SoftGIS s.c. 51-315 Wrocław, ul. Mulicka 6/14 tel. (0-71) 345-92-51 NIP 898-20-01-760, REGON 932815350

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY

Zał ącznik nr 1 do uchwały Nr ………………. Rady Gminy w Bielsku Podlaskim z dnia ………………………

Bielsk Podlaski 2017 r.

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Opracowanie wykonano na zlecenie Gminy Bielsk Podlaski

p r z e z

SoftGIS s.c. 51-315 Wrocław, ul. Mulicka 6/14 tel. (071) 345-92-51; NIP 898-20-01-760, REGON 932815350

Zespół autorski: mgr in ż. Radosław Jo ńczak – główny projektant mgr Emilia Berska mgr Malwina Popkiewicz mgr in ż. Łukasz Pluskota

- 2 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

SPIS TRE ŚCI 1. WST ĘP...... 8 2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z POŁO ŻENIA GMINY...... 10 3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z OBOWI ĄZUJ ĄCYCH DOKUMENTÓW...... 12

3.1. WNIOSKI WYNIKAJ ĄCE Z KONCEPCJI PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA KRAJU ...... 12 3.2. WNIOSKI WYNIKAJ ĄCE Z POLITYKI PRZESTRZENNEJ WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO ...... 13 3.3. WNIOSKI WYNIKAJ ĄCE Z POLITYKI PRZESTRZENNEJ GMINY ...... 14 3.4. WNIOSKI ZŁO ŻONE DO STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ...... 15 4. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO PRZEZNACZENIA I ZAGOSPODAROWANIA ...... 16

4.1. DOTYCHCZASOWE PRZEZNACZENIE TERENU ...... 16 4.2. DOTYCHCZASOWE ZAGOSPODAROWANIE TERENU ...... 17 4.2.1. Tereny mieszkaniowe...... 19 4.2.2. Tereny usługowe...... 19 4.2.3. Tereny zabudowy produkcyjnej ...... 20 4.2.4. Tereny zieleni urz ądzonej i cmentarzy...... 20 4.2.5. Tereny elektrowni wiatrowej z infrastruktur ą...... 20 4.2.6. Pozostałe tereny...... 20 5. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA, W TYM STANU ROLNICZEJ I LE ŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, WIELKO ŚCI I JAKO ŚCI ZASOBÓW WODNYCH ORAZ WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA, PRZYRODY I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO...... 21

5.1. STAN ŚRODOWISKA ...... 21 5.1.1. Rze źba terenu...... 21 5.1.2. Budowa geologiczna...... 22 5.1.3. Gleby...... 23 5.1.4. Wody...... 25 5.1.5. Warunki klimatyczne...... 26 5.1.6. Lasy...... 27 5.1.7. Flora...... 28 5.1.8. Fauna...... 29 5.1.9. Stan powietrza atmosferycznego...... 30 5.1.10. Surowce naturalne...... 30 5.2. STAN ROLNICZEJ I LE ŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ ...... 31 5.2.1. Stan rolniczej przestrzeni produkcyjnej...... 31 5.2.2. Stan le śnej przestrzeni produkcyjnej...... 31 5.3. WYMOGI OCHRONY ŚRODOWISKA , PRZYRODY I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO ...... 32 5.3.1. Ochrona środowiska...... 32 5.3.2. Ochrona przyrody...... 34 5.3.3. Elementy krajobrazu kulturowego...... 36 6. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ...... 38

6.1. RYS HISTORYCZNY ...... 38 6.2. STRUKTURA OSADNICZA ...... 38 6.3. OBIEKTY WPISANE DO REJESTRU ZABYTKÓW ORAZ DO EWIDENCJI ZABYTKÓW ...... 40 6.4. STANOWISKA ARCHEOLOGICZNE ...... 42 6.5. STREFY OCHRONY KONSERWATORSKIEJ ...... 43

- 3 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

7. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WARUNKÓW I JAKO ŚCI ŻYCIA MIESZKA ŃCÓW, W TYM OCHRONY ICH ZDROWIA...... 44

7.1. DEMOGRAFIA ...... 44 7.2. STRUKTURA GOSPODARCZA , BEZROBOCIE ...... 46 7.3. JAKO ŚĆ ŻYCIA MIESZKA ŃCÓW I OCHRONA ICH ZDROWIA ...... 48 7.4. OŚWIATA ...... 49 7.5. KULTURA ...... 51 7.6. SPORT I REKREACJA ...... 53 8. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z ZAGRO ŻENIA BEZPIECZE ŃSTWA LUDNO ŚCI I JEJ MIENIA...... 54 9. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z POTRZEB I MO ŻLIWO ŚCI ROZWOJU GMINY 55

9.1. POTRZEBY ROZWOJU ...... 55 9.2. MOŻLIWO ŚCI ...... 55 9.3.A NALIZY EKONOMICZNE , ŚRODOWISKOWE I SPOŁECZNE ...... 56 9.3.1. Prognozy demograficzne, w tym uwzgl ędniaj ące, tam gdzie to uzasadnione, migracje w ramach miejskich obszarów funkcjonalnych o środka wojewódzkiego ...... 56 9.4. MOŻLIWO ŚCI FINANSOWANIA PRZEZ GMIN Ę WYKONANIA SIECI KOMUNIKACYJNEJ I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ , A TAK ŻE INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ , SŁU ŻĄ CYCH REALIZACJI ZADA Ń WŁASNYCH GMINY ...... 59 9.5. BILANS TERENÓW PRZEZNACZONYCH POD ZABUDOWĘ ...... 60 9.5.1. Okre ślenie zapotrzebowania na tereny inwestycyjne uwzgl ędniaj ąc uwarunkowania społeczne, gospodarcze i środowiskowe...... 60 9.5.2 Chłonno ść istniej ących terenów inwestycyjnych w nawi ązaniu do przeprowadzonych analiz rozwojowych gminy ...... 62 9.5.3 Analiza potrzeb wyznaczenia nowych terenów inwestycyjnych z uwzgl ędnieniem obecnej chłonno ści...... 62 10. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU PRAWNEGO GRUNTÓW ...... 63 11. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYST ĘPOWANIA OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODR ĘBNYCH...... 64

11.1. OBIEKTY I TERENY CHRONIONE NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 16 KWIETNIA 2004 R . O OCHRONIE PRZYRODY ...... 64 11.2. OBIEKTY I TERENY CHRONIONE NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 9 CZERWCA 2011 R . PRAWO GEOLOGICZNE I GÓRNICZE ...... 64 11.3. OBIEKTY I TERENY CHRONIONE NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 3 LUTEGO 1995 R. O OCHRONIE GRUNTÓW ROLNYCH I LE ŚNYCH ...... 64 11.4. OBIEKTY I TERENY CHRONIONE NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 28 WRZE ŚNIA 1991 R . O LASACH ...... 65 11.5. OBIEKTY I TERENY CHRONIONE NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 23 LIPCA 2003 R . O OCHRONIE ZABYTKÓW I OPIECE NAD ZABYTKAMI ...... 65 11.6. OBIEKTY I TERENY CHRONIONE NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 18 LIPCA 2001 R . PRAWO WODNE ...... 66 11.7. OBIEKTY I TERENY CHRONIONE NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 7 MAJA 1999 R . O OCHRONIE TERENÓW BYŁYCH HITLEROWSKICH OBOZÓW ZAGŁADY ...... 68 12. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYST ĘPOWANIA OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGRO ŻEŃ GEOLOGICZNYCH ...... 69 13. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYST ĘPOWANIA UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓ Ż KOPALIN ORAZ ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH ...... 70

- 4 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

14. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WYST ĘPOWANIA TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODR ĘBNYCH ...... 71 15. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU SYSTEMÓW KOMUNIKACJI I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, W TYM STOPIE Ń UPORZ ĄDKOWANIA GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ, ENERGETYCZNEJ ORAZ GOSPODARKI ODPADAMI ...... 72

15.1 STAN SYSTEMU KOMUNIKACYJNEGO ...... 72 15.1.1.Komunikacja drogowa...... 72 15.1.2.Komunikacja kolejowa...... 76 15.1.3.Komunikacja lotnicza ...... 76 15.1.4.Trasy rowerowe ...... 76 15.2. STAN INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ...... 76 15.2.1. Gospodarka wodno-ściekowa...... 76 15.2.1.1. Uj ęcia wody ...... 76 15.2.1.2. Sie ć wodoci ągowa ...... 77 15.2.1.3. Sie ć kanalizacyjna ...... 78 15.2.1.4. Główne źródła zanieczyszcze ń wód ...... 79 15.2.2. Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą...... 79 15.2.3. Zaopatrzenie w gaz...... 79 15.2.4. Zaopatrzenie w energi ę ciepln ą...... 79 15.2.5. Telekomunikacja...... 80 15.2.6. Gospodarka odpadami...... 81 16. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z ZADA Ń SŁU ŻĄ CYCH REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH...... 83 17. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYMAGA Ń DOTYCZĄCYCH OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ ...... 84 18. KIERUNKI ZMIAN W STRUKTURZE PRZESTRZENNEJ GMINY BIELSK PODLASKI ORAZ W PRZEZNACZENIU TERENÓW ...... 86

18.1. ZASADY KSZTAŁTOWANIA POLITYKI PRZESTRZENNEJ ...... 86 18.2. KIERUNKI ROZWOJU GMINY...... 87 19. KIERUNKI I WSKA ŹNIKI DOTYCZ ĄCE ZAGOSPODAROWANIA ORAZ UŻYTKOWANIA TERENÓW, W TYM TERENY WYŁ ĄCZONE SPOD ZABUDOWY – WYTYCZNE DO MIEJSCOWYCH PLANÓW ZAGOSPODAROWNIA PRZESTRZENNEGO ...... 89

19.1. KIERUNKI DOTYCZ ĄCE ZAGOSPODAROWANIA TERENÓW ...... 89 19.2. USTALENIA FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNE DLA POSZCZEGÓLNYCH TERENÓW ORAZ WSKA ŹNIKI DOTYCZ ĄCE U ŻYTKOWANIA I ZAGOSPODAROWANIA TERENÓW ...... 89 19.3. TERENY W GRANICACH OBSZARU CHRONIONEGO KRAJOBRAZU „D OLINA NARWI ” ...... 97 19.4. TERENY W GRANICACH OBSZARU NATURA 2000...... 97 19.5.T ERENY WYŁ ĄCZONE SPOD ZABUDOWY : ...... 97 19.6. OBSZARY PRZESTRZENI PUBLICZNEJ ...... 98 20. OBSZARY ORAZ ZASADY OCHRONY ŚRODOWISKA I JEGO ZASOBÓW, OCHRONY PRZYRODY I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO...... 99

20.1. OBSZARY I OBIEKTY OBJ ĘTE PRAWNYMI FORMAMI OCHRONY PRZYRODY ...... 99 20.2. UJĘCIA I ZASOBY WODNE ...... 101 20.3. OCHRONA GLEB ...... 101 20.4. OCHRONA LASÓW ...... 102 20.5. OCHRONA PRZED HAŁASEM ...... 102 20.6. OCHRONA PRZED PROMIENIOWANIEM ...... 103 20.7. ZŁO ŻA KRUSZYW NATURALNYCH ...... 103

- 5 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

21. OBSZARY I ZASADY OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ...... 104

21.1. WYKAZ OBIEKTÓW I OBSZARÓW CHRONIONYCH ORAZ ZASADY ICH OCHRONY ...... 104 22. KIERUNKI ROZWOJU KOMUNIKACJI...... 105

22.1. KOMUNIKACJA DROGOWA ...... 105 22.2. KOMUNIKACJA KOLEJOWA ...... 106 22.3. KOMUNIKACJA LOTNICZA ...... 107 22.4. KOMUNIKACJA ROWEROWA I SZLAKI TURYSTYCZNE ...... 107 23. KIERUNKI ROZWOJU INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ...... 108

23.1. OGÓLNE ZASADY REALIZACJI SIECI INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ...... 108 23.2. GOSPODARKA WODNO -ŚCIEKOWA ...... 108 23.3. ZAOPATRZENIE W ENERGI Ę ELEKTRYCZN Ą, GAZ I CIEPŁO ...... 108 23.4. GOSPODARKA ODPADAMI ...... 111 24. OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE B ĘDĄ INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU PONADLOKALNYM ORAZ LOKALNYM ...... 112 25. OBSZARY, DLA KTÓRYCH ISTNIEJE OBOWI ĄZEK SPORZ ĄDZENIA PLANÓW MIEJSCOWYCH...... 113 26. OBSZARY, DLA KTÓRYCH ZAMIERZA SPORZ ĄDZI Ć MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ...... 114 27. KIERUNKI I ZASADY KSZTAŁTOWANIA ROLNICZEJ I LE ŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ...... 115 28. OBSZARY NARA ŻONE NA NIEBEZPIECZE ŃSTWO POWODZI ORAZ NA OSUWANIE SI Ę MAS ZIEMNYCH...... 116 29. OBIEKTY LUB OBSZARY, DLA KTÓRYCH WYZNACZA SI Ę W ZŁO ŻU KOPALINY FILAR OCHRONNY ...... 117 30. OBSZARY WYMAGAJ ĄCE PRZEKSZTAŁCE Ń, REHABILITACJI I REKULTYWACJI 118 31. OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE B ĘDĄ URZ ĄDZENIA WYTWARZAJ ĄCE ENERGI Ę Z ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII O MOCY PRZEKRACZAJ ĄCEJ 100 KW, A TAK ŻE ICH STREFY OCHRONNE...... 119 32. TERENY ZAMKNI ĘTE ...... 122 33. SYNTEZA...... 124 MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE ...... 127

- 6 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

SPIS TABEL TAB .1. UŻYTKOWANIE TERENU W GMINIE ...... 17 TAB .2. PRZEPŁYWY CHARAKTERYSTYCZNE W PODSTAWOWYCH PRZEKROJACH GŁÓWNYCH RZEK GM . BIELSK PODLASKI ...... 26 TAB .3. PODZIAŁ LASU WEDŁUG WŁASNO ŚCI ...... 31 TAB .4. POMNIKI PRZYRODY NA OBSZARZE GMINY BIELSK PODLASKI ...... 35 TAB .5. WYKAZ ZABYTKÓW NIERUCHOMYCH WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW Z TERENU GMINY BIELSK PODLASKI ...... 40 TAB .6. WYKAZ ZABYTKÓW NIERUCHOMYCH UJ ĘTYCH W WOJEWÓDZKIEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW Z TERENU GMINY BIELSK PODLASKI ...... 40 TAB .7. WYKAZ ZABYTKÓW ARCHEOLOGICZNYCH WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW Z TERENU GMINY BIELSK PODLASKI ...... 42 TAB .8. OBWODY PODLEGŁE POD DANE PLACÓWKI O ŚWIATOWEJ NA TERENIE GMINY WIEJSKIEJ BIELSK PODLASKI ...... 49 TAB .9. OBIEKTY SAKRALNE W GMINIE BIELSK PODLASKI ...... 52 TAB .10. OBIEKTY NOCLEGOWE W GMINIE BIELSK PODLASKI ...... 53 TAB .11. PODZIAŁ LUDNO ŚCI WG WIEKU PRODUKCYJNEGO ...... 56 TAB .12. BEZROBOCIE W GMINIE BIELSK PODLASKI ...... 57 TAB . 13. PROGNOZA LICZBY LUDNO ŚCI ...... 57 TAB . 14 RUCH MIGRACYJNY W GMINIE ...... 58 TAB .15. ZESTAWIENIE WSKA ŹNIKÓW PRZYROSTU NATURALNEGO , MIGRACJI I SALDA W LATACH 2005-2014...... 58 TAB .16. CHARAKTERYSTYCZNE WARTO ŚCI WSKA ŹNIKÓW SALDA PRZYROSTU NATURALNEGO I MIGRACJI ...... 59 TAB . 17. PROGNOZA LICZBY LUDNO ŚCI METOD Ą WSKA ŹNIKOW Ą ...... 59 TAB .18. PROGNOZOWANE ZAPOTRZEBOWANIE NA TERENY INWESTYCYJNE (TERENY MIESZKANIOWE ) ...... 60 TAB . 19. DROGI POWIATOWE W GMINIE BIELSK PODLASKI ...... 72 TAB .20. WYKAZ DRÓG GMINNYCH ...... 73 TAB .21. UJĘCIA WODY W GMINIE BIELSK PODLASKI ...... 77 TAB . 22. ANTENY ZAPEWNIAJ ĄCE DOST ĘP DO SIECI KOMÓRKOWYCH W GMINIE BIELSK PODLASKI ...... 80

SPIS RYCIN RYC .1. POŁO ŻENIE GMINY BIELSK PODLASKI ...... 10 RYC . 2. POŁO ŻENIE FIZYCZNOGEOGRAFICZNE GMINY BIELSK PODLASKI ...... 11 RYC .3. UŻYTKOWANIE TERENU W GMINIE ...... 16 RYC .4. DECYZJE O WARUNKACH ZABUDOWY I POZWOLENIA NA BUDOW Ę W LATACH 2012-2015 ...... 18 RYC .5. KOMPLEKSY GLEBOWE NA OBSZARZE OPRACOWANIA ...... 24 RYC .6. ROZKŁAD ZABUDOWY W GMINIE BIELSK PODLASKI ...... 39 RYC .7. STRUKTURA PŁCI I WIEKU ...... 44 RYC .8. LICZBA KOBIET NA 100 M ĘŻ CZYZN ...... 45 RYC .9. LUDNO ŚĆ W WIEKU PRODUKCYJNYM ...... 45 RYC .10. PRZYROST NATURALNY ...... 46 RYC .11. WYKSZTAŁCENIE ...... 46 RYC .12. PODMIOTY GOSPODARCZE W REJESTRZE NA 1000 MIESZKA ŃCÓW ...... 47 RYC .13. PODMIOTY GOSPODARCZE W REJESTRZE REGON WEDŁUG SEKCJI PKD...... 47 RYC .14. BEZROBOCIE ...... 48 RYC .16. WARUNKI MIESZKANIOWE ...... 48 RYC .17. UCZNIOWIE NA 1 ODDZIAŁ ...... 50 RYC .18. UCZNIOWIE NA 1 KOMPUTER Z DOST ĘPEM DO SIECI INTERNET ...... 51 RYC .19. GRUNTY GMINNE ...... 63 RYC .20. UKŁAD KOMUNIKACYJNY ...... 75 RYC .21. DŁUGO ŚCI SIECI WODOCI ĄGOWYCH I KANALIZACYJNYCH ...... 77 RYC .22. UDZIAŁ KORZYSTAJ ĄCYCH Z SIECI ...... 78 RYC .23. ZUŻYCIE WODY ...... 78

- 7 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

1. WST ĘP PODSTAWA SPORZ ĄDZENIA STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, zwane dalej „studium” to dokument planistyczny, który okre śla polityk ę przestrzenn ą gminy, w tym zasady zagospodarowania przestrzennego, zgodnie z ustaw ą z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 778 ze zm.). Niniejszy dokument stanowi zmian ę Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Bielsk Podlaski przyj ętego Uchwał ą Nr XXV/139/97 Rady Gminy w Bielsku Podlaskim z dnia 15 listopada 1997 r., zmienionego uchwał ą XVII/87/08 Rady Gminy w Bielsku Podlaskim z dnia 16 kwietnia 2008 r. Podstaw ą do sporz ądzenia niniejszej zmiany była uchwała Rady Gminy Bielsk Podlaski Nr XIX/110/2012 z dnia 29 sierpnia 2012 r. w sprawie kompleksowej zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Bielsk Podlaski w pełnym zakresie w granicach administracyjnych Gminy Bielsk Podlaski. Zmiana dokumentu z 1997 r. jest podyktowana przede wszystkim jego dezaktualizacj ą oraz konieczno ści ą dostosowania dokumentów planistycznych do obowi ązuj ących przepisów prawa. Głównym powodem przyst ąpienia do sporz ądzenia zmiany studium jest analiza zmian w zagospodarowaniu przestrzennym sporz ądzona w marcu 2012 r., w której Rada Gminy stwierdziła, że Studium z 1997 r. wymaga aktualizacji. Zawarto ść niniejszego dokumentu jest zgodna z art. 10 wspomnianej ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 778 ze zm.) oraz z Rozporz ądzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. z 2004 r., Nr 118, poz. 1233).

CEL I ZADANIA STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

Zgodnie z art. 9 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 778 ze zm.) studium nie stanowi aktu prawa miejscowego, jest jednak podstawowym dokumentem planistycznym kształtuj ącym polityk ę przestrzenn ą oraz wyznaczaj ącym kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy. Studium sporz ądza si ę dla obszaru w granicach administracyjnych gminy, a jego ustalenia s ą wi ążą ce dla organów gminy przy sporz ądzaniu planów miejscowych. W my śl ww. ustawy przy sporz ądzaniu studium uwzgl ędnia si ę uwarunkowania wynikaj ące z dokumentów planistycznych opracowanych na szczeblu krajowym (koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju), wojewódzkim (strategii rozwoju i planie zagospodarowania województwa) oraz strategii rozwoju gminy, o ile gmina dysponuje takim opracowaniem. Studium okre śla kierunki i wska źniki dotycz ące zagospodarowania przestrzennego oraz lokalne zasady u żytkowania terenu. Pozwala na prowadzenie gospodarki przestrzennej w sposób przemy ślany, świadomy i przede wszystkim jednolity oraz rozwa żne planowanie inwestycji o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym. Zasadniczym celem studium jest umo żliwienie prowadzenia spójnej polityki przestrzennej, powi ązanej z rozwojem gospodarczym i społecznym z zachowaniem zasad zrównowa żonego rozwoju. Niniejszy dokument wskazuje potencjał rozwoju przestrzennego, mo żliwo ści zagospodarowania nowych terenów oraz stopie ń przekształce ń istniej ącego zagospodarowania, a tak że konieczno ść ochrony obszarów i obiektów warto ściowych. W zwi ązku z powy ższym studium mo że stanowi ć swoist ą ofert ę promocyjn ą dla potencjalnych inwestorów.

- 8 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

I. UWARUNKOWANIA ROZWOJU

- 9 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z POŁO ŻENIA GMINY poło żona jest w południowej cz ęś ci województwa podlaskiego, w powiecie bielskim, na Równinie Bielskiej. Od północy okala j ą Dolina Górnej Narwi, za ś od wschodu Puszcza Białowieska. Otacza swoim terytorium obszar miasta Bielsk Podlaski i jest jedn ą z najwi ększych obszarowo gmin na Podlasiu. Zajmuje powierzchni ę 429,94 km 2, co stanowi 31% powierzchni powiatu. Gmina s ąsiaduje od zachodu – z gmin ą Wyszki, Bra ńsk, od południa – z gmin ą Bo ćki i Orla, od wschodu – z gminami Czy że i , które nale żą do powiatu hajnowskiego oraz od północy – z gminami Zabłudów, Juchnowiec Ko ścielny w powiecie białostockim.

Ryc.1. Poło żenie gminy Bielsk Podlaski Źródło: opracowanie własne

Gmina Bielsk Podlaski posiada dobrze rozwini ętą sie ć dróg. Z północy przecina j ą droga krajowa nr 19 Ku źnica - Rzeszów, od zachodu – droga krajowa nr 66, od miasta Zambrów do przej ścia granicznego w Połowcach, od wschodu – droga wojewódzka nr 689, od miasta Bielsk Podlaski w kierunku Białowie ży. Do Lublina jest ok. 202 km, do Warszawy niewiele ponad 185 km, a do Białegostoku ok. 50 km. Ponadto przez teren gminy przebiega linia kolejowa Czeremcha – Białystok. Gmina le ży te ż na szlaku turystycznym Warszawa - Białowie ża. Siedziba władz gminy znajduje si ę na terenie miasta Bielsk Podlaski. W 2012 roku gmin ę zamieszkiwało 7151 osób. W skład gminy wchodzi 61 miejscowo ści podzielonych na 52 sołectwa.

- 10 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Najwi ększymi sołectwami pod wzgl ędem liczby ludno ści s ą miejscowo ści i Augustowo. Pozostałe sołectwa maj ą bardzo zró żnicowan ą liczb ę ludno ści. Najmniejszym sołectwem pod wzgl ędem liczby ludno ści jest , któr ą zamieszkuj ą 44 osoby. Według podziału fizycznogeograficznego wg J. Kondrackiego (2009) obszar obj ęty opracowaniem le ży w prowincji Ni żu Wschodniobałtycko–Białoruskiego, w makroregionie Niziny Północnopodlaskiej, oraz cz ęś ciowo w makroregionie Dolina Górnej Narwi.

Ryc. 2. Poło żenie fizycznogeograficzne gminy Bielsk Podlaski Źródło: Opracowanie własne

Ni ż Wschodniobałtycko–Białoruski (84) jest cz ęś ci ą Europy Wschodniej, poło żony na fundamencie prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej z pokryw ą paleozoiczn ą i mezozoiczn ą. We współczesnych granicach Polski le ży jego południowo-zachodni kraniec o ukształtowaniu powierzchni podobnym jak na Ni żu Polskim. Jedynie na południu i południowym wschodzie wykształcił si ę odmienny typ krajobrazu, nazywany poleskim, o przewadze równin akumulacji wodnej, małych nachyleniach powierzchni, utrudnionym odpływie wód i zabagnieniach.

- 11 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z OBOWI ĄZUJ ĄCYCH DOKUMENTÓW

3.1. Wnioski wynikaj ące z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK 2030) została przyj ęta przez Rad ę Ministrów 13 grudnia 2011 r. KPZK 2030 jest najwa żniejszym krajowym dokumentem strategicznym dotycz ącym zagospodarowania przestrzennego kraju. Celem strategicznym dokumentu jest

Efektywne wykorzystanie przestrzeni kraju i jej zróżnicowanych potencjałów rozwojowych do osi ągni ęcia: konkurencyjno ści, zwi ększenia zatrudnienia i wi ększej sprawno ści państwa oraz spójno ści społecznej, gospodarczej i przestrzennej w długim okresie czasu.

Drog ą do zapewnienia realizacji celu strategicznego polityki przestrzennego zagospodarowania kraju jest koncentracja działa ń podmiotów publicznych w wybranych obszarach tematycznych i na wyodr ębnionych terytoriach. W odniesieniu do diagnozy sytuacji, uwarunkowa ń oraz trendów rozwojowych sformułowano sze ść wzajemnie powi ązanych celów polityki przestrzennego zagospodarowania kraju w horyzoncie roku 2030: 1. Podwy ższenie konkurencyjno ści głównych o środków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej poprzez ich integracj ę funkcjonaln ą przy zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego sprzyjaj ącej spójno ści. 2. Poprawa spójno ści wewn ętrznej i terytorialne równowa żenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania si ę czynników rozwoju wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewn ętrznego wszystkich terytoriów. 3. Poprawa dost ępno ści terytorialnej kraju w ró żnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej. 4. Kształtowanie struktur przestrzennych wspieraj ących osi ągni ęcie i utrzymanie wysokiej jako ści środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski. 5. Zwi ększenie odporno ści struktury przestrzennej na zagro żenia naturalne i utrat ę bezpiecze ństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspieraj ących zdolno ści obronne pa ństwa. 6. Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego. Z punktu widzenia gminy wa żnym zało żeniem jest osi ągni ęcie w 2030 roku szkieletowej sieci poł ącze ń o standardzie dróg szybkiego ruchu (autostrady i/lub drogi ekspresowej) dla sieci powi ąza ń głównych o środków miejskich. Kluczowe cz ęś ci uzupełniaj ącej sieci dróg ekspresowych b ędą obejmowa ć odcinki zapewniaj ące obsług ę obszarów obecnie niedostatecznie dost ępnych, m.in. Pomorza Środkowego, Mazur, Polski Wschodniej, Podkarpacia oraz Kotliny Kłodzkiej. W wypadku sieci kolejowej KPZK 2030 w stosunku do obowi ązuj ących planów postuluje modernizacj ę i budow ę dodatkowych odcinków, niezb ędnych z punktu widzenia obsługi poł ącze ń funkcjonalnych poszczególnych obszarów terytorium kraju. Dotycz ą one przede wszystkim realizacji fragmentów linii zlokalizowanych w północno-wschodniej oraz południowo-wschodniej cz ęś ci kraju, jak równie ż obsługi najwa żniejszych relacji funkcjonalnych z Niemcami, Obwodem Kaliningradzkim, Litw ą, Białorusi ą, Ukrain ą, Czechami i Słowacj ą. Regionami ogólnie najbardziej niedoinwestowanymi w zakresie infrastruktury energetycznej (linie przesyłowe elektryczno ści i gazu) s ą m.in. województwa Polski Wschodniej. Sektor elektroenergetyczny stoi zatem przed ogromnym wyzwaniem. Oznacza to konieczno ść intensywnej modernizacji infrastruktury wytwórczej, przesyłowej i dystrybucyjnej oraz konsekwentnego

- 12 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______zast ępowania starej bazy wytwórczej nowoczesnymi jednostkami, spełniaj ącymi zaostrzone normy środowiskowe. Obszar Polski Wschodniej, do którego zalicza si ę m.in. województwo podlaskie charakteryzuje si ę niskim potencjałem rozwojowym w skali europejskiej. O środki miejskie (poza miastem wojewódzkim) s ą słabe i niezaanga żowane w krajowe procesy. Niski jest tak że poziom urbanizacji. Barier ą rozwoju pozostaje granica z Białorusi ą, Ukrain ą i Rosj ą, której potencjał, z powodów politycznych i ró żnic w funkcjonowaniu systemów prawno-administracyjnych, nie jest wykorzystywany gospodarczo. Najwi ększe miasta regionu s ą zbyt słabe, aby znacz ąco oddziaływa ć (za pomoc ą procesu rozprzestrzeniania si ę czynników rozwoju) na procesy rozwojowe całego obszaru oraz poszczególnych województw. Niemniej to w nich koncentruje si ę najwi ększy potencjał rozwojowy (nast ępuje tam koncentracja wzrostu gospodarczego, liczby miejsc pracy, usług publicznych wy ższego rz ędu). Negatywny wpływ na konkurencyjno ść Polski Wschodniej ma du ży udział zatrudnienia w rolnictwie niewyspecjalizowanym, o rozdrobnionej strukturze własno ści, z dominacj ą ł ąk i pastwisk w strukturze u żytków rolnych, niska towarowo ść , brak alternatywnych źródeł dochodów, koncentracja procesów depopulacyjnych na obszarach wiejskich, zaburzenia struktury demograficznej spowodowane odpływem młodych ludzi (w szczególno ści kobiet) w wieku produkcyjnym. Odpływ ten zwi ązany jest z migracj ą za granic ę, a tak że z przemieszczaniem si ę ludno ści do głównych ośrodków miejskich Polski w tym Białegostoku. Polska Wschodnia charakteryzuje si ę tradycyjn ą struktur ą gospodarki, w której du żą rol ę odgrywa rolnictwo, natomiast przemysł i usługi na całym obszarze wykazuj ą liczne deficyty. W wielu powiatach wyst ępuje tak że niska jako ść i dost ępno ść do usług publicznych, co pogarsza perspektywy rozwojowe ich mieszka ńców. Z drugiej strony makroregion ten cechuje wysoka jako ść środowiska przyrodniczego, definiuj ąca jego potencjał turystyczny jako nie w pełni wykorzystywany na wi ększ ą skal ę (wyj ątkiem jest rejon Mazur). Makroregion ma liczne obszary chronione, w tym najwi ększe parki narodowe, jedne z najcenniejszych przyrodniczo w skali kontynentu. W zwi ązku z powy ższym rozwój społeczno-gospodarczy i przestrzenny tego regionu nale ży pogodzi ć z ochron ą środowiska przyrodniczego.

3.2. Wnioski wynikaj ące z polityki przestrzennej województwa podlaskiego Sejmik Województwa Podlaskiego uchwalił w dniu 27 czerwca 2003 roku Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podlaskiego (Uchwała Nr IX/80/03) , który stanowi wykładni ę polityki przestrzennej oraz wyznacza kierunki rozwoju regionu podlaskiego. W my śl ww. dokumentu rozwój zagospodarowania przestrzennego powinien zmierza ć w kierunku wielofunkcyjno ści, co oznacza - rozwój równorz ędny podstawowych funkcji gospodarczych takich jak: rolnictwo, turystyka, przemysł i le śnictwo. Rozwijane b ędą równie ż funkcje uzupełniaj ące, o w ęż szym zasi ęgu przestrzennym i gospodarczym, takie jak: agroturystyka, lecznictwo uzdrowiskowe, gospodarka rybacka oraz wspierania przedsi ębiorczo ści. Głównym o środkiem obsługi obszaru jest potencjalny regionalny o środek równowa żenia rozwoju - miasto Bielsk Podlaski. Ponadto Plan Zagospodarowania Województwa wskazuje wie ś jako jednostk ę o funkcji ponadlokalnej – miejscowo ść o dominuj ącej funkcji turystyczno- wypoczynkowej znaczenia regionalnego, wymagaj ące modernizacji, rozbudowy i budowy o środków wypoczynkowych oraz porz ądkowania w pierwszej kolejno ści gospodarki wodno-ściekowej. Dla strefy, do której zaliczona została gmina Bielsk Podlaski Plan ustala m.in.: restrukturyzacj ę gospodarki rolnej i le śnej, rozwijanie bazy i zaplecza turystyczno-rekreacyjnego, eksponowanie zabytkowych obiektów i układów urbanistycznych, rozwijanie bazy przetwórstwa rolno-spo żywczego, dokonanie zmian w sferze produkcyjnej wynikaj ących z ochrony środowiska, podnoszenie standardu sieci usług oraz rozwój agroturystyki i rolnictwa ekologicznego.

- 13 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Z zakresie ochrony przyrody plan wskazuje zachowanie i uwzgl ędnianie obszarów europejskiej sieci NATURA 2000 oraz ustanowionych form ochrony przyrody. Ponadto przyj ęcie priorytetu realizacyjnego dla systemów kanalizacji sanitarnej, deszczowej oraz sukcesywne zalesianie gruntów marginalnych zgodnie z granicami polno-le śnymi. Wa żnym zapisem Planu, wynikaj ącym z Zało żeń polityki energetycznej , opracowanej przez Rad ę Ministrów, jest wzrost udziału energii odnawialnej. Zgodnie z zobowi ązaniami integracyjnymi z Uni ą Europejsk ą do 2020 roku 14% energii powinno pochodzi ć ze źródeł odnawialnych. W Planie wskazuje si ę konieczno ść zmniejszenia udziału paliw stałych w procesie uzyskiwania ciepła na rzecz paliw niskoemisyjnych, energii elektrycznej i energii odnawialnej. Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego przyj ęta Uchwał ą Nr XXXI/374/13 Sejmiku Województwa Podlaskiego z dnia 9 wrze śnia 2013 r., która jest najwa żniejszym dokumentem przygotowywanym przez samorz ądy województw, okre śla bowiem cele i priorytety polityki rozwoju, prowadzonej na terenie regionu. Opracowuj ąc niniejszy dokument starano si ę zachowa ć spójno ść z jej kierunkami strategicznymi zwłaszcza, że uwzgl ędniaj ą one dokumenty nadrz ędne – krajowe i wspólnotowe. W ww. dokumencie zdefiniowano wizj ę województwa, jako swoisty drogowskaz dla osób kształtuj ących polityk ę przestrzenn ą na ni ższych szczeblach. Wizja województwa podlaskiego w 2020 r. brzmi:

Województwo podlaskie: zielone, otwarte, dost ępne i przedsi ębiorcze.

Cele zawarte w Strategii Rozwoju Województwa Podlaskiego do 2020 roku, które powinna realizowa ć gmina Bielsk Podlaski, zakładaj ą m.in.:

° wzrost przedsi ębiorczo ści i konkurencyjno ści gospodarki poprzez podniesienie roli produkcji przemysłowej, usług i budownictwa;

° oparcie konkurencyjno ści regionalnej gospodarki na wiedzy i innowacjach;

° zwi ększenie wykorzystania koncepcji inteligentnych specjalizacji, ł ącz ących tradycje gospodarcze regionu z najnowsz ą wiedz ą i technologiami;

° produkcj ę roln ą nale ży ukierunkowa ć na żywno ść bezpieczn ą, wysokiej jako ści i wytwarzan ą w sposób zrównowa żony;

° dąż enie do sprzeda ży poza region jedynie wysoko przetworzonych produktów;

° pobudzanie pozarolniczej działalno ści na obszarach wiejskich oraz poszukiwanie alternatywnych źródeł dochodów dla ludno ści zamieszkuj ącej na obszarach atrakcyjnych przyrodniczo i obj ętych ochron ą;

° stymulowanie prac badawczo-rozwojowych prowadzonych przez przedsi ębiorstwa, w szczególno ści zwi ązanych z innowacjami produktowymi, a tak że wprowadzenia wyników tych prac na rynek;

° wygenerowanie w małych i średnich przedsi ębiorstwach popytu na innowacje produktowe, procesowe, marketingowe, organizacyjne.

