samorząd pierwsze wnioski mieszkańcy szkoły Trwa bychawska Praktyczna z pracy nad nową szlachetna paczka lekcja w piekarni strategią miasta Głos Ziemi Bychawskiej MIESIĘCZNIK GMINY BYCHAWA listopad 2015 NR 9 (270) ISSN 1429-1932

samorząd 11 Listopada – Narodowe Święto Niepodległości spis treści samorząd

SAMORZĄD „„Cztery pokolenia nadaremno na tę chwilę czekały, piąte doczekało 3 Środowiskowy Dom 4 Wyniki wyborów w naszej gminie Samopomocy powiększa Inwestycje Narodowe Święto Niepodległości obchodzone jest w Polsce z zakończeniem I wojny światowej dzięki za- Niepodobna oddać tego upojenia, tego szału rado- się – będzie więcej miejsca 5 11 listopada dla upamiętnienia odzyskania przez warciu rozejmu w Compiègne 11 listopada 1918, pie- ści, jaki ludność polską w tym momencie ogarnął. Po i podopiecznych 6 Zmiana przebiegu szlaku Polskę niepodległości w 1918 r., po 123 latach zabo- czętującego ostateczną klęskę Niemiec. Dzień wcze- 120 latach prysły kordony. Nie ma „ich”. Wolność! 3 Czym grozi zakup „lewego” rowerowego rów (1795–1918); święto zostało ustanowione usta- śniej przybył do Warszawy Józef Piłsudski. W tych Niepodległość! Zjednoczenie! Własne państwo! Na paliwa? 6 Co robi burmistrz w pracy? wą z 23 kwietnia 1937, zniesione ustawą Krajowej dwóch dniach, 10 i 11 listopada 1918, naród polski zawsze! Chaos? To nic. Będzie dobrze. (...) Cztery po- 4 Gospodarka lokalna, atrakcyjna 7 Wszystkiego najlepszego, Rady Narodowej 22 lipca 1945, przywrócono je uświadomił sobie w pełni odzyskanie niepodległości, kolenia nadaremno na tę chwilę czekały, piąte docze- przestrzeń i aktywni mieszkańcy radości, szczęścia moc... w 1989 roku. a nastrój głębokiego wzruszenia i entuzjazmu ogar- kało. (...) – pierwsze wnioski z prac nad Wybór 11 listopada na Narodowe Święto nął kraj. Ówczesny premier Jędrzej Moraczewski opi- www.wikipedia.pl 4 nową strategią gminy Bychawa 7 Usuwanie azbestu – nabór Niepodległości uzasadnić można zbiegiem wydarzeń sał to słowami: wniosków do 27 listopada MIESZKAŃCY „„Środowiskowy Dom Samopomocy powiększa się – będzie więcej 8 Edward Skrzypek zasłużony dla 10 Nagroda dla Zaraszow.pl miejsca i podopiecznych Związku Inwalidów Wojennych Prace nad zielenią w parku RP 10 W roku 2010 ukazało się rozporządzenie Ministra – Konieczność utworzenia dodatkowej liczby miejsc przy przedszkolu 8 Akademia Młodzieżowa – nowa Pracy i Polityki Społecznej dotyczące dostosowania w naszym ŚDS to efekt dużego zainteresowania ro- grupa parafialna w Bychawie 11 Ważne nie tylko dla budynków środowiskowych domów samopomocy dzin, szczególnie z gminy Krzczonów i Wysokie. Obie „zielonych”: znów będą wycinki do standardów. Koniec 2018 roku to ostateczny ter- te gminy nie mają jakiejkolwiek formy wsparcia dla 8 Trwa bychawska Szlachetna w rezerwacie min na wywiązanie się z tego obowiązku. osób niepełnosprawnych – nasz ŚDS jest dla takich Paczka Główny budynek ŚDS przy ul. Pileckiego 20 osób najbliższym ośrodkiem dziennym. By nie two- Otwieramy serca Monika Głazik/UM Bychawa ©

11 © Turniej tenisa stołowego w Bychawie – po tym jak w 2014 roku została za- rzyć nowego ŚDS, zaczęliśmy poszukiwać lokalu do 12 9 Bądźmy widoczni! dla dorosłych o puchar 12 montowana platforma zewnętrzna dla osób niepeł- stworzenia warsztatów terapii zajęciowej. Mimo Na drugiej kondygnacji będą mieściły się dwa Burmistrza Bychawy 12 Podróże bychawian: wietnamska nosprawnych ruchowo (nie było możliwości mon- kilkuletnich poszukiwań, nie udało się znaleźć od- mieszkania chronione, dla potrzebujących uczestni- 9 O.S.T.R. zyskał nowych przyjaciół przygoda tażu windy w środku) – spełnia obecnie wszystkie powiedniego budynku w Bychawie, który spełniał- ków. Zostaną powiększone łazienki, będzie też duża w Bychawie To nie jelenie na rykowisku – wymogi. by wymogi dla prowadzenia tego typu działalności pracownia kulinarna, na wyposażenie której ŚDS 12 Sytuacja dużo gorzej wyglądała z drugim budyn- – mówi p. Danuta Adamek, dyr. Środowiskowego otrzymał dodatkowe środki. Docelowo drugi bu- Maria Dobosiewicz (1945–2015) to daniele na bekowisku! 9 kiem przy ul. Pileckiego 12. Budynek – pierwotnie Domu Samopomocy w Bychawie. – W związku dynek będzie wykorzystywany przez 30 uczestni- blok mieszkalny dla czterech rodzin – nie spełniał z tym, że i tak czekało nas dostosowanie drugiego ków (już od tego grudnia zwiększy się liczba miejsc wymagań, zwłaszcza z zakresu ochrony p. poż. Zbyt budynku przy ul. Pileckiego 12 do standardów – zo- o 10). GŁOS REGIONALISTÓW wąska klatka schodowa nie pozwalała na korzysta- stała podjęta decyzja o rozbudowie. Pierwszy etap rozbudowy powinien zakończyć się 14 Rowerem przez historię nie z drugiej kondygnacji przez osoby niepełno- ŚDS w Bychawie otrzymał z Lubelskiego Urzędu jeszcze w tym roku, całkowite zakończenie inwesty- Cmentarze – miejsca pamięci indywidualnej i zbiorowej – narodowej sprawne. Na piętrze tego budynku od 2003 roku Wojewódzkiego dotację w wysokości 280 tys. zł na cji zaplanowano na koniec następnego. 16 prowadzony był Ośrodek Interwencji Kryzysowej rozbudowę (I etap). Budynek otrzyma kształt litery W chwili obecnej zajęcia obu grup osób niepeł- 17 Piłka nożna – LZS "Czarni" i MLKS "Kos" z salami do terapii i hostelem dla osób w okresowo L. W nowej dobudowanej części znajdzie się klat- nosprawnych (razem 50 osób) odbywają się tylko 16 trudnej sytuacji życiowej. ka schodowa z szatnią oraz wewnętrzna winda. w budynku głównym przy ul. Pileckiego 20. SZKOŁY Oprócz tego będzie tam duża sala rehabilitacyjna. mg/UM 18 Dziewczęta z Gimnazjum nr 1 „„Czym grozi zakup „lewego” paliwa? na Wojewódzkich Zawodach 19 Program edukacyjny „Moje w Biegach Przełajowych dziecko idzie do szkoły” Burmistrz Bychawy podaje »»Nałożenie na rolnika obowiązku zapłaty podatku ak- elementem jest wykorzystanie tzw. słupów (pod- cyzowego „za sprzedawcę”. Praktyczne lekcje w terenie Z Zaraszowa do wioski 18 19 do publicznej wiadomości miotów z reguły nieposiadających majątku, z zało- »»Nałożenie na rolnika obowiązku zapłaty opłaty pali- – w piekarni i mleczarni indiańskiej informację Ministra Finansów żenia nierozliczających podatku). Osobami uczest- wowej „za sprzedawcę”. Odblaski ratują życie! XVIII Spotkania Regionalne niczącymi w łańcuchu transakcji mających na celu »»Możliwość zakwestionowania u rolnika zwrotu akcy- 18 20 dla rolników dokonujących zy, o który ubiegają się rolnicy w urzędzie gminy. Spotkanie edukacyjne na temat konferencja naukowa wyłudzenia podatku mogą być również podmioty 19 20 zakupu paliw. Informacja »»Odpowiedzialność karno-skarbowa. diagnostyki raka jajnika „ARCHITEKTURA – DREWNO – (m.in. rolnicy), którzy nieświadomie uczestniczą BYCHAWA” ostrzega przed nasilonym na w procederze wyłudzeń, kupując paliwo po bar- Narastający problem oszustw w obrocie paliwa- terytorium Polski zjawiskiem dzo niskiej cenie. Najczęściej zaniżona cena peł- mi jest niezwykle szkodliwy nie tylko dla budżetu 18 ni funkcję „wabika” mającego skłonić uczciwego państwa, ale również dla znaczących jego konsu- oszustw w obrocie paliwami. klienta do nabycia określonego towaru od oszusta mentów, w tym rolników, którzy nieświadomie Nabywcami paliw od oszustów mogą być w co- podatkowego. uczestnicząc w procederze nadużyć, mogą narazić Wydawca GMINA BYCHAWA OKŁADKA: raz większym stopniu rolnicy, prawdopodobnie Do najbardziej istotnych konsekwencji uczestnic- się na opisane powyżej negatywne konsekwencje. Flaga przy kościele parafialnym Redaktor naczelna Monika Głazik nieświadomi uczestnictwa w takim procederze. twa w takim procederze należy: Pełna treść informacji Ministra Finansów zosta- Layout i łamanie tekstu Marek Matysek w Bychawie »»Zakwestionowanie u rolnika prawa do odliczenia po- Nakład 2000 egz.| ISSN 1429-1932 Ustalenia poczynione wskutek działań kontrolnych ła umieszczona na tablicy ogłoszeń w Urzędzie datku naliczonego w podatku VAT. Adres: Redakcja „Głosu Ziemi Bychawskiej” 23-100 Bychawa, ul. Partyzantów 1 służb skarbowych prowadzą do wniosku, że nad- Miejskim w Bychawie, na tablicach ogłoszeń znaj- Fot. Marek Matysek/2012 tel. 815 660 144, 815 660 004 w. 46 użycia w obrocie paliwami przyjmują często for- »»Nałożenie na rolnika obowiązku zapłaty podatku dujących się w każdym sołectwie oraz na stronie VAT „za sprzedawcę” w drodze odpowiedzialności Kontakt [email protected] Strona www.bychawa.pl Dyżury redakcji mę zorganizowaną. W procederze tym istotnym internetowej www.bychawa.pl. pełnione są codziennie (pon.-pt.) w godz. 730-1530 solidarnej. www.bychawa.pl Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redakcji tekstów oraz zmiany tytułów. Głos Ziemi Bychawskiej 2 Głos Ziemi Bychawskiej 3 samorząd samorząd

„„Wszystkiego Gospodarka lokalna, atrakcyjna przestrzeń i aktywni mieszkańcy najlepszego...

