echte problemen met de grafische PSet Time routines zijn niet naar voren gekomen en PutSprite SetTime deze procedures en functies werken dan ReadVDP GetDos Vers ion ook naar behoren. Alleen bij Paint kan SavePicture men bij een te grote waarde voor de x- of Screen FindFirst y-coördinaat verrast worden met een leeg ScreenOff FindNext scherm waar bovenin 'II1egal function Search ReadSector call' staat. Meteen was toen verraden hoe S pri teA ttri buteAdres WriteSector de Paint-procedure geïmplementeerd is ... SpriteColor SpritePattern ReadPSG Techniek SpritePatternAdres Sound SpriteSize De programmeur van het GIOS - F. SpritesOff GetFKey Hilderink - heeft een knap stukje werk SpritesOn GetPad geleverd en kan een expert op zowel UnCrunch Strick grafisch gebied, MSX-DOS als Turbo VPeek Strig Pascal voor Z-80 systemen genoemd VPoke worden. Vooral de manier waarop in het WaitVDP kleine stukje geheugen van de play-queue WriteVDP alle routine-entries staan; heel slim. Bij bestudering van de handleiding valt op dat Figuur I: Een overzicht van de GlOS-commando's de entries maar één byte groot zijn, maar toch kunnen de routines van elkaar worden onderscheiden. Een tip van de libraries - zal in ieder geval een stuk voor het GlOS gekozen zou hebben. Een sluier: GlOS gebruikt het return-adres op lastiger worden. Dat dit probleem zich GlOS geïmplementeerd als een Mem de stack om de juiste routine te vinden en voordoet is op zich niet erg, maar Man-TSR zou al deze - en nog vele daarna aan te roepen. Die ene byte staat het - oneigenlijke - gebruik van de play meer - problemen kunnen voorkomen. namelijk voor RST 10, een machinetaal queue wordt niet in de handleiding Het enige wat men aan een dergelijke instructie die zorgt dat een CALL wordt vermeld. GlOS zou moeten toevoegen, is een gedaan naar adres &HOOIO. initialisatie-routine die een GIOS-gebrui Ook het aanpassen van de ruimte onder ker in zijn of haar hoofdprogramma als MSX-DOS kenners hebben dan meteen &HO I 00 kan vervelende gevolgen heb eerste zou moeten aanroepen. Dit levert door dat de programmeurs ook daar iets ben. Als de MSX'er namelijk MSX-DOS als extra voordeel op, dat die routine veranderd moet hebben. Inderdaad, bij het even verlaat om iets in MSX-Basic te doen meteen kan controleren of het GlOS installeren van het GlOS komt daar de en daarna weer terug - met CALL überhaupt geïnstalleerd is. Helaas gebeurt entry naar de routine terecht die zorgt voor SYSTEM - naar MSX-DOS wil, zal dit nu niet... het aanroepen van de GlOS-routines in de MSXDOS.SYS zich opnieuw installeren. memory mapper. Met als gevolg dat de entry op &HOO I 0 Kritiek naar de GlOS-routines is verdwenen. Het Het vervelende is dat deze twee truuks - opstarten van een GlOS-applicatie zal 'Nog niet af'. Dat is de indruk die men de entries in de play-queue en het daarna direct een 'crash' veroorzaken. tijdens het werken met het GlOS aanpassen van &HOOI 0 - meteen ook het GlOS opnieuw installeren na terugkeer in overhoudt. Zowel in de documentatie als zwakke punt van het GlOS zijn. Ten eerste MSX -DOS kan wel, maar dit kost weer 16 in de software zijn slordigheden achterge kan de play-queue niet gebruikt worden kB extra geheugen. Ook deze problema bleven. Daarnaast is het jammer dat de waar hij eigenlijk voor bedoeld is; het tiek wordt niet in de handleiding vermeld. makers te snel tevreden waren met de afspelen van muziek. Het maken van uitvoering van sommige routines. Bij muziek-programmatuur met GlOS - Toch zouden deze problemen niet nodig voorbeeld, in GlOS bevindt zich een eventueel in combinatie met andere zijn geweest als men een andere aanpak Screen opdracht, die als parameter het MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 37- screennummer verwacht. Maar, zo blijkt Figuur 2: Pascallisting BEZIER>BAS bij lezen van de handleiding, na het kiezen van scherm 10, 11 of 12 op een MSX2+ computer moet men met behulp van WriteVDP nog extra handelingen verrich BEZlER ten. Het argument is dat Screen de BIOS-ROM gebruikt. Inderdaad, met de Een demo-programma voor GlOS - een Turbo Pascal tooI voor MSX2-programmeurs. Met behulp van Bezier-algoritme BIOS CHGMOD-routine kan men niet wordt een kromme uit steunpunten gegenereerd. rechtstreeks screen 10, 11 of 12 instellen. Maar onder MSX-Basic vangt de Screen (c)1991 MSX Computer Magazine opdracht dit zelf op. Waarom is dat bij de GlOS (c)1991 MSX Computer Club Enschede GlOS-Screen opdracht ook niet zo program Bezier; opgelost? {$lGlOS.lNC} const Een vergelijkbaar probleem is te vinden CTRLPOlNTS 10; bij FindFirst, een functie om bestanden op MAXPOlNTS 40; een disk te zoeken. In het zoekpad kan type men wildcards opnemen, zoals de Pnt = record MSX' er die kent bij het gebruik van x integer; y : integer; bijvoorbeeld DIR onder MSX-DOS. In de end; handleiding wordt de programmeur er op gewezen dat onder MSX -DOS l.xx alleen BZP = ABZ; de '?' -wildcard wordt ondersteund. Onder BZ = record CtrlP array[O .. CTRLPOlNTS] of Pnt; MSX-DOS 2.xx kent men wel de BinCf array[O .. CTRLPOlNTS] of real; ,*, -wildcard. Waarom is dit probleem niet LineP array[O .. MAXPOlNTS] of Pnt; tijdens het implementeren van FindFirst NrCPs integer; opgelost? Zo moeilijke opgave is het toch NrPs integer; niet om de ,*, naar één of meerdere '?'-s end; om te zetten. Zonde. procedure CalcCoefficients( Br BZP ); var Overigens blijken FindFirst en zijn t,i byte; broertje FindNext niet volkomen betrouw cf real; baar te zijn. Als men daarbij gebruik begin maakt van een RAM-disk loopt de with BrA do computer regelmatig vast. Daarnaast begin for t:= 0 to NrCPs do blijken de parameters van de twee functies begin niet consequent te zijn. Bij de ene is attr cf := 1; een integer, en bij de ander blijkt hij van for i := NrCps downto t+1 do cf := cf * i; het type byte te zijn. for i := NrCps-t downto 2 do cf := cf / i; BinCf[t] := cf; end; Ook jammer is dat de voorbeeldprogram end; ma's - waar ook nog wel eens een foutje end; in is blijven staan, bijvoorbeeld op function BezierBlending( Br BZP; Curp integer; U reaI): bladzijde 57 van de handleiding, in het real; Uncrunch voorbeeldprogramma - niet op var de disk zelf staan. t byte; bb real; Gelukkig heeft de MSX CC Enschede wel begin voor andere voorbeelden gezorgd, die with BrA do duidelijk geïnspireerd zijn op het grafi begin sche demoprogramma van Borland die bij bb := BinCf[CurP]; Turbo Pascal voor MS-DOS geleverd for t:=1 to Curp do bb := bb * u; for t:=1 to NrCps-CurP do bb .- bb * (1-u); wordt. De vergelijking in snelheid valt end; zeker niet altijd in het nadeel van MSX uit. BezierBlending .- bbl end; Conclusie procedure CalcBezier( Br : BZP ); var Het GlOS-initiatief juichen we harte toe. xp,yp, Bv,step real; Het installeren van extra routines via i,j byte; MemMan en deze dan kunnen aanroepen begin vanuit een veel gebruikte programmeer CalcCoefficients(Br); taal - Turbo Pascal in dit geval - is een with BrA do idee dat navolging verdient. Naar de MSX begin for j:= 0 to NrPs do CC Enschede gaat de eer dat deze de spits begin heeft afgebeten. Alleen blijft wel het step := j / NrPs; gevoel knagen dat men dit idee wat té snel MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 38- 4 heeft willen vertalen in een stuk software xp := 0; yp := 0; for i:= 0 to NrCPs do dat men uit kon brengen. Zoals hierboven begin al aangegeven, een wat netter en Bv .- BezierBlending( Br, i, step ); vollediger afwerking van de documentatie xp := xp + Bv * CtrlP[il .x; en voorbeeldprogramma's en - aan de yp := yp + Bv * CtrlP[il .y; end; softwarekant - iets nauwkeuriger contro LineP[jl.x .- trunc(xp); le van de routines zelf zou het GlOS veel LineP[jl.y .- trunc(yp); goed hebben gedaan. end; end; end; Naar onze mening kan de MSX CC Enschede vanaf dït punt twee wegen procedure ShowBezier( Bz BZP ); inslaan. Ten eerste een upwards-compati var bIe versie 1.2 ontwikkelen, waarbij de oldx, oldy integer; t byte; tekortkomingen zijn verdwenen. Maar, als tweede mogelijkheid, suggereren wij een begin routine-bibliotheek die gevat is in een Screen(7); atrbyt:=2; actpage:=O; logopr:=O; 'officiële' MemMan-TSR. Wellicht kan with BZA do begin dan ook over de oplossingen van bepaalde oldx := CtrlP[Ol.x; oldy .- CtrlP[Ol.y; problemen nog een keer nagedacht for t:= 1 to NrCPs do worden. Tenslotte hoeft 'opwaartse com begin patibiliteit' niet altijd het belangrijkste te with CtrlP[tl do begin zijn ... Line(oldx, oldy, x, y); oldx := x; oldy := y; In afwachting daarvan kunnen we de end; aanschaf van GlOS 1.1 echter al van harte end; atrbyt := 1; aanbevelen. Prototypes of programma's oldx := LineP[Ol.x; oldy .- LineP[Ol.y; voor eigen gebruik zijn prima met GlOS for t:= 1 to NrPs do te maken, terwijl een fikse belangstelling begin voor de makers van GlOS natuurlijk een with LineP[tl do begin extra prikkel is om door te werken aan dit Line(oldx, oldy, x, y); project. Ontwikkelaars van commerciële oldx := x; oldy := y; of public-domain software voor een end; uitgebreide groep MSX-ers kunnen beter end; end; nog even wachten ... readln; Screen(O); Bestellen end; var Het GlOS wordt geleverd op een Br BZP; enkelzijdige 3.5 inch diskette en bijbeho rende 62-pagina's dikke handleiding op begin A4-formaat. writeln('Even geduld a.u.b. Bezier moet even rekenen ... '); new(Br) ; Op een MSX-beurs kost het pakket f 35,- with BrA do begin Men kan GlOS ook bestellen bij MSX CC NrCPs .- 8; Enschede. Maak f 37,50 over naar: CtrlP[Ol.x .- 10; CtrlP[Ol.y . - 100; CtrlP[11.x .- 130; CtrlP[11.y . - 10; ABN AMRO-rekening 59.22.28.894, CtrlP[21.x .- 130; CtrlP[21.y := 200; ten name van: CtrlP[31.x .- 130; CtrlP[31.y .- 200; Mevr. H. Reuvers inzake Computerclub CtrlP[41.x .- 350; CtrlP[41.y . - 10; MSX . CtrlP[51.x .- 350; CtrlP[51.y := 10; CtrlP[61.x := 350; CtrlP[61.y .- 10; CtrlP[71.x := 500; CtrlP[71.y := 150; Via de giro van de bank kan ook, het CtrlP[81.x .- 500; CtrlP[81.y .- 200; gironummer van de bank is 800578, ten NrPs := 40; name van ABN AMRO to Enschede. Op end; CalcBezier(Br); die giro-overschrijving moet dan weer het ShowBezier(Br); banknummer en de naam van de dispose(Br) ; begunstigde staan. end. Vermeldt in alle gevallen bij de medede lingen wel even uw naam en adres, anders wordt het zo'n zoekwerk. Aan een update voor GlOS 1.0 gebruikers is ook gedacht. Stuur de originele diskette naar de MSX CC Enschede - het adres staat in de handleiding - en stuur f 3,- aan losse postzegels mee. Op een beurs kunt uw originele schijf ook komen ruilen. MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 39- MCM's LezersService MCM's LezersService omvat bijna alle bij een grote betaalt u meer. Bestellen artikelen die MCM aan te bieden heeft, De exacte bedragen zijn: ook losse nummers van het blad en de Bij bestellingen tot en met f 50,-: f 5, De enige juiste manier om uw voormalige CassetteIDiskette bestelser Bij bestellingen tot en met f 500,-: f 15, bestelling bij ons te plaatsen is door de vice. Alleen de Public Domain diskettes Bij bestellingen boven de f 500,-: geen. meest recente bestellijst, die in ieder dient u via een andere route te bestellen; Gratis, dus. nummer wordt afgedrukt, in te vullen zie de pagina's waar deze aangeboden en op te sturen. Een fotokopie mag staan. Levertermijn natuurlijk ook, als u maar de lijst uit het Omdat er bestelkosten worden berekend laatste nummer gebruikt. Tot onze spijt over de cassettes en de diskettes zijn de Wij willendatMCM'sLezersService voor is het administratief onmogelijk om prijzen extra vriendelijk: een MCM-dis iedereen een betrouwbare leverancier andere manieren van bestellen te kette kost f 12,50, een cassette f 7,50. De blijft. Natuurlijk zullen we af en toe verwerken. Dus u kunt niet per telefoon set van vier compilatie diskettes kost geconfronteerd worden met het opraken bestellen, en ook niet door uw f 35,-. van voorraden, of trage leveranciers. Maar bestelling even op een giro-overschrij Let er goed op dat u moet invullen wèlke in alle gevallen geldt: niet geleverd, ving te vermelden. diskette, cassette of oude MCM u onmiddellijk geld terug! We willen het Ook als u per giro vooraf betaalt moeten bestellen wilt. Wilt u meerdere diskettes wat geknakte vertrouwen in postordering we u vriendelijk verzoeken even een uit de voormalige programmaservice herstellen en doen daar ons uiterste best ingevulde bestellijst in te sturen. bestellen, dan kunt u onderaan de bon een voor. In principe garandeert MCM's opsomming geven. LezersService een levertermijn van drie weken, gerekend vanaf het moment dat we heeft u een streepje voor. Abonnees - of Voorraden vernieuwd uw bestelling en betaling in huis hebben. zij die dat worden, tegelijkertijd met hun Vanzelfsprekend doen we ons uiterste best bestelling - krijgen vijf procent korting. Van de oude nummers hebben we onlangs om sneller te verzenden. Vanzelfsprekend Op het bestelblad kunt u uw korting zelf wat stapeltjes teruggevonden in de kunt u, zodra wij onze termijn overschrij uitrekenen. Even aangeven of u meteen redactionele kelders. Het lijstje met den, uw bestelling annuleren, waarna u uw abonnee wordt, als u voor die extra korting uitverkochte bladen is dan ook wat korter geld per omgaande retour krijgt. in aanmerking wilt komen. Stuur in dat geworden, u kunt alle nummers nabestel geval de abonnementsbon mee. len behalve 1,2,5,6, 12, 13,20 en 23. Spelregels Deze zijn echt schoon op, terwijl van Om mogelijke problemen te voorkomen sommige andere nummers de stapels ook Om te bestellen kunt u het beste een kopie verzenden we al uw bestellingen verze niet echt groot meer zijn. U kunt echter maken van de bestelbon. Vergeet u niet uw kerd of onder rembours. Als bijdrage in de wel kopietjes van artikelen uit deze naam, adres en telefoonnummer in te verpakkings- en verzendkosten brengen MCM's bestellen - alléén uit de uitver vullen? En uw abonneenummer, wanneer we u per zending een bedrag van vijf of kochte nummers - ze worden voor f 0,55 u MCM abonnee bent? Ook heel vijftien gulden in rekening. Dat bedrag per pagina mee verpakt. belangrijk is de betaalwijze. De makke staat overigens niet voor niets onder de Een uitzondering vormt de Oeps-rubriek: lijkste en veiligste manier is vooruitbeta regel waar abonnees hun korting kunnen vermoedt u dat er in een listing uit een oud len op onze giro. invullen, die vijf procent voor abonnees nummer fouten zitten, dan kunt u het beste Zodra we uw bestelformulier en betaling geldt alleen over het bestelbedrag, niet contact zoeken met de vragentelefoon. binnen hebben gaan we aan het werk. Als over de bijdrage in de verzendkosten! Kleine Oepsjes worden mondeling over u onder rembours bestelt, dan betaalt u bij gedragen; grote Oepsen worden gekopi aflevering aan de postbode. Als u abonnee Volledigheidshalve zetten we de voor eerd en per post verstuurd. van MSX Computer Magazine bent, dan waarden in het kader nog even op een rij. Rembours & België Algemene voorwaarden Uit ervaring is gebleken dat er bij 1. Alle bestelde goederen worden gegarandeerd geleverd tegen de op de geldige bestelbon vermelde rembourszendingen naar België nogal prijzen en zolang de voorraad strekt. Indien een artikel niet leverbaar is krijgt de klant de keuze tussen een alternatieve bestelling of volledige teruggave van reeds overgemaakte bedragen. eens problemen ontstaan bij de grens. 