3.3. Wnioski wynikaj ące z polityki przestrzennej gminy Niniejsza kompleksowa zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Bielsk Podlaski zmienia dokument opracowany w 1997 r., przyj ęty Uchwał ą Nr XV/139/97 Rady Gminy Bielsk Podlaski z dnia 15 listopada 1997 r., zmieniony Uchwał ą Nr XVII/87/08 Rady Gminy Bielsk Podlaski z dnia 16 kwietnia 2008 r. W poprzednim Studium za główny cel gminy przyj ęto poprawienie poziomu i warunków cywilizacyjnych życia mieszka ńców, racjonalnym wykorzystaniu poło żenia, walorów przestrzeni rolniczej, rekreacyjnej i maj ątku trwałego oraz sprzyjaniu przedsi ębiorczo ści i współpracy z miastem Bielsk Podlaski i gminami s ąsiaduj ącymi.

- 14 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Gmina Bielsk Podlaski nie posiada obowi ązuj ącego, jednolitego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, w zwi ązku z czym władze gminy zmuszone s ą wydawa ć decyzje o warunkach zabudowy i decyzje o lokalizacji inwestycji celu publicznego, które nie pozwalaj ą na prowadzenie spójnej i przemy ślanej polityki przestrzennej. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego zostały sporz ądzone punktowo dla poszczególnych działek w granicach gminy Bielsk Podlaski. Obecnie obowi ązuje 8 miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego:

° Uchwała Nr X/107/96 Rady Gminy Bielsk Podlaski z dnia 14 listopada 1996 r.,

° Uchwała Nr XXX/182/98 Rady Gminy Bielsk Podlaski z dnia 18 czerwca 1998 r.,

° Uchwała Nr X/82/99 Rady Gminy Bielsk Podlaski z dnia 31 sierpnia 1999 r.,

° Uchwała Nr X/83/99 Rady Gminy Bielsk Podlaski z dnia 31 sierpnia 1999 r.,

° Uchwała Nr XVI/110/2000 Rady Gminy Bielsk Podlaski z dnia 30 marca 2000 r.,

° Uchwała Nr XII/136/2000 Rady Gminy Bielsk Podlaski z dnia 29 grudnia 2000 r.,

° Uchwała Nr XVII/165/2001 Rady Gminy Bielsk Podlaski z dnia 21 czerwca 2001 r.,

° Uchwała Nr IX/39/03 Rady Gminy Bielsk Podlaski z dnia 16 lipca 2003 r. Ponadto gmina Bielsk Podlaski dysponuje Strategi ą Zrównowa żonego Rozwoju Gminy przyj ętą uchwał ą Rady Gminy Bielsk Podlaski Nr XI/57/03 z dnia 10 pa ździernika 2003 r. Dokument ten definiuje główny cel działania, który brzmi:

ZASOBNA I BEZPIECZNA GMINA DYNAMICZNIE ROZWIJAJ ĄCA SI Ę W OPARCIU O RACJONALNIE I EFEKTYWNIE WYKORZYSTYWANE LOKALNE ZASOBY W CELU ZAPEWNIENIA WIELOFUNKCYJNEGO ROZWOJU OBSZARU ZAPEWNIAJ ĄCA WYSOKI STANDARD ŻYCIA MIESZKAŃCÓW ORAZ POZYTYWNY KLIMAT DLA ROZWOJU PRZEDSI ĘBIORCÓW

Oprócz tego w Strategii wskazano poszczególne cele na lata 2003-2020, które zakładaj ą rozwój gminy na wielu polach, m.in. kład ą nacisk na integracj ę i aktywizacj ę społecze ństwa, rozwój i modernizacj ę rolnictwa, rozwój infrastruktury technicznej i społecznej, ale tak że na wzrost przedsi ębiorczo ści mieszka ńców i rozwój turystyki, popraw ę warunków edukacji, opieki zdrowotnej i socjalnej. Na terenie gminy Bielsk Podlaski gospodarka odpadami odbywa si ę zgodnie z obowi ązuj ącym Planem Gospodarki Odpadami Województwa Podlaskiego na lata 2012-2017 przyj ętym Uchwał ą Nr XX/233/12 Sejmiku Województwa Podlaskiego z dnia 21 czerwca 2012 r. Dokument ten reguluje kwestie środowiskowe oraz prowadzi do zintegrowania gospodarki odpadami w sposób zapewniaj ący ochron ę środowiska oraz uwzgl ędniaj ący uwarunkowania ekonomiczne.

3.4. Wnioski zło żone do studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Bielsk Podlaski W trakcie procedury planistycznej do studium wpłyn ęło 5 wniosków w terminie. Jeden wniosek dotyczył lokalizacji turbin wiatrowych wraz z infrastruktur ą, trzy wnioski dotyczyły usuni ęcia terenu pod lokalizacj ę wysypiska odpadów w Dubia żynie oraz jeden dotyczył zmiany przeznaczenia terenu pod zalesienie. Wszystkie wnioski zostały rozpatrzone pozytywnie. Ponadto siedem wniosków wpłyn ęło poza terminem wyznaczonym w ogłoszeniu. Dotyczyły one lokalizacji inwestycji z zakresu odnawialnych źródeł energii, zmiany przeznaczenia działki pod zabudow ę przemysłow ą, zabudow ę inwentarsk ą, zabudow ę mieszkaniow ą jednorodzinn ą. W zwi ązku z okre ślonymi kierunkami zagospodarowania przestrzennego gminy cz ęść wniosków została uwzgl ędniona. Pozostałe ze wzgl ędu na poło żenie działek na terenach otwartych, cennych dla zachowania bioró żnorodno ści nie mogły zosta ć uwzgl ędnione.

- 15 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

4. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO PRZEZNACZENIA I ZAGOSPODAROWANIA

4.1. Dotychczasowe przeznaczenie terenu Gmina wiejska Bielsk Podlaski jest typow ą gmin ą rolnicz ą, pozbawion ą przemysłu i tak ą te ż funkcj ę ma w głównej mierze ustalon ą w obowi ązuj ącym Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podlaskiego (Uchwała Nr IX/80/03 Sejmiku Województwa Podlaskiego z dnia 27 czerwca 2003r.). Strategia Zrównowa żonego Rozwoju Gminy Bielsk Podlaski do 2020 roku (Uchwała Nr XI/57/03 Rady Gminy Bielsk Podlaski z dnia 10 października 2003r.) kładzie natomiast nacisk na rozwój równocze śnie we wszystkich kierunkach z wykorzystaniem jej potencjału społecznego, infrastrukturalnego i przyrodniczego. Gmina wiejska Bielsk Podlaski zajmuje powierzchni ę 42994 ha, z czego ponad 73 % stanowi ą użytki rolne, 21,99% stanowi ą grunty le śne oraz zadrzewienia i zakrzewienia, 3,58% stanowi ą grunty zabudowane i zurbanizowane, 0,27% stanowi ą grunty pod wodami, a 0,8% stanowi ą nieu żytki. Pozostałe, niewymienione tereny ró żne zajmuj ą zaledwie 2 ha, co stanowi mniej ni ż 0,1% powierzchni opracowania. Ze wzgl ędu na znaczne wykorzystanie rolnicze –obszar opracowania cechuje ni ższa ni ż średnia krajowa lesisto ść , kształtuj ąca si ę na poziomie niespełna 22%. Udział procentowy gruntów według sposobu ich u żytkowania przedstawia Ryc. 3. Użytki rolne na obszarze opracowania s ą zagospodarowywane przede wszystkim jako grunty orne – 43,87% (18852 ha). 16,25% (6985 ha) u żytków rolnych stanowi ą pastwiska, 10,76% (4624 ha) to ł ąki, 1,81% (776 ha) to grunty rolne zabudowane, 0,49% (209 ha) to grunty pod wodami, 0,16% (69 ha) to sady, a zaledwie 0,02% (7 ha) to grunty pod stawami. Grunty zabudowane i zurbanizowanej na obszarze opracowania s ą u żytkowane przede wszystkim jako tereny komunikacyjne – 3,38% (1452 ha), 0,07% (30 ha) to tereny rekreacji wypoczynkowej, 0,02% (10 ha) to inne tereny zabudowane, 0,02% (9 ha) to tereny przemysłowe, a 0,01% (4 ha) to tereny zabudowane i zurbanizowane. Zaledwie 2 ha zajmuj ą zurbanizowane tereny niezabudowane. Szczegółowe zestawienie przedstawia Tab.1. Ryc.3. U żytkowanie terenu w gminie Źródło: UG Bielsk Podlaski

Udział procentowy gruntów wg sposobu u żytkowania [%]:

21,99

3,58 0,27 0,80 0,00

73,35

użytki rolne grunty le śne oraz zadrzewienia i zakrzewienia grunty zabudowane i zurbanizowane grunty pod wodami nieu żytki tereny ró żne

- 16 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Tab.1. U żytkowanie terenu w gminie Źródło: UG Bielsk Podlaski Powierzchnia Powierzchnia Charakter obszaru [ha] [%]

Użytki rolne 31522 73,35

grunty orne 18852 43,87 sady 69 0,16 łąki 4624 10,76 pastwiska 6985 16,25 grunty rolne zabudowane 776 1,81

grunty pod stawami 7 0,02

grunty pod wodami 209 0,49

grunty le śne oraz zadrzewienia i zakrzewienia 9450 21,99 grunty zabudowane i zurbanizowane 1507 3,58 grunty zabudowane i 4 0,01 zurbanizowane tereny przemysłowe 9 0,02 inne tereny zabudowane 10 0,02 zurbanizowane tereny 2 0,00 niezabudowane tereny rekreacji 30 0,07 wypoczynkowej tereny komunikacyjne 1452 3,38 grunty pod wodami 117 0,27 nieu żytki 342 0,8

tereny ró żne 2 0,0

4.2. Dotychczasowe zagospodarowanie terenu Tereny zainwestowane zajmuj ą w gminie Bielsk Podlaski ok. 6% powierzchni gminy, co stanowi zaledwie 8,1% powierzchni niele śnych w gminie. Dla obszaru opracowania na przestrzeni lat sporz ądzane były fragmentaryczne zmiany planu ogólnego, które w wi ększo ści dotyczyły przeznaczenia terenu pod zabudow ę mieszkaniow ą oraz zalesienie. Dotychczasowy kierunek rozwoju terenów w granicach opracowania obrazuj ą równie ż wydane w ostatnich latach decyzje o warunkach zabudowy oraz decyzje o pozwoleniu na budow ę. Najwi ęcej decyzji wydanych było w latach 2012 i 2013, a najmniej w 2015 roku. Wi ększo ść wydanych decyzji o warunkach zabudowy dotyczyło budynków mieszkalnych oraz gospodarczych, w tym magazynów, a tak że remontów, przebudowy i rozbudowy. Znaczna cz ęść decyzji dotyczyła równie ż infrastruktury technicznej oraz infrastruktury drogowej. Wi ększo ść decyzji o pozwoleniu na budow ę zostało wydanych w roku 2012. Znaczny ich procent dotyczył lokalizacji budynków mieszkalnych, remontów, przebudowy i rozbudowy, a tak że budynków gospodarczych, infrastruktury technicznej oraz drogowej.

- 17 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Ryc.4. Decyzje o warunkach zabudowy i pozwolenia na budow ę w latach 2012-2015 Źródło: UG Bielsk Podlaski 120 Decyzje o warunkach zabudowy w poszczególnych latach

100

80

60

40

20

0 2012 2013 2014 2015

biogazownie 1 kolektory słoneczne 2 odmowa 1 1 2

droga i inf rastruktura drogowa 9 16 4 0 bocznica kolejowa zmiana sposobu u ży tkowania 4 6 4 3 budy nek mieszkalno-usługowy 1 0 0

staw 4 1 8 6 budy nek usługowo produkcy jny 1 5 6 1 gara że,wiaty ,parkingi 4 2 1 wiatrak 0 1

inf rastruktura techniczna 13 11 4 4 budy nek gospodarczy ,magazy n 12 12 13 14 budy nek usługowy 2 3 0 0

remont,przebudowa,rozbudowa 18 9 11 11 budy nek mieszkalny 36 35 35 34

Pozwolenia na budow ę w poszczególnych latach

100

50

0 2012 2013 2014 2015

staw 2 w ysypisko 1 odmow a,sprzeciw 8 3 4 6 oczyszczalnia ścieków 4 1 maszt pomiarow y 1 kolektory słoneczne 1 1 1 budynek usługow y 6 4 4 4 budynek usługow o produkcyjny 6 2 biogazow nia 1 1 1 zmiana sposobu u żytkow ania 3 4 4 6 gara ż 3 1 w iatrak 1 droga i infrastruktura drogow a 6 10 4 2 infrastruktura techniczna 5 11 29 23 budynek gospodarczy 22 10 16 17 remont,przebudow a,rozbudow a 11 14 12 11 budynek mieszkalny 39 27 28 35

- 18 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

4.2.1. Tereny mieszkaniowe Rozmieszczenie terenów mieszkaniowych w gminie jest stosunkowo równomierne, cho ć w du żej mierze zwi ązane jest z przebiegiem dróg. Centralny ośrodek stanowi miasto Bielsk Podlaski, z którego promieni ście rozchodz ą si ę drogi ł ącz ące je z okolicznymi wsiami. Wszystkie o środki posiadaj ą charakter typowo wiejski, jednak historyczna zabudowa wsi uzupełniona jest now ą zabudow ą. Na obszarze opracowania przewa żaj ą wsie o układzie ulicówek z prostopadłym układem kalenicowym. W historycznej zabudowie wsi widoczny jest równie ż układ przestrzenny „pomiary włócznej”. Tradycja ta obejmowała równie ż rozplanowanie pomieszcze ń oraz kształty budynków. Są to najczęś ciej drewniane budynki parterowe z dwuspadowym dachem, kryte eternitem, dachówk ą ceramiczn ą lub blach ą. Drewniane domy mieszkalne cz ęsto s ą zdobione architektonicznie w sobie wła ściwym stylu. Zabudowa noworealizowana w ró żnym stopniu nawi ązuje do zabudowy historycznej. W wi ększo ści s ą to murowane budynki pi ętrowe z dwu- i wielospadowym dachem, kryte dachówk ą ceramiczn ą lub blach ą.

4.2.2. Tereny usługowe Usługi publiczne (w tym administracji gminnej), usługi o światy, zdrowia, opieki społecznej, bezpiecze ństwa publicznego, kultury, usługi sakralne oraz usługi handlu i rzemiosła w wi ększo ści przypadków zlokalizowane s ą w mie ście Bielsk Podlaski. Spo śród pozostałych o środków wyró żniaj ą si ę wsie: Łubin Ko ścielny i Augustowo, Chraboły Usługi publiczne na terenie gminy świadczy Urz ąd Gminy Bielsk Podlaski, Gminna Biblioteka Publiczna w Augustowie. Na terenie gminy działa 16 jednostek OSP, spo śród których OSP Augustowo, OSP Hołody, OSP Pasynki i OSP są wł ączone w Krajowy System Ratowniczo- Ga śniczy. W gminie Bielsk Podlaski funkcjonuj ą 2 szkoły: Szkoła Podstawowa w Łubinie Ko ścielnym, która od czerwca 2008 roku nosi imi ę Jana Pawła II oraz Zespół Szkół w Augustowie, w skład którego wchodz ą Szkoła Podstawowa oraz Gimnazjum. Do obwodu Szkoły Podstawowej w Augustowie wchodzi 48 wsi, Szkoły Podstawowej w Łubinie Ko ścielnym – 13 wsi, natomiast obwód Gimnazjum w Augustowie obejmuje wszystkie 61 miejscowo ści z terenu Gminy Bielsk Podlaski. Szkoły realizuj ą roczne przygotowanie przedszkolne dzieci 6-letnich, bowiem Gmina nie posiada własnych przedszkoli. Obie szkoły maj ą dobre warunki lokalowe i socjalne, posiadaj ą dobrze wyposa żone sale lekcyjne, w tym pracownie komputerowe, sal ę do nauki j ęzyków obcych, bibliotek ę szkolną oraz sale gimnastyczne wraz z zapleczem sportowym. Odległo ść Szkoły Podstawowej w Łubinie Ko ścielnym od miasta Bielsk Podlaski wynosi 13 km, natomiast Zespołu Szkół w Augustowie - jedynie 2,5 kilometra. Dzieci i uczniowie s ą dowo żeni do szkół autobusami gminnymi, maj ą zapewnione wy żywienie przygotowywane w stołówce Zespołu Szkół w Augustowie. W 2010 roku na terenie gminy zarejestrowane były 228 podmioty gospodarcze. Najwi ęcej, bo 23% prowadziło działalno ść w sekcji G – handel hurtowy, detaliczny i naprawa pojazdów. Pozostałe liczniejsze grupy podmiotów prowadz ą działalno ść w zakresie: budownictwa i rolnictwa. Przewa żaj ą podmioty niewielkie zatrudniaj ące 1-3 osób. Na terenie gminy funkcjonuje 21 obiektów sakralnych, z czego dwa to świ ątynie rzymskokatolickie natomiast pozostałe to świ ątynie prawosławne.

- 19 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

4.2.3. Tereny zabudowy produkcyjnej Gmina Bielsk Podlaski to gmina rolnicza. Tereny zabudowy produkcyjnej stanowi ą niewielki odsetek powierzchni gminy. Działaj ą tu pojedyncze zakłady jak np. MAKBUD w Lewkach, oddział drogowy firmy UNIBEP S.A., który sw ą siedzib ę posiada w Bielsku Podlaskim. Do terenów przemysłowych zlokalizowanych w granicach opracowania zaliczy ć mo żna przede wszystkim tereny eksploatacji powierzchniowej znajduj ące si ę w Augustowie. W s ąsiedztwie terenów eksploatacji zlokalizowane są urz ądzenia wytwarzaj ące energi ę z odnawialnych źródeł (turbiny wiatrowe), które obecnie ju ż funkcjonuj ą. W granicach gminy wyró żni ć mo żna równie ż tereny usługowo-produkcyjne, składy i magazyny, które stanowi ą bardzo niewielki odsetek powierzchni gminy. Tereny te zlokalizowane s ą przede wszystkim w okolicy miejscowo ści: Lewki, Kotły, i Ploski.

4.2.4. Tereny zieleni urz ądzonej i cmentarzy Gmina Bielsk Podlaski posiada stosunkowo bardzo niewiele terenów zieleni urz ądzonej. Tereny nosz ące znamiona zieleni urz ądzonej to przede wszystkim obszary po dawnych parkach dworskich zlokalizowane w okolicy przysiółka: Kolonia (k/Sobótki) oraz miejscowo ści: Dobromil i Widowo. Do terenów zieleni urz ądzonej zaliczy ć mo żna równie ż tereny cmentarzy znajduj ące si ę w granicy opracowania. Funkcjonuj ące cmentarze zarówno rzymskokatolickie, jak i prawosławne zlokalizowane s ą we wsiach: Augustowo, Dubia żyn, Hryniewicze Du że, , Kozły, Łubin Ko ścielny, Mokre, , , Pasynki, Ploski, , , , Widowo, Zubowo. Ponadto w gminie znajduj ą si ę liczne cmentarze zabytkowe m.in. we wsiach: Augustowo, Dubia żyn, Hryniewicze Du że, Knorozy, Kozły, Łubin Ko ścielny, Mokre, Ploski .

4.2.5. Tereny elektrowni wiatrowej z infrastruktur ą W granicach Gminy Bielsk Podlaski zlokalizowane s ą trzy tereny, na których funkcjonuj ą elektrownie wiatrowe. Od turbin wiatrowych wyznaczono strefy ochronne zwi ązane z ograniczeniami zagospodarowania terenu – 200 m i 500 m.

4.2.6. Pozostałe tereny Na obszarze opracowania znajduj ą si ę równie ż tereny infrastruktury technicznej, które stanowi ą bardzo niewielki odsetek powierzchni gminy. S ą to tereny towarzysz ące terenom mieszkaniowym. W granicach opracowania przebiega tak że ok. 370 km wa żniejszych ci ągów komunikacyjnych zarówno ruchu kołowego jak i szynowego. Najwi ększy odsetek tych terenów stanowi ą drogi powiatowe (ok. 51%), a najmniejszy droga wojewódzka – niecałe 2%. Drogi gminne stanowi ą ok. 29%, drogi krajowe ok. 10%, natomiast kolej ok. 4%.

- 20 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

5. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA, W TYM STANU ROLNICZEJ I LE ŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, WIELKO ŚCI I JAKO ŚCI ZASOBÓW WODNYCH ORAZ WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA, PRZYRODY I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO

5.1. Stan środowiska 5.1.1. Rze źba terenu Przewa żaj ąca cz ęść gminy Bielsk Podlaski poło żona jest w obr ębie Równiny Bielskiej. Główne wyst ępuj ące tu jednostki morfologiczne to: • wysoczyzna morenowa falista; • równiny wodnolodowcowe i sandrowe; • równiny zastoiskowe; • na niewielkiej powierzchni wysoczyzna morenowa płaska; • doliny głównych cieków powierzchniowych. Jednostki te urozmaicone s ą licznie wyst ępuj ącymi drobnymi formami morfologicznymi takimi jak: • wzgórza morenowe; • kemy; • wzgórza akumulacji szczelinowej; • wydmy; • zagł ębienie bezodpływowe i przepływowe; • dolinki erozyjno-denudacyjne. Równina Bielska to lekko falisty obszar moreny dennej, miejscami jest silnie zdenudowany – mo żna j ą wtedy okre śli ć jako płask ą. Wysoko ści na wysoczy źnie wahaj ą si ę od nieco poni żej 135 m n.p.m. (cz ęść północna) do około 167 m n.p.m. (cz ęść południowa i wschodnia). Na północ od Bielska Podlaskiego znajduje si ę rozległa, płaska równina zastoiskowa urozmaicona licznymi, niewielkimi (8 – 12 m wysoko ści wzgl ędnej), lecz wyra źnie zaznaczaj ącymi si ę w morfologii kemami. Na południe od tej strefy wyst ępuje pas wzgórz czołowomorenowych (okolice Augustowa, Stryk, Kolonii Brze ścianka), zaznaczaj ących maksymalny zasi ęg l ądolodu stadiału środkowego zlodowacenia Warty. Wysoko ści wzgl ędne tych wzgórz wynosz ą 10 – 20 m. W pasie moren czołowych, w rejonie wsi Hołody zaznacza si ę podłu żna, w ąska forma powstała w wyniku akumulacji szczelinowej. Prawie płaski grzbiet wzniesienia osi ąga wysoko ść około 150 m n.p.m., lecz jej forma ju ż silnie zdenudowana, gdy ż wysoko ści wzgl ędne osi ągaj ą w tym rejonie około 3 m. W kierunku południowym rozci ąga si ę rozległa wysoczyzna morenowa falista, uformowana podczas stadiału dolnego zlodowacenia Warty. Na jej powierzchni licznie wyst ępuj ą głazy narzutowe. Pod wzgl ędem petrograficznym s ą to głównie granity ale mo żna równie ż spotka ć gnejsy, rapakiwi oraz kwarcyty. Przy południowej granicy gminy w rejonie wsi Dubia żyn wyst ępuj ą trzy wzniesienia kemowe, które wiekowo s ą starsze od tych z okolic Bielska Podlaskiego i wsi Nałogi. Ich wiek datowany jest na stadiał dolny zlodowacenia Warty. Wysoko ści wzgl ędne tych form morfologicznych wahaj ą si ę od 15 do 20 m, wyst ępuj ą w okolicy dawnego zagł ębienia wytopiskowego, stanowi ącego dzisiaj fragment doliny Białej. Wymiary kemów z okolic Dubia żyna s ą zdecydowanie wi ększe od wcze śniej opisanych form, osi ągaj ą 1 km średnicy. Du żą form ą pochodzenia wodnolodowcowego jest plateau kemowe znajduj ące si ę w rejonie wsi Zubowo. Długo ść tego wzniesienia przekracza 4 km, szeroko ść 1 – 1,5 km, a wysoko ść wzgl ędna osi ąga 11m. Wzniesienie oznacza si ę mało urozmaicon ą powierzchni ą. Od północnego-wschodu otacza

- 21 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______go wysoczyzna morenowa, od południowego-zachodu stoki wzniesienia obni żaj ą łagodnie ku równinie wodnolodowcowej. W rze źbie terenu całej gminy, szczególnie w jej centralnej cz ęś ci wyst ępuj ą liczne niecki wytopiskowe. S ą one zró żnicowane zarówno je śli chodzi o wielko ść jak i o kształt. Zagł ębienia odznaczaj ą si ę niewielkimi zakl ęsło ściami oraz płaskimi podmokłymi dnami. Gł ęboko ść zagł ębie ń nie przekracza 10 m, w cz ęś ci z nich rozwin ęły si ę torfy. Północn ą cz ęść gminy Bielsk Podlaski obejmuje dolina Narwii. Jej dno odpowiada tarasowi zalewowemu i ł ączy si ę z dnami dolin dopływów tej rzeki. Taras zalewowy ma zró żnicowan ą szeroko ść wahaj ącą si ę od kilkuset metrów do ponad 1,5 km. Le ży ona na wysoko ści 0,5 – 3,0 m nad poziomem rzeki, a jego wysoko ść wzgl ędna zwi ększa si ę wraz z biegiem rzeki. Wysoko ść bezwzgl ędna powierzchni tarasu kształtuje si ę w granicach 121 m n.p.m. do prawie 127 m n.p.m. Taras jest wykształcony symetrycznie i po obu stronach koryta ma prawie tak ą sam ą szeroko ść . Na jego powierzchni wyst ępuj ą liczne starorzecza, tworz ące miejscami g ęst ą sie ć w ąskich zagł ębie ń o długo ści 100 – 200 m. Dna dolin pozostałych głównych cieków przepływaj ących przez gmin ę maj ą na ogół przebieg zbli żony do kierunku S – N. Charakteryzuj ą si ę bardzo zró żnicowan ą szeroko ści ą od kilkudziesi ęciu do prawie 1000 m. Bardzo cz ęsto s ą zatorfione, ich zasi ęgi cz ęsto pokrywaj ą si ę z zasi ęgiem dolin wód roztopowych. Wzdłu ż Narwi, prawego brzegu doliny Orlanki oraz w zachodniej cz ęś ci gminy du że powierzchnie zajmuj ą równiny wodnolodowcowe. Le żą one przewa żnie 6 – 8 m poni żej otaczaj ących je obszarów wysoczyznowych. Rozmieszczenie osadów wodnolodowcowych wskazuje na pierwotny przebieg dolin wód roztopowych schyłku zlodowacenia Warty. W pobli żu dolin, w strefach akumulacji piasków i żwirów jak równie ż na skłonach wysoczyzny morenowej utworzyły si ę formy pochodzenia eolicznego. S ą to nieregularne równiny piasków przewianych, na których uformowały si ę miejscami niewielkie wydmy o wysoko ściach wzgl ędnych do 3 m. W obr ębie niecek wytopiskowych rozwin ęły si ę równiny torfowe. Torfowisko znajduj ące si ę na południe od wsi Ploski, zajmuj ące powierzchni ę około 2,5 km², było eksploatowane przez miejscow ą ludno ść na materiał opałowy. Rze źba terenu całej gminy jest stosunkowo mało przekształcona antropogenicznie. Mo żna wymieni ć w tym kontek ście grodzisko z okolic wsi Ha ćki. Zostało one usytuowane na pagórku kemowym, który sztucznie nadbudowano. Inne formy antropogeniczne to wyrobiska po piaskach i żwirach, liczne w północnej cz ęś ci gminy oraz w rejonie wsi Augustowo, gdzie zlokalizowane było wysypisko odpadów komunalnych. W krajobrazie zaznaczaj ą si ę równie ż liniowe formy antropogeniczne: nasypy i wykopy drogowe oraz kolejowe, w szczególno ści linia kolejowa Czeremcha – Białystok, a tak że niefunkcjonuj ąca ju ż linia kolejowa Bielsk Podlaski - Hajnówka.

5.1.2. Budowa geologiczna Obszar gminy Bielsk Podlaski w przewadze poło żony jest w obr ębie Obni żenia Podlaskiego, stanowi ącego wydłu żon ą nieck ę w zasi ęgu Platformy Wschodnioeuropejskiej. Północny skraj gminy znajduje si ę w granicach wyniesienia Mazursko–Suwalskiego, które równie ż wchodzi w skład Platformy Wschodnioeuropejskiej. Strop skał krystalicznych wyst ępuje na gł ęboko ści około 800 m p.p.t. i obni ża si ę w kierunku południowym. Na sfałdowanym podło żu krystalicznym zalega dwudzielna pokrywa osadowa. Starsza obejmuj ąca paleozoik o mi ąż szo ści niewiele ponad 100 m i młodsza, mezozoik obejmuj ąca utwory od triasu do kredy o mi ąż szo ści ponad 330 m. Strop morskich margli mastrychtu (kreda górna) stanowił wyrównan ą powierzchni ę. Odbywała si ę wówczas płytkomorska sedymentacja w ęglanowa i trwała bez luk sedymentacyjnych najprawdopodobniej do pocz ątku paleogenu. Na pocz ątku paleogenu nast ąpiła faza erozji, sedymentacja została wznowiona w najwy ższym paleocenie. Zbiornik morski w dalszym ci ągu był płytki i w dalszym ci ągu ulegał wypłycaniu.

- 22 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Na przełomie paleogenu i neogenu zbiornik morski stopniowo zanikał, zacz ęły powstawa ć klastyczne osady lagunowe. W miocenie odbywała si ę akumulacja w zbiorniku śródl ądowym. Pod koniec neogenu zacz ęła dominowa ć erozja – zako ńczył si ę etap sedymentacji jeziornej. W okresie tym powstały szerokie, płaskie powierzchnie denudacyjne, urozmaicone osta ńcami. We wczesnym czwartorz ędzie, w strefach odmłodzonych zlu źnie ń tektonicznych, zało żona została pierwotna sie ć dolin rzecznych, zachowanych jako paleodoliny. Podczas kolejnych zlodowace ń l ądolód pokrywał całkowicie omawiany obszar. Osady zlodowace ń najstarszych (zlodowacenia Narwi i cz ęś ciowo Nidy) zachowały si ę tylko w obni żeniach powierzchni podczwartorz ędowej. W okresie poprzedzaj ącym transgresj ę l ądolodu zlodowacenia Sanu 1, powierzchnia omawianego obszaru została zrównana. L ądolód tego zlodowacenia pozostawił po sobie poziom osadów wodnolodowcowych i glin zwałowych. W interglacjale ferdynandowskim, w centralnej cz ęś ci obszaru została uformowana gł ęboka dolina rzeczna, wcinaj ąca si ę zarówno w starsze osady czwartorz ędowe, jak i w utwory trzeciorz ędowe. Dolina ta została wypełniona mi ąż sz ą seri ą osadów rzecznych i jeziornych. Podczas zlodowacenia Sanu 2 obszar gminy ponownie znalazł si ę pod przykryciem l ądolodu, który w północnej i centralnej cz ęś ci pozostawił, mi ąż szy poziom glin zwałowych oraz osadów wodnolodowcowych. W południowej cz ęś ci obszaru osady zwi ązane ze zlodowaceniem Sanu 2 zostały zniszczone w wyniku intensywnej erozji rzecznej podczas interglacjału wielkiego. Na skutek akumulacyjnej działalno ści rzek powstała wówczas seria osadów piaszczysto-żwirowych. L ądolód zlodowacenia Odry ponownie pokrył cały obszar gminy, pozostawiaj ąc ci ągły poziom glin zwałowych i pod ścielaj ące go osady zastoiskowe oraz dwa poziomy utworów wodnolodowcowych. Podczas zlodowacenia Warty lodowiec dwukrotnie wkraczał na omawiany rejon. L ądolód stadiału dolnego (stadiału Rogowca) pokrył go w cało ści. Uformowały si ę wówczas zasadnicze elementy rze źby i budowy geologicznej wysoczyzny morenowej w południowej cz ęś ci omawianego obszaru. W stadiale Wkry l ądolód pokrył północn ą i centraln ą cz ęść gminy, mniej wi ęcej do linii – Augustowo – Bielsk Podlaski, pozostawiaj ąc pas moren czołowych i rozległe równiny wytopiskowe, urozmaicone pagórkami kemowymi na ich zapleczu. Wody z topniej ącego l ądolodu uformowały równin ę sandrow ą, odpływaj ąc ku południu dolinami wód roztopowych. Doliny te obecnie wykorzystywane s ą przez przepływaj ące z południa na północ rzeki (Biała, Łoknica, Orlanka itd.). W interglacjale eemskim, w licznych jeziorkach powstałych w misach wytopiskowych zachodzi sedymentacja biogeniczna. Podczas zlodowace ń północnopolskich omawiany obszar znajdował si ę pod silnym wpływem procesów peryglacjalnych. Świadcz ą o tym liczne wielogra ńce, pokrywy pyłowe, poziomy wymarzania otoczaków, kliny mrozowe o kilkumetrowych rozmiarach i pokrywy osadów stokowych. Rze źba uległa niewielkiemu przemodelowaniu, pagórki morenowe i kemowe ulegały denudacji, a drobne zagł ębienia były zasypywane. W efekcie procesów denudacyjnych zachodz ących w warunkach peryglacjalnych, na zboczach powstawały pokrywy osadów deluwialnych. W zanikaj ących zbiornikach jeziornych osady były rozmywane i przewiewane. W dolinach rzecznych tworzyły si ę tarasy nadzalewowe, powstawały wydmy i równiny piasków przewianych. W holocenie nast ąpiło wypełnienie drobnych zagł ębie ń i dolinek osadami mineralno- biogennymi, a w dolinach wi ększych rzek (Biała, Łoknica, Orlanka) uformowały się tarasy zalewowe.

5.1.3. Gleby Typy gleb i ich warto ść u żytkowa s ą bardzo ści śle zwi ązane z rodzajem podło ża z którego zostały wytworzone oraz panuj ącymi stosunkami wodnymi. Gmina Bielsk Podlaski wchodzi w skład Bielsko-Drohickiego regionu glebowo-rolniczego. W strukturze u żytkowania gruntów wyra źnie dominuj ą grunty orne – ok. 43,87%, sady zajmuj ą jedynie 0,16%.

- 23 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Gleby tego regionu wykazuj ą niewielkie zró żnicowanie przestrzenne. Ponad 60% gleb zostało wykształconych z glin. W okolicach Bielska Podlaskiego wyst ępuj ą równie ż w du żych kompleksach gleby pyłowe najcz ęś ciej pod ścielone glin ą. Pod wzgl ędem typologicznym dominuj ą tu gleby opadowo-glejowe z du żym udziałem brunatnych i czarnych ziem. Grunty kl.IIIa, IIIb, IVa, IVb zajmuj ą około 66,4% ogólnej pow. gruntów ornych. Zwarte kompleksy najlepszych gleb wyst ępuj ą w okolicy wsi: Widowo, Parcewo, Augustowo, Skrzypki Du że, Rajsk, Pasynki i Zubowo. W północnej, nadnarwia ńskiej cz ęś ci gminy w okolicach wsi Plutycze, Chraboły, Ploski wyst ępuj ą nieco gorsze, bardziej zró żnicowane warunki glebowe. Rejon gminy Bielsk Podlaski nale ży do jednych z najlepszych w województwie pod wzgl ędem jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Z uwagi na bardzo dobre warunki glebowe, gmina ma du że mo żliwo ści produkcyjne. Koncentracja u żytków zielonych na terenie gminy Bielsk Podlaski wyst ępuje w dolinie rzeki Narwi i jej dopływów (rz. Biała, Orlanka, Łoknica), a w szczególno ści w okolicach wsi , Ko żyno, , Chraboły, , Sobótka, Lewki i na północ od wsi Ploski w dolinie rzeki Narwi. Na terenie całej gminy dominuj ą u żytki zielone średnie. Gleby kompleksu pszennego bardzo dobrego na terenie gminy Bielsk Podlaski nie wyst ępuj ą. Najlepsze gleby w gminie zaliczane s ą do kompleksu pszennego dobrego s ą to przede wszystkim czarne ziemie zdegradowane i gleby szare, gleby brunatne wła ściwe, wyługowane i kwa śne, miejscami bielicowe.

Ryc.5. Kompleksy glebowe na obszarze opracowania Źródło: opracowanie własne na podstawie danych WODGiK

- 24 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

5.1.4. Wody Wody podziemne W rejonie gminy Bielsk Podlaski wyst ępuj ą dwa główne pi ętra wodono śne – czwartorz ędowe i trzeciorz ędowe. Główne u żytkowe poziomy wodono śne wyst ępuj ą w obr ębie utworów czwartorz ędowych i zwi ązane s ą z osadami piaszczystymi zlodowacenia środkowopolskiego oraz południowopolskiego jak równie ż interglacjałem mazowieckim. W pi ętrze trzeciorz ędowym wyst ępuj ą poziomy wodono śne o funkcji podrz ędnej.