– pierwsze wnioski z prac nad nową strategią gminy Bychawa 21 listopada obchodzimy „„Urząd Miejski potrzebuje aktualnej strategii uwzględniającej – do trzech: gospodarka lokalna, przestrzeń w Polsce Dzień Pracownika rozpoczął prace potrzeby rozwojowe mieszkańców. i środowisko oraz ludzie i społeczeństwo. Na Opracowaniem nowej strategii Gminy Bychawa wzór strategii brytyjskich zaproponował włącze- Socjalnego – święto wszyst- związane z aktualizacją zajmuje się firma EuroCompass Sp. z o.o. nie wsi i rolnictwa do gospodarki. kich pracowników służb Strategii Rozwoju z Lublina, która w dniu 28 października zor- ganizowała pierwsze spotkanie z mieszkańca- społecznych. Gminy Bychawa. mi. Ucieszyło nas spore zainteresowanie: oprócz Między innymi ku lepiej funkcjonującej gospo- Z okazji Dnia Pracownika Socjalnego kieruję Nowy dokument samorządowców pojawili się przedstawiciele by- Wdarce jakim lokalnej, kierunku z większą liczbą mamy innowacyjnych iść? do wszystkich pracowników Ośrodka Pomocy będzie obowiązywał chawskiego biznesu, sołtysi i mieszkańcy. przedsiębiorstw (w tym prężnych gospodarstw Społecznej oraz Środowiskowego Domu Pierwsze spotkanie poświęcono diagnozie ak- rolnych); czystego i dobrze zachowanego śro- Samopomocy w Bychawie najserdeczniejsze ży- od przyszłego roku. tualnej kondycji gminy Bychawa. W opracowa- Marek Matysek/UM Bychawa dowiska naturalnego, dobrze wykształconej czenia. Życzę wytrwałości w pokonywaniu trud- Ryszard Boguszewski z EuroCompass Sp. z o.o. © Strategia rozwoju gminy, to inaczej koncepcja nym w 2010 r. rankingu miast województwa © i współpracującej ze sobą społeczności lokalnej. ności, satysfakcji z dobrze wypełnionego obo- jej przyszłości, plan, w którym zawarte są głów- lubelskiego pod względem potencjału ekono- o znaczeniu lokalnym I rzędu, miast, które ze Co zatem mamy? W planie zagospodarowania Na zakończenie mieszkańcy mogli zgłosić swo- wiązku względem drugiego człowieka, ciągłe- ne cele i kierunki działania. micznego zajmujemy 29. miejsce (na 43 miasta). względu na ograniczoną dostępność komuni- przestrzennego Województwa Lubelskiego jeste- je pomysły dotyczące kierunków rozwoju Gminy go rozwoju, sukcesów zawodowych oraz wszel- Ranking ten jest mierzony na podstawie takich kacyjną mogą być bardziej atrakcyjne dla lo- śmy w Lubelskim Obszarze Metropolitarnym; Bychawa, m.in. został podjęty temat budowy ką- kiej pomyślności w życiu osobistym. Nagrodą za Do czego potrzebna jest kryteriów jak: potencjał demograficzny, aktyw- kalnych przedsiębiorców niż dla inwestorów w ramach Obszarów Strategicznej Interwencji pieliska nad zalewem w Bychawie, ale ze wzglę- trud i wysiłek niech będzie szacunek społeczny strategia? ność gospodarcza, infrastruktura techniczna, z zewnątrz. nasza gmina znajduje się w obszarach rozwoju dów biologicznych – zbyt mały, słabo samo- i wdzięczność osób wspieranych. Nowa perspektywa finansowa Unii Europejskiej dostępność komunikacyjna. Stąd szanse w Bychawie na wielkiego przedsię- gospodarki rolniczej – Nowoczesna Wieś. oczyszczający się zbiornik z niewielkim przepły- Janusz Urban na lata 2014-2020, stawia przed gminą moż- W rankingu potencjału inwestycyjnego i wa- biorcę, który zdecyduje się u nas zainwestować Prowadzący spotkanie p. Ryszard Boguszewski wem wody – niemożliwej. Burmistrz Bychawy liwości pozyskania środków zewnętrznych. runków do rozwoju przedsiębiorczości [Analiza swoje miliony, są raczej umiarkowane – zbyt dużą zasugerował, by w nowej odsłonie strategii skon- O szczegółach dotyczących naszych priorytetów Jednak, by skutecznie o nie aplikować, Bychawa struktury funkcjonalno-przestrzennej.. ECORYS mamy konkurencję wokół, choćby gmin położo- solidować cztery obszary strategiczne z jesz- będziemy dyskutować na kolejnych spotkaniach. 2015], znajdujemy się w 5. grupie ośrodków nych przy dużych arteriach komunikacyjnych. cze obowiązującego poprzedniego dokumentu mg/UM

„„Inwestycje „„Wyniki wyborów w naszej gminie Zakończyła się właśnie budowa dróg: w Olszowcu (137 mb), dwóch odcinków w Olszowcu- Co drugi wyborca w gminie (5,34 %). Pozostałe ugrupowania znalazłyby się poza W mniej emocjonujących wyborach do Senatu RP Kolonii (240,7 mb) i przy ul. M. Dąbrowskiej Bychawa 25 października oddał ławą poselską. liderem w naszej gminie został Grzegorz Czelej (92 mb). Spośród wszystkich kandydatów na posłów, najwię- z KW PiS – 2456 głosów. głos na Prawo i Sprawiedliwość. cej głosów otrzymała u nas Elżbieta Kruk z PiS (491), Wybory odbyły się w 25 października w 16 obwo- Na listę PiS zagłosowało 2281 drugie miejsce zajął... Henryk Dudziak, lekarz we- dach wyborczych naszej gminy. Uprawnionych do z 4262 osób, czyli 53 %. terynarii z Wandalina w powiecie opolskim (358). głosowania było 9680. Frekwencja była u nas niższa

Skąd taki rewelacyjny wynik? Otóż tego kandyda- niż w Lubelskiem i wyniosła 45,62 %. Głosów nieważ- Nazwa komisji Numer obwodu Sejm - Liczba wyborców do głosowania uprawnionych którym Sejm - Liczba wyborców, do głosowania karty wydano nieważnych Sejm - Liczba głosów ważnych Sejm - Liczba głosów łącznie na wszystkie oddanych kandydatów listy i Sprawiedliwość Prawo KW RP Obywatelska Platforma KW Razem KW KORWiN KW PSL Wyborczy Komitet Lewica Zjednoczona KKW SLD+TR+PPS+UP+Zieloni „Kukiz’15” KWW Petru Ryszarda Nowoczesna KW RP Ruch Społeczny KWW Samoobrona KW Brauna Grzegorza KWW Boże!” „Szczęść Środowiskowy Dom Gdyby o wyniku wyborów i rozkładzie manda- ta mieszkańcy naszej gminy skojarzyli z dyrektorem nych oddano 153 i wynikały w większości z posta- Samopomocy 1 660 244 11 233 138 24 0 7 25 10 24 5 0 0 0 Samorządowe Przedszkole tów w Sejmie RP mieli zadecydować nasi miesz- Henrykiem Dudziakiem. wienia na karcie do głosowania więcej niż jednego nr 1 w Bychawie 2 572 270 5 265 131 16 5 14 41 13 35 8 1 0 1 Olszowiec kańcy, to oprócz PiS-u w Sejmie zasiedliby jesz- Trzecie miejsce zajął poseł PSL Jan Łopata (326), krzyżyka. Szkoła Podstawowa w Bychawie 3 837 390 16 374 203 27 10 27 32 16 43 14 0 0 2 cze posłowie PSL-u (otrzymali u nas 582 głosy, czy- czwarte poseł PiS Gabriela Masłowska (298), piąte – mg/UM Urząd Miejski (sala 4 765 399 11 387 190 53 6 33 35 18 37 10 2 1 2 li 13,65 %), KW Kukiz’15 (460 – 10,79 %), Platformy Marek Wojciechowski z PiS (236). konferencyjna) Bychawskie Centrum 5 636 304 14 290 128 46 7 19 23 27 25 14 0 0 1 Obywatelskiej (356, czyli 8,35 %) oraz KW Korwin Kultury Zespół Szkół im. ks. Antoniego Kwiatkowskiego 6 542 277 4 273 142 23 12 18 32 5 35 4 1 0 1 Wyniki wyborów do Sejmu w Gminie Bychawa Bychawskie  Przedsiębiorstwo 7 785 380 8 372 176 42 10 20 47 14 52 10 0 0 1 TOP 10 oddanych głosów Komunalne sp. z o.o.  Olszowec-Kolonia Centrum Kultury Wiejskiej w Bychawce Drugiej 8 815 333 12 321 179 28 6 11 65 4 24 2 0 1 1  Szkoła Podstawowa im.   K. Koźmiana w Bychawce 9 492 253 13 240 147 12 9 12 26 5 25 4 0 0 0 Drugiej-Kolonii     Budynek szkolny w Osowie 10 360 170 7 163 66 9 6 8 41 5 23 5 0 0 0      Remiza OSP w Olszowcu 11 601 259 6 253 140 12 2 5 51 12 26 3 1 0 1     Marek Matysek/UM Bychawa    © Centrum Kultury Wiejskiej © w Gałęzowie 12 604 265 15 250 145 10 4 11 45 5 26 3 0 1 0 Szkoła Podstawowa im. Z. Przewłockiej w Woli 13 645 282 13 269 166 11 6 19 33 4 28 1 0 0 1 Olszowiec-Kolonia Gałęzowskiej Szkoła Podstawowa w Starej Wsi Drugiej 14 770 335 9 326 172 27 5 15 56 6 37 3 3 2 0 Budynek szkolny w Zaraszowie 15 544 250 8 242 157 15 3 9 30 5 20 1 2 0 0 Szpital Powiatowy SP ZOZ 16 52 5 1 4 1 1 0 0 0 1 0 1 0 0 0

suma 9680 4416 153 4262 2281 356 91 228 582 150 460 88 10 5 11 Wiesław Zawiślak/UM Bychawa ul. Marii Dąbrowskiej © © Głos Ziemi Bychawskiej 4 Głos Ziemi Bychawskiej 5 samorząd samorząd „„Wszystkiego najlepszego, radości, szczęścia moc… Życzenia te walki o odzyskanie narodowej suwe- Zmiana przebiegu szlaku rowerowego renności. To oni właśnie zapoczątko- rozbrzmiewały wali kolejne pokolenia nauczycielskie, w dniu 19 października które starały się młodym Polakom, „„Miłośników korzystali i korzystają do tej pory w BCK podczas w czasach niewoli, zaszczepić tę myśl, dwóch kółek mieszkańcy Woli Dużej. obchodów Gminnego że dobre przygotowanie intelektual- W związku z brakiem zgody właści- ne, wiedza, umiejętności, połączone informujemy ciela działki na przemieszczanie się Dnia Edukacji z umiłowaniem Ojczyzny, to jest wła- o zmianie turystów po tym terenie, informuję, Narodowej. śnie to, co pozwoli kiedyś odrodzić przebiegu szlaku że Gmina Bychawa – operator szlaku Gospodarzami uroczystości byli: się naszemu państwu – powiedział rowerowego, zmieniła w tym miej- Burmistrz Bychawy oraz Dyrektor burmistrz. rowerowego scu jego przebieg. Teraz, jadąc rowe- Szkoły Podstawowej w Starej Wsi Gminny Dzień Edukacji jest każdego Marek Matysek/UM Bychawa rem, nie skręcamy za mostem w pra- Drugiej p. Marta Żyśko. Uczestniczyło roku okazją, aby wyróżnić tych, któ- © „Doliną © wo, a dopiero kilometr później w Woli w niej ponad 130 osób – dyrektorzy rzy oprócz wzorowego kierowania Nagrodzeni nauczyciele Szkoły Podstawowej w Bychawie Kosarzewki” Dużej na skrzyżowaniu z droga do szkół i przedszkola, nauczyciele, wy- placówkami oświatowymi oraz pro- p. Sławomira Wrzesińska, p. Teresa Ponadto imprezę uświetniły hu- przy ul. Osowy. Skręcamy w prawo, jedziemy chowawcy, pracownicy obsługi, na- fesjonalnego wykonywania obowiąz- Tracz, p. Ewa Boguta, p. Krzysztof morystyczne scenki odegrane Ul. Mickiewicza. Nie skręcamy w prawo, a jedziemy prosto Mickiewicza w dół w stronę szkoły na Woli , i tam uczyciele – emeryci oraz goście. ków dydaktyczno-wychowawczych Mendykowski, p. Elżbieta Kursa, przez uczniów i nauczycieli Szkoły przed mostkiem obok remizy OSP Burmistrz p. Janusz Urban w swoim podejmują również dodatkowe dzia- p. Katarzyna Dalmata, p. Tadeusz Podstawowej w Starej Wsi Drugiej – w okolicach skręcamy w lewo. Jesteśmy z powro- wystąpieniu nawiązał m.in. do po- łania, które przyczyniają się do pro- Kurant, p. Mirosława Spust. które wywołały ogromną burzę okla- mostu tem na szlaku. wstałej w październiku 1773 r. Komisji mocji szkoły, społeczności lokalnej Podczas uroczystości nagrody sków na sali, a także występy taneczne Zmiana nie jest wielka, ale niestety po- Edukacji Narodowej, zwanej przez nie- i samorządu gminnego. Doceniając Dyrektora Szkoły otrzymali również zespołu Gamza oraz występ kabaretu na Kosarzewce. zbawia nas wielu pięknych widoków na których pierwszym ministerstwem działalność i zaangażowanie, Nagrody wyróżnieni nauczyciele ze wszystkich Świerszczychrząszcz. W 2012 roku odcinek szlaku prowadzą- stare wierzby, Kosarzewkę, pozostało- oświaty na świecie. – Patrząc przez Burmistrza otrzymały następują- placówek oświatowych prowadzonych Miłym akcentem uroczystości był cy przy rzece między mostem przy uli- ści parku dworskiego majątku Wola pryzmat dokonań KEN, śmiało można ce osoby: p. Marta Żyśko – dyrek- przez Gminę Bychawa. piękny tort wykonany przez Radę cy Mickiewicza w Bychawie, a metalo- Bychawska, czyli. obecnie budynki stwierdzić, że zainwestowane wtedy tor Szkoły Podstawowej w Starej Każdy z obecnych otrzymał od uczniów Rodziców Szkoły Podstawowej wą kładką przy remizie w Woli Dużej Zespołu Szkół Zawodowych nr 1. środki na pewno zaprocentowały, bo Wsi Drugiej, p. Anna Pietrzak – dy- upominek – własnoręcznie wykonany w Starej Wsi Drugiej. został wytyczony ścieżką prowadzą- Bardzo prosimy mieszkańców zbudowały pierwsze pokolenie świa- rektor Samorządowego Przedszkola kwiat. A.Sz./UM cą koło rzeki przez prywatną dział- Bychawy, turystów i osoby o korzysta- tłych obywateli, którzy podjęli trud nr 1 w Bychawie oraz nauczyciele: Monika Głazik/UM Bychawa kę. Z tego skrótu od lat zwyczajowo jące ze szlaku rowerowego o uwzględ- Wola Duża. Teraz tutaj skręcamy w prawo © © nienie zmiany w jego przebiegu.

