Edebiyat Lise 3
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
lstnnl)ul Ünivorsitcsi ^ \ Etlebiyat Fakültesi •' HİKINCi HASIia:? iM Eli B . DEVLET KİTAPLARI MtLLÎ EĞtTÎM BASIMEVİ İSTANBUL 1977 ÎÇİNDEKÎLER Sayfa ÖNSÖZ ..................................................................................................................v n A. TÜRK EDEBİYATINA UMUMÎ B A K I Ş ............................................... 3 1. İSLÂMİYET’TEN öNCEKt DEVİR TÜRK EDEBİYATI VE ME DENİYETİNE DAİR İNCELEMELER 'ı Göktürk Lehçesi Mahsulleri: Prof. Fuat Köprülü ..................... 5 Oğuz D estanı: Ord. Prof. Dr. Zeki Velidi T o g a n .......................... 9 Uygur Kültürü ; Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu .................................... 12 Eski Türk Medenij'eti: Alessio Bombaci . ........................... 15 2. İSLÂMÎ DEVİR TÜRK EDEBİYATI VE MEDENİYETİNE DAİR İNCELEMELER : İlk Türk-İslâm Devleti Karahanlılar Devrinde Türk Medeniyeti ve Türk Edebiyatı: Prof. Fuat K ö p rü lü ..........................................18 Yusuf Has Hâcip : Ord. Prof. Dr. Reşit Rahmeti Arat .... 21 Suara Tezkireleri: Mihrî Hatun; Sehi B e y ............................... 24 Divan Edebiyatı; Agâh Sırrı L e v e n t .................................................... 25 Yunus E m re : Abdülbakî G ö lp m a r lı....................................................27 Beyti Anlamak: Prof. Dr. Ali Nihat T arlan ............................... 29 Eski Türk Şiiri: Prof. Ahmet Hamdi Tanpınar ..........................31 Ahmedî: Nihat Sami Banarlı .................................... ..... 33 Eski Şiirim iz: Yahya Kemal B e y a t l ı ...............................................36 Divan Edebiyatı: Nurullah A t a ç .........................................................37 Nabi ve “Orta İnsan” Tipi; Prof. Dr. Mehmet Kaplan .... 39 Evliya Çelebj: Vaşfj Maftir IÇoçatürk ; , , , , , , , 41 IV EDEBİYAT LİSE III Sayfa 3. AVRUPAİ DEVİR TÜRK EDEBİYATI VE MEDENİYETİNE DAİR İNCELEMELER : Batı Tesirinde Türk Edebiyatı: Prof. Fuat Köprülü .....................43 Ahmet Mithat Efendi: Prof. Ahmet Hamdi Tanpmar .... 45 Abdülhak Hâmit: İsmail Habip Sevük . ' .................................... 47 K arabibik: Prof. Dr. Mehmet K a p l a n ...............................................49 Mehmet A k if: Prof. Kenan A k y ü z ....................................................51 Yahya Kemal ve Eski gür : Nihat Sami B an arlı ..........................53 Cahit Sıtkı T a ran cı: Ahmet K a b a k l ı ...............................................57 ■ N B. TÜRK EDEBİYATININ ZİRVE TEgKÎL EDEN ESERLERİ 1. ŞİİR LER • ^ , Kanunî M ersiyesi: B a k î .........................................................................61 Su Kasidesi: Fuzulî ..............................................................................81 Bahar Kasidesi: N e f î ..............................................................................91 İstanbul Kasidesi; 'Nedim ....................................................................104 Selim-nâme: Yahya Kemal B e y a t lı....................................................110 Süleymaniye’de Bayram Sabahı: Yahya Kemal Beyatlı .... 126 Süleymaniye Kürsüsünde’den : Mehmet Akif E rs o y .....................136 Berlin Hâtıraları : Mehmet Akif E r s o y ...............................................143 O B eld e: Ahmet H a ş i m .........................................................................154 Han Duvarları: Faruk Nafiz Ç am lıbel............................... - . 159 Kaldi:^ımlar : Necip Fazıl K ıs a k ü r e k ....................................................166 Ne içindeyim Zamanın : Ahmet Hamdi Tanpm ar ..........................169 Destan G ib i; Orhan Veli K a n ı k ......................................................... 173 2. ROMAN, HİKÂYE VE M ESNEVİLER Leylâ ile Mecnun : F u zu lî ................................................................... 180 Hüsn ü Aşk : Şeyh Galip İŞ İ İÇİNDEKİLER V , , Sayfa Maî ve Siyah : Hâlit Ziya Uşaklıgil > ! ......................................... 200 Panorama: Yakup Kadri Karaosmanoğlu ................................205 T atarcık : Halide Edip Adıvar .........................................................213 Matmazel Noraliya’mn Koltuğu: Peyami S a f a ..........................224 Yalm zız: Peyami S a f a ............................................................................. 233 Saatleri Ayarlama Enstitüsü: Ahmet Hamdi Tanpmar . 239 3. MAKALE, FIKRA, PENEME, TENKİT, NUTUK R ü y a: Ziya P a ş a ........................................................................................251 Celâl Mukaddimesi: Namık Kemal ...............................................255 Makber Mukaddimesi: Abdülhak Hâmit T a r h a n ..........................268 III. Zemzeme Mukaddimesi: Recaizâde E k r e m ..........................273 Türkçülüğün E sasları: Ziya G ö k a lp ....................................................277 Piyale Mukaddimesi: Ahmet H a ş i m ...............................................284 Adaptasyon M erakı: M. Fuat Köprülü . ..........................290 Ezansız Semtler: Yahya Kemal ......................................................... 