Czwartorz ędowe pi ętro wodono śne W obr ębie utworów czwartorz ędowych mo żna wydzieli ć trzy poziomy wodono śne: jeden przypowierzchniowy oraz dwa mi ędzymorenowe.

I poziom wodono śny (przypowierzchniowy). Poziom ten na obszarach wysoczyzny, poza dolin ą rzeki Białej w rejonie Bielska Podlaskiego nie ma znaczenia u żytkowego. Wyst ępuje lokalnie i jest zwi ązany z osadami aluwialnymi zdeponowanymi w dolinach rzecznych w okresie zlodowacenia Wisły lub z osadami piaszczystymi zlodowacenia Warty. Tworz ą one pokrywy o zmiennym rozprzestrzenieniu i mi ąż szo ści do 10 m. Ze wzgl ędu na ograniczone rozprzestrzenienie utworów wodonośnych ilo ść wody mo żliwa do uzyskania z tego poziomu jest mała. Eksploatowany on jest studniami kopanymi i abisynkami przez użytkowników indywidualnych. Zwierciadło tego poziomu jest swobodne, lokalnie lekko napi ęte i stabilizuje si ę maksymalnie na gł ęboko ści 5 m. Zasilany jest on bezpo średnio z opadów atmosferycznych lub na drodze przesi ąkania przez niewielkiej mi ąż szo ści osady słaboprzepuszczalne, drenuje go rzeka Biała. Poziom ten ma poł ączenie z wodami przypowierzchniowymi doliny Narwi. W dolinie Narwi wody wyst ępuj ą w warstwach piaszczystych, których mi ąż szo ść nie kwalifikuje do wykorzystania dla zaopatrzenia w wod ę. I mi ędzymorenowy poziom wodono śny Charakteryzuje si ę nieci ągłym rozprzestrzenieniem, w rejonie Bielska Podlaskiego pozostaje w wi ęzi hydraulicznej z gł ębszym poziomem mi ędzymorenowym. Zwi ązany jest z osadami fluwioglacjalnymi zlodowacenia Odry i Warty. Wyst ępuje on na gł ęboko ści od kilkunastu do 30 m. W jego nadkładzie mog ą wyst ępowa ć gliny zwałowe, pyły piaszczyste lokalnie iły. Współczynnik filtracji waha si ę w szerokim zakresie od 8 do 42 m/24h. Poziom mi ędzymorenowy ma poł ączenie z głównym u żytkowym poziomem wodono śnym doliny Narwi, który zwi ązany jest z piaskami i żwirami o ró żnej granulacji. Współczynnik filtracji tych osadów waha si ę w granicach 2,2 do 14,3 m/24h. Przewodno ść warstwy wodono śnej wynosi od kilkunastu do 200 m²/24h. Zwierciadło wody napi ęte stabilizuje si ę na wysoko ści 130 – 145 m n.p.m., a podstaw ą drena żu wód podziemnych jest rzeka Narew. II mi ędzymorenowy poziom wodono śny Charakteryzuje si ę w przewadze ci ągłym rozprzestrzenieniem i pełni rol ę głównego poziomu użytkowego. Zwi ązany jest z piaskami i żwirami zlodowacenia Warty i Odry oraz interglacjału mazowieckiego. Najpłycej wyst ępuje na południe od Bielska Podlaskiego, gdzie został nawiercony na gł ęboko ści 18 m, natomiast we wsi Parcewo na gł ęboko ści 31 m, w rejonie tym prawdopodobnie oba poziomy mi ędzymorenowe s ą poł ączone i tworz ą warstw ę wodono śną o mi ąż szo ści 40 – 50 m. Na północ od Bielska Podlaskiego poziom ten zalega na gł ęboko ści 50 – 60 m. Izolowany jest od powierzchni pakietem glin zwałowych o grubo ści do 40 m. Współczynnik filtracji mie ści si ę w przedziale 8 – 28 m/24h. Nawiercone zwierciadło wody stabilizuje si ę na rz ędnych 130 – 145 m n.p.m.

- 25 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Trzeciorz ędowe pi ętro wodono śne Rozpoznanie trzeciorz ędowego pietra wodono śnego jest słabe. Uj ęte jest ono miedzy innymi otworem studziennym na terenie zakładu „HOOP” w mieście Bielsk Podlaski. Na gł ęboko ści 117 m nawiercono oligoce ńskie piaski drobnoziarniste i średnioziarniste o mi ąż szo ści 26,5 m le żą ce na mułowcach kredy. Na trzecim stopniu pompowania pomiarowego uzyskano wydajno ść 3 Q3=101,1 m /h przy depresji 38,94 m, współczynnik filtracji wynosi 5,6 m/24h. Poziom trzeciorz ędowy został uznany za poziom u żytkowy na niewielkim obszarze na terenie miasta Bielsk Podlaski. Na terenie gminy na północ i północny-wschód od miasta utwory trzeciorz ędowe rozpoznano w otworach kartograficznych jako mioce ńskie piaski z węglem brunatnym. Natomiast w kierunku południowym od miasta Bielsk Podlaski osady czwartorz ędu le żą bezpo średnio na marglach kredowych. Południowa cz ęść gminy poło żona jest w obszarze deficytowym w wody podziemne.

Wody powierzchniowe Sie ć rzeczna na terenie gminy jest dobrze rozwini ęta. Główn ą rzek ą jest Narew, która płynie ze wschodu na zachód w północnej cz ęś ci omawianego obszaru. Zlewnia Narwi o powierzchni (na obszarze Polski) 53 873 km² posiada cechy typowe dla zlewni nizinnej. Rzeka ma charakter meandruj ący, tworz ąc rozległ ą podmokł ą i bagienno-torfow ą dolin ę. Obszar doliny Narwi jak i niewielkich powierzchniowo terenów przyległych zagro żony jest powodzi ą. Jednak żadne tereny zwartej zabudowy poło żone w gminie Bielsk Podlaski nie znajduj ą si ę w zasi ęgu wielkiej wody o prawdopodobie ństwie 1%. Przez południowo-zachodni ą cze ść gminy przebiega dział wód powierzchniowych pomi ędzy Narwi ą i Bugiem. Do najwi ększych lewobrze żnych dopływów Narwi, przepływaj ących przez gmin ę Bielsk Podlaski nale żą rzeki: Łoknica, Orlanka i Biała (dopływ Orlanki) oraz w cz ęś ci zachodniej Strabelka i Kanał Wał ęga. Rzeki te maj ą na ogół przebieg z południa na północ. Płyn ą przez rozległe obszary zagł ębie ń wytopiskowych jak równie ż wykorzystuj ą dawne doliny wód roztopowych.

Tab.2. Przepływy charakterystyczne w podstawowych przekrojach głównych rzek gm. Bielsk Podlaski. Źródło: Program Ochrony Środowiska dla Gminy Bielsk Podlaski na lata 2004 – 2011 Przepływy charakterystyczne w m³/s Przepływ nienaruszalny Rzeka Pow. w km ² NNQ SNQ SQ (biologiczny) w m³/s

Narew uj. Orlanki 1978,0 0,95 1,89 7,93 1,25

Orlanka uj. Białej 262,5 0,11 0,22 1,25 0,42 uj. do Narwi 520,5 0,21 0,44 Biała uj. do 202,0 - 0,137 0,454 - Orlanki Łoknica uj. do 183,0 0,082 0,144 0,682 - Narwi

Na terenie gminy brak jest du żych naturalnych zbiorników wód powierzchniowych, natomiast bardzo licznie wyst ępuj ą niewielkie stawy i oczka wodne. W obowi ązuj ącym studium wskazano potencjalne tereny, w rejonie wsi Łoknica i Ogrodniki, do utworzenia zbiorników wodnych małej retencji. Sie ć hydrograficzn ą uzupełniaj ą małe dopływy głównych rzek oraz system rowów melioracyjnych. W rejonie wsi Stryki znajduj ą si ę źródliska kanału Wał ęgi i Lubki, które nale żą do zlewni Narwi oraz rzeki Bronki nale żą cej do zlewni Bugu. 5.1.5. Warunki klimatyczne Teren gminy znajduje si ę pod wpływem klimatu umiarkowanego przej ściowego z zaznaczaj ącymi si ę wpływami kontynentalnymi.

- 26 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Poło żony jest w regionie podlaskim – (obejmuj ący centraln ą i południow ą cz ęść województwa podlaskiego) o najbardziej zaznaczonych cechach kontynentalizmu termicznego i du żym zró żnicowaniu opadowym. Wzdłu ż południowej granicy regionu klimatycznego stopniowo ust ępuj ą cechy kontynentalne klimatu na korzy ść warunków oceanicznych. Temperatura powietrza z wielolecia (1971 – 2000) wynosiła: 6,3°C, w okresie 1991 – 2000: 6,8°C. Województwo podlaskie le ży w chłodnym regionie Polski. Najchłodniejszym miesi ącem jest przewa żnie stycze ń, a najcieplejszym lipiec. Północna i środkowa cz ęść województwa charakteryzuje si ę najwi ększ ą w Polsce (poza terenami górskimi) liczb ą dni pogody przymrozkowej bardzo zimnej

(t max > 0 i t min < -5°C). W skali roku przewa ża typ pogody ciepłej (5°C < t śr doby < 15°C), który utrzymuje si ę ponad 4 miesi ące. Pogoda bardzo ciepła średnio trwa 70 – 85 dni i utrzymuje si ę dłu żej na południu województwa. Raz na dwa lub trzy lata występuje gor ący typ pogody (t śr doby > 25°C). Zmienno ść temperatur w okresie 1971 – 2005 wyniosła od – 30,6 do 35,2°C w Suwałkach i od – 35,4 do 35,5°C w Białymstoku. Średnia roczna pr ędko ść wiatru na terenie województwa (1971 – 2000) wahała si ę od 2,6 m/s do 3,7 m/s. Wielko ść średniej opadów atmosferycznych z wielolecia 1971 – 2000 wyniosła 591 mm, w okresie 1991-2000 zmalała do 575 mm. Usłonecznienie w 2005 roku wyniosło 1810 – 1836 h, a średnie zachmurzenie od 4,9 do 5,1 oktantów (w skali min – max od 0 do 8).

Topoklimat Podstawowe znaczenie dla kształtowania si ę warunków topoklimatycznych, ma wymiana energii zachodz ąca na powierzchni granicznej mi ędzy atmosfer ą a podło żem. Zró żnicowanie topoklimatyczne terenu objawia si ę najsilniej w warunkach pogody radiacyjnej – bezchmurnej lub z małym zachmurzeniem, i bezwietrznej. Warto ści składowych bilansu cieplnego, a co za tym idzie ró żnorodno ść warunków topoklimatycznych zale żą od: rze źby terenu, rodzaju podło ża, jego pokrycia i uwilgotnienia, odsłoni ęcia horyzontu, itd. Czynniki wymienione na pierwszym miejscu odgrywaj ą najistotniejsz ą rol ę spo śród cech charakterystycznych podło ża. Prowadz ą do wyodr ębnienia typów klimatów- form wypukłych, płaskich i wkl ęsłych. Znaczny udział w modyfikacji naturalnych warunków klimatycznych obszaru ma wprowadzenie na ń zabudowy oraz rodzaj zagospodarowania przestrzeni. Tak że dominuj ącą funkcj ę w kształtowaniu klimatu przejmuj ą du że powierzchnie le śne. Na omawianym terenie warunki topoklimatyczne s ą kształtowane głównie przez czynniki: • obecno ść w północnej cz ęś ci rozległej formy dolinnej; • obecno ść du żych dolin przebiegaj ących przez cały teren gminy z południa na północ; • wyst ępowanie na znacznych obszarach płytkich wód gruntowych (znaczne powierzchnie terenów zabagnionych i podmokłych); • sąsiedztwo z obszarem miejskim Bielska Podlaskiego, • obecno ść w cz ęś ci północnej i zachodniej du żych kompleksów le śnych; • du ży udział terenów niezabudowanych, otwartych; • niezbyt du że urozmaicenie rze źby terenu.

5.1.6. Lasy Na terenie gminy podstawowe znaczenie dla kształtowania struktury przyrodniczej maj ą lasy oraz doliny rzeczne. Lasy nie s ą równomiernie rozmieszczone najwi ększe ich zwarte kompleksy znajduj ą si ę w północnej i zachodniej cz ęś ci gminy. Lasy ogółem w gminie Bielsk Podlaski zajmuj ą nieco ponad 21% ogólnej powierzchni, co przy średniej wojewódzkiej 31,62% kwalifikuje j ą do gmin o małej lesisto ści. Lasy Państwowe w granicy opracowania s ą w zarz ądzie Nadle śnictwa Bielsk. Na terenie gminy zdecydowanie dominuj ą siedliska świe że, co wi ąż e si ę z wyst ępowaniem wi ększo ści lasów na glebach ubo ższych – bielicowych i rdzawych wytworzonych z piasków. Siedliska

- 27 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______wilgotne wyst ępuj ą w rozproszeniu i zwi ązane s ą z terenami dolin i obni żeń, gdzie cz ęsto spotykane s ą podmokło ści. Opisywany rejon jest ubogi pod wzgl ędem zró żnicowania gatunkowego lasów. Znajduje si ę on w zasadzie poza zasi ęgiem świerka, buka i jodły. Rol ę gatunków głównych pełni ą: Sosna zwyczajna, D ąb szypułkowy oraz Olsza czarna.

Sosna zwyczajna (Pinus sylvestris) – spotykana jest na ka żdym siedlisku, szczególnie charakterystyczna jest dla siedlisk ubogich. Na siedliskach świe żych bogatych, mo że stanowi ć domieszk ę z Brzoz ą brodawkowat ą, rzadziej Lip ą drobnolistn ą i Grabem zwyczajnym w drzewostanach d ębowych. Na ubogich siedliskach wilgotnych i bagiennych tworzy drzewostany z domieszk ą Brzozy omszonej, rzadziej Olchy czarnej, a na żyznych bagiennych mo że stanowi ć domieszk ę w drzewostanach olchowych lub olchowo-brzozowych. Dąb szypułkowy (Quercus petraea) – na siedliskach żyźniejszych i wilgotniejszych oraz Dąb bezszypułkowy (Quercus robur) – na siedliskach ubo ższych pełni ą wa żną rol ę lasotwórcz ą na tym terenie. Drzewostany d ębowe spotykane s ą na siedliskach L św i Lł. Na siedliskach LM św i LMw d ąb jako gatunek współpanuj ący wyst ępuje z sosn ą zwyczajn ą i brzoz ą, brodawkowat ą i omszon ą, a na siedlisku lw – z olsz ą czarn ą i brzoz ą. na siedliskach ubo ższych stanowi ć mo że pojedyncz ą domieszk ę w drzewostanach sosnowych. Olsza czarna (Alnus qlutinosa) – Wyst ępowanie drzewostanów olszowych zwi ązane jest z żyznymi glebami bagiennymi i wilgotnymi siedlisk Lb, Lłb i Lw. Na innych siedliskach mo że stanowi ć jedynie niewielk ą domieszk ę. Z innych gatunków, maj ących znaczenie lasotwórcze na terenie, wymieni ć nale ży, spotykane na wi ększo ści siedlisk, Brzoz ę brodawkowat ą i Brzoz ę omszon ą. Jesion wyniosły ma cz ęsto znaczny udział na żyznych siedliskach lasów świe żych, wilgotnych i ł ęgowych. Na terenie gminy dominuj ą drzewostany młode w wieku do 40 lat, drzewa powy żej 40 lat stanowi ą nieco ponad 30% populacji ogólnej.

5.1.7. Flora Na terenie gminy najwi ększe powierzchnie zajmuje ro ślinno ść pól uprawnych oraz ł ąki i pastwiska. Zabudowie zagrodowej towarzysz ą drzewa i krzewy ozdobne, pojedyncze drzewa owocowe. Najcz ęś ciej wyst ępuj ące gatunki drzew i krzewów ozdobnych to: lipa drobnolistna, brzoza brodawkowata, d ąb szypułkowy, klon pospolity, wi ąz, jesion wyniosły, lilak, dere ń biały, ró ża pospolita i leszczyna. Sady najcz ęś ciej tworz ą jabłonie, grusze, śliwy, wi śnie cz ęsto spotykane s ą równie ż orzech włoski. Ro ślinno ść towarzysz ąca zabudowie mieszkaniowej na ogół jest w dobrym stanie zdrowotnym i mimo wielu zastrze żeń odno śnie kompozycji poszczególnych zespołów ro ślin stanowi warto ściowy element szaty ro ślinnej. Zespoły ro ślinno ści wyst ępuj ące na okresowo zalewanych piaszczystych madach rzecznych, użytkowane jako ł ąki lub pastwiska. S ą to zbiorowiska trawiaste o zró żnicowanej wysoko ści od ok. 0,2 do 1 m, cz ęsto ro ślinno ści trawiastej towarzysz ą drzewostany wierzbowe i topolowe. W miejscach gdzie gleba nie jest jeszcze prawie wytworzona; cz ęsto na wydmach, w piaskowniach, nasypach, ugorach, w miejscach o zniszczonej pokrywie glebowo-ro ślinnej wyst ępuj ą murawy piaskowe ró żne. Stosunkowo cz ęste w kompleksach przestrzennych, głównie z przekształconymi lasami sosnowymi lub z ro ślinno ści ą ruderaln ą. Są to zró żnicowane murawy piaskowe tworzone przez w ąskolistne trawy z udziałem gatunków światłolubnych i psammofilnych, na ogół nietworz ące darni. W śród nich wyst ępuj ą charakterystyczne Murawy szczotlichowe – pionierskie zbiorowiska lu źnych piasków siedliska skrajnie ubogiego i o du żym nasłonecznieniu. Najlepiej radzi sobie tu niska, zbitok ępkowa trawa o szaroniebieskiej barwie

- 28 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Szczotlicha siwa, zwana kozi ą bródk ą. Jest ona znakomicie przystosowana do trudnych warunków. Ma rozbudowany system korzeniowy oraz potrafi odnawia ć si ę po zasypaniu piaskiem. Siedliska te tworz ą lu źne i bardzo lu źne murawy trawiaste zwykle nie pokrywaj ące cało ści powierzchni gleby i nietworz ące darni. Na uwag ę zasługuj ą, wyst ępuj ące w rejonie wsi Ha ćki zespoły muraw kserotermicznych. Skrawki ciepłolubnej ro ślinno ści murawowej wyst ępuj ące w Polsce, maj ą charakter zubo żałych i zniekształconych fragmentów stepów i w odró żnieniu od "prawdziwych" stepów – nazywane s ą murawami kserotermicznymi. Zajmuj ą one siedliska o szczególnych warunkach mikroklimatycznych, wysokich temperaturach gleby i powietrza, du żym nasłonecznieniu i małej wilgotno ści, gdzie wyst ępuj ą gleby płytkie, maj ące charakter r ędzin, gleb brunatnych i czarnoziemów. Te zasadowe lub oboj ętne, bogate w w ęglan wapnia gleby s ą wybitnie ciepłe, co umo żliwia wzrost ro ślinom ciepłolubnym, a trudno ści zaopatrywania si ę ro ślin w wod ę, zwłaszcza w lecie, eliminuj ą bardziej wilgociolubne gatunki.

5.1.8. Fauna Na terenie gminy Bielsk Podlaski, najcenniejsze pod wzgl ędem faunistycznym s ą dolina Narwi z przyległymi ekosystemami le śno-bagiennymi oraz uj ściowymi odcinkami rzeki Strabelki, Orlanki i Łoknicy. Wielkim walorem tego rejonu jest awifauna. W dolinie Narwi stwierdzono obecno ść ok. 200 gatunków ptaków, w tym 149 gatunków l ęgowych, b ądź takich, których gniazdowanie mo żna uzna ć za prawdopodobne. Decyduje o tym powszechne wyst ępowanie kilku gatunków dominuj ących (rokitniczka, potrzos, brz ęczka, trzcinniczek, krzy żówka), stanowi ących 60% ornitofauny oraz wyst ępowanie gatunków charakterystycznych dla doliny, zwi ązanych z szuwarami bagiennymi (kropiatka, zielonka, rybitwa czarna, b ąk, błotniak stawowy). W okresie l ęgowym obszar zasiedla: cyranka 10% - 16% populacji krajowej, krwawodziób 9% – 11% populacji krajowej , co najmniej 7% populacji krajowej błotniaka ł ąkowego, 4% - 5,5% populacji krajowej rycyka oraz co najmniej 1% populacji krajowej nast ępuj ących gatunków ptaków: błotniak stawowy, cietrzew (wpisany do Polskiej Czerwonej Ksi ęgi), derkacz, dubelt (PCK), kropiatka, rybitwa czarna, sowa błotna (PCK), świerszczak, zielonka (PCK); w stosunkowo wysokim zag ęszczeniu wyst ępuje wodniczka (PCK). W okolicznych lasach na terenie gminy żyj ą łosie, jelenie, sarny, dziki, lisy, zaj ące. W strefach styku ekosystemów le śnych i dolinnych tzw. ekotonów liczne wyst ępuj ą: mopki, nocki łydkowłose i du że, bobry i wydry. W śród płazów i gadów dosy ć licznie s ą Traszki grzybiaste, Kumaki nizinne oraz Żółwie błotne. Równie bogata i urozmaicona jest fauna, wspominanych wy żej, zadrzewie ń i zakrzewie ń śródpolnych. Składa si ę z gatunków nale żą cych do ró żnych środowisk. S ą tu gatunki le śne, otwartych pól, lecz najwi ęcej pochodzi z pogranicza le śnopolnego. Liczne zwierz ęta uzale żnione s ą od ró żnych gatunków ro ślin i warunków panuj ących wewn ątrz zadrzewie ń, tak wi ęc w zale żno ści od bogactwa i zró żnicowania florystycznego ro śnie zró żnicowanie fauny. Najliczniej reprezentowane s ą bezkr ęgowce, które znajduj ą tu doskonałe warunki schronienia, żerowania, zimowania i rozmna żania do najcz ęś ciej wyst ępuj ących nale żą : rusałka pawik, listkowiec cytrynek, wielbł ądka, kowal bezskrzydły, r ączyca, trzmiel, pasikonik zielony, biegacz, żuk wiosenny. Poza okresami godowymi w tych rejonach mo żna spotka ć kilka gatunków płazów: rzekotk ę drzewn ą, grzebiuszk ę ziemn ą, ropuch ę szar ą i zielon ą, natomiast gady s ą reprezentowane przez jaszczurk ę zwink ę, padalca czy zaskro ńca. Liczne gatunki ptaków w zadrzewieniach śródpolnych buduj ą gniazda i znajduj ą po żywienie, inne tylko gniazduj ą szukaj ąc pokarmu na okolicznych polach. Wiosn ą w tych rejonach najwi ęcej spotyka si ę ptaków w ędrownych i osiadłych, wyst ępuj ą tu gatunki owado żerne, drapie żne i ziarnojady, na zim ę zostaj ą przede wszystkim ziarnojady. W strefach zadrzewie ń śródpolnych spotyka si ę: pustułk ę, kwiczoła, dzi ęcioła zielonego, sikor ę modr ą, słowika szarego, trznadla, kuropatw ę, ba żanta, srok ę.

- 29 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Zadrzewienia s ą całorocznym środowiskiem życia wielu gatunków ssaków. Spotka ć tu mo żna lisa, kun ę domow ą, łasic ę, zaj ąca szaraka i sarn ę, a tak że wiele gatunków gryzoni.

5.1.9. Stan powietrza atmosferycznego W zwi ązku z poło żeniem gminy z dala od du żych zakładów przemysłowych najwi ększy udział w zanieczyszczeniu powietrza ma emisja z sektora bytowego. Wielko ść emisji z palenisk i kotłowni domowych zale żna jest przede wszystkim od rodzaju instalacji grzewczych, rodzaju stosowanych w nich paliw i stopnia izolacji termicznej budynków. Decyduje o tym w du żej mierze wiek budynków. Gmina Bielsk Podlaski charakteryzuje si ę znacznym udziałem budynków budowanych przed 1944 r., o du żych stratach cieplnych, w których dominuj ą indywidualne instalacje grzewcze na paliwa stałe: piece oraz kotły w ęglowe starego typu. Na obszarze gminy emisja komunikacyjna ma znaczny udział w zanieczyszczaniu powietrza, gdy ż przez teren gminy przebiegaj ą wa żne szlaki komunikacyjne – przede wszystkim DK19 i DK66. Potencjalne zagro żenie dla stanu powietrza atmosferycznego stanowi ą równie ż drogi powiatowe. Na obszarze gminy nie ma du żych zakładów przemysłowych emituj ących zanieczyszczenia, ale ze wzgl ędu na wyj ątkowo łatw ą migracje zanieczyszcze ń atmosferycznych odczuwalne jest zanieczyszczenie emitowane przez zakłady na terenie gmin s ąsiednich. Łącznie w 2012 r. na terenie województwa podlaskiego pracowało 6 stacji pomiarowych eksploatowanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku, żadna ze stacji nie znalazła si ę niestety na terenie gminy. Do substancji maj ących najwi ększy udział w emisji zanieczyszcze ń w województwie podlaskim nale żą (Źródło: GUS 2012): dwutlenek w ęgla (1 471 973 t/r), dwutlenek siarki (2 783 t/r), tlenki azotu (2 749 t/r), tlenek w ęgla (2 139 t/r) i pyły (919 t/r). Pozostałe rodzaje zanieczyszcze ń emitowane z zakładów przemysłowych zlokalizowanych na terenie województwa wynikaj ą z rodzaju produkcji i stosowanej technologii. Do najcz ęś ciej wyst ępuj ących zanieczyszcze ń technologicznych nale żą : alkohole alifatyczne i ich pochodne, kwasy organiczne, ich zwi ązki i pochodne, w ęglowodory pier ścieniowe, w ęglowodory alifatyczne i ich pochodne, oraz w, mniejszej ilo ści inne zanieczyszczenia zwi ązane ze specyfik ą produkcji zakładu. Na obszarze województwa najwi ększa emisja zanieczyszcze ń do powietrza pochodzi ze źródeł zlokalizowanych w miastach. Wielko ść emisji zanieczyszcze ń w strefie bielskiej w 2012 r. wyniosła: dwutlenek azotu – 45,5 Mg/rok, dwutlenek siarki – 56,3 Mg/rok, tlenek w ęgla – 190,1 Mg/rok, dwutlenek w ęgla – 27377 Mg/rok oraz pył ogółem 43,8 Mg/rok. We wszystkich stacjach pomiarowych rejestrowany poziom tlenku w ęgła był wy ższy w sezonie grzewczym.

5.1.10. Surowce naturalne Według Bilansu zasobów złó ż kopalin w Polsce wg stanu na 31.12.2012 r. (Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Pa ństwowy Instytut Badawczy) na terenie gminy wyst ępuje trzyna ście złó ż kruszywa naturalnego, z których dziewi ęć jest eksploatowanych: • „Augustowo”, Nr zło ża (MIDAS): KN13929, • „Augustowo II”, Nr zło ża (MIDAS): KN14791, • „Augustowo III”, Nr zło ża (MIDAS): KN15072 – rozpoznane szczegółowo, • „Augustowo IV”, Nr zło ża (MIDAS): KN15329, • „Augustowo V”, Nr zło ża (MIDAS): KN15493 – rozpoznane szczegółowo, • „ I”, Nr zło ża (MIDAS): KN2600 – eksploatacja zaniechana, • „Dubia żyn”, Nr zło ża (MIDAS): KN2605 – rozpoznane szczegółowo, eksploatacja zaniechana, • „Dubia żyn II”, Nr zło ża (MIDAS): KN9986, • „Dubia żyn III”, Nr zło ża (MIDAS): KN14274, • „Dubia żyn IV”, Nr zło ża (MIDAS): KN15997 - , • „Ploski”, Nr zło ża (MIDAS): KN14949,

- 30 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

• „Rzepniewo”, Nr zło ża (MIDAS): KN12117, • „Rzepniewo II”, Nr zło ża (MIDAS): KN13933.

5.2. Stan rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej

5.2.1. Stan rolniczej przestrzeni produkcyjnej Gmina Bielsk Podlaski, w głównej mierze jest gmin ą rolnicz ą. Pod wzgl ędem typologicznym dominuj ą tu gleby opadowo-glejowe z du żym udziałem brunatnych i czarnych ziem. Grunty kl.IIIa, IIIb, IVa, IVb zajmuj ą około 66,4% ogólnej pow. gruntów ornych. Zwarte kompleksy najlepszych gleb wyst ępuj ą w okolicy wsi: Widowo, Parcewo, Augustowo, Skrzypki Du że, Rajsk, Pasynki i Zubowo. W północnej, nadnarwia ńskiej cz ęś ci gminy w okolicach wsi Plutycze, Chraboły, Ploski wyst ępuj ą nieco gorsze, bardziej zró żnicowane warunki glebowe. Województwo podlaskie jest jednym z województw o niższym wska źniku waloryzacji przestrzeni produkcyjnej w Polsce. Jego warto ść wynosi 55 punktów, gdzie średni wska źniku dla Polski wynosi 66 punktów. Najbardziej korzystne warunki w województwie posiadaj ą powiaty: wysokomazowiecki 67,0 pkt, zambrowski 65,5 pkt oraz bielski 61,7 pkt a najmniej: sejne ński 48,5 pkt, suwalski 48,7 pkt oraz kolne ński i grajewski 49,6 pkt. Z uwagi na dobre warunki glebowe, gmina ma du że mo żliwo ści produkcyjne. Koncentracja u żytków zielonych na terenie gminy Bielsk Podlaski wyst ępuje w dolinie rzeki Narwi i jej dopływów (rz. Biała, Orlanka, Łoknica), a w szczególno ści w okolicach wsi Stupniki, Ko żyno, Treszczotki, Chraboły, Rzepniewo, Sobótka, Lewki i na północ od wsi Ploski. Najlepsze gleby w gminie zaliczane s ą do kompleksu pszennego dobrego s ą to przede wszystkim czarne ziemie zdegradowane i gleby szare, gleby brunatne wła ściwe, wyługowane i kwa śne, miejscami bielicowe. Gleby kompleksu pszennego wadliwego wyst ępuj ące sporadycznie na omawianym obszarze. Kompleks żytni bardzo dobry jest powszechny na terenie gminy. Charakteryzuje si ę du żą zasobno ści ą w składniki pokarmowe. W strukturze własno ściowej przewa żaj ą gospodarstwa rolne prywatne (99%), pozostałe to własno ść Skarbu Pa ństwa. Stosunkowo korzystna jest struktura powierzchniowa gospodarstw. Średnia wielko ść gospodarstwa w gminie wynosi 13,3 ha, czyli ponad dwa razy tyle ile średnia dla innych województw regionu wschodniego. Udział gospodarstw wielkopowierzchniowych stanowi ok. 0,4%. Dominuj ącym kierunkiem jest produkcja zwierz ęca, która stanowi 89,3% ogólnej produkcji rolniczej. W produkcji ro ślinnej przewa żaj ą uprawy zbó ż oraz w mniejszym stopniu ziemniaków i ro ślin oleistych.

5.2.2. Stan le śnej przestrzeni produkcyjnej Na terenie gminy podstawowe znaczenie dla kształtowania struktury przyrodniczej maj ą lasy oraz doliny rzeczne. Lasy nie s ą równomiernie rozmieszczone najwi ększe ich zwarte kompleksy znajduj ą si ę w północnej i zachodniej cz ęś ci gminy. Lasy ogółem w gminie Bielsk Podlaski zajmuj ą nieco ponad 21% powierzchni, co przy średniej wojewódzkiej 31,62% kwalifikuje j ą do gmin o małej lesisto ści.

Tab.3. Podział lasu według własno ści Źródło: www.stat.gov.pl (stan na: 30.07.2013 r.) Lasy ogółem 9067,9 ha Lasy publiczne Skarbu Pa ństwa w zarz ądzie Lasów Pa ństwowych 4420,1 ha Lasy publiczne Skarbu Pa ństwa w zasobie Własno ści Rolnej SP 26,0 ha Lasy publiczne gminne 47,8 ha Lasy prywatne 4566,0 ha

- 31 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

W granicach opracowania powierzchnia lasów prywatnych (4566,0 ha) jest niewiele wi ększa od powierzchni lasów publicznych (4493,9 ha). Wi ększo ść lasów publicznych, to lasy Skarbu Pa ństwa (99%). Lasy gminne zajmuj ą powierzchni ę 47,8 ha. Zdecydowana wi ększo ść lasów Skarbu Pa ństwa jest w zarz ądzie Lasów Pa ństwowych (4420,1 ha). Lasy pa ństwowe w granicy opracowania są w zarz ądzie Nadle śnictwa Bielsk. Na terenie gminy zdecydowanie dominuj ą siedliska świe że, co wi ąż e si ę z wyst ępowaniem wi ększo ści lasów na glebach ubo ższych – bielicowych i rdzawych wytworzonych z piasków. Siedliska wilgotne wyst ępuj ą w rozproszeniu i zwi ązane s ą z terenami dolin i obni żeń, gdzie cz ęsto spotykane s ą podmokło ści. Opisywany rejon jest ubogi pod wzgl ędem zró żnicowania gatunkowego lasów. Znajduje si ę on w zasadzie poza zasi ęgiem świerka, buka i jodły. Rol ę gatunków głównych pełni ą: Sosna zwyczajna, D ąb szypułkowy oraz Olsza czarna. Z innych gatunków, maj ących znaczenie lasotwórcze na terenie, wymieni ć nale ży, spotykane na wi ększo ści siedlisk, Brzoz ę brodawkowat ą i Brzoz ę omszon ą. Jesion wyniosły ma cz ęsto znaczny udział na żyznych siedliskach lasów świe żych, wilgotnych i łęgowych. Najwi ększe rozprzestrzenienie na terenie gminy maj ą bory świe że. Siedliska ubogie świe że, bez wyra źnego wpływu wody gruntowej lub pod słabym jej wpływem. Na terenie gminy dominuj ą drzewostany młode w wieku do 40 lat, drzewa powy żej 40 lat stanowi ą nieco ponad 30% populacji ogólnej.

5.3. Wymogi ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego

5.3.1. Ochrona środowiska Podstawowym dokumentem reguluj ącym działania z zakresu ochrony środowiska na terenie gminy jest ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 672 ze zm.). Głównym zagro żeniem dla jako ści środowiska przyrodniczego w granicach opracowania s ą inwestycje mog ące znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, do których zaliczy ć mo żna lokalizowanie obiektów zwi ązanych z funkcj ą mieszkaniow ą oraz turystyczn ą. Nale ży zało żyć, że w najbli ższych latach zacznie przybywa ć gospodarstw oferuj ących wypoczynek z dala od miejskiego zgiełku oraz nowej zabudowy mieszkaniowej. Spowoduje to wi ększ ą ilo ść produkowanych ścieków, odpadów komunalnych oraz zwi ększy zapotrzebowanie gminy na wod ę. Nie bez znaczenia dla środowiska b ędzie równie ż zachowanie wi ększej cz ęś ci powierzchni gminy w u żytkowaniu rolniczym. Stosowanie nawozów sztucznych i środków ochrony ro ślin na terenach rolnych mo że powodowa ć wypadanie gatunków towarzysz ących uprawom (zarówno ro ślin np. chwastów, jak i zwierz ąt). Ponadto okresowe pozbawienie pokrywy glebowej ro ślinno ści powoduje intensyfikacj ę erozji i spływu powierzchniowego. Przez obszar opracowania przebiegaj ą linie elektroenergetyczne, a studium dopuszcza realizacj ę nowych urz ądze ń radiokomunikacyjnych, radiolokacyjnych i radionawigacyjnych. Tego typu urz ądzenia b ędą powodowały wzrost nat ęż enia pola elektromagnetycznego. W celu zapewnienia ludziom ochrony przed niekorzystnym oddziaływaniem linii, studium zaleca wyznaczenie pasów technologicznych od linii elektroenergetycznych. Studium przewiduje w dolinach rzek Orlanki i Łoknicy utworzenie sztucznych zbiorników wodnych. Realizacja zbiorników b ędzie wymagała budowy zapór wodnych. W zwi ązku z tym dotychczasowe warunki spływu wód powierzchniowych i podziemnych zostan ą wyra źnie zmienione. Zmiana istniej ącego dotychczas re żimu rzek Orlanki i Łoknicy jaka mo że nast ąpi ć po wybudowaniu planowanych zbiorników retencyjnych, spowoduje tak że cały szereg oddziaływa ń po średnich i bezpo średnich na inne elementy środowiska, a zwłaszcza na u żytkowanie terenów bezpo średnio przyległych do zbiornika powy żej i poni żej zapory czołowej oraz na związan ą ze środowiskiem glebowo-wodnym pokryw ę ro ślinn ą.

