Tarihi Mezar Taşları Hiç Kalmamıştır
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
ZEYTİNBURNU’NUN TARİHİ MEZAR TAŞLARI SÜLEYMAN BERK ENVANTER Merkez Efendi Mezarl›¤›, Dedeler Mezarl›¤›, Tahir Efendi Mezarl›¤›, Eski Kozlu Mezarl›¤›, Yeni Kozlu Mezarl›¤›, Silivrikap› ve Ayval›k Mezarl›klar›, Seyyid Nizam Mezarl›¤›, Yedikule Mezarl›¤›, Erikli Baba Tekkesi Hazîresi, Topkap› Çaml›k Mezarl›klar›, Eski Topkap› Mezarl›¤›, Maltepe Mezarl›¤›, Yenikap› Mevlevihânesi, Takkeci ‹brahim A¤a Camii Hazîresi ZEYT‹NBURNU BELED‹YES‹ KÜLTÜR YAYINLARI: 7 Merkez Efendi Mezarlığı, Dedeler Mezarlığı, Tahir Efendi Mezarlığı, Eski Kozlu Mezarlığı, Yeni Kozlu Mezarlığı, Silivrikapı ve Ayvalık Mezarlıkları, Seyyid Nizam Mezarlığı, Yedikule Mezarlığı, Erikli Baba Tekkesi Hazîresi, Topkapı Çamlık Mezarlıkları, Eski Topkapı Mezarlığı, Maltepe Mezarlığı, Yenikapı Mevlevihânesi, Takkeci İbrahim Ağa Camii Hazîresi KÜNYE Zeytinburnu Belediyesi Yayın No: 7 ISBN: 975-92356-5-X Yayına Hazırlayan: Dr. Süleyman BERK Mezar Taşı Kitâbeleri Okuması: Şefik KANYILMAZ Nevzat SAĞLAM Fevzi GÜR Tashih: Talip MERT Fotoğraflar: Murat AYDIN Mustafa YILMAZ Abdüsselâm FERŞADOĞLU Mehmet ÖZÇAY Gökben KANBEROĞLU Şaban BAL Çizimler: İsmail ORMAN Tasarım: Creatica (asyagroup.com.tr) Baskı: Milsan Basın Sanayi A.Ş. Kapak: Müftü Hüseyin Şerif Efendi’nin Mezar Taşı Kitâbesi Yeni Kozlu 215 1.Baskı İstanbul www.zeytinburnu.bel.tr © Zeytinburnu Belediyesi 2 ‹Ç‹NDEK‹LER SUNUŞ ......................................................................................................................................................5 TAKDİM ......................................................................................................................................................7 KISALTMALAR ..........................................................................................................................................9 ÖNSÖZ ....................................................................................................................................................11 ZEYTİNBURNU’NUN TARİHİ MEZAR TAŞLARI “Taşlara İşlenen Kültür” 1.1. Zeytinburnu İlçesi Mezarlıkları Mezartaşı Kitâbeleri.....................................................................18 1.1.1 Konunun Önemi......................................................................................................................18 1.1.2. Metod ve Düzen ....................................................................................................................21 1.1.3. İlgili Araştırma ve Kaynaklar ..................................................................................................21 2.1. Mezar Taşı Kitâbelerinin Yapısı ....................................................................................................23 2.1.1. Başlık ve Semboller...............................................................................................................24 2.1.2. Serlevha ................................................................................................................................34 2.1.3. Kimlik .....................................................................................................................................37 2.1.4. Dua ........................................................................................................................................38 2.1.5. Tarih.......................................................................................................................................38 2.1.6. Okuma Parçası ‘Elif Şafak”....................................................................................................44 ZAMANI AŞAN TAŞLAR Merkez Efendi Mezarlığı......................................................................................................................48 Tahir Efendi Mezarlığı........................................................................................................................185 Dedeler Mezarlığı ..............................................................................................................................196 Eski Kozlu Mezarlığı..........................................................................................................................206 Yeni Kozlu Mezarlığı..........................................................................................................................220 Silivrikapı ve Ayvalık Mezarlıkları ......................................................................................................276 Seyyid Nizam Mezarlığı.....................................................................................................................342 Yedikule Mezarlığı .............................................................................................................................370 