T.C. Gazġ Ünġversġtesġ Eğġtġm Bġlġmlerġ Enstġtüsü Tarġh Eğġtġmġ Anabġlġm Dali
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T.C. GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ TARĠH EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI TARĠH ÖĞRETĠMĠNDE KADIN ĠMAJININ YENĠDEN ĠNġASI DOKTORA TEZĠ Hazırlayan Meliha KÖSE DanıĢman: Prof. Dr. Mehmet ġAHĠNGÖZ Ankara Nisan, 2011 T.C. GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ TARĠH EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI TARĠH ÖĞRETĠMĠNDE KADIN ĠMAJININ YENĠDEN ĠNġASI DOKTORA TEZĠ Hazırlayan Meliha KÖSE DanıĢman: Prof. Dr. Mehmet ġAHĠNGÖZ Ankara Nisan, 2011 i ONAY Meliha KÖSE‘nin ―Tarih Öğretiminde Kadın Ġmajının Yeniden ĠnĢası‖ adlı tezi ……………………….. tarihinde jürimiz tarafından Tarih Eğitimi Ana Bilim Dalı Doktora Tezi olarak kabul edilmiĢtir. AD-SOYAD ĠMZA BaĢkan : ……………………………………....….. ……………………… Üye (Tez DanıĢmanı) : ……………........................ ……………………… Üye : ……………………………………………… ……………………… Üye : ……………………………………………… ……………………… Üye : ……………………………………………… ……………………… ii ÖNSÖZ Tarih öğretimi üzerine yapılan çalıĢmalar, hem tarih öğretiminin yöntem ve teknikleri ile hem de tarih öğretiminin içeriği ile ilgilenmektedir. Bu çalıĢmalar tarih öğretiminin yeniden yapılandırılması sonucunu doğurmuĢtur. Tarih öğretiminde neyin ne kadar ve nasıl öğretileceği soruları, tarih öğretimi için kalıcı sorulardır. Bu sorular tarih öğretiminin kendini sürekli yenilemesini gerektirmektedir. Tarih ve tarih eğitimi üzerine araĢtırma yapanlar bu sorularla her zaman ilgilenmiĢlerdir. Tarih öğretiminde kadın imajının yeniden inĢasını öngören bu çalıĢma da aslında bu sorularla doğrudan ilgilidir. Yani kadın tarihini ―niye, ne kadar ve nasıl‖ öğreteceğiz sorularını içinde barındırmaktadır. Tarih öğretiminin değiĢen amaçları içinde sosyal, kültürel tarihe yönelmek, gündelik alanlarla ilgilenmek de söz konusu olmuĢtur ve kadın tarihi çalıĢmaları bu alanla iliĢkilendirilmiĢtir. Ancak kadın tarihi çalıĢmalarına hız kazandıran asıl etmenler, feminist araĢtırmalar ve toplumsal cinsiyet çalıĢmaları olmuĢtur. Dolayısıyla kadın tarihi meselesi çok boyutlu bir değiĢimin uzantısı olarak görülmelidir. Erkek ve kadından oluĢan insanlığın, yarısını erkekler oluĢtururken diğer yarısını kadınlar oluĢturmaktadır. Tarih, erkeklerin tarihinden çok insanlığın tarihi olarak görülmelidir. Kadın tarihi çalıĢmaları ―insanlık tarihi‖ oluĢturabilmek için önemli bir eksikliğin tamamlanması sayılabilir. Kadın tarihi çalıĢmalarının bir ayağı da kadın imajı çalıĢmalarıdır. Bu araĢtırma, daha çok tarih öğretiminde kadın imajlarına yoğunlaĢmıĢtır. Biri beĢli likert tipi ve diğeri açık uçlu olmak üzere uygulanan anketlerle, öğrencilerin kadın tarihine yönelik tutumlarına ulaĢmak hedeflenmiĢ, öğrencilerin tutumlarını etkileyen faktörler belirlenmeye çalıĢılmıĢtır. Genel anlamda bu çalıĢmanın amacı tarih öğretiminde kadın imajının yeniden inĢasını sağlamak konusunda baĢlangıç oluĢturmaktır. Bu çalıĢmada önerilen kadın imajları tarihî bilgilerle desteklenmiĢtir. Ancak özellikle Osmanlı aydın kadınlarının çok yönlü kiĢilikleri, onların hangi imaj altına konacağını belirlemek konusunda sıkıntı oluĢturmuĢtur. Ġsimleri farklı baĢlıklar altında tekrar anlatılırken, tekrara düĢmeme konusuna dikkat edilmiĢtir. Her biri ayrı iii çalıĢmanın konusu olabilecek imajlar, çalıĢmanın sonunda verilen kadın tablosuyla zenginleĢtirilmiĢtir. ÇalıĢmanın yürütüldüğü uzun dönemde sabırla çalıĢmamı yönlendiren ve anlayıĢ gösteren danıĢmanım Prof. Dr. Mehmet ġAHĠNGÖZ‘e yardımlarından dolayı teĢekkürü borç bilirim. Anket hazırlama sürecinde önerileri ile çalıĢmamı hızlandırmamdaki katkılarından dolayı Prof. Dr. Mustafa SAFRAN‘a, çalıĢma boyunca benimle fikirlerini paylaĢan ve tezi bitirme konusunda beni cesaretlendiren Doç. Dr. Bahri ATA‘ya, anket analizleri konusunda bana yön veren ve cömert yardımlarını esirgemeyen Yard. Doç. Bülent AKSOY‘a ve Semra TÜRKAN‘a çok teĢekkür ederim. Literatür taraması boyunca, aradığım kitaplara ulaĢmamı sağlayan ve yardımcı olan Hasan SUNGUR‘a teĢekkürlerimi sunarım. Ayrıca hazırlanan anketlere cevap vererek, araĢtırmaya önemli katkılar sağlayan öğrencilere sevgilerimi sunarım. Meliha Köse Ankara-2011 iv ÖZET TARĠH ÖĞRETĠMĠNDE KADIN ĠMAJININ YENĠDEN ĠNġASI KÖSE Meliha Doktora, Tarih Eğitimi Anabilim Dalı Tez DanıĢmanı: Prof. Dr. Mehmet ġAHĠNGÖZ ġubat-2011 Tarih öğretiminin değiĢen yöntem ve amaçları sosyal tarih konularını da ön plana çıkarmaya baĢlamıĢtır. Sosyal tarihe ve gündelik hayata ilginin artması ile kadın tarihi de konuĢulan konular arasında yerini almıĢtır. Feminizmin ve toplumsal cinsiyet çalıĢmalarının katkısı ile kadın tarihi konusu ders kitaplarında sorgulanmaya baĢlanmıĢtır. Kadın imajlarının ve rollerinin ders kitaplarında sorgulanması, imaj çalıĢmalarına ıĢık tutmuĢtur. Bu çalıĢmanın amacı, mevcut tarih ders kitaplarında eksik olduğu düĢünülen kadın imajlarına dikkat çekerek tarih ders