- 32 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Podstawowymi obiektami słu żą cymi ochronie środowiska na terenie gminy jest sie ć kanalizacyjna. Działania inwestycyjne samorz ądu gminy Bielsk Podlaski z zakresu ochrony środowiska w ostatnich latach dotyczyły rozbudowy sieci wodociągowej oraz sieci kanalizacji sanitarnej. Z obiektów zasadniczo słu żą cych ochronie środowiska na terenie gminy funkcjonuje jedna oczyszczalnia ścieków w Łubinie Ko ścielnym. Jej przepustowo ść to 75 m³/dob ę. Obsługuje ok. 600 mieszka ńców, jest to oczyszczalnia biologiczna. Uzupełnienie oferty turystycznej produkcj ą ekologicznej żywno ści, pozwoliłoby z kolei ograniczy ć stosowanie środków ochrony ro ślin i nawozów sztucznych. Taka sytuacja przyczyni si ę do zmniejszenia zagro żenia zanieczyszczeniem środowiska gruntowo-wodnego. W celu ograniczenia uci ąż liwo ści zagospodarowania oraz ograniczenia lub eliminacji niekorzystnych dla środowiska działa ń, zaleca si ę uwzgl ędnienie nast ępuj ących uwarunkowa ń i ogranicze ń wynikaj ących z walorów przyrodniczych i krajobrazowych terenu gminy oraz obowi ązuj ących przepisów prawa: W zakresie ochrony klimatu akustycznego: - zaleca si ę wzmocnienie zieleni przydro żnej z mo żliwo ści ą realizacji nasadze ń alejowych drzewami odpowiednimi dla warunków siedliskowych; - w przypadku lokalizacji uci ąż liwych funkcji produkcyjnych lub usługowych zaleca si ę stosowanie zieleni izolacyjnej i ograniczenie uci ąż liwo ści do zajmowanych terenów. W zakresie ochrony środowiska gruntowo – wodnego: - wody opadowe z nawierzchni terenów komunikacyjnych, zanieczyszczone substancjami ropopochodnymi lub zawiesinami, powinny by ć ujmowane do kanalizacji deszczowej i oczyszczone przed odprowadzeniem ich do odbiornika; - zaleca si ę retencjonowanie czystych wód opadowych na terenach mieszkaniowych i wykorzystywanie ich do nawodnie ń terenów zieleni; - w zakresie ochrony wód powierzchniowych i podziemnych zaleca si ę wprowadzanie i pozostawienie zadrzewie ń i zakrzewie ń wzdłu ż koryta rzeki; - w celu ograniczenia uci ąż liwo ści dla środowiska prowadzonej działalno ści rolnej zaleca si ę zmiany w hodowli zwierz ęcej w kierunku eliminacji bez ściółkowego systemu hodowli, wprowadzenie zakazu wylewania gnojowicy, z wyj ątkiem nawo żenia własnych gruntów rolnych; - konieczne jest tak że ograniczenie uci ąż liwych dla środowiska nawozów mineralnych i środków ochrony ro ślin oraz racjonalne dozowanie tych o niskiej uci ąż liwo ści. W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego: - dla nowej zabudowy wskazane jest stosowanie instalacji grzewczych nie powoduj ących znacz ącego zanieczyszczenia środowiska – proponuje si ę wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, stosowania kotłowni działaj ących na proekologiczne paliwa (olej, gaz, biomasa) oraz zastosowanie urz ądze ń o wysokiej sprawno ści i niskiej emisyjno ści; - zaleca si ę wykorzystanie zieleni wysokiej przydro żnej do cz ęś ciowego pochłaniania zanieczyszcze ń komunikacyjnych. W zakresie ochrony walorów krajobrazowych i przyrodniczych: - zaleca si ę wprowadzenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ogranicze ń dotycz ących nowopowstaj ącej zabudowy, tak aby zapewni ć zachowanie wiejskiego krajobrazu kulturowego; - zaleca si ę zachowanie istniej ących zadrzewie ń przydro żnych, konieczna jest ich piel ęgnacja i uzupełnienie; - w celu zachowania cennych walorów przyrodniczych i krajobrazowych zaleca si ę kształtowanie struktury mozaikowatej krajobrazu rolniczego oraz pasmowych zadrzewie ń i zakrzewie ń śródpolnych;

- 33 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

- ewentualne nowe tereny inwestycyjne powinny by ć lokalizowane poza terenami o wysokich walorach przyrodniczych oraz w niezbyt bliskiej odległo ści terenów mieszkaniowych; - rozwój zabudowy mieszkaniowej powinien by ć ograniczony do s ąsiedztwa terenów ju ż zainwestowanych jako uzupełnienie ich struktury przestrzennej i powinien by ć skorelowany z rozwojem infrastruktury technicznej, w tym głównie sieci kanalizacyjnej i wodoci ągowej. . 5.3.2. Ochrona przyrody Na terenie gminy wyst ępuje kilka form ochrony przyrody, okre ślonych w art. 6 ust.1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 2134 ze zm.), s ą to mi ędzy innymi: obszary Natura 2000, obszar chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, strefa ochrony przyrodniczo-geologicznej oraz ochrona gatunkowa roślin i zwierz ąt. Obszary Natura 2000 W granicach opracowania zlokalizowane s ą obszary: Natura 2000 „Ostoja w Dolinie Górnej Narwi” (PLH200010) – projektowany obszar specjalnej ochrony siedlisk, którego granica w obr ębie gminy Bielsk Podlaski pokrywa si ę z granic ą „Doliny Górnej Narwi” (PLB200007); Natura 2000 „Murawy w Ha ćkach” (PLH200015) – projektowany specjalny obszar ochrony siedlisk, który znajduje si ę na północ od miasta Bielsk Podlaski. „Dolina Górnej Narwi” – PLB200007 Obszar obejmuje dolin ę Narwi na odcinku od zapory wodnej w Bondarach do Sura ża, z przylegaj ącym do niej kompleksem stawowym, zasilanym w wod ę z systemu rzeczki Lizy (dopływu Narwi), usytuowanym w pobli żu Sura ża. Koryto Narwi ma tu naturalny charakter, z meandrami i starorzeczami, jej dolina ma 0,3-3,0 km szeroko ści. Wi ększo ść powierzchni doliny zajmuj ą zbiorowiska szuwarowe, których wyst ępowanie uzale żnione jest od corocznych wylewów rzeki. Dominuj ą tu turzycowiska i szuwary mannowe, a wokół starorzeczy - trzcinowiska. Wzdłu ż rzeki wyst ępuj ą zakrzewienia i zadrzewienia wierzbowe; lasy pokrywaj ą niewielk ą cz ęść doliny. Około 60% obszaru jest u żytkowane rolniczo (przewa żaj ą pastwiska i ł ąki ko śne). Usytuowany koło Sura ża kompleks "Stawów Pietkowskich" s ąsiaduje od zachodu i południa z rozległymi lasami mieszanymi i li ściastymi, od północy i wschodu z dolin ą Narwi. Stawy s ą silnie zaro śni ęte ro ślinno ści ą szuwarow ą. W ostoi ptasiej o randze europejskiej E 30, wyst ępuj ą co najmniej 34 gatunki ptaków - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa, 16 gatunków z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (PCK). W okresie l ęgowym obszar zasiedla: cyranka 10%-16% populacji krajowej (C3), krwawodziób 9-11% populacji krajowej (C3), co najmniej 7% populacji krajowej (C6) błotniaka ł ąkowego, 4%-5,5% populacji krajowej rycyka (C3) oraz co najmniej 1% populacji krajowej (C3 i C6) nast ępuj ących gatunków ptaków: błotniak stawowy, cietrzew (PCK), derkacz, dubelt (PCK), kropiatka, rybitwa czarna, sowa błotna (PCK), świerszczak, zielonka (PCK); w stosunkowo wysokim zag ęszczeniu (C7) wyst ępuje wodniczka (PCK). „Ostoja w Dolinie Górnej Narwi” – PLH200010 Obszar obejmuje dolin ę Narwi na odcinku od zapory wodnej w Bondarach do Sura ża, z przylegaj ącym do niej kompleksem stawowym, zasilanym w wod ę z systemu rzeczki Lizy (dopływu Narwi), usytuowanym w pobli żu Sura ża. Koryto Narwi ma tu naturalny charakter, z meandrami i starorzeczami, jej dolina ma 0,3-3,0 km szeroko ści. Wi ększo ść powierzchni doliny zajmuj ą zbiorowiska szuwarowe, których wyst ępowanie uzale żnione jest od corocznych wylewów rzeki. Dominuj ą tu turzycowiska i szuwary mannowe, a wokół starorzeczy - trzcinowiska. Wzdłu ż rzeki wyst ępuj ą zakrzewienia i zadrzewienia wierzbowe; lasy pokrywaj ą niewielk ą cz ęść doliny. Około 60% obszaru jest u żytkowane rolniczo (przewa żaj ą pastwiska i ł ąki ko śne). Usytuowany koło Sura ża kompleks "Stawów Pietkowskich" s ąsiaduje od zachodu i południa z rozległymi lasami mieszanymi i li ściastymi, od północy i wschodu z dolin ą Narwi. Stawy s ą silnie zaro śni ęte ro ślinno ści ą szuwarow ą.

- 34 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Dolina Górnej Narwi jest jedn ą z najlepiej zachowanych w Polsce dolin rzecznych i stanowi, obok Bagien Biebrza ńskich, jeden z najwi ększych obszarów mokradeł środkowoeuropejskich. Kształtowane przez regularne wylewy rzeki, s ą one uznawane za siedliska o największej ró żnorodno ści biologicznej w strefie klimatu umiarkowanego. Wyst ępuje tu 13 typów siedlisk z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG (m.in. Ł ęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe; Bory i lasy bagienne; Ł ęgowe lasy d ębowo-wi ązowo-jesionowe; Wydmy śródl ądowe z murawami napiaskowymi) oraz 12 gatunków zwierz ąt z Zał ącznika II tej Dyrektywy. Ostoja "Murawy w Ha ćkach" - PLB200015 , składa si ę z trzech cz ęś ci; poło żona jest na Równinie Bielskiej, około 5 km na północ od Bielska Podlaskiego, w bezpo średnim s ąsiedztwie wsi Ha ćki. Najwi ększa cz ęść ostoi przylega do zabudowa ń wsi od strony południowo-zachodniej, druga obejmuje pagórek kemowy le żą cy na północny wschód od wsi, tu ż przy szosie Bielsk Podlaski - Białystok, a trzeci ą stanowi grupa niewielkich pagórków otoczonych polami ornymi i ł ąkami, usytuowana mi ędzy wsiami Proniewicze i Hryniewicze Du że. Pod wzgl ędem administracyjnym "Murawy w Ha ćkach" znajduj ą si ę w gminie Bielsk Podlaski. Rze źba terenu ukształtowała si ę około 100 000 lat temu, u schyłku zlodowacenia Warty. W szczelinach i zagł ębieniach rozpadaj ącego si ę l ądolodu gromadził si ę materiał, który po całkowitym wytopieniu si ę lodu dał pocz ątek pagórkom kemowym. Główna cz ęść ostoi obejmuje nieck ę wytopiskow ą wraz z pagórkami kemowymi oraz otaczaj ącymi je od południa i zachodu polami ornymi. Dno niecki i jej zbocza zajmuj ą ł ąki ko śne, a w mniejszym stopniu wtórne nasadzenia le śne, olsy, ł ęgi i nieu żytki porolne. Murawy kserotermiczne, najcenniejszy składnik ro ślinno ści tego obszaru, skupiaj ą si ę na wypukłych formach terenu, a w szczególno ści na pagórkach Zamok i Betłah oraz w uroczysku Kołyska. W wyniku prac archeologów potwierdzono ślady niemal nieprzerwanej obecno ści człowieka w tym rejonie, si ęgaj ące schyłku epoki kamienia. To wła śnie dzi ęki wielowiekowej działalno ści człowieka (odlesienie, wypas, koszenie), wła ściwo ściom podło ża (utwory zawieraj ące w ęglan wapnia) i sprzyjaj ącemu mikroklimatowi nasłonecznionych zboczy mo żliwe było utrzymanie si ę w tym rejonie muraw kserotermicznych. Urozmaicony charakter rze źby terenu i du ża ró żnorodno ść siedliskowa (od torfowisk przepływowych i ekstensywnie u żytkowanych ł ąk po murawy kserotermiczne i napiaskowe) wpływaj ą na wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe całego obszaru. Od lat 70-tych XX wieku obserwuje si ę stopniowy zanik tradycyjnej gospodarki rolnej: zmniejszanie si ę powierzchni pól ornych, spadek pogłowia zwierz ąt. Cz ęść porzuconych terenów, wraz z cennymi przyrodniczo zboczami niecki wytopiskowej została obsadzona drzewami, głównie sosn ą, świerkiem i modrzewiem, co ma niekorzystny wpływ na światło- i ciepłolubne ro śliny muraw kserotermicznych.

Obszar chronionego krajobrazu „Dolina Narwi” W północnej cz ęś ci gminy uchwał ą nr XII/84/86 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 29 kwietnia 1986 r. został ustanowiony Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina Narwi”, który prawie w cało ści pokrywa si ę z obszarami Natura 2000 PLB200007 i PLH200010. Obecnie granice tego obszaru oraz sposób gospodarowania na nim reguluje rozporz ądzenie Nr 9/05 Wojewody Podlaskiego z dnia 25 lutego 2005 r. (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego z 2005 r., Nr 54, poz. 722 ze zm.). Do obszarów prawnie chronionych na terenie gminy Bielsk Podlaski zalicza si ę równie ż lasy obr ębu Piliki i Hołody uznane decyzj ą Naczelnego Dyrektora za lasy masowego wypoczynku.

Pomniki przyrody Na terenie gminy Bielsk Podlaski znajduje si ę 20 pomników przyrody: 19 przyrody o żywionej i jeden (wzgórze kemowe) nieo żywionej.

Tab.4. Pomniki przyrody na obszarze gminy Bielsk Podlaski Źródło: opracowanie własne na podstawie gminnej ewidencji przyrody Urz ędu Gminy Bielsk Podlaski

- 35 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Lp. Lokalizacja (obr ęb wsi) Nazwa obiektu Wiek Rok uznania 1. Łubin Ko ścielny Jesion wyniosły 2 szt. ok.140 lat 1979 2. Łubin Rudołty Lipa drobnolistna 1 szt. ok.160 lat 1979 3. Łubin Rudołty Dąb szypułkowy 2011 4. Piliki Wi ąz szypułkowy ok.140 lat 1979 5. Sobótka Klon zwyczajny ok.170 lat 1981 6. Sobótka Lipa drobnolistna ok.200 lat 1981 7. Sobótka Lipa drobnolistna ok.200 lat 1981 8. Dobromil Aleja drzew 122 szt. 60-300 lat 1981 9. Dobromil Aleja drzew 51 szt. 60-200 lat 1981 10. Dobromil Dąb szypułkowy 5szt. 200-300 lat 1998 11. Podbiele Klon zwyczajny ok.180 lat 1981 12. Dąb szypułkowy ok.250 lat 1984 13. Knorydy Dąb szypułkowy ok.300 lat 1984 14. Knorydy Dąb szypułkowy ok.200 lat 1984 15. Knorydy Dąb szypułkowy ok.200 lat 1984 16. Nadle śnictwo Bielsk Podl. oddział 184a Sosna zwyczajna ok.170 lat 1994 17. Ha ćki Wzgórze kemowe 1994 18. Widowo Dąb szypułkowy ok.400 lat 1981 19. Widowo Dąb szypułkowy ok.400 lat 1981 20. Widowo Dąb szypułkowy ok.140 lat 1996

5.3.3. Elementy krajobrazu kulturowego Krajobraz kulturowy mo żna rozumie ć jako antropogenicznie ukształtowany fragment przestrzeni geograficznej, powstały w wyniku zespolenia oddziaływa ń środowiskowych i kulturowych, tworz ących specyficzn ą struktur ę, objawiaj ącą si ę regionaln ą odr ębno ści ą, postrzegan ą jako swoist ą fizjonomi ę (Myga-Pi ątek, 2001, Nita, Myga-Pi ątek, 2006).W grupie krajobrazów kulturowych (antropogenicznych) mo żna wyró żni ć podtypy zwi ązane z dominuj ącym rodzajem działalno ści człowieka i stopniem przeobra żenia środowiska geograficznego. Najcz ęś ciej wyró żnia si ę podtypy krajobrazów: rolniczy, miejski, przemysłowy, pogórniczy, turystyczny i sztuczny. Obszar opracowania został scharakteryzowany jako krajobraz rolniczy. Centralny o środek stanowi miasto Bielsk Podlaski, z której promieni ście rozchodz ą si ę drogi łącz ące je z okolicznymi wsiami. Elementem odznaczaj ącym si ę w krajobrazie s ą przede wszystkim drogi krajowe nr 19 i 66 oraz droga wojewódzka nr 689, na których kumuluje si ę ruch tranzytowy jak i lokalny. Układ gruntowy wsi jest korzystny – układ działek jest w wi ększo ści prostopadły do osi jezdni. Działki posiadaj ą dobry dost ęp do dróg zarówno poprzez drogi utwardzone, jak i gruntowe. Na terenie gminy Bielsk Podlaski najbardziej popularnym genetycznym układem zabudowy jest ulicówka, powstała wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych. Taki układ zabudowy wsi ukształtował si ę na Podlasiu podczas wielkiej reformy rolnej prowadzonej na przełomie XVI i XVII wieku na wschodnich terenach Korony i w Wielkim Ksi ęstwie Litewskim przez królow ą Bon ę. W przypadku ulicówki domy stoj ą na w ąskich działkach po obu stronach drogi, zwrócone do niej szczytami. Spogl ądaj ąc z perspektywy drogi biegn ącej przez wie ś wida ć, że s ą o podobnym rozmiarze i jednakowej wysoko ści kalenicy. Mimo wielowiekowych przekształce ń ci ągle układy te s ą czytelne i stanowi ą dziedzictwo regionu. Bardzo charakterystyczn ą cech ą krajobrazu s ą kapliczki i krzy że. W śród kapliczek wyró żniamy cztery zasadnicze grupy: • domkowe (do których mo żna wej ść ), • słupowe (o proporcjach wie ży), • szafkowe (wykonane z drewna i wieszane pod okapami domów lub na drzewach), • wn ękowe (wykonane w formie niszy w ścianie budynku).

- 36 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Zarówno kapliczki jak i krzy że były fundowane z bardzo ró żnych motywów i intencji, s ą one wyrazem religijno ści oraz tradycji ludowej mieszka ńców danego terenu. Gama twórców obiektów tego typu jest bardzo szeroka, pocz ąwszy od artystów ludowych, przez ró żnego rodzaju rzemie ślników, majstrów, ko ńcz ąc na zwykłych chłopach. Na kapliczkach i krzy żach czasami umieszczano dat ę ich powstania, słowa modlitwy, informacje o fundatorach, bardzo rzadko nazwisko twórcy. Obiekty tego typu lokowane były w miejscach uwa żanych za szczególnie wa żnych dla lokalnej społeczno ści, do takich mo żna zaliczy ć drogi i ich rozstaje, pola, cmentarze, przeprawy. Kapliczki spełniały bardzo ró żne funkcje, czasami mogły by ć drogowskazami innym razem miejscem składania ofiary w intencji dusz pokutuj ących. Z wieloma kapliczkami jak i miejscami ich poło żenia zwi ązane były lokalne wierzenia i legendy. Wszystkie te elementy wzbogacaj ą bardzo kulturowy krajobraz wiejski.

- 37 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

6. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ

6.1. Rys Historyczny Gmina wiejska Bielsk Podlaski jest poło żona w województwie podlaskim w powiecie bielskim. Pocz ątki gmin, jako jednostek podziału administracyjnego i samorz ądu terytorialnego si ęgaj ą w dziejach ustroju Polski pierwszych lat XIX wieku. Moc ą dekretu z 23 lutego 1809 r. w Ksi ęstwie Warszawskim wprowadzono gmin ę wiejsk ą, na której czele stał powoływany przez prefekta wójt (z uprawnieniami administracyjnymi i porz ądkowymi) oraz rad ę wiejsk ą posiadaj ącą ograniczone prawa samorz ądowe. Terytorium obecnej Gminy Bielsk Podlaski od średniowiecza zwi ązane było z Podlasiem, a dokładniej z ziemi ą bielsk ą. W pocz ątkach XVI wieku nast ąpiła reorganizacja w zakresie administracji terytorialnej Podlasia, nale żą cego jeszcze do Wielkiego Ksi ęstwa Litewskiego. W 1513r. król Zygmunt I Stary powołał nowe województwo podlaskie, wyodr ębnione z województwa trockiego. Pełne struktury administracyjne tej jednostki zostały uformowane po 1520 r. i składały si ę z 5 ziem (powiatów), w tym z ziemi bielskiej, w skład której wchodził obszar dzisiejszej Gminy Bielsk Podlaski. Gmina Bielsk Podlaski, jako odr ębna jednostka samorz ądu terytorialnego powstała w 1934 r. Została zniesiona 29 wrze śnia 1954 r. wraz z reform ą administracyjn ą kraju wprowadzaj ącą gromady w miejsce gmin. Taki stan utrzymywał si ę do ko ńca 1972 r., kiedy to zlikwidowano Gromadzkie Rady Narodowe i powołano gminy. Gmina Bielsk Podlaski z siedzib ą Gminnej Rady Narodowej w Bielsku Podlaskim została powołana Uchwał ą Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 roku w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim. W tym czasie Gmina Bielsk Podlaski skupiała 46 sołectw. Po przył ączeniu do Gminy Bielsk Podlaski miejscowo ści Krzywa (Rozporz ądzenie Rady Ministrów z 19 grudnia 1995 r.) a ż do dnia dzisiejszego obszar Gminy obejmuje 52 sołectwa, w skład których wchodz ą nast ępuj ące miejscowo ści: Augustowo, Ba ńki, Biała, Bolesty, Brze ścianka, Chraboły, Deniski, Dobromil, Dubia żyn, Grabowiec, Ha ćki, Hołody, Hryniewicze Du że, Hryniewicze Małe, , , Knorozy, Knorydy, Kotły, Kozły, Ko żyno, Krzywa, Lewki, Łoknica, Łubin Ko ścielny, Łubin Rudołty, Malinowo, Mi ękisze, Mokre, Nałogi, Ogrodniki, Orlanka, Orzechowicze, Parcewo, Pasynki, Pietrzykowo Goł ąbki, Pietrzykowo Wyszki, Piliki, , Ploski, Plutycze, Podbiele, Proniewicze, Rajki, Rajsk, Rzepniewo, Saki, Sierakowizna, Skrzypki Du że, Skrzypki Małe, Sobótka, Stołowacz, Stryki, Stupniki, Szastały, Treszczotki, , Widowo, , Zawady, Zubowo.

6.2. Struktura osadnicza W gminie znajduj ą si ę 52 sołectwa i 61 wsie. W gminie Bielsk Podlaski, rozmieszczenie sieci osadniczej jest cz ęś ciowo uwarunkowane wyst ępowaniem kompleksów le śnych. Pełne ukształtowanie sieci osadniczej we wschodniej cz ęś ci gminy nast ąpiło XV i XVI w., a zachodnia cz ęść to obszar osadnictwa polskiego z ko ńca XIV i I połowy XV w. Pierwsze jednostki osadnicze i gospodarcze były związane z o środkiem grodowym w Bielsku Podlaskim. W XVI-XVIII w. miasto to było siedzib ą starostwa niegrodowego, podzielonego na wójtostwa i folwarki skupiaj ące ponad 40 wsi (folwark Hołowiesk : , Grabowiec, Piliki; folwark Stołowacz: Chraboły, Deniski, Ha ćki, Husaki, Nałogi, Orzechowicze, Ploski, Proniewicze, Plutycze, Rajski i in.; folwark U żyki: Hołody, Knorozy, Kotły, Łoknica, Pasynki, Saki, Zubowo i in.). W 1580 r. starostwo z centralnym o środkiem w Hołowiesku obejmowało ponad 1200 włók osiadłych oraz 50 najemnych i 50 pustych. Na terenie starostwa było te ż 20 kół mły ńskich i barcie. Obecnie niektóre wsie byłego starostwa znajduj ą si ę na terenie gmin s ąsiednich, a gmina Bielsk Podlaski skupia ponadto pi ęć wsi przynale żą cych niegdy ś do miasta: Augustowo, Stryki, Szastały, Widowo, Parcewo.

- 38 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Najwi ększym sołectwem pod wzgl ędem liczby ludno ści s ą miejscowo ści Widowo i Augustowo. Pozostałe sołectwa maj ą bardzo zró żnicowan ą liczb ę ludno ści. Najmniejszym sołectwem pod wzgl ędem liczby ludno ści jest Sierakowizna, któr ą zamieszkuj ą 44 osoby. Wyst ępuj ąca na terenie gminy zabudowa to najcz ęś ciej budynki parterowe, z dwuspadowymi dachami, urozmaiconymi naczółkami lub wystawkami. Wśród pokry ć dachowych dominuje dachówka ceramiczna oraz pokrycie blach ą. W gminie bardzo du ży jest odsetek zabudowy drewnianej. Z kolei ściany murowane s ą z cegły, tynkowane lub nie. Spotykane s ą zagrody na planie klasycznego czworoboku, składaj ące si ę z budynku mieszkalnego, l lub 2 budynków gospodarczych, stodoły i prostok ątnego podwórka mi ędzy nimi, a tak że mniejsze obej ścia gospodarskie, składaj ące si ę z domu mieszkalnego oraz niewielkiego budynku gospodarczego.

Ryc.6. Rozkład zabudowy w gminie Bielsk Podlaski Źródło: opracowanie własne

- 39 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

6.3. Obiekty wpisane do rejestru zabytków oraz do ewidencji zabytków Dzi ęki bogatej historii na terenie gminy Bielsk Podlaski znajduje si ę wiele zabytków stanowi ących niezwykle cenne dziedzictwo kulturowe buduj ące to żsamo ść regionu i jego mieszka ńców. Na terenie gminy Bielsk Podlaski znajduje si ę 14 obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz 59 obiektów uj ętych w ewidencji zabytków (Tab.5 i Tab.6).

Tab.5. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu gminy Bielsk Podlaski Źródło: Podlaski Wojewódzki Konserwator Zabytków Datowanie Lp. Miejscowo ść Okre ślenie obiektu Adres Numer rejestru obiektu cerkiew prawosławna 1. Augustowo parafialna p.w. św. Apostoła ok. 1870 A-242 z 16.07.2009 Jana Teologa Łubin Ko ściół Parafialny p.w. 2. 1906-1909 A-33 z 16.09.1983 Ko ścielny Wniebowzi ęcia NMP Cerkiew Cmentarna p.w. XVIII/XIX, 3. Parcewo A-34 z 26.10.1966 św. Dymitra Sołu ńskiego wie ża 1897 4. Parcewo chałupa nr 108 Parcewo nr 108 2 poł. XIX 546 z 28.11.1983 5. Parcewo stodoła w zagrodzie nr 99 Parcewo nr 99 pocz. XX 554 z 30.12.1983 budynek mieszkalno- 6. Parcewo Parcewo nr 99 pocz. XX 553 z 30.12.1983 gospodarczy w zagrodzie nr 99 Cerkiew Prawosławna A-36 z 12.01.1993 7. Pasynki Parafialna, p.w. Narodzenia 2 poł. XIX

św. Jana Chrzciciela Cerkiew Cmentarna p.w. 8. Pasynki pocz. XIX A-35 z 10.05.1977 św. Anny Cerkiew Parafialna Unicka, k. XVIII, 9. Ploski ob. Prawosławna p.w. rozbud. 1890 A-37 z 8.07.1991 Przemienienia Pa ńskiego i 1941- 1945 cerkiew parafialna p.w. św. 10. Podbiele A-385 z 10.05.1977 Proroka Eliasza 11. Proniewicze chałupa nr 29 Proniewicze nr 29 543 z 17.11.1983 cerkiew parafialna 1912, 12. Rajsk prawosławna p.w. św. przeniesiona A-14 z 11.11.2000 Apostołów Piotra i Pawła 1960-1962 13. Stryki wiatrak holender Stryki ok. 1900 435 z 20.03.1979 Cerkiew filialna cmentarna 14. Stryki XIX A-459 z 6.08.2012 p.w. św. Onufrego wiatrak ko źlak 15. Stupniki ok. 1900 481 z 31.01.1981 (przeniesiony z Trze ścianki)

Tab.6. Wykaz zabytków nieruchomych uj ętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków z terenu gminy Bielsk Podlaski Źródło: Podlaski Wojewódzki Konserwator Zabytków Datowanie Lp. Miejscowo ść Okre ślenie obiektu Ulica obiektu 1. Augustowo cmentarz wojenny 1915 2. Augustowo cmentarz prawosławny I poł. XIX w 3. Deniski cmentarz unicki XVIII w. 4. Dobromil park dworski 5. Dubia żyn cmentarz prawosławny II poł XIX w. 6. Hryniewicze Du że cmentarz prawosławny II poł. XIX w. 7. Hryniewicze Du że cmentarz wojenny 1915 8. Knorozy cmentarz prawosławny XIX/XX w. 9. Knorydy kaplica cmentarna p.w. św. Jerzego Zwyci ęzcy 1846 10. Knorydy chałupa nr 59 Knorydy nr 59 pocz. XX 11. Knorydy chałupa w zagrodzie nr 88 Knorydy nr 88 ok. 1910

- 40 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

12. Knorydy Podle śne park dworski cmentarz prawosławny p.w. św. Proroka Eliasza 13. Kozły II poł. XIX w. w Podbielu 14. Lewki nastawnia, ob. dom mieszkalny przed 1914 15. Łubin Ko ścielny cmentarz parafialny I poł. XIX w. kostnica, brama główna, brama boczna oraz 16. Łubin Ko ścielny ok. 1909 ogrodzenie cmentarza przyko ścielnego cmentarz przykościelny parafii rzymskokatolickiej w 17. Łubin Ko ścielny 1906 Łubinie Ko ścielnym 18. Łubin Ko ścielny park dworski 19. Łubin Ko ścielny cmentarz przyko ścielny nieistniej ący XV w. 20. Malinowo cmentarz wojenny 1915 21. Mokre cmentarz prawosławny II poł. XIX w. 22. Orzechowicze cmentarz wojenny z 1915 r. niemiecki 1915 23. Parcewo zagroda nr 99 24. Parcewo stodoła nr 89 Parcewo nr 89 XIX/XX 25. Parcewo budynek mieszkalno-gospodarczy i nr 69 Parcewo nr 69 1926 26. Parcewo chałupa nr 61 Parcewo nr 61 pocz. XX 27. Parcewo chałupa i chlew w zagrodzie nr 50 Parcewo nr 50 ok. 1927 28. Parcewo chałupa w zagrodzie nr 48 Parcewo nr 48 pocz. XX 29. Parcewo stodoła nr 46 Parcewo nr 46 pocz. XX cmentarz prawosławny parafialny p.w. 30. Parcewo II poł. XIX w. Zmartwychwstania Pa ńskiego w Bielsku Podlaskim 31. Parcewo cmentarz prawosławny (nieczynny) II poł. XIX w. 32. Pasynki cmentarz przycerkiewny XIX w. 33. Pasynki cmentarz prawosławny II poł. XIX w. 34. Piliki cmentarz wojenny 1942 35. Ploski cmentarz prawosławny II poł. XIX w. 36. Ploski cmentarz przycerkiewny 1855 37. Plutycze cmentarz prawosławny parafii w Rajsku poł. XIX w. 38. Podbiele cmentarz przycerkiewny prawosławny I poł. XIX w. 39. Podbiele park dworski 40. Proniewicze cmentarz prawosławny XIX w. 41. Rajki cmentarz prawosławny I poł. XIX w. 42. Rajsk cmentarz wojenny 43. Rajsk cmentarz przycerkiewny 1890 44. Rajsk cmentarz prawosławny I poł. XIX w. 45. Rajsk cmentarz epidemiczny XIX w. 46. Rajsk cmentarz wojenny 1942 47. Sobótka park dworski 48. Stołowacz park dworski 49. Stryki cmentarz prawosławny II poł. XIX w. XVIII/XIX cerkiew prawosławna filialna cmentarna p.w. św. 50. Stryki restaur. 1935- Onufrego 1937 51. Szastały cmentarz prawosławny II poł. XIX w. cmentarz prawosławny parafialny p.w. Narodzenia 52. Widowo II poł. XIX w. NMP w Bielsku Podlaskim 53. Widowo park dworski

Jak wida ć w wykazie zabytków gminy dominuj ą cmentarze, głównie z XIX w., które dziel ą si ę na cmentarze przycerkiewne, prawosławne, wojenne i unickie. Du ży udział maj ą równie ż pozostałe obiekty sakralne – ko ścioły i cerkwie. Ponadto na terenie gminy znajduje si ę kilka parków dworskich, chałup oraz jedna nastawnia (obecnie u żytkowana jako budynek mieszkalny) wpisanych do ewidencji zabytków.

- 41 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Najwi ęcej zabytków znajduje się we wsi Parcewo – 5 zabytków rejestrowych oraz 8 zabytków uj ętych w ewidencji.

6.4. Stanowiska archeologiczne Na terenie gminy wyznaczonych zostało 632 stanowisk archeologicznych z ró żnych okresów historycznych. Stanowiska archeologiczne to obszary w granicach, których znajduj ą si ę zabytki archeologiczne o znanej lokalizacji. Do zabytków archeologicznych zaliczamy zabytki nieruchome, będące powierzchniow ą, podziemn ą lub podwodn ą pozostało ści ą egzystencji i działalno ści człowieka, zło żon ą z nawarstwie ń kulturowych i znajduj ących si ę w nich wytworów b ądź ich śladów albo zabytek ruchomy, b ędący tym wytworem. Stanowiska archeologiczne na terenie gminy Bielsk Podlaski wpisane do rejestru zabytków przedstawia Tab. 7. pozostałe stanowiska archeologiczne przedstawia Zał ącznik Nr 1 do Studium. Zgodnie z ustaw ą z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1446 ze zm.) na terenie gminy ochronie konserwatorskiej podlegaj ą nast ępuj ące stanowiska archeologiczne:

Tab.7. Wykaz zabytków archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków z terenu gminy Bielsk Podlaski Źródło: Podlaski Wojewódzki Konserwator Zabytków Nr Lp. Miejscowo ść Okre ślenie obiektu Lokalizacja Nr rej. Nr decyzji stanowiska 531-1/16/82 z dn. 263/1/ 07.10.1982 r. Cmentarzysko A 1. Biała st.1 średniowieczne 531-1/17/82 z dn. 263/2/ 29.12.1982 r. A Nadle śnictwo 218/1 – 670-1/42/76 z Bielsk Podlaski, A dn.. 23.11.1976 Le śnictwo cmentarzysko 2. Grabowiec Grabowiec, st. 1 kurhanowe /2 kurhany/ 218/2 – 670-1/43/76 z dn. uroczysko A 23.11.1976 , oddział 76B Kl.III-1/6/183/63 grodzisko z dn. 15.11.1963 3. Ha ćki wczesno średniowieczne st. 1 13/A 670-1/61/76 z dn. zw. Zamek 29.12.1976 670-1/27/70 z dn. 4. Ha ćki kurhan Łysa Góra st. 2 129/A 30.11.1970 osada przygrodowa 535-1/57/97 z dn. 5. Ha ćki st. 3 278/A wielokulturowa 12.11.1997 279/1/ 535-1/62/97 z dn. A 26.11.1997 279/2/ 535-1/63/97 z dn. A 26.11.1997 osada przygrodowa 279/3/ 535-1/64/97 z dn. 6. Ha ćki st. 3 wielokulturowa A 26.11.1997 279/4/ 535-1/65/97 a dn. A 26.11.1997 279/5/ 535-1/66/97 z dn. A 26.11.1997 osada wydmowa z 670-1/58/76 z dn. 7. Plutycze st. 2 C-10 okresu neolitu 29.12.1976

- 42 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

6.5. Strefy ochrony konserwatorskiej Na terenie gminy Bielsk Podlaski ustanowiono granicę ochrony archeologicznej zlokalizowan ą w miejscowo ści Ha ćki. Sposób zagospodarowania oraz wszelkie zakazy i nakazy obowi ązuj ące na tym terenie powinny by ć doprecyzowane na etapie sporz ądzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zgodnie z Ustaw ą z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1446 ze zm.).

- 43 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

7. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WARUNKÓW I JAKO ŚCI ŻYCIA MIESZKA ŃCÓW, W TYM OCHRONY ICH ZDROWIA

7.1. Demografia Piramida płci i wieku mieszka ńców gminy Bielsk Podlaski posiada kształt piramidy zw ęż aj ącej si ę u podstawy, co jest charakterystyczne dla społeczeństwa starzej ącego si ę i nosi nazw ę piramidy regresywnej (Ryc.7.).

