Wrzesień W Poezji Polskiej Historia W Ujęciu Literackim

Total Page:16

File Type:pdf, Size:1020Kb

Wrzesień W Poezji Polskiej Historia W Ujęciu Literackim WILE ŃSKI UNIWERSYTET PEDAGOGICZNY WYDZIAŁ FILOLOGICZNY KATEDRA FILOLOGII POLSKIEJ I DYDAKTYKI Barbara Godlijewskaja WRZESIE Ń W POEZJI POLSKIEJ HISTORIA W UJ ĘCIU LITERACKIM Praca magisterska przygotowana w Katedrze Filologii Polskiej i Dydaktyki pod kierunkiem doc. dr. Romualda Naru ńca Wilno 2009 Składam serdeczne podzi ękowanie Panu doc. dr. Romualdowi Naru ńcowi za życzliw ą pomoc i cenne wskazówki przy wykonaniu niniejszej pracy 2 SPIS TRE ŚCI WST ĘP...............................................................................................................................4 ROZDZIAŁ I Losy literatów polskich po wybuchu II wojny światowej..................................................7 1.1. Sytuacja działaczy kultury polskiej pod okupacj ą niemieck ą.........................10 1.2. Okupacja sowiecka.........................................................................................22 1.3. Polscy pisarze na emigracji.............................................................................33 1.3.1. Polskie środowiska na Zachodzie.................................................................35 ROZDZIAŁ II Wydarzenia 1939 w poezji polskiej...................................................................................40 2.1. Dzie ń wrze śnia pierwszy .................................................................................48 2.2. Sławny niczym król w purpurze ......................................................................58 2.3.Wiersze o charakterze religijno-patriotycznym.............................................. 63 2.4. I znowu tupot nóg sołdackich ..........................................................................68 2.5. Warszawo moja świ ęta ...................................................................................74 ZAKO ŃCZENIE ..........................................................................................................82 BIBLIOGRAFIA ..........................................................................................................84 SANTRAUKA .................................................................................................................87 SUMMARY………………………………………………………………………...….88 3 WST ĘP W tym roku mija 70 lat (1939-2009) od wybuchu II wojny światowej, dlatego postanowiłam zanalizowa ć utwory literackie o wydarzeniach z okresu wojennego, zwłaszcza, że wojna miała ogromny wpływ na kultur ę polsk ą. Wydarzenia roku 1939 zawsze mnie interesowały. Jednocze śnie zdawałam sobie spraw ę z niedostatecznej wiedzy na ten temat. Zetkn ęłam si ę tak że wcze śniej z utworami literackimi dotycz ącymi tego okresu. Zacz ęło mnie intrygowa ć, na ile przekaz literacki jest wiarygodnym odzwierciedleniem wydarze ń historycznych. Powodowana ciekawo ści ą postanowiłam omówi ć ten problem i przedstawi ć obraz wydarze ń historycznych z 1939 roku w uj ęciu literackim. Zwłaszcza, że do tej pory nikt takiego tematu nie opracowywał na WPU. Z kolei w Polsce powstało wiele dzieł po świ ęconych tym wydarzeniom. Do najwa żniejszych pozycji nale żą dzieła Jerzego Świ ęcha Literatura polska w latach II wojny światowej (1999), Poeci i wojna (2000) , Pie śń niepodległa, model poezji konspiracyjnej 1939-1945 (1982). Powstały tak że bardzo dwie interesuj ące prace L. M. Bartelskiego, Geneologia ocalonych (1963) , oraz Pie śń niepodległa (1998). Cennym źródłem była ksi ąż ka Piotra Kuncewicza Literatura polska od 1939 roku, oraz wiele innych opracowa ń i leksykonów jak cho ćby Leksykon współczesnych pisarzy polskich przełomu XX oraz XXI wieku pod redakcj ą Andrzeja Szota. Uwa żam, że pisz ąc tak ą prac ę z pogranicza historii i literatury powi ększ ę swoj ą wiedz ę z obu tych dziedzin, tak że z pomoc ą utworów poetyckich b ędę potrafiła przedstawi ć nastroje w społecze ństwie polskim po wybuchu II wojny światowej. Wybuch II wojny światowej spowodowany agresj ą Niemiec hitlerowskich 1 wrze śnia 1939 roku oznaczał pocz ątek okupacji terytorium pa ństwa polskiego przez władze administracyjne III Rzeszy, a od 17 wrze śnia przez Zwi ązek Radziecki. Wojna zmieniła sytuacj ę polskiej kultury i literatury. Wszelkie zało żenia i mity w poezji z okresu pokoju trac ą na znaczeniu, gdy dochodzi do wybuchu wojny. Ka żdy człowiek znajduje si ę w tym okresie w sytuacji wyj ątkowej, nie znanej literaturze ani jej odbiorom z