„„Usuwanie azbestu „„Co robi burmistrz w pracy? »»14 października – posiedzenie komisji ‚‚wskazania Wiceprzewodniczącego Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata »»17 września – uczestnictwo w posiedzeniu w sprawie przyznania nagród na Dzień Rady Miejskiej w Bychawie wykonu- 2014–2020”, – nabór wniosków Wynotowane ze Powiatowej Rady Zatrudnienia w Lublinie; Edukacji Narodowej; jącego czynności związane z podróżą ‚‚wspólnej realizacji z Powiatem służbową Przewodniczącego Rady Lubelskim zadania pn.: „Budowa cią- do 27 listopada sprawozdania z pracy »»21 września – udział w spotkaniu »»15 października – udział w kolejnym Miejskiej oraz określenia stawek zwro- gu dróg gminnych – ul. Dąbrowskiej, z przedstawicielem Firmy Centrum spotkaniu w Instytucie Chemii i Techniki Burmistrza Bychawy tu kosztów przejazdu radnego w po- ul. Słowackiego, ul. Fredry, ul. Bezpieczeństwa Informatycznego w spra- Jądrowej w Warszawie w sprawie part- dróży służbowej pojazdem samocho- Makuszyńskiego wraz z przebudową wie oferty przeprowadzenia audytu nerstwa naukowego; w okresie od dnia dowym niebędącym własnością gminy. ul. Żeromskiego w Bychawie (drogi nr informatycznego; »16 października – udział w spotkaniu » ‚‚uchwalenia regulaminu udzielania 107204L, 107205L, 112528L, 112529L, 4 września do 28 w Urzędzie Marszałkowskim w sprawie »»22 września – uczestnictwo w spotka- pomocy materialnej o charakterze so- 112530L)” w ramach „Programu roz- projektów ujętych na liście rezerwowej października niu partnerów podczas przeprowadza- cjalnym dla uczniów zamieszkałych na woju gminnej i powiatowej infrastruk- 8 września – udział w spotkaniu Pracowni dotyczących infrastruktury szkolno- »» nej ewaluacji przez Lubelskie Kuratorium terenie gminy Bychawa, tury drogowej na lata 2016-2019”,

Planistycznej EKOPLAN w sprawie przygo- Monika Głazik/UM Bychawa -sportowej. Ponadto w tym dniu byłem Oświaty w Szkole Podstawowej w Woli 1.10.2015 r. Spotkanie z delegacją z Włoch © ‚‚obciążenia służebnością przesyłu ‚‚zatwierdzenia regulaminu dostarcza- towania materiałów do rozpatrzenia zło- © organizatorem gminnych obchodów Gałęzowskiej; nieruchomości położonej w Bychawie nia wody i odprowadzania ścieków na żonych uwag do projektu zmiany studium Dnia Edukacji Narodowej; Urząd Miejski w Bychawie informuje, że do »»24 września – uczestnictwo we Wschodnim przy ul. 11 Listopada – oznaczonej terenie gminy Bychawa. uwarunkowań i kierunków zagospodarowa- »»30 września – przeprowadzenie negocja- »»5 października – spotkanie z przedsta- dnia 27.11.2015 r. trwa nabór wniosków na Kongresie Gospodarczym w Białymstoku, »»19 października – wyjazd na Ukrainę, w ewidencji gruntów jako działka nr »»22 października – posiedzenie, na któ- nia przestrzennego gminy Bychawa; cji z firmami w sprawie ofert na przesyłki wicielami Bychawskiego Stowarzyszenia usługę demontażu, odbioru, zapakowania, za- podczas którego odbyła się gala wręczenia pocztowe dla Urzędu Miejskiego; Współpracy Międzynarodowej w sprawie gdzie w Korcu były prowadzone rozmo- ew. 635/1, położonej w obrębie nr 1 – rym przyjęte zostały uchwały w spra- »»10 września – uczestnictwo w spotkaniu nagród pod hasłem „Top Inwestycje Polski wy na temat dalszej współpracy oraz Bychawa Miasto, wie zmian w uchwale budżetowej na ładunku, transportu i unieszkodliwiania wy- »»1 października – rozmowa z delegacją współpracy z La Chapelle sur Erdre; Lokalnej Grupy Działania „Kraina wokół Wschodniej”. Gmina Bychawa znalazła się doświadczeń samorządu w relacjach ‚‚ustalenia zmiany przebiegu niektó- 2015 rok, robów zawierających azbest. Wnioski można z Włoch, która poszukiwała nawiązania »»6-7 października – udział w Kongresie Gmin Lublina” w sprawie kierunków rozwoju LGD. w pierwszej dziesiątce laureatów za projekt z mieszkańcami; rych dróg gminnych na terenie gminy współpracy z samorządami w zakresie Wiejskich w Serocku; »»27 października – narada z naczelnikami pobrać ze strony projektu: www.azbest.lubel- „solarny”. Bychawa, »»11września – udział na konsultacjach fotowoltaiki; »»21 października – posiedzenie, na któ- wydziałów Urzędu Miejskiego w spra- skie.pl oraz w Urzędzie Miejskim w pok. nr 7. w Instytucie Chemii i Techniki Jądrowej »»12 października – spotkanie z firmą rym zostały przyjęte projekty uchwał ‚‚powierzenia Gminie Bychawa pro- »»28 września – udział w spotkaniu z miesz- wach bieżących, Przypominamy, że przy usuwaniu azbestu ko- w Warszawie w sprawie modernizacji »»2–3 października – udział w szkoleniu dla Substydium w sprawie naboru wniosków w sprawach: wadzenia zadania zarządzania pu- kańcami ul. Armii Krajowej w sprawie lokali- »»28 października – spotkanie z dyrekto- ścieków Bychawskiego Przedsiębiorstwa kadry zarządzającej oraz pracowników do RPO na okres finansowania na lata blicznymi drogami powiatowymi nieczne jest zgłoszenie robót budowlanych zacji chodnika przy ulicy Armii Krajowej; ‚‚zgłoszenia kandydata na ławnika do rem Zakładu Gazowniczego w Lublinie Komunalnego, Urzędu z zakresu zamówień publicznych 2014–2020 oraz spotkanie z kierownic- nr 2284L Bychawa – Olszowiec – nie wymagających pozwolenia na budowę sądów powszechnych na kadencję w sprawie gazyfikacji gminy oraz uczest- »»29 września – udział na spotkaniu wyjazdo- i kontroli zarządczej; twem Urzędu w sprawie nowej Strategii Piotrków-Kolonia i nr 2285L Olszowiec »»13 września – reprezentacja Powiat Lubelski wym wraz z radnymi, sołtysami i pracow- 2016–2019, które pozostawia się bez nictwo w konsultacjach społecznych do Starostwa Powiatowego. Do wniosku nale- »»4 października – uczestnictwo w obcho- Rozwoju Gminy Bychawa; – Romanów – Piotrków-Kolonia na wraz z delegacją z gminy Bychawa podczas nikami Urzędu w Ministerstwie Rolnictwa dalszego biegu, w sprawie nowej Strategii Rozwoju ży dołączyć załączniki tj. oświadczenie o pra- dach Dnia Seniora zorganizowanym przez »»13 października – uczestnictwo w obcho- terenie Gminy Bychawa, dożynek wojewódzkich w Końskowoli; w Warszawie w celu poznania nowych ‚‚stwierdzenia wyboru ławnika Gminy. Bychawski Klub Seniora oraz Związek dach Dnia Zdrowia Psychicznego zorga- ‚‚realizacji zadania pn.: Przebudowa wie do dysponowania nieruchomością, mapę perspektyw finansowania rozwoju obsza- na kadencję 2016–2019 do Sądu »»16 września – spotkanie z dyrektorem Emerytów i Rencistów oraz udział w otwar- nizowanego przez Środowiskowy Dom drogi powiatowej nr 2284L Bychawa geodezyjną ze wskazaniem miejsca robót, ry- rów wiejskich; Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie Bychawskiego Centrum Kultury w sprawie ciu Trasy Zdrowia PZU w parku przy ul. 11 Samopomocy w Bychawie; – Olszowiec – Piotrków-Kolonia sunek sylwetki dachu oraz opis i kolejność wy- otwarcia Trasy Zdrowia PZU w parku przy z siedzibą w Świdniku, Listopada; i nr 2285L Olszowiec – Romanów – konania robót. ul. 11 Listopada; Piotrków-Kolonia w ramach „Programu

Głos Ziemi Bychawskiej 6 Głos Ziemi Bychawskiej 7 mieszkańcy mieszkańcy

„„Edward Skrzypek Maria Dobosiewicz Trwa bychawska Szlachetna Paczka (1945–2015) zasłużony dla 31 października odeszła Związku Inwalidów zasłużona dziennikarka „„O Szlachetnej Paczce przeprowadzania wywiadu ma za zadanie zbadać „Dziennika Wschodniego”. Wojennych RP słyszeli zapewne trzy najważniejsze potrzeby rodziny, które następ- Reportażystka i felietonist- nie musi zapewnić darczyńca. W praktyce oznacza ka. Zajmowała się głównie problematyką kultu- wszyscy, jednak nie to, że do rodzin nie trafiają rzeczy przypadkowe ralną, oświatową i społeczną. Wielokrotnie pisała każdy zna jej ideę, – ich potrzeby muszą zostać spełnione i ta odpo- o Bychawie, zawsze bardzo dobrze. cele, założenia. Nie wiedzialność spoczywa na darczyńcy. Niekiedy jest to żywność, czasami chemia, drobny sprzęt AGD, „„Rycerz na białym każdy też wie, że po raz ubrania, ale też łóżko, wózek dla dziecka, pampersy pierwszy od 15 lat, od itd. Średnia wartość paczki w ubiegłym roku wyno- koniu i kierowca siła w skali kraju 2100 zł, a paczki trafiły do wszyst- kiedy Stowarzyszenie kich rodzin włączonych do projektu. Kwota 2100 zł w eleganckiej Wiosna rozpoczęło może wydawać się ogromna, ale warto pamiętać, limuzynie nadal Monika Głazik/UM Bychawa od lewej: Edward Skrzypek, Zygmunt Różycki, © że średnio jedną paczkę przygotowywało w ubie- © Janusz Urban i Czesław Rogala, 2015-10-09 projekt Szlachetna głym roku prawie 40 osób. Paczki tworzyły firmy, czekają… Przedsiębiorca ze Starej Wsi Pierwszej, p. Edward Paczka, będzie on banki, znani z mediów politycy i celebryci. Już dziś Ulubiona Pani Redaktor! Skrzypek od wielu lat wspiera nasz bychaw- organizowany również zachęcamy mieszkańców Bychawy do włączenia się Od takich słów, niezmiennie, od kilku już lat rozpo- ski oddział Związku organizacyjnie i rzeczowo. w tę wyjątkową akcję. Zachęcamy małych i dużych czynałam moje listy (e-maile) kierowane do Marii Wieloletnia, bezinteresowna współpraca za- w Bychawie. przedsiębiorców, zakłady pracy, właścicieli firm, Dobosiewicz, dziennikarki „Dziennika Wschodniego”. owocowała przyznaniem przez Zarząd Główny W ubiegłym roku wspólnie z żoną włączyliśmy się roszczeniowej względem instytucji, fundacji, czy też nie zostanie włączona do projektu. Rodziny, sklepów i sklepików, a także mieszkańców do two- W odpowiedzi, w słuchawce telefonu słyszałam jej Związku – Medalu za Zasługi. do akcji w Lublinie. Pierwsze kroki postanowiliśmy ośrodków pomocy społecznej itd. Poszukujemy lu- które zostaną włączone do projektu pojawią się rzenia paczek w grupach o jak największej liczeb- ciepły głos i powitanie „witam ulubioną panią dy- Burmistrz Bychawy Janusz Urban oraz przewod- stawiać w działającym już rejonie, w którym bę- dzi, którzy starają się przeciwstawiać trudnościom w specjalnym systemie dla darczyńców (www. ności. Paczki do rodzin trafią tuż przed świętami rektor”. To był taki niepisany rytuał naszych wza- niczący Oddziału Związku Inwalidów Wojennych dziemy mogli liczyć na wsparcie i pomoc liderów życiowym i brakuje im jedynie wsparcia od innych. szlachetnapaczka.pl). W systemie nie pojawią się i może to być wspaniała okazja do pomocy innym jemnych kontaktów, inspirowanych książkami, które p. Czesław Rogala i sekretarz p. Zygmunt Różycki i koordynatorów. Moja żona była wolontariuszem, W naszym rejonie wyłoniliśmy kilkanaście potrze- żadne dane osobiste, imiona, nazwiska, adresy. w tym wyjątkowym okresie. Więcej o projekcie obie uwielbiamy. podczas spotkania w gabinecie Burmistrza ja jedynie kierowcą i św. Mikołajem. Finał projek- bujących rodzin, które odwiedzone zostaną przez Jedynie opis sytuacji rodziny oraz jej najważniej- można znaleźć na www.szlachetnapaczka.pl. Był rok 2007. W Bychawie narodził się Mol, ten książ- Bychawy dokonali ceremonii wręczenia tego za- tu to wielkie emocje, łzy, radość, szczęście, widok wolontariuszy Szlachetnej Paczki. Mamy u nas 11 sze potrzeby. Otwarcie bazy nastąpi 21 listopada, W przypadku jakichkolwiek pytań zapraszam do kowy a wraz z nim literacko-kulinarne wydarze- szczytnego wyróżnienia. lepszego jutra. wolontariuszy – mieszkańców gminy i nie tylko. wtedy darczyńcy będą typować rodziny, dla któ- Bychawskiego Centrum Kultury, które aktywnie nie, które trafiło pod medialne skrzydła „Dziennika Gratulujemy! Paczka swoją główną ideę opiera na zasadzie „mą- Spoczywa na nich bardzo odpowiedzialne zadanie. rych przygotują pomoc. Pomoc ta jest wyjątkowa, włącza się w prace przy projekcie. Wschodniego” i pióro Marii Dobosiewicz. A Ta, bar- drej pomocy”, a więc na pomocy tym, którzy jej Muszą odwiedzić rodzinę, zbadać jej potrzeby oraz ponieważ pochodzi od drugiego człowieka, jest też Mateusz Wróblewski dzo szybko awansowała do rangi Naszej Ulubionej najbardziej potrzebują i nie prezentują postawy podjąć ostateczną decyzję, czy rodzina zostanie sprecyzowana i określona. Wolontariusz w trakcie Pani Redaktor. Bychawianie „rzucali” się na kolejne numery „Dziennika” z jej tekstami. A Ona przybliżała czytel- „„Turniej tenisa stołowego dla dorosłych nikom ideę „molowej imprezy”, zachęcając do po- o puchar Burmistrza Bychawy szukiwania smaków najróżniejszych potraw w lite- „„Akademia Młodzieżowa – nowa grupa parafialna w Bychawie raturze pięknej. Każdy chciał mieć ów cenny egzem- Akademia Młodzieżowa Zapraszamy dorosłych mieszkańców naszej gmi- »»termin – 14.11.2015 r. (sobota) godz. 9.00 plarz na własność lub chociaż zagłębić się w lekturze ny do wzięcia udziału w turnieju tenisa stołowego »»miejsce – Szkoła Podstawowa w Bychawie w czytelni biblioteki… Dziewięć lat znajomości to za- to program wychowawczy, o puchar Burmistrza Bychawy. »»uczestnicy – dorośli (od 18 lat) pisana w sercu wielka sympatia i szacunek dla nad- który działa przy pięciu »»zgłoszenia – w dniu zawodów od godz. 8.30 do 9.00 zwyczajnej dziennikarskiej otwartości, naturalności parafiach na terenie diecezji i spokoju, emanującego z każdego wypowiadane- lubelskiej. Skupia on ponad go słowa. Może niepełna to była znajomość, bo za- „„O.S.T.R. zyskał nowych przyjaciół w Bychawie ledwie telefoniczna i e-mailowa, ale ileż w niej było 80 osób w wieku gimnazjalnym zwyczajnej, ludzkiej serdeczności. Nigdy nam nie i licealnym. Koncert O.S.T.R., czyli Adama Ostrowskiego wraz z grupą TABASKO na Chill Night#3. Zorganizowany dla by- było dane spotkać się osobiście. chawskiej młodzieży przez młodzież z MIK-u. To także bogata korespondencja zapisana w historii W kwietniu tego roku powstał szósty ośrodek przy poczty elektronicznej i liczne artykuły publikowane parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Bychawie. Misją na łamach „Dziennika Wschodniego”, skrupulatnie Akademii Młodzieżową jest dobre wychowanie gromadzone w bibliotecznej kartotece regionalnej. młodzieży na ludzi głęboko wierzących, świado- Tyle razy, przed ważnymi dla Bychawy wydarzenia- mych patriotów, sprawnych w działaniu społecznym. mi, kusiłam: Pani Redaktor, wysyłam po Panią ryce- Program Akademii jest oparty na rozwoju zaintereso- rza na białym koniu lub jak Pani woli elegancką limu- wań. W ośrodku w Bychawie młodzież rozwija swoje zynę z kierowcą…, a Ona odpowiadała ze śmiechem, talenty teatralne. Aby szkolić naszych aktorów, orga- że za limuzynę dziękuje, bo ma własną, a o rycerzu nizowane są warsztaty ze specjalistami z tej dziedzi- który poruszał problem wyborów człowieka między Chętną młodzież gimnazjalną i licealną zapraszamy i koniu pomyśli… następnym razem! ny. Celem grupy jest ewangelizowanie poprzez teatr. dobrem a złem. Grupa z Bychawy będzie w najbliż- na spotkania Akademii Młodzieżowej w każdy ponie- Ulubiona Pani Redaktor Mario! Rycerz na białym ko- 25 października w kościele parafialnym odbyła się szym czasie wystawiać to przedstawienie w innych działek o godzinie 15.00 w salce parafialnej. niu ciągle jest do Pani dyspozycji… Barbara Cywińska, premiera spektaklu pt. Król Wschodzącego Słońca, parafiach, chcąc w ten sposób dalej głosić Ewangelię. Paweł Ozga, instruktor Akademii Młodzieżowej Marek Matysek 2015-10-23, O.S.T.R. i selfie z megapublicznością w BCK © © dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Bychawie