Ryc.7. Struktura płci i wieku Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS, 2014

Na piramidzie płci i wieku mieszka ńców Bielska Podlaskiego mo żna zaobserwowa ć inne charakterystyczne cechy tj. wyra źne podci ęcie piramidy oraz znaczn ą nadwy żkę kobiet nad męż czyznami powy żej 65 roku życia. Podci ęcie piramidy to echo ni żu demograficznego lat 60, na które dodatkowo nało żyła si ę kulturowa zmiana modelu rodziny oraz przesuni ęcie macierzy ństwa z przedziału 20-24 na 25-29, a nawet 30-34. Znaczna nadwy żka kobiet nad m ęż czyznami powy żej 65 roku życia jest spowodowana wy ższ ą średni ą długo ści ą życia kobiet wzgl ędem m ęż czyzn, którzy cz ęś ciej zapadaj ą na choroby cywilizacyjne, głównie układu kr ąż enia i statystycznie ul ęgaj ą wi ększej liczbie wypadków. Nadwy żka m ęż czyzn nad kobietami niemal we wszystkich przedziałach od 10 do 64 roku życia jest natomiast bardzo znamienna dla obszarów wiejskich. Kobiety częś ciej migruj ą ze wsi do miast zarówno w celach edukacyjnych (15-24), jak i w poszukiwaniu pracy. Młodzi męż czy źni natomiast cz ęsto zmuszeni s ą do pozostania w gospodarstwie, do pomocy oraz aby dziedziczy ć ojcowizn ę. Nadwy żka ta mo że znacz ąco przyczyni ć się do zmniejszenia liczby zawieranych mał żeństw a w efekcie do obni żenia przyrostu naturalnego. Na piramidzie płci i wieku nieznacznie zaznaczaj ą si ę dwa wy że demograficzne, jeden b ędący odpowiedzi ą społecze ństwa na straty wojenne oraz okres niepokoju, który nie słu żył zakładaniu i powi ększaniu rodzin, oraz drugi, będący echem pierwszego, zwi ązany z wchodzeniem w dorosło ść osób urodzonych w czasie wy żu. Pierwszy z nich, tzw. powojenny wy ż kompensacyjny przypadaj ący na lata 50. na wykresie zaznacza si ę zwi ększon ą liczb ą osób w wieku 50-60 lat. Z drugim wy żem demograficznym mieli śmy natomiast do czynienia w latach 80, co z kolei zaznacza si ę na wykresie, jako zwi ększona liczba osób w wieku 25-35 lat. Pomi ędzy wspomnianymi wy żami zaznaczaj ą si ę ni że demograficzne – pierwszy przypadaj ący na lata wojny i skutkuj ący zmniejszon ą liczb ą m ęż czyzn w wieku 70-75, oraz jego echo przypadaj ące na lata 60, kiedy to rodziny zakładały osoby urodzone w czasie II wojny światowej.

- 44 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Niezwykle korzystn ą struktur ę płci mo żna zauwa żyć na Ryc.8, na której widzimy, że liczba kobiet na 100 m ęż czyzn w gminie Bielsk Podlaski jest ni ższa ni ż średnia województwa i wynosi dokładnie 100. Oznacza to wyrównan ą proporcj ę kobiet do m ęż czyzn w gminie.

Ryc.8. Liczba kobiet na 100 m ęż czyzn Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS, 2014

Liczba kobiet na 100 m ęż czyzn

110 108 108 105 105 103 101 100 100 98 98

95 95 93

90

85 w oj.podlaskie pow . bielski g.m. Bielsk g.m. Bra ńsk g.w . Bielsk g.w . Bo ćki g.w . Bra ńsk g.w . Orla g. w .Rudka g.w . Wyszki Podlaski Podlaski

Obci ąż enie osób w wieku produkcyjnym osobami w wieku nieprodukcyjnym na terenie gminy Bielsk Podlaski jest znacznie wi ększe ni ż średnia dla województwa i średnia dla powiatu, które wynosz ą odpowiednio – 58 i 66 osób (Ryc.9). Przez ludno ść w wieku nieprodukcyjnym rozumie si ę ludno ść w wieku przedprodukcyjnym (m ęż czy źni i kobiety w wieku 0-17 lat) oraz w wieku poprodukcyjnym (m ęż czy źni w wieku 65 lat i wi ęcej oraz kobiety - 60 lat i wi ęcej).

Ryc.9. Ludno ść w wieku produkcyjnym Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS, 2014

Liczba osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym

120 114

97 100

80 76 80 71 66 66 58 57 60 53

40

20

0 w oj.podlaskie pow . bielski g.m. Bielsk g.m. Bra ńsk g.w . Bielsk g.w . Bo ćki g.w . Bra ńsk g.w . Orla g. w .Rudka g.w . Wyszki Podlaski Podlaski

Niski, na tle województwa podlaskiego, jest przyrost naturalny. W gminie Bielsk Podlaski wynosi on –10,70 (Ryc.10). W powiecie bielskim jedynie gmina miejska Bielsk Podlaski zanotowała przyrost dodatni.

- 45 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Ryc.10. Przyrost naturalny Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS, 2012

Przyrost naturalny na 1000 mieszka ńców

4,00 1,90 2,00 0,00 -2,00 -0,70 -5,10 -5,2010 -4,00 -3,70 -3,10 -7,40 -6,00 -10,70 -8,00 -11,00 -10,00 -12,00 -15,80 -14,00 -16,00 w oj.podlaskie pow .bielski g.m. Bielsk g.m. Bra ńsk g.w . Bielsk g.w . Bo ćki g.w . Bra ńsk g.w . Orla g.w . Rudka g.w . Wyszki -18,00 Podlaski Podlaski

Je żeli chodzi o poziom wykształcenia mieszka ńców gminy to ostatnie badania w tym kierunku przeprowadzone były w ramach spisu powszechnego w 2002 roku (Ryc.11). Wykazały one, że wykształcenie podstawowe posiada 42% mieszka ńców. Nieomal 16% posiada wykształcenie średnie natomiast 14% osób posiada wykształcenie zasadnicze zawodowe. Osoby posiadaj ące nieuko ńczone wykształcenie podstawowe, lub zupełny brak wykształcenia stanowi ą a ż 25% mieszka ńców gminy wiejskiej Bielsk Podlaski i jest to niestety znacz ąco wi ęcej ni ż średnia dla całego kraju. Niespełna 3% mieszka ńców posiada dyplom uko ńczenia wy ższej uczelni.

Ryc.11. Wykształcenie Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS, 2002

Ludno ść według wykształcenia

3% wy ższe 16% 25%

średnie razem (policealne, średnie zawodowe i średnie ogólnokształc ące) zasadnicze zawodowe 14%

podstawowe uko ńczone

podstawowe nieuko ńczone i bez wykształcenia 42%

7.2. Struktura gospodarcza, bezrobocie Gmina wiejska Bielsk Podlaski w 2014 roku posiadała 45 podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON na 1000 mieszka ńców (Ryc.12). Na przestrzeni lat liczba podmiotów w gminie stale wzrasta, ci ągle jest jednak znacznie ni ższa od średniej dla powiatu czy dla województwa, które w 2014 roku wyniosły odpowiednio 67 i 83.

- 46 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Ryc.12. Podmioty gospodarcze w rejestrze na 1000 mieszka ńców Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS, 2014

Podmioty gospodarcze wg rejestru REGON na 1000 mieszka ńców

90 87 83

67

53 49 45 46 41 35

woj.podlaskie pow. bielski g.m.Bielsk Podlaski g.m.Brańsk g.w.Bielsk Podlaski g.w.Bo ćki g.w.Bra ńsk g.w.Orla g.w.Rudka g.w.Wyszki

W gminie Bielsk Podlaski najwi ęcej podmiotów, bo a ż 23%, prowadzi działalno ść w sekcji A (według PKD 2008), czyli rolnictwo, łowiectwo i le śnictwo. Kolejn ą pod wzgl ędem liczebno ści grup ę stanowi ą podmioty działaj ące w sekcji F (budownictwo) –20%, w sekcji G (handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów mechanicznych, motocykli oraz artykułów u żytku osobistego i domowego) – 14% oraz w sekcji C (górnictwo i kopalnictwo) – 11%. Udział podmiotów w sekcji M (edukacja) stanowi 7%, a w sekcji R (działalno ść zwi ązana z kultur ą, rozrywk ą i rekreacj ą) – 5%. W sekcjach S (pozostała działalno ść usługowa) i H (hotele i restauracje) działa po ok. 4% podmiotów (Ryc.13). Natomiast w sekcjach I (transport, gospodarka magazynowa i ł ączno ść ), N (ochrona zdrowia i opieka społeczna) oraz Q (organizacja i zespoły eksterytorialne) działa po ok. 3% podmiotów. Udział pozostałych sekcji w ogóle podmiotów gospodarki narodowej stanowi ok. 3%. Przedstawione dane nie obejmuj ą osób prowadz ących gospodarstwa indywidualne w rolnictwie.

Ryc.13. Podmioty gospodarcze w rejestrze REGON według sekcji PKD Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS, 2012

Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON wg PKD

3% 5% 3% 1% 4% 7% 1% 1% 14% 3%

4%

11%

23%

20%

Rolnictwo, łowiectwo i le śnictwo (A) Górnictwo i kopalnictwo (C) Budownictwo (F) Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów mechanicznych, motocykli oraz artykułów u żytku osobistego i domowego (G) Hotele i restauracje (H) Transport, gospodarka magazynowa i ł ączno ść (I) Po średnictwo finansowe (J) Obsługa nieruchomo ści, wynajem, nauka i usługi zwi ązane z prowadzeniem działalno ści gospodarczej (K) Edukacja (M) Ochrona zdrowia i opieka społeczna (N) Gospodarstwa domowe zatrudniaj ące pracowników (P) Organizacja i zespoły eksterytorialne (Q) Działalno ść zwi ązana z kultur ą, rozrywk ą i rekreacj ą ® Pozostała działalno ść usługowa (S)

- 47 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Wśród mieszka ńców powiatu spora liczba osób aktywnych zawodowo pozostaje bez zatrudnienia i zarejestrowanych w urz ędach pracy. Stopa bezrobocia utrzymuje si ę na poziomie ni ższym o 5,2% ni ż wojewódzka średnia i bez pracy pozostaje ponad 9,4% ludno ści aktywnej zawodowo (Ryc.14). Nale ży zało żyć, że kilka procent to bezrobocie frykcyjne, zwi ązane z przerwami w zatrudnieniu podczas poszukiwania innej pracy lub podczas zmiany miejsca zamieszkania.

Ryc.14. Bezrobocie Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS, 2012

Stopa bezrobocia rejestrowanego [%]

19,7

16,8 16,8 14,6 13,2 13,2

10,2 9,4 8,8

Woj. podlaskie bielski Powiat hajnowski Powiat kolne ński Powiat łom żyński Powiat siemiatycki Powiat Powiat zambrowski Powiat m.Łom ża wysokomazowiecki

7.3. Jako ść życia mieszka ńców i ochrona ich zdrowia Na terenie gminy, ze wzgl ędu na jej rolniczy charakter dominuje zabudowa zagrodowa, ewentualnie zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i w zwi ązku z tym stosunkowo wysokie s ą wska źniki charakteryzuj ące warunki mieszkaniowe. Według danych GUS w 2014 roku na terenie gminy znajdowało si ę 3953 mieszka ń, składaj ących si ę z 14676 izb, w których mieszkało 6966 osób. Na jedn ą izb ę przypadało 0,47 mieszka ńca, a średnia powierzchnia u żytkowa mieszkania wynosiła 74,0 m2 i była o 2,1 metra mniejsza ni ż średnia powiatu. Na jedn ą osob ę w 2014 r. przypadło średnio 42,0 m 2, czyli o 12,2 m2 wi ęcej ani żeli średnio w Polsce. Gmina nie dysponuje niestety aktualnymi danymi dotycz ącymi wyposa żenia zasobu mieszkaniowego. Ostatnie badania przeprowadzone miały miejsce w 2010 roku. Zauwa żyć mo żna, że wyposa żenie mieszka ń w gminie wiejskiej Bielsk Podlaski nie odbiega od wyposa żenia mieszka ń w pozostałych gminach wiejskich powiatu, jednak że znaczn ą ró żnic ę w wyposa żeniu w porównaniu z gminami miejskimi powiatu bielskiego (Ryc.16).

Ryc.16. Warunki mieszkaniowe Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS, 2010

Mieszkania wyposa żone w:

wodoci ąg ust ęp łazienka gaz sieciowy centralne ogrzewanie

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% woj.podlaskie pow. bielski g.m.Bielsk g.m.Bra ńsk g.w.Bielsk g.w.Bo ćki g.w.Bra ńsk g.w.Orla g.w.Rudka g.w.Wyszki Podlaski Podlaski

- 48 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

W zakresie opieki zdrowotnej usługi świadcz ą przede wszystkim o środki zlokalizowane w gminie miejskiej Bielsk Podlaski, a tak że przychodnia lekarska w Łubinie Ko ścielnym. Na terenie gminy działa apteka oraz gabinet lekarski zlokalizowane w miejscowo ści Chraboły.

7.4. O świata Na terenie gminy wiejskiej Bielsk Podlaski działaj ą dwie placówki prowadzone przez samorz ąd – Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Łubinie Ko ścielnym oraz Zespół Szkół w Augustowie. W skład Zespołu Szkół w Augustowie wchodzi Szkoła Podstawowa i Gimnazjum. Szczegółowy wykaz obwodów podległych pod dane placówki o światowe na terenie gminy prezentuje Tab.8.

Tab.8. Obwody podległe pod dane placówki o światowej na terenie gminy wiejskiej Bielsk Podlaski Źródło: www.bielskpodlaski.pl Szkoła Lp. w danej szkole Miejscowo ść 1. Bolesty 2. Brze ścianka 3. Grabowiec 4. Łubin Ko ścielny 5. Łubin Rudołty 6. Pietrzykowo Goł ąbki Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II 7. Pietrzykowo Wyszki w Łubinie Ko ścielnym 8. Sierakowizna 9. Skrzypki Du że 10. Skrzypki Małe 11. Szastały 12. Truski 13. Zawady Szkoła Podstawowa w Augustowie 1. Augustowo 2. Ba ńki 3. Biała 4. Chraboły 5. Deniski 6. Dobromil 7. Dubia żyn 8. Ha ćki 9. Hołody 10. Hryniewicze Du że 11. Hryniewicze Małe 12. Husaki 13. Jacewicze 14. Knorozy 15. Knorydy 16. Kotły 17. Kozły 18. Ko żyno 19. Krzywa 20. Lewki 21. Łoknica 22. Malinowo 23. Mi ękisze 24. Mokre 25. Nałogi 26. Ogrodniki 27. Orlanka

- 49 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

28. Orzechowicze 29. Parcewo 30. Pasynki 31. Piliki 32. Pilipki 33. Ploski 34. Plutycze 35. Podbiele 36. Proniewicze 37. Rajki 38. Rajsk 39. Rzepniewo 40. Saki 41. Sobótka 42. Stołowacz 43. Stryki 44. Stupniki 45. Treszczotki 46. Widowo 47. Woronie 48. Zubowo

Zarówno w szkołach podstawowych jak i gimnazjum, na terenie gminy oddziały szkolne nie są zbyt liczne. Średnio w jednej klasie w szkole podstawowej uczy się mi ędzy 18 a 19, natomiast w gimnazjum mi ędzy 20 a 21 osób. Jest to niewiele wi ęcej ni ż średnia w innych gminach powiatu bielskiego i w przypadku szkół podstawowych wynosi 17 uczniów. Średnia ilo ść uczniów na 1 oddział w szkołach zlokalizowanych na obszarze opracowania jest zbli żona do warto ści tego wska źnika w województwie podlaskim (Ryc.17). Ryc.17. Uczniowie na 1 oddział Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS, 2002

Szkoła Podstawowa Liczba uczniów na 1 oddział w szkołach dla dzieci i młodzie ży Gimnazjum

29,67

24,43 24,00 22,97 23,06 22,17 22,12 22,00 20,48 20,83 20,86 18,50 17,86 17,83 17,01 16,67 14,13 14,00 12,34 9,17

woj.podlaskie pow. bielski g.m.Bielsk g.m.Bra ńsk g.w.Bielsk g.w.Bo ćki g.w.Bra ńsk g.w.Orla g.w.Rudka g.w.Wyszki Podlaski Podlaski

W porównaniu do pozostałych gmin powiatu bielskiego, szkoły w gminie Bielsk Podlaski dysponuj ą najmniejsz ą liczb ą komputerów. Średnio na 1 komputer z dost ępem do Internetu w szkołach podstawowych przypadało w 2012 r. 26,10 uczniów a w gimnazjach 10,56 uczniów. Jest to wynik mocno odbiegaj ący od sytuacji w województwie, szczególnie w przypadku szkół podstawowych, gdzie na jeden komputer we wszystkich szkołach przypada średnio 10 uczniów (Ryc.18).

- 50 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Ryc.18. Uczniowie na 1 komputer z dost ępem do sieci internet. Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS, 2012

Liczba uczniów na 1 komputer przeznaczony do u żytku z dost ępem do internetu Szkoła Podstawowa Gimnazjum

26,10

14,08

11,08 10,56 11,56 10,10 10,53 9,88 9,25 9,00 7,18 8,00 7,38 7,48 7,59 7,00 4,79 3,71 3,57 4,10

woj.podlaskie pow. bielski g.m.Bielsk g.m.Bra ńsk g.w.Bielsk g.w.Bo ćki g.w.Bra ńsk g.w.Orla g.w.Rudka g.w.Wyszki Podlaski Podlaski

7.5. Kultura Na terenie gminy Bielsk Podlaski najwa żniejsz ą instytucj ą kulturaln ą jest Gminna Biblioteka Publiczna w Augustowie. Do zada ń Biblioteki według jej statutu nale ży: • gromadzenie, opracowywanie i przechowywanie materiałów bibliotecznych, w tym materiałów dotycz ących własnego regionu, • udost ępnianie zbiorów na miejscu, wypo życzanie na zewn ątrz, prowadzenie wypo życze ń mi ędzybibliotecznych, • prowadzenie działalno ści informacyjnej oraz popularyzacji ksi ąż ek i czytelnictwa, • opracowywanie form pracy z czytelnikiem słu żą cych popularyzacji sztuki, nauki oraz upowszechniania dorobku gminy, • współdziałanie z bibliotekami innych sieci, instytucjami i organizacjami w zakresie rozwijania czytelnictwa i zaspokajania potrzeb o światowych i kulturalnych społeczno ści lokalnej, • współdziałanie z bibliotekami wchodz ącymi w skład sieci bibliotecznej w zakresie gromadzenia, opracowywania, przechowywania i udost ępniania zbiorów, sporz ądzania rozpowszechniania informacji bibliograficznych i dokumentacyjnych, drukarskich, naukowo-badawczych oraz dokształcania i doskonalenia zawodowego personelu bibliotek, jak równie ż wymiany i przechowywania materiałów bibliotecznych i informacji. Na terenie gminy działa kilka stowarzysze ń, towarzystw oraz zwi ązków, zrzeszaj ących ludzi o podobnych zainteresowaniach i celach. Do stowarzysze ń uj ętych w rejestrze prowadzonym przez Starostwo Powiatowe w Bielsku Podlaskim nale żą : • Stowarzyszenie Ludzi Dobrej Woli „Raj”, • Towarzystwo „Haj”, • Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Wsi Bolesty, • Stowarzyszenie „Nasza Ojcowizna”, • Stowarzyszenie Miło śników Ziemi Podlaskiej, • Towarzystwo Przyjaciół Skansenu w Ko źlikach, • Zwi ązek Ochotniczych Stra ży Po żarnych Rzeczpospolitej Polskiej, • Stowarzyszenie Przyjaciół Ta ńca w Pilikach, • Fundusz Lokalny na rzecz Rozwoju Społecznego w Widowie, • Stowarzyszenie Wspierania Kapitału Ludzkiego Kepler, • Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Bielskiej w Pasynkach,

- 51 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

• Stowarzyszenie Producentów Trzody Chlewnej „Podlasie”, • Stowarzyszenie „Nasze Ploski”. Jak ju ż wspomniano na terenie gminy działaj ą obiekty sakralne dwóch wyzna ń – prawosławnego i rzymskokatolickiego, do których przynale ży w sumie 21 świ ąty ń. Szczegółowo świ ątynie te przedstawia Tab.9.

Tab.9. Obiekty sakralne w gminie Bielsk Podlaski Źródło: UG Bielsk Podlaski

Lp. Parafia Świ ątynia Lokalizacja

Parafia Wniebowzi ęcia NMP dz. Nr ew. 36/14, Łubin 1. ko ściół parafialny. P.w. Wniebowzi ęcia NMP w Łubinie Ko ścielny Ko ścielnym dz. Nr ew. 999, 2. Cerkiew św. Jana Teologa w Augustowie Augustowo Parafia św. Jana dz. Nr ew. 785, 3. Teologa Cerkiew św. Onufrego w Strykach Augustowo w Augustowie Kaplica św. Pantelejmona w uroczysku dz. Nr ew. 853, 4. Borowiska Augustowo cerkiew Ikony Matki Bo żej Pomno życielki 5. dz. Nr ew. 70/2, Szastały Parafia św. Michała Chlebów w Szastałach Archanioła w Bielsku cerkiew św. Proroka Eliasza w Hryniewiczach dz. Nr ew. 210, 6. Podlaskim Du żych Hryniewicze Du że Parafia Zmartwychwstania 7. cerkiew św. Dymitra w Parcewie dz. Nr ew. 350, Parcewo Pa ńskiego w Bielsku Podlaskim kaplica Ikony Matki Bo żej „Wszystkich 8. dz. Nr ew. 244, Knorydy Parafia Za śni ęcia Strapionych Rado ść ” w Knorydach Matki Bo żej 9. w Bo ćkach kaplica św. Jerzego w Knorydach dz. Nr ew. 417, Knorydy

cerkiew Narodzenia św. Jana Chrzciciela 10. Parafia Narodzenia dz. Nr ew. 284, Pasynki w Pasynkach św. Jana Chrzciciela 11. w Pasynkach kaplica św. Anny w Pasynkach dz. Nr ew. 154, Pasynki

12. cerkiew Przemienienia Pa ńskiego w Ploskach dz. Nr ew. 1235, Ploski

13. Parafia Przemienienia kaplica św. Łukasza w Ploskach dz. Nr ew. 1352, Ploski Pa ńskiego w Ploskach kaplica Kaza ńskiej Ikony Matki Bo żej 14. dz. Nr ew. 497, Knorozy w Knorozach Parafia św. Proroka 15. cerkiew św. Proroka Eliasza w Podbielu dz. Nr ew. 860, Dubiażyn Eliasza w Podbielu cerkiew Świ ętych Apostołów Piotra 16. dz. Nr ew. 931, Rajsk i Pawła w Rajsku Parafia Świ ętych kaplica św. M ęczennicy Paraskiewy 17. Apostołów Piotra dz. Nr ew. 377 Rajsk w Rajsku i Pawła w Rajsku kaplica św. Apostoła Jana Teologa 18. dz. Nr ew. 299/2, Knorozy w Chrabołowskim Lesie (czasownia) Parafia Kaspierowskiej Ikony cerkiew Kaspierowskiej Ikony Matki Bo żej 19. dz. Nr ew. 111 Widowo Matki Bo żej w Widowie w Widowie

- 52 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Parafia Wniebowst ąpienia kaplica Świ ętych Borysa i Gleba w Ko żynie na 20. dz. Nr ew. 58/1 Ko żyno Pa ńskiego terenie domu pomocy „Arka” w Klejnikach Parafia Matki Bo żej kaplica katolicka Naj świ ętszej Marii Panny, dz. Nr ew. 138 21. z Góry Karmel Hryniewicze Małe Hryniewicze Małe

7.6. Sport i rekreacja Do infrastruktury sportowo-rekreacyjnej na terenie gminy Bielsk Podlaski nale ży zaliczy ć głównie obiekty przy szkołach w Augustowie oraz Łubinie Ko ścielnym. Funkcjonuj ą tu sale gimnastyczne oraz obiekty zewn ętrzne. W Augustowie boisko wielofunkcyjne oraz wyposa żony w ramach programu „Radosna Szkoła” plac zabaw dla dzieci, w Łubinie Ko ścielnym równie ż funkcjonuje taki sam plac zabaw. Ponadto w miejscowo ści Piliki funkcjonuje boisko do gry w piłk ę no żną wyposa żone przez gmin ę w zaplecze socjalne (szatnie, prysznice, toalety). Do bazy turystyczno-wypoczynkowej na terenie gminy zaliczy ć mo żna obiekty całoroczne, przedstawione w Tab.10.

Tab.10. Obiekty noclegowe w gminie Bielsk Podlaski Źródło: www.bielskpodlaski.pl

Lp. Nazwa i adres obiektu Liczba miejsc noclegowych

1. Zajazd „Zagłoba”, Ploski 204 26

2. Ośrodek Konferencyjno-Wypoczynkowy „Ptasia Osada” w Ploskach 68

3. Dworek „Cztery Pory Roku”, Piliki 133 30

4. Gospodarstwo Agroturystyczne Jerzy Gawryluk, Lewki 64 5

5. Gospodarstwo Agroturystyczne „Nałóg Pozytywny”, Nałogi 56 8

- 53 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

8. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z ZAGRO ŻENIA BEZPIECZE ŃSTWA LUDNO ŚCI I JEJ MIENIA

Odpowiedzialno ść za zapewnienie bezpiecze ństwa mieszka ńcom gminy Bielsk Podlaski spoczywa na Komendzie Powiatowej Policji, który ma swoj ą siedzib ę na ul. Kopernika 7 w Bielsku Podlaskim. Ponadto nad bezpiecze ństwem mieszka ńców w zakresie ochrony po żarowej czuwa Komenda Powiatowa Pa ństwowej Stra ży Po żarnej w Bielsku Podlaskim (KPPSP) z siedzib ą przy ul. Poniatowskiego 11. Systemem bezpiecze ństwa powiatu bielskiego zarz ądza Referat ds. Bezpiecze ństwa i Zarz ądzania Kryzysowego, które działa przy Starostwie Powiatowym w Bielsku Podlaskim. Do jego zada ń nale ży, budowanie systemu efektywnych działa ń na wypadek kl ęsk żywiołowych i innych sytuacji nadzwyczajnych.

POLICJA W Komendzie Powiatowej Policji w Bielsku Podlaskim znajduj ą si ę nast ępuj ące jednostki i wydziały: • Wydział Prewencji, • Wydział Ruchu Drogowego, • Wydział Kryminalny, • Jednoosobowe stanowisko ds. Ł ączno ści i Informatyki, • Jednoosobowe stanowisko ds. prasowo-informacyjnych, • Posterunek Policji w Bra ńsku, • Zespół Prezydialny Kadr i Szkolenia, • Zespół ds. Ochrony Informacji Niejawnych, • Zespół Administracyjno-Gospodarczy.

STRA Ż PO ŻARNA Na terenie gminy wiejskiej Bielsk Podlaski działa 16 jednostek Ochotniczej Stra ży Po żarnej w nast ępuj ących miejscowo ściach: Augustowo, Ba ńki, Dubia żyn, Hołody, Knorozy, Knorydy, Ko żyno, Łubin Ko ścielny, Mokre, Orzechowicze, Parcewo, Pasynki, Piliki, Ploski, Rajsk, Stryki w tym trzy jednostki ochotniczej stra ży po żarnej, które s ą wpisane do systemu ratowniczo-ga śniczego: • OSP Augustowo GCBA-6/32 • OSP Hołody GBA-2,5/16 • OSP Pasynki GCBA-6/32 • OSP Piliki GBA-2,5/16

Najwi ększe zagro żenia na terenie powiatu stwarzaj ą zakłady przemysłowe wykorzystuj ące w procesach technologicznych materiały stwarzaj ące du że zagro żenie po żarowe oraz posiadaj ące Toksyczne Substancje Przemysłowe stwarzaj ące zagro żenie chemiczno-ekologiczne znajduj ące si ę głównie w granicach miasta Bielsk Podlaski. Udział po żarów i miejscowych zagro żeń w liczbie interwencji jest zale żny od warunków pogodowych. Długotrwałe susze s ą przyczyn ą zwi ększenia liczby po żarów, natomiast silny wiatr, intensywne opady deszczu czy śniegu zwi ększaj ą liczb ę miejscowych zagro żeń – powodzi, podtopie ń, lokalnych tr ąb powietrznych. Opieraj ąc si ę na długoletnich, prognostycznych badaniach klimatu nale ży zało żyć wzrost niekorzystnych, ekstremalnych zdarze ń pogodowych.

- 54 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

9. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z POTRZEB I MO ŻLIWO ŚCI ROZWOJU GMINY

9.1. Potrzeby rozwoju Najsłabsze strony gminy zwi ązane s ą z niskim poziomem dochodów i z wynikaj ącymi z tego, brakami w infrastrukturze (drogowej, kanalizacyjnej). Niski poziom dochodów zarówno bud żetu gminy jak i mieszka ńców, jest przyczyn ą znacznej degradacji zasobów dziedzictwa kulturowego. Poprawy wymaga tak że struktura powierzchniowa gospodarstw rolnych, w śród których wyst ępuje ogromne rozdrobnienie. Słabo rozwini ęta jest działalno ść pozarolnicza i działalno ść daj ąca dodatkowe źródła dochodu w gospodarstwach rolnych. Mało rozwini ęta jest działalno ść usługowa, turystyczna, czy te ż działalno ść zajmuj ąca si ę obsług ą ruchu tranzytowego. W śród priorytetowych potrzeb mieszka ńców nale ży wskaza ć m.in.: popraw ę stanu technicznego dróg oraz skanalizowanie gminy. Potrzeby dla rozwoju zostały uj ęte w Strategii Zrównowa żonego Rozwoju Gminy Bielsk Podlaski do 2020 r., która została uchwalona przez Rad ę Gminy Bielsk Podlaski Uchwał ą Nr XI/57/03 z dnia 10 pa ździernika 2003 r.

9.2. Mo żliwo ści Mo żliwo ści rozwoju gminy stwarza atrakcyjne poło żenie w spokojnej okolicy, przy jednocze śnie zapewnionej dogodnej komunikacji z wi ększymi o środkami. Ponadto gmina poło żona jest w strefie przygranicznej, co generuje ruch pojazdów i sprzyja rozwijaniu infrastruktury obsługi ruchu tranzytowego i transgranicznego. Co wi ęcej, gmina jest zelektryfikowana i zwodoci ągowana, więc po zapewnieniu pełnego systemu kanalizacyjnego, będzie stanowiła atrakcyjny obszar rozwoju funkcji mieszkaniowej, usługowej i produkcyjnej. W granicach gminy planowana jest budowa infrastruktury szerokopasmowej na rzecz NGA (z j. angielskiego - Next Generation Access) oraz podstawowego dost ępu do Internetu, co przyczyni si ę do podniesienia konkurencyjno ści inwestycyjnej regionu. Gmina ma tak że mo żliwo ści rozwoju turystyki, zwłaszcza agroturystyki jako alternatywy dla prowadzenia produkcji rolniczej. Szans ę wykorzystania potencjału rolniczego stwarzaj ą nienajgorsze gleby, dogodne warunki klimatyczne oraz brak uci ąż liwych zakładów przemysłowych. Środki na wspieranie wielokierunkowego rozwoju obszarów wiejskich pozyskane z Unii Europejskiej, pozwol ą na modernizacj ę gospodarstw oraz na dywersyfikacj ę źródeł dochodów w gospodarstwach. Pozyskiwanie środków z europejskich funduszy strukturalnych stwarza gminie tak że du że mo żliwo ści rozbudowy sieci kanalizacyjnej czy budowy, rozbudowy i modernizacji oczyszczalni ścieków. W celu zachowania i wykorzystywania walorów gminy nale ży inwestowa ć w odnawialne źródła energii, które pozwol ą na popraw ę stanu środowiska naturalnego, zwłaszcza powietrza, zanieczyszczanego przez nisk ą emisj ę. Równolegle z prowadzonymi działaniami inwestycyjnymi, nale ży zintensyfikowa ć polityk ę promocyjn ą gminy, w celu wyeksponowania walorów gminy dla potencjalnych inwestorów. Poprawa promocji, pozwoli na pozyskanie nowych inwestorów i spowoduje zwi ększenie wpływów do bud żetu, przez co mo żliwe b ędzie szersze prowadzenia działa ń inwestycyjnych. Du żą szans ą dla gminy Bielsk Podlaski jest równie ż rozwój energetyki odnawialnej: wiatrowej, słonecznej oraz biogazowni. Rozwój w tych dziedzinach spowoduje zwi ększenie wpływów do bud żetu z podatków, oraz wpłynie na postrzeganie gminy jako proekologicznej. Rozwój energetyki wiatrowej, słonecznej czy biogazowni pozwala tak że na tworzenie nowych miejsc pracy, a lokalizacja takich inwestycji przynosi korzy ści z dzier żawy terenów równie ż mieszka ńcom, którzy mog ą w ten sposób zwi ększy ć wpływy do domowych bud żetów.

- 55 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

9.3.Analizy ekonomiczne, środowiskowe i społeczne Mo żliwo ści rozwoju gminy stwarza przede wszystkim poło żenie w zasi ęgu oddziaływania miasta. Poło żenie w otoczeniu miasta Bielsk Podlaski, a jednocześnie wysokie walory środowiska naturalnego sprawiaj ą, że obszar opracowania jest bardzo atrakcyjny, jako zaplecze mieszkaniowe. Ponadto teren ten poło żony jest w regionie atrakcyjnym turystyczne. Priorytetem dla gminy winno by ć aby prowadzone w niej inwestycje nie spowodowały znacz ącego oddziaływania na obszar Natura 2000 oraz na środowisko przyrodnicze gminy, stanowi ące wieli walor gminy, który winien by ć piel ęgnowany i wykorzystywany do budowania wizerunku gminy Bielsk Podlaski jako gminy przyjaznej do środowiska, prowadz ącej polityk ę opart ą na zasadach zrównowa żonego rozwoju. Nale ży zachowa ć wła ściwy stan ochrony siedlisk przyrodniczych. W ustaleniach studium zapisami nale ży ograniczy ć w maksymalnym stopniu negatywne oddziaływanie planowanego zagospodarowania na środowisko. Utworzenie odpowiedniej bazy z zakresu turystyki aktywnej i kwalifikowanej pozwoli przyci ągn ąć turystów, zainteresowanych aktywnym weekendowym wypoczynkiem. Rolniczy charakter gminy stwarza ponadto mo żliwo ść uzupełnienia oferty turystycznej o agroturystyk ę, która ostatnio znajduje coraz szersze grono odbiorców.

9.3.1. Prognozy demograficzne, w tym uwzgl ędniaj ące, tam gdzie to uzasadnione, migracje w ramach miejskich obszarów funkcjonalnych o środka wojewódzkiego Wiek produkcyjny ludno ści wskazuje zarówno u kobiet, jak i u m ęż czyzn na spadek ludno ści w wieku poprodukcyjnym, przy jednoczesnych wahaniach liczby ludno ści w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym. Wskazuje to na potrzeb ę aktywizacji szczególnie ludno ści produkcyjnej, a tak że konieczno ść stwarzania nowych miejsc pracy. Jednocze śnie dane w zakresie liczby ludno ści z podziałem na wiek produkcyjny, a tak że wska źnika bezrobocia, wyra źnie pokazuj ą, iż mimo niewielkiego spadku w 2014 r. liczby ludno ści w wieku produkcyjnym spadł wska źnik bezrobocia. Pokazuje to, i ż wzrosła aktywno ść ekonomiczna mieszka ńców. W zwi ązku z powy ższym w celu podtrzymania tego trendu nale ży d ąż yć do stwarzania warunków dla rozwoju przede wszystkim indywidualnej aktywno ści ekonomicznej poprzez rozwój głównie małych, ale i średnich przedsi ębiorstw. Spadek wska źnika bezrobocia mógł by ć spowodowany tak że napływem ludno ści przede wszystkim z obszaru miasta Bielsk Podlaski. Napływ ludno ści w wieku produkcyjnym posiadaj ącej ju ż zatrudnienie na obszarze poza gmin ą mógł by ć jedn ą z przyczyn spadku wska źnika bezrobocia. W zwi ązku z powy ższym nale ży wspiera ć rozwój aktywno ści ekonomicznej ludno ści, a tak że przewidzie ć na obszarze gminy miejsca b ędące swoistymi sypialniami, z odpowiednio wyposa żonymi terenami usługowymi i innymi terenami pomocniczymi.

Tab.11. Podział ludno ści wg wieku produkcyjnego opracowanie własne na podstawie danych GUS męż czy źni 2010 2011 2012 2013 2014 przedprodukcyjny 534 542 523 528 512 produkcyjny 2082 2064 2076 2080 2072 poprodukcyjny 990 973 948 929 903 kobiety 2010 2011 2012 2013 2014 przedprodukcyjny 510 516 501 507 508 produkcyjny 1463 1455 1456 1468 1455 poprodukcyjny 1626 1601 1593 1558 1516

- 56 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Jednocze śnie dane w zakresie liczby ludno ści z podziałem na wiek produkcyjny i bezrobocie wyraźnie wskazuj ą na spadek liczby ludno ści w wieku produkcyjnym i na spadek bezrobocia zarówno wśród kobiet jak i u m ęż czyzn.