kitaplarında kadın imajının yeniden inĢasına ön ayak olmaktır. Ayrıca öğrencilerin kadın tarihine iliĢkin tutumlarına ulaĢarak, öğrenci tutumlarını sorgulamaktır. Öğrencilerin önerdiği kadın rolleri ve imajlarına ulaĢılmaya çalıĢılmıĢtır. Kadın imajının yeniden inĢasına yönelik yapılan bu çalıĢmada, I. bölümde BeĢli Likert Tipi tutum ölçeği geliĢtirilerek uygulanmıĢ ve öğrenci tutumları belirlenmiĢtir. Öğrenci tutumları cinsiyet, sınıf düzeyi, anne-baba eğitim düzeyi bakımından değerlendirilmiĢtir. Ayrıca öğrenciye açık uçlu iki soru yöneltilerek, cinsiyet ve anne baba eğitim düzeyinin öğrencilerin tutumları üzerindeki etkisi incelenmiĢtir. Öğrencilerin önerdiği kadın imajlarına ve rollerine ulaĢılmıĢtır. Her iki anketin analizi ile elde edilen bilgiler tablolar aracılığıyla tasnif edilmiĢtir. Tarih ders kitaplarında eksik olduğu düĢünülen imajlarla ilgili bir öneri geliĢtirilmiĢtir. Önerilen kadın imajlarının gerekçeleri verilen tarihsel bilgilerle ortaya konmuĢtur. Verilen bilgilere muhakkak eklenecek çok kiĢi ve bilgi bulunmaktadır; ancak öneri olarak sunulan imajlar için örnek kadınlar seçilmiĢtir. Her bir bölümü ayrı ayrı kitaplaĢtırılabilecek potansiyele sahip olan imajların bu tez içinde tamamlanması mümkün görülmemektedir. v Tarihteki çok yönlü kadınların hangi imaj dahilinde ders kitaplarına yerleĢtirileceği sorun olmuĢtur. Ancak bu kadınlar çeĢitli baĢlıktaki imajlarda tekrar anlatılarak bu sorun aĢılmaya çalıĢılmıĢtır. ÇalıĢmanın sonunda verilen, ders kitaplarına yerleĢtirilebilecek kadın tablosu eki ile bu imaj çalıĢması desteklenmiĢtir. Anahtar Sözcükler: Ġmaj, Rol, Toplumsal Cinsiyet, Feminizm, Tarih Öğretimi vi ABSTRACT RECONSTRUCTION OF WOMEN IMAGES IN HISTORY TEACHING KÖSE, Meliha PHD, Department of History Teaching Thesis Advisor: Prof. Dr. Mehmet ġAHĠNGÖZ February, 2011 Due to the changing objectives and methods social history takes its part in teaching history. With the changing interest in social history and daily life the look at the importance of woman history has changed. The impact of feminism and gender studies was that the woman issue in history books started to be scrutınızed. The increasing interest in woman images and roles lead to images studies. This dissertations goal is, to underline the deficit of woman images in the history text books and give way to reconstruct this images as such. Besides that it has the objective to question the attitudes of pupils and understand their attitudes. In order to reconstruct woman images the Likert-type scale was used and developed in the first part to measure the attitudes of the students. Categorıes of the survey were male and female differences, class levels, the educational level of parents. The other way two questions were offered to see if there were differences due to gender and eduction level of the parents. The outcome were the woman images and roles which the pupils advised. The analyses of the questionnaire are shown in tables. Images are developed and presented. The suggested woman images wıth their historical background is presented. It can be added a lot of persons and information to the findings. To show the images model woman were chosen. Every images chapter can be used as research subject and because of that and can not be concluded in this Project. Woman in their appearence in hıstory might be in different areas. The basic question remains which image should be ground for he establishment of such in the text books. This Project tries to overcome this problem with telling the stories under different subtitles. To support the woman images which could be part of history text books there is a list of images in the appendix. Key Words: Image, Gender, Feminisme, History Teaching, Role. vii ĠÇĠNDEKĠLER ONAY .............................................................................................................................................. i ÖNSÖZ ............................................................................................................................................ii ÖZET .............................................................................................................................................. iv ABSTRACT ...................................................................................................................................... vi İÇİNDEKİLER .................................................................................................................................. vii TABLOLAR LİSTESİ .......................................................................................................................... ix GİRİŞ .............................................................................................................................................. 1 I.BÖLÜM .....................................................................................................................................