Głos Ziemi Bychawskiej 8 Głos Ziemi Bychawskiej 9 mieszkańcy mieszkańcy

„„Nagroda dla Zaraszow.pl Ważne nie tylko dla „zielonych”: znów będą wycinki w rezerwacie Strona Zaraszow.pl w III edycji „„W rezerwacie roślin ogólnopolskiego konkursu siedliska życia wielu rzadkich gatunków roślin cathartica, klonu jesionolistnego Acer negundo, kserotermicznych kserotermicznych. lipy Tilia. Ponadto będą usuwane, najlepiej przez na najlepszą wiejską stronę „Podzamcze” zostaną Mimo tych zabiegów w chwili obecnej obserwuje wyrwanie z korzeniami, dwuletnie siewki drzew internetową „SOŁECTW@ powtórzone wycinki się intensywną ekspansję roślinności krzewia- np. brzozy brodawkowatej Betula pendula, so- W SIECI”, została wybrana stej i drzewiastej. sny zwyczajnej Pinus sylvestris. Zaplanowano ochronne. Prace będą W związku z zaistniałą sytuacją, w celu utrzy- również wycinkę pojedynczych drzew dzikiej najlepszą stroną Województwa wykonane na zlecenie mania siedliska wielu rzadkich gatunków mu- gruszy Pyrus communis (3 szt.) zacieniających Lubelskiego. raw kserotermicznych, takich jak np.: wisien- murawę kserotermiczną. Przy czym prace te Regionalnej Dyrekcji ka karłowata (Prunus fruticosa), oman wą- będą dotyczyły powierzchni całego rezerwatu Ochrony Środowiska skolistny (Inula ensifolia), pajęcznica liliowa- przyrody „Podzamcze”. ta (Anthericum liliago), przytulia właściwa Prace będą przeprowadzone ze szczególną w Lublinie do końca (Galium verum), szałwia okręgowa (Salvia ver- ostrożnością w rejonie występowania wisienki listopada 2015 r. ticillata), dzwonek boloński (Campanula bono- stepowej Prunus fruticosa, tak aby rośliny te nie niensis), koniczyna pagórkowa (Trifolium mon- zostały zniszczone, czy przypadkowo usunięte. Murawy kserotermiczne są siedliskami pół- tanum), głowienka wielkokwiatowa (Prunella Ponadto pozostawiane będą krzewy jałowca po- naturalnymi, które zostały wykształcone grandiflora), przelot pospolity (Anthyllis vulne- spolitego Juniperus communis i berberysu po- i utrzymują się dzięki działalności człowieka. raria), cieciorka pstra (Coronilla varia), chaber spolitego Berberis vulgaris oraz krzewy dzikich W przeszłości miejsca trudne do zaorania, na driakiewnik (Centaurea scabiosa), świerzbnica róż, wśród których mogą znajdować się cenne przykład strome zbocza, były wykorzystywa- polna (Knautia arvensis), goryczka krzyżowa gatunki. Marek Matysek/UM Bychawa

ne jako pastwiska. Wypas hamował natural- © (Gentiana cruciata), występujących w rezerwa- Uzyskana materia organiczna zostanie zebra- ne procesy sukcesji i sprzyjał rozwojowi świa- © cie przyrody „Podzamcze” konieczna jest konty- na i zabrana z obszaru rezerwatu przyrody tłolubnych gatunków. Na skutek zaprzesta- Ochrona muraw kserotermicznych wymaga Środowiska w Lublinie realizowane były zabiegi nuacja zabiegów ochrony czynnej. „Podzamcze” a następnie zutylizowana zgodnie nia użytkowania murawy zarastają drzewami więc utrzymania otwartego charakteru tere- ochrony czynnej. Zabiegi te polegały na wyka- Na rok 2015 zaplanowano wycinkę dwuletnich z obowiązującymi przepisami o odpadach przez i krzewami, co powoduje przede wszystkim nu, poprzez wykaszanie oraz usuwanie roślin- szaniu roślinności zielnej oraz wycięciu roślin- odrostów roślinności krzewiastej i drzewiastej wykonawcę prac wycinkowych. zmniejszenie nasłonecznienia i wzrost wilgot- ności krzewiastej i drzewiastej. ności krzewiastej i drzewiastej. Prace te miały przede wszystkim: robinii akacjowej Robinia Wyżej wymienione prace będą wykonywa- ności podłoża. Ponadto gromadzący się woj- W związku z powyższym, w okresie jesien- na celu ograniczenie ekspansji roślinności ziel- pseudoacacia, tarniny Prunus spinosa, jeżyny ne na zlecenie Regionalnej Dyrekcji Ochrony łok (nierozłożone szczątki roślin) zwiększa ży- nym w latach 2012 i 2013 na terenie rezerwa- nej, krzewiastej i drzewiastej na obszar mu- Rubus, derenia świdwy Cornus sanguinea, bzu Środowiska w Lublinie w terminie do końca li- zność podłoża i uniemożliwia kiełkowanie wie- tu przyrody „Podzamcze” w Bychawie na mocy rawy kserotermicznej, a przez to utrzymanie czarnego Sambucus Nigra, kruszyny pospolitej stopada 2015 r.

www.portal.zaraszow.pl lu gatunków roślin murawowych. Zarządzenia Regionalnego Dyrektora Ochrony Frangula alnus, szakłaka pospolitego Rhamnus mg/na podst. dokumentów UM © ©

Tym samym znalazła się w gronie szesnastu finali- stów ww. konkursu. 28 października br., w ramach „„Prace nad zielenią w parku „„Otwieramy serca Międzynarodowych Targów Poznańskich, podczas przy przedszkolu Obchody Światowego Dnia W tym roku obchody te rozpoczęliśmy uroczystą konferencji „WIEŚ POLSKA – WIEŚ INNOWACYJNA” mszą św. w intencji wszystkich chorych i ich ro- poznaliśmy zwycięzców. Niestety, Zaraszow.pl W ramach projektu Zdrowia Psychicznego dzin w kościele parafialnym w Bychawie. Dalsze nie znalazła się na ogólnopolskim podium, ale „Przedszkolak badaczem w Środowiskowym Domu uroczystości pt. "Otwieramy serca" miały miejsce Administrator p. Jurij Jelcow otrzymał pamiątkowy Samopomocy w Bychawskim Centrum Kultury, gdzie oprócz osób dyplom i nagrodę – cyfrowy aparat fotograficzny. przyrody” zostaną posadzone niepełnosprawnych i ich rodzin dosyć licznie przy- Dyplom wieś zatrzymuje na pamiątkę, a aparat jest drzewa i krzewy oraz Dzisiejsze realia, nieustający postęp, szybkie tempo była młodzież szkolna. Spotkanie miało charakter główną nagrodą w konkursie na najpiękniejsze zdję- powstanie żywopłot, ogród życia stawiają dla człowieka duże wyzwania, a grani- edukacyjny zwiększający wiedzę i świadomość na cia Zaraszowa (szczegóły na stronie Zaraszow.pl). zielny i budki lęgowe dla ce normy zacierają się. Borykamy się z różnymi pro- temat zaburzeń psychicznych oraz kształtujący wła- W odpowiedzi na gratulacje Administrator napisał: blemami, coraz trudniej się odnaleźć, zaś coraz ła- ściwe postawy wobec tych osób. Krótkie filmy i pre- Gratuluję wszystkim, bo to wyróżnienie jest zasłu- ptaków. twiej stracić zdolności radzenia sobie w otaczającym zentacja multimedialna miały przybliżyć specyfikę Marek Matysek/UM Bychawa © © materiały autora gą każdego z odwiedzających stronę i dzięki każ- Projekt zakłada korektę nasadzeń i pielęgnację zie- świecie – w efekcie zdarza się, że rzeczywistość nas funkcjonowania osoby chorej oraz trudności z ja- © © demu z nas ta strona jest aktywna i interaktywna. leni istniejącej oraz zasadzenie nowych krzewów W części terenu planowane jest także stworzenie przerasta i zdrowie psychiczne nas zawodzi... kimi boryka się na co dzień jako, że kontakt z oso- Gratulujemy sukcesu! i drzew (150 sztuk). Planowany jest również zakup „ogrodu zielnego” (50 m2), gdzie posiane zostaną Temat choroby psychicznej nadal pozostaje na mar- bami chorującymi psychicznie wystawia na próbę – dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie budek lęgowych dla ptaków oraz domków zapyla- różne gatunki roślin, w tym rośliny zielarskie upra- ginesie rzetelnie poruszanych problemów dotyczą- naszą cierpliwość, tolerancję dla innego pojmowa- oraz przedstawiciele OPS okolicznych gmin. Na za- jących dla owadów. Nowa aranżacja tego terenu wiane jako zioła kulinarne. Zamontowane zostaną cych zdrowia człowieka. nia i przeżywania świata, zdolność do okazywania kończenie spotkania nawiązano do papieża Polaka i odnowienie istniejącego drzewostanu oraz wy- też tablice opisowe oraz z planem ogrodu. Okazją do poruszania tej tematyki jest 10 paź- wsparcia. Miłym przerywnikiem były występy arty- Jana Pawła II, który jest postacią szczególnie cele- Szczere wyrazy współczucia konanie nowych nasadzeń znacznie podniesie jego W chwili obecnej teren ten jest wykorzystywany dziernika ogłoszony Światowym Dniem Zdrowia styczne i muzyczne w wykonaniu uczestników ŚDS browaną przez osoby niepełnosprawne jako przy- Pani Annie Pawlas walory estetyczne. głównie przez dzieci uczęszczające do Przedszkola Psychicznego. w Bychawie i Tarnogrodzie, dzieci z grupy teatral- kład i wzór w radzeniu sobie z chorobą i cierpieniem. Radnej Rady Miejskiej w Bychawie z powodu śmierci Niektóre drzewa wymagają przeprowadzenia cięć, Samorządowego nr 1. Aktualnie obszar ten jest Środowiskowy Dom Samopomocy w Bychawie orga- nej działającej przy Regionalnym Ośrodku Kultury Miejmy nadzieję, iż obchody dostarczyły wiedzy i po- również ze względu na bezpieczeństwo użytkow- zaniedbany, a pokrywająca go szata roślinna jest nizował obchody tego Dnia, które szczególnie zwra- i Sportu w Krzczonowie oraz Bartłomieja Wyki – zytywnych wzorców, aby w młodym pokoleniu pro- OJCA ników. Usunięcie drzew chorych przyczyni się rów- mało atrakcyjna i gatunkowo zubożała. cają uwagę na zdrowie psychiczne, a jednocześnie ucznia kl. VI Szkoły Podstawowej w Bychawie. mować dobre praktyki tolerancji i akceptacji wobec składają burmistrz, radni Rady Miejskiej Projekt realizowany jest we współpracy z Fundacją w Bychawie, kierownictwo i pracownicy Urzędu nież do rozjaśnienia tego miejsca, co zachęci do mają być lekcją tolerancji dla osób borykających się Ważność tych obchodów swą obecnością podkre- zdrowia psychicznego. Miejskiego w Bychawie wypoczynku. Ekologiczną Arka przy wsparciu finansowym z problemami zdrowia psychicznego. ślili goście: burmistrz J. Urban, p. Aneta Łońska Renata Krusińska, Justyna Siek-Jacak Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska.