Tab.12. Bezrobocie w Gminie Bielsk Podlaski opracowanie własne na podstawie danych GUS 2010 2011 2012 2013 2014 męż czy źni 95 86 93 127 123 kobiety 112 111 94 107 86 ogółem 207 197 187 234 209

Analiza kohortowa W celu oceny potencjału demograficznego całej gminy przeprowadzono prognoz ę demograficzn ą opart ą na analizie kohortowej.

Tab. 13. Prognoza liczby ludno ści opracowanie własne na podstawie danych GUS Stan Prognoza liczby mieszka ńców Wiek 2014 2019 2024 2029 2034 2039 2044 0-4 278 485 478 443 407 397 430 5-9 280 278 485 478 443 407 397 10-14 273 280 278 485 478 443 407 15-19 309 273 280 278 485 478 443 20-24 380 309 273 280 278 485 478 25-29 362 380 309 273 280 278 485 30-34 412 362 380 309 273 280 278 35-39 424 398 350 367 298 264 270 40-44 370 401 375 334 349 283 253 45-49 418 347 377 353 312 327 265 50-54 407 379 316 343 321 286 299 55-59 427 363 338 282 305 286 254 60-64 381 361 306 285 238 258 241 65-69 371 291 276 235 219 181 197 70-74 430 242 187 177 150 140 117 75-79 464 334 188 146 138 117 109 80 i wi ęcej 980 448 322 182 141 133 113 suma 6966 5931 5518 5249 5116 5044 5037

Z powy ższej prognozy wynika i ż, liczba ludno ści w gminie Bielsk Podlaski b ędzie sukcesywnie spada ć. Tendencja ta nie jest odosobniona, bowiem w całej Polsce od wielu lat mamy do czynienia ze spadkiem liczby ludno ści. Liczba ludno ści w gminie nie wynika wył ącznie z przyrostu naturalnego, ale tak że z salda migracji. W zwi ązku z tym zanalizowano równie ż dane dotycz ące migracji ludno ści, które przedstawia tabela 14:

- 57 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Tab. 14 Ruch migracyjny w gminie opracowanie własne na podstawie danych GUS saldo migracji wewn ętrznych zagranicznych 2010 44 0 2011 25 0 2012 21 -1 2013 44 0 2014 11 0 średnia 29 -0,2 Średnie saldo migracji 28,8

Przeprowadzona analiza w zakresie migracji wewn ętrznych wykazała przyrost liczny ludno ści, natomiast w zakresie migracji zagranicznych zanotowano spadek, z tym że miał on miejsce w jednym roku na przestrzeni całego analizowanego czasu. Średnio w gminie w wyniku migracji nast ępuje przyrost liczby ludności, co oznacza, i ż wi ęcej osób napływa do gminy. Wyniki prognozy demograficznej oraz dane w zakresie migracji wskazuj ą, i ż cz ęść ujemnej prognozy demograficznej po roku 2024 rekompensowana mo że by ć dodatnie saldo migracji. Szczególnie migracje nast ępuj ą z miasta Bielsk Podlaski, które wobec znacznego stopnia zainwestowania, nie sprzyja powstawaniu zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej o charakterze ekstensywnym zapewniaj ącym odpowiedni poziom życia mieszka ńców. Proces suburbanizacji, w którym to s ąsiednie obszary wiejskie staj ą si ę sypialniami, wzgl ędem bardziej rozwini ętych pod kątem dost ępu do rynku pracy miast, jest silnie zauwa żalny, gdy ż wzrost mo żno ści ludno ści, a tak że wi ększa mobilno ść sprzyjaj ą osiedlaniu si ę poza o środkami miejsc pracy, na terenach wiejskich, daj ących mo żliwo ść wi ększego komfortu życia pod k ątem hałasu i innych uci ąż liwo ści zwi ązanych z terenami silnie zainwestowanymi. Podsumowuj ąc wskaza ć nale ży, i ż na obszarze gminy Bielsk Podlaski w nast ępnych latach nale ży spodziewa ć si ę przyrostu ludno ści, decyduj ącej si ę na wybór gminy jako miejsca zamieszkania alternatywnego dla miasta, ze wzgl ędu na walory ekonomiczne i przyrodnicze. Metoda wska źnikowa W celu pełnego modelowania prognozy demograficznej mieszka ńców Gminy Bielsk Podlaski, oprócz analizy kohortowej przeprowadzono tak że analiz ę wska źnikow ą. W metodzie tej, analizie poddano wska źnik przyrostu naturalnego i migracji w latach 2005-2014 (Tab. 15). Wybrano nast ępnie warto ść minimaln ą, maksymaln ą i wyliczono średni ą (Tab. 16.). Na tej podstawie wskazano 2 warianty prognozy demograficznej.

Tab.15. Zestawienie wska źników przyrostu naturalnego, migracji i salda w latach 2005-2014 Lata 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Wska źnik przyrostu -0,00191 -0,00167 -0,00199 -0,00161 -0,00163 -0,00226 -0,00154 -0,00162 -0,00228 -0,00154 naturalne go Wska źnik salda 0,00457 0,00136 0,00549 -0,00291 0,00167 0,00611 0,00350 0,00282 0,00622 0,00158 migracji Saldo przyrostu naturalne 0,00266 -0,00031 0,00350 -0,00451 0,00004 0,00384 0,00196 0,00120 0,00395 0,00004 go i migracji

- 58 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Tab.16. Charakterystyczne warto ści wska źników salda przyrostu naturalnego i migracji. Warto ść minimalna -0,00451 Warto ść maksymalna 0,00395 Warto ść średnia 0,00124

Tab. 17. Prognoza liczby ludno ści metod ą wska źnikow ą Prognoza liczby ludno ści na rok 2044 Liczba ludno ści Liczba ludno ści Saldo liczby Liczba ludno ści Saldo liczby Wariant w 2014 r. w 2029 r. ludno ści w 2044 r. ludno ści

Warto ść minimalna 6966 6509 -457 6082 -884

Warto ść 6966 7390 424 7840 874 maksymalna

Warto ść średnia 6966 7096 130 7229 263

Przeprowadzona analiza pokazuje, i ż w wariancie minimalnym w okresie zarówno 15, jak i 30 lat prognozowana liczba ludno ści wyra źnie spadnie. Warto ść u średniona natomiast wskazuje na niewielki wzrost ludno ści. Ró żnica w prognozowanej liczbie ludno ści przeprowadzonej metod ą kohortow ą i wska źnikow ą wynikała głównie ze szczegółowo ści danych wzi ętych pod uwag ę do analizy kohortowej oraz zakresu prognozy metod ą wska źnikow ą. Wskaza ć nale ży, i ż dane m.in. w zakresie prognozowanej liczby urodze ń żywych wzgl ędem wieku matki nie s ą publikowane na poziomie gminy lub powiatu, co sprawia, i ż s ą to dane uogólnione dla wi ększego obszaru terytorialnego, a dane te determinuj ą wyniki prognozy. Dodatkowo przeprowadzone analizy w zakresie prognozy liczby ludno ści nie uwzgl ędniaj ą waha ń w tym zakresie i okre ślaj ą prognozowan ą liczb ę liczby ludno ści na podstawie stałego trendu.

9.4. Mo żliwo ści finansowania przez gmin ę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej, a tak że infrastruktury społecznej, słu żą cych realizacji zada ń własnych gminy

Przy wyznaczaniu terenów budowlanych nale ży wzi ąć pod uwag ę mo żliwo ści finansowe gminy wynikaj ące z konieczno ści realizacji zada ń własnych gminy, w zwi ązku z wyznaczeniem terenów budowlanych. Uwzgl ędniono fakt, i ż obecnie bud żet gminy jest zbilansowany. Dodatkowo realizacja infrastruktury technicznej zwi ązana b ędzie z pobieraniem przez gmin ę opłaty adiacenckiej, stanowi ącej dochód gminy umo żliwiaj ący realizacj ę sieci infrastruktury technicznej na terenach przeznaczonych pod zabudow ę. Przy sporz ądzaniu planu miejscowego przygotowana zostanie szczegółowa prognoza skutków finansowych uchwalenia planu, a przed przyst ąpieniem do sporz ądzenia planu wójt, zgodnie z zapisami ustawowymi dokona równie ż analizy zasadno ści przyst ąpienia do sporz ądzenia planu, w tym równie ż analizy skutków finansowych. Realizacja zada ń własnych gminy mo że by ć realizowana ze środków własnych, środków unijnych lub w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego. Koszty budowy dróg i uzbrojenia terenów nale żą cych do zada ń własnych gminy realizowane b ędą sukcesywnie w miar ę mo żliwo ści finansowych gminy.

- 59 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

9.5. Bilans terenów przeznaczonych pod zabudow ę

Gmina Bielsk Podlaski zajmuje powierzchni ę ok. 430 km 2.Jest szesnast ą co do wielko ści gmin ą w Polsce. W studium wyznacza si ę nowe tereny do zainwestowania w oparciu o obowi ązuj ące plany miejscowe, a tak że wnioski mieszka ńców. Ze wzgl ędu na swoje poło żenie (s ąsiedztwo miasta Bielsk Podlaski) zasadnym jest aby poło żyć nacisk na rozwój terenów do niego bezpo średnio przylegaj ących. Przeprowadzony bilans terenów inwestycyjnych uwzgl ędnia mo żliwo ści rozwojowe gminy pod k ątem przyrodniczym, społecznym i gospodarczym.

9.5.1. Okre ślenie zapotrzebowania na tereny inwestycyjne uwzgl ędniaj ąc uwarunkowania społeczne, gospodarcze i środowiskowe Zgodnie z danymi GUS z 2014 r. na obszarze gminy Bielsk Podlaski na jednego mieszka ńca przypada 42,0 m 2 mieszkania, a przeci ętna powierzchnia mieszkania wynosi około 74,0 m 2, a na jedno mieszkanie przypada około 1,76 osób. W zwi ązku z powy ższym maj ąc na uwadze, i ż przedmiotowa analiza dotyczy w szczególno ści dopuszczalno ści zabudowy zagrodowej i mieszkaniowej jednorodzinnej, gdy ż z uwagi na uwarunkowania zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna praktycznie nie wyst ępuje, wyliczono liczb ę potrzebnych mieszka ń, przy czym przyj ęto, i ż dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej jest to jedno mieszkanie w budynku. Przyj ęto, i ż minimalna powierzchnia działki dla zabudowy zagrodowej i mieszkaniowej jednorodzinnej powinna wynosi ć około 2000-4000 m 2, tj. powierzchnia ta dostosowana została do wzrastaj ącego standardu jako ści życia mieszka ńców i specyfiki gminy wiejskiej. Ludno ść wskutek bogacenia i wzrostu potrzeb zwi ązanych z miejscem zamieszkania poszukuje obszarów podmiejskich o powierzchni gwarantuj ącej posiadanie własnego terenu zielonego przeznaczonego do wypoczynku i rekreacji. W zwi ązku z tym na wielko ść działki do analizy miały wpływ tak że czynniki ekonomiczne i społeczne. Analizie poddano dane uzyskane metod ą wska źnikow ą dla warto ści u średnionej i maksymalnej. Dodatkowo prognozy powierzchni uwzględniaj ą niepewno ść procesów urbanistycznych – zwi ększenie o 30 %.

Tab.18. Prognozowane zapotrzebowanie na tereny inwestycyjne (tereny mieszkaniowe) Wielko ść parametru Wielko ść parametru Rodzaj parametru rok 2029 rok 2044 Prognozowana zmiana liczby ludno ści (warto ść maksymalna) 424 osób 874 osób Prognozowana liczba nowych mieszka ń (warto ść maksymalna) 241 mieszka ń 497 mieszka ń Prognozowana nowa powierzchnia mieszkalna (warto ść 23175,45 m 2 47772,05 m 2 maksymalna) Prognozowana powierzchnia nowych terenów inwestycyjnych 1252727,27 m 2 2582272,73 m 2 pod zabudow ę mieszkaniow ą (warto ść maksymalna) Prognozowana ł ączna powierzchnia terenów przeznaczonych pod 16643947,27 m 2 17973492,73 m 2 zabudow ę mieszkaniow ą warto ść maksymalna) Prognozowana ł ączna liczba mieszka ń (warto ść maksymalna) 4194 mieszka ń 4450 mieszka ń Warto ść parametrów po uwzgl ędnieniu dodatkowego przeznaczenia pod infrastrukturę techniczn ą, drogow ą itp. (warto ść 30%) Prognozowana nowa powierzchnia mieszkalna (warto ść 30128,09 m 2 62103,66 m 2 maksymalna) Prognozowana powierzchnia nowych terenów inwestycyjnych 1628545,45 m 2 3356954,55 m 2 pod zabudow ę mieszkaniow ą (warto ść maksymalna) Prognozowana ł ączna powierzchnia terenów przeznaczonych pod 21637131,45 m 2 23365540,55 m 2 zabudow ę mieszkaniow ą (warto ść maksymalna)

- 60 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Wielko ść parametru Wielko ść parametru Rodzaj parametru rok 2029 rok 2044 Prognozowana zmiana liczby ludno ści (warto ść średnia) 130 osób 263 osób Prognozowana liczba nowych mieszka ń (warto ść średnia) 74 mieszka ń 149 mieszka ń Prognozowana nowa powierzchnia mieszkalna (warto ść średnia) 7105,68 m 2 14375,34 m 2 Prognozowana powierzchnia nowych terenów inwestycyjnych 384090,91 m 2 777045,45 m 2 pod zabudow ę mieszkaniow ą (warto ść średnia) Prognozowana ł ączna powierzchnia terenów przeznaczonych pod 15775310,91 m 2 16168265,45 m 2 zabudow ę mieszkaniow ą (warto ść średnia) Prognozowana ł ączna liczba mieszka ń (warto ść średnia) 4027 mieszka ń 4102 mieszka ń Warto ść parametrów po uwzgl ędnieniu dodatkowego przeznaczenia pod infrastrukturę techniczn ą, drogow ą itp. (30%) Prognozowana nowa powierzchnia mieszkalna (warto ść średnia) 9237,39 m 2 18687,94 m 2 Prognozowana powierzchnia nowych terenów inwestycyjnych 499318,18 m 2 1010159,09 m 2 pod zabudow ę mieszkaniow ą (warto ść średnia) Prognozowana ł ączna powierzchnia terenów przeznaczonych pod 20507904,18 m 2 21018745,09 m 2 zabudow ę mieszkaniow ą (warto ść średnia)

Przeprowadzona analiza zapotrzebowania na tereny inwestycyjne wskazuje, i ż na terenie gminy konieczne b ędzie zapewnienie dodatkowych terenów pod zabudow ę mieszkaniow ą. W chwili obecnej zainwestowanych jest ok. 11,84 km2 powierzchni gminy. Do 2044 r. wskazano, iż gmina będzie potrzebowała tych terenów 21,02 km 2. Bior ąc pod uwag ę wielko ść gminy (ok. 430 km 2) to niespełna 5 % jej powierzchni. W zwi ązku z powy ższym nale ży d ąż yć do rozwoju gminy, przewidzie ć na obszarze gminy miejsca b ędące swoistymi sypialniami z odpowiednio wyposa żonymi terenami usługowymi i innymi terenami pomocniczymi. Swoist ą sypialni ą dla miasta Bielsk Podlaski s ą miejscowo ści s ąsiaduj ące (m.in. Augustowo, Lewki, Widowo, Proniewicze, Piliki), które z uwagi na swoj ą blisk ą lokalizacj ę i wzgl ędnie dobra skomunikowanie s ą atrakcyjne pod k ątem osiedlenia si ę tam ludno ści. Zapotrzebowanie na tereny usług o światy i wychowania Na terenie gminy w 2014 r. na jeden oddział przypadało 18-19 uczniów w szkołach podstawowych, w gimnazjum – 20-21. Z uwagi na fakt, i ż zgodnie z przyj ętą prognoz ą liczba ludno ści w gminie wzro śnie zaledwie o 12 % przyj ęto , i ż liczba dzieci równie ż nieznacznie wzro śnie. Z uwagi na fakt i ż w szkołach podstawowych na terenie gminy oddziały szkolne nie są zbyt liczne, b ędą one w stanie zaspokoi ć potrzeby mieszka ńców w zakresie o światy w perspektywie 30 lat. Nale żałoby si ę jedynie zastanowi ć nad potrzeb ą zapewnienia opieki dla najmłodszych. Pozostałe tereny Powierzchnia terenów usługowych wynosi 15,65 ha, produkcyjnych i produkcyjno- usługowych około 4,12 ha. Maj ąc na uwadze niski poziom bezrobocia oraz znaczn ą emigracj ę mieszka ńców za prac ą nale ży wyznaczy ć nowe tereny inwestycyjne umo żliwiaj ące rozwój drobnej przedsi ębiorczo ści, rozwój miejscowego przetwórstwa płodów rolnych oraz hodowli, rozwój agroturystyki i usług turystyczno-rekreacyjnych. Przyjmuje si ę, i ż powierzchnia terenów usług powinna wynosi ć do 10% powierzchni terenów zabudowy mieszkaniowej. W zwi ązku z tym powierzchnia terenów usług po uwzgl ędnieniu przyrostu zabudowy mieszkaniowej, powinna wynosi ć około 210,19 ha.

- 61 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Nale ży równie ż przyj ąć zasad ę lokalizowania usług podstawowych i publicznych w centrach ośrodków osadniczych. Wyznaczenie nowych terenów inwestycyjnych powinno by ć uzale żnione od konkretnych potrzeb, z uwzgl ędnieniem mo żliwo ści wykorzystania na ten cel terenów zlokalizowanych blisko w ęzłów komunikacyjnych. Uwzgl ędniaj ąc zapotrzebowanie gminy na nowe tereny aktywno ści gospodarczej przyj ęto, że tereny inwestycyjne powinny wynosi ć do 15 % terenów zabudowy mieszkaniowej. W zwi ązku z tym powierzchnia terenów produkcyjnych i produkcyjno-usługowych, powinna wynosi ć około 315,28 ha. Powy ższe wyliczenia s ą dla całej gminy, gdy ż brak jest mo żliwo ści przeprowadzenia analizy tylko dla obszaru obj ętego niniejsz ą zmian ą studium.

9.5.2 Chłonno ść istniej ących terenów inwestycyjnych w nawi ązaniu do przeprowadzonych analiz rozwojowych gminy

Na obszarze gminy wyst ępuj ą zwarte obszary funkcjonalno-przestrzenne. Cz ęś ciowe rozdrobnienie zabudowy wynika głównie z lokalizacji na terenie gminy zabudowy zagrodowej, która to swym charakterem przypomina bardziej zabudow ę mieszkaniow ą jednorodzinn ą ni ż zagrod ę (siedlisko). W ramach zwartych obszarów funkcjonalno- przestrzennych wyst ępuj ą stosunkowo niewielkie rezerwy. Analizuj ąc chłonno ść terenów inwestycyjnych wskazanych w obowi ązuj ącym studium zauwa żymy, i ż gmina posiada nadal rezerwy terenów inwestycyjnych. Tereny inwestycyjne w przedmiotowej zmianie studium, powinny pokrywa ć si ę z terenami, które zostały ju ż wskazane w obowi ązuj ącym Studium, a tak że w planach miejscowych. 9.5.3 Analiza potrzeb wyznaczenia nowych terenów inwestycyjnych z uwzgl ędnieniem obecnej chłonno ści Analizuj ąc wyniki przeprowadzanych prognoz ludno ści przyj ęto wariant maksymalny uzyskany metod ą wska źnikow ą, który przewiduje wzrost liczby ludno ści w przeci ągu 30 lat o ok. 12 %. Zgodnie z przeprowadzon ą analiz ą zapotrzebowania na tereny inwestycyjne, na terenie gminy konieczne b ędzie zapewnienie nowej powierzchni mieszkalnej. Prognozowana powierzchnia terenów przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą wyniesie 21018745,09 m2 (2101,87 ha). Nale ży przyj ąć , i ż 40% terenów inwestycyjnych w zakresie zabudowy mieszkaniowej b ędą to tereny mieszkaniowe jednorodzinne i zagrodowe, 10% to tereny zabudowy mieszkaniowej i usługowej. Na potrzeby przeprowadzonej analizy nale ży przyj ąć , i ż w ramach rezerw terenowych pod zabudow ę mieszkaniow ą jednorodzinn ą i zagrodow ą i usługow ą 20% stanowi ć b ędą tereny komunikacyjne oraz infrastruktury technicznej. Nowe tereny nale ży realizowa ć na obszarach o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej. Nowa zabudowa mieszkaniowa powinna stanowi ć uzupełnienie istniej ącej zabudowy, tworz ąc zwarte jednostki osadnicze w poszczególnych miejscowo ściach.

- 62 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

10. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU PRAWNEGO GRUNTÓW

Grunty w gminie Bielsk Podlaski zostały zewidencjonowane zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków. Na podstawie ewidencji gruntów stwierdzono, i ż powierzchnia obszaru opracowania wynosi 42994 ha, z czego nieruchomo ści stanowi ące własno ść gminy oraz zwi ązków mi ędzygminnych zajmuj ą 3,1% powierzchni gminy (1323 ha). Grunty Skarbu Państwa stanowi ą 16,1% (6899 ha), z czego 0,3% to grunty przekazane w u żytkowanie wieczyste (125 ha). Dwa hektary zajmuj ą grunty Skarbu Pa ństwa przedstawicieli pa ństwowych i innych pa ństwowych osób prawnych. Wi ększo ść gruntów w granicy opracowania stanowi ą grunty osób fizycznych – 76,1% (32684 ha). Grunty spółdzielni stanowi ą 2,2% (958 ha), grunty ko ściołów i zwi ązków wyznaniowych 0,7% (311 ha), wspólnoty gruntowe 0,6% (257 ha), grunty powiatów z wył ączeniem gruntów przekazanych w u żytkowanie 0,6% (276 ha), a grunty województw z wył ączeniem gruntów przekazanych w u żytkowanie 0,1% (31 ha). Grunty b ędące przedmiotem własno ści i władania osób niewymienionych wy żej stanowi ą 0,5% (234 ha). Rozporz ądzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków wskazuje 15 grup rejestrowych wła ścicieli nieruchomo ści i władaj ących. Dla czterech z tych grup wielko ść zajmowanej powierzchni wynosi 0 i dlatego nie zostały one uj ęte w Ryc. 19. Wspomniane grupy rejestrowe to: gminy i zwi ązki mi ędzygminne, je żeli wyst ępuj ą w zbiegu z u żytkownikami wieczystymi; jednoosobowe spółki jednostek samorz ądu terytorialnego i inne osoby prawne, których organami zało życielskimi s ą organy samorz ądu terytorialnego; powiaty i zwi ązki powiatów, je żeli wyst ępuj ą w zbiegu z u żytkownikami wieczystymi; województwa, je żeli wyst ępuj ą w zbiegu z u żytkownikami wieczystymi.

Ryc.19. Grunty gminne Źródło: UG Bielsk Podlaski

Powierzchnia gruntów wg podgrupy rejestrowej [ha]

32684

6772

1323 125 2 958 311 257 276 31 234

SP, je żeli nie SP, je żeli Jednoosobowe Gminy i zwi ązki Os. Fizyczne Spółdzielnie Ko ścioły i zwi ązki Wspólnoty Powiaty i zwi ązki Województwa, Spółki prawa wyst ępuje w wyst ępuje w spółki SP, mi ędzygminne, wyznaniowe gruntowe powiatów , je żeli je żeli nie handlowego i zbiegu z zbiegu z przeds. je żeli nie nie wyst ępuj ą w wyst ępuj ą w inne podmioty użytkownikami użytkownikami pa ństwowe i wyst ępuj ą w zbiegu z zbiegu z ewidencyjne wieczystymi wieczystymi inne pa ństwowe zbiegu z użytkownikami użytkownikami niewymienione w os. Prawne użytkownikami wieczystymi wieczystymi pkt 1-14 wieczystymi Rozporz ądzenia

- 63 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

11. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WYST ĘPOWANIA OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODR ĘBNYCH

11.1. Obiekty i tereny chronione na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Na terenie gminy wyst ępuje kilka form ochrony przyrody, okre ślonych w art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 2134ze zm.). Zasady zagospodarowania i wykorzystania obszarów okre śla Rozporz ądzenie Nr 9/05 Wojewody Podlaskiego z dnia 25 lutego 2005 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Dolina Narwi” (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego z 2005 r., Nr 54, poz. 722 ze zm.). Obszar Natura 2000 Murawy w Ha ćkach PLH200015 posiada zatwierdzony plan zada ń ochronnych zarz ądzeniem Nr 1/13 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku z dnia 11 stycznia 2013 r. w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych dla Obszaru Natura 2000 Murawy w Ha ćkach PLH 200015 (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego z 2013 r., poz. 416). Obszar Natura 2000 Dolina Górnej Narwi posiada zatwierdzony plan zada ń ochronnych zarz ądzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku z dnia 18 czerwca 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych dla obszaru Natura 2000 Dolina Górnej Narwi PLB200007 (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego z 2014 r., poz.2338). Obszar Natura 2000 Ostoja w Dolinie Górnej Narwi posiada zatwierdzony plan zada ń ochronnych zarz ądzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku z dnia 18 czerwca 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych dla obszaru Natura 2000 Ostoja w Dolinie Górnej Narwi PLH200010 (Dz. Urz. Woj Podlaskiego z 2014 r., poz. 2339). Dla pomników przyrody o żywionej zasady ochrony okre ślono w art..45, ust. 1 ustawy o ochronie przyrody. Wspomniane akty prawne ustanawiaj ą obowi ązuj ące w stosunku do poszczególnych form zakazy. Szczegółowo obiekty te zostały omówione w rozdziale 5.3.2. Ochrona przyrody.

11.2. Obiekty i tereny chronione na podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze Na terenie gminy wyst ępuje trzyna ście złó ż kruszywa naturalnego, z których dziewi ęć jest eksploatowanych. Szczegółowa charakterystyka złó ż znalazła si ę w rozdziale 5.1.10. Zaleca si ę sporz ądzi ć dla nich miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, zgodnie z art. 104 ust. 2 ustawy Prawo geologiczne i górnicze z dnia 9 czerwca 2011 r. (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 1131 ze zm.). Ponadto w obr ębie gruntów wsi Ha ćki ustanowiono miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego stref ę ochrony przyrodniczo-geologicznej.

11.3. Obiekty i tereny chronione na podstawie ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych Gleby tego regionu wykazuj ą niewielkie zró żnicowanie przestrzenne. Ponad 60% gleb zostało wykształconych z glin. W granicach gminy wyst ępuj ą w du żych kompleksach gleby pyłowe najcz ęś ciej pod ścielone glin ą. Pod wzgl ędem typologicznym dominuj ą tu gleby opadowo-glejowe z du żym udziałem brunatnych i czarnych ziem. Grunty kl. IIIa, IIIb, IVa, IVb zajmuj ą 66,4% ogólnej pow. gruntów ornych. Gleby o klasie bonitacyjnej I – III s ą obj ęte ochron ą na podstawie ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych.

- 64 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Zwarte kompleksy najlepszych gleb wyst ępuj ą w okolicy wsi: Widowo, Parcewo, Augustowo, Skrzypki Du że, Rajsk, Pasynki i Zubowo. W północnej, nadnarwia ńskiej cz ęś ci gminy w okolicach wsi Plutycze, Chraboły, Ploski wyst ępuj ą nieco gorsze, bardziej zró żnicowane warunki glebowe. Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych ochrona gruntów rolnych polega na: a) ograniczaniu przeznaczania ich na cele nierolnicze lub niele śne; b) zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych oraz szkodom w produkcji rolniczej, powstaj ącym wskutek działalno ści nierolniczej i ruchów masowych ziemi; c) rekultywacji i zagospodarowaniu gruntów na cele rolnicze; d) zachowaniu torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych; e) ograniczaniu zmian naturalnego ukształtowania powierzchni ziemi. Ze wzgl ędu na nisk ą lesisto ść gminy Bielsk Podlaski nale ży zwróci ć szczególn ą uwag ę na ochron ę terenów le śnych. Zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych ochrona gruntów le śnych polega na: a) ograniczaniu przeznaczania ich na cele niele śne lub nierolnicze; b) zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów le śnych oraz szkodom w drzewostanach i produkcji le śnej, powstaj ącym wskutek działalno ści niele śnej i ruchów masowych ziemi; c) przywracaniu warto ści u żytkowej gruntom, które utraciły charakter gruntów le śnych wskutek działalno ści niele śnej; d) poprawianiu ich warto ści u żytkowej oraz zapobieganiu obni żania ich produkcyjno ści; e) ograniczaniu zmian naturalnego ukształtowania powierzchni ziemi. W przypadku zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych na etapie sporz ądzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, wył ączenie z produkcji u żytków rolnych wytworzonych z gleb pochodzenia mineralnego i organicznego, zaliczonych do klas I, II, III, IIIa, IIIb, oraz u żytków rolnych klas IV, IVa, IVb, V i VI wytworzonych z gleb pochodzenia organicznego, a tak że gruntów, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2–10 stawy, oraz gruntów le śnych, przeznaczonych na cele nierolnicze i niele śne – mo że nast ąpi ć po wydaniu decyzji zezwalaj ących na takie wył ączenie.

11.4. Obiekty i tereny chronione na podstawie ustawy z dnia 28 wrze śnia 1991 r. o lasach Ze wzgl ędu na stosunkowo dobre gleby i dobre warunki klimatyczne sprzyjaj ące rozwojowi rolnictwa, gmina charakteryzuje si ę ni ższ ą lesisto ści ą (ok. 21%) ni ż jej średnia warto ść dla Polski (29%). Wyst ępuj ą głównie w małych kompleksach i s ą nierównomiernie rozmieszczone w granicach gminy. Opisywany rejon jest ubogi pod wzgl ędem zró żnicowania gatunkowego lasów. Znajduje si ę on w zasadzie poza zasi ęgiem świerka, buka i jodły. Rol ę gatunków głównych pełni ą: sosna zwyczajna, dąb szypułkowy oraz olsza czarna. Siedliska wilgotne wyst ępuj ą w rozproszeniu i zwi ązane s ą z terenami dolin i obni żeń, gdzie cz ęsto spotykane s ą podmokło ści. Na terenie gminy lasy ochronne (wodochronne) zlokalizowane s ą m.in. na obszarze źródliskowym rzeki Lubki i Wał ęgi.

11.5. Obiekty i tereny chronione na podstawie ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Na terenie gminy Bielsk Podlaski znajduje si ę 14 obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz 59 obiektów uj ętych w ewidencji zabytków. Ponadto na terenie gminy znajduje si ę 632 stanowisk archeologicznych sklasyfikowanych w ró żnych jednostkach chronologiczno-kulturowych, a w obr ębie gruntów wsi Ha ćki ustanowiono miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego stref ę

- 65 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______ochrony archeologicznej. Problematyka zabytków i opieki nad zabytkami została szczegółowo omówiona w rozdz. 5.

11.6. Obiekty i tereny chronione na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne Na terenie gminy funkcjonuj ą obecnie dwa gminne uj ęcia wody, które zaopatruj ą mieszka ńców. Dla uj ęć obowi ązuj ą pozwolenia wodno-prawne wydane przez Starost ę Bielskiego: - Uj ęcie wody w Rajsku: A Ś.6341.30.2013 z dnia 24.06.2013 r. wa żne do 24.06.2023 r. - Uj ęcie wody w Bolestach: AŚ.6341.17.2016 z dnia 27.05.2016 r. wa żne do 15.06.2026 r. Na podstawie artykułu 58 ust. 5 Prawa wodnego ustanowiona została strefa ochrony bezpo średniej od uj ęć wody o promieniu 8m. Gmina zaopatrywana jest w wod ę równie ż z uj ęcia zlokalizowanego w granicach administracyjnych miasta Bielsk Podlaski (Uj ęcie wody w m. Bielsk Podlaski AŚ.6341.5.2016 z dnia 25.03.2016 r. wa żne do 25.03.2036 r.). Na terenie gminy nie znajduje si ę żaden z Głównych Zbiorników Wód Podziemnych. Ponadto zgodnie z zapisami art. 6 Ramowej Dyrektywy Wodnej, Pa ństwa Członkowskie zobligowane s ą do utworzenia rejestru wszystkich obszarów wymagających szczególnej ochrony, w celu zachowania dobrego stanu znajduj ących si ę tam wód powierzchniowych i podziemnych oraz dla utrzymania siedlisk i gatunków bezpo średnio uzale żnionych od wody. W Polsce, zgodnie z transpozycj ą zapisów RDW do Ustawy Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. rejestr obszarów chronionych został utworzony w 2003 r., a jego uaktualnienie miało miejsce w roku 2007. Rejestr Wykazów Obszarów Chronionych obejmuje obszary wskazane poni żej. Obszary przeznaczone do poboru wody w celu zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo życia. Obszary przeznaczone do poboru wody w celu zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo życia wyznaczane s ą jako obszary jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych i jednolitych cz ęś ci wód podziemnych, z których ujmowana jest woda odpowiednio powierzchniowa lub podziemna, wykorzystywana w celach komunalnych, b ądź do produkcji środków spo żywczych lub farmaceutycznych. Średnia wielko ść poboru dla takich cz ęś ci wód powinna wynosi ć średnio powy żej 10 m 3 na dob ę lub słu żyć wi ęcej ni ż 50 osobom. Powinny by ć uwzgl ędniane równie ż cz ęś ci wód przeznaczone do takich celów w przyszło ści. Wyznaczone obszary powinny by ć chronione w celu zachowania odpowiedniej jako ści i ilo ści zasobów wód oraz dla zredukowania poziomu uzdatniania wymaganego przy produkcji wody do spo życia. Obszary te nie zostały wyznaczone przez Krajowy Zarz ąd Gospodarki Wodnej w granicach gminy Bielsk Podlaski. Obszary przeznaczone do ochrony gatunków zwierz ąt wodnych o znaczeniu gospodarczym. Wykaz sporz ądzony w roku 2007 nie zawierał obszarów do ochrony gatunków zwierz ąt wodnych o znaczeniu gospodarczym. Jednolite cz ęś ci wód przeznaczone do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych. Jednolite cz ęś ci wód przeznaczone do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych, identyfikowane s ą jako cz ęś ci wód, na których istnieje rekreacyjne u żytkowanie wód poprzez organizowanie k ąpielisk. Przedmiotowe JCWP wyznaczane s ą zgodnie z zapisami Dyrektywy 76/160/EWG z dnia 8 grudnia 1975 r. dotycz ącej wody w k ąpieliskach (uchylona Dyrektyw ą 2006/7/WE z dnia 15 lutego 2006 r. dot. zarz ądzania jako ści ą wody w k ąpieliskach), transponowanej przez Ustaw ę Prawo wodne oraz przez Rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jako ści ą wody w k ąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. z 2011 r., Nr 86, poz. 478) Obszary te nie zostały wyznaczone przez Krajowy Zarz ąd Gospodarki Wodnej w granicach gminy Bielsk Podlaski.

- 66 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Obszary wra żliwe na eutrofizacj ę wywołan ą zanieczyszczeniami pochodz ącymi ze źródeł komunalnych Pa ństwa Członkowskie zobowi ązane s ą na mocy zapisów Dyrektywy 91/271 EWG dot. oczyszczania ścieków komunalnych, wyznaczy ć na swoim terytorium obszary wra żliwe na eutrofizacj ę spowodowan ą zanieczyszczeniami pochodz ącymi ze źródeł komunalnych. Polska wyznaczyła cały obszar Pa ństwa jako obszar wra żliwy, wobec czego Dyrektywa 91/271/EWG wdra żana jest na całym terytorium kraju poprzez realizacj ę zapisów nast ępuj ących programów: • Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, opracowany w 2003 r. (AKPO ŚK2003) i zaktualizowany w 2005 (AKPO ŚK2005) i 2010 r. (AKPO ŚK2009); • Program wyposa żenia aglomeracji poni żej 2000 RLM w oczyszczalnie ścieków i systemy kanalizacji sanitarnej; • Program wyposa żenia zakładów przemysłu rolno-spo żywczego o wielko ści 4000 RLM, odprowadzaj ących ścieki bezpo średnio do wód, w urz ądzenia zapewniaj ące wymagane przez polskie prawo standardy ochrony wód. Obszary nara żone na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu, pochodz ącymi ze źródeł rolniczych. Obszary nara żone na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu, pochodz ącymi ze źródeł rolniczych stanowi ą obszary, z których maj ą miejsce spływy do wód powierzchniowych i/lub podziemnych, które zawieraj ą lub mog ą zawiera ć ponad 50 mg/l azotanów, je żeli nie zostan ą podj ęte działania opisane w dyrektywie, oraz maj ą miejsce spływy do wód, które s ą eutroficzne lub mog ą sta ć si ę eutroficzne, je żeli nie zostan ą podj ęte działania. Obszary te nazywane s ą strefami wra żliwymi na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu. Obszary te nie zostały wyznaczone przez Krajowy Zarz ąd Gospodarki Wodnej w granicach gminy Bielsk Podlaski. Obszary przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków, ustanowionych w ustawie o ochronie przyrody, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest wa żnym czynnikiem w ich ochronie. Obszary przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków, ustanowionych w ustawie o ochronie przyrody, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest wa żnym czynnikiem w ich ochronie zostały wyznaczone w Polsce poprzez analizę wzajemnego poło żenia obszarów chronionych tj. obszarów Natura 2000 (w tym obszarów wyznaczonych na mocy Dyrektywy 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa oraz na mocy Dyrektywy 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (ze zm.), parków narodowych i krajobrazowych wraz z otulinami, rezerwatów przyrody wraz z otulinami oraz zidentyfikowanych obszarów wyst ępowania ekosystemów uzale żnionych od odpowiedniego stanu zasobów wodnych, tj. mokradeł na glebach mineralnych, torfowisk i in. Miejsca pokrycia si ę tych stref zostały wyznaczone jako obszary przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest wa żnym czynnikiem w ich ochronie. Dla wskazanych terenów przeanalizowano rodzaj i nasilenie wyst ępuj ących presji oraz stopie ń zagro żenia degradacj ą pod k ątem zidentyfikowanych czynników antropogenicznych. Oszacowanie aktualnego stanu, tendencji zmian oraz potencjalnych trendów przekształce ń zbiorowisk ro ślinnych stało si ę podstaw ą do wskazania głównych działa ń naprawczych mog ących powstrzyma ć jak równie ż naprawi ć szkody w ekosystemach od wód zale żnych. Na terenie gminy Bielsk Podlaski obszary te zostały wyznaczone przez Krajowy Zarz ąd Gospodarki Wodnej w granicach Obszaru Natura 2000 „Ostoja w Dolinie Górnej Narwi” (PLH200010).

- 67 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

11.7. Obiekty i tereny chronione na podstawie ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady Na terenie gminy nie wyst ępuj ą tereny, które s ą obj ęte ochron ą na podstawie ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie byłych hitlerowskich obozów zagłady (t.j. Dz. U. z 2015 r., poz. 2120).

- 68 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

12. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WYST ĘPOWANIA OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGRO ŻEŃ GEOLOGICZNYCH Obszarami naturalnych zagro żeń geologicznych s ą tereny o znacz ących spadkach terenu, zwłaszcza pozbawione szaty ro ślinnej, które w przypadku zwi ększonej infiltracji wód opadowych, s ą najbardziej nara żone na osuwanie si ę mas ziemnych. Na terenie gminy nie wyst ępuj ą tereny predysponowane do powstawania osuwisk.

- 69 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

13. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WYST ĘPOWANIA UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓ Ż KOPALIN ORAZ ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH

Na obszarze gminy Bielsk Podlaski znajduj ą si ę wył ącznie kopaliny pospolite i nie wyst ępuj ą wi ększe zasoby surowców naturalnych przydatne do eksploatacji. Na terenie gminy wyst ępuje trzyna ście złó ż kruszywa naturalnego, z których jedena ście jest eksploatowanych: • „Augustowo”, Nr zło ża (MIDAS): KN13929, • „Augustowo II”, Nr zło ża (MIDAS): KN14791, • „Augustowo III”, Nr zło ża (MIDAS): KN15072 – rozpoznane szczegółowo, • „Augustowo IV”, Nr zło ża (MIDAS): KN15329, • „Augustowo V”, Nr zło ża (MIDAS): KN15493 – rozpoznane szczegółowo, • „Deniski I”, Nr zło ża (MIDAS): KN2600 – eksploatacja zaniechana, • „Dubia żyn”, Nr zło ża (MIDAS): KN2605 – rozpoznane szczegółowo, eksploatacja zaniechana, • „Dubia żyn II”, Nr zło ża (MIDAS): KN9986, • „Dubia żyn III”, Nr zło ża (MIDAS): KN14274, • „Dubia żyn IV”, Nr zło ża (MIDAS): KN15997, • „Ploski”, Nr zło ża (MIDAS): KN14949, • „Rzepniewo”, Nr zło ża (MIDAS): KN12117, • „Rzepniewo II”, Nr złoża (MIDAS): KN13933. W granicach opracowania wyznaczono równie ż perspektywiczne rejony wyst ępowania piasków ze żwirem. Cz ęść tych rejonów jest ju ż eksploatowana – „Rzepniewo” i „Rzepniewo II”. Na terenie gminy nie znajduje si ę żaden z Głównych Zbiorników Wód Podziemnych. W rejonie gminy Bielsk Podlaski wyst ępuj ą dwa główne pi ętra wodono śne – czwartorz ędowe i trzeciorz ędowe. Główne u żytkowe poziomy wodono śne wyst ępuj ą w obr ębie utworów czwartorz ędowych i zwi ązane s ą z osadami piaszczystymi zlodowacenia środkowopolskiego oraz południowopolskiego jak równie ż interglacjałem mazowieckim. W pi ętrze trzeciorz ędowym wyst ępuj ą poziomy wodono śne o funkcji podrz ędnej. Południowa cz ęść gminy poło żona jest w obszarze deficytowym w wody podziemne.

- 70 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

14. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WYST ĘPOWANIA TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODR ĘBNYCH

Na terenie gminy Bielsk Podlaski wyst ępuje trzyna ście złó ż surowców mineralnych. S ą to zło ża surowców skalnych, na które składaj ą si ę zło ża kruszywa naturalnego: piasków budowlanych, piasków poza piaskami szklarskimi, mieszanek żwirowo-piaskowych. Wszystkie zło ża s ą udokumentowane i posiadaj ą numer ewidencyjny MIDAS. W chwili obecnej eksploatowanych jest jedena ście złó ż: • „Augustowo”, Nr zło ża (MIDAS): KN13929, dla którego wyznaczono obszar górniczy (nr w rejestrze 10-10/3/272a) i teren górniczy; • „Augustowo II”, Nr zło ża (MIDAS): KN14791, dla którego wyznaczono obszar górniczy (nr w rejestrze 10-10/4/341) i teren górniczy; • „Augustowo III”, Nr zło ża (MIDAS): KN15072, dla którego wyznaczono obszar górniczy (nr w rejestrze 10-10/4/403) i teren górniczy; • „Augustowo IV”, Nr zło ża (MIDAS): KN15329, dla którego wyznaczono obszar górniczy (nr w rejestrze 10-10/4/374) i teren górniczy; • „Augustowo V”, Nr zło ża (MIDAS): KN15493, dla którego wyznaczono obszar górniczy (nr w rejestrze 10-10/4/382) i teren górniczy; • „Dubia żyn II”, Nr zło ża (MIDAS): KN9986, dla którego wyznaczono obszar górniczy (nr w rejestrze 10-10/2/104a) i teren górniczy; • „Dubia żyn III”, Nr zło ża (MIDAS): KN14274, dla którego wyznaczono obszar górniczy (nr w rejestrze 10-10/4/269) i teren górniczy; • „Dubia żyn IV”, Nr zło ża (MIDAS): KN15997, dla którego wyznaczono obszar górniczy (nr w rejestrze 10-10/5/412) i teren górniczy; • „Ploski”, Nr zło ża (MIDAS): KN14949, dla którego wyznaczono obszar górniczy (nr w rejestrze 10-10/4/386/a) i teren górniczy; • „Rzepniewo”, Nr zło ża (MIDAS): KN12117, dla którego wyznaczono obszar górniczy (nr w rejestrze 10-10/3/220) i teren górniczy; • „Rzepniewo II”, Nr zło ża (MIDAS): KN13933, dla którego wyznaczono obszar górniczy (nr w rejestrze 10-10/3/271a/b) i teren górniczy. W przypadku zło ża „Deniski I”(MIDAS KN2600) eksploatacja została zaniechana. W przypadku złó ż „Dubia żyn” (MIDAS KN2605) i Pietrzykowo Wyszki (MIDAS KN16821) nie wyznaczono obszaru oraz terenu górniczego. W granicach opracowania wyznaczono równie ż perspektywiczne rejony wyst ępowania piasków ze żwirem. Cz ęść tych rejonów jest ju ż eksploatowana – „Rzepniewo” i „Rzepniewo II”.

- 71 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

15. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU SYSTEMÓW KOMUNIKACJI I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, W TYM STOPIE Ń UPORZ ĄDKOWANIA GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ, ENERGETYCZNEJ ORAZ GOSPODARKI ODPADAMI

15.1 Stan systemu komunikacyjnego

15.1.1.Komunikacja drogowa W gminie Bielsk Podlaski ogółem znajduje si ę dobrze rozwini ęta sie ć dróg publicznych. Najwi ęcej, ok. 188 km stanowi ą drogi powiatowe, ok. 107 km drogi gminne, posiadające numery i ustalony przebieg, ok. 514 km drogi gminne dla których nie ustalono przebiegu i numerów w trybie ustawy o drogach publicznych, oraz ok. 35 km drogi krajowe. Pozostałe 7 km dróg na terenie gminy stanowi ą drogi wojewódzkie.

Tab. 19. Drogi powiatowe w gminie Bielsk Podlaski Źródło: PZD Bielsk Podlaski Lp Nr drogi Ci ąg drogi Klasa drogi 1 1574B Bielsk Podlaski (ul. 11-go Listopada) – Augustowo – Wyszki – zbiorcza Bielsk Podlaski – Orzechowicze – Stołowacz – – – 2 1575B zbiorcza Doktorce Falki – Warpechy Stare – – Warpechy Nowe – do drogi 3 1580B lokalna powiatowej 1575B 4 1582B Wyszki (dr. 1574B) – – -Stołowacz lokalna 5 1585B dr. 1574B – Nałogi - Orzechowicze lokalna 6 1586B dr. 1575B - Woronie lokalna 7 1587B Chraboły – Strabla lokalna 8 1588B Plutycze – Jacewicze – dr. 1575B lokalna 9 1589B Stołowacz – Rajsk – dr. 1587B lokalna 10 1590B Rajsk – Husaki – dr. 1575B lokalna 11 1591B dr. 19 - Deniski lokalna 12 1595B Malesze - Brze ścianka - Łubin Ko ścielny zbiorcza 13 1596B Łubin Rudołty – Stryki – dr. 1574B lokalna 14 1597B Grabowiec – Stryki lokalna Bielsk Podlaski (ul. Mickiewicza, ulica bez nazwy w kierunku Klejnik) – 15 1601B zbiorcza Klejniki – Tyniewicze Wielkie - Narew dr. 19 - Ploski - Zubowo - Saki - Pasynki -Łoknica - Krzywa - Szczyty- 16 1603B zbiorcza Dzi ęciołowo - Orla 17 1604B dr. 1603B – Gorodczyno lokalna 18 1605B dr. 1604B - Ko żyno – Ko źliki - Lachy lokalna 19 1607B dr. 1601B – Pilipki lokalna 20 1608B Chraboły – Rzepniewo– Knorozy - Zubowo lokalna 21 1609B Bielsk Podlaski - Hryniewicze Du że -Hryniewicze Małe - Rzepniewo lokalna 22 1610B Biała – Sobótka – Saki lokalna Bielsk Podlaski (ul. Widowska) - Widowo -Ogrodniki - Łoknica - 23 1611B lokalna Podrzeczany - Czy że 24 1613B dr. 1603B - Mi ękisze - Sapowo - Klejniki lokalna 25 1614B Kuraszewo – Lady – Leniewo – Łoknica lokalna 26 1616B Krzywa - Rakowicze - Czy że - Osówka -Szostakowo - Nowoberezowo lokalna Bielsk Podlaski – Parcewo – Orla – Dubicze Cerkiewne – Werstok – droga 27 1654B zbiorcza 1652B 28 1678B Hołody – Mikłasze – Orla – - lokalna 29 1679B dr. 1681B- Topczykały - Podbiele - Mokre -Knorydy - Starowie ś - Bo ćki lokalna 30 1680B Parcewo – - Orla lokalna 31 1683B Lewki - Rajki - Kozły - Podbiele lokalna

- 72 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

32 1684B Podbiele - Dubia żyn - - dr. 1746B lokalna Piliki - Pietrzykowo- Goł ąbki - Bolesty -Skrzypki Du że - Skrzypki Małe - 33 1688B lokalna Truski -Koszewo - Kadłubówka 34 1689B droga krajowa 66 – Bolesty lokalna 35 1690B Pietrzykowo- Goł ąbki - Zawady - -Olszewo lokalna 36 1691B Łubin Ko ścielny - Sierakowizna - Truski -Olszewo - Bo ćki zbiorcza Łubin Ko ścielny - Koszewo - D ębowo - - - Bodaki - 37 1692B lokalna Wiercie ń -Hawryłki - dr.1679B

Drogi na terenie gminy posiadaj ą słaby stan techniczny. Cz ęść dróg gminnych nie posiada utwardzonej nawierzchni, a wi ększo ść dróg powiatowych i gminnych nie spełnia parametrów obowi ązuj ących w przepisach prawa.

Tab.20. Wykaz dróg gminnych Źródło: UG Bielsk Podlaski Długo ść Lp. Nr drogi Przebieg drogi Rodzaj nawierzchni [km] Od drogi powiatowej nr 1603B Ploski – do drogi 1. 107451B 2,1 Żwirowa krajowej nr 19 Od drogi powiatowej nr 1603B Ploski – do drogi 2. 107452B 3,1 Bitumiczna powiatowej nr 1608B Knorozy Od drogi powiatowej nr 1603B Ploski – Stupniki 3. 107453B 4,4 Żwirowa – do drogi powiatowej nr 1605B Od drogi powiatowej nr 1608B Knorozy – do 4. 107454B 4,2 Żwirowa drogi powiatowej nr 1610B Sobótka Od drogi powiatowej nr 1587B Zubowo – 5. 107455B 3,2 Żwirowa, gruntowa Pilipki do drogi powiatowej nr 1590B Od drogi powiatowej nr 1587B Plutycze – do 6. 107456B 2,0 Gruntowa drogi powiatowej nr 1590B Od drogi gminnej nr 107458B Rajsk – Ha ćki do Bitumiczna, 7. 107457B 3,0 drogi krajowej nr 19 żwirowa Od drogi powiatowej nr 1589B Rajsk – 8. 107458B 5,0 Bitumiczna Orzechowicze – do drogi powiatowej nr 1575B Od drogi krajowej nr 19 – Hryniewicze Małe do 9. 107459B 2,4 Bitumiczna drogi powiatowej nr 1609B Od drogi powiatowej nr 1585B Ba ńki – Woronie Bitumiczna, 10. 107460B 7,4 – Augustowo – droga krajowa nr 66 żwirowa Od drogi powiatowej nr 1574 – Malinowo – 11. 107461B 2,5 Brukowa, gruntowa granica gminy (Niewino Stare) Od drogi powiatowej nr 1574B – Stryki do drogi 12. 107462B 2,1 Żwirowa powiatowej nr 1596B Od drogi krajowej nr 66 – Szastały do drogi 13. 107463B 1,3 Bitumiczna gminnej nr 107465B Od drogi powiatowej nr 1688B Bolesty – 14. 107464B 1,5 Bitumiczna Zawady droga powiatowa nr 1690B Szastały od drogi gminnej nr 107463B – 15. 107465B 2,4 Żwirowa Pietrzykowo Goł ąbki droga powiatowa 1688B Grabowiec od krajowej nr 66 – Skrzypki Du że 16. 107466B 2,3 Żwirowa droga powiatowa nr 1688B Zawady od drogi powiatowej nr 1690B – 17. 107467B Pietrzykowo Wyszki – Pietrzykowo Goł ąbki 2,7 Gruntowa droga powiatowa nr 1688B

- 73 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Knorydy od drogi powiatowej nr 1679B – Bitumiczna, 18. 107468B Knorydy Dolne – Gaj – do drogi powiatowej nr 3,5 gruntowa 1690B kol. Zawady Knorydy od drogi powiatowej 1679B – granica Bitumiczna, 19. 107469B 3,2 gminy Krasna Wie ś gruntowa Granica miasta Bielsk Podlaski – Mokre do 20. 107470B 3,3 Gruntowa drogi powiatowej nr 1679B Mokre od drogi powiatowej nr 1679B – granica 21. 107471B 3,5 Gruntowa gminy Krasna Wie ś Od granic miasta Bielsk Podlaski – Dubia żyn do 22. 107472B 4,7 Bitumiczna drogi powiatowej nr 1684B Od drogi powiatowej nr 1654B Parcewo – do 23. 107473B 2,4 Żwirowa drogi wojewódzkiej Hołody Hołody – od drogi wojewódzkiej – Ogrodniki do 24. 107474B 2,4 Bitumiczna drogi powiatowej nr 1611B Od drogi powiatowej nr 1611B Ogrodniki – do 25. 107475B 2,7 Żwirowa drogi powiatowej nr 1603B Pasynki Od drogi powiatowej nr 1603B Treszczotki – 26. 107476B 2,0 Bitumiczna Mi ękisze do drogi powiatowej nr 1613B Od drogi krajowej nr 19 Proniewicze – do drogi 27. 107477B 2,3 Gruntowa powiatowej nr 1609B Hryniewicze Du że Od drogi krajowej nr 19 Proniewicze – 28. 107478B 3,3 Żwirowa, gruntowa Orzechowicze – do drogi powiatowej nr 1575B Od drogi krajowej nr 19 – Dobromil (koniec 29. 107479B 0,4 Bitumiczna wsi) Od drogi powiatowej nr 1611B Ogrodniki – 30. 107480B 3,5 Gruntowa Kotły do drogi powiatowej nr 1601B Od drogi krajowej nr 19 Piliki – do drogi 31. 107481B 1,5 Gruntowa gminnej nr 107472 Dubia żyn Od drogi powiatowej nr 1587B Chraboły do 32. 107482 0,7 Bitumiczna ko ńca wsi Od drogi powiatowej 1610B – Kotły do drogi 33. 107483B 1,2 Bitumiczna powiatowej nr 1601B Od drogi powiatowej nr 03656 – Ogrodniki do 34. 107484B 0,8 Gruntowa, żwirowa ko ńca wsi Od drogi powiatowej nr 1595B– Brze ścianka do 35. 107485B 0,3 Bitumiczna ko ńca wsi Od drogi gminnej nr 107460B Woronie do 36. 107486B 0,2 Bitumiczna ko ńca wsi Od drogi powiatowej 1575B Stołowacz do drogi 37. 107487B 0,4 Bitumiczna powiatowej 1575B Od drogi powiatowej 1579B Stryki – do drogi 38. 107488B 3,3 Bitumiczna krajowej nr 66 Szastały 39. 107489B Od drogi krajowej nr 19 – Piliki do ko ńca wsi 0,3 Bitumiczna Od drogi powiatowej nr 1585B Nałogi – do 40. 107490B 2,8 Gruntowa drogi powiatowej nr 1582B Stacewicze Od drogi powiatowej nr 1683B Lewki – do 41. 107491B 1,1 Żwirowa granic miasta Bielsk Podlaski Od drogi powiatowej nr 1588B – Jacewicze do 42. 107492B 0,4 Gruntowa ko ńca wsi Od drogi powiatowej nr 1585B – Ba ńki do 43. 107493B 0,5 Bitumiczna ko ńca wsi

- 74 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Od drogi powiatowej nr 1691B – Truski do Bitumiczna, 44. 107494B 0,5 ko ńca wsi żwirowa Od drogi krajowej nr 19 Proniewicze – do drogi 45. 107495B 1,2 Gruntowa powiatowej nr 1609B Od drogi powiatowej nr 1603B – Krzywa – do Bitumiczna, 46. 107496B 3,4 drogi powiatowej nr 1611B żwirowa

Ryc.20. Układ komunikacyjny Źródło: Opracowanie własne

Publiczny transport drogowy Transport publiczny na terenie Gminy Bielsk Podlaski realizuj ą nast ępuj ący przewo źnicy: Arriva Bus Transport Polska, PKS Białystok, PKS , Pogoda Białystok przy czym transport lokalny obsługiwany jest przede wszystkim przez firm ę Arriva Bus Transport Polska. Pozostali przewo źnicy kursuj ą jedynie na kierunkach przelotowych. Transport publiczny obsługuje szereg miejscowo ści gminy, jednak że nie wszystkie, ł ącz ąc je mi ędzy innymi z miastem Bielsk Podlaski, Białymstokiem, Siemiatyczami, Lublinem, Warszaw ą, Narwi ą, Hajnówk ą, Bra ńskiem, Bo ćkami, Wyszkami.

- 75 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

15.1.2.Komunikacja kolejowa Przez obszar opracowania przebiega jednotorowa niezelektryfikowana linia kolejowa Nr 32 relacji Czeremcha – Białystok. Obecnie na tej linii jest niewielki ruch transportowy i pasa żerski. Maksymalna pr ędko ść poci ągu pasa żerskiego na tej trasie to 50 km/h, szynobusu 60 km/h, a poci ągu towarowego 40 km/h. Linia kolejowa w zakresie transportu osobowego obsługuje miejscowo ści gminne poło żone najbli żej torów tj. Rajsk, Orzechowicze, Lewki, Dubia żyn, Podbiele. Istniej ąca, obecnie nieczynna linia kolejowa nr 52 Lewki-Hajnówka, która zgodnie ze Strategi ą Województwa Podlaskiego planowana jest do odbudowy i uruchomienia na niej ruchu kolejowego.

15.1.3.Komunikacja lotnicza Na terenie gminy, ani powiatu nie znajduje si ę żaden port lotniczy. Najbli ższy port zlokalizowany jest w Warszawie (ok. 180 km).

15.1.4.Trasy rowerowe Na terenie gminy nie wyznaczono szlaków rowerowych.

15.2. Stan infrastruktury technicznej

15.2.1. Gospodarka wodno-ściekowa Gospodark ę wodno-ściekow ą na terenie gminy reguluje Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 roku o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. z 2015 r. poz. 139), Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada roku w sprawie warunków jakie nale ży spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2014 r., poz. 1800), Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 6 lutego 2015 r. - w sprawie komunalnych osadów ściekowych (Dz. U. z 2015 r., poz.257).

15.2.1.1. Uj ęcia wody W granicach opracowania funkcjonuj ą obecnie dwa gminne uj ęcia wody, które zaopatruj ą mieszka ńców. Dla uj ęć obowi ązuj ą pozwolenia wodno-prawne wydane przez Starost ę Bielskiego: • Uj ęcie wody w Rajsku: A Ś.6341.30.2013 z dnia 24.06.2013 r. wa żne do 24.06.2023 r. • Uj ęcie wody w Bolestach: AŚ.6341.17.2016 z dnia 27.05.2016 r. wa żne do 15.06.2026 r. Ponadto Gmina Bielsk Podlaski zaopatrywana jest w wod ę z uj ęcia wody zlokalizowanego w granicach administracyjnych miasta Bielsk Podlaski: AŚ.6341.5.2016 z dnia 25.03.2016 r. wa żne do 25.03.2036. Na terenie gminy nie znajduje si ę żaden z Głównych Zbiorników Wód Podziemnych, a południowa cz ęść gminy poło żona jest w obszarze deficytowym w wody podziemne.

- 76 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Tab.21. Uj ęcia wody w gminie Bielsk Podlaski Źródło: Starostwo Powiatowe w Bielsku Podlaskim Pobory Pozwolenie L.p. Uj ęcie Charakterystyka wodnoprawne Ośr.d Qmax.d Qmax.h

Pobór wód podziemnych dla potrzeb AŚ.6341.30.2013 wodoci ągu wiejskiego Rajsk z dnia 24.06.2013 r. 105,7 566,2 56,6 1. Rajsk i odprowadzaniu wód popłucznych do wa żne do m3/d m3/d m3/h odbiornika 24.06.2023 r.

Pobór wód podziemnych dla potrzeb AŚ.6341.17.2016 wodoci ągu wiejskiego Bolesty z dnia 27.05.2016 r. 400,2 549,7 73,0 2. Bolesty i odprowadzaniu ścieków ze stacji wa żne do m3/d m3/d m3/h uzdatniania wody do ziemi 15.06.2026 r.

Pobór wód podziemnych dla potrzeb AŚ.6341.5.2016 m. Bielsk stacji wodoci ągowej przy ul. z dnia 25.03.2016 r. 800,0 1200,0 110,8 3. Podlaski Białowieskiej w Bielsku Podlaskim wa żne do m3/d m3/d m3/h (POM) 25.03.2036 r.

Na podstawie artykułu 58 ust. 5 Prawa wodnego ustanowiona została strefa ochrony bezpo średniej od uj ęć wody o promieniu 8 m.

15.2.1.2. Sie ć wodoci ągowa Źródłem zaopatrzenia gminy w wod ę s ą trzy uj ęcia, z których teren gminy zaopatrywany jest w wod ę za pośrednictwem sieci wodoci ągowej, wodoci ągów zagrodowych i studni indywidualnych. Wi ększo ść miejscowo ści na terenie gminy jest zwodoci ągowanych, sie ć wodoci ągow ą posiada 84,4% mieszka ńców (Ryc.22). Długo ść sieci wodoci ągowej w gminie wynosi 192,3 km (Ryc.21).

Ryc.21. Długo ści sieci wodoci ągowych i kanalizacyjnych Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS, 2014

Sie ć rozdzielcza w km sie ć kanalizacyjna sie ć wodoci ągowa

250

192,3 200

134,8 136 150 127,9 90,3 100 86,1

42,1 30 50 29,6 33,9 20,1 19,2 10,3 10,2 10,2 2,2 0 g.m.Bielsk g.m.Bra ńsk g.w.Bielsk g.w.Bo ćki g.w.Bra ńsk g.w.Orla g.w.Rudka g.w.Wyszki Podlaski Podlaski

- 77 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Ryc.22. Udział korzystaj ących z sieci Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS, 2014

sie ć wodoci ągowa Korzystaj ący z sieci rodzielczych [%] sie ć kanalizacyjna gaz z sieci 120

99,5 96 95,6 100 92 89,1 84,4 80,1 80,5 81 76,6 80 73,5

60

40 24,4 20,3 20 14,4 7,1 0,1 0 0 02,1 0 0 0 2,2 0 g.m.Bielsk g.m.Bra ńsk g.w.Bielsk g.w.Bo ćki g.w.Bra ńsk g.w.Orla g.w.Rudka g.w.Wyszki Podlaski Podlaski

Jak wida ć na Ryc. 23 mieszka ńcy gminy rozwa żnie korzystaj ą z wody i zu życie jej na jednego mieszka ńca jest jednym z najni ższych i o 5,9 m 3 mniejsze ani żeli średnia wojewódzka. Świadczy to równie ż o tym, że mieszka ńcy najprawdopodobniej nie zaprzestali całkowicie korzystania z prywatnych studni, ci ągle pobieraj ąc z nich wod ę, chocia żby do celów gospodarczych, podlewania przydomowych ogródków itp.

Ryc.23. Zu życie wody Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS, 2014

Zu życie wody w m3/rok

70 58,9 61,1 60 55,7

50

40 34 28,8 30 26,5 24,8 27,4

20

10

0 g.m.Bielsk g.m.Bra ńsk g.w.Bielsk g.w.Bo ćki g.w.Bra ńsk g.w.Orla g.w.Rudka g.w.Wyszki Podlaski Podlaski

15.2.1.3. Sie ć kanalizacyjna Sie ć kanalizacyjna w gminie odprowadza ścieki bytowe do dwóch oczyszczalni. Jedna zlokalizowana jest na terenie miasta Bielsk Podlaski i zarz ądzana przez Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji w Bielsku Podlaskim, a druga w miejscowo ści Łubin Ko ścielny na terenie Gminy Bielsk Podlaski zarz ądzana przez Gmin ę Bielsk Podlaski. Obie oczyszczalnie posiadaj ą dwa stopnie oczyszczania tj. mechaniczny i biologiczny. Sie ć kanalizacyjna obsługuje ponad 450 gospodarstw. Długo ść sieci wynosi ł ącznie 28,3 km. Sie ć obsługuje 6 miejscowo ści tj.: Augustowo, Widowo, Parcewo ( ścieki odprowadzane s ą do oczyszczalni w Bielsku Podlaskim) oraz Grabowiec, Łubin Ko ścielny i Łubin Rudołty ( ścieki odprowadzane s ą do oczyszczalni w Łubinie Ko ścielnym).

- 78 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

W pozostałych gospodarstwach na terenie gminy nieczysto ści ciekłe s ą magazynowane w szczelnych zbiornikach, lub te ż oczyszczane w przydomowych oczyszczalniach ścieków, których funkcjonuje około 50.

15.2.1.4. Główne źródła zanieczyszcze ń wód W rolniczej gminie Bielsk Podlaski stan środowiska wodnego mo że pogorszy ć przede wszystkim stosowanie organicznych nawozów: gnojowicy i obornika oraz nawozów sztucznych, które na skutek spływu powierzchniowego trafiaj ą do odbiorników tj. rzek i zbiorników wodnych. Ponadto zagro żeniem dla stanu sanitarnego wód podziemnych s ą nieszczelne przydomowe zbiorniki, a dla wód powierzchniowych nielegalne wypompowywanie ścieków na pola, do rowów melioracyjnych i rzek. Na terenie gminy wyst ępuje wysoka dysproporcja pomi ędzy sieci ą wodoci ągow ą i kanalizacyjn ą, dlatego nale ży d ąż yć do jej rozbudowy.

15.2.2. Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą Źródłem zasilania w energi ę elektryczn ą gminy jest stacja transformatorowo-rozdzielcza RPZ 110/15kV, zlokalizowana przy ul. Białostockiej w Bielsku Podlaskim. Obsługuje ona nie tylko mieszka ńców miasta i gminy Bielsk Podlaski, ale równie ż gmin: Bo ćki, Orla, Wyszki, Bra ńsk, Czeremcha, , Czy że i Rudka. Istniej ąca stacja 110/15kV jest zasilana trzema liniami WN 110kV napowietrznymi relacji: - GPZ „NAREW" w Turo śni Ko ścielnej - RPZ Bielsk Podlaski - RPZ Bielsk Podlaski - RPZ Adamowo (gm. ) - RPZ Bielsk Podlaski - RPZ Hajnówka Na terenie gminy Bielsk Podlaski trasy linii WN 110kV przebiegaj ą na długo ści około 40 km. Główne wyj ścia napowietrzne z ww. stacji RPZ to kierunek: Wyszki, Białystok (2 linie), Turo śń Ko ścielna, Bra ńsk, Bo ćki, Kleszczele, Hajnówka i Narew. Zasilanie poszczególnych odbiorców odbywa si ę poprzez układ sieci SN napowietrznych jako odgał ęzienia od w/w linii głównych WN. Długo ść sieci SN 15kV na terenie gminy wynosi ~254km. Na terenie gminy zlokalizowanych jest około 130 stacji transformatorowych słupowych, które zapewniaj ą pokrycie obecnego zapotrzebowania na energi ę elektryczn ą. Bezpo średnia obsługa odbiorców energii elektrycznej odbywa si ę w wi ększo ści z napowietrznych linii niskiego napi ęcia NN, których stan jest zró żnicowany pod wzgl ędem rozmieszczenia odbiorców. O świetlenie w miejscowo ściach na terenie gminy jest realizowane za pomoc ą ok 1200 opraw o świetlenia ulicznego, które zostało zmodernizowane w 2010 roku. Po zastosowaniu żarówek energooszcz ędnych i zastosowaniu sterowania za pomoc ą zegarów astronomicznych zu życie energii do o świetlenia ulicznego spadło o około 30% w porównaniu z zu życiem sprzed modernizacji.

15.2.3. Zaopatrzenie w gaz Na terenie gminy nie funkcjonuje sie ć gazowa. Gospodarstwa domowe zaopatrywane s ą w gaz z butli gazowych, których dystrybucj ą zajmuj ą si ę podmioty indywidualne. W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podlaskiego widnieje projektowany gazoci ąg wysokiego ci śnienia DN200 oraz DN100 relacji: ° Wyszki – Bielsk Podlaski – Hajnówka, ° Bielsk Podlaski – Bo ćki.

15.2.4. Zaopatrzenie w energi ę ciepln ą Z uwagi na brak centralnych urz ądze ń zaopatruj ących mieszka ńców w ciepło mieszka ńcy gminy korzystaj ą w przewa żaj ącej wi ększo ści z indywidualnych źródeł ciepła, znajduj ących si ę w poszczególnych gospodarstwach domowych opalanych drewnem, w ęglem i koksem.

- 79 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

W ostatnim okresie w wyniku modernizacji systemów grzewczych czy po wybudowaniu nowych domów mieszkalnych zaczyna zwi ększa ć si ę ilo ść budynków opalanych olejem opałowym, gazem ze zbiorników, a nawet pojedynczo zaczynaj ą wyst ępowa ć ekologiczne źródła ogrzewania tj. pompy ciepła czy dogrzewanie panelami słonecznymi.

15.2.5. Telekomunikacja W gminie wszystkie miejscowo ści posiadaj ą dost ęp do przewodowej sieci telekomunikacyjnej. Przez Gminę Bielsk Podlaski przebiega główna magistrala internetowej sieci szerokopasmowej światłowodowej. W chwili obecnej brak jest sieci rozdzielczej wł ączonej do tej magistrali. Internet dostarczany jest poprzez ł ącza telefoniczne lub poprzez sie ć komórkow ą. Teren Gminy Bielsk Podlaski obj ęty jest zasi ęgiem bezprzewodowej sieci GSM/UMTS/CDMA/LTE z anten wyszczególnionych w tabeli nr 14.

Tab. 22. Anteny zapewniaj ące dost ęp do sieci komórkowych w gminie Bielsk Podlaski Źródło: http://mapa.btsearch.pl/ Lp. Nadajniki Lokalizacja 1 antena Ploski:, gm. Bielsk Podlaski 1 antena Malinniki, gm. Orla, 1. Aero2 UMTS 900 1 antena Miasto Bielsk Podlaski, 1 antena Czy że, gm. Czy że.

2 Plus UMTS 2100 3 anteny Miasto Bielsk Podlaski 3.. Orange UMTS 2100

3 anteny Miasto Bielsk Podlaski, 1 antena Strabla, gm. Wyszki, 1 antena Ryboły, gm. Zabłudów, 1 antena Ploski, gm. Bielsk Podlaski, 1 antena Czy że, gm. Czy że, 4.. Plus GSM 900 1 antena Antonowo, gm. Orla, 1 antena Malinniki, gm. Orla, 1 antena Bo ćki, gm. Bo ćki, 1 antena Łubin Rudołty, gm. Bielsk Podlaski, 1 antena Wyszki, gm. Wyszki.

5. T-Mobile UMTS 2100 5 anten Miasto Bielsk Podlaski, 1 antena Ryboły, gm. Zabłudów, 1 antena Antonowo, gm. Orla, 6. T-Mobile GSM 1800 1 antena Bo ćki, gm. Bo ćki. 5 anten Miasto Bielsk Podlaski, 1 antena Ryboły, gm. Zabłudów, 1 antena Czy że, gm. Czy że, 1 antena Antonowo, gm. Orla, 7. T-Mobile GSM 900 2 anteny Bo ćki, gm. Bo ćki, 1 antena Miasto Bra ńsk, 1 antena Wyszki, gm. Wyszki, 1 antena Stacewicze, gm. Wyszki, 1 antena Strabla, gm. Wyszki. 1 antena Miasto Bielsk Podlaski, 1 antena Stacewicze, gm. Wyszki, 8. Orange GSM 900 1 antena Ryboły, gm. Zabłudów, 1 antena Antonowo, gm. Orla, 1 antena Bo ćki, gm. Bo ćki.

- 80 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

9. Play UMTS 900,

10 Play UMTS 2100 1 antena Miasto Bielsk Podlaski,

11. Play GSM 900

1 antena Miasto Bielsk Podlaski, Play LTE 1800

1 antena Miasto Bielsk Podlaski, 12. Orange CDMA 450 1 antena Ryboły, gm. Zabłudów, 1 antena Antonowo, gm. Orla, 1 antena Miasto Bielsk Podlaski, 13. Orange LTE 1800 1 antena Antonowo, gm. Orla, 1 antena , gm. Orla

14. T-Mobile LTE 1800 1 antena Miasto Bielsk Podlaski,

15.2.6. Gospodarka odpadami System gospodarki odpadami na terenie Gminy Bielsk Podlaski reguluje ustawa z dnia 13 wrze śnia 1996 roku o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 250 ze zm.), regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Gminy Bielsk Podlaski oraz uchwały podj ęte na podstawie ww. ustawy. Nowym systemem zostały obj ęte tylko nieruchomo ści zamieszkałe. Wła ściciele nieruchomo ści niezamieszkałych lub zamieszkałych o charakterze mieszanym tj. takich, na których prowadzona jest np. działalno ść gospodarcza maj ą obowi ązek wyposa żyć nieruchomo ść w odpowiedni ą ilo ść pojemników i gromadzi ć w nich odpady w sposób zgodny z „Regulaminem utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Gminy Bielsk Podlaski". Odbiór odpadów z tych nieruchomo ści odbywa si ę na podstawie umów zawartych pomi ędzy wła ścicielem i firm ą odbieraj ącą odpady. Na terenie gminy wprowadzony został dwupojemnikowy system gromadzenia odpadów: odpady segregowane tj. tworzywa sztuczne, opakowania metalowe, opakowania wielomateriałowe, tekstylia, szkło białe i kolorowe oraz papier do jednego odpowiednio oznakowanego pojemnika o pojemno ści 120 l., pozostałe odpady (poza odpadami niebezpiecznymi i elektronicznymi) do drugiego pojemnika o pojemno ści 120 l. Wi ększo ść mieszka ńców prowadzi segregacj ę odpadów, tj. ok. 96%. Odbiór odpadów zmieszanych i segregowanych jest zgodny z ustalonym harmonogramem i odbywa si ę raz w miesi ącu. Miejscem zagospodarowania przez podmioty odbieraj ące odpady komunalne od wła ścicieli nieruchomo ści z terenu Gminy Bielsk Podlaski zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania na dzie ń aktualno ści opracowania jest Zakład Zagospodarowania Odpadów, ul. Kleszczelowska 35, 17- 200 Hajnówka.

- 81 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Przedsi ębiorcy świadcz ący usługi w zakresie odbioru odpadów komunalnych na terenie Gminy Bielsk Podlaski: 1. Przedsi ębiorstwo Usługowo-Handlowe „MPO” Sp. z o. o. ul. 42 Pułku Piechoty 48, 15-950 Białystok. 2. Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o. o. w Hajnówce, ul. Łowicza 4, 17-200 Hajnówka. 3. Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych „Czy ścioch Bis” Sp. z o. o., ul. Mjr Hubala 18, 16-400 Suwałki 4. Astwa Recykling Sp. z o. o., ul. Kombatantów 4, 15-102 Białystok. 5. „Czy ścioch” Sp. z o. o., ul. Kleeberga 20, 15-691 Białystok. 6. Przedsi ębiorstwo Komunalne Sp. z o. o., ul. Studziwodzka 37, 17-100 Bielsk Podlaski. 7. Mobilna Obsługa Przedsi ębiorstw Jarosław Taracho ń Spółka komandytowa, ul. Fabryczna 1 lok 419, 15-482 Białystok. 8. PHJ Gospodarka Odpadami K. Jadkowski Spółka komandytowa, ul. I Armii Wojska Polskiego 8 lok. 42, 15-103 Białystok. 9. Przedsi ębiorstwo Wielobran żowe „TRANSBUD” - Walenty Pacewicz, ul. Saturna 54, 15-680 Białystok. 10. Przedsi ębiorstwo Usługowo-Asenizacyjne „ASTWA” Sp. z o. o., ul. Kombatantów 4, 15-102 Białystok, tel. 85 653 95 93. 11. Eksporter Jacek Suchecki i Wspólnicy Sp. j., ul. Kleeberga 20, 15-691 Białystok. 12. Dariusz Włoch Usługi Transportowe ul. M. Pietkiewicza 13/38, 15-689 Białystok.

- 82 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

16. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z ZADA Ń SŁU ŻĄ CYCH REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH Du żą inwestycj ą, która b ędzie realizowana na terenie gminy Bielsk Podlaski jest przebudowa i modernizacja drogi krajowej nr 19 oraz podwy ższenie jej klasy do klasy ekspresowej, co ma na celu z jednej strony przeniesienie ruchu pojazdów poza miasto Bielsk Podlaski, a z drugiej i upłynnienie ruchu przelotowego z Białegostoku w kierunku Lublina. Ponadto na terenie gminy nie planuje si ę realizacji innych ponadlokalnych celów publicznych.

- 83 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

17. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WYMAGA Ń DOTYCZ ĄCYCH OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ Wody powierzchniowe na obszarze gminy Bielsk Podlaski stwarzaj ą zagro żenie powodziowe przede wszystkim w północnej cz ęś ci gminy. Ponadto w dolinach cieków i na obszarach bezodpływowych mog ą wyst ąpi ć lokalne podtopienia spowodowane intensywnymi opadami deszczu lub wiosennymi roztopami. W 2004 roku zostało sporz ądzone przez Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Warszawie Studium dla obszarów nieobwałowanych nara żonych na niebezpiecze ństwo powodzi, które zostało zaktualizowane w 2006 r. Opracowanie to wskazuje obszary zasi ęgu wielkiej wody o prawdopodobie ństwie 1% w granicach gminy Bielsk Podlaski, w jej północnej cz ęś ci wzdłu ż rzeki Narwi. Obszar ten został wskazany na rysunkach przedmiotowego studium.

- 84 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

II. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

- 85 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

18. KIERUNKI ZMIAN W STRUKTURZE PRZESTRZENNEJ GMINY BIELSK PODLASKI ORAZ W PRZEZNACZENIU TERENÓW

Kierunki rozwoju gminy Bielsk Podlaski w niniejszym studium zostały opracowane tak, aby zapewni ć wła ściwe wykorzystanie przestrzeni oraz kształtowanie struktury przestrzennej w sposób umo żliwiaj ący wykorzystanie walorów gminy przy jednoczesnym zachowaniu warto ści środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego oraz rozwoju gospodarczego i poprawie jako ści życia mieszka ńców. Kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy s ą zgodne ze wskazaniami strategii gminy.

18.1. ZASADY KSZTAŁTOWANIA POLITYKI PRZESTRZENNEJ

Polityka przestrzenna w gminie Bielsk Podlaski powinna realizowa ć nast ępuj ące cele strategiczne: ° Rozwój bazy ekonomicznej gminy opartej na rolnictwie i rozwijaj ącej si ę w jego otoczeniu przedsi ębiorczo ści dla wzrostu dochodów ludno ści i bud żetu gminy; ° Rozwój infrastruktury technicznej dla poprawy warunków życia mieszka ńców oraz wzrostu konkurencyjno ści lokalnych podmiotów gospodarczych; ° Racjonalne zagospodarowanie terenów zabudowanych, tworzenie we wsiach sołeckich miejsc o charakterze przestrzeni publicznych pozwalaj ących na integracj ę mieszka ńców.

Przy realizacji tych celów powinno si ę uwzgl ędnia ć nast ępuj ące zasady: ° zapewnienie warunków dla wielofunkcyjnego rozwoju gminy poprzez wzrost kapitału społecznego oraz doskonalenie metod zarz ądzania gospodark ą lokaln ą, ° eliminowanie barier urbanistycznych i architektonicznych dla osób niepełnosprawnych, ° popraw ę jako ści życia mieszka ńców poprzez rozwój infrastruktury technicznej, ° zwi ększenie poziomu bezpiecze ństwa poprzez modernizacj ę systemu komunikacji drogowej, ° ści ągni ęcie na teren gminy inwestorów, którzy poprawi ą sytuacj ę finansow ą oraz utworz ą nowe miejsca pracy, ° wykorzystanie dogodnego poło żenia gminy i jej walorów w aktywizacji funkcji turystycznej, zwłaszcza agroturystycznej, ° ochrona gruntów rolnych III klasy bonitacyjnej przed zmian ą u żytkowania na cele nierolnicze, ° wykorzystanie potencjału przyrodniczego do rozwoju wielofunkcyjnego rolnictwa, ° ochrona zwartych kompleksów le śnych, ° ochrona walorów przyrodniczych, krajobrazowych oraz kulturowych poprzez wprowadzenie odpowiednich ogranicze ń w zagospodarowaniu i wykorzystaniu terenów, ° poprawa dost ępno ści usług podstawowych wszystkim mieszka ńcom gminy.

- 86 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

18.2. KIERUNKI ROZWOJU GMINY

Rozwój gminy Bielsk Podlaski jest cz ęściowo zdeterminowany czynnikami przyrodniczymi jak np. dosy ć dobre gleby, korzystne warunki klimatyczne i zbiorowiska le śne, ale tak że społeczno- gospodarczymi. Do tej drugiej grupy zaliczy ć mo żna m.in. niskie dochody bud żetu gminy, bezrobocie czy niewielk ą liczb ę zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. Kierunki rozwoju gminy zostały opracowane w oparciu o analiz ę wyst ępuj ących uwarunkowa ń oraz zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami oraz dokumentami planistycznymi opracowanymi na wy ższych szczeblach administracyjnych. W wyniku analizy uwarunkowa ń rozwoju gminy studium zakłada nast ępuj ące kierunki rozwoju: ° utrzymanie dominuj ącej funkcji rolniczej, ° rozwój funkcji mieszkaniowej, zagrodowej i jednorodzinnej z dopuszczeniem funkcji usługowej, ° zwi ększenie areału lasów, ° rozwój infrastruktury technicznej, ° budowa urz ądze ń wytwarzaj ących energi ę ze źródeł odnawialnych.

Podstawowym kierunkiem rozwoju gminy powinno pozosta ć rolnictwo. Najwa żniejszym elementem rozwoju rolnictwa jest racjonalne wykorzystywanie rolniczej przestrzenni produkcyjnej. Mimo, i ż struktura obszarowa gospodarstw w gminie jest stosunkowo korzystna zaleca si ę zwi ększanie powierzchni gospodarstw oraz ograniczenie rozdrabniania ju ż istniej ących. Wskazana jest koncentracja zabudowy wsi poprzez lokalizowanie nowych inwestycji wokół istniej ących siedlisk. Nale ży tak że chroni ć grunty najwy ższych klas bonitacyjnych III przed wykorzystywaniem na cele nierolnicze. W centrach poszczególnych wsi, na obszarach istniejącej zabudowy zaleca si ę zachowanie krajobrazu kulturowego poprzez utrzymanie formy i układu dotychczasowej zabudowy zagrodowej. Z uwagi na zmieniaj ącą si ę funkcj ę wsi przeznaczenie zabudowy mo że by ć jako zagrodowa, mieszkaniowa, letniskowa. Na nowych terenach przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą mo że ona by ć kształtowana jako zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna. Na terenie całej gminy zaleca si ę rozwój zabudowy wolnostoj ącej. Obiekty usług publicznych i komercyjnych mog ą by ć lokalizowane w wyznaczonych granicach terenów zabudowy mieszkaniowej z zastrze żeniem, że powinny by ć zlokalizowane w centrach wsi tak, aby w naturalny sposób tworzy ć miejsca centrotwórcze. Obiekty u żyteczno ści publicznej, zwłaszcza obiekty sakralne, powinny posiada ć charakter dominant architektonicznych pozwalaj ących na identyfikacj ę w przestrzeni. Nale ży d ąż yć do tworzenia w poszczególnych sołectwach lokalnych przestrzeni publicznych, które b ędą pełni ć funkcj ę przyjaznego i bezpiecznego miejsca spotka ń mieszka ńców, zapewniaj ąc integracj ę lokalnej społeczno ści. Obszary Lasów Państwowych powinny pozosta ć w u żytkowaniu le śnym. Nale ży d ąż yć do zwi ększenia lesisto ści gminy poprzez zalesianie gruntów rolnych o najniższych klasach bonitacyjnych (V i VI) oraz o najsłabszych kompleksach przydatno ści rolniczej. Gospodark ę le śną nale ży prowadzi ć w oparciu o plany urz ądzenia lasu. W celu zwi ększenia atrakcyjno ści turystycznej gminy zaleca si ę rozwój zaplecza do uprawiania turystyki kwalifikowanej, przede wszystkim turystyki rowerowej oraz coraz bardziej popularnej turystyki konnej, co przyczyni si ę do poprawy atrakcyjno ści turystycznej gminy. Zaleca si ę rozwój bazy noclegowej, zapewniaj ącej turystom mo żliwo ść wypoczynku na łonie natury z dala od wielkomiejskiego zgiełku. Gospodarstwom agroturystycznym powinny towarzyszy ć ekologiczne gospodarstwa rolne.

- 87 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Zaleca si ę budow ę urz ądze ń wytwarzaj ących energi ę ze źródeł odnawialnych. Poza oczywistymi korzy ściami wynikaj ącymi z produkcji czystej, bezpiecznej energii i zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych, inwestycje takie pozwol ą na uzyskanie dodatkowych wpływów do bud żetu gminy z tytułu podatków i dzier żawy gruntów oraz dodatkowych przychodów dla mieszkańców dzier żawi ących swoje działki pod takie inwestycje.

- 88 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

19. KIERUNKI I WSKA ŹNIKI DOTYCZ ĄCE ZAGOSPODAROWANIA ORAZ UŻYTKOWANIA TERENÓW, W TYM TERENY WYŁ ĄCZONE SPOD ZABUDOWY – WYTYCZNE DO MIEJSCOWYCH PLANÓW ZAGOSPODAROWNIA PRZESTRZENNEGO

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego jest wewn ętrznym dokumentem gminy, który nie stanowi aktu prawa miejscowego. Jest to dokument programowy słu żą cy kształtowaniu polityki przestrzennej gminny, mający na calu jej harmonijny i zrównowa żony rozwój przy zachowaniu ładu przestrzennego.

19.1. Kierunki dotycz ące zagospodarowania terenów Na terenach wskazanych pod zainwestowanie osadnicze nale ży d ąż yć, aby zabudowa zagrodowa, mieszkaniowa i usługowa tworzyła zwarte osiedla. Zakłada si ę rozwój poszczególnych jednostek osadniczych w oparciu o istniej ące układy przestrzenne wsi. Zaleca si ę, aby przy uzupełnianiu zabudowy wzdłu ż dróg pozostawia ć wolne od zabudowy „prze świty” na szczególnie atrakcyjne otwarcia. W poszczególnych wsiach nale ży lokalizowa ć przestrzenie publiczne słu żą ce integracji społecznej i codziennej rekreacji mieszka ńców, w szczególno ści w sąsiedztwie usług publicznych, takich jak: boiska sportowe, place zabaw, tereny zieleni urz ądzonej. Na terenach zabudowy usługowej zaleca si ę utrzymanie istniej ących usług publicznych w szczególno ści w zakresie: o światy i zdrowia oraz dalszy ich rozwój w zale żno ści od potrzeb. W sąsiedztwie obiektów u żyteczno ści publicznej nale ży stworzy ć warunki do parkowania pojazdów, w postaci parkingów ogólnodost ępnych. Dopuszcza si ę realizacj ę obiektów handlowych o powierzchni sprzeda ży do 2000 m² na wszystkich terenach wskazanych na rysunku kierunków jako U i U/P pod warunkiem zabezpieczenia odpowiedniej powierzchni parkingowej oraz innej niezb ędnej infrastruktury na terenie realizacji obiektu. Do powierzchni parkingów nie mo żna wlicza ć powierzchni parkingowej w drogach publicznych. Na wszystkich terenach dopuszcza si ę lokalizacj ę dróg oraz sieci infrastruktury technicznej oraz stacji transformatorowych i przepompowni ścieków. Dopuszcza si ę zwi ększenie maksymalnej wysoko ści zabudowy na etapie sporz ądzania miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego w przypadku uzasadnionych uwarunkowa ń. Zabudowa realizowana w ci ągu zabudowy istniej ącej, jako jej uzupełnienie powinna nawi ązywa ć do lokalnych wzorców zabudowy historycznej w zakresie lokalizacji, rozplanowania, skali, ukształtowania bryły, charakterystycznych elementów architektonicznych i tradycyjnych materiałów. Na wszystkich terenach zakazuje si ę grodzenia działki od strony ulic i dróg ogrodzeniami pełnymi, ogrodzeniami z prefabrykatów betonowych i żelbetowych oraz z odpadów metalowych i blach.

19.2. Ustalenia funkcjonalno-przestrzenne dla poszczególnych terenów oraz wska źniki dotycz ące użytkowania i zagospodarowania terenów W oparciu o istniej ące uwarunkowania ustala si ę nast ępuj ące kierunki zagospodarowania terenu:

MN – obszary rozwoju zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej:

1. Kierunek rozwoju:

- 89 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

a. podstawowy – zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, b. uzupełniaj ący – zabudowa usługowa, tereny zieleni urz ądzonej, placów zabaw, itp. c. dopuszczalny – zabudowa zagrodowa, zabudowa rekreacyjna, nieuci ąż liwa działalno ść produkcyjna, rzemie ślnicza. 2. Minimalna powierzchnia terenu biologicznie czynnego w granicach działki budowlanej – 30%. 3. Maksymalna powierzchnia zabudowy – 40%. 4. Maksymalna wysoko ść budynków – 10 m , dopuszcza si ę wysoko ść 20 m technicznych cz ęś ci budynków usługowych, np. wie że obserwacyjne. wie że w stra żnicach OSP, wie że widokowe, itp. 5. Maksymalny wska źnik intensywno ści zabudowy – 0,8. 6. Zabudowa powinna nawi ązywa ć do lokalnych wzorców zabudowy historycznej w zakresie lokalizacji, rozplanowania, skali, ukształtowania bryły, charakterystycznych elementów architektonicznych i tradycyjnych materiałów. 7. Zaleca si ę, aby budynki znajduj ące si ę w obr ębie jednej działki posiadały jednakow ą, jasn ą i stonowan ą kolorystyk ę elewacji. 8. Zaleca si ę stosowanie dachów dwuspadowych o kącie nachylenia głównych połaci 30° - 45°. Dopuszcza si ę zmian ę wska źnika k ąta nachylenia głównych połaci dachu na etapie sporz ądzania planu miejscowego w zale żno ści od charakteru istniej ącej i nowoprojektowanej zabudowy, ale dla poszczególnych zespołów zabudowy nale ży przyj ąć wspólny wska źnik w celu kształtowania ładu przestrzennego. 9. Na terenach MN w obr ębie gruntów wsi Widowo przylegaj ących do terenów oczyszczalni ścieków zakazuje si ę lokalizacji budynków mieszkalnych w odległo ści mniejszej jak 50 m od granic działek oczyszczalni o nr ew. 4699/1, 64/1 obr ęb miasta Bielsk Podlaski.

MW – obszary rozwoju zabudowy wielorodzinnej:

1. Kierunek rozwoju: a) podstawowy – zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna bez prawa rozbudowy istniej ących budynków mieszkalnych wielorodzinnych oraz budowy nowych budynków mieszkalnych wielorodzinnych; b) uzupełniaj ący – zabudowa usługowa, zabudowa usług turystyki, nieuci ąż liwa działalno ść rzemie ślnicza, tereny sportu, rekreacji, zieleni urz ądzonej, placów zabaw, itp. 2. Zalecana minimalna powierzchnia terenu biologicznie czynnego w granicach działki wynosi 10%. 3. Zaleca si ę, aby teren biologicznie czynny był zagospodarowany zieleni ą urz ądzon ą. 4. Maksymalna powierzchnia zabudowy – 40 %. 5. Maksymalna wysoko ść zabudowy: 14 m. 6. Maksymalny wska źnik intensywno ści zabudowy -1,2. 7. Nie dopuszcza si ę lokalizacji obiektów hodowlanych oraz obiektów usługowych i produkcyjnych o du żej uci ąż liwo ści, stwarzaj ących zagro żenie dla środowiska i zdrowia ludzi, generuj ących intensywny ruch pojazdów dostawczych. 8. Zaleca si ę stosowanie dachów dwuspadowych, dopuszcza si ę dachy wielospadowe i płaskie. Nale ży wykonywa ć dachy o symetrycznym k ącie nachylenia głównych połaci, o kącie nachylenia głównych połaci 35°-45°. Dopuszcza si ę zmian ę wska źnika k ąta nachylenia głównych połaci dachu na etapie sporz ądzania planu miejscowego w zale żno ści od charakteru istniej ącej i nowoprojektowanej zabudowy, ale dla poszczególnych zespołów zabudowy nale ży przyj ąć wspólny wska źnik w celu kształtowania ładu przestrzennego.

- 90 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

9. Dopuszcza si ę lokalizacj ę obiektów małej architektury, podnosz ących standard zamieszkiwania.

RM – obszary rozwoju zabudowy zagrodowej:

1. Kierunek rozwoju: a) podstawowy – zabudowa zagrodowa, b) uzupełniaj ący – zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, usługi, nieuci ąż liwa działalno ść produkcyjna (ze szczególnym uwzgl ędnieniem przetwórstwa rolno- spo żywczego), tereny zieleni urz ądzonej, placów zabaw itp. 2. Minimalna powierzchnia terenu biologicznie czynnego w granicach działki budowlanej – 35%. 3. Maksymalna powierzchnia zabudowy – 55%. 4. Maksymalna wysoko ść budynków zabudowy podstawowej – 12 m, dopuszcza się wysoko ść 20 m technicznych cz ęś ci budynków usługowych, np. wie że obserwacyjne. wie że w stra żnicach OSP, wie że widokowe, itp. 5. Maksymalny wska źnik intensywno ści zabudowy -1,2. 6. Zabudowa powinna nawi ązywa ć do lokalnych wzorców zabudowy historycznej w zakresie lokalizacji, rozplanowania, skali, ukształtowania bryły, charakterystycznych elementów architektonicznych i tradycyjnych materiałów. 7. Zaleca si ę, aby budynki znajduj ące si ę w obr ębie jednej działki posiadały jednakow ą, jasn ą i stonowan ą kolorystyk ę elewacji. 8. Zaleca si ę stosowanie dachów dwuspadowych o kącie nachylenia głównych połaci 30° - 45°. Dopuszcza si ę zmian ę wska źnika k ąta nachylenia głównych połaci dachu na etapie sporz ądzania planu miejscowego w zale żno ści od charakteru istniej ącej i nowoprojektowanej zabudowy, ale dla poszczególnych zespołów zabudowy nale ży przyj ąć wspólny wska źnik w celu kształtowania ładu przestrzennego 9. Na terenach RM w obr ębie gruntów wsi Widowo przylegaj ących do terenów oczyszczalni ścieków zakazuje si ę lokalizacji budynków mieszkalnych w odległo ści mniejszej jak 50 m od granic działki oczyszczalni o nr ew.64/1 obr ęb miasta Bielsk Podlaski.

U – obszary rozwoju usług:

1. Kierunek rozwoju: a) podstawowy – zabudowa usługowa, b) uzupełniaj ący – funkcje mieszkaniowe zwi ązane z obiektem usługowym (np.: mieszkanie wła ściciela zakładu usługowego, mieszkania słu żbowe), tereny sportu, rekreacji, zieleni urz ądzonej, placów zabaw itp.) 2. Minimalna powierzchnia terenu biologicznie czynnego w granicach działki budowlanej – 10%. 3. Zaleca si ę, aby teren biologicznie czynny był zagospodarowany zieleni ą urz ądzon ą. 4. Maksymalna powierzchnia zabudowy – 80%. 5. Maksymalna wysoko ść budynków zabudowy podstawowej w zale żno ści od rodzaju usługi, do okre ślania na etapie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 6. Maksymalny wska źnik intensywno ści zabudowy - 1,2. 7. Zabudowa powinna nawi ązywa ć do lokalnych wzorców zabudowy historycznej w zakresie lokalizacji, rozplanowania, skali, ukształtowania bryły, charakterystycznych elementów architektonicznych i tradycyjnych materiałów.

- 91 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

8. Zaleca si ę, aby budynki znajduj ące si ę w obr ębie jednej działki posiadały jednakow ą, jasn ą i stonowan ą kolorystyk ę elewacji. 9. Rodzaj dachu oraz jego parametry w zale żno ści od rodzaju usługi, do okre ślenia na etapie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

UT – obszary rozwoju usług turystyki:

1. Kierunek rozwoju: a) podstawowy – zabudowa usług turystyki, b) uzupełniaj ący – zabudowa rekreacji indywidualnej, funkcje mieszkaniowe zwi ązane z obiektem usługowym (np.: mieszkanie wła ściciela zakładu usługowego, mieszkania słu żbowe),tereny sportu i rekreacji, zieleni urz ądzonej, placów zabaw itp. 2. Minimalna powierzchnia terenu biologicznie czynnego w granicach działki budowlanej – 20%. 3. Zaleca si ę, aby teren biologicznie czynny był zagospodarowany zieleni ą urz ądzon ą. 4. Maksymalna powierzchnia zabudowy – 70%. 5. Maksymalna wysoko ść budynków zabudowy podstawowej w zale żno ści od rodzaju usługi, do okre ślania na etapie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 6. Maksymalny wska źnik intensywno ści zabudowy -1,2. 7. Zabudowa powinna nawi ązywa ć do lokalnych wzorców zabudowy historycznej w zakresie lokalizacji, rozplanowania, skali, ukształtowania bryły, charakterystycznych elementów architektonicznych i tradycyjnych materiałów. 8. Zaleca si ę, aby budynki znajduj ące si ę w obr ębie jednej działki posiadały jednakow ą, jasn ą i stonowan ą kolorystyk ę elewacji. 9. Rodzaj dachu oraz jego parametry w zale żno ści od rodzaju usługi, do okre ślenia na etapie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

RU – obszary rozwoju obsługi produkcji w gospodarstwach rolnych, hodowlanych, ogrodniczych oraz le śnych:

1. Kierunek rozwoju: a. podstawowy – obiekty i urz ądzenia oraz usługi zwi ązane z gospodark ą rolną, hodowlan ą, ogrodnicz ą oraz le śną. b. uzupełniaj ący – usługi, funkcje mieszkaniowe zwi ązane z przeznaczeniem podstawowym. 2. Maksymalna wysoko ść budynków w zale żno ści od rodzaju usługi, do okre ślenia na etapie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 3. Wska źnik intensywno ści zabudowy w zale żno ści od rodzaju usługi, do okre ślenia na etapie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 4. Rodzaj dachu oraz jego parametry w zale żno ści od rodzaju działalno ści, do okre ślenia na etapie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

US – obszary rozwoju usług sportu i rekreacji:

1. Kierunek rozwoju: a. podstawowy – obiekty sportowe, rekreacyjne w szczególno ści boiska sportowe, baseny, place zabaw,

- 92 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

b. uzupełniaj ący – usługi handlu, gastronomi i turystyki, parkingi. 2. Minimalna powierzchnia terenu biologicznie czynnego w zale żno ści od rodzaju usług, do okre ślenia na etapie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 3. Maksymalna wysoko ść budynków w zale żno ści od rodzaju usługi, do okre ślenia na etapie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 4. Wska źnik intensywno ści zabudowy w zale żno ści od rodzaju usługi, do okre ślenia na etapie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 5. Zaleca si ę, aby budynki znajduj ące si ę w obr ębie jednej działki posiadały jednakow ą, jasn ą i stonowan ą kolorystyk ę elewacji. 6. Rodzaj dachu oraz jego parametry w zale żno ści od rodzaju usługi, do okre ślenia na etapie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

UOK – obszary rozwoju usług o światy i kultury: 1. Kierunek rozwoju: a. podstawowy – obiekty szkolne, świetlice, kluby, o środki kultury, obiekty rekreacyjne w szczególno ści boiska sportowe, tereny zieleni, baseny, place zabaw, b. uzupełniaj ący – usługi handlu, gastronomi i turystyki, parkingi. 2. Minimalna powierzchnia terenu biologicznie czynnego w zale żno ści od rodzaju usług, do okre ślenia na etapie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 3. Maksymalna wysoko ść budynków w zale żno ści od rodzaju usługi, do okre ślenia na etapie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 4. Wska źnik intensywno ści zabudowy w zale żno ści od rodzaju usługi, do okre ślenia na etapie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 5. Zaleca si ę, aby budynki znajduj ące si ę w obr ębie jednej działki posiadały jednakow ą, jasn ą i stonowan ą kolorystyk ę elewacji. 6. Rodzaj dachu oraz jego parametry w zale żno ści od rodzaju usługi, do okre ślenia na etapie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

U/P – obszary rozwoju usług oraz obiektów produkcyjnych, składów i magazynów:

1. Kierunek rozwoju – zabudowa usługowa, obiekty produkcyjne, składy i magazyny. 2. Minimalna powierzchnia terenu biologicznie czynnego w granicach działki budowlanej wynosi 10%. 3. Zaleca si ę, aby teren biologicznie czynny był zagospodarowany zieleni ą urz ądzon ą. 4. Maksymalna powierzchnia zabudowy – 80%. 5. Maksymalna wysoko ść budynków w zale żno ści od rodzaju usługi lub produkcji, do okre ślenia na etapie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 6. Maksymalny wska źnik intensywno ści zabudowy -1,0. 7. Zaleca si ę, aby budynki znajduj ące si ę w obr ębie jednej działki posiadały jednakow ą, jasn ą i stonowan ą kolorystyk ę elewacji. 8. Rodzaj dachu oraz jego parametry w zale żno ści od rodzaju działalno ści, do okre ślenia na etapie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

P – obszary rozwoju obiektów produkcyjnych, składów i magazynów:

1. Kierunek rozwoju:

- 93 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

a) podstawowy – szeroko pojmowane obiekty produkcyjne, składy, magazyny, hurtownie, b) uzupełniaj ący – usługi. 2. Minimalna powierzchnia terenu biologicznie czynnego w granicach działki budowlanej wynosi 10%. 3. Maksymalna powierzchnia zabudowy – 80%. 4. Maksymalna wysoko ść budynków w zale żno ści od rodzaju produkcji, do okre ślenia na etapie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 5. Maksymalny wska źnik intensywno ści zabudowy -1,2. 6. Rodzaj dachu oraz jego parametry w zale żno ści od rodzaju usługi, do okre ślenia na etapie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 7. Wokół granic poszczególnych działek budowlanych granicz ących z terenami “wra żliwymi”, tj. zabudowa mieszkaniowa, usługi o światy, usługi zdrowia itp. nale ży lokalizowa ć pasy zieleni izolacyjnej. 8. Dopuszcza si ę urz ądzenia wytwarzaj ące energie z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100kW

PE – obszary rozwoju eksploatacji surowców: 1. Kierunek rozwoju: obszary eksploatacji surowców. 2. Na terenach dopuszcza si ę: a. lokalizacj ę tymczasowych obiektów biurowych, gospodarczych oraz socjalnych, zwi ązanych z prowadzon ą działalno ści ą; b. lokalizacj ę urz ądze ń i sieci infrastruktury technicznej oraz urz ądze ń zwi ązanych z wydobyciem i przeróbk ą surowców, 3. Ustala si ę kierunek rekultywacji terenów pod wody, tereny sportu i rekreacji, tereny zabudowy rekreacji indywidualnej, rol ę, ziele ń i zalesienie.

PE/O– obszary rozwoju eksploatacji surowców z mo żliwo ści ą realizacji inwestycji zwi ązanej z gospodark ą odpadami:

1. Kierunek rozwoju: obszary eksploatacji surowców z mo żliwo ści ą realizacji inwestycji zwi ązanej z gospodark ą odpadami. 2. Na terenach dopuszcza si ę: a. lokalizacj ę tymczasowych obiektów biurowych, gospodarczych oraz socjalnych, zwi ązanych z prowadzon ą działalno ści ą; b. lokalizacj ę urz ądze ń i sieci infrastruktury technicznej oraz urz ądze ń zwi ązanych z wydobyciem i przeróbk ą surowców, c. lokalizacj ę inwestycji zwi ązanej z gospodark ą odpadami. 3. Ustala si ę kierunek rekultywacji terenów pod wody, tereny sportu i rekreacji, tereny zabudowy rekreacji indywidualnej, rol ę, ziele ń, zalesienie i gospodark ę odpadami.

IT – obszary rozwoju infrastruktury technicznej:

1. Kierunek rozwoju – obiekty i urz ądzenia infrastruktury technicznej. 2. Dopuszcza si ę obiekty obsługi administracyjno-socjalnej.

Ew – elektrownia wiatrowa z infrastruktur ą:

- 94 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

1. Kierunek rozwoju – elektrownia wiatrowa 2. z infrastruktur ą.

R – rola:

1. Kierunek rozwoju: funkcje upraw polowych i u żytków zielonych oraz wszelkiego rodzaju upraw i hodowli zwierz ąt, zaliczonych do działów produkcji rolnej w przepisach odr ębnych. 2. Dopuszcza si ę zachowanie istniej ącej zabudowy zagrodowej z mo żliwo ści ą remontu przebudowy i rozbudowy bez mo żliwo ści zmiany funkcji. 3. Dopuszcza si ę lokalizowanie obiektów i urz ądze ń słu żą cych produkcji rolniczej. 4. Zachowuje si ę istniej ące urz ądzenia melioracji wodnych. 5. Dopuszcza si ę budow ę urz ądze ń melioracji wodnych. 6. Dopuszcza si ę urz ądzenia wytwarzaj ące energie z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100kW.

ZC – cmentarz:

1. Kierunek rozwoju – cmentarz. 2. Ogrodzenie i zagospodarowanie cmentarza zgodnie z przepisami odr ębnymi. 3. Dopuszcza si ę obiekty sakralne oraz kaplice cmentarne, sanitariaty i inne obiekty obsługi cmentarza. 4. Dopuszcza si ę usługi na terenie cmentarza zwi ązane z funkcj ą terenu (np. sprzeda ż kwiatów, zniczy).

ZP – ziele ń urz ądzona:

1. Kierunek rozwoju – tereny zieleni urz ądzonej w szczególno ści parki, arboreta. 2. Zaleca si ę rewitalizacje zabytkowych zespołów pałacowych, dworskich, folwarcznych oraz parków podworskich. 3. Zaleca si ę zaadaptowanie zabytkowych budynków do nowych funkcji usługowych, ze szczególnym uwzgl ędnieniem turystyki. 4. Dopuszcza si ę pojedyncze obiekty usługowe uatrakcyjniaj ące podstawowe zagospodarowanie terenu (np. gastronomia). 5. Dopuszcza si ę obiekty sportowe, rekreacyjne w szczególno ści boiska sportowe, baseny, place zabaw. 6. Dopuszcza si ę obiekty małej architektury.

ZI – ziele ń nieurz ądzona:

1. Kierunek rozwoju – ziele ń nieurz ądzona. 2. Dopuszcza si ę lokalizowanie obiektów i urz ądze ń słu żą cych w ędrówkom turystycznym (ście żki – piesze, rowerowe, konne oraz ławki, wiaty, punkty widokowe, miejsca postojowe itp.). 3. Dopuszcza si ę zalesianie terenów, za wyj ątkiem: gruntów pochodzenia organicznego, pasów terenu o szeroko ści 5 m licz ąc od linii brzegowej rowów melioracyjnych i cieków wodnych, po obu stronach cieków, w pasach napowietrznych linii elektroenergetycznych, na terenach rozmieszczenia urz ądze ń wytwarzaj ących energi ę z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100 kW oraz w odległo ści 200 m od ich granicy.

- 95 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

ZL – las i zalesienia:

1. Kierunek rozwoju – tereny lasów i zalesie ń wraz z obiektami gospodarki le śnej. 2. Dopuszcza si ę lokalizowanie obiektów i urz ądze ń słu żą cych w ędrówkom turystycznym (ście żki – piesze, rowerowe, konne oraz ławki, wiaty, punkty widokowe, trasy narciarskie, miejsca postojowe, itp.).

WS – wody powierzchniowe śródl ądowe:

1. Kierunek rozwoju – wody powierzchniowe śródl ądowe. 2. Zachowuje si ę istniej ące zbiorniki wód powierzchniowych. 3. Dopuszcza si ę budow ę urz ądze ń wodnych, urz ądze ń melioracji wodnych oraz urz ądze ń słu żą cych ochronie przed powodzi ą oraz susz ą. 4. Dopuszcza si ę budow ę pomostów, kładek, oraz urz ądze ń zwi ązanych z obsług ą turystyki.

KDGP, KDG, KDZ, KDL, – obszary rozwoju dróg publicznych klasy głównej ruchu przyspieszonego, głównej, zbiorczej, lokalnej oraz nie wyznaczone ze wzgl ędu na skal ę projektu w studium KDD – drogi publiczne klasy dojazdowej. Na etapie sporz ądzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego nale ży wyznaczy ć szeroko ści dróg w liniach rozgraniczaj ących zgodnie z obowi ązuj ącymi warunkami technicznymi, jakim powinny odpowiada ć drogi publiczne i ich usytuowanie. Na etapie realizacji miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego nale ży wyznaczy ć dodatkowe drogi klasy lokalnej i dojazdowej zapewniaj ące dojazd do terenów przeznaczonych pod zainwestowanie. Mo żliwa jest zmiana parametrów dróg układu uzupełniaj ącego na etapie sporz ądzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Szczegółowe ustalenia dotycz ące dróg zawarto w rozdziale 22. Kierunki rozwoju komunikacji.

Z uwagi na skal ę, w jakiej został sporz ądzony rysunek studium dopuszcza si ę w miejