T.C. Balikesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyati Anabilim Dali Salâh Bey Tarihi Y

T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI SALÂH BEY TARİHİ’Nİ KÜLTÜREL BİR OKUMA YÜKSEK LİSANS TEZİ Şebnem ALTAŞ Balıkesir, 2019 T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI SALÂH BEY TARİHİ’Nİ KÜLTÜREL BİR OKUMA YÜKSEK LİSANS TEZİ Şebnem ALTAŞ Tez Danışmanı Prof. Dr. Salim ÇONOĞLU Balıkesir, 2019 ÖN SÖZ Şiir, deneme, günlük, roman, mektup türlerinde eser veren, çeviriler yapan, inceleme-araştırma yazıları yayımlayan Salah Birsel, düz yazılarıyla özellikle de kendine özgü bir üslupla yazdığı denemeleriyle Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmamızda bir kültür hazinesi, bir edebiyat tarihi sayılabilecek olan Salah Bey Tarihi, kültürel bir okumayla ele alınarak Salah Bey Tarihi’nin Türk Edebiyatındaki özgün yerinin, zengin içeriğinin ve edebi eserlerde kültürel hayatın izlerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Kültürel dünyamız için önemli olduğunu düşündüğümüz Birsel’in bilgi birikimini okuyucuyu sıkmadan kendine özgü bir üslupla denemeleriyle birleştirdiği vurgulanmak istenmiştir. Birsel’in denemeciliği ve Salah Bey Tarihi’ni oluşturan eserler üzerine birçok akademik çalışma olmasına karşın Salah Bey Tarihi’ni ve Birsel’in denemeciliğini bütünsel olarak inceleyen bir çalışma yapılmadığı görülmüş, çalışmamızın hareket noktası bu olmuştur. “Salah Bey Tarihi’ni Kültürel Bir Okuma” başlığını taşıyan bu çalışma; giriş, ilgili alan yazın, yöntem, bulgular ve yorumlar, sonuç ve öneriler ve kaynakça bölümlerinden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tezin problemi, amacı, önemi, varsayımları ve sınırlılıkları gibi konular üzerinde durulmuştur. İkinci bölüm olan ilgili alan yazınında ise kuramsal çerçevede edebiyat, tarih, edebiyat-tarih ilişkisi, edebiyat tarihi ve kültür kavramlarına değinilmiş; deneme türü, tarihi gelişimi, özellikleri, Salah Birsel’in Salah Bey Tarihi’ni yazarken takındığı tavır, tutumu ve bir denemeci olarak özgünlüğü, deneme anlayışı, deneme türü ile ilgili görüşleri, denemelerinde dil ve üslup özellikleri hakkında bilgi verilmiş ve bu alanda yapılmış araştırmalar üzerinde durulmuştur. iii Yöntem bölümünde ise, eseri incelerken kullandığımız yöntem; araştırmanın modeli, bilgi toplama kaynakları ve bilgilerin toplanıp değerlendirilmesi bakımlarından açıklanmıştır. Bulgular ve Yorumlar bölümünde ise öncelikle Salah Birsel’in yaşamı, edebi yaşamı ve yapıtlarına değinilmiş, çalışmamıza konu olan Salah Bey Tarihi ile ilgili bilgi verilmiştir. Daha sonra edebi eserlerde kültürel hayatın çözümlenmesi üzerinde durulmuş, Salah Bey Tarihi’ni oluşturan eserlerde kültürel hayatın izleri sürülmüş ve sınıflandırılma yapılarak Salah Bey Tarihi kültürel olarak çözümlenmeye çalışılmıştır. Sonuç ve öneriler bölümünde çalışmadan elde edilen bulgular ışığında tespitler yapılmış ve bu tespitlerden yola çıkılarak sonuçlara varılmıştır. En son bölümde de yararlanılan kaynakların listesi kaynakça başlığı altında sunulmuştur. Çalışmam boyunca bana yol gösteren değerli tez danışmanım Prof. Dr. Salim ÇONOĞLU’na, lisans eğitimim boyunca ve sonrasında ışığıyla beni aydınlatan, en umutsuz anlarımda kendime inanmamı sağlayan değerli hocam Prof. Dr. G. Gonca GÖKALP ALPASLAN’a, benim için bir okul olan Şenay KOCA’ya, her koşulda beni destekledikleri için sevgili aileme ve dostlarıma çok teşekkür ederim. Şebnem ALTAŞ iv ÖZET SALAH BEY TARİHİ’Nİ KÜLTÜREL BİR OKUMA ALTAŞ, Şebnem Yüksek Lisans, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Prof. Dr. Salim ÇONOĞLU 2019, 150 sayfa Salah Birsel, deneme türünde çok sayıda eser vermiş bir yazardır. Türk edebiyatında dil ve üslup özellikleri düşünüldüğünde özgün bir yere sahiptir ancak deneme türünün sınırlarında olmasına rağmen tarihle ve edebiyat tarihiyle de ilişki kuran “Salah Bey Tarihi” yazarın denemeleri içinde ayrı bir yere sahiptir. Birsel, Salah Bey Tarihi’ni oluşturan Kahveler Kitabı, Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu, Boğaziçi Şıngır Mıngır, Sergüzeşt-i Nono Bey ve Elmas Boğaziçi ve İstanbul- Paris adlı eserlerinde bazen kendi yaşadıklarından yola çıkarak bazen de tanıklardan ve kaynaklardan faydalanarak İstanbul’u ve İstanbul’da yaşayan çeşitli çevreleri tarih içinde anlatmıştır. Bu çalışmada edebiyat- tarih- edebiyat tarihi- kültür ilişkisi bağlamında Salah Birsel’in denemeciliğine de değinilerek Salah Bey Tarihi’nin zengin içeriğinin kültürel anlamda çözümlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma; kavram, tanım ve sınıflamalardan yola çıkılarak yapılan bir metin çözümlemesidir. Bu sınıflandırmaların sonucunda edebi eserlerde kültürel hayatın izleri ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. v Bu çalışmanın sonucunda, Birsel’in Salah Bey Tarihi’nde denemenin sınırları içinde tarihle, edebiyat tarihiyle, yazınsal anıyla, günlükle, gezi yazısıyla, belgesel romanla ilişki kurduğuna, böylelikle sağlamak