Głos Ziemi Bychawskiej 10 Głos Ziemi Bychawskiej 11 mieszkańcy mieszkańcy

„„Bądźmy widoczni! Niech miesiąc listopad nie będzie To nie jelenie na rykowisku – to daniele na bekowisku! tym miesiącem, w którym ktoś miałby nas wspominać... „„Chyba niewiele Daniel jest zwierzęciem łownym, przypo- popasu. W Gałęzowie mają wybieg za sto- Przed nami listopad, miesiąc w którym pamięcią, osób o tym wie, że minającym jelenia, nieco od niego mniej- dołą, który schodzi w dół aż do wąwozu. sercem i myślami wracamy do zmarłych. Ale listo- szym. Na sam rzut oka wzbudza szacu- Daniele spędzają tam zarówno porę let- pad to nie tylko miesiąc wyjątkowej zadumy, ale w naszym Gałęzowie, nek. Do Polski sprowadzono go w XVI nią, jak i zimową. Nie są drogie w utrzy- również szczególnie niebezpieczna pora roku dla części zwyczajowo wieku z krajów śródziemnomorskich. Do maniu, w lecie wystarczy im pastwisko, pieszych. Dni stają się coraz krótsze, porannym wy- zwanej Hektarami, końca ubiegłego wieku występował prze- w zimie niewielka ilość sianokiszonki. jazdom do pracy czy szkoły towarzyszy gęsta mgła, ważnie jako zwierzyna parkowa. Obecnie Mięso danieli uchodzi za zdrowe i bar- wcześnie zapadający zmierzch sprawia, że piesi i ro- znajduje się niewielka żyje także w stanie dzikim. Ich chów jest dzo dietetyczne. Choć z racji wysokiej werzyści stanowią grupę najbardziej narażoną na hodowla danieli. bardziej popularny na zachodzie w kra- ceny i braku wiedzy jak je przyrządzać, udział w wypadkach. W takich warunkach bardzo ju, niż w Lubelskim. nie jest u nas zbyt popularne. Daniele często kierowca dostrzega pieszego lub rowerzystę Stadko liczy 13 sztuk. Dlatego ich hodowla w naszej gmi- w Polsce zazwyczaj hodowane są dla roz- w ostatniej chwili… I właśnie ta jedna chwila może Te piękne zwierzęta nie przez p. Korbów, choć niezbyt wiel- rodu lub w celach agroturystycznych. czasem zaważyć o naszym życiu. Brak elementu od- mają do swojej ka, wydaje się sporym novum. – To nie Właścicielom gałęzowskich danieli trud- blaskowego sprawia, że kierowca dostrzega nas na był nasz pomysł, a trzy lata temu syna no odpowiedzieć na moje pytanie, co bę- drodze z odległości zaledwie 35 m. Tymczasem od- dyspozycji ogrodzone Roberta – tłumaczy się z pomysłu p. dzie dalej z hodowlą i w którym kierun- blask wystarczy, aby dystans ten zwiększyć niemal pastwisko za stodołą. Barbara Korba. ku będzie prowadzona. Na razie danie- dziesięciokrotnie! Po wyjeździe Roberta za granicę, zwie- le w Gałęzowie są i na pewno upiększają Akurat na przełomie rząt doglądają rodzice i brat Sławek. wiejski krajobraz. października Aczkolwiek sama hodowla nie jest podob- mg/UM i listopada odbywają no najtrudniejszą. Wystarczy mieć tylko (i aż) dobre pastwisko, no i małe stadko się u nich gody, czyli zarodowe na start. bekowisko. Nie są to podobno zwierzęta wymaga-

Marek Matysek/UM Bychawa jące, potrzebują jednakże trochę ha do © © Marek Matysek © ©

„„Podróże bychawian: wietnamska przygoda górskim jeziorem. Po chwili odpo- rzeki. W wietnamskiej wiosce, położo- Kult przodków jest bardzo ważnym elementem wiet- czynku w romantycznej altance i zro- nej wśród plantacji kawy i warzyw oraz Następnie udaliśmy się do namskiej kultury. Według wierzeń zmarli ze swoje- bieniu fotek, udaliśmy się do sklepu tarasowych upraw truskawek, zapo- Częśćświątyni 3 z 3 Cao Daj, położonej go ołtarzyka czuwają nad żyjącymi członkami ro- ogrodniczego, gdzie sprzedawane są znano nas z warunkami życia miejsco- dziny. Wracając do wątku wycieczki po Mekongu. róże spreparowane metodą japońską wej ludności, z architekturą i rękodzie- w południowej części Popularną miejscowością w delcie jest miasteczko mające 5-letnią żywotność. Atrakcją łami jej mieszkańców. Ciekawostką kraju i byliśmy świadkami My Tho, skąd wyruszamy łodzią, płynąc wśród kana- Dalat jest Szalony Dom zaprojektowa- jest kolej zębata wybudowana przez łów przecinających dżunglę. Są tu wioski na wodzie ny i wykonany przez miejscową kon- Francuzów, służąca do przewozu to- materiały autora

nabożeństwa. Przy ołtarzu stali © i centra handlowe na małych łodziach, których wła- struktorkę, kuzynkę byłego przywódcy warów na wybrzeże z terenów poło- © hierarchowie, wzdłuż kościoła ściciele oferują wszelkie artykuły. Nie mogłem wyjść Ho Chi Minha. Poskręcane konstruk- żonych 1500 m. nad poziom morza. boga Shivy, który unicestwia i odbu- kolorów, a soczysty i pomarańczowy po lewej stronie stały kobiet, po ze zdumienia, że życie tych ludzi związane jest z rze- cje obrazujące konary drzew, roślin- Między dwoma szynami ułożono trze- dowuje. Wieczorem udajemy się do piasek szczególnie pięknie kontrastu- prawej mężczyźni wszyscy ubrani ką. Tu łowią ryby, myją naczynia, piorą i kąpią się. ność, zwierzęta, wąskie schody, jaski- cią zębatą, która była gwarantem bez- miejscowości uzdrowiskowej Thap je z ciemnym błękitem morza. W ry- w jednakowego kroju białe szaty. Atrakcją były dla nas wąskie, zarośnięte palmami ka- nie, a wszystko odlane w betonie. Jest pieczeństwa. Zapewniała hamowa- Bat gdzie zażywaliśmy relaksujących backiej wiosce, flota pomalowanych nały, którymi płynęliśmy 4-osobowymi łódkami wio- wróżki i nimfy. Nie dane było na je ujrzeć, niemniej to kolejna atrakcja uzdrowiska typu nie w czasie jazdy z góry i wyciąganie kąpieli błotnych i mineralnych, które na czerwono i niebiesko łodzi wyrusza Kaodaizm to religia powstała w latach dwudziestych słowanymi przez rybaków. Odwiedziliśmy manufak- jednak skorzystałem z atrakcji jaką był zjazd wóz- domu do góry nogami w Szymbarku składu w trakcie jazdy w górę. Koleją różnią się od naszych borowinowych. wieczorem w morze i rankiem wraca XX wieku. Moim zdaniem jest to coś w rodzaju sekty, turę cukierków z mleczka kokosowego i poznaliśmy kiem po torze szynowym, przypominającym bobslej. na Kaszubach. Do atrakcji zaliczam tą przejechaliśmy 7 km i po dotarciu W ogrodzie usytuowane są kamienne z połowem. Złowione owoce morza a nie religii. Jeden dzień poświęcony był na rejs po ich produkcję. Poczęstowano nas alkoholem z ryżu, W czasie jazdy należało być czujnym i przy pomocy przejażdżkę linową kolejką gondolo- końcowej stacji zwiedzili porcelanową kadzie, do których za pomocą bambu- oferowane są turystom na licznych rzece Mekong. Delta Mekongu jest drugą pod wzglę- nalewanym z butelek, w których w jednej był wąż ręcznego hamulca zmniejszać szybkość, by nie wy- wą na górę na szczycie której pobu- pagodę. Jest to kompleks budynków sowych rur doprowadzane jest płynne stoiskach. Można tu zakupić wybrane dem w Azji. Z okien autokaru widać było przepięk- a w drugiej skorpion. Degustowaliśmy również miód paść z toru, szczególnie na zakrętach. Zamieszkaliśmy dowano kompleks budynków klasz- poświęcony Buddzie, z tysiącami por- błoto miodowego koloru. Po takiej ką- ze szklanych pojemników żywe różne- ne, zielone pola ryżowe, a ogrodach i w obrębie do- zbierany przez pszczoły z pożytków miejscowej flory. w miejscowości Dalat założonej przez Francuzów tornych i świątynię religii Zen (odłamu celanowych figurek, które poprzykle- pieli, opłukaniu ciała pod prysznicem go rodzaju ryby, kraby, homary a na- mostw dobrze utrzymane grobowce. Przewodniczka Nadszedł dzień wyjazdu z Sajgonu poświęcony zwie- w wysokich górach, mającej status uzdrowiska po- buddyzmu). Wokół budynków ogrody jane są do fasady budynku. Widok jest można wykąpać się w jednym z wielu wet węże, żaby i małe krokodyle, które wyjaśniła nam, że w Wietnamie istnieje prawo, które dzaniu kraju. Udaliśmy się 350 km na północ drogą dobnie jak nasza Krynica i jest miejscem wypoczynku kwiatowe, lasy sosnowe, a w powie- fascynujący i rodzi się pytanie jak moż- basenów mineralnych. Po kilkudnio- po uśmierceniu i przyprawieniu trafia- zezwala na pochówek członków rodziny w obrębie wiodącą wśród Annamańskich, porośniętych dżun- wśród pięknej przyrody i zieleni. Jest tu wietnamski trzu cisza i zapach żywicy. Mrożącą liwe było tak finezyjne i precyzyjne wych wojażach udajemy się do miej- ją na ruszt a następnie talerz kupujące- swojej własności. I jeszcze jedna ciekawostka w tym glą. W pobliżu osad ludzkich, na wysokości 1500 m park rozrywki dla zakochanych zwany doliną miłości. w żyłach krew był wyjazd jeepami krę- wykonanie tej budowli. Ciekawą świą- scowości Mui Ne na czterodniowy go. Ostatniego dnia pobytu wsiadamy przedmiocie. W każdym wietnamskim domu znajduje nad poziom morza uprawiana jest herbata i kawa Są tu tandetne plastikowe zwierzęta, karuzele, rowe- tymi drogami na szczyt góry mającej tynią jest Chan Ponagar wybudowana pobyt. Niewątpliwym przebojem są w Sajgonie do samolotu, by po 12 go- się ołtarz poświęcony przodkom, na którym umiesz- w systemie tarasowych poletek. Po drodze zwiedza- ry wodne w kształcie łabędzi, wietnamscy kowboje 2200 m wysokości nad poziom morza, w XII wieku w stylu Angor Wat znaj- wydmy, które zwłaszcza rankiem i w dzinach lotu wylądować w Warszawie, czane są niekiedy zdjęcia zmarłych, składane w ofie- my uroczy zakątek górski ze wspaniałym wodospa- w strojach z dzikiego zachodu i wiele innych atrakcji. z którego roztaczał się wspaniały wi- dujących się w sąsiedniej Kambodży. promieniach zachodzącego słońca – kończąc wietnamską przygodę. rze dary w postaci owoców, kwiatów i kadzidełek. dem, gdzie według legendy przychodziły kąpać się To wszystko w przepięknej okolicy, nad cudownym dok na dolinę i zakola płynącej w dole Jest to świątynia hinduistycznego tworzą przepiękną niezwykle gamę Julian Kwiatkowski