292 Sanat Eseri Bir gey İfade Eder mi? Peyami Safa ...... 296 Türk Edebiyatında Cereyanlar : Ahmet Hamdi Tanpmar . 299 Kültür Değişmeleri’nden: Mümtaz Turhan .................................... 303 Büyük Türkiye Rüyası’ndan : Mehmet Kaplan ............................... 305 Büyük Nutuk’tan: Atatürk ....................................................................307 C. DIŞ TÜRKLERIN EDEBİYATLARI : ....................................................311 D. DÜNYA EDEBİYATI : Rübaî’le r : Ömer Hayyam ................................................................... 337 Bilgenin Öğüdü: Sadî ..............................................................................339 ö ğ ü tler; Sadî ............................................................................................. 340 Gazel Çevirisi; Hafız .............................................................................. 341 O Halde Ne Yapmalıdır Ey Şark Milletleri; îkbal 343 VI EDEBİYAT LÎSE III Sayfa Işık: Tagor ............................... ,............................................., . 346 Çocuklar: Tagor ........................................................................................346 Hamlet'ten: W. Shakespeare ................................................................... 348 Andromak’ta n : R a c i n e ..............................................................................453 Cimri’d en : M o lie r e ........................................................................................ 359 Faust’ta n : G o e t h e ........................................................................................366 Sevgili Yakınlığı: G oethe .................................... ................................... 370 Yolcunun Gece Şarkısı: G oethe .............................................................. 371 SÖZLÜK ........................................................................................................373 EDEBİYAT TERİM LERİ SÖZLÜĞÜ . , . , ...... 413 ÖNSÖZ Bu kitap, Millî Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi’nin 4 Ekim 1976 tarih ve 1901 sayılı nüshasında yayınlanan Lise III Edebiyat dersi müfredatı göz önünde bulundurularak yazılmıştır. ^ Bu müfredat, şimdiye kadar Lise edebiyat kitaplarında görülmeyen bazı yenilikleri ihtiva etmektedir. Bunlardan biri, Türk edebiyatının başlıca devirleri ve şahsiyetleri üzerinde, edebiyat tarihçisi ve tetkikçilermin gö rüşlerini tanıtmaktır. Bu suretle öğrencilerin düşünce ufukları genişletilmek istenilmiştir ki tamamiyle yerindedir. Kısa örheklerle de olsa, öğrencilerin Türk edebiyatı üzerinde çalışanları ve onların görüşlerini tanımalarında fayda vardır. Kitapta verilen parçalar yeterli görülmezse, öğretmenler, müfredatta adları bildirilen yazarların eserlerinden daha geniş metinler alabilirler. Lise in Edebiyat müfredktmm ikinci yeniliği, bazı metinlerin tam ola rak verilmesi ve bütün halinde muhteva, şekil ve üslûp bakımından tahlili nin istenilmesidir. Kitapta öğretmen ve öğrencilere yardım etmek üzere, ba zı metinler geniş olarak incelenmiştir. Sınıfın durumuna göre, bunlar fazla veya eksik görülebilir. Onların sınıfın seviyesine ve zamana göre ayarlan ması, azaltılması veya çoğaltılması öğretmenlere bırakılmıştır. Bu kitaba alınan manzum metinler beyit beyit, çeviri ve açıklamalardan da fay dalanılarak, anafikirlerl ve özellikleri bakımından incelenilmelidir. Lise III Edebiyat müfredatının en büyük yeniliği Doğu ve Batı edebi yatları ile beraber, Türkiye dışındaki Türklerin edebiyatlarına da yer ver mesidir. Dünya türkologları, Türklük dünyasını bir bütün olarak ele aldık ları ve bu sahalarda araştırma yaptıkları halde, Türkiye’nin bu gerçeğe göz lerini kapaması ve dış Türkleri yok farzetmesi sadece milliyetçiliğe değil, ilme de aykırıdır. Zira Türkiye dışında, çeşitli ülkelerde yaşayan ve dilleri Türkçe olan büyük Türk toplulukları vardır. Bunların da kendilerine göre bir edebiyatları mevcuttur. Türk çocuklarma onlar hakkında da bilgi ve rilmesi gayet tabiîdir. Türkiye Türkçesîne çevrilmiş, lise kitaplarına girebilecek örnekler bu lamadığım için, bu bölümü yazarken, kısa bilgiler vermekle yetindim. Kita bın gelecek baskılarında örnekleri çoğaltabileceğim! umuyorum. Kitapta ortak kültür diline ait kelimeler kullanılmış, mümkün olduğu kadar sade ve açık olunmağa çalışılmıştır, öğretmenler, öğrencilerin lügat VIII > EDEBİYAT LtSE III hâzinelerini ne kadar zenginleştirirlerse, onlara o kadar fazla iyilik etmiş olurlar. Burada kendilerinden