2. Alle bestelde goederen worden geleverd binnen drie weken na ontvangst van de bestelling. Deze problemen kunnen vermeden wor 3. Artikelen die tijdelijk niet meer in voorraad zijn worden zonder extra kosten nageleverd. den door - als u een bestelling wilt doen 4. Alleen bestellingen met volledige gegevens - bestelnummers, bedragen en aantallen - en verzonden uit België - een eurocheque voor het met voldoende frankering, worden in behandeling genomen. Bovendien moet duidelijk worden aangegeven of er wordt gekozen voor vooruitbetaling of rembours. Bij betaling door overschrijving verschuldigde bedrag in Nederlandse gaat de levertijd in op het moment dat AKTU de betaling zowel als de bestelling heeft ontvangen. guldens bij te sluiten. Indien u niet over 5. Bij correspondentie moeten bestelnummers, alsmede de datum van bestelling en eventueel betaling eurocheques beschikt verzoeken we u vermeld worden. even contact met ons op te nemen. 6. Alle goederen - met uitzondering van software - worden geleverd met een recht op retourzending binnen 20 dagen. In dat geval volgt volledige terugbetaling, exclusief de afhandelings- en verzend kosten. De datum van verzending door AKTU geldt als begindatum. Handling 7. AKTU hanteert dezelfde garantie-perioden en -voorwaarden als de fabrikant. 8. AKTU erkent alle copyrights zoals geformuleerd door fabrikanten en auteurs. Gezien het grote aantal bestellingen van 9. AKTU aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade die op welke wijze dan ook door de geleverde producten veroorzaakt kunnen worden, of zulks nu door foutief gebruik of een gebrek kleine waarde hebben wij besloten de veroorzaakt wordt. handlingkosten afhankelijk te maken van 10. Bij minderjarigheid dient de bestelbon door één der ouders/verzorgers te worden ondertekend. de waarde van de bestelling. Bij een kleine 11. De hier gepubliceerde prijzen en afhandeJingskosten gelden alleen voor bestellingen die op adressen bestelling betaalt u minder dan 15 gulden, binnen Nederland dienen te worden afgeleverd. MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 40- 1& ,-- Bestelpagina LezersService MSX Computer Magazine 51 Deze lijst vervalt bij het verschijnen van MCM 52 Artnr msx naam producent mcm prijs Artnr msx naam producent mcm prijs 1/2 nr/pagina 1/2 nr/pagina Cassettes RB03 Bull&Mighty Slim HAL f 59.00 CA08 1 Afterburner Sega f 15.00 RB06 MT Base 1.0 Eng. MT 2/26 f 29.00 CC01 1 Chicken Chase Bug Byte f 14.95 RB07 MT Base 1.0 Duits MT 2/26 f 29.00 CC04 Cluedo Virgin f 19.95 RB08 MT Base 1.0 Frans MT 2/26 f 29.00 CD02 Dig Dug Namcot f 12.95 RB09 2 MTBase2.1lnl. Handl NMT f 29.00 CE01 Elite Firebird 22/41 f 29.95 RB10 2 MT Base 2.1 Spaans MT f 29.00 CK03 Klax Domark f 29.95 RB11 2 MT Base 2.1 Italiaans MT f 29.00 CP01 Pac Land Grandslam Entert. 32/52 f 18.95 RC01 2 Cockpit f 89.50 CP02 Pac Mania Grandslam Entert. 27/43 f 18.95 RD01 2 Darwin 4078 Hudson Soft 38/22 f 69.50 CT04 Thunderbirds Grandslam Entert. 34/23 f 18.95 RD02 2 Deep Forest Xain f 59.00 CT07 Tasword MSX1 Filosoft 5/20 f 95.00 RD03 2 Dragon King Xainsoft f 79.00 CW02 WEC Le Mans Ocean f 35.00 RD05 1 MTDebug MT 3/11 f 59.00 RE01 Elevator Action f 39.50 RF01 2 Famicle Parodie Bit2 38/26 f 69.50 Boeken RF03 1 Flightsimulator (SubLogp 29/34 f 69.50 BM01 2 MSXDOS 2 Vol 1 HSH 24.50 f RG01 Guardic Compile 24/44 f 34.00 BM02 2 MSXDOS 2 Vol 2 HSH 24.50 f RH01 Hydlide II T&E Soft f 69.50 BM03 Comp. & Modem v. h.comp. Stark f 36.75 RH03 Hydlide I T&E Soft f 69.50 BM04 Basic handboek Stark 49.95 f RI01 2 Ikari Warriors 59.50 BM06 Basic leerboek 2 Stark 24.75 f f RM04 Mirai Xain 59.50 BM07 MSX Basic VPOKEISPRITE Stark 27.50 f f RR05 Roving Planet HAL 23/49 f 59.00 BM08 MSX Basic voor kinderen 1 Stark 13/34 f 19.70 RS04 2 Super Tritorn Xain f 34.00 BM09 MSX Basic voor kinderen 2 Stark 13/35 f 24.75 RS05 1 Space Camp Pack In f 34.95 BM10 MSX Computer en printer Stark f 27.75 RS06 2 Super Mirai 59.50 MSX comp. & buitenwereld Stark 39.85 f BM11 f RS07 2 Super Rambo f 79.50 BM12 Disk handboek Stark 29.80 f RT03 1 Tritorn Xain 69.00 BM13 MSX DOS handboek Stark 26.75 f f RX02 2 Xevious Taito 36/28 f 129.00 BM14 MSX DOS leerboek deel 3 Stark 24.75 f RY01 2 Yaksa WolfTeam f 59.50 MSX Mach.taal handboek Stark 34.80 BM15 f RZ01 2 Zoids Toemi Land f 69.00 BM16 Praktijkprg's Stark f 24.75 BM17 Q-Disk handboek Stark f 23.70 BM18 Truuks en Tips 1 Stark 4/78 f 25.15 BM19 Truuks en Tips 2 Stark 6/73 f 25.15 BM20 Truuks en Tips 3 Stark 9/71 f 25.15 BM21 Truuks en Tips 4 Stark f 25.15 BM22 Truuks en Tips 5 Stark 10/76 f 25.15 BM23 Truuks en Tips 6 Stark 10/77 f 25.15 Diskettes BM24 Truuks en Tips 7 Stark 10/78 f 25.15 DA01 Attacked/Wallball TyneSoft f 24.95 BM25 Truuks en Tips 8 Stark 14/36 f 25.15 DA02 2 ARC Checkmark 44/45 f 119.00 BM26 MSX Verder uitgediept Stark 8/14 f 24.10 DB02 2 Bastard Xainsoft f 69.50 BM27 2 MSX2 Basic handboek Stark f 57.05 DD01 Delta Basic disk Filosoft 21/41 f 95.00 BM28 2 MSX2 Disk/DOS handboek Stark f 37.85 DD02 Diskit Filosoft 17/52 f 69.00 BM29 2 MSX2 leerboek deel 4 Stark f 24.75 DF02 2 FASTAN facto Stark 18/24 f 300.50 BM30 2 MSX2 machinetaalhandboek Stark 8/14 f 42.90 DF03 2 Final Countdown Eurosoft 24/54 f 39.95 BM31 2 MSX2 utility handboek Stark f 30.05 DF05 2 FISTAN admin. Stark 16/30 f 300.50 BM32 2 MSX2 zakboekje Stark 14 f 27.75 DF06 2 FLASH assembl./disassStark 16/32 f 119.00 BM33 1 MSX(2) ML overbrugd Stark f 32.50 DF08 2 Freekick Filosoft 26/78 f 69.00 BM34 2 MSXlMSX2 mogelijkh. Stark 10/76 f 29.80 DG03 2 Greatest Driver Konami f 99.00 BM36 MSX Graph. onl. blok Terminal f 12.50 DH04 Nevada Cobol HiSoft f 49.00 BM39 Praktijkssoftw. Terminal f 25.00 DH05 Pascal 80 HiSoft 40/55 f 49.00 BM41 Werken met MSX Terminal f 19.95 DI01 I Tjing Filosoft 8/8 f 79.00 BM42 50 prog's voor MSX Comp. Muiderkring f 19.00 DK01 Konami Coli. 1 Konami 37/22 f 59.50 BM43 MSX Basic Leren progr. Muiderkring f 19.00 DK02 Konami Coli. 2 Konami 39/22 f 59.50 BT01 MT Telcom Tech. Ref. MT f 99.00 DK03 Konami Coli. 4 Konami 37/22 f 59.50 DK04 2 KASTAN kaartenbak Stark 14 f 149.00 DM08 2 TSR ontwikkeldisk MST f 39.00 ROM's DM09 2 TSR Verzameldisk 1 MST 48/55 f 29.00 DM10 2 DiskView 2 MST 29.00 RA02 2 American Soccer Nidecomsoft f 49.50 f DM11 2 jANSI TSR en hulpprog.MST 50 f 20.00 RA03 Andorogynus Telenet 33/55 f 34.00 DP01 2 Psycho World 89.50 RA04 Aramo Seinsoft 49.00 f f DS01 2 Sa-Zi-Ri Reno 36/27 f 59.00 RA05 American Truck 59.00 f DS02 2 SnelFaktuur 2.0 Stark 20/28 f 149.00 MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 41 - Bestelpagina LezersService MSX Computer Magazine 51 vervolg Artnr msx naam producent mcm prijs Artnr msx naam producent mcm prijs 1/2 nr/pagina 1/2 nr/pagina 0805 8uperKasBoek 8tark f 149.00 • • • • ! • • Hardware DT01 Tasword M8X1 Filosoft 5/20 f 115.00 • • • • ! • • H002 2 Tornado Muis 45/21 f 75.00 · . . . , . . DT02 2 Tasword M8X2 Filosoft 11/26 f 149.00 · . . . , . . H701 2 Turbo 7 MHz print MK PO 44/55 f 75.00 · . . . , . . DT03 2 Testament f 79.50 · . . . , . . HR02 Diskinterface NM81200 Philips f 299.00 · . . . , . . H802 8C81lnterf. (0082 noodz.) MK PO 44/33 f 235.00 · . . . , . . HT01 MT Telcom Modem MT 7/38 f 199.00 · . . . , . . KP01 M8X Centronics printerkabel f 20.00 · . . . , . . MeM Producten MB01 MCM Bewaarbanden MCM f 12.50 · . . . , . . M801 MCM Diskverz. (A,T,G & W) MCM f 35.00 · . . . , . . MA01 MCM Art Gal.-dsk MCM f 12.50 · . . . , . . MT01 MCM utils-disk MCM f 12.50 · . . . , . . MW01 MCM toep.-disk MCM f 12.50 · . . , , . . ML01 MCM Listingboek 2 MCM f 17.95 · . , . , . . MG01 MCM spellen-disk MCM f 12.50 · . . . , . . MC .... MCM Cassettes T/M MC42 MCM f 7.50 · . . . , . . MD .... MCM Diskettes MCM f 12.50 · . . . , . . MN .... Losse nummers MCM f 6.95 · ... , .. MK .... Kopieen uit uitverkochte nrs MCM f 0.55 · . . . , . . Wilt u hieronder aankruisen wat voor u van toepassing is; Totaalbedrag bestelling f· ...... ····· .. ·· D Is betaald per giro, datum invullen a.U.b.: ...... op gironummer 6172462 Abonneekorting 5% -f .. ·...... Abonneenummer: ...... D Ik stuur een Eurocheque of Girobetaalkaart mee. Subtotaal D Stuurt u mij de zending onder rembours (niet voor België) f· ...... · D Ik wil tevens een abonnement op MeM, en stuur de Verzendkosten (incl. verzekeringlrembours): abonnementenbon tegelijk met deze pagina op. U betaalt f 15,- bij bestellingen tot en met f 500,- f 15, U betaalt f 5,- bij bestellingen tot en met f 50,- f 5, Handtekening: U betaalt niets bij bestellingen boven f 500,- f 0,- Bij minderjarigheid handtekening één der ouders/verzorgers TOTAALBEDRAG f· ...... · Uw gegevens (INVULLEN IN BLOKLETTERS A.U.B.) Naam: ______ Adres: Postcode: ______Opsturen aan: Aktu Publications b.v. Woonplaats: ______Postbus 2545 Telefoon overdag: ______1000 CM Amsterdam MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 42- Tekenen op scherm 12: Mous Master De MSX2+ draait alweer een ongeveer dezelfde uitwerking, maar bij het zogeheten YJK-menu in beeld. Dit is aardig tijdje mee in MSXland, activering door de ene muisknop heeft een menuutje met drie verschillende deze functie betrekking op zowel de balken. Met behulp van deze balken kan zachtjes aan begint ook de grijstinten als de basiskleur van een rijtje de samenstelling van de inktkleur gewij eerste Europese software van vier pixels, een nibble, en bij de zigd worden. Een kleur kan echter ook voor de 2+ machines uit te andere muisknop slechts op de grijstinten geselecteerd worden door op een bestaan komen. Eén van die program - of de Y bits, zoals ze in de handleiding de pixel met de gewenste kleur te gaan ma's belandde een tijdje genoemd worden. Het programma werkt staan en op de rechter muisknop te overigens alleen met een muis, dit is drukken - een techniek die wel bekend geleden op de redactionele gedaan om de snelheid te bevorderen. staat onder de naam 'pipetteren' en erg bureau's, met het verzoek er prettig werkt. Deze twee manieren van eens een artikel aan te wijden. Voor het tekenen van pixels staan de kleurselectie, of een combinatie van We hebben wat jong redac volgende vijf functies tot onze beschik beide, maakt het heel eenvoudig de teurenbloed aan het werk king: draw, line, box, boxfill en zoom. Alle gewenste kleur te kiezen. functies - met uitzondering van zoom - gezet om het programma kunnen met beide muisknoppen geacti De laatste tekenoptie is de zoomoptie. Mous Master eens aan de veerd worden en hebben dan ook een Hiermee kan een gebiedje van 16 bij 16 tand te voelen. andere werking, zoals hierboven is pixels uitvergroot worden weergegeven, uitgelegd. Met draw kunnen afzonderlijke zodat ook details bijgewerkt kunnen Mous Master - nee, dit is geen typefout - pixels gekleurd worden, zodat 'uit de worden. Ook hier zijn beide kleurselectie is een tekenprogramma voor scherm 12. hand' getekend kan worden. Met line methoden - de rechter muisknop en het Het programma is geschreven door echter kunnen rechte lijnen getrokken YJK-menu - weer aanwezig. Het gebiedje Cyc1oonsoft en het wordt uitgegeven door worden over het scherm. De laatste twee kan eerst helemaal bijgewerkt worden en MSX Club Gouda. Mous Master bevat een opties, box en boxfill, hebben betrekking pas als het resultaat in orde is, kan aantal goede opties, die het tekenen in dit op het tekenen van rechthoeken. Door het opdracht gegeven worden het terug te scherm erg vergemakkelijken. Tekenen in selecteren van box kan een rechthoek kopiëren naar de eigenlijke tekening. scherm 12 is en blijft echter een lastige getekend worden. Als boxfill geactiveerd klus, vanwege de vele beperkingen in dat is, wordt de aangeduide rechthoek meteen Andere schermbewerkingen scherm. gevuld met de inktkleur. Die begrenzingen worden ook kort Mous Master bevat ook andere manieren behandeld in de handleiding. Daarmee Die inktkleur kan op twee manieren om het scherm te bewerken, behalve door hebben we meteen een zwak punt in de gekozen worden. Na het selecteren van direct op ·pixel-niveau te werken. De handleiding te pakken: de manier waarop één der bovengenoemde opties verschijnt eerste in het rijtje is copy. Nadat copy kleuren worden samengesteld wordt wel besproken, maar toch net iets te summier. We hadden toch minstens verwacht dat er wat uitleg gegeven zou worden over de wijze waarop een blauwtint gemaakt kan worden. Ook wordt er niet vermeld welke bits precies zijn bedoeld voor de offset voor de groene en rode kleuren. Er wordt alleen maar met de letters Y, J en K gestrooid. Dat is dan wel de officiële benaming voor de verschillende offsets, maar het wordt er allemaal niet begrijpe lijker op. Tekenen Mous Master bevat in totaal elf verschil lende tekenfuncties. Bovendien is een aantal van deze functies op twee manieren te gebruiken. Dan hebben de functies wel TEKENPROGRAMMA VOOR DE MSX 2+ MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 43- __ .00 geselecteerd is, kunnen stukken uit het twee minuten. Maar de keren dat wij deze bevatten en als drie voldoende zou zijn, scherm geselecteerd worden en naar een functie hebben losgelaten op verschillen moet de eerste een nul zijn. Toch slordig, andere plaats gekopieerd worden. Ook de plaatjes duurde de hele operatie slechts vinden we, dat daar niet aan gedacht is. deze functie kan weer met beide een seconde of vijftien. Met een 7 Mhz. Volgens de handleiding kan het program muisknoppen geselecteerd worden, met uitbreiding gaat het zelfs nog sneller, dat ma plaatjes uitprinten in tien grijstinten, een verschillende uitwerking. Onder de geldt trouwens voor bijna alle tekenfunc deze grijstinten worden gemaakt aan de eerste knop wordt het stuk scherm niet ties. hand van de informatie uit de Y-bits. We 'gewoon' gekopieerd naar de aangeduide Voor vrijwel alle hierboven besproken zullen dat graag in een verbeterde versie plaats, maar worden de beelden als het functies, inclusief de tekenopties, geldt eens uitproberen. ware gemengd. Dit kan heel leuk zijn, dat ze ongedaan gemaakt kunnen worden maar het kan natuurlijk de bedoeling zijn met behulp van de undo-optie. Andere activiteiten dat de kopie met precies dezelfde afbeelding moet verschijnen. Wel, hier is Printen Mous master heeft ook nog een aantal de tweede muisknop voor. Nu wordt de andere niet-teken opties in zich, die echter kopie precies hetzelfde als het origineel. De printoptie zou een hele leuke optie niet in de handleiding besproken worden, kunnen zijn in Mous Master. Zou, want ze worden daar slechts genoemd. Erg is Schermmanipulaties deze optie werkt niet volledig, althans, uw het niet, deze opties spreken zo voor Met de opties onder deze noemer is het mogelijk om het hele scherm - of een deel daarvan - te manipuleren. Eén van deze opties is 'black & white'. Hiermee kunnen alle kleuren op het scherm worden gewist, terwijl de grijstinten - de Y waarden - behouden blijven. Dit is vooral handig als je het plaatje wilt uitprinten, om de grijstinten alvast te kunnen beoordelen. Bij gebruik van de andere muisknop wordt het scherm in plaats van zwart-wit, geel-wit gemaakt. Het gebruik van 'negative' kan ook leuke effecten opleveren. Met deze optie kunnen alle kleuren of grijstinten - afhankelijk van de gekozen muisknop - geïnverteerd worden. Voor deze mogelijkheid dient eerst en gebied geselecteerd te worden, waarbinnen de functie werkzaam moet zijn. Door een gebied op beide manieren, dus met de twee muisknoppen, te inverteren, wordt een volledig negatief beeld verkregen. Door 'light & dark' op een bepaald gebied los te laten, kan het gebied een tint lichter of donkerder gemaakt worden. Hierbij moet echter wel opgemerkt worden, dat er niet altijd een weg terug is. Dit doordat het scherm donkerder gemaakt wordt, door bij recensent kreeg hem niet aan de praat op zichzelf dat ze eigenlijk geen nadere ui tleg de grijstinten - de Y-waarde dus - één op een NMS 1436 printer. De verklaring behoeven. Het gaat hier om de volgende te tellen. Maar als het scherm bijvoorbeeld hiervoor is eenvoudig: bij het invoeren opties: cls, schermverplaatsing - om het 16 grijstinten donkerder wordt gemaakt, van de printerinstellingen kunnen bij beeldscherm te centreren - en disk, om zullen na afloop alle punten die aan het 'Graphics code' slechts vijf cijfers plaatjes te kunnen laden en bewaren. begin een grijswaarde van 15 of hoger ingevoerd worden. Maar de NMS 1436 hadden dezelfde maximale waarde heb die wij gebruikten - en eigenlijk alle MSX De diskoptie bevat, evenals de printoptie, ben: 31. Hierdoor kunnen details verloren printers - hebben toch minstens zes items een fout. Niet zo zeer een echte bug, gaan, maar er kan ook een leuk effect mee nodig om grafisch te kunnen printen. Een alswel een onvolkomenheid. Beide opties verkregen worden. opdracht aan de printer om een aantal zijn namelijk af te breken. Als tijdens het items grafisch te kunnen printen moet met printen op CTRL-STOP wordt gedrukt, De smooth-functie is een functie die we behulp van de volgende codes worden stopt, behalve het printen, ook het nog niet eerder tegenkwamen voor de ingeleid: programma. Doordat het onder DOS hogere MSX 2+ schermen. Het maakt het draait, wordt er terug gegaan naar DOS. 27 83 N N N N hele scherm een klein beetje waziger, Maar aangezien het grafisch scherm actief waardoor bepaalde oneffenheden ver Vertaald in tekens die wij wat makkelijker blijft is dat volstrekt niet te zien en lijkt het dwijnen. Grappig is dat in de handleiding te begrijpen vinden geeft dit: of de computer is vastgelopen. staat, dat deze optie, tot de spijt van de ESC "Snnnn", dus het getal achter de Iets soortgelijks doet zich voor bij de makers, veel tijd in beslag neemt: circa escape code moet altijd vier tekens diskoptie: als een disk niet aanwezig is of MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 44- Het is een zeer nuttig programma voor MOUS MASTER op de harddisk schermkunstenaars, wellicht kunnen we nu eindelijk eens een aantal zelfgetekende Nu steeds meer mensen in het bezit zijn van een harddisk, wordt de vraag naar de MSX 2+ schermen tegemoet zien. mogelijkheid om programma's op de harddisk te zetten ook steeds groter. Een aantal programma's, zoals bijvoorbeeld TED, is volledig ingesteld op het gebruik van DOS 2 en kan dus zonder problemen op de harddisk gebruikt worden. Bij andere Conclusie programma's ligt dat wat moeilijker. Maar soms zijn ze, door middel van een trunkje, Doordat er met twee muisknoppen toch op de harde schijf te starten. Ben tijdje geleden deden we al een oproep aan gewerkt wordt bij één functie, is het in het iedereen die een applicatie werkend had gekregen op de harddisk om ons de manier begin soms wel lastig om de gewenste waarop dat gebeurde op te sturen. Zelf zijn we ook aan het experimenteren. Zo ook optie te selecteren, maar na een tijdje met Mous Master. krijgt men het werken met Mous Master al vlug onder de knie. Het bleek dat Mous Master zonder problemen onder DOS 2 draaide, dus in principe Het programma heeft nog één uitgespro moest het mogelijk zijn om vanaf de vee} snellere harde schijf te werken. Vol goede ken nadeel: tussendoor wordt er vaak van moed maakten we een directory aan en kopieerden de verschillende files naar de disk geladen, hetgeen de snelheid uiter de harddisk. Mous Master werd van harddisk opgestart enja hoor, het liep zo te zien. aard niet ten goede komt. Af en toe valt het wachten wel wat erg lang. Mous Master Toch niet schreeuwt - of piept? - dus om een harddisk, daar komen we in het kader even Tot we de laad-optie inschakelden. Enig denkwerk leverde op dat Mous Master de apart op terug. systeemfiles blijkbaar altijd van drive A: haalt, terwijl we het programma op de B: Al met al een goed programma, een partitie hadden gezet. Nadat we alle files naar een directory op A: hadden gekopieerd aanrader voor mensen die wat meer willen dan ging alles ook wèl goed. doen op scherm 12. Let echter wel op dat Het volledige installatie-recept voor Mou$ Master op harddisk luidt: maak een het programma alleen met muis werkt. subdirectory aan op de A: partitie van de harddisk en kopieer daar alle files die op Verder stelt het geen bijzondere eisen en de disk staan naartoe. zal het op elke MSX 2+ werken, aangezien het slechts 64 kB RAM nodig heeft. Alvorens Mous Master op te starten moet eerst de directory waar bet programma in staat geselecteerd te worden. Plaatjes die ingeladen moeten worden, moeten in Mous Master, dezelfde directory staan; of anders op drive B: in de huidige directory van deze drive. teken pakket voor scherm 12 Want Mous Master ondersteunt drive A: en B:. En heeft bovendien nog nooit van subdirectories gehoord. Verdere informatie: MSX Club Gouda Middelblok 159 kapot is, wordt de desbetreffende DOS degelijk blijkt te vinden, maar alleen 2831 BM Gouderak foutmelding op het scherm gezet, verge onder een andere naam. tel.: 01827 - 2272 (Arjan) zeld van de vraag 'Abort, Retry, Ignore?'. Zelfs met deze kleine gebreken is de Als er voor A gekozen wordt, breekt het handleiding goed te noemen en, op de Prijzen: programma botweg af, met alle gevolgen verhandeling over de kleursamenstelling Mous Master f 45, van dien. na, volledig genoeg. Update f 15,- Onder rembours plus f 5,- Nog een slordigheidje in het diskmenu is Het programma zelf bevat voor zover wij het feit dat er bij het opvragen van de na konden gaan buiten de genoemde Bestellen schriftelijk of telefonisch bij directory alleen maar gezocht wordt naar schoonheidsfoutjes geen verdere bugs. MSX Club Gouda files met de extensie SCC. Op zich natuurlijk niet zo erg, maar dat moet dan (advertentie) wel consequent doorgevoerd worden. Als bij het SAVE'n van een plaatje echter een andere extensie wordt opgegeven, wordt deze gewoon geaccepteerd, terwijl het GEHEUGEN UITBREIDINGEN 1 MEGABYTE VOOR: opgeven van een andere extensie in het laadmenu niet mogelijk is. SONY 700 - PHILlPS NMS 8250/55/80 De handleiding TIJDELIJK VAN FL. 375.-- VOOR FL. 310.-- Mous Master wordt geleverd met een in Deze aanbieding is geldig tot het verschijnen van MeM nr 52 principe goede handleiding. Er zijn echter, behalve de reeds genoemde zaken, nog wel een paar dingen aan te wijzen die bij een volgende versie verbeterd mogen MK Public Domain worden. Er wordt bijvoorbeeld ergens Libellendans 30 terugverwezen naar de beschrijving van 2907 RN Capelle a/d IJssel een functie die helemaal niet lijkt te Tel.: 010 - 4581600 (09.00 tot 18.00 uur) bestaan. Een grote ramp is dat niet, temeer Gironummer: 5687067 daar deze functie na even nadenken wel MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 45- COMP Magnar kig kun je her en der energiebollen In feite is het evalueren van een complex oppikken. Deze worden achtergelaten door spel als Magnar aan de hand van een demo Onverwachts lagen er dan toch zo maar vijanden die je in rook hebt doen opgaan. die slechts een zeer beperkt deel van het weer een aantal MSX spellen op de Ook extra ammunitie wordt op deze manier uiteindelijke spel laat zien, een ondoenlijke redactie. En voor de verandering niet eens gevonden. Uiteraard verlies je, wanneer je zaak. Je mist al snel bepaalde dingen die nu een paar totaal onbegrijpelijke Japanse energie nul wordt, een leven. juist het spel de spanning geven die het produkten maar - overigens evenzeer on Tot overmaat van ramp moet ieder level heeft. Echter, de demo van Magnar is begrijpelijk vanwege het ontbreken van een binnen een bepaalde tijd uitgespeeld dermate indrukwekkend dat we die u niet handleiding - spellen van eigen bodem. worden en alhoewel de demo daartoe wilden onthouden. Hopelijk kunnen we Van het programmeurs collectief Parallax ruÎlpschoots de gelegenheid geeft, ben ik snel het complete spel onder het slagersmes kregen we het door Cas Cremers ontwik bang dat het in de uiteindelijke versie hard leggen, maar zoals het er nu uitziet zal ook kelde spel Magnar, of althans een speelbare ploeteren zal worden. dan de conclusie luiden: Verbluffend! demo die een aantal velden van dit spel Zoals we gewend zijn van Cas Cremers bevatte. De meeste lezers kennen Cas doet ook dit Spel Japans aan. De graphics Fabrikant: CheckmarklParallax Cremers ongetwijfeld nog van dat uiterst zijn ronduit gelikt en er gebeurt een hoop Computer: MSX2/2+ fraaie spel ARC, dat we in MCM 44 op het scherm. Gebruik van hetFM-PAC is Medium: diskette beschreven. verplicht, zonder dit komen er niet meer dan Aantal spelers: 1 wat simpele bliepjes en plopjes uit de Bediening: joystick & toetsenbord De demo die we mochten békijken laat een luidspreker. Is echter het FM-PAC aange FM-PAC muziek: ja; S-RAM: onbekend groot deel van het spel zien, maar is nog niet sloten dan is het volop genieten. Prijs nog niet bekend het complete spel. Men werkt nog druk aan een aantal details, effecten, grappen en grollen en ook de doelstelling in het spel is nog niet geheel uitgewerkt. Magnar bestaat zo te zien uit een gigantisch doolhof dat zich waarschijnlijk aan boord aan een groot ruimteschip of op een verre planeet afspeelt. Je bent een soort boemerang-achtig robotwezen dat vliegend door de gangen van het schip kan bewegen. Zoals gezegd kent de demo nog geen doel, je dient zover mogelijk door te dringen in het labyrint waarbij je de meest vreemd soortige (robot)tegenstanders tegenkomt. Gelukkig kun je schieten, alhoewel dat wel je energie doet afnemen. Ook allerlei andere activiteiten slorpen energie. Geluk- SPELLEN GETEST VOOR DE LIEFHEBBERS MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 46- oog-hand coördinatie gesproken! En waar Krak Out een twee-speler optie kent, moet je het in Quattro helemaal zelf uitzoeken. En dat is eerlijk gezegd geen eenvoudige taak. De talloze levels variëren van eenvoudig tot behoorlijk ingewikkeld, het is ook mogelijk met behulp van de ingebouwde editor zelf velden te ontwikkelen, deze op te slaan en later weer te spelen. Persoonlijk ben ik daar nog niet echt aan toe gekomen, de ingebouwde velden vergen al genoeg van me. Eén of twee onhebbelijkheden zijn me wel opgevallen. Het spel is onredelijk halsstar rig bij een gemaakte fout. Zo blijft een irritante piep klinken wanneer in de editor bijvoorbeeld per ongeluk de keus 'save veld' gemaakt wordt en er geen disk of de disk schrijtbeschennd is. Het is me niet gelukt dit te onderbreken - anders dan door Quattro er vier, iedere zijde van het schenn Quattro de computer te resetten - maar waarschijn moet door de speler verdedigd worden. Dat lijk wreekte zich hier het ontbreken van een Wederom een Nederlands product, van ligt uiteraard ook ten grondslag aan de handleiding. MSX Club Gouda ontvingen wij Quattro. naam van het spel; quattro is vier in het Volgens het opstartschenn een uit 1989 Italiaans. Quattro test, voordat het begint, je complete daterend spel van First Class. Een vreemde configuratie. Zonder een muis weigert het datering overigens gezien het feit dat het Het concept is al eens eerder geprobeerd. spel op te starten, een tweede diskdrive spel nu pas beschikbaar komt. Enkele jaren geleden bespraken we Krak wordt niet verdragen (opstarten met Quattro is een variant op het aloude Break Out van Grernlin Graphics, een MSX 1 spel. MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 47- oU Quattro is in feite best een aardig spel, de Strippoker programma's mogen meema introductie is fraai. De afgrijselijke Engelse ken. Van het rampzalige Samantha Fox Beurskalender taalfouten in de introductie zijn in feite strippoker dat het presteerde op geen enkele onacceptabel - maar doen niet af aan het MSX computer te werken (niet helemaal Op 18 januari 11)92 bijt de MSX Club Drecbtsteden, oftewel de Men, het spits af van spel zelf. De graphics van de velden zelf waar, het werkte wel degelijk op een de MSX-beurzen voor het nieuwe jaar. Hoewel, zijn wat simplistisch en hadden beter Toshiba computer, maar die heeft bijna het is een aangeklede -open - clubdag, met wat gekund. Het niet ondersteunen van het niemand), Red Lights Of Amsterdam tot stands, geen eclU.e grote beurs. 'ZIJ zal de FAC FM-PAC is een misser. Daarnaast is echter Strippoker TI Plus van Anco en Playhouse aanwezig zijn. het gebruik van gesamplede geluiden meer Strippoker van Aackosoft. Wie wil gaan kijken: in de zijzaal van de Noonierlrerk, aan de Noordendijk 262 te dan goed te noemen. Dotdrechtis men welkom. Verdere informatiebij Maar hoe je het ook bekijkt, het is en blijft Wat er echter nog niet was - althans niet in de heer J. Th. Meijers, telefoon 078·51 t 156. een verduveld moeilijk spel! En als Nederland - was een Strippoker voor 24; 2S en 26 januari 1992; De Benelux zodanig: een aanrader! MSX2+ffurbo R. Met Playboy Strippoker Computer Show, georganiseerd door Interexpo komt is dit euvel verleden tijd. Program en Media. Een comrnerclële beurs. met nadruk Fabrikant: First ClasslMSX Club Gouda meur John van Poelgeest is eens in de op Amiga en Atari, waar echter MSX ook zeer zeker welkom is. De beurs wordt gehouden in het Computer: MSX2/2+ machine gedoken en aan de gang gegaan. Beursgebouw, aan de Lardinostraat 8 - vlak bij Medium: diskette Ook dit programma - evenals het elders het station - te Eindhoven. MCM zal aanwezig Aantal spelers: 1 besproken Quattro - dateert uit 1989 en zijn, verdere informatie is te krijgen op Bediening: muis wordt nu door MSX Club Gouda telefoonnummer 04Q.4646()L FM-PAC muziek: nee; S-RAM: nee aangeboden. 4 april 1992 organiseert de MSX Gebruikers Prijs: f 20,- Inhoudelijk valt er weinig te zeggen over groep TIlburg weer het grote MSX spektakel in het spel. Je pokert een eind weg, de aan het deze stad. De locatie ligt op dit 100ment niet helemaal vast, maar het beloofd weer een groots NB. de Music Module wordt wel begin van het spel reeds behoorlijk ontdane evenement te worden. ondersteund. (van kleding althans) jongedame geeft aardig tegenspel. 11 april 1992 is de dag waarop de Prc, dePhilips Thuiscomputer Oub voor de achtste keer Brabanthallen in Den Bosch bezoekt voor de Bestellen bij Grafisch gezien ziet het spel er aardig uit, jaarlijkse open OOg. Openingstijden zijn van de gedigitaliseerde jongedame had niet lOJlOtot 17.00 uur, en de toegang is gratis. Voor MSX Club Gouda beter gekund. De graphics van het meet informatie: ()40.. 758912 pokerveld zijn echter wat simplistisch en De door MSX Club Gouda gedistribu Op 19 september 1992 zal de 4e MSX blokkerig, en zoals reeds uit Quattro bleek, Computerdag in Zandvoort weer plaatsvinden'. eerde spellen zijn niet in de winkel het Engels van John is niet al te best. Alweer een nîeuwe stek:: Sporthal Pelikaan. AJ. verkrijgbaar, bij ons weten. U kunt ze 'Ended', om aan te geven dat je klaar bent, van der Moolenstraat 5, op vijf minuten (200 wel bij de club bestellen, desgewenst meter) lopen van het station. Met 1200 vieIkante is absolute nonsens. onder rembours. Het adres luidt: meter meer ruimte dan ooit! Net als Quattro is Playboy Strippoker een aardig programma wat op enige puntjes nog 18-20 september 1992 is er alweer een Benelux MSX Club Gouda Computer Show in Eindhoven. Maar hoewel wat verbeterd had kunnen worden. Maar ik Middelblok 159 MSX zeker welkom zal zijn op deze beurs, waar ben allang blij dat er weer eens wat nieuwe alle systemen aan bod komen, valt deze jammer 2831 BM Gouderak genoeg samen met de 4e MSX ComputerOOg in TeL: 01827-2272 (vragen naar Arjan) software - en dan geen onbegrijpelijke Japanse titels - op mijn bureau terecht Zandvoort. Desondanks zal MCM, samen met het PC-zusterblad PC-ActÎve, ook in Eindhoven komt. Onder rembours bestellen kan ook, dan te vinden zijn. komen er vijf gulden rembourskosten Eén laatste opmerking dient echter wel Heeft uw computerclub een open dag? op de te betalen prijs. gemaakt te worden. Het programma heet Otganiseert u een MSX beurs? Stuur Playboy Strippoker en het Playboy konijnt dan even een briefje met de datum, tijd, Playboy Strippoker je staat ook op het etiket. De gedigitaliseer plaats en overige gegevens naar: de dames zullen dan ook waarschijnlijk uit MSX Computer Magazine Zoals alle spellen in deze MCM is ook dit blad komen. Volgens mij vallen het Postbus 2545 Playboy Strippoker een Nederlands pro Playboy konijntje én de afbeeldingen van 1000 CM Amsterdam duct. Ook deze keer weer is de MSX Club de dames onder de copyright wet, hopelijk Gouda de leverancier van het gebodene. En heeft MSX Club Gouda dit met Playboy Wij nemen dan ook uw beurs of open evenals Quattro is First Class Software besproken, anders kan een overijverige dag op in de beurskalender, zodat verantwoordelijk voor niet alleen de inhoud advocaat wel eens een aardige bron van iedereen tijdig op de hoogte is. doch ook het kwalitatieve aspect. inkomsten zien. Goede raad! Wat valt er nu eigenlijk te vertellen over een Fabrikant: First Class SoftwarelMSX Club strippoker programma? Het is niets meer Gouda Een tip voor beursbezoekers: maak van dan een simpel kaartspel waarbij dames Computer: MSX2+ffurbo R tevoren een lijs1je welke bladen en zich tot op de spreekwoordelijke graat Medium: diskette diskettes u nog mist Vaak zien we uitkleden wanneer ze verliezen. De speler Aantal spelers: 1 mensen aan onze stand staan tobben, heeft het voordeel dat hij vals kan spelen, Bediening: joystick & toetsenbord welke MCM's ze nu wèl of juist niet hij trekt uiteraard - leer mij de hypocriete Prijs: f 25,- hebben. 'Zx:J'n lijstje maakt dat makke Nederlander kennen! - niets uit terwijl de lijker, en op beurzen kunt u goedkoper computerdame in steeds nakender staat op Voor de liefhebbers, dit spel is ook te uw slag slaan dan via de LezersSer het scherm ten toon gespreid wordt. verkrijgen met de Playboy waaruit de vice! We hebben in het verleden nogal wat digitalisaties afkomstig zijn. Prijs: f 30,- MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 48- DOS 2.20 probleem opgelost Onlangs kregen wij een brief Hidden en System eigenlijk, had een probleem, want de van MSX-DOS 2 bezitter oplossing is intussen gevonden. De twee gewraakte attributen zijn het waarin het een toch wel heel Hidden en System attribuut. Het Hidden Die oplossing wordt bereikt met het vreemd probleem uit de doe attribuut is niet eens het grootste programma NOSYS.COM, dat door de ken deed. Onze redacteuren probleem, door de IH optie bij het COPY bijgaande Basic listing wordt aange hebben zich erop gestort en of TYPE commando mee te geven kunnen maakt. Dit programma verwijderd het een nette oplossing is het bestanden met dit attribuut gewoon Systeem en Hidden attribuut van een bekeken c.q. gekopieerd worden. Maar opgegeven bestand. Op de volgende resultaat. het System-attribuut, dat veroorzaakt nu manier wordt het bestand MSX-DOS 2 Het probleem van onze lezer was, dat hij juist de problemen want het is niet te van zijn attributen ontdaan: verwijderen met één van de standaard zijn systeembestanden niet kon kopiëren. A:\>NOSYS MSXDOS2.SYS In de root van de MSX-DOS 2 distributie DOS commando's. diskette staan de bestanden MSXDOS2. Bij sommige MSX-DOS 2 pakketten Hetzelfde geldt . voor COM SYS en COMMAND2.COM, maar deze wordt het bestand VF.COM of MAND2.COM. Daarna kunnen ze alsnog zijn - en daar zit hem nu net de XDOS.COM meegeleverd. Met deze gekopieerd worden en kan er een kneep - voorzien van twee attributen, programma's is het mogelijk attributen werkdisk aangemaakt worden. waardoor ze niet meer zichtbaar zijn in het van bestanden te wijzigen, maar onze Toch wel prettig, want ook wij zijn er voor directory overzicht en niet meer gekopi briefschrijver had dit bestand niet op zijn om originele disks in de kast te laten eerd kunnen worden. disk staan en heeft dus een probleem. Of liggen. 10 REM BASIC-LOADER o 20 REM o 30 REM Dit programma is gegenereerd door datmak o 40 REM o 50 REM Het bevat de DATA-weergave van het bestand nosys.com o 60 REM o 70 RESTORE: READ Fl$,RL,FL: N=0: CK=0: NC=0: VL=0 22 8e CLS: WIDTH 37: PRINT "Deze Basic-lader maakt het bestand ofprogramma ";Fl$;" aan. " 26 ge PRINT: PRINT "Dataregels worden eerst gecontroleerd": PRINT "Even geduld aub. " 12 100 ' check data-regels ************* o 11' READ A$: N==N+l: NC ... NC+l: IF VL=.l THEN NC ... NC+VAL("&:h"+A$)-3: VL=' ELSE IF A$", "**,, THEN VL=l 220 120 CK=CK+ASC(LEFT$(A$,1»+ASC(RIGHT$(A$,1»*2 • 221 13' IF NMODRL ... e THEN READ CR$: IF CK=VAL("&H"+CR$) THEN CK=0 ELSE GaTO 340 190 140 IF NC MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 49- jANSI - TSR voor MemMan 2 MST is weer bezig. Het MSX Software Team komt dit keer met een ANSI-emulator voor de MSX. ANSI; een scherm aansturing die in PC-land heel algemeen is, en waar mee allerlei truuks op het tekstscherm mogelijk wor den. Voor MSX minder inte ressant? Ach, dat hangt er maar vanaf. Als we ons even bedenken dat veel- niet MSX - Bulletin Board Systems met ANSI-stuurcodes werken, dan zou jANSI wel eens heel handig kunnen blijken. Om maar één ding te noemen, er zijn veel meer mogelijkheden. Foto van de uitvoer van listingl, een voorbeeld in Basic Met ANSI kunnen eenvoudig kleurige tekstschermen worden gemaakt. Meer en meer projecten van het MSX In de begindagen van het computertijd Software Team zijn de test- en ontwikke perk ontwikkelde bijna ieder.e fabrikant lingsfasen gepasseerd en staan klaar om zijn eigen 'standaards'. Besturingssyste verkocht te worden. men, disk-formaten en beeldschermproto Het wordt dus tijd om één van de eerste collen; ze waren er in - te veel - maten en nieuwe producten eens nader toe te soorten. Iedereen dacht het wiel opnieuw lichten: JANSI, een TSR voor MemMan uit te vinden. Bovendien is het natuurlijk 2. Met het programma kan full-color tekst een 'goede' vorm van klantenbinding, worden getoond, volgens de ANSI-stan wanneer alleen de producten van één daard. Bovendien zijn diverse extra opties bepaald merk met elkaar kunnen samen ingebouwd. werken. Foto van een ANSI-tekening, welke met het commando TYPE is afgedrukt in MSX-DOS. In MSX-DOS kan het ANSI-scherm permanent actief zijn. KLEURIGE TEKSTEN OP MSX2 MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 50- ,Q Afspraken Code Functie Om over elementaire zaken tot goede MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 51 - Code Naam Functie Tabel 2: Overzicht van de speciale jANSI-codes. De codes zijn specifiek bedoeld om de TSR 'MST jANSI' in te stellen, ze behoren dus niet tot de ANSI standaard! Speciale codes string 'ANSI$' toegekend. Een andere knipper-optie kan worden uitgeschakeld, vereenvoudiging wordt verkregen door de zodat dan alle zestien ANSI-tekstkleuren De ANSI-karaktercodes worden alleen functie 'AT' , die in regel 110 is getoond kunnen worden. herkend en uitgevoerd, als het ANSI gedefinieerd. Deze functie levert een tekstscherm is geïnitialiseerd. Hiervoor ANSI-string waarmee de cursor op de Aan het einde van het programma kunnen dient de 'init' -opdracht te worden afge opgegeven regel en kolom geplaatst kan via het toetsenbord 'handmatig' ANSI -co drukt; zie het overzicht van de speciale worden. Deze constructies komen de des of teksten worden ingetikt. Om jANSI-codes in tabel 2. Het ANSI-scherm leesbaarheid ten goede, en het programma bijvoorbeeld de voorgrondkleur en de wordt ingeschakeld door het volgende wordt er bovendien compacter door. achtergrondkleur rood te maken, moet de Basic statement: volgende code worden ingetikt: PRINT CHR$(27)+"[."; Te weinig kleur? MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 52- .e __ ,Mc 10 REM ANSI schermstuurcodes in MSX-Basic o 2. REM o 30 REM MSX Computer Magazine o 40 REM o 50 REM Initialisatie *********************************************************** o 60 REM o 70 IF ATTR$ FT( "MST jANSI") =0 THEN CMD TL( 11 jANSI " ) 245 80 DEFINT B-Z: DEFSTR A: DIM KL$[15] 72 90 ANSI=CHR$(27)+"[" 242 100'DEF FN AN(NUM)=MID$(STR$(NUM),2) 89 110 DEF FN AT(RG,KOL}=ANSI+FN AN(RG)+";"+FN AN(KOL)+"H" 24 120 REM o 130 REM Afdrukken van diverse codes ******************************************** o 140 REM lIJ 150 REM De code ' Listing 1.' Een ANS1DEMO.BAS demonstratie van jANSI in Basic. Nieuw in MemMan 2.3 zijn de commando s 'ATTR$ FT' en 'CMD TL', hiermee kunnen TSR's worden opgezocht en ingeladen mando 'TYPE' kan het bestand naar het DOS2 moet dus de volgende opdracht nen ANSI-teksten veel sneller worden scherm worden gestuurd: worden gegeven: afgedrukt dan met TYPE. Er kunnen meerdere bestandsnamen worden opgege TYPE INIT.ANS TYPE INIT.ANS IB ven, en de jokers' *, en '?' zijn toegestaan. Indien met MSX-DOS2 wordt gewerkt, Eenmaal in de ANSI-mode, kan TYPE dient de 'TYPE' opdracht te worden worden gebruikt om ANSI-tekstbestan Bovendien kunnen met jDump diverse afgesloten met de schakelaar '/B'. den te bekijken. Bij jANSI wordt opties van jANSI worden ingeschakeld, Deze zorgt ervoor dat ook control-codes - bovendien het toepassingsprogramma zoals 'smooth-scroll'. Wanneer deze optie zoals 'escape' - worden afgedrukt. Onder 'JDUMP.COM' geleverd. Hiermee kun- wordt gebruikt, schuift het beeld lijn voor MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 53- 10 REM Aanmaken van tekstbestand met initialisatiecode voor jANSI o 20 REM o 30 REM MSX Computer Magazine o 40 REM 13 50 OPEN "INIT.ANS" FOR OUTPUT AS #1 229 6e PRINT #1,CHR$(27)+"[.", 11 70 CLOSE #1 95 80 END 42 Dit Basic programma INITANS.BAS maakt het bestand INIT.ANS aan. Hiermee kan JANSI in DOSI geactiveerd worden met TYPE INIT.ANS·, onder DOS2 met TYPE INIT.ANSIB'. lijn omhoog, in plaats van regel voor regel. jANSI zichzelf automatisch uit. Vanuit de vooral aan datacommunicatie en BBS Het scrollen gaat dan veel soepeler dan in DOS-prompt kan de opdracht: programmatuur. de standaard tekstmode. MODE 80 jANSI kan natuurlijk ook gebruikt worden In de ANSI-mode kunnen alle program worden gebruikt om terug te keren naar om bestaande tekst-georiënteerde pro ma's gebruikt worden, die uitgaan van het het gewone tekstscherm. gramma's op eenvoudige wijze te ver standaard 80-kolommen tekstscherm van fraaien. Het invoegen van enkele kleur MSX-DOS of CPIM. Toepassingen codes geeft vaak al een heel verfrissend Bijvoorbeeld, gebruikers van Turbo-Pas effect! cal kunnen het installatieprogramma De mensen achter het MSX Software TINST.COM gebruiken om kleur-instel Team verwachten dat er binnenkort Verkrijgbaarheid lingen te maken. De turbo-editor kan dan diverse toepassingen voor jANSI zullen gemarkeerde tekstblokken en statusregels verschijnen. De aansturing van het jANSI is vanaf nu verkrijgbaar via in een andere kleur laten zien dan de ANSI-scherm is vrijwel gelijk aan die van MCM's LezersService, voor de ronde som gewone tekst. Een hele verbetering! het gewone MSX-tekstscherm, zodat van twintig gulden. Op de diskette staan allerlei bestaande programma's waar jDump, JANSI, wat voorbeelden van Wanneer een programma de MSX schijnlijk eenvoudig kunnen worden grafische ANSI-beelden en ten slotte de standaard tekstmode inschakelt, schakelt aangepast. Hierbij denken we natuurlijk voorbeeldprogramma's uit dit artikel. (advertentie) MK PUBLIC DOMAlN, MEER DAN 4000 TITELS PUBLIC DOMAlN SOFTWARE VOOR MSX COMPUTERS In ons Public Domain bestand vindt u 160 diskettes vol met Public Domain software voor MSX computers en nog zo'n 200 diskettes zijn in voorbereiding. Op deze diskettes staan programma's van diverse pluimage, o.a. spelletjes, demo's, utilities, video-programma's, copieerprogramma's, library-programma's, disk-onderhoud enz. Een Catalogus met uitgebreide beschrijving van deze diskettes is te verkrijgen door overmaken van FI. 5.- op Postgiro: 5687067 t.n.v. MK Public Domain te Capelle a/d Ijssel. onder vermelding van 'CATALOGUS'. De diskettes worden alleen op het standaard-formaat, 3.5 inch, geleverd en zijn zo veel mogelijk enkelzijdig. Indien het niet mogelijk was de programma's op een enkelzijdige diskette te zetten hebben wij ze op een dubblzijdige diskette gezet, dit wordt aangegeven met: (Dubbelzijdig 720 Kb.) De prijs voor de diskettes bedraagt FI. 12.50 per stuk, bij afname van 10 diskettes of meer wordt de prijs FI. 10.-- per stuk. Ook is het mogelijk om een abonnement te nemen op onze PD collectie, u betaalt dan per maand FI. 25.- en u ontvangt van ons 4 verschillende diskettes, dit is een winst per diskette van FI. 6.25. MK Public Domain Libellendans 30 2907 RN Capelle a/d IJssel Telefoon: 010 - 4581600 (09:00 tot 18:00 uur) Gironummer: 5687067 MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 54- , .' :.~ . ._!E!. I I ML met ZAS, deel 7 2 II 3 III Deze keer gaan we - einde De mens heeft tien vingers. Waarschijnlijk 4 IV lijk - wat dieper in op een vormden die vingers de basis voor ons 5 V talstelsel, waarin we met tien verschillen 6 VI onderwerp dat volgens velen de cijfers werken. Getallen boven de tien 7 VII in een eerste aflevering van kunnen we alleen voorstellen door 8 VIII een cursus thuis hoort. Wij gebruik te maken van meer dan één cijfer. 