czasów pokojowych. Podobnie było w przypadku poezji polskiej. Wojna całkowicie zmieniła zasady konstrukcji w poezji. Publiczno ść literacka, czyli polskie społecze ństwo przestało zwraca ć uwag ę na ró żnice pomi ędzy utworami wybitnymi, a mniej wybitnymi. Bardziej liczył si ę cel twórczo ści poetyckiej. Najwa żniejsze stało si ę zapotrzebowanie na poezj ę krzepi ącą serca, walcz ącą, a tak że poezj ę rozpaczy i nadziei. Nast ąpił nawrót do poezji romantycznej, poezji, która pełniła funkcj ę 4 posłannictwa idei narodowych i społecznych. Wyst ępowała postawa poety-żołnierza z romantyczn ą tradycj ą artysty-Konrada. Celem niniejszej pracy było przedstawienie wydarze ń 1939 roku w literaturze polskiej, a dokładniej w poezji. Miałam tak że za zadanie przedstawi ć losy literatów polskich po wybuchu II wojny światowej w kraju i na emigracji. Musiałam zebra ć informacj ę o wydarzeniach wojennych i omówi ć na podstawie utworów literackich. Pierwsz ą cz ęść swojej pracy postanowiłam po świ ęci ć losom literatów polskich po wybuchu II wojny światowej. Ich życiorysy były bardzo interesuj ące i warte moim zdaniem bli ższego przedstawienia. Ich sytuacja osobista miała ogromny wpływ na twórczo ść i dopomogła w interpretowaniu utworów. Odtwarzaj ąc losy pisarzy polskich po 1939 roku, korzystałam z wielu ró żnych pozycji, które przedstawiłam powy żej. Drugi rozdział mej pracy po świ ęciłam ju ż przedstawieniu wydarze ń historycznych 1939 roku w uj ęciu literackim. W tym celu skupiłam si ę na poezji po świ ęconej temu okresowi z historii Polski. Na temat wydarze ń w 1939 roku, głównie po świ ęconych wojnie, powstało bardzo du żo utworów. Trudno tu ogarn ąć wszystkie wiersze wszystkich poetów, którzy na ten temat tworzyli. Kluczem wyboru wierszy była z jednej strony ich dost ępno ść , a z drugiej strony ich popularno ść . Wiele utworów poetyckich przytocz ę w swej pracy. Podstawowym jednak kryterium wyboru była zawarto ść tematyczna pod k ątem tematu. Poezja jest bowiem tak ą dziedzin ą literatury, gdzie swoboda form i środków przekazu jest tak ogromna, i ż mało który z poetów zawarł jasny obraz wydarze ń historycznych. Poezja słu ży raczej wykazaniu uczu ć i my śli, a nie opisywaniu wył ącznie suchych faktów. Poezja okresu wojny opierała si ę na tradycji romantycznej, wyst ępowała fascynacja Mickiewiczem, Norwidem, powracała dawna tradycja bohaterskich walk o ojczyzn ę oraz obraz powstania listopadowego. O tym b ędzie mowa tak że w mej pracy. O kolejno ści omawianych utworów decydowała chronologia opisywanych w nich wydarze ń. Utwory poetyckie podzieliłam na grupy tematyczne, które po kolei będę omawiała: 1) O wybuchu wojny oraz obrona polskiego wybrze ża 2) Wiersze o przebiegu wojny. 3) Wiersze o charakterze religijno-patriotycznym 4) Utwory o konkretnych bitwach. 5) Wiersze o agresji Armii Czerwonej na Polsk ę. 6) Wiersze o obronie Warszawy w 1939 roku. 5 Je żeli chodzi o baz ę źródłow ą do rozdziału II, to nie mog ę wskaza ć żadnej pojedynczej czy najwa żniejszej pozycji ksi ąż kowej. Z ogromnej liczby utworów poetyckich wybrałam te, które były według mnie najwa żniejsze. Korzystałam w tym celu z kilkunastu antologii i ró żnych opracowa ń, z których wybierałam poszczególne teksty, które umieszcz ę w swej pracy. Do ść cennym źródłem okazał si ę internet w zdobywaniu tekstów wierszy, o których były wzmianki, a które były niedost ępne w antologiach. W danej rozprawie wyst ępuje tak że okres badawczy, jest nim rok 1939, zwłaszcza wrzesie ń. Cały materiał został zebrany za pomoc ą metody poszukiwawczej. Nast ępnie informacja została przeanalizowana i poklasyfikowana ze wzgl ędu na to, jakiego aspektu dotyczyła. Utwory równie ż zostały zanalizowane i poklasyfikowane ze wzgl ędu na wyst ępuj ące w nich wydarzenia historyczne. Pisz ąc prac ę z pogranicza dwóch dziedzin naukowych, posłu żyłam si ę tak że metod ą historyczn ą i interpretacyjn ą. Była wykorzystana tak że metoda opisowa oraz analizy tekstu literackiego. Wrzesie ń 1939 roku, jak wspominałam wy żej zako ńczył krótki okres trwania niepodległej II Rzeczypospolitej. Zaledwie jedno pokolenie Polaków, urodzonych w wolnym ju ż kraju, zdołało osi ągn ąć dojrzało ść , to pa ństwo ponownie uległo zniszczeniu. Literatura jednak, wbrew łaci ńskiej sentencji inter arma silent Musae (podczas wojny milcz ą Muzy) rozwijała si ę nadal i to przedstawi ę w niniejszej pracy. 6 ROZDZIAŁ I. LOSY LITERATÓW POLSKICH PO WYBUCHU II WOJNY ŚWIATOWEJ. Wybuch II wojny światowej, spowodowany agresj ą Niemiec hitlerowskich na Polsk ę 1 wrze śnia 1939 roku, oznaczał pocz ątek okupacji terytorium pa ństwa polskiego przez władze wojskowe i administracyjne III Rzeszy, a od 17 września przez Zwi ązek Radziecki. Przez niemal dwa lata okupanci wykazywali zgodno ść w zakresie swojej polityki, której celem miała by ć trwała likwidacja pa ństwowo ści polskiej 1. Wojna otworzyła now ą epok ę, co prawda mo żna tak powiedzie ć o ka żdej wielkiej wojnie w dziejach, zwłaszcza z punktu widzenia ludzi, którzy brali w niej udział. Z wielkiej historycznej perspektywy była niemal dalszym ci ągiem wojny poprzedniej, doskonal ąc zastosowane przedtem środki techniczne, powtarzaj ąc w du żej mierze dawne koalicje. 2 Je śli pierwsza wojna światowa była niejako „aideologiczna”,
Recommended publications
  • Late Poetry of Tadeusz Różewicz
    Modes of Reading Texts, Objects, and Images: Late Poetry of Tadeusz Różewicz by Olga Ponichtera A thesis submitted in conformity with the requirements for the degree of Doctor of Philosophy Department of Slavic Languages and Literatures University of Toronto © Copyright by Olga Ponichtera 2015 Modes of Reading Texts, Objects, and Images: Late Poetry of Tadeusz Różewicz Olga Ponichtera Doctor of Philosophy Department of Slavic Languages and Literatures University of Toronto 2015 Abstract This dissertation explores the late oeuvre of Tadeusz Różewicz (1921-2014), a world- renowned Polish poet, dramatist, and prose writer. It focuses primarily on three poetic and multi-genre volumes published after the political turn of 1989, namely: Mother Departs (Matka Odchodzi) (1999), professor’s knife (nożyk profesora) (2001), and Buy a Pig in a Poke: work in progress (Kup kota w worku: work in progress) (2008). The abovementioned works are chosen as exemplars of the writer’s authorial strategies / modes of reading praxis, prescribed by Różewicz for his ideal audience. These strategies simultaneously reveal the poet himself as a reader (of his own texts and the works of other authors). This study defines an author’s late style as a response to the cognitive and aesthetic evaluation of one’s life’s work, artistic legacy, and metaphysical angst of mortality. Różewicz’s late works are characterized by a tension between recognition and reconciliation to closure, and difficulty with it and/or opposition to it. Authorial construction of lyrical subjectivity as a reader, and modes of textual construction are the central questions under analysis. This study examines both, Tadeusz Różewicz as a reader, and the authorial strategies/ modes he creates to guide the reading praxis of the authorial audience.
    [Show full text]
  • Wichurą” , Bytem Więc Zastępcą Samego „W I­ Kto Znał „W Ichurę” , Wiedział, Ile Się Też Spotkać Z Dowódcą Grupy Gawędzimy Sobie
    1 SPIS i.ZAWARTOŚCI TECZKI — . 5ta\Ax& i(X\ć(i. UkTjJtfS K 1/1. R elacja J k . 'h 15 . ^ - 3 1/2, Dokumenty (sensu slricto) dotyczące osoby relatora •- K -A ® , 5 4 ’ KO 1/3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące osoby relatora -— ^ II. Materiały uzupełniające relację v K . I--' 5 - & ■ lll/ l - Materiały dotyczące rodziny relatora —' fll/2 - Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. 111/3 — Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji (1939-1945) - _ 1(1/4 - Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 ^ 111/5 - in n e ...------- IV. Korespondencja J tCf/rfópCAv<?Uw c j o . 5 ^ G ^'cCt€ux~c.5L jw . .......... .... <.A.A -lS ..................................................................................... V. Nazwiskowe karty informacyjne VI. Fotografie 2 I 3 Archiwum Pomorskie Armii Krajowej TORUŃ -Piekary 49. 1 » Dane Osobowe. 1*Godlewicz Stanisława-4.1 o. 1964- Godlewicz,Kaźmierowska Stanisława. 2.Dn. 14.12. 1913 Kazimierz-biskupi pow, Słupca. 3.Jan-Józefa z domu Bielik-matka przy mężu,ojciec rządcą w majątku. 4 .62-2oo-G-niezno- te l. 2. Dane środowiskowe. 1. Szkoła Powszechna ukończona w 1929 roku. Prywatne Semin.Naucz. Sióstr Niepokalanek w Wirówie 193o-1932. Państwowe Semimarjum,Naucz, w Lublinie 1932-1935- matura. 2. Roczna, bezpłatna praktyka, w k l. Szkole Powsz w Sterdynia p. Sok- Podl. Rocznykontrakt w y k i. Szk. ZPowsz. w Ceranowie p. Sok- Podl. Nauczyciel stały w T.kl.Szk. Powsz. w Niecieczy pow. Sok-^odl.do 1945 r. 3. Od Szkoły Powsz. poprzez Seminaria Nucz. należałam i prowadziłam Z.H.P. i obozy , przeszłam Przysposobienie Wojskowe do Obrony raju, Czynny udział w Związku Nauczycielstwa Polskiego, ftturs Bibliotekarski 1,2.3 stopnia.
