Deti I Bardhë
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Luljeta Arapi Shqipëri/Gjermani Vjeshtë Khaled Al-Khamissi Egjipt 2013 600 L Arian Leka Shqipëri Fatos Lubonja Shqipëri Luljeta Lleshanaku Shqipëri Ilma Rakusa Zvicër Hans-Ulrich Treichel Gjermani Agron Tufa Shqipëri Deti i Bardhë AUTORËT DETI Botim i zgjedhur për Letërsitë rreth Mesdheut I Lindita Arapi Shqipëri BARDHË Arian Leka D Q Shqipëri Khaled al Khamissi E R Egjipt Ilma Rakusa ALFABETI NDËRKOMBËTAR I SINJALISTIKËS DETARZvicërE AUTORËT F S Hans-Ulrich Treichel Gjermani Agron Tufa G T A N Shqipëri Lindita Arapi B O Shqipëri ∫ H U Arian Leka Shqipëri C P Luljeta Lleshanaku I V Hyrja është e lirë. Shqipëri Fatos Lubonja D Q Vendndodhja: Teatri KombëtarShqipëri i Komedisë J W Rruga Sermedin Said Toptani.Khaled al Khamissi E R Egjipt Ilma Rakusa K X Zvicër F S Hans-Ulrich Treichel REPUBLIKA E SHQIPËRISË Gjermani Y L MINISTRIA E KULTURËS Agron Tufa G T Shqipëri M Z Një projekt i fondacionit Allianz Kulturstiftung H U në bashkëpunim me Literarischen Colloquium Berlin si dhe Ministrinë e Kulturës së Shqipërisë. I V Hyrja është e lirë. Vendndodhja: Teatri Kombëtar i Komedisë J W Rruga Sermedin Said Toptani. K X REPUBLIKA E SHQIPËRISË L Y MINISTRIA E KULTURËS M Z Një projekt i fondacionit Allianz Kulturstiftung në bashkëpunim me Literarischen Colloquium Berlin si dhe Ministrinë e Kulturës së Shqipërisë. Aleph letrare 21 © ALEPH vjeshtë 2013 Botim i parë dhjetor 1996 Arti Grafik KLEIDA MALUKA SHTYPUR NË SHQIPËRI NGA MALUKA, TIRANË SHTATOR 2013 Revista letrare Aleph është themeluar më 1996. Rreth saj janë afruar mbi njëqind shkrimtarë, poetë, përkthyes, piktorë, fotografë e kritikë të rinj duke e shndërruar këtë revistë në një shfaqe të gjerë arti në kulturën shqipe brenda dhe jashtë kufijve. Në numrat e saj janë botuar afro katërqind shkrimtarë shqiptarë e të huaj, duke e shndërruar këtë revistë në një “Babel” kulturash nga më të ndryshmet dhe ku rri krahas tyre edhe kultura jonë më e spikatur. Revista Aleph është e hapur ndaj çfarëdo lloj ndihme, mbështetje financiare nga dashamirë e filantropë kulture pa të cilët kulturat nuk mund të mbijetojnë. Po ashtu jemi të hapur dhe e nxisim bashkëpunimin me këdo që është i interesuar të botojë në këtë revistë. Materialet i mirëpresim në këtë adresë elektronike e-mail: [email protected] ose në adresën postare rr. Emin Duraku, p.10, ap.8, shk. 11, Tiranë-Shqipëri. PËR TEKstet NË GJUHËN GJERMANE Lindita Arapi| Das Schlüsselmädchen.© Berlin 2012, Dittrich Verlag GmbH © Ideart, Tiranë, 2010. Aus dem Albanischen von Joachim Röhm. Ilma Rakusa| Mehr Meer. Erinnerungspassagen.© Graz 2009, Droschl Verlag GmbH © unveröffentlicht. Aus dem Deutschen von Lindita Arapi. Hans-Ulrich Treichel| Der Verlorene.© Frankfurt am Main 1998, Suhrkamp GmbH und Co. © Verlag K&B, Tirana, 2009. Aus dem Deutschen von Arian Klosi. Luljeta Lleshanaku| Kinder der Natur. Gedichte. Albanisch/Deutsch.© Berlin, 2010 Edition Korrespondenzen. Aus dem Albanischen von Andrea Grill. Khaled Al-Khamissi| Arche Noah. © Basel 2013, Lenos Verlag.© Kairo 2009, Dar al-Shuruq. Aus dem Arabischen von Leila Chammaa. PËR TEKstet NË GJUHËN ShqIPE © Arian Leka | © Fatos Lubonja | © Agron Tufa | © Luljeta Lleshanaku REPUBLIKA E SHQIPËRISË MINISTRIA E KULTURËS Projekt i fondacionit Allianz Kulturstiftung në bashkëpunim me Literarischen Colloquium Berlin dhe Ministrinë e Kulturës të Shqipërisë Aleph 21 Fatos Lubonja DETI DAS MEER 6 | 7 Lindita Arapi VAJZA ME ÇELËS NË qAFË SCHLÜSSELMÄDCHEN 48 | 49 Khaled Al-Khamissi ARKA E NOES ARCHE NOAH 70 | 71 Arian Leka PËRSE SHTEGtoJNË DALLËNDYSHET NGA VENDET qË s’KANË DIMËR WARUM ZIEHEN DIE SCHWALBEN AUS LÄNDERN FORT, IN DENEN ES KEINEN WINTER GIBT 88 | 89 Fatos Lubonja NOSTALGJIA E HIDHËRIMIT DIE NOSTALGIE DER BITTERKEIT 116 | 117 Luljeta Lleshanaku ShtatË POEZI SIEBEN GEDICHTE 130 | 131 Ilma Rakusa MË SHUMË DET MEHR MEER 154 | 155 Hans-Ulrich Treichel I HUMBURI DER VERLORENE 180 | 181 Agron Tufa HYRJE NË PSIKANALIZËN E FShatit toNË DÖRFLICHE PSYCHOANALYSE, EINE EINFÜHRUNG 196 | 197 PËR autorët ÜBER DIE AUTORINNEN UND AUTOREN 210 | 211 DAS WEISSE Meer- LITERATUREN RUND UMS MITTELMEER Unter dem Titel „Erinnerungsraum Europa” werden acht Autorinnen und Autoren verschiedener Generationen aus Albanien, Ägypten, Deutschland und der Schweiz eingeladen, in einen literarischen Dialog zu treten und über Verbindendes und Trennendes des gemeinsamen mediterranen Erbes zu diskutieren. Lange Zeit bedeutete das Mittelmeer vielen Albanern die Verbindung mit Europa und das Versprechen von Freiheit. Vor allem während der 40 jährigen Diktatur Enver Hoxhas wurden die Küsten Westeuropas zum Flucht- und Sehnsuchtsort. Heutzutage ist das weiße Meer als politischer und poetischer Raum zugleich Bindeglied wie auch scharf bewachte Grenze zwischen Europa, Nordafrika und dem Nahen Osten. Nach Stationen in Berlin und Triest führt die Reise des Literaturfestivals DAS WEISSE MEER diesmal nach Tirana. Hier gehen die AutorInnen der Frage nach, welches kollektive Gedächtnis die mediterrane Welt mit ihrer langen Geschichte gemeinsamer kultureller Traditionen sowie einer von Gegensätzen geprägten Gegenwart herausgebildet hat. Darüber hinaus soll auch über Strategien des Erinnerns gesprochen werden, mit deren Hilfe totalitäre Erfahrungen literarisch aufgearbeitet werden können. Die Autorinnen und Autoren des Festivals sind: Lindita Arapi (Albanien/ Deutschland), Khaled Al-Khamissi (Ägypten), Arian Leka (Albanien), Luljeta Lleshanaku (Albanien), Fatos Lubonja (Albanien), Ilma Rakusa (Schweiz), Hans-Ulrich Treichel (Deutschland) und Agron Tufa (Albanien). Die Podiumsdiskussion und die literarischen Gespräche werden moderiert von Dhurata Shehri, Mimoza Hysa, Parid Teferiçi. Das Literaturfestival DAS WEISSE MEER ist ein Projekt der Allianz Kulturstiftung mit dem Literarischen Colloquium Berlin, in Kooperation mit dem Kulturministerium in Albanien. Die Eröffnung ist am 04. Oktober, 18.00 Uhr im National Theater der Komödie. Die Lesungen finden am 05. Oktober von 10.30 - 13.00 Uhr, sowie von 17.30 - 20.00 Uhr statt. DETI I BARDHË LETËRSITË PËRRETH MESDHEUT Nën moton “Europa si hapësirë kujtese”, tetë poetë, shkrimtarë dhe publicistë nga Shqipëria, Egjipti, Gjermania dhe Zvicra diskutojnë me njëri-tjetrin mbi gjëra që i bashkojnë dhe i ndajnë në trashëgiminë e përbashkët mesdhetare. Për një kohë të gjatë, Deti Mesdhe nënkuptonte për shqiptarët lidhjen me Europën dhe shpresë për liri. Sidomos gjatë diktaturës 40 vjeçare të Enver Hoxhës brigjet perëndimore do të ktheheshin në vende të arratisë dhe të mallit. Sot, deti i Bardhë është një hapësirë sa politike, aq edhe poetike, dhe në të njëjtën kohë një element lidhës, aq sa edhe ndarës i kufijve të kontrolluar fort midis Europës, Afrikës së Veriut dhe Lindjes së Afërme. Pas stacioneve në Berlin dhe Trieste udhëtimi i festivalit të letërsisë Deti I BARDHË ndalet në Tiranë. Në qendër të diskutimeve të autorëve do të jetë hapësira e pangatërrueshme kulturore e vendeve të Mesdheut, me historinë e gjatë dhe një të tashme të mbrujtur nga mospërputhjet. Në ç’mënyrë janë përpunuar përvojat totalitare dhe si e kanë gjetur ato rrugën për t’u futur në kujtesën letrare në secilin nga këto vende? Kjo pyetje do të marrë përgjigje nga autorët pjesëmarrës në këtë aktivitet: Lindita Arapi (Shqipëri/ Gjermani), Khaled Al-Khamissi (Egjipt), Arian Leka (Shqipëri), Luljeta Lleshanaku (Shqipëri), Fatos Lubonja (Shqipëri), Ilma Rakusa (Zvicër), Hans-Ulrich Treichel (Gjermani) dhe Agron Tufa (Shqipëri). Diskutimet dhe leximet e autorëve do të moderohen nga Dhurata Shehri, Mimoza Hysa dhe Parid Teferiçi. Festivali i letërsisë Deti I BARDHË është një projekt i Allianz Kulturstiftung në bashkëpunim me Literarischen Colloquium Berlin dhe mbështetet nga Ministria e Kulturës e Shqipërisë. Ceremonia zyrtare e hapjes më 4 Tetor, ora 18.00 në Teatrin Kombëtar të Komedisë. Leximet e autorëve më 5 Tetor, ora 10.30-13.00, si dhe 17.30-20.00. FATOS LUBONJA DAS MEER I FÜR DET, das albanische Wort für Meer, halten die Etymologen unterschiedliche, allerdings (wie so oft) nicht völlig überzeugende Erklärungen bereit. Zwei davon fand ich besonders interessant. Die eine führt das Wort det auf dal, also hinausgehen, weggehen zurück, die andere auf deub-eto, was tief bedeutet. Das Meer als Ausgangstor Ich kann mich an meine ersten Begegnungen mit dem Meer ganz gut erinnern. Natürlich nicht an die genauen Tage, aber ich weiß noch, dass die Adria, wenn die Familie mit dem Auto von Tirana nach Durrës an den Strand fuhr, stets an einer bestimmten Stelle vor uns auftauchte, nämlich hinter einem Hügel bei Sukth. Das jedes Mal wiederkehrende Gefühl der Überraschung ist mir so gegenwärtig wie der tiefe Eindruck, den die imposante blaue Fläche, die sich bis 6 ALEPH LETRARE FATOS LUBONJA DETI I FJALËS ShqIPE “det” etimologët i japin shpjegime të ndryshme, që siç ndodh shpesh, nuk janë asnjëherë plotësisht bindëse. Midis tyre ka edhe dy shpjegime që më kanë tërhequr veçanërisht vëmendjen: njëri që thotë se fjala vjen nga “dal” dhe tjetri ngadeub-eto “i thellë”. Deti si dalje Më duket sikur mund të them se e mbaj mend mirë kujtimin e parë të pamjes së detit. Jo se kujtoj ditën e saktë, por sepse takimi i shikimit me detin bëhej gjithnjë në të njëjtën pikë e me të njëjtën pamje. Kur shkoja me makinë me familjen nga Tirana për në plazhin e Durrësit vinte një vend i rrugës kur, mbas një kodre afër Sukthit, shfaqej deti Adriatik. Mbaj mend gjithmonë ndjenjën e veçantë të befasisë, mpleksur me atë të mahnitjes nga bukuria, kur shfaqej hapësira gjigante e kaltër që shtrihej deri në horizontin FATOS LUBONJA 7 zum fernen Horizont erstreckte, bei mir