9 IX zijn echter niet bang de zaken Op zich is dat gelukkig geen probleem. 10 X ook eens anders aan te Iedereen heeft geleerd op welke manier 11 XI grote getallen door de cijfers voorgesteld 12 XII pakken. Maar één ding is zo worden. Er kunnen dan ook geen 13 XIII klaar als een klontje: een misverstanden over ontstaan. 14 XIV machinetaalprogrammeur 15 XV moet weten hoe het binaire Maar er zijn ook andere systemen. Soms talstelsel werkt. En dat is wat soortgelijk aan ons tientallig stelsel, soms Tabel 1; het Romeinse systeem wezenlijk anders. Een voorbeeld van de we deze keer uit de doeken laatste is het romeinse systeem, dat 1 Volt voor het cijfer I, 2 Volt voor het doen. Het binaire rekenen bijvoorbeeld op klokken of jaartallen in cijfer 2 enzovoorts. Het probleem is dan komt de volgende aflevering gevelstenen nogal eens toegepast wordt, echter dat alle onderdelen in die computer aan de beurt, overigens. zie tabel I. het verschil tussen bijvoorbeeld 1 en 2 Foutjes voorkomen Volt, maar ook het verschil tussen 8 en 9 Volt moeten kunnen 'zien'. Dat kan wel, Om machines met getallen te laten werken maar blijkt in de praktijk nog niet zo is dat romeinse systeem echter volledig eenvoudig. Daarnaast is de kans op ongeschikt. Maar ook ons eigen decimale storingen erg groot: wanneer ergens systeem is niet ideaal, het zou de kans op immers een iets te laag spanninkje storingen te groot maken. gemeten wordt, verandert er meteen een In een computer worden getallen voorge cijfer van een 9 in een 8, en dat is MACHINETAAL VOOR steld door elektrische spanningen. Het is natuurlijk niet de bedoeling. IEDEREEN natuurlijk best mogelijk een computer te Vandaar dat men ervoor gekozen heeft alle maken waarin 0 Volt voor het cijfer 0 staat, onderdelen van de computer slechts twee MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 55- spanningsniveau 's te laten herkennen: geen probleem, die schrijven we gewoon Decimaal Binair 'hoog' en 'laag' ofwel 1 en O. Er zijn ook als: wel computers gebouwd die met drie of o o zelfs vier spanningsniveau's konden o 1 1 1 herkennen, maar die bleken toch een stuk 2 10 lastiger in het ontwerp en bovendien Vervolgens halen we dezelfde truuk uit als 3 11 gevoeliger voor fouten. we in het decimale stelsel deden: we gaan 4 100 getallen opbouwen uit twee - en straks 5 101 Zo ongeveer alle moderne computers zelfs nog meer - cijfers. Ook nu doen we 6 ilO werken daarom met nullen en enen. Wel dat door een 1 en een 0 achter elkaar te 7 111 of geen spanning. In de praktijk van plakken: 8 1000 alledag wordt een 0 voorgesteld door een 10 9 1001 spanning van 0 tot 0,4 Volt en een 1 door 10 1010 een spanning tussen de 3,3 en de 5,0 Volt. Verder tellen is nu - net als in het decimale 11 1011 Een onderdeel dat alle spanningen van stelsel - mogelijk door het meest rechtse 12 1100 minder dan 2 Volt als een 0 ziet, en voor cijfer te vervangen door zijn opvolger: 13 1101 een nul een spanning van 0,3 Volt geeft en 11 14 1l1O voor een één een spanning van 4 Volt zal 15 1111 dan ook prima functioneren. Maar Waarna het volgende probleem zich 16 10000 wanneer een onderdeel de grens tussen nul alweer aandient, een opvolger van 1 is er 17 10001 en één op 1 Volt legt, 0 Volt geeft voor een immers niet in het binaire stelsel! Maar we 18 10010 nul en 5 Volt voor een 1, werkt het ook. De kunnen de truuk nog eens toepassen; het exacte waarden luisteren niet zo nauw. volgende getal bestaat uit drie cijfers: Tabel 2; decimaal en binair Daardoor wordt de kans op fouten 100 astronomisch klein. Nu kunnen we op de laatste twee plaatsen cijfer van rechts de honderdtallen, Tellen weer een aardig eindje tellen, op precies enzovoorts. In het binaire stelsel geldt iets dezelfde manier als we dat al eerder dergelijks: Vandaar de keuze voor slechts twee deden: 'symbolen': de nul en de één. Het 1e cijfer (van rechts): eenheden 101 volgende probleem is dan, hoe stellen we 2e cijfer (van rechts): tweetallen 110 getallen voor? We willen de machine 3e cijfer (van rechts): viertallen 111 immers laten rekenen. Bovendien moeten 4e cijfer (van rechts): achttallen er geheugenplaatsen genummerd worden, Waarna ook de mogelijkheden met drie 5e cijfer (van rechts): zestientallen waarbij het ook erg makkelijk is als iedere cijfers uitgeput zijn. Maar een vierde cijfer geheugenplaats een opvolger heeft. Ook is natuurlijk geen probleem. Daarmee kan En zo kunnen we natuurlijk nog wel even daar is dus een ordening nodig. er als volgt verder geteld worden: doorgaan. Kortom: in het binaire - twee tallige - stelsel verdubbelt het 'gewicht' 1000 Om het binaire (tweetallige) stelsel te 1001 van een cijfer elke keer als we een plaats begrijpen, kijken we eerst eens naar ons verder naar links gaan. Bij het decimale - 1010 eigen vertrouwde decimale talstelsel. In tientallig - talstelsel gebeurt iets derge 1011 dat stelsel zijn tien cijfers beschikbaar: 0, lijks; daar vertienvoudigd het gewicht. 1100 1,2,3,4,5,6,7,8 en 9. Met deze cijfers 1101 kunnen we de eerste tien getallen - nul tot Hiervan kunnen we handig gebruik maken 1110 en met negen - eenvoudig schrijven, maar als we een binair getal om willen rekenen 1111 bij tien wordt het al lastiger. naar decimaal. Neem bijvoorbeeld eens En op deze manier kunnen we natuurlijk het getal 1011. Het meest rechtse cijfer telt Dat probleem wordt opgelost door twee net als bij de decimale getallen - einde de eenheden: dat is er dus één. Daarbij cijfers te gaan gebruiken in plaats van één. loos doorgaan, ware het niet dat de komt verder nog een tweetal, geen Zoals bekend wordt het getal tien geachte hoofdredacteur iets dergelijks viertallen en een achttal. Ofwel: voorgesteld door de cijfers 1 en 0: 10. resoluut zou afkappen. We gaan dan ook 1011 binair betekend: 1+ 2+8 = 11 Verder tellen is nu geen probleem meer, maar door met het volgende onderwerp. we vervangen het laatste cijfer telkens Waaruit blijkt dat het binaire getal 1011 door zijn opvolger en komen op die Conversie gelijk is aan het decimale getal 11. Of, om manier vanzelf bij het getal 19. Opnieuw het eens wat korter te schrijven: 1011 b = een probleem, maar deze keer is de Nu we eenmaal binair kunnen tellen zijn lId. oplossing iets eenvoudiger. We vervangen we er natuurlijk nog niet. Wat we willen is nu het tweede cijfer van rechts door zijn decimale getallen omrekenen naar hun In figuur 1 is een soortgelijke berekening opvolger en maken het meest rechtse binaire equivalent en andersom. Maar te vinden voor een getal van 8 bits - bin a cijfer weer O. Op die manier kunnen we laten we eerst het resultaat van het tellen ry digits, ofwel binaire cijfers - zoals dat van 20 doortellen tot 99, waarna het hele eens letterlijk op een rijtje zetten, zoals dat in de praktijk van alledag zou kunnen spelletje zich tot in het oneindige kan bijvoorbeeld in tabel 2 gedaan is. voorkomen: 01011001. herhalen. In het decimale stelsel geldt dat het meest Er zijn een aantalomrekeningsmethoden Binair werkt het tellen in feite op dezelfde rechtse cijfer de eenheden telt, het tweede van binair naar decimaal, maar die zijn manier. Bij de eerste twee getallen is er cijfer van rechts de tientallen, het derde allemaal op deze aanpak gebaseerd. Zo is MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 56- i_SU: 0 1 0 1 1 0 0 1 I I I I I I I I AANBIEDING AANBIEDING AANBIEDING AANBIEDING I I I I I I I l...... 1 1 I I I I I I o. · ...... 2 0 I I I I I O ••. · ...... 4 0 Nu een dubbelzijdige diskdrive in uw Philips I I I I l. .. . . · . · . . . .8 8 I I I l...... 16 16 VG 8235 voor een ongekend lage prijs ...... I I O...... · . · . . .32 0 I l...... 64 64 O. . . o.o ••••• .... · . .128 0 TIJDELIJK VAN FL. 225.-- VOOR FL. 150.-- --+ 89 Deze diskdrive wordt door ons ingebouwd en voorzien van een dubbelzijdige diskrom. (1 jaar garantie) Figuur 1; Deze aanbieding is geldig tot het verschijnen van MeM nr 52 De opbouw van een binair getal het bijvoorbeeld ook mogelijk te beginnen met een tussenresultaat T gelijk aan nul en MK Public Domain het binaire getal cijfer voor cijfer van links Libellendans 30 naar rechts te bekijken, en daarbij het 2907 RN Capelle a/d IJssel volgende te doen: Tel.: 010 - 4581600 (09.00 tot 18.00 uur) - Als een cijfer nul is, wordt het nieuwe Gironummer: 5687067 tussenresultaat gelijk aan T*2 - Als een cijfer één is, wordt het nieuwe tussenresultaat gelijk aan T*2+ 1 (advertentie) Deze methode wordt bijvoorbeeld toege past door het Basicprogramma BIN2DEC meest rechtse cijfer gekeken worden. In deling het meest rechtse binaire cijfer (listing 1), waarmee binaire getallen tot 46 binaire getallen is dat het cijfer dat berekend. cijfers (!) probleemloos omgerekend aangeeft of een getal even of oneven is. De Volgende keer gaan we rekenen met kunnen worden. gewichten van alle cijfers zijn namelijk binaire getallen. Optellen en aftrekken even, alleen het meest rechtse cijfer heeft zullen aan bod komen, waarbij we ook Voor het omrekenen van decimaal naar een oneven gewicht. kijken naar de methoden om negatieve binair, zie figuur 2, is natuurlijk ook een getallen voor te stellen; het 1- en prima werkende methode beschikbaar, Omdat de rest van de eerste deling door 2-complement. Daarbij zullen ook de uitgewerkt in het programma DEC2BIN twee ook afhankelijk is van het even of vlaggen, met name de Carry en Sign bits, in listing 2. oneven zijn van het getal, wordt door die nader aan bod komen. De methode is gebaseerd op het herhaald delen door 2. Wanneer telkens de 'rest' Listing 1: Binaire getallen omrekenen van de deling - die kan natuurlijk alleen 0 of 1 zijn - wordt genoteerd, ontstaat 10 ' BIN2DEC vanzelf het overeenkomstige binaire 20 I rekent binair om naar decimaal "o getal. Let er daarbij wel op dat de eerst 311 ' o berekende rest het meest rechtse cijfer van 40 '1'=0: P=l; INPUT "Binair getal" ;B$ 110 het binaire getal is. Het resultaat wordt dus 50 D$=MID$(B$,P,l) 245 van rechts naar links opgebouwd. 60 IF D$="II" THEN '1'='1'*2: GOTO 911 182 70 IF D$="l" THBN '1'='1'*2+1: GOTO 90 123 Om de werking van de methode te 80 PRINT "Geen binair getall": STOP 241 begrijpen kan het beste eerst naar het 90 p=P+l: IF P<=LEN(B$) THEN GOTO 50 205 100 PRINT "Decimaal is dat: ";T 61 Figuur 2: Van decimaal naar binair Listing 2: Omrekenen van decimaal naar binair 89 / 2 44 rest 1 ...... 1 44 / 2 22 rest O ...... •.•... 0 I , 22 / 2 11 rest O •.....•...... 0 I I U DEC2BIN 11 20 , rekent decimaal om naar binair , 11 / 2 5 rest 1 ...... 1 I I I , , 5 / 2 2 rest 1 ...... 1 I I I I 30 2 / 2 1 rest O ...... •. 0 I I I I I U B$=II11 : INPUT "Decimaal getal";D 16 1 / 2 0 rest 1 ...... 1 I I I I I I 5. T=INT(D/2) 112 0 / 2 0 rest O .... 0 I I I I I I I IF T*2=D THEN B$="""+B$ 209 I I I I I I I I 7116" IF T*2<>D THBN B$="1"+2$ 228 0 1 0 1 1 0 0 1 9. D=T: IF D>0 THEN GOTO 154 180 PRINT "Binair is dat: 5"" ;B$ 244 MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 57- Turbo-Basic voor gevorderde MSX-computers Onlangs wist één van onze en als men commando's nodig heeft die de buiten het scherm genegeerd worden, Een medewerkers een exemplaar 'compiler' niet kent de gewone Basic voorbeeld: zie listing 1. Uitvoering van dit gebruiken. programma geeft twee verschillende van Turbo-Basic op de kop te lijnen op het scherm, de eerste lijn loopt tikken. De opvolger van KUN Leuke mogelijkheden van (0,0) tot (211,211), de tweede loopt Basic zoals deze al zeer van (0,0) tot (255,211). De switch C+ geruime tijd in de vorm van In deze nieuwe versie zijn een aantal komt overeen met gewoon Basic, waarbij een diskette werd verspreid. commando's ondergebracht die in een de buiten het eigenlijke scherm vallende eerdere versie nog niet waren geïmple• waarden naar de hoogst mogelijke nog Deze echte KUN-Basic wordt menteerd. Uitgebreider MSX2( +) onder zichtbare waarde worden vertaald en de dus uitgebracht op cartridge, steuning, bijvoorbeeld het commando lijn dan ook 'aan de rand blijft plakken'. zoals van een ROMpak ver SET SCROLL is nu ook aanwezig in de Na C- voorkomt KUN-Basic dat, zodra wacht mag worden. KUN-Basic commandoset. Ook is het één coördinaat buiten de eigenlijke gebruik van commando's achter het schermgrootte verdwijnt wordt er niets De eerste indruk die van deze cartridge MSX-BasÎC REM-teken toegestaan, meer getekend. werd opgedaan was meteen een goede. waardoor er een aantal extra mogelijkhe Een verzorgd product, met meer mogelijk den ontstaan die geen invloed hebben bij Snel heidswi nst heden dan zijn niet zo verschrikkelijk MSX-Basic, maar onder KUN-Basic een legale voorganger. De bijgeleverde demo leuke functie kunnen vervullen. Bijvoor Om een idee van de snelheid van het disk beloofde op zijn minst veel goeds. beeld: programma te krijgen hebben we er een paar grafische benchmarks - meet-pro 100 'I# &HCD,&HOO,&HOO Japanse handleiding gramma's - op losgelaten. Benchmark één Deze regel doet in MSX-Basic niets, het vult scherm 8 met random kleuren. De Het handboek bevat ruim 60 pagina's met is immers een statement achter een opbouw gebeurt vanuit vier punten: zie verduidelijkingen over het gebruik èn de REM-teken en wordt daarom per definitie listing 2. werking van KUN (Turbo-Basic). Het zou niet uitgevoerd. Onder KUN-Basic wordt In Basic had onze testcomputer voor dat voor de gemiddelde Nederlander mis er echter wel degelijk een aanroep naar programma ruim 20 minuten en 12 schien wat gemakkelijker zijn om één en adres 0 gedaan, met als gevolg dat de seconden nodig. Met KUN-Basic werd de ander in een andere taal dan de Japanse computer gaat resetten. En voor de reken- en tekentijd teruggebracht tot 1 aan de weet te komen, maar daar is op dit oplettende lezertjes, dat is inderdaad géén minuut en 25 seconden! Basic wordt hier moment weinig aan te doen. Basic, wat er achter dat REM-teken staat, toch even verslagen met een factor 17! Uit het beperkte aantal voor ons leesbare maar heuse machinetaal. KUN-Basic kent In benchmark twee worden op scherm 7 in woorden - Engels - is toch nog wel veel zogenaamde 'Inline' - mogelijkheden, totaal 32000 punten op random posities op te maken. Zo is er een duidelijke lijst waarmee binnen een Basic-programma neergezet. Een groot verschil tussen deze van niet ondersteunde Basic-comman stukjes machinetaal rechtstreeks vanuit de beide tests is er niet, behalve dat er in een do's, maar gelukkig ook een lijst van de programmaregels kunnen worden uitge andere schermmodus wordt gewerkt, wèl ondersteunde commando's. voerd. waarbij het aantal kleuren is beperkt. Zie KUN-Basic versie 2 kent: listing 3. Het is ook mogelijk om vanuit een In Basic moesten we maar liefst 19 CIRCLE, COPY, DEFDBL, DIM, dergelijke 'Inline' -regel naar een bepaald minuten en 24 seconden wachten, terwijl INPUT, KEY, LOCATE, NEXT, regelnummer te springen. Met: KUN-Basic de klus afrondde in precies PRINT, RUN, SCREEN, SET, één