    [Show full text]
  • MAKING SENSE of CZESLAW MILOSZ: a POET's FORMATIVE DIALOGUE with HIS TRANSNATIONAL AUDIENCES by Joanna Mazurska
    MAKING SENSE OF CZESLAW MILOSZ: A POET’S FORMATIVE DIALOGUE WITH HIS TRANSNATIONAL AUDIENCES By Joanna Mazurska Dissertation Submitted to the Faculty of the Graduate School of Vanderbilt University in partial fulfillment of the requirements for the degree of DOCTOR OF PHILOSOPHY in History August, 2013 Nashville, Tennessee Approved: Professor Michael Bess Professor Marci Shore Professor Helmut W. Smith Professor Frank Wcislo Professor Meike Werner To my parents, Grazyna and Piotr Mazurscy II ACKNOWLEDGEMENTS I would like to express my gratitude to the members of my Dissertation Committee: Michael Bess, Marci Shore, Helmut Smith, Frank Wcislo, and Meike Werner. Each of them has contributed enormously to my project through providing professional guidance and encouragement. It is with immense gratitude that I acknowledge the support of my mentor Professor Michael Bess, who has been for me a constant source of intellectual inspiration, and whose generosity and sense of humor has brightened my academic path from the very first day in graduate school. My thesis would have remained a dream had it not been for the institutional and financial support of my academic home - the Vanderbilt Department of History. I am grateful for the support from the Vanderbilt Graduate School Summer Research Fund, the George J. Graham Jr. Fellowship at the Robert Penn Warren Center for the Humanities, the Max Kade Center Graduate Student Research Grant, the National Program for the Development of the Humanities Grant from the Polish Ministry of Science and Higher Education, and the New York University Remarque Institute Visiting Fellowship. I wish to thank to my friends at the Vanderbilt Department of History who have kept me company on this journey with Milosz.
    [Show full text]
  • Kwartalnik Lipiec, Sierpień, Wrzesień 2013
    „Fok” Od lat jakże długich i trudnych Wciąż ta sama w seru troska: Że tam gdzieś zostały trzy ziemie: Wileńska, Wołyńska i Lwowska ____________________________________________ Rok 2013 - Rokiem Powstania Styczniowego 1 Trzy Ziemie Feliks Konarski Od lat jakże długich i trudnych wciąż ta sama na sercu troska: Że tam gdzieś zostały trzy ziemie: Wileńska, Wołyńska i Lwowska. Jak w nowych Księgach Pielgrzymstwa, Genesis naszego tułactwa: Trzy ziemie, trzy ofiary największego na świecie łajdactwa. Wymazali, skreślili z mapy, oddzielili drutów zasiekiem. Nie mieli kruszyny litości nad ziemią i nad człowiekiem. Człowieka wygnali z ziemi - ziemię człowiekowi wydarli. Zostali w ziemi ci tylko, którzy kiedyś wolnymi tu zmarli. Kara ludzka ich nie dosięgła, nie ulękli się przeto i boskiej I plądrują i chodzą po ziemi Wileńskiej, Wołyńskiej i Lwowskiej. Wykarczować by chcieli korzenie, przeoraliby ziemię do spodu, Żeby nic tu nie mogło przypomnieć jej przeszłości i tego Narodu, Który w ziemię tę wrósł od prawieków, który żył tu od dziadów -pradziadów. Żeby nikt nic odnalazł tu więcej raz na zawsze zatartych śladów! Przesiedlili, przegnali, wywieźli, oddzielili duszę od ciała. Zapomnieli tylko o jednym. Przeoczyli, że ziemia została. Ziemia, której ni wygnać, ni wywieźć, z której nadal z nadejściem wiosny Zielonością w niebo strzelają buki, klony, topole i sosny! I już gaj się rozszumiał, rozgadał po dawnemu —wileńską brzozą... Łatwo było wywieźć człowieka, ale brzóz - wszystkich brzóz nie wywiozą! 2 A tu las się po Iwowsku rozśpiewał - po człowieku została scheda.. Łatwo było wysiedlić człowieka, ale lasu wysiedlić się nie da! A tu chabry wśród zbóż modrookie barwiły tę ziemię żałosną... Łatwo było wyplenić człowieka, ale chabry na nowo wyrosną! Ani słońca nikt przegnać nie zdoła, ani wiatru nikt nie wyrzuci.
    [Show full text]
  • The Laughter of Life and Death
    Przemysław Paweł Grzybowski emember r Przemysław Paweł Grzybowski is a lecturer in the Chair of General and Comparative Pe- dagogy of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz. His research interests comprise inter- ducate and and ducate cultural education; education in disfavoured environments; tanatopedagogy (education e concerning suffering, ailing, and dying), as well as laughter as a factor of education and The LauGhTer of improving the quality of life. He is the coordinator of the Forum of Young Education- alists “Międzyszkolnik” at the Committee of Pedagogical Sciences of the Polish Academy of Sciences; the supervisor of the Academic Centre for Voluntary Service of KWU; an es- perantist and a doctor clown volunteer. Selected publications: Doktor klaun! Od terapii śmiechem po edukację międzykulturową; Edukacja europejska – od wielokulturowości ku mię- of Life and deaTh dzykulturowości; Edukacja międzykulturowa – konteksty. Od tożsamości po język międzynaro- dowy; Edukacja międzykulturowa – przewodnik. Pojęcia, literatura, adresy; Morycek w szkole. Żydowskie dowcipy o edukacji, w dialogu międzykulturowym; Spotkania z Innymi. Czytanki do edukacji międzykulturowej; Śmiech w edukacji. Od szkolnej wspólnoty śmiechu po edukację międzykulturową; Śmiech życia i śmierci. Od osobistych historii po edukację do pamięci o oku- pacji, gettach i obozach koncentracyjnych. Website: www.grzybowski.ukw.edu.pl hettos and Concentration Camps to to Camps Concentration and hettos g The book comprises some descriptions of the circumstances in which the
    [Show full text]
  • Forumofpoetics 21 2020.Pdf
    summer 2020 no. 21 Editor in Chief Prof., PhD Tomasz Mizerkiewicz Editorial Board Prof., PhD Tomasz Mizerkiewicz, Prof., PhD Ewa Kraskowska, Prof., PhD Joanna Grądziel-Wójcik, PhD Agnieszka Kwiatkowska, PhD Ewa Rajewska, PhD Paweł Graf, PhD Lucyna Marzec, PhD Joanna Krajewska, PhD Cezary Rosiński, MA Agata Rosochacka Publishing Editors introdution MA Agata Rosochacka Linguistic Editors PhD Cezary Rosiński – Polish version MA Thomas Anessi – English version Scientific Council Prof., PhD Edward Balcerzan (Adam Mickiewicz University in Poznan, Poland) Prof., PhD Andrea Ceccherelli (University of Bologna, Italy) Prof., PhD Adam Dziadek (University of Silesia, Poland) Prof., PhD Mary Gallagher (University College Dublin, Irealnd) Prof., PhD Hans Ulrich Gumbrecht (Stanford University, United States) Prof., PhD Inga Iwasiów (University of Szczecin, Poland) Prof., PhD Anna Łebkowska (Jagiellonian University, Poland) Prof., PhD Jahan Ramazani (University of Virginia, United States) Prof., PhD Tvrtko Vuković (University of Zagreb, Croatia) Proofreaders: Marlena Roszkiewicz – Polish version Thomas Anessi – English version Assistant Editor: MA Gerard Ronge Cover and logos design: Patrycja Łukomska On the cover: Paysage aux deux figures (Landscape with Two Figures), 1908, Pablo Picasso Editorial Office: 61-701 Poznań, ul. Fredry 10 Editor: Adam Mickiewicz University in Poznan, Poland „Forum Poetyki | Forum of Poetics” summer 2020 (21) year V | ISSN 2451-1404 © Copyright by „Forum Poetyki | Forum of Poetics”, Poznań 2020 Editors do not return unused materials, reserve rights to shortening articles and changing proposed titles. [email protected]| fp.amu.edu.pl TABLE OF CONTENT introdution Adam Dziadek, (Textual) Poetics and Genetics | s. 4 theories Paweł Bem, The Tone of a Manuscript Literature – Edition – Life | s.
    [Show full text]
  • 63 Dni Walki O Wolność Powstańcze Kalendarium
    63 DNI WALKI O WOLNOŚĆ POWSTAŃCZE KALENDARIUM www.wspolnasprawa1944.pl 1.08—9.08 1.08 5.08 Od rana łączniczki przekazują rozkazy o rozpoczęciu Powstańcy zdobywają „Gęsiówkę” – niemiecki powstania o 17.00 (godzina „W”). obóz koncentracyjny (KL Warschau) przy ul. Gęsiej, uwalniając 348 Żydów. Do pierwszych walk z Niemcami dochodzi około godziny 14.00 na Żoliborzu. Brygada SS Oskara Dirlenwangera morduje na Woli ok. 20 tys. ludzi, wkrótce liczba ofiar wzrośnie do 40 tysięcy. 2.08 Kończy się niemiecko-sowiecka bitwa na przedpolach Powstańcy zdobywają Pocztę Główną, Polską Wytwórnię Pragi. Papierów Wartościowych, Pałac Krasińskich, fabrykę Monopolu Tytoniowego oraz Elektrownię Warszawską na Powiślu. 6.08 W wyniku ran umiera Krystyna Krahelska „Danuta” Rozpoczyna działalność harcerska poczta polowa. – poetka, autorka jednej z najpopularniejszych piosenek powstańczych "Hej chłopcy, bagnet na broń!". Niemcy uruchomiają obóz przejściowy w Pruszkowie (Dulag 121) dla ludności cywilnej Warszawy, przez który Ukazuje się pierwszy powstańczy numer „Biuletynu przejdzie ok. 550 tysięcy mieszkańców stolicy. Informacyjnego” Armii Krajowej. Niemcy dokonują egzekucji ponad 600 osób z więzienia 7.08 przy ul. Rakowieckiej. Zgrupowanie "Radosław" walczy na cmentarzach kalwińskim i ewangelickim. 3.08 Powstańcy opanowują Dworzec Pocztowy, Pałace 8.08 Blanka i Mostowskich oraz Arsenał. Obwieszczenie o powszechnym obowiązku pracy w „Komunikacie Informacyjnym” wydawanym przez Niemieckie bombowce bombardują Warszawę. Delegaturę Rządu RP na m.st. Warszawę. 4.08 9.08 Rozpoczyna się fala masowych rozstrzeliwań, grabieży, Ukazują się powstańcze pisma: „Kurier Stołeczny” podpaleń i gwałtów na Ochocie. i „Barykady Powiśla”. Komendant Okręgu Warszawa AK wzywa mieszkańców Podczas ewakuacji Pałacu Bruehla, siedziby do budowy barykad. gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwiga Fischera, ginie jego zastępca – dr Herbert Hummel.
    [Show full text]
  • Acta 115.Indd
    SHORT NOTES* Acta Poloniae Historica 115, 2017 PL ISSN 0001–6829 GENERAL WORKS Aleksander Gieysztor, Władza – symbole i rytuały [Power, its symbols and rituals], ed. by Przemysław Mrozowski, Paweł Tyszka, and Piotr Węcowski, Zamek Królewski, Warszawa, 2016, 375 pp., index, ills.1 Prepared as commemoration of Professor Aleksander Gieysztor’s one- hundredth birth anniversary, the book is a compilation of articles he has authored – most of them published once in books or periodicals, some of them in foreign languages (in such cases, Polish translations are now included), and a few hitherto-unpublished ones (some of them entitled by the editors). The critical apparatus has been rearranged and uniformed; the style of the essays has been preserved to the extent possible. The book opens with a biographical sketch by Piotr Węcowski, a scholar well-versed in Gieysztor’s biography. Then follows a short essay on Gieysztor as a researcher of the symbolism of power, penned by Przemysław Mroziewicz. Of the four main sections, the fi rst is entitled ‘The spectacle of power: rituals, attributes’ and includes: ‘The ornamenta regia in fi fteenth-century Poland’; ‘The spectacle and liturgy: Polish royal coronation’; ‘The role of gesture in the coronation ceremony in mediaeval Poland’ (transl.); ‘The coronation ceremonial of the kings of Poland: the anointment of Henri de Valois in 1574’ (transl.); ‘Non habemus caesarem nisi regem. The enclosed crown of the kings of Poland in the late fi fteenth and in the sixteenth century’; ‘The signs of the royal authority and the sovereignty idea in Poland in the late mediaeval and early modern period’ (transl.); and, fi nally, ‘The last royal obsequy: the funeral of King Stanislaus Augustus’ (1st ed.).
    [Show full text]
  • Chcieliśmy Być Wolni I Tę Wolność Sami Sobie Wywalczyć
    Chcieliśmy być wolni Od „Sławbora” Program i tę wolność sami do „Radosława”. obchodów sobie wywalczyć Przedstawiamy oddziały 75. rocznicy Powstania – mówi płk Stefan Laube, powstańcze, które w 1944 r. Warszawskiego pseudonim „Adam” walczyły w Śródmieściu str. 2 str. 4 str. 11 Bezpłatna gazeta Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy wydanie specjalne sierpień 2019 srodmiescie.warszawa.pl ISSN 2544–7106 dz.srodmiescie Warszawskie dzieci Nie złamie wolnych żadna klęska, Nie strwoży śmiałych żaden trud – Pójdziemy razem do zwycięstwa, Gdy ramię w ramię stanie lud. Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój, Za każdy kamień Twój, Stolico, damy krew! Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój, Gdy padnie rozkaz Twój, poniesiem wrogom gniew! Powiśle, Wola i Mokotów, Ulica każda, każdy dom – Gdy padnie pierwszy strzał, bądź gotów, Jak w ręku Boga złoty grom. Od piły, dłuta, młota, kielni – Stolico, synów swoich sław, Że stoją wraz przy Tobie wierni, Na straży Twych żelaznych praw. Poległym chwała, wolność żywym, Niech płynie w niebo dumny śpiew, Wierzymy, że nam Sprawiedliwy, Odpłaci za przelaną krew. tekst: Stanisław Ryszard Dobrowolski muzyka: Andrzej Panufnik Zdjęcia archiwalne pochodzą z zasobów Muzeum Powstania Warszawskiego 2 WYDANIE SPECJALNE SIERPIEŃ 2019 WYWIAD „ŻYCIA ŚRÓDMIEŚCIA” Chcieliśmy być wolni i tę wolność sami sobie wywalczyć Rozmowa z płk. Stefanem Laubem, pseudonim „Adam”, łącznikiem w Batalionie Szturmowym „Sokół” Organizacji Wojskowej Korpusu Bezpieczeństwa AK, walczącym podczas Powstania Warszawskiego w Śródmieściu. Był Pan grzecznym dzieckiem? Py- W naszym mieszkaniu w pewnym tam, bo podobno jak poszedł Pan momencie było ok. 30 osób. na wagary, to akurat był świadkiem udanego zamachu na niemieckie- Dla Pana to był koniec dzieciństwa? go zbrodniarza Frantza Kutscherę, Można tak powiedzieć.
    [Show full text]
  • KAMIENIE NA SZANIEC J.Polski 7B15.04-17.04.2020
    A kiedy trzeba, na śmierć idą po kolei, Jak kamienie, przez Boga rzucane na szaniec! Juliusz Słowacki Testament mój Żyłem z wami, cierpiałem i płakałem z wami; Nigdy mi, kto szlachetny, nie był obojętny: (…) Żem dla ojczyzny sterał moje lata młode; A póki okręt walczył, siedziałem na maszcie, A gdy tonął, z okrętem poszedłem pod wodę… Ale kiedyś, o smętnych losach zadumany Tytuł Mojej biednej ojczyzny, pozna, kto szlachetny, Kamienie na szaniec (…) jest fragmentem wiersza Lecz zaklinam: niech żywi nie tracą nadziei Juliusza Słowackiego I przed narodem niosą oświaty kaganiec; Testament mój A kiedy trzeba, na śmierć idą po kolei, O tym wierszu Słowackiego Jak kamienie, przez Boga rzucane na szaniec! rozmawiał (…) z umierającym Janem Bytnarem Tadeusz Zawadzki po odbiciu przyjaciela Tymi „kamieniami” były bohaterskie czynny i akty podczas przyjaźni. Zbudowany z nich szaniec bronił akcji pod Arsenałem. największych ludzkich wartości, prawa do wolności oraz prawa do godnego życia we własnym, niepodległym kraju. ALEKSANDER KAMINSKI Aleksander Kamiński – pedagog, profesor nauk humanistycznych, żołnierz Armii Krajowej oraz jeden z ideowych przywódców Szarych Szeregów. W konspiracji działał od października 1939, był członkiem Głównej Kwatery Szarych Szeregów. Był też autorem jednej z najbardziej znanych książek okupowanej Warszawy, która ukazała się po raz pierwszy w lipcu 1943 pod tytułem „Kamienie na szaniec. Opowiadanie o Wojtku i Czarnym”. Książka została napisana na podstawie relacji Tadeusza „Zośki” Zawadzkiego o kolegach z 23. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej po akcji pod Arsenałem w kwietniu 1943. Podczas powstania warszawskiego Kamiński był redaktorem naczelnym „Biuletynu Informacyjnego” (wówczas już wydawanego jawnie jako dziennik) aż do ostatniego powstańczego numeru z 4 października 1944. Szare Szeregi – kryptonim konspiracyjny Związku Harcerstwa Polskiego, w okresie okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej 1939–1945.
    [Show full text]
  • Spis Zawartości Czasopisma „Kamena” W Latach 1945 - 1993
    Spis zawartości czasopisma „Kamena” w latach 1945 - 1993 Opracowanie: Grzegorz Debkiewicz, Agnieszka Wilk KAMENA ROK 1945 NR 1 (1) Od redakcji Stanisław Baliński, Do poezji polskiej Czesław Janczarski, Pamięci Józefa Czechowicza Kazimierz Wyka, O Józefie Czechowiczu Paweł Hertz, Pamięci Józefa Czechowicza Ignacy Fik, Atak na Szczucin Marian Piecha, Alfabet Kazimierz Andrzej Jaworski, Pamięci Jacek Bocheński, Gawęda ludem Jan Szczawiej, Gdy niebo kamienne od łun Wacław Mrozowski, Widziadło Igor Sikirycki, *** 1945 r. Maria Szczepańska, Z tych lat, styczeń 1945 Przekłady z poezji rosyjskiej Kazimierz Andrzej Jaworski, W 75-lecie śmierci Hercena Prasa literacka w Polsce odrodzonej Kronika Słowiańska NOTY KAMENA ROK 1946 Nr 2-3 (62-63) Cztery rocznice: 90 lat od śmierci A. MICKIEWICZA 100 lat od narodzin B.PRUSA 20 lat od śmierci S. ŻEROMSKIEGO 20 lat od śmierci W. Reymonta Grzegorz Timofiejew, Do synka list z obozu Jan Huszcza, Elegia Roman Sadowski, Tobie Tadeusz Bocheński, Górnik i pani Czesław Janczarski, Warszawa Jan Bolesław Ożóg, Do ostatniej krowy Kaz. Andrzej Jaworski, Wariacje na słowa Norwida Kazimierz Wyka, O Józefie Czechowiczu Jerzy Lau, żal Anna Kamieńska, Pierwsza kula Julia Hartwig, Przed poematem Las Tadeusz Różewicz, ścigany Tadeusz Gajcy, Wyzwanie Roman Bratny, Powrót Zbigniew Stolarek, Mona Liza o czwartej po raz pierwszy Jacek Bocheński, Dalej Kazimierz Andrzej Jaworski, I znowu Tatry Stefan Grass, Biała noc Przekłady z poezji francuskiej Przekłady z poezji rosyjskiej O rzeczach niedostrzegalnych Kronika słowiańska NOTY 1 Nr 4-5 (64-65) Tadeusz Bocheński, refleksje („Z kropel humanizmu”) Marian Piecha, Nocna inwokacja Włodzimierz Słobodnik, Kołysanka uzbecka Grzegorz Timofiejew, Miłość Aleks. Baumgardten, Smak dnia owego Paweł Hertz, *** Kaz. Andrzej Jaworski, Drzewom serdecznym Maria Szczepańska, Staszczykowie Roman Bratny, ślad Janina Izdebska, Drwale Joanna Żwirska, słoma, (Obóz jeńców Oberlangen) 2 marca 1945 r.
    [Show full text]
  • Kronika Życia Literackiego W Polsce Pod Okupacją Hitlerowską Próba Przeglądu Zdarzeń W Układzie Chronologicznym
    Sta7iisław Sierotwiński KRONIKA ŻYCIA LITERACKIEGO W POLSCE POD OKUPACJĄ HITLEROWSKĄ PRÓBA PRZEGLĄDU ZDARZEŃ W UKŁADZIE CHRONOLOGICZNYM WSTĘP Wiadomo nam dzisiaj, że wbrew wszelkim zdawałoby się nieprzezwy­ ciężonym przeszkodom, w warunkach bezprzykładnego terroru w okresie zamkniętym datami wybuchu drugiej wojny światowej i wyzwolenia kraju spod okupacji hitlerowskiej, życie literackie nie tylko nie zamarło, ale płynąc podziemnym nurtem, okupywane najwyższymi ofiarami, zadziwia swą buj- nością i bogactwem twórczego dorobku. Znane, a nawet spopularyzowane są bardziej wartościowe wiersze konspiracyjne, z wielu rozmaitych publikacji dochodzą nas wiadomości o poszczególnych grupach, pisarzach, wydawnic­ twach, faktach z tego okresu, mimo to daleko jeszcze do stworzenia pełnego obrazu, ujmującego całość w uporządkowanym, syntetycznym przeglądzie; tym bardziej brak takiego opracowania, które bazując na rzetelnych usta­ leniach dawałoby jednocześnie właściwy komentarz interpretacyjny i oce­ niający. Próba zestawienia chronologicznego nie jest realizacją tego nie spełnio­ nego zadania, ale może być pierwszym krokiem na drodze do uzyskania podstawowej orientacji, ułatwić badania bardziej szczegółowe, wnikliwsze i metodyczne. Pierwszej tego rodzaju, tymczasowej rejestracji nie można nawet zapewnić ani kompletności w założonym zakresie, ani całkowitej ści­ słości i bezbłędności. Zestawiono tu razem informacje czerpane z najrozmaitszych źródeł, wyselekcjonowane z nich na podstawie ogólnie obowiązujących, umow­ nych kryteriów, które dyktują jednocześnie
    [Show full text]