istediği türler arası geçişliliği sağlayıp içerik ve anlatım açısından zengin, çeşitlilik içeren denemeler yazdığına, kültürel, sanatsal ve edebi hayatı, kendine özgü dil ve üslubuyla okurlarına yansıttığına ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Edebiyat, Tarih, Kültür, Deneme, Salah Birsel, Salah Bey Tarihi. vi ABSTRACT A CULTURAL READING OF THE HISTORY OF SALAH BEY ALTAŞ, Şebnem Master Degree, Turkish Language and Literature Department Counselor of Thesis: Prof. Dr. Salim ÇONOĞLU 2019, 150 Page Salah Birsel is a writer who wrote many literary works on essay. On considering language and wording of Turkish literature, Salah Birsel is unique but in spite of being on the edge of the essay type, “The History of Salah Bey” which combines the history and the history of literature, is remarkable among the other essays of the writer. Birsel has mentioned Istanbul and the other groups living in Istanbul in historical atmosphere by making use of the various sources and the people he knows or sometimes his personal experiences on his works named Kahveler Kitabı, Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu, Boğaziçi Şıngır Mıngır, Sergüzeşt-i Nono Bey ve Elmas Boğaziçi ve İstanbul- Paris which constitute the History of Salah Bey. This study mentions about Salah Birsel’s work on essay type within the context of the relationship between literature- history- history of literature and the culture. Besides, this study aims to analyze the rich content of the History of Salah Bey on cultural bounds. This study is a textual analysis based on concept, definition and classification. The writer of this study aims to reveal the traces of the cultural life in literary works. As a result of this study in the History of Salah Bey it was found that Salah Birsel, established a relationship with history, literary history, journal, vii literary memory, travel writings and documentary novels within the limits of the essay. Therefore; it has been found that it provides transience between literature types, writes rich content and expression, and reflects the cultural, artistic and literary life to its readers with his own uniqe language and style. Key Words: Literature, History, Culture, Essay, Salah Birsel, the History of Salah Bey. viii İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ .............................................................................................................. iii ÖZET .................................................................................................................. v ABSTRACT ....................................................................................................... vii İÇİNDEKİLER .....................................................................................................ix 1. GİRİŞ ............................................................................................................. 1 1. 1. Problem .................................................................................................. 1 1. 2. Amaç ..................................................................................................... 2 1. 3. Önem ..................................................................................................... 2 1. 4. Sınırlılıklar ............................................................................................... 3 2. İLGİLİ ALAN YAZIN ....................................................................................... 4 2. 1. Kuramsal Çerçeve .................................................................................. 4 2.1.1. Edebiyat, Tarih, Edebiyat Tarihi ve Kültür ......................................... 4 2.1.2. Deneme Türünün Tanımı, Tarihi Gelişimi, Özellikleri ......................... 9 2.1.3. Deneme Türünün Diğer Türlerle İlişkisi ........................................... 11 2.1.4. Salah Birsel’in Salah Bey Tarihi’ni Yazarken Takındığı Tavır, Tutumu ve Bir Denemeci Olarak Özgünlüğü ...................................................... 13 2.1.5. Salah Birsel’in Deneme Anlayışı ve Deneme Türü İle İlgili Görüşleri… ................................................................................................... 20 2.1.6. Salah Birsel’in Denemelerinde Dil ve Üslup ..................................... 22 2.2. İlgili Araştırmalar ................................................................................... 26 3. YÖNTEM ................................................................................................... 30 3.1. Araştırmanın Modeli ............................................................................... 30 3.2. Bilgi Toplama Kaynakları ....................................................................... 30 3.3. Bilgilerin Toplanması ve Değerlendirilmesi ............................................. 32 4. BULGULAR VE YORUMLAR ......................................................................

Load more