minuut. Hier is KUN-Basic zo STOP, USR en VARPTR '#I CD,@100 mogelijk nog wat sneller dan in de vorige Sommige van deze commando's hebben bijvoorbeeld wordt een GOSUB 100 test. een iets andere syntax binnen Turbo-Ba uitgevoerd. sic, maar dit valt redelijk goed afte leiden De derde test vraagt niet zozeer iets van de uit de Japanse handleiding. Ook kunnen er zogenaamde switches grafische snelheid van de computer, maar achter het Basic REM-teken verschijnen. eerder van de brute rekenkracht. Er De lijst met niet ondersteunde comman Zo'n switch is letterlijk een schakelaar, worden 2000 delingen en 1000 machts do's is jammer genoeg wel wat langer. De waarmee een bepaalde mogelijkheid verheffingen uitgevoerd en het eindresul mogelijkheid om de semi-compiler tijdens wordt aan- of uitgezet. Eén voorbeeld taat wordt op het scherm afgedrukt. Een het runnen aan- en uit te zetten helpt dit daarvan is de C-switch. Met: tellertje houdt bij waar de machine is in dit gebrek te omzeilen. Gewoon, zodra men proces. Zie listing 4. '#C+/- aan het tekenwerk begint KUN aanzetten, Het normale MSX-Basic scoort hier met4 wordt het 'clippen' van grafische opdrach minuut 17 en nog een paar tienden van ten uit- of aangezet. Gewoon MSX-basic seconden een redelijk resultaat. KUN-Ba DE KUN-COMPILER kent dat clippen al helemaal niet, maar het sic heeft voor deze klus echter maar 15 betekent niets anders dan dat coördinaten seconden en een paar tienden nodig! MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 58- .,' 10 CALL TURBO ON 70 20 SCREEN 8 234 30 '#c- o 40 LINE (0,0)(255,255),255 123 50 IF INKEY$='"' THEN GOTO 50 205 60 '#C- o 70 LINE (0,0)(255,255),255 126 80 IF INKEY$="" TREN GOTO 80 33 90 END 43 Listing I U SCREEN a 233 20 FOR A=0 TO 127 39 30 FOR B=0 TO 105 ua 40 PSET(A,B),INT(RND(1)*256): PSET(255-A,211-B),INT{RND(1)*256) 107 50 PSET(A+128,B),INT(RND{1)*256): PSET(127-A,211-B),INT(RND(1)*256) 36 60 NEXT B 151 70 NEXT A 45 80 IF INKEY$="" THEN GOTO 80 33 Listing 2 Alweer een factor van ruim 16 die Conclusie sic - of eigenlijk: Turbo-Basic - een paar KUN-Basic hier weer op zijn naam kan onhebbelijkheden op het gebied van de schrijven. KUN-Basic kennen we al lang. Bijna reken nauwkeurigheid. Zodra een getal het Ondanks de beperkingen met betrekking altijd illegaal weliswaar - hoewel er formaat van een integer te boven gaat tot de ondersteunde commando's kan bedrijven hebben bestaan die botweg (buiten het bereik -32767 tot +32767 gesteld worden dat de snelheid van tegen de honderd gulden durfden rekenen komt) stapt KUN-Basic over op de KUN-Basic verbluffend is. Een versnel voor zo'n diskje met een illegale kopie. wetenschappelijke notatie: 60000 wordt ling met een factor 10 tot 20 kan toch erg De hier bekeken nieuwe versie is echter dan 6.000 E+04. Door een getal met prettig zijn als er even een plaatje moet gewoon legaal. Het grote verschil met de dubbele precisie te definiëren wordt het er worden berekend. vorige uitvoering van KUN-Basic, behal wel wat beter op, maar de nauwkeurigheid ve dat deze wel in zo'n bekend zwart van ons vertrouwde MSX-BasÎC is toch Op de meegeleverde demodisk van ASCII doosje wordt geleverd, is het feit dat het nog steeds 14 cijfers, iets wat KUN-Basic staat een programma waarmee Mandel programma ook schijnt te werken met een niet haalt! brot-figuren kunnen worden berekend. De MSX2+, dus ook in de schermen 10, 11 en opbouw van zo'n plaatje duurt gemiddeld 12. Er worden ook een paar specifieke KUN-2 (Turbo-Basic) wordt geleverd in vijf tot zes minuten. Als je dit zelfde in MSX2+ commando's ondersteund. een mooie doos met demodisk en Basic probeert duurt zoiets toch al snel één (Japanse) handleiding. Alleen, waar het te tot twee uur. Tel uit je winst, als je van Besparing op koffie- en stroomverbruik is koop is, dat durven we niet zonder meer te zulke algoritmen veel gebruik maakt. Je gegarandeerd, dat ook vele Basicpro zeggen. Informeer eens bij één van de hebt per slot van rekening niet altijd zin in gramma's kunnen worden versneld is importerende clubs en verenigingen. En nog een kop koffie als de computer aan het meegenomen. Natuurlijk heeft elk pro laat het ons ook even weten, waar u het rekenen is geslagen. gramma zijn nadelen. Zo heeft KUN-Ba- gevonden heeft. Listing 3 10 SCREEN 7 222 20 FOR A%=0 TO 32000! 5 30 X=INT(RND(1)*512): Y=INT(RND(l) *212) 233 40 PSET (X,Y),15 169 50 NEXT A% 157 60 IF INKEY$="" THEN GOTO 60 233 Listing 4 10 DEFDBL A-B: B=0 176 20 CLS 108 30 FOR A=l TO 1000 251 40 B=B+(A/1000)+(AÁ.5)-(A/500) 111 50 LOCATE 0,20 236 60 IF INT(A/10)=A/10 THEN PRINT A 242 70 NEXT A 45 80 PRINT B: BEEP: BEEP 20 MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 59- Cursus ML op MSX 2 . 41 ... 6-9 Micobase ...... 49 .48-49 Nabestellen kan ook Cursus ML op MSX 3 . 42 .56-57 Midiblaster ...... 49 .62-63 In ieder nummer van MSX Computer Magazine vindt u artikelen over tal Cursus ML op MSX 4 . 45 . 33-35 MIDIsaurus .... 46 ... 29 van onderwerpen. Vaak zal blijken dat we al geschreven hebben over Cursus ML op MSX 5. 46. 13-15 MOD, terminal prog ...... 49 .26-28 iets dat uw interesse heeft. In dat geval loont het de moeite het Cursus ML op MSX 6 .... 49. 58-61 Moestuin ...... 15 .33-34 betreffende nummer na te bestellen. Hieronder treft u een (deel) overzicht Cursus Z80 machinetaal 1 6 .. 56-57 MSX Script ...... 4 .... 80 van de tot nu toe verschenen artikelen. Het eerste nummer is het Cursus Z80 machinetaal 2 7 .. 28-29 MSX-Calc ...... 14 .68-69 bladnummer, het tweede de pagina ('s) Cursus Z80 machinetaal 3 8 .. 36-37 MSX-Tex1 ...... 10 .62-63 Cursus Z80 machinetaal 4 9 .. 14-15 Bestellen kunt u via de LezersService, gebruik de bestelpagina elders in MT-Base ...... 2 .. 26-27 Cursus Z80 machinetaal 5 10.27-29 Musiwriter ...... 10 ... 73 dit blad. De volgende nummers van MSX Computer Magazine zijn helaas Cursus Z80 machinetaal 6 12. 12-14 Music Editor-Super .... 40 .36-38 niet meer verkrijgbaar: 1,2,5,6,7,12,13 en 23. Cursus Z80 machinetaal 7 13. 20-21 Musix ...... 7 .... 66 Cursus Z80 machinetaal 8 14. 20-22 Odyssey-K .... 9 .... 25 LlSTINGS More ...... 31 26-27 Cursus Z80 machinetaal 9 16. 60-62 OnyxF boekhouding ..... 8 .. 67-69 3D·des ...... 6 .. 49·51 MovieMaker ... 43 6-17 Cursus Z80 machinetaal 1017 . 14-20 Palet ...... 12 ... 69 Alien ...... 7 .. 73-75 MSX Gokmachine ...... 2 50-52 Cursus Z80 machinetaal 11 18 . 10-13 Philips Financ. admin ..... 16 .12-14 Animatie ...... 44 .. 6-10 MSXmem ...... 12 35-39 Cursus Z80 machinetaal 1220 . 10-15 Philips Financ. admin ..... 14 Appel ...... 2 .. 54-55 MSXpen ..... 4 40-42 Cursus Z80 machinetaal 1323 . 34-40 Philips Salaris admin ..... 16 .64-67 Axel F, FMPac muziek ... 37 .52-53 MSXprt .. 9 55-65 Computerra .... 24. 52-53 Philips Voorraad/Faktur. .. 14 .60-63 Bach muziek ...... 28 .22-25 MSXtype . 3 .... 44 Een echte invierroutine .. 41 . 13-15 Print-X-Press ...... 12 .44-45 Balwerp MSX ...... 22 .36-38 Old ...... 25 64-65 Floppies, de opbouw 33 . 62-67 Printlab MSX1 ...... 22 .. 45 BasDis ...... 3 .. 33-35 Othell ...... 16 40-42 Gebr. vriendelijk prog. . .. 37 . 38-42 Snelfaktuur MSX ...... 20 .28-30 Begadr. . . . . 12. 77 Padkey, toets.bord .. . 37 59-63 Hardware probl. v.a. nr. 43 Spreadsheet, wat is een .. 2 .. 20-21 Beurs-spel ...... 5 .. 32-34 Pasen ... 29 20-21 Interlacing,scr7 . 34 .... 51 Star, Micropro ...... 30 .58-60 Blast...... 19.54-59 PB (printbuff.MemMan2) .. 46 55-61 Kaereltje de Cargadoor .. 4 ..... 81 SuperKasboek ...... 19 .13-15 Blue & Pink ...... 1 .. 46-47 Pipeline ...... 50 50-57 Kaereltje leertWiskunde . 5. Synthsaurus,muziek ed. .42 .41-45 Botsauto's ...... 1 .. 42-44 Planetarium ...... 3 38-41 Lesmaker 13 .... 39 Tasword MSX . 5 .... 20 Break ...... 10.20-24 Print ...... 13 29-31 Machinetaal v. beginn. 6 49 .... 58 Tasword MSX-2 .. 11 .26-28 Bronski ...... 3 .. 42-44 Print...... 24 76-80 Mathpack 44.12-15 Ted 2.5 txt verwerker . 44 .48-49 CircelGame ...... 43 .42-45 Pucky ...... 12 22-27 MSXDOS 2 voor beginners 1 ... .47 Ted cursus .. . .. 47 ... 12 CD2 ...... 35 .. 8-11 RAMdisk ...... 29 22-26 MSXDOS 2 voor beginners 2 .. .48 Telenew, teletext ...... 46 ... 43 Colors ...... 6 .. 39-40 Reflst ...... 10 36-42 MSX geh. verklaard 1 ... 45 ... 6-9 Turbo Screencopy ...... 12 ... 20 Copyfile ...... 3 .. 55-56 Rem Space Killer ...... 4 34-38 MSX geh. verklaard 2 47 . 59-62 Turbobase ...... 16 45 CRTdump ...... 3 .. 57-58 Repwek ...... 10 52-56 MSX geh. verklaard 3 48 . 56-62 TurboTex1 ...... 19 .60-61 Datamaker . . . . 25 .36-42 Rubiklok ...... 40 26-33 MSX geh. verklaard 4 Mem 49 ... 6-9 lijdmenu, video ...... 33 .19-20 Diashow ...... 41 . 52-55 Rubik klok MSX1 ...... 50 26-29 Rekenwonder. 16 .... 63 Videographics/digitizing .. 14 .42-48 Digiklok ...... 8 . 55 Russia ...... 49 50-54 Tedcursus 1 .. 47.12-14 Video-titel aar ...... 29 .54-55 Dipshit MSX ...... 24 59-63 Sal88 . . 20 46-49 Ted cursus 2 49 . 29-31 WDPRO ...... 13 ... 74 Disass ...... 18 . 54-58 Sal90 ...... 36 29-37 TempoTypen ...... 13 .... 47 Yamaha graphic card .... 16 .35-36 Diskmonitor . . . . 5 .. 38-39 Sal 91 ...... 44 58-63 Topografie-serie. 14 .... 67 Diskview ...... 31 .16-25 Salber ...... 13 32-33 Diver FMPAC muziek .... 41 .28-29 Sample editor MCM ..... 49 30-35 UTILITY'SfTALEN Drpasc ...... 15 . 62-64 Schaak ...... 19 51-53 TOEPASSINGEN Aacko Character Editor...... 34 Drum ...... 10 . 30-34 Schatten Duiken ...... 5 28-31 9 Grijstinten screencopy 8 ..... 73 Aackoscribebug verholpen 38 .52-53 Drwms 2 MSX2 ...... 22 .22-26 Schuifpuzzle ... 1 46-47 Aackobase-2 1 .. 14-16 ALFA-Fortran ...... 8 .. 28-32 Dskidx ...... 8 .. 64-65 Schuifpuzzles ...... 30 44-49 Aackocalc-2 1 .. 22-23 Assemblmon.Philips MSX. 23 .10-12 DskTyp ...... 7 . 40 Sclptr-MSX2 ...... 11 60-63 AackoSCRIBE 10.16-18 AssemblerBasic, ZASBAS 38 .32-39 Dsort ...... 21 . 44-49 Screendump in ML ...... 8 20-23 Aackotext-2 ...... 1 .. 11-13 BDS-C compiler ...... 11 .20-22 Edit ...... 6 .. 36-38 SCRSAV ...... 38 .. 9-11 Adres MSX . . .. 2 ..... 55 Champ assembler ...... 11 .16-19 Een per Huis .... 2 .. 46-49 Show'em, GIF viewer .... 48 26-31 Assembler verg.test . . 11 Compiler BDS-C test .. 11 .20-22 EnqEnt ...... 25 . 24 Snackbar ...... 8 24-27 Automenu ...... 39.16-17 Connect ...... 39 .36-37 Escape ...... 4 .. 48-50 Snelli ...... 5 .... 31 Barcode reader 47 . 48-49 Delta-Basic ...... 21 .41-43 Exprif (basic lijkt op C) ... 46. 7·9 Space-Walk ...... 8 59-63 Batchfiles,interac. 33 . 43-45 Devpac-80 assembler .... 11 .16-19 Figrek 6 .. 45-47 SpcKil ...... 2 ..... 9 Belasting 1985 . 7 ..... 66 Devpac 80 assembler .... 49 .16-18 Fiscaal ...... 28 .13-17 Sp rite ...... 11 68-75 Bioritme Jostel 47. 19-20 Diskit ...... 17 .52-53 FLSTOT,directories 42 .. 6-10 Sprite-Editor ...... 3 28-32 Comsta 22 .... 21 DOS 2.10 ...... 28 .. 8-12 Fdate ...... 28 . 42-43 Strkls. .11 .. 41 Creative Greetings . 4 .. 28-30 Easycopy .... 12 . 69 Ftime ...... 29 .46-47 Supdir ...... 9 57-62 Dieet. 13.69-70 Easycopy . . . . 9 .... 26 Four, 4 op een rij .... 42 . 49-55 TAO-puzzle opl. lezers ... 23 ... 41 Digisat sa!. ontvanger 18 . 32-35 Easyspaint ...... 9 .... 26 Funeditor ...... 44 .37-39 TAO-puzzle oplossing .... 21 40 Dokistar 15. 10-11 Easysprite ...... 9 .... 26 G~~ ...... 5. ~ TAO-puzzle-MSX ... 20 40-44 Draws. 4 ..... 80 Freekick o.a. agenda . 26 .78-80 Heel apart labyrint HAL 17 . 38-46 Tapdir ...... 5 34-35 Dynamic Publisher ..... 20. 36-39 Flash-assembler. . . . .16 .32-34 Hoger Lager ...... 36 . 54-58 Teken ...... 20 50-59 Ease . 19 . 39-42 GST-C ...... 27 .32-34 ICP&TSR ...... 48 ... 6-7 Teller...... 12 40-41 Easy. . 46 .... 50 Head alignment kit .. . .. 7 .. 67 IJsfabriek 14 . 52-57 Tips85 ...... 5 45-47 Easycopy 12 .... 69 Hi-Soft C ...... 39 .41-43 Jake in the Caves 13 . 56-62 Transfer ...... 33 55-57 FAC Synthpower,muziek 42 .... 17 JRT-Pascal ...... 14 .64-65 Joysor 11 .12-14 Tstbld ...... 12 33-34 FAC, sound NMS1205. 37.54-55 Klantsys, postorder ...... 37 .48-49 Kalend ...... 21 . 50-52 Typles ...... 7 64-65 FAC Soundtracker . . . .. 45. 59-61 Mastervoice-Wordstore ... 5 .... 21 Kerkklok ...... 4 . 51 Ufo ...... 3 54-55 Factuur ...... 26 . 26-34 MCBC compiler ...... 38 .12-15 Kerstkaart. . ... 35.51-53 Varln2 ... 9 53-54 Fastan fakturering 18 . MCBC msx compiler ..... 50 6-14 Kerstliedjes ...... 19. 49-50 VarlsVLinlst ...... 7 68-72 Filecoppier BK .... 40.51-54 MD-lib (pascal) ...... 45 .10-13 Keuken ...... 11 . 49-52 Viper ...... 14 70-74 Financial solutions 41 .58-61 MSX1 graph.Edi!. Package 30 ... 55 Keyin ...... 27.12-13 Vissen ...... 7 76-80 FinalGraphics teken. 36 . MSX-64 ...... 3 .... 13 Kladblok .... '... 4 .. 58-60 Vsteke . . .. 4 54-57 Final Video Graphics 44 . 50-51 MSXBUG monitorprog .... 16 .69-74 Koppie 18 . 50-53 Vuurwerk ...... 35 19-21 Fistan financiële adm. 11 . 30-33 MSXDOS 2.20 .. 33 .58-59 Lampjes 1 .. 40-41 Watkik .. 10 58-59 Fistan financiële adm. 16.12-14 MT-Debug ...... 3 .... 11 Laserbikes ...... 21 .54-57 We wish Xmas ...... 35 24-25 Formulierenmaker 36. 12-14 Philips MSX-DOS ...... 6 .. 58-59 Letter ...... 5 .. 36-38 Wijnglas ...... 1 48-49 Fractalgenerator ...... 41 . 18-19 Pascal 80 compiler ...... 40 .55-57 Life ...... 35 . 58-62 Gamebuilder ...... 41 .30-31 Quasar-Pascal ...... 15 .15-17 Linklk ...... 10. 57 Graphsaurus,tekenen .. 42.18-20 RF Assembler MSX2 .... 22 .14-16 List extra. 38 . 24-25 EDUCATIEF HI-BRID Sony 9 .. 44-48 SBUG2 en DOS2 tools ... 49 .44-45 Lli les ...... 39 . 34-35 Aackosoft Aardrijkskunde . 1 .... 32 Home-Office 2 12 . 58-60 SavPic cass. saven ...... 26 .36-41 Lockin' Man ...... 4 .. 52-53 Aackosoft Kaartengen. . .. 1 .. 32 Huishoudboekje MSX ... 3 ..... 12 Sparrowsoft Utilities ..... 9 .. 26-27 MCM2B 18 . 40-49 Achter de schermen ..... 37 .. 6-9 Hyperdir ...... 48 . 22-23 TED tekstverw/editor .... 36 .38-42 MCM2B2 ...... 24.64-73 Achter de schermen ..... 39 10-15 I Tjing . 8 .... 8-9 Turbo Pascal...... 19 .44-48 MCMbase ...... 2 .. 28-33 Achter de schermen ..... 45 54-58 Kastan 14 . 40-41 Turbo Pasc.:Toch de BIOS 21 .31-33 MCMprt ...... 15 . 54-58 MSX1videoproc ...... 39 10-15 Lasergun ASCII 43 . 32-33 Turbo Pascal uitbreid ..... 37 .10-12 Memmon ...... 6 .... 48 Basic cursus MSX . . .. 3 12-13 Lesmaker . 17.48-51 ZEN assembler 11 .16-19 Missile Attack ...... 23 .26-32 Basic intern, tokens . . . 38 59-61 Lestar. 13 .... 39 ML subr.Files in B. . .. 37 .34-37 Basic tokens deel 3. . .. 44 52-54 Lidad, ledenadmin. 33 . 56-57 Basic invoeren .. . .. 43 54-56 Mastervoice-Wordstore 5 ..... 21 MUZIEK Basic tokens ... 34 24-25 Medico 12 ... 69 Awesome, soundtracker .. 50 .22-23 LOSSE NUMMERS Bridge Spelenderwijs .... 13 68-69 Memman specificaties. 40 .. 9-11 Impact Musix (fac sound) .50 .40-41 CMD command onbekend? 38 62-65 MemMan 2.0 introductie 45 . 20-21 Sample editor MCM ..... 50 .30-35 Cursus ML op MSX 1 .... 40 58-61 Memory Manager. . . 39 . 30-32 Soldeerbout, SIMPL ..... 50 .44-45 MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 -60- ___ M MSX Benelux Beurs in Eindhoven vrijdag 24 - zondag 26 januari De laatste jaren wordt er in Dit keer hebben we samen met de Centrum uit Haarlem voor het eerst zijn Eindhoven twee keer per jaar organisatoren van Benelux Computer de Koreaanse importen tonen, terwijl de stoute schoenen maar eens aangetrokken gebruikersgroepen zich op het moment een steeds aantrekkelijker en slaan we stevig op de trom. Want als het van schrijven beginnen aan te melden. computerbeurs gehouden: aan ons ligt zal er eind januari in Benelux Computers. Een Eindhoven heel wat MSX te zien zijn. De beurs duurt drie dagen, waarbij de beurs waar MSX Computer vrijdag voor zeker de gebruikersgroepen Magazine - samen met zus Met de kortingsbon elders in dit blad natuurlijk lastig in te vullen is. Wie hebben lezers van MSX Computer specifiek voor MSX-spulletjes komt doet terblad PC-Active - al diverse Magazine een streepje voor, want zo er het beste aan om op zaterdag te mikken, keren een stand heeft gehad. wordt de beurs nog betaalbaarder. terwijl we aannemen dat ook op de zondag de meesten aanwezig zullen zijn. Benelux Computer is een gemengd gebeuren. Er zijn diverse deelbeurzen, die Wat ook heel aardig is, is dat er allemaal tegelijkertijd in dezelfde hal waarschijnlijk ook de nodige buitenlan plaats vinden. Amiga's, Atari's, MS-DOS ders zullen verschijnen. Vanuit België en machines en nu ook MSX-computers Duitsland gezien is Eindhoven zeer vinden allemaal een plekje onder één en bereikbaar, zodat ook MSX'ers uit die hetzelfde dak. Natuurlijk zal het MSX-ge streken hopelijk op pad zullen gaan. deelte maar klein zijn, vergeleken met de andere afdelingen. Dat heeft echter ook zo Bereikbaarheid zijn voordelen. Zo zullen er als het om diskettes, papier en linten gaat de nodige Het beursgebouw is gloednieuw en ideaal koopjes te halen zijn. gelegen: vlak naast het station. Wie per auto komt; er is een parkeergarage in de MSX-exposanten naaste omgeving. Eten en drinken is verzorgd, er is zelfs een restaurant in het Er zal echter zeker ook het nodige op beursgebouw te vinden. MSX-gebied te zien zijn. Een aantal MSX-exposanten zijn al bekend, zo Met andere woorden: we verwachten komen MK Public Domain, BCF, Everall iedereen gewoon daar te zien. Laten we er Promotion, de HCC Groep van Zes en in Eindhoven eens een prima MSX-hoek Stichting Green zeker. Ook MSX Club van maken, in dezelfde zaal als Philips Magazine zal een stand bemannen, in zijn aandeelhoudersvergaderingen belegt. ieder geval op de zaterdag. Hoogstwaar schijnlijk zal ook het MSX Computer Organ isatie De Benelux Computer Show, georganiseerd door Interexpo & Media, zal op vrijdag 24, zaterdag 25 en zondag 26 januari 1992 plaatsvinden. De beurs wordt gehouden in het Beursgebouw, aan de Lardinostraat 8 - vlak bij het station - te Eindhoven. Adres organisator: Interexpo & Media Postbus 6388 DAT BELOOFT 5600 HJ Eindhoven EEN PRIMA BEURS Tel.: 040-464601 MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 61 - Internationale MSX-computer beurs in Tilburg Na het grandioze succes van te delen, zodat de eerste aanmelders ook Mochten er mensen, verenigingen of de voorgaande jaren wordt de beste plaatsen krijgen. Of het mogelijk bedrijven zijn die op het moment dat deze zal zijn het succes van 1991 te overtreffen MCM verschenen is nog geen uitnodiging voor de vijfde achtereenvol hangt af van het publiek en van het weer ontvangen hebben en toch aan de beurs gende keer door de MSX natuurlijk. Alhoewel... deel willen nemen, dan kunnen zij alsnog Gebruikersgroep te Tilburg contact opnemen met de organisatie. een grote, internationale MSX Zeker nu de beurs een week naar voren is Natuurlijk kunt u ook met andere vragen beurs georganiseerd. Even geschoven is dit niet te voorspellen. Maar bij de organisatie terecht. de echte MSX-er gaat naar Tilburg, weer Noteer de datum in uw agenda en houdt als in 1991 is als locatie de of geen weer. hem vrij: Bremhorsthal aan de Oude Zaterdag 4 april 1992 Internationale Goirleseweg 167 gekozen. De toegangsprijs bedraagt f 7,50. Maar MSX-computerbeurs Tilburg met de bekende kortingsbon wordt dat Dit keer zal voor een ruimere opzet slechts f 5,-. Deze kortingsbon zal in de Organisatie: gekozen worden en zal een vereniging of . volgende uitgave van MSX Computer MSX Gebruikersgroep bedrijf voor maximaal vier kramen in Magazine worden afgedrukt, samen met pla Bartokstraat 196 kunnen schrijven. Het is dus van groot de plattegrond, de deelnemerslijst en 5011 JD Tilburg belang tijdig uw inschrijfformulier terug andere informatie. Tel.: 013-560668 1681421 te sturen. De uiterste inzenddatum is gesteld op I februari 1992. Verwacht wordt op deze beurs weer nieuwe ontwikkelingen te kunnen tonen, want MSX is zeker niet dood. Er zal ook aan de inwendige mens gedacht \ worden en na de ervaring in 1991 kan het ~BAUIKERSGROEP catering bedrijf zijn maatregelen daarvoor treffen. Het ligt in de bedoeling verenigin gen uit het buitenland, zoals België, ~~ Duitsland, Zwitserland en Engeland uit te nodigen. Men is al druk doende de hal in TILBURG TEL:013-S60668 of 681421 GAAN WE HET SUCCES VAN 1990 OVERTREFFEN? Als het mogelijk is, neem dan uw computer mee. Ruimte en tafels MSX Club genoeg! MSX Club de Amsterdammer houdt iedere maand bijeenkomsten de Amsterdammer in gebouw Don Bosco, in de Watersgraafmeer. Het adres: In Amsterdam probeert Alex Peetoom al tijden een MSX-Club Don Bosco in de kerk bij het speeltuintje van de grond te tillen, met wisselend succes. Zo was het James Wattstraat 56 experiment met de HCC minder geslaagd, dankzij wat Amiga-boys die MSX niet zo zagen zitten en niet van leven en De volgende bijeenkomsten zijn gepland op 14 februari, 13 maart, laten leven hadden gehoord. 19 april en 8 mei, telkens op vrijdag dus. We beginnen om half acht en gaan tot ongeveer twaalf uur door. Hoe dan ook, op verzoek van Alex de volgende oproep: MSX Club de Amsterdammer Voor informatie, bel of schrijf naar: Eindelijk een actieve MSX-Club in Groot Amsterdam Alex Peetoom Waar u terecht kunt met uw vragen, problemen, suggesties en Wakkerstraat 34 huis voor uitwisseling van kennis en ideeën. Bovendien, een gezellig 1097 CG Amsterdam avondje uit. Tel.: 020-6924559 (na 18.00 uur) MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 62- .... tt" -= OUTPUT Sony MSX 2 HB-f9p met monitor, I/O'tjes datarec., software, 25 ms. MCM Printer VW 0030, datarec. NMS 1510, f 400,- Tel.: 010-4158374 I/O'tjes zijn kleine advertenties voor particulieren. Als Uniface, plotter PRN 41. Tel.: 01820- 10016 Philips MSX 2 NMS 8250, disks, u iets zoekt, of juist iets kwijt wilt, op computer-gebied, boeken, stofkap f 895,- Tel.: 05180- plaats dan een 1I0'tje. Gebruik daarvoor de I/O'tjesbon, Philips NMS 8280 met toebehoren. 3172 of 05750-19229 (Jan Hendrik) Tel.: 03429-2747 (tot 22.00 uur, ze zijn gratis voor abonnees, anderen betalen voor deze Anton) MSX 2 Sony HB-F7ooP omgeb. n. 2+ service slechts f 5,-. I/O'tjes worden zo spoedig met 512 kB RAM. f 1000,- Tel.: mogelijk geplaatst, maar het kan gebeuren dat uw Printer NMS 1421 f 350,- FM-PAC 070-3235821 f 100,- modern met ingeb. softw. advertentie een nummer moet wachten. V21N23 f 150,- Tel.: 01184-17194 Sony MSX 2+ f 1000,- T. Kung. Tel.: De redactie behoudt zich het recht voor I/O'tjes zonder (Zeeland) 05210-18164 opgaaf van redenen te weigeren. Gezien de omvang van MSX 2 NMS 8255, kl. monitor VS NT! cursus Basic voor MSX home het illegale kopiëren zullen alle aanbiedingen van 0080, joyst., boeken. f 1250,- Tel.: computers. f 500,- Tel.: 03430-14361 software - ook als dit samen met hardware gebeurt - 03420-14084 NMS 8280 (256 kB) f 1100,- Tel.: worden geweigerd. Slechts zelfgeschreven program NMS 8280 + div. uitbr. + kl.monitor + 01650-54766 (na 18.00 uur) ma's mogen tegen een niet-commerciële prijs worden muis + modern + boeken. f 1600, aangeboden. Tel.: 072-152723 (na 19.00 uur) MSX 2 NMS 8255 + VS 0080 kl.monitor+NMS 1431 printer + muis Ook andere commerciële advertenties worden gewei NMS 8250, 256 kB, 2+ uitbr. boeken, + boeken + handl. + softw. f 1600, gerd, evenals I/O'tjes met een postbus- of antwoord printer VW 0020, joyst. f 1300,- Tel.: Tel.: 05202-28894 01729-8513 (Ard) nummer. Vermeld altijd uw volledige adres op de bon, Philips Music Module en FM-PAC. ook al wilt u slechts met uw telefoonnummer in deze Printer NMS 1431 f 499,- SCSI P.n.o.t.k. Tel.: 04930-15638 rubriek worden opgenomen. interface f 175,- Canon MSX 1 + datarec. f 250,- Tel.: 02154-14833 Printer VW 0030 f 350,- Diskdrive Sony HBD50 f 350,- mon.monitor Over I/O'tjes kan niet met de acquisitie of redactie MSX 1 computer VG 8020, datarec. f 50,- Tel.: 08330-14486 worden gebeld. NMS 1520, joyst. f 350,- Tel.: 01883-23972 Toshiba HPX570 MSX plotter/printer + 4 sets pennen + 7 zwarte pennen + Philips NMS 8250, datarec., joyst., org. software. f 200.- Tel.: 03440- AANWIJZINGEN VOOR INZENDERS tijdschr. , software. f 550,- Tel.: 12903 03211-2030 Schrijf, in duidelijke blokletters, alleen binnen het MSX 2 Sony HB-7ooD, snelle Sony HB-F700D + kl. monitor + diskrom + NMS 1510 datarec., aangegeven kader en vermeld daarin telefoon of adres. Alles boekenltijdschr. + softw. + joyst. + SCARTkabel, boeken, software, evt. wat buiten het kader valt wordt niet opgenomen. Vul de bon muis. f 900,- Tel.: 074-667183 2e dubbelz. diskdrive. f 1000,- Tel. vakje voor vakje in. Laat een vakje open (spatie) tussen de 03440-12903 VG 8235, printer, zfw TV, joyst., woorden, laat alleen een vakje leeg als daar ook echt een datarec., software. Tel.: 04951-2664 MSX Emulatiekaart voor MS-DOS spatie moet staan. Maak duidelijk onderscheid in hoofd- en (Xander) computer. Emuleert MSX op uw Pc. Met alle toebehoren. f 550,- Tel.: kleine letters. Vergeet geen leestekens zoals punten en Sony HB-G900P f 250,- Sony HBD 03440-12903 komma's. W30 f 550,- Toshiba keyboard f 275,- 512 kB mapper f 250,- Tel.: NMS 8250, 256 kB, incl. disks, 01828-11152 (na 18.00 uur, Bob de tijdschr., boeken, joyst. f 750,- Tel.: Vroedt) 05940-3903 INPUT I/O'tjes Gratis voor abonnees van MSX Computer Magazine Handleiding van Sony PRN -C41 printer-plotter. Tel.: 03418-58365 Zoekt u iets of heeft u iets aan te bieden op computer gebied? Plaats dan een I/O'tje. Wilt u de bon in duidelijke blokletters invullen? Wie kan mij helpen aan een WP 5.1 printerdriver voor de NMS 1431 IK ZOEK printer. Tel.: 03499-86852 (Er winILambertus) Afz.: ______Philips Music Module voor elk redelijk bod. Liefst met doos en Adres: ______handleiding. Tel.: 05945-16077 Postcode ______NMS 1150 tekentableau + datarec. Plaats: ______Tel.: 053-309432 (na 18.00 uur) Tel.: ______Philips Music Module. Prijs nader overeen te komen. Tel.: 020-6798257 Tekentableau, liefts Philips, in goede Abonneenummer: ______staat. Tel.: 077-662152 (na 18.00 uur, IK BIED AAN Dennis) Handscanner. Tevens org. Solid Sna ke. Tel.: 077-662152 (na 18.00 uur, Dennis) Een constructieboekje van MSX 2 NMS 8280. Tel.: 023-379095 Stuur deze bon naar: Aktu Publications b.v. LEZERS Postbus 2545 ADVERTENTIES 1000 CM Amsterdam MSX Computer Magazine nummer 51- januari 1992 - 63- VG 8230 MSX 2 + mono monitor, Sony HB F700-P + kJ. monitor, muis, datarec., printer VW 0030, sheetfeed joyst., printer, softw., boeken, tijdschr. er, joyst., dieks, boeken. I 800,- Tel.: I 1250,- Tel.: 01860-16696 041330-40663 MSX2 NMS 8250 + 2 diskdr., printer LET OP Draadloze joysticks met bijbehorende VW 0030, boeken. I 1800,- Tel.: ontvanger met losse voeding voor 055-331418 MSX. I 75,- Tel.: 03451-14420 Heeft U nog geen MSXDOS2.20 MSX 2 met NMS 1431 printer, dan is nu het moment gekomen Sony HB-F700P + mono monitor, monitor, joyst., toebeh. P.n.o.t.k. Tel.: printer VW 0030, muis, boeken, disks. 03210-16017 om er een te kopen. I 1300,- Tel.: 035-832337 MSX 2 VG 8235 + printerNMS 1431, Speciale aanbieding: CBM 64 = 2 printers, datarec., alle monitor, tijdschr. I 1200,- Tel.: 09-32- handboeken, printerlint en papier. 91303983 (België) Tel.: 020-6317854 MSX 2 NMS 8280, 2 drives + muis, MSXDOS2.20 f 65,- Philips MSX 2 VG 8235, printer NMS joyst., modem, boeken, org. softw. 1421, kJ. monitor Ancona 80, joyst. I 2250,- Tel.: 03402-67998 I 800,- Tel.: 046-510346 Jam YIS503=CX5M + SFG-05 + Het is dus niet meer nodig een illegale versie van DOS Sony HB-F700P + kl. monitor, YRM 501 + YRM 502 + YRM 104 + te kopen modem, muis, disks, boeken. I 1500, 32 kB RAM. I 800,-. Haarlem, Tel.: De enige originele koopt u bij Tel.: 01803-19201 (na 19.00 uur) 023-323492 NMS 8250 MSX 2 + kl. monitor, MSX2 VG 8235 + kl. monitor CM MK Public Domain datarec., boeken, software. I 800, 8833 + joyst. + boeken + tijdschr. + Libellendans 30 Tel.: 020-6478457 (na 17.00 uur) Software. I 1500,- Tel.: 071-763249 2907 RN Capelle a/d IJssel NMS 8245 + muis, joyst., monitor, MSX2 NMS 8245, kl. monitor, teken Tel.: 010 - 4581600 boeken, software en VG 8235 + tableau, muis SBC 3810, modem printer VW 0020, datarec., joyst., NMS 1250. 1 1300,- Tel.: 050-343571 Gironummer: 5687067 disks, boeken. Tel.: 01685-2465 (na 18.00 uur) Sony HB-F700P + MT-Base + disks + NTI cursus MSX Basic voor home (advertentie) Yamaha Midi-Module, keyboard, car computers. compleet. I 250,- Tel.: tridges, boeken. I 1000,- Tel.: 030- 03430-14361 732811 Terminal IBM met BNC connector + Org. FI-Spirit cartridge. Incl. ver NMS 8250 + kl. monitor + printer monitor + toetsenbord voor netwerk. zendkosten I 65,- Tel.: 074-425058 MSX turbo R, geheel compleet, inel. NMS 1421 + disks + boeken. Alles in I 150,- Tel.: 03454-1740 (Remon) adapter, DIN-SCART kabel. I 1795, één koop I 1400,- Tel.: 071-144851 MSX Computer Magazine vanaf Tel.: 070-3107875 NMS 8250 + kl. monitor + MSX nummer 6. T.e.a.b. Tel.: 04125-4008 Yamaha MSX-muziek computer met printer VW 0030 + adm. prog.'s + NMS 8250, 2 drives, 256 kB + kl. TV, FM soundchip + keyboard + diskdri boeken. I 1500,- Tel.: 04750-27022 Philips datarec. NMS 1515/00 met 9V 4 joyst. I 950,- Tel.: 01820-23475 ve. I 699,- Tel.: 05908-33791 (na 20.00 uur) adapter. I 65,- Tel.: 01684-2894 MSX I Vanon V20 met handl., Philips MSX2 VG 8235, kl. monitor, Philips NMS 8250 + mono monitor. NMS 8245, nieuwe drive, boeken, stofhoes, spellen, kabel. I 195,- Tel.: printer, modem, boeken, software. I 800,- Tel.: 070-3666791 (Aad) disks. I 1200,- Tel.: 073-418182 070-3107875 I 1500,- Tel.: 079-421482 Ruilen: mijn Metal Gear (org) tegen Philips Music Module. I 250,- Tel.: Sony HB F700 + Philips Music MSX 2 NMS 8250 + kl. monitor + jouw FI-Spirit (org) Tel.: 02993- 01803-17853 Module + Eddy2 + 2e drive + 512 kB printer + boeken + disks +hoezen. In 67684 (na 15.00 uur, Peter) mapper + muis + printer + kl. monitor. org. verpakking. I 1199,- Tel.: 010- MSX 2 NMS 8255 + kl. monitor + I 2500,- Tel.: 03454-1740 4201988 MSX2 NMS 8250 + geh. uitbr. + disks muis + printer NMS 1431 + softw. + + printer NMS 1431 I 1500,- Tel.: modem. Tel.: 072-625177 04927-63553 MSX 2 VG 8235 + mono monitor + 2 Sony HB-F700P, Philips NMS 1431 joyst. + printer NMS 1421 + boeken. Kort Nieuws printer, muis, monitor, boeken. I 750,- Tel.: 05241-2186 (na 18.00 II400,-Tel.:015-613593 uur) ---- HCC bespreekt turbo R MSX 2 NMS 8220 + datarec. + MSX I VG 8020 + printer VW 0020 In één van de laatste nummers van de HCC nieuwsbrief - het boeken + tijdsehr. + joyst. I 650, + dataree. I 250,- Tel.: 077-662152 Ook los. Tel.: 01713-12490 blad zal binnenkort samengaan met PC Thuis, zo werd op de Commodore printer MCS 801 color. HCC dagen officieel bekend gemaakt - wordt de MSX turbo Sony HB F700P (geen monitor) + I 500,- Tel.: 023-379095 Philips Musie Module + 512 kB R besproken. In nummer 147 op pagina 28 om precies te zijn. mapper. Alles of niets: I 999,- Tel.: NMS 8250 + printer Brother HR5, Het is een vrij uitgebreid maar niet erg diepgaand verhaal 03-7663474 (België) Philips Music Module NMS 1205, waarin zo ongeveer alle kwaliteiten van de Panasonic MT Telcom modem, joyst., software, Philips Musie Module + QWERTY boeken. I 1000,- Tel.: 05700-51171 FS-A 1ST achtereenvolgens worden opgesomd. toetsenbord voor NMS 8250. Tel.: 05206-45716 MSX2 VG 8235 + disks + boeken. De conclusie is zeer positief, we citeren: "De MSX turbo R I 450,- Tel.: 040-433159 Sony HB F700D + kl. monitor + is een prachtig systeem, dat bij een overstap van MSX2/2+ printer + plotter + software + boeken Philips Music Module NMS 1205 met geen compatibiliteitsproblemen geeft. De FS-Al ST van + joyst. I 1100,- Tel.: 030-250861 keyboard I 350,- Tel.: 04927-63553 Panasonic heeft niet alleen veel te bieden, hij is ook nog eens NMS 8280,256 kB; NMS 8280; NMS Philips NMS 8255 + printer NMS oerdegel ijk.' Kortom, de HCC is tevreden over deze nieuwste 8250; kl. monitor. Tel.: 05987-16627 1421 + kl. monitor + boeken + disks + loot aan de MSX-boom." Onder het kopje 'verkrijgbaarheid' (di-do, 17.00 uur, John) muis. Tel.: 01803-17853 worden zowel Genic als MSX Engine genoemd. MSX 2 NMS 8250, printer NMS 1431 MSX 2 NMS 8255, boeken, tijdschr., + monitor + muis + boeken. Eén koop. joyst. I 750,- Tel.: 040-417544 I 1400,- Tel.: 01731-7759 (Kees Er is dus nog aandacht en ruimte voor MSX, ook in een blad Philipse) dat zich niet specifiek op MSX richt. We wilden het maar even signaleren, voor het geval er nog mensen denken dat Sony HB F700D, B drive, FM-PAC, muis+mat, boeken, softw. f 1475, MSX dood is ... Tel.: 08852-1868 MSX Computer Magazine nummer 51- januari 1992 - 64- . ___ M Om het u gemakkelijk te maken zet ICP7 de getest zijn op hun deugdelijkheid. Om te ICP7 Caps Lock aan. Alleen als er kleine letters in voorkomen dat er later alsnog fouten de listing staan moet u die Caps Lock even insluipen drukken we dat geteste program Het Invoer Controle Program uitzetten. De checksum van regels die met ma vervolgens rechtstreeks af, via Desk Top ma is nodig om listings uit het REM - of het equivalent ' - beginnen is Publishing. In programma's is iedere letter, altijd nul. ieder cijfer en elk leesteken van belang. Om blad foutloos over te kunnen De Basic-listing maakt het machinetaalpro verwarring tussen de hoofdletter '0' en het nemen. gramma voor u aan, op disk cassette. Om dat cijfer '0' te vermijden is de nul altijd programma na het runnen van de Ba~ic echt doorgestreept. Om u te helpen bij het intikken staan er bij in gebruik te nemen zult u het eerst moeten alle listings controlegetallen. Achter iedere laden. Voor disk-gebruikers gaat dit met: Per regel drukken we precies zoveel tekens programmaregel staat zo'n checksum. Deze af als u op uw scherm ziet onder het intikken. getallen maken het u samen met ICP BLOAD "ICP7.BIN",R Programmaregels die langer zijn worden mogelijk de listing foutloos in te tikken. afgebroken, net zoals op het beeldscherm Cassette-gebruikers dienen het commando van uw computer. Een veel voorkomende ICP7 berekent voor iedere ingetikte zonder de '.BIN' in te tikken. ICP wordt pas fout tijdens het intikken is het vergeten van programmaregel een checksum, zodra u op weer helemaal verwijderd als u de computer de Return, die na iedere .programmaregel de enter of return drukt. Deze checksum uitschakelt of reset, maar kan tijdelijk moet worden ingetikt. Ook als de vorige verschijnt dan linksonder op uw beeld uitgezet worden door Fl in te drukken en regel precies 80 - of 37, bij MSXl - tekens scherm, op de positie waar anders de weer aangezet worden middels het com lang is, zodat de cursor al vooraan de definitie van Fl staat. Deze waarde moet mando: volgende regel staat! overeenkomen met het getal dat in de listing bij de betreffende regel is afgedrukt, anders A=USR(O} Test een zojuist ingetikt programma nooit heeft u een foutje gemaakt bij het intikken. meteen uit. Ook het uitproberen van niet In dat geval kun u de betreffende regel Het is zonder probleem mogelijk het volledig ingetikte programma's is niet eenvoudig even verbeteren, u hoeft de regel programma dat u aan het intikken bent te verstandig. Save het eerst, voordat u RUN dus niet opnieuw in te tikken, ICP7 kijkt saven, ICPwordt daarbij niet bewaard. Later intikt. Sommige programma' s zouden, als er altijd naar de hele programmaregel zoals die kunt u ICP en het Basic-programma weer fouten in schuilen, de computer op slot op het scherm staat, niet alleen naar wat er laden en de draad weer oppikken. kunnen zetten. Tijdens het intikken is het echt ingetikt wordt. eveneens verstandig om, zeker als het om Het intikken langere listings gaat, zo nu en dan een kopie ICP7 maakt onderscheid tussen hoofd- en te saven. kleine letters en dat kan soms problemen MSX Computer Magazine publiceert alleen Beter tien maal onnodig saven, dan één keer opleveren. Het is dus zaak daarop te letten. programma's die door de redactie uitgebreid te weinig. 10 ' ICP7 0 FAF30127 00EDB0ED 53F8F3ED 5B9AF322 9 20 ' 0 AF3ED53 D0F9FB2A 72F6ED5B 74F6A7ED 52 30 ' Invoer Controle Programma van 0 11F7FB CDB4F92A 4AFC0EC9 ED4222D2 F91 40 ' MSX Computer Magazine by RWL 0 EFE7C 4342" 16 50 ~ Copyright AKTU Publications BV 0 200 DATA "CDC1F97C CDC1F97D CDC1F97C 60 ' 0 0F0F0F0F 67E60FFE 0A380BC6 07180743 4 70 ' ICP7 is een BLOAP-file, dit 0 C454152 26483CC3 DIFA2C26 483CC332 01 80 ' Basic-programma maakt dát be- 0 050D3F 55535228 30292D4D 434D2773 204 90 ' stand aan op disk of cassette. 0 94350 6079" 14 100 ' 0 210 DATA "050D2AD0 F9229AF3 ED4B4AFC 110 CLS: PRINT "Lezen data •. ": PRINT: 2AD2F9A7 ED42D83E 0721EEFA C5545E23 E Al=&HF975: A2=&HFAF4 3 BF57986 7723788E 77FIEB3D 20F0D12E 34 120 FOR G=0 TC 5: REAP R$: X=0: PRINT 01BA00 EDB0060A 121310FC 3D32ABFC CDD 6-G;CHR$(13);: FOR F=0 TO 64 117 EF9CD 1120" 93 130 B=VAL("&h"+MID$(R$,F*2+F\4+1,2»: 220 DATA "A2000E05 21DBFDE5 EDB0E136 X=X XOR B 108 C3211D00 22DCFD21 5200229A F3C3CF00 1 140 IF F<64 THEN POKE A1+64*G+F,B ELS 1002021 SEFS7E23 BA20FB7E 23BA28FB FE E IF X<>0 THEN PRINT "Fout in datareg 272850 B2FE7220 0D7EB2FE 65200723 7EB el: 0; 190+G*10: STOP 117 2FE6D 0452" 241 150 NEXT F,G: PRINT "U kunt nu:" 69 230 DATA "283E2E5E 117FF806 051ABE20 160 PRINT "ICP7.BIN naar disk schrijv 14231310 F8CDA200 0E05EB11 DBFDEDB0 2 en, of": PRINT "ICP7 naar cassette sc A4AFC18 B5215EF5 1100014E AFB92814 D5 hrijven": PRINT "druk C of D "I: 1$=1 0607CB 39300182 CB220520 F6D1835F 142 NPUT$(l): PRINT 21 318E7 FB57 " 116 170 IF I$="c" OR I$="C" THEN BSAVE tiC 240 DATA "01C900C5 6Bl180F8 0E6460CD AS:ICP7",A1,A2: PRINT "Klaar!" 65- 96000E0A CD96000E 01AFED42 3C30FB09 C 180 IF I$="d" OR I$="D" THEN BSAVE "I 62F1213 C9217FF8 061011B4 004E1AEB 12 CP7.BIN",Al,A2: PRINT "Klaar!" 236 711323 10F7C927 2E2E2E27 0D354349 87C 190 DATA "F3CD9000 21D0F911 F0FBED53 1C6DC 464C" 168 MSX Computer Magazine nummer 51 - januari 1992 - 65- OEPS We doen ons uiterste best om een foutloos blad te produceren. Toch is een tijdschrift ook maar mensenwerk en dat geldt zeker voor de programma's die er in staan. Dus sluipen er soms fouten in. Vandaar deze vaste rubriek, oeps, waarin we niet alleen fouten rechtzetten, maar ook \. I verbeteringen zullen publiceren van eerder verschenen pro OEPS gramma's en andere zaken. We maken weinig blunders, schijnt het. MCM's Sample Editor, MCM Die dia die niet wilde Twee verbeteringen, dat is alles. En nog 50 even een opmerking over het maken van In de vorige oeps hebben we u wat verteld dia's - dat dreigt een 'running gag' te In deze listing is ook een regel niet over de interne moeilijkheden met een dia. worden, een steeds terugkerende grap. helemaal goed in het blad verschenen. Er Dat verhaal gaan we niet herhalen, we ontbreken twee variabelen, waardoor het verwijzen u slechts naar pagina 50 van dit Bal, K&K50-1 wegschrijven van het geheugen niet nummer. De wat cynische grap van een helemaal volgens plan verloopt. Die regel redacteur... De laatste regel van dit Kort & Krachtigje dient in zijn geheel is gesneuveld tijdens de layout. Regel 100 er als volgt uit te 1290 IF K=l OR K=3 THEN SLOAD F$+A$ E van deze listing dient in zijn geheel te zien: LSE BSAVE F$+A$,AS,AE 46 luiden: 100 C=(C+1)MOD2: IF C THEN COLOR=(4,1,1,7): COLOR=(S,2,6,7): RETURN ELSE COLOR=( 4,2,6,7): COLOR=(S,l,l,7): RETURN 13 De laatste kans! BON: abonnement voor oude prijs Bijna zes jaar lang is MSX Computer Magazine niet in prijs gestegen, maar nu kunnen we er niet meer onder uit. MCM moet duurder worden. Voortaan kost een J a, ik neem een abonnement op MSX Computer Magazine abonnement 60 gulden, of voor onze voor de oude prijs van f 50,-1 Bfr. 1000. Belgische lezers Bfr. 1200, en ook in de winkel zult u meer moeten gaan betalen. Naam: ______ Maar tijdens de maand januari kunt u nog Adres: ______voor de oude prijs een abonnement nemen op het grootste MSX-tijdschrift in Postcode: _____ Woonplaats: ______Nederland en omstreken. Tot en met 31 januari is de bon op deze pagina goed voor een abonnement voor de prijs van f 50,- / Handtekening: Bfr. 1000. Daarna gelden de nieuwe (Bij minderjarigheid één der ouders/verzorgers) prijzen. Ik wacht met betalen tot ik een acceptgiro van u ontvang Voor de Belgische losse nummer kopers is dit zelfs écht de laatste kans, want deze MCM 51 is het laatste blad dat ook in Stuur deze bon voor 1 februari 1992 naar: België in de winkel zal liggen. Aktu Publications BV Grijp uw kans daarom, en stuur in die bon. Antwoordnummer 10237 Alleen zo bent u acht keer per jaar 1000 PA Amsterdam verzekerd van het beste Nederlandse MSX -tijdschrift. ••••••••••...... ~ MSX Computer Magazine nummer 51- januari 1992 - 66- f 1 e Jaargang - Nummer 7 - f 7,95 / BFR 159 Stuur deze bon naar: Hoog Spel, 74034,1070 BA Amsterdam o Ik wil een proefnummer voor f7,95 o Ik wil een proefabonnement (4 nummers) voor f. 30,-/Bfr 599 (v.a. Hoog Spel nr ...... ) o Ik wil een jaarabonnement (10 nummers) voor f. 69;-/Bfr 1375 (v.a. Hoog Spel nr ...... ) Maak het juiste bedrag over naar bankrek. 54.75.53.854 of girorekening 44616 t.n.v. Hoog Spel te Amsterdam. Voor België: i.v.m. bankkosten proefnummer uitsluitend d.m.v. een Eurocheque voor FI. 7,95. Proef· of jaarabon· nement door overmaking van Bfr 599/Bfr 1375 naar ABN, Antwerpen rek. 721·5206427-40 t.n.v. Rangeela BV. Naam: ...... Adres: ...... ,...... Postcode: ...... Woonplaats: ...... Leeftijd: ...... Handtekening: ...... ; ... ;m Instellen kleuren en attributen. van SCSI-apparatuur zoals interfaces en harddisks vastgelegd, alsmede syntax van Voor kunnen de volgende waarden worden ingevuld: programmeertalen zoals 'C'. Zet alle attributen uit, stelt de voorgrondkleur Overigens, het staat iedereen vrij om lid te o in op 7 (wit) en de achtergrond op kleur 0 (zwart). worden van één van ANSI-commissies. I High lighted aan. Maakt de voorgrond extra helder. Alles wat nodig is om stemrecht te krijgen 4 Onderstrepen aan. over een bepaalde standaard, is het 5 Knipperen aan. invullen van een formulier en het betalen 7 Inverse Video aan. van 250 dollar inschrijfgeld. En natuurlijk Wisselt de voor- en achtergrondkleuren om. een redelijk gevulde beurs om de 8 Maakt de tekst onzichtbaar. bijeenkomsten in de Verenigde Staten bij 30/40 Maakt voorgrond/achtergrond zwart. te wonen. 31/41 Maakt voorgrond/achtergrond rood. 32/42 Maakt voorgrond/achtergrond groen. Schermaansturing 33/43 Maakt voorgrond/achtergrond bruin/geel. 34/44 Maakt voorgrond/achtergrond blauw. Wie wel eens een CPIM programma heeft 35/45 Maakt voorgrond/achtergrond magenta. geïnstalleerd - zoals Turbo Pascal - weet 36/46 Maakt voorgrond/achtergrond cyaan. dat er een enorme hoeveelheid schermbe 37/47 Maakt voorgrond/achtergrond wit. sturingsprotocollen bestaat. Op CPIM computers gebruikte ieder computermerk Tabel 1: Overzicht van de ANSI-standaardcodes andere stuurkarakters, bij voorbeeld om de cursor op scherm te positioneren. MSX computers kunnen VT-52 stuurcodes BIOS-ROM uit te breiden. Het TSR-pro T. Vervolgens volgt een reeks parame verwerken, een redelijk bekende indus gramma jANSI zet de BIOS zelfs geheel ters, die worden gescheiden door punt triestandaard. buiten spel - voor wat betreft de komma's. Meestal zijn' de parameters Het ANSI instituut heeft echter een schermaansturing. Zodra een initialisatie optioneel. officiële standaard ontworpen om tekst code wordt afgedrukt, zet jANSI de schermen te besturen. Deze standaard video-processor in de grafische mode Iedere ANSI-reeks wordt afgesloten door voorziet in kleurmogelijkheden, en er SCREEN 7. een commando-karakter. De letter 'H' kunnen diverse schermattributen worden Voor de gewone toepassingsprogramma's bijvoorbeeld, is de opdracht om de cursor ingesteld zoals onderstreepte, knipperen - in Basic, machinetaal of DOS -lijkt het op een bepaalde positie op het scherm te de en 'high-lighted' - oplichtende - tekst. echter alsof het gewone tekstscherm actief plaatsen. Het regelnummer en de kolom De ontwikkelaars van de MSX-standaard is. De VT-52 scherm-besturingskarakters zijn de parameters van de functie. hebben besloten om de ANSI-stuurcodes uit de MSX-standaard kunnen gewoon Wordt één van beide weggelaten, dan niet te ondersteunen, waarschijnlijk om gebruikt blij ven worden. Tekst en stuurco wordt de waarde 'I' genomen. Bij dat de MSX video-processor de meeste des kunnen in het ANSI-scherm via de schermcoördinaten is de afspraak dat de mogelijkheden toch niet op het tekst gebruikelijke commando's en routines linker bovenhoek wordt voorgesteld door scherm kan weergeven. De ANSI-stan worden afgedrukt. Onder Basic is dit coördinaat 1,1, en de rechter onderhoek daard wordt echter meer en meer gebruikt, bijvoorbeeld het statement 'PRINT', in door 25,80. De volgende Basic-regel vooral op MS-DOS computers en bij machinetaal de BIOS-routine 'CHPUT'. verplaatst de cursor naar regel 5, kolom datacommunicatie tussen bulletin-boards 50: en PC's. Een overzicht van de belangrijkste in PRINT CHR$(27)+"[5;50H"; jANSI beschikbare ANSI-codes is te jANSI vinden in tabel 1. Ieder ANSI-commando Het verplaatsen van de cursor naar kolom begint met dezelfde twee karakters: eerst 50 van regel 1 kan worden ingekort tot: Dankzij MemMan is het goed mogelijk een escape - ofwel ASCII karakternum PRINT CHR$(27)+"[;50H"; om de standaardroutines in de MSX mer 27 - en daarna de rechte haak openen