Erikli Baba Tekkesi Hazîresi..............................................................................................................380 Topkapı Çamlık Mezarlıkları..............................................................................................................388 Eski ve Yeni Topkapı Mezarlığı..........................................................................................................430 Maltepe Mezarlığı..............................................................................................................................462 Takkeci İbrahim Ağa Camii Hazîresi..................................................................................................482 Yenikapı Mevlevihânesi.....................................................................................................................486 BİBLİYOGRAFYA...................................................................................................................................518 3 Fotoğraf: Mehmet ÖZÇAY SUNUfi Biz ölmüyoruz. Eğer inanç taşıyorsak; büyüleniyoruz yalnızca. Yaratanın (c.c.) cemâlini görmek için büyüleniyoruz. Ölüm bir son değil; inanmış bir kişi için Mevlana'nın deyişiyle “düğün günü”dür. Aynı zamanda hayatımıza anlam veren büyük bir bilinç kaynağıdır ölüm. Öyle bir şuur taşıyoruz ki; ölürken bile Yaradanımızı yüceltmeyi düşünüyoruz. Her mezar taşının başlığında duran o ölümsüz “Hûve'l Bâkî” sözü ezelî ve ebedî bir gerçeği bizlere daima hatırlatıyor: Ölen, öte dünyaya doğru yola çıkarken alnında o gerçeği de taşıyor: “Bâkî Olan Ancak O'dur.” Evet, mezar taşımız “başımız” olduğunda, “alnımıza” o yazı nakşediliyor. Bugün bütün İslam coğrafyası gibi ülkemizin de mezarlıkları, o övgü cümlesinin işlendiği yüz binlerce taşla doludur. Ölümsüz bir hakikat cümlesini taşa nakşedip saklayan bir milletiz biz. Geçmişten gelen büyük bir zerâfet bu. Büyük ve rafine bir kültürün emâresi. Bu memleketin gerçek tapusu mezarlıklarıdır. Bizi biz yapan değerlerin en önemlilerinden birisidir mezarlıklarımız. Bizim için mezarlıklar başka bir iklimin coğrafyasıdır, bir kütüphanedir, bir inziva yeridir. Mezarlıklar, şairin deyişiyle “âsûde bir bahar ülkesi”dir. Bizim envâî çeşit taş işlemeciliğimizle meydana getirilen mezar taşlarımız, aynı zamanda tarih düşülen, kayıt tutulan, yerine göre küçük vecizeler, dilekler yazılan, ölenin sosyal statüsünü ve kimliğini belirten ölümsüz belgelerdir. Bu belgelerin korunarak yarının Türkiye'sine hakkıyla teslim edilebilmesi, bizlerin boynunda mânevî bir borçtur. Bizler geçmişimizi, ecdadımızı, kapılar olmadan, pencereler olmadan, giriş biletleri olmadan, girip yeşillikler içinde ziyaret edebilmenin mutluluğunu yaşamalı, çocuklarımıza ve torunlarımıza yaşatmalıyız. Bu manevî eğitim alanlarını gelecek kuşaklara da tanıtmalıyız. Bütün bunların yanında, birer açık hava müzesi durumunda olan mezarlıklarımızın, tarih bilincimize ve toplumsal hafızamıza da büyük etkileri olacaktır. Bir kere, zaman zaman şaşkınlığa uğrayan, bocalayan, tereddütler geçiren toplumsal hâfızamız, şuurunu, kuvvetini ve dirâyetini bu ölümsüz anıtlara bakarak tazeleyebilir. İşte bu düşünce ve duygularla bizler Merkez Efendi, Tahir Efendi, Dedeler, Eski Kozlu, Yeni Kozlu, Silivrikapı, Ayvalık, Seyyid Nizam gibi hazîre ve mezarlıklara sahip Zeytinburnu'nun görüntülü bir envanterini çıkaralım diye düşündük. Taşlar okundu, kimlik tespitleri yapıldı, fotoğraflandı ve ortaya elinizdeki eser çıktı. Burada, başta proje sorumlusu Dr. Süleyman Berk olmak üzere bütün emeği geçen arkadaşlarımıza teşekkür ediyorum. Sadece Zeytinburnu için değil; Türkiye için de örnek bir çalışma gerçekleştirdiler. “Zamanı Aşan Taşlar” kitabımızın bahtı açık olsun. MURAT AYDIN ZEYTİNBURNU BELEDİYE BAŞKANI 5 Fotoğraf: Mustafa YILMAZ TAKD‹M MEZAR TAŞLARI: EŞSİZ BİLGİ KAYNAKLARI Yahya Kemal, ne zaman memleketin nüfusundan söz edilse ölüleri de hesaba katmak gerektiğini söylermiş. Haklıdır. Coğrafya, üzerinde yaşayanlarla karıla karıla vatanlaşır. Mezarlar ve mezarlıklar, aslında bu sancılı vatanlaşma macerasının somut şahitleridir. Her mezar, bu toprağa basılmış bir mühür ve tarihe düşülmüş bir not olarak görülmelidir. “Şahide”ler, sadece mezarda yatanın kimliğine değil, bir medeniyete, bir var oluşa da şahitlik eder. Bu bakımdan mezarlıkları yok etmek, nüfus kayıtlarını silmek gibi, müstevlilere yaraşır bir barbarlıktır, soykırımdır. Yok olan mezarlar ve mezarlıklarla birlikte, bu coğrafyada yaşayanlar ve yaşananlar hakkında en sahih bilgilerin de uçup gittiğini yeni nesillere anlatmak zorundayız. Bir kültürün tarihini mezarlıklardan yola çıkarak yazmak mümkündür. Ömrünü Osmanlı mezarlıklarını araştırmaya vakfetmiş bir kültür adamı olan Fâzıl İsmail Ayanoğlu, “Ortada mevcut yüksek san'at âbidelerimiz -faraza- olmasaydı bile, mezarlıklarımızda bulunan nihayetsiz eserler,