Głos Ziemi Bychawskiej 12 Głos Ziemi Bychawskiej 13 historia historia Głos Regionalistów redaguje nr 9 (109) 2015 BYCHAWSKIE TOWARZYSTWO REGIONALNE Rowerem przez historię w dzierżawę kuzynowi, Janowi Koźmianowi (…) dwójki młodych artystów – Olimpii Koziej oraz Odcinek 1 - Zaraszów nazywanemu w rodzinie „Janem bez ziemi” lub jej męża Łukasza Kuli, absolwentów Wydz. „Samowarem”. O samym zaś majątku pisze się Artystycznego UMCS. Olimpia Koziej pochodzi „„O wycieczce sprzed tak: Zaraszów nie był duży, lecz świetna gleba z Zaraszowa. Sadząc po budujących się wzdłuż miesiąca miałem nie powodowała spore dochody (...) Pola doskonale drogi nowych domach, Zaraszów i Kolonia skrzyżowanie: Kosarzew – Zaraszów – Bychawa pisać. A to, pomny słów uprawione dawały dobre zbiory... Zaraszów są dziś atrakcyjnymi miejscami do Podczas II wojny światowej, położony na uboczu zamieszkania. mego wykładowcy Zaraszów i kilka innych wiosek stanowiły opar- Dojechaliśmy do końca wsi. Po lewej, na pagór- oceanografii, który cie dla oddziałów partyzanckich. Konstanty ku – ostańcu, cmentarz wojenny z okresu I woj- hr. Rostworowski, w partyzantce kpr. pchor. ny światowej (zdjęcie – rozkładówka). Pochowano twierdził, że albo na „Dziryt” wspomina tak: Po godzinie osiągnęli- tu ok. 500 żołnierzy armii austriacko-węgier- morzu ktoś był i wie śmy Zaraszów. Podchorąży „Janota” wyznaczył skiej i rosyjskiej poległych podczas tzw. bitwy jak jest, albo nie był dowódcę warty i wartowników. Z chwilą przy- nad Giełczwią stoczonej w 1914 r. oraz ofensy- bycia do wsi stosowaliśmy metodę „kotła”, niko- wy lipcowej 1915 r. Cmentarz-pomnik ma formę i żadne opowiadanie go nie wypuszczając ze wsi, nawet odwiedzają- trzech nieregularnych kopców ziemnych nawią- nie zrobi z niego cych gości (…) Nie mogliśmy przecież wiedzieć, zujących do kształtu wzgórza oraz dwu rzędów iglicznia trójcierniowa, czyli „drzewo cierniowe” czy we wsi jest jakiś szpicel i czy może naprowa- mogił położonych poniżej. Kopce zwieńczone marynarza. dzić na nas Niemców (…) Śnieg padał bez prze- żelaznymi krzyżami, przed frontem betonowy Okolice Bychawy z morzem rozstały się jakieś rwy i zostaliśmy na jeszcze jedną noc na tych krzyż z czarnymi wypełnieniami: symbol au- parę milionów lat temu, opowiadacz – talentu samych kwaterach. Drogi stały się nieprzejezd- striacko-niemieckiej organizacji „Czarny Krzyż” ma trochę mniej. Ale cóż, Pani Redaktor obie- ne i nawet saniami trudno było się poruszać. opiekującej się grobami wojennymi. Całość ota- cała relację, więc chodźmy lub jedźmy raczej. W tych warunkach atmosferycznych Niemcy cza niewielki wał ziemny, ekspozycję obiektu Odbijamy zatem (pardon, wyruszamy) i obie- nie mogli nas zaatakować... [K. Rostworowski podkreśla grupa drzew. W okresie międzywo- ramy kurs na wschód. Pierwszy przystanek Zmierzch Gałęzowa] jennym cmentarz otaczało ogrodzenie z drutu obok Zespołu Szkół Zawodowych im. mjra O pobycie w Zaraszowie pisze też Jerzy kolczastego, formą nawiązujące do zasieków. Henryka Dobrzańskiego. Czekając na maru- Krzyżanowski ppor. „Szpic”, adiutant „Szarugi”, Podług tradycji miało upamiętniać szarżę hu- Cmentarz z I wojny światowej, figura Dobrego Pasterza derów parę słów o historii: o dziejach majątku Marek Kuna dowódcy innego oddziału AK. zarów węgierskich na rosyjskie okopy. Zaraszów-Kolonia © Wola Bychawska, o jego ostatnich właścicie- © W końcu lipca 1944 w lesie w pobliżu Zaraszowa Ze wzgórza rozciąga się widok na okolicę. Na lach – Skawińskich, o zapomnianym już tro- niejasne wspomnienia. Podczas Powstania i ogrodach. Zaraszowski egzemplarz jest podob- zatrzymał się oddział pancerny, wchodzący pierwszym planie zadrzewione wąwozy kry- chę Tadeuszu Micińskim – poecie młodopol- Styczniowego miały tu ponoć miejsce jakieś no jednym z największych na Lubelszczyźnie. w skład dywizji SS „Viking”. Następnego dnia ją zabudowania malowniczych przysiółków skim i dramaturgu – który tu spędził parę lat wydarzenia nieodnotowane przez historyków. Niestety, brak zgody obecnego właściciela grun- Niemcy przystąpili do pacyfikacji Bychawy, Władysławów i Urszulin. Jadąc na wschód, swego dzieciństwa. No i jeszcze o historii szko- Jesienią 1944 r. lotnictwo radzieckie zbudowa- tów nie pozwala na objęcie drzewa ochroną jako ale po desperackim ataku partyzantów i wo- docieramy do skraju Lasu Zaraszowskiego. ły; onegdaj sławnej i cenionej placówki szkol- ło, na polach pomiędzy Zaraszowem a Kolonią pomnika przyrody. bec zbliżającej się Armii Czerwonej, wycofali się Skręcamy w prawo w kierunku Krasławka po- nictwa zawodowego, dziś przeżywającej trud- Kosarzew, lotnisko polowe, z którego prowa- Nieszczęście: Koleś z „Rowerowego Lublina” w kierunku Kraśnika. Za działalność w ruchu lną drogą poza zabudowaniami. Położony na ne chwile. dzono działania bojowe nad Wisłą. Grunt pa- łapie gumę! Mamy nadzieję, że to nie cierń oporu mieszkańców Zaraszowa spotkały re- wierzchowinie Krasławek jest także wymieniony Dzielimy się na grupy: „Grupa Południe” – sów startowych stabilizowano stalowymi kra- igliczni. presje ze strony Niemców, a po wojnie ze stro- w partyzanckich wspomnieniach Konstantego 19 osób, i w drogę. Efektowny zjazd ku rze- townicami, do dziś „przydają się” w okolicz- Na szczęście: to stary wyga, ma wszystko, co ny Sowietów i komunistycznej bezpieki. Maria Rostworowskiego, jako miejsce pobytu i baza ce Kosarzewce, dalej ścieżką do Skawinka, nych gospodarstwach. potrzeba i umie się z tym obchodzić. Dębowczyk wymienia kilkunastu mieszkań- oddziału. tu na rozstajach żegnamy kolegów z „Grupy Osiągamy Zaraszów – wieś schludną: dużo zie- My udajemy się na szkolny plac zabaw z unijne- ców poległych i zamordowanych oraz znaczną Skręcamy na południe ku widocznej ścianie Północ”. Asfaltem, a później szutrówką wspi- leni, szpalery starych drzew, żywopłoty, sady, go projektu, by zająć się historią i współczesno- liczbę osób więzionych i represjonowanych. [M. lasu. Tu krótki postój, łyk wody i parę słów namy się mozolnie. Trud wynagradza rozległa ogródki. Stara drewniana kuźnia z poczernia- ścią Zaraszowa. Dębowczyk Ofiary wojny i okupacji z Bychawy o partyzantach. Las Zaraszowski to ładny grąd panorama z Bożym Darem, Górą Kamienną łych bali, nieopodal współczesna, trochę „gó- W prezentacji dziejów pomagają panie: Maria i regionu] grabowo-dębowy z domieszkami. Zachowane i Piotrkowską na horyzoncie. Osiągamy roz- ralska” kapliczka. Po ziemiańskim dworze na- Dębowczyk i Urszula Pytlak z Bychawskiego Współczesnych zaraszowian też nie opuszcza okazy starych dębów, osiki i sosny. Wiosną po- widlenie dróg z zachowanymi jeszcze reszt- leżącym do rodziny Koźmianów dziś pozostały Towarzystwa Regionalnego, reprezentowa- duch bojowy. Niedawno stoczyli batalię w obro- kryty dywanem kwiatów, jesienią różnokoloro- kaplica w Zaraszowie kami dorodnych topolowych alei (zdjęcie okazałe drzewa z parkowych alei: lipy, klony, ne przez swoją pracę zatytułowaną Śladami nie zagrożonej likwidacją szkoły podstawowej. wych liści. Póki co jeszcze trwa zieleń poszarza- 1). Wybieramy szosę do Wysokiego przez jesiony. Koźmianów, Przewłockich, Kowerskich. Obecnie małą szkółkę z powodzeniem prowadzi ła od letnich upałów. Zaraszów. Nasze wędrowanie byłoby tylko nie- Skręcamy w wąską dróżkę wiodącą do Przytoczmy fragment przedstawiający właści- lokalne stowarzyszenie społeczne. Rozpoczynamy zjazd na zachód, ku dolinie dzielną majówką, w jesiennym słońcu i smu- Gałęzowa, by ujrzeć lokalną osobliwość (zdję- cieli Zaraszowa. Ale oto koło gotowe, ruszamy dalej szosą. Gałęzówki... gach babiego lata, gdyby nie nawała wyda- cie 2). Po prawej, pośrodku pola wspaniały ...Wincentemu Koźmianowi (…) przypadł Naprzeciwko szkoły ceglany budynek kaplicy CDN rzeń historycznych, jakie się przez te ziemie okaz igliczni trójcierniowej (Gleditsia triacan- w 1886 r. z rodzinnych działów Zaraszów z fol- pw. Matki Bożej Królowej Polski (zdjęcie 3), fi- Marek Kuna przetoczyły. Materialnych śladów niewiele, ot thos) ok. 15 m wys., grubość pnia do 40 cm. warkiem Marysin (…) Nie umiejąc żyć oszczęd- lia kościoła parafialnego w Bychawie. Kaplicę jakiś krzyż, kapliczka przydrożna, postawio- Drzewo z rodziny motylkowatych, naturalnie nie, a przy tym lekko wydając pieniądze, wy- wybudowano w latach 80. również z inicjatywy ne w intencji dziś znanej chyba tylko Bogu rośnie w Ameryce Północnej, nasiona zebrane przedał dużą część pięknego lasu i ziemi (…) społecznej. W otoczeniu kaplicy zwraca uwagę i fundatorowi. Pamięć zbiorowa przechowuje w dużych strąkach. U nas sadzone w parkach i dalej …Po 1901 r. Zaraszów został przekazany figura Dobrego Pasterza (zdjęcie 4), autorstwa Marek Kuna droga z Zaraszowa do Gałęzowa © ©

Głos Ziemi Bychawskiej 14 Głos Ziemi Bychawskiej 15 historia historia Głos Regionalistów redaguje nr 9 (109) 2015 BYCHAWSKIE TOWARZYSTWO REGIONALNE „„Cmentarze – miejsca pamięci indywidualnej i zbiorowej – narodowej

Rozpoczął się miesiąc szczególnie wpisany i w na- szą historiografię (Powstanie Listopadowe i Święto „Wspomnienia„Piłka nożna Aleksandra – Kryski o powojennej Bychawie – część VII Narodowe Niepodległości), ale także w naszą pol- ską tradycję jako narodu katolickiego. Wszystkich LZS Czarni i MLKS Kos Świętych i po nim dzień Zaduszek. Czas, który pry- Piłka nożna to zapewne najlepiej watnie wyzwala w nas potrzebę wspominania, spoj- udokumentowana dziedzina rzenia wstecz poza siebie, ku tym, którzy przeminęli. Wpatrzeni w migotliwe płomyki zniczy przywołu- sportu w Bychawie, przynajmniej jemy w myślach ich twarze, gesty i to co w każdym w ostatnich latach. Ja jednak z nich było indywidualne. Czasem jest to jakaś tajem- chcę wrócić do jej początków. ze zbiorów Stanisława Sprawki © Genowefa Baran © nica, którą ze sobą zabrali. Nasza zaduma i modlitwa Cmentarz żołnierzy polskich w Urville. Normandia 2015. © © przy ich grobach jest refleksyjna, ale niekoniecznie Do czasu wybudowania stadionu, nie było Drużyna piłkarska z Bychawy z końca lat 50. Stoją od lewej: kapitan – Jerzy Frączek, bramkarz – Adam Dziaduch, smutna. Szacunek do śmierci i ludzkich prochów w Bychawie piłki nożnej, było tylko podwórkowe ko- nn, Stanisław Dejnek, Leon Bernaś, Wiesław Piotrowski, nn, Władysław Ciężki, Jerzy Wróblewski, Stefan Sprawka. właściwy cywilizacji chrześcijańskiej – tak, ale obok panie szmacianki. Co prawda około 1950 r., nasza nie najlepsze przecież stadionowe boisko, spora gro- Hrubieszów czy Motoru Lublin, plasując się w tych tego pamięć o żywym, mającym różne zalety i wady zmontowana głównie z uczniów liceum drużyna, ro- madka zwolenników piłki kopanej. rozgrywkach zawsze na medalowych miejscach. przodku, przyjacielu, dobrym sąsiedzie… zegrała na tzw. Błoniach, czyli łące za szkołą, mecz to- Te fakty świadczą, że sport, w ciągu tych pierwszych, Siatkówka. Odnowiona drużyna siatkarzy, pod okiem Kiedy staję nad grobem mojej nie znanej mi prababki warzyski z jakąś drużyną lubelską, ale to był smutny trudnych lat, stale się rozwijał. Okres istnienia LZS grającego trenera Hieronima Karpińskiego, rozgry- (a dla mojej córki praprababki), wzruszam się i cie- epizod jeśli chodzi o wynik i prezentację futbolowych Czarni, pierwszego w Bychawie klubu sportowego, wała swoje mecze m.in. z Motorem Lublin, Wisłą szę jak dziecko, czytając wyżłobione imię: Eufrozyna. umiejętności. Kilka lat później wybudowano stadion, oprócz ujęcia go w zorganizowane, pozwalające na Puławy, Unią Bełżyce, LZS Chełm, LZS Rejowiec, Ładą Dla bliskich była więc Fruzią, może Fryzią? – głowię wreszcie było boisko o właściwych rozmiarach, miało coraz skuteczniejsze prowadzenie działalności, ramy, Biłgoraj. W jej składzie występowali Janusz Zębalski, się. Nigdy już nie poznam odpowiedzi i do końca nie bramki, na których można było zawiesić siatki. Było zaowocował osiąganiem coraz lepszych wyników Staszek Wyganowski, Tadek Kryk, Gienek Żminda, zaspokoję tej ciekawości. Bo lista nieobecnych, ge- także grono entuzjastów piłki kopanej. Powstała w poszczególnych dyscyplinach ale także stale ro- Janusz Baran, Leszek Szewczyk, Staszek Pruś, Kazik Stanisław Głazik Cmentarz Orląt Lwowskich. Lwów 2012. © netycznych następców prababki coraz się wydłuża © drużyna, która zgłoszono do rozgrywek w najniższej snącą liczbą osób, które sport uprawiały. Banasiak i Zbyszek Frączek. Oni stanowili trzon dru- (tu nasuwa się wniosek, że kontakt i więź między- Czy jednak w kontekście tego cmentarzem są „doły bolszewikami (1919-1920), położony we wschodniej wówczas klasie C. Jeśli dobrze pamiętam, w latach, Niebawem nastąpiła jeszcze jedna, istotna zmia- żyny, która z reguły plasowała się w górnych rejo- pokoleniowa wnucząt z pradziadkami jest nie tylko śmierci” z bezładnie zwalonymi szczątkami ofiar ka- części nekropolii lwowskiej. gdy byłem w Bychawie, zespół nigdy nie awansował na mająca na celu zarządzanie sportem w sposób nach ligowej tabeli. na użytek rodziny, ale i dobrem, a nawet wymogiem tyńskiej zbrodni? Albo coraz to wskazywane przez Cmentarz Łyczakowski to swoisty przekrój szla- do wyższej klasy. Trudno się dziwić, gdyż drużyna ni- profesjonalny, ale też zapewniająca finansowa- Tenis stołowy. Jak wspomniałem była to nowo- społecznym). świadków miejsca kaźni Polaków – ofiar nacjonali- kami tragicznej, ale dumnej polskiej historii. Tuż gdy nie miała trenera, nikt chłopców nie uczył zasad nie tych działań. Z dniem 1.03.1969 r. z inicjaty- powstała sekcja, której trenerem został p. Tadeusz Nekropolie militarne – nauką historii zmu ukraińskiego, na dawnym Wołyniu i nie tylko? za bramą wejściową zobaczymy nagrobek – obe- piłkarskiej taktyki, techniki czy treningu siłowego lub wy p. Tadeusza Szulowskiego, ówczesnego se- Patyński, prezes bychawskiej Gracji, w przeszłości Zapewne są tacy, którzy, podobnie jak grotołazi czy Jakże mam uczcić śmierć twoją, jak iść za twoim po- lisk Konstantego Ordona, uwiecznionego w poezji biegowego. Ot, pokopali piłkę i poszli do domu, taki kretarza PPRN i Jurka Frączka przewodniczącego utytułowany zawodnik tej dyscypliny sportu m.in. jak zdobywcy górskich szczytów oraz pasjonaci po- grzebem/ bezdomna garstko popiołu pomiędzy zie- A. Mickiewicza i fikcyjnie przez poetę uśmierconego był trening, i to raz, a czasem dwa razy w tygodniu. PKKFiT, przy współudziale szefów największych Mistrz Polski LZS z 1953 r. i zawodnik pierwszoli- znawania innych cudów świata, odwiedzają cmenta- mią, a niebem? – pisał poeta. dowódcy reduty, walczącego z Moskalami w okresie Nikt nie miał porządnych piłkarskich butów, grało się w Bychawie zakładów pracy, powołano do życia gowych klubów. W drużynie występowali: Kazik rzyska sprzed tysięcy lat (to raczej domena archeolo- Z pewnością uczytelniony i dzięki temu znany świa- Powstania Listopadowego (w rzeczywistości przeżył, w trampkach lub starych, zdezelowanych korkach Międzyzakładowy Ludowy Klub Sportowy „Kos” Banasiak, Tadeusz Szczotka, Adam Dziaduch, Andrzej gów) i największe, a zarazem najciekawsze cmenta- tu jest polski cmentarz wojskowy we Włoszech na udał się na emigrację, walczył we Włoszech, zginął ofiarowanych nam przez któryś z lubelskich klubów, Bychawa. Nazwę wzięto od rzeki Kosarzewki prze- Borzęcki, Zbyszek Frączek, Andrzej Tracz, Grzesiek rze świata. Tak poznają przeszłość i dawne cywiliza- wzgórzu w Apeninie Środkowym, upamiętniający samobójczo z niejasnych przyczyn, ciało sprowadzo- gdzie akurat dokonano wymiany butów piłkarskich pływającej przez miasto, zaś celem lepszego zarzą- Doroszewski, Andrzej Wrona, Rysiek Piotrowski cje. Szczególne miejsce wśród cmentarzy zajmują ne- śmierć i zażartą wolę walki z Niemcami żołnierzy no do Lwowa). na nowe. Na mecze jechaliśmy autokarem marki dzania działaniami klubu, powołano etatowego pra- i wśród pań Ania Kudełko. Kibice tej dyscypliny do kropolie militarne, zwłaszcza w kontekście tak dra- 2 Korpusu Polskiego gen. Andersa, zwieńczonej zła- Są też groby wielce zasłużonych przedstawicieli pol- Star 20 z plandeką i drewnianymi ławkami na skrzy- cownika, którym został wtedy p. Leszek Szewczyk. dziś wspominają niezwykle zacięte i stojące na wy- matycznych dziejów Polski, której żołnierze zasłynęli maniem oporu wroga i otwarciem drogi na Rzym. skiej inteligencji, nauki, profesorów uniwersytetu, ni. Niektóre wyjazdy były dość dalekie, pamiętam Nowy klub został kontynuatorem działalności do- sokim poziomie, a co najważniejsze niejednokrotnie swoją dzielnością i bohaterstwem, na różnych krań- Ogólne nasze polskie straty (zabici, ranni i zaginieni) artystów. Tu spoczywa np. Władysław Bełza, poeta, Werbkowice k. Hrubieszowa, Gościeradów, Puławy. tychczas istniejącego LZS Czarni Bychawa, przejmu- zwycięskie mecze z drużynami wojewódzkiej czołów- cach Ziemi. Liczba rozsianych po świecie polskich to ok. 5000 ludzi. Monte Cassino to nekropolia sym- autor patriotycznego wiersza-credo „Kto ty jesteś”. Tam rozgrywaliśmy mecze. Trzy godziny jazdy w tych jąc istniejące tam sekcje piłki nożnej i lekkiej atle- ki, jak np. z Sygnałem Lublin czy Lewartem Lubartów. cmentarzy wojennych to potwierdza. Myślę tu o tych bolizująca światu męstwo, waleczność, poświęcenie Wracając do Panteonu Orląt Lwowskich, otóż w cza- luksusowych warunkach, prosto na boisko, mecz i do tyki. Niebawem reaktywowano sekcję piłki siatko- Biegnący czas niósł ze sobą zmiany, nie zawsze ko- znanych i udokumentowanych lub właśnie odkrywa- polskich żołnierzy frontowych z okresu II w. św. sach komunistycznych stawał się stopniowo wysy- domu. Często bez jedzenia i bez picia. Owszem, by- wej, a także powołano nową – tenisa stołowego. rzystne dla miasta i dla życia jego mieszkańców, tak- nych, o czym informują media. Jak choćby szczątki Cmentarz Łyczakowski piskiem śmieci (jak półgębkiem, w obawie przed wały i zwycięstwa, ale awans nas omijał. Za to było Wszystkie zespoły zgłoszono do rozgrywek ligowych że dla sportu. Reforma administracyjna i likwidacja Żołnierzy Wyklętych/Niezłomnych na warszawskich Chyba żadna wycieczka Polaków do niegdyś polskie- donosem, objaśniała nam, wycieczkowiczom, prze- dużo entuzjazmu i wiary, że jutro będzie lepiej. Takie województwa lubelskiego, zaś osiągane wyniki były w 1975 roku powiatu bychawskiego spowodowały, Powązkach, w miejscu nazywanym „Łączką”, wydo- go Lwowa nie omija tego miejsca, gdzie są groby na- wodniczka). Dziś odnowiony, w dużej mierze dzięki były początki. Tłuste lata przyszły dopiero później, powodem do chwały. Wszystkie zespoły w tychże że przestał istnieć główny promotor i sponsor dzia- bywane przez ekipę pod kierunkiem dr. Krzysztofa szych rodaków z kilku pokoleń. Zawsze wiernych naj- rodakom, wykupującym „cegiełki” na ten cel. Młodzi ale już wtedy wierzyliśmy, że one nastąpią. Warto rozgrywkach reprezentowały barwy nowego klubu łalności klubu mianowicie PPRN w Bychawie. Tym sa- Szwagrzyka, następnie identyfikowane. Czy odkrycie wyższej dla nas wartości – niepodległości. Są tu też Polacy, obrońcy Lwowa w 1920 r., zwani wymownie wymienić kilka nazwisk chłopców wyróżniających MLKS Kos Bychawa. Pozwolę sobie, korzystając ze mym klub MLKS Kos Bychawa przestał istnieć. wielu innych takich miejsc, niektórych już poza gra- polskie pochówki prywatne, cywilne, o wielkich wa- Orlętami w liczbie 2859, oddali tu życie, niektórzy nie się poziomem gry, ale też zaangażowaniem w utrzy- skarbnicy pamięci p. Leszka Szewczyka, pokrótce je W swoich wspomnieniach poświęconych powsta- nicami dawnej Rzeczypospolitej (Ukraina, Białoruś) lorach artystycznych, zwłaszcza figuralne. dożyli 20 lat, jak 19-letni Krzysztof Kowerski (walczył manie i działalność sekcji. Było ich wielu, wymienię przypomnieć. waniu sportu bychawskiego w okresie powojennym, jest możliwe – można wątpić. Jednak najbardziej patriotyczną i historyczną wartość pod Lwowem), którego ciało rodzina odnalazła i po- tych najaktywniejszych i najbardziej wytrwałych. Piłka nożna. Drużyna uczestniczyła w rozgrywkach zmieściłem okres ok. 30 lat, a więc czas najtrud- W naszej europejskiej, a zwłaszcza chrześcijańskiej mają zwłaszcza kwatery i pojedyncze groby uczest- chowała w grobowcu rodzinnym w Bychawie (bardzo Zaliczam do nich: Władzia Ciężkiego, Staszka i Tadka ligowych B-klasy, rywalizując z takimi zespołami niejszy, bo tworzenia podwalin tej dyscypliny życia. cywilizacji za cmentarz zwykliśmy uważać miejsce ników walk o niepodległość. Można tu odnaleźć niszczejącym, ale to odrębny temat). Bogudzińskich, Tomka Wieczorkiewicza, Wieśka jak Sygnał Lublin, LZS Łęczna, Świdniczanka, Lewart Pewnie nie udało mi się uniknąć pomyłek lub niedo- wydzielone i poświęcone, gdzie każdy nieżyjący ma mogiły uczestników powstań: Kościuszkowskiego Kończąc krótko: nekropolie, te cywilne, ale zwłaszcza i Ryśka Piotrowskich, Heńka Pomykałę, Marka Lubartów czy Motor II Lublin, odnosząc w nich sporo mówień, z góry za nie przepraszam. Myślę, że już na- określoną tożsamość, dzięki odrębnemu złożeniu i Listopadowego, jest kwatera 200 uczestników te militarne, to specyficzna nauka historii, to znaki Jańca, Staszka Dejneka, Stefana Kazubskiego, Adama sukcesów. stępny okres w dziejach sportu jest bardziej udoku- w ziemi jego kości/prochów, z zaznaczeniem imienia Powstania Styczniowego. Niezapomniane wzru- nie tylko naszej prywatnej przeszłości, ale także dzie- Dziaducha i wielu innych, których nie sposób wymie- Lekka atletyka. Zawodnicy królowej sportu starto- mentowany i nieco lepiej jeszcze pamiętany, zaś to i nazwiska, czy innych indywidualnych wyróżników. szenie wywołuje owiany już dziejową legendą jów całego Narodu i Ojczyzny. nić, bowiem przez te lata przewinęła się, przez to, wali w tzw. wojewódzkiej lidze LA mając za przeciw- co się dzieje obecnie będzie już miało pełny i szcze- Wyraz szacunku do ludzkiego ciała po śmierci. Panteon Orląt Lwowskich, obrońców miasta przed Maria Dębowczyk ników ekipy m.in. Łady Biłgoraj, Wisły Puławy, Unii gółowy zapis. Wszak to część historii Bychawy. Aleksander Kryska

Głos Ziemi Bychawskiej 16 Głos Ziemi Bychawskiej 17 szkoły szkoły

„„Dziewczęta „„Z Zaraszowa do z Gimnazjum nr 1 Praktyczne lekcje w terenie – w piekarni i mleczarni wioski indiańskiej na Wojewódzkich „„Nie od dzisiaj niezrównanych, bychawskich serów i twa- wiadomo, że każda rożków. Uczniowie z niezwykłym zaintereso- Zawodach waniem przyglądali się widzianym pierwszy lekcja w szkole raz w życiu urządzeniom – piecom do piecze- w Biegach przynosi więcej nia chleba, nowoczesnym dzieżom na ciasto Przełajowych korzyści, jeżeli jest czy wielkiej masielnicy, cysternom na mleko i maślankę. Jednocześnie z podziwem i sza- 1317 najlepszych biegaczy poparta działaniem cunkiem patrzyli na trudną i odpowiedzial- ze szkół z całej Lubelszczyzny praktycznym ną pracę każdego pracownika piekarni i mle- stawiło się na Finale czarni. Te krótkie wycieczki okazały się więc i obserwacją. bardzo owocne, bo dostarczyły dzieciom za- Wojewódzkich Biegów Takie walory miały chociażby wycieczki kla- równo nowych wiadomości jak i umiejętno- 7.10.2015 r. w Adamowie, sy III c ze Szkoły Podstawowej w Bychawie ści społecznych. Pragniemy jednocześnie po- w tym troje dziewcząt od nas. do pobliskiej piekarni Państwa Kowalskich dziękować tym, którzy umożliwili nam reali- i Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej zację tych poglądowych lekcji okazując przy SP Zaraszów ©

w Bychawie. Najpierw na zajęciach lekcyj- tym wiele serdeczności i życzliwości – p. pre- © nych dzieci uczyły się o wartościach produk- zes Zofii Popławskiej i p. Bożenie Łopuckiej W piękny, jesienny dzień, dzieci z młodszej grupy tów zbożowych i mlecznych oraz poznawały z Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej oraz przedszkolnej „Misie” i starszej „Rybki” oraz ucznio- ich miejsce w piramidzie żywieniowej. Potem p. Robertowi Gorgolowi i p. Jadwidze Sowie wie klas I, II, III i IV Szkoły Podstawowej w Zaraszowie, naocznie przekonały się jak wyglądają nie- z piekarni państwa Kowalskich. wyjechali na wycieczkę do Wioski Indiańskiej położo- które etapy wędrówki chleba i mleka na na- Małgorzata Gąbka, nej w miejscowości Olszanka za Krzczonowem. sze stoły. Miały również możliwość degusta- wychowawczyni klasy III c Na szczęście pogoda tego dnia nie okazała się ka- Z panem Robertem Gorgolem w piekarni Małgorzata Gąbka

cji pysznego i bardzo zdrowego chleba oraz p. Kowalskich w Bychawie © pryśna i już od rana świeciło słońce, co zapowiadało © wspaniałą zabawę. Już z daleka zobaczyliśmy olbrzy- Gimnazjum nr 1 w Bychawie ©

© mie indiańskie namioty zwane tipi. Zachęcona dobrym występem Luizy Frączek w V „„Program edukacyjny Na miejscu powitały nas przewodniczki, ubrane Powiatowych Biegach Ulicznych w Krzczonowie „„Odblaski ratują życie! w stroje indiańskie. Podzieleni na grupy, zwiedzaliśmy (VI miejsce na 19 startujących) oraz dobrą dys- „„Spotkanie „Moje dziecko idzie namioty lub bawiliśmy się w części rekreacyjnej wioski pozycją i postawą Natalii Adamowskiej i Karoliny edukacyjne na w basenach z piłeczkami i dmuchanych zjeżdżalniach. Pawlas w Powiatowych Biegach Sztafetowych do szkoły” Pani przewodniczka zapraszając nas do kolejnych tipi, oraz na ww. imprezie, postanowiłam, po wcze- temat diagnostyki Rozpoczęcie nauki w szkole to przełomowy moment pokazywała różne przedmioty codziennego użytku śniejszej rozmowie z p. dyrektor, aby nasze dziew- w życiu dziecka, a także jego rodziny. Najbliższe lata Indian i opowiadała o ich przeznaczeniu. Widzieliśmy częta wystartowały w Finale Wojewódzkich raka jajnika będą okresem bardzo ważnym nie tylko z powodu wierną replikę strojów indiańskich, koszule wojenne, Indywidualnych Biegów Przełajowych. Moje po- zdobywanej przez dziecko wiedzy, ale także czasem tomahawki, noże, torby z surowej skóry, pióropusze, stanowienie nie doszłoby do skutku i pozostałoby istotnym dla jego zdrowia. W wieku szkolnym może etniczne instrumenty oraz wiele innych przedmiotów. w sferze marzeń, gdyby nie tata Luizy – p. Piotr rozwinąć się szereg poważnych problemów zdrowot- Oprócz zwiedzania „tipi” na dzieci czekały również Frączek, który w jednej osobie był naszym kierow- nych, takich jak wady postawy, zaburzenia wzroku inne atrakcje. Każdemu uczestnikowi, drogą losowa- cą i sponsorem wyprawy do odległego o ok. 100 czy otyłość. W tym wieku także kształtuje się wie- nia, zostały nadane indiańskie imiona, a na buziach km Adamowa (powiat łukowski). W tym miejscu le nawyków, utrwalają się zachowania, które będą pojawiły się „barwy wojenne”. I tak zamiast tradycyj-

ogromne podziękowania dla p. Piotra Frączka. SP Bychawa umacniać zdrowie lub jemu szkodzić. nych polskich imion mieliśmy „Sokole Oko”, „Bystrego © Nasze dziewczęta po raz pierwszy wystartowa- © Dlatego wszystkie dzieci klas pierwszych Szkoły Jastrzębia” czy „Rączego Jelenia”. ły w tak dużej imprezie sportowej. Startując jako Uczniowie Szkoły Podstawowej w Bychawie, aby zmierzchu, poza obszarem zabudowanym, jest Podstawowej w Bychawie i ich rodzice objęci są pro- Chętne dzieci wzieły udział konkursach np. łowienia debiutantki, poradziły sobie wspaniale. Na 123 byli bardziej widoczni i bezpieczni na drogach, zobowiązane używać elementów odblaskowych gramem „Moje dziecko idzie do szkoły”, aby umieli rybek, wyścigów jaszczurek czy strzelania z łuku. zawodniczki startujące w tym biegu, na dystan- otrzymali odblaskowe zawieszki do tornistrów w sposób widoczny dla innych uczestników ruchu. żyć zdrowo i bezpiecznie. Bardziej ciekawi mogli podziwiać widoki okolicy z wież

sie 1500 m nasze uplasowały się na 31. miejscu i plecaków, które ufundowała firma PZU ubezpie- Do tego zapisu nikogo nie trzeba przekonywać, www.kwiatkobiecosci.pl ADRESACI PROGRAMU widokowych, sprytni – wspinać się na ściance wspi- © – Luiza Frączek, na 64. – Karolina Pawlas, na 83. czająca uczniów naszej szkoły. warto jednak namówić dzieci, aby nosiły „odbla- © »»rodzice uczniów klas I szkół podstawowych naczkowej, a ci bardziej zmęczeni – zwyczajnie pohuś- – Natalia Adamowska. Na linii startu stanęły rów- Jesień to okres, w którym wzrasta liczba zdarzeń ski”, nawet jeśli przepisy tego nie wymagają, czyli 150 dziewcząt z Zespołu Szkół im. ks. A. »»uczniowie klas I szkół podstawowych tać. Ciekawą propozycją zabawy było pokonanie sło- nież dziewczęta z ogromnym doświadczeniem, z udziałem najmłodszych uczestników ruchu drogo- najlepiej przez całą jesień, zimę i wczesną wiosnę, Kwiatkowskiego w Bychawie, uczestniczy- »»nauczyciele i wychowawcy klas I mianego labiryntu i ukrytej za nim zjeżdżalni linowej, biorące udział w Mistrzostwach Polski. Tym bar- wego. O tej porze roku kilka razy na dzień potrafią zarówno w dzień jak i po zmierzchu. Nie tylko poza ło w spotkaniu edukacyjnym w ramach pro- CELE PROGRAMU do której ustawiała się długa kolejka najmłodszych. dziej jestem dumna z naszych biegaczek. Mam na- się zmieniać warunki atmosferyczne. Wcześnie za- obszarem zabudowanym, ale wszędzie gdzie się gramu edukacyjnego „Młoda i Zdrowa”. »»ukształtowanie prawidłowych nawyków i umie- Natomiast miłośnicy zwierząt mieli możliwość na- dzieję, że Luiza, Karolina i Natalia będą dobrym pada zmierzch, piesi i rowerzyści stają się mniej wi- poruszają. Zwyczaj ten powinien dotyczyć wszyst- Organizatorem spotkania była Ogólnopolska jętności prozdrowotnych dzieci, karmienia kóz czy też pogłaskania konika, kucyka lub przykładem dla większości, aby rozpocząć przygo- doczni dla kierujących. Stąd też szczególna troska kich pieszych niezależnie od wieku i obowiązują- Organizacja Kwiat Kobiecości, realiza- »»podniesienie poziomu wiedzy rodziców na temat osiołka. Poznaliśmy również upodobania koni oraz ich dę z bieganiem. Zadowolone i z kolejnym doświad- o najmłodszych, bo to oni niejednokrotnie zaczy- cych przepisów prawa. tor Kampanii Społecznej Diagnostyka jajnika wybranych elementów zdrowego stylu życia, znaczenie dla życia Indian. Na zakończenie naszego czeniem wróciłyśmy do domu. Brawo dziewczęta! nają zajęcia wcześnie rano, kiedy jest słaba widocz- Mamy nadzieję, że uczniowie szkoły Podstawowej i „Piękna, bo Zdrowa". »»uświadomienie rodzicom ich roli w kształtowaniu pobytu zostało rozpalone ognisko, na którym można Elżbieta Głąb, nauczycielka wychowania ność, bądź wracają ze szkoły, kiedy jest już ciemno. w Bychawie dzięki otrzymanym odblaskom, będą prawidłowych nawyków prozdrowotnych dzieci, było upiec kiełbaski. fizycznego Prawo o ruchu drogowym stanowi, że dziecko bardziej widoczni i bezpieczni na drodze! »»przekonanie rodziców o słuszności działań profi- A.Sadowska, kierownik wycieczki w wieku do 15 lat, poruszające się po drodze, po M. Grabczyńska laktycznych podejmowanych w szkole i w domu. M. Grabczyńska

Głos Ziemi Bychawskiej 18 Głos Ziemi Bychawskiej 19 Sylwia Stachyra © ©

XVIII Spotkania Regionalne konferencja naukowa „ARCHITEKTURA – DREWNO – BYCHAWA” 28 listopada 2015, początek godz. 10.00, BCK W programie m.in.: godz. 10.10 – 10.30 Wartości kultury tradycyjnej okolic Bychawy – prof. dr hab. Jan Adamowski (Zakład Kultury Polskiej UMCS) godz. 10.30 – 10.50 Architektura drewniana w gminie Bychawa – dr Mariola Tymochowicz (Zakład Kultury Polskiej UMCS) godz. 11.00 – 11.30 Scenka rodzajowa z życia podbychawskiej wsi (uczniowie ze Szkoły Podstawowej w Bychawie) godz. 11.30 – 11.50 Wierzenia i zwyczaje związane z domem w polskiej kulturze tradycyjnej – wybrane zagadnienia dr Agnieszka Kościuk-Jarosz (Zakład Kultury Polskiej UMCS) godz. 11.50 – 12.10 Ogrodzenia w kulturze regionalnej Bychawy i okolic – mgr Sylwia Stachyra (BTR)

www.bychawa.pl Bychawskie Bychawskie Towarzystwo Centrum Gmina serdecznie zapraszamy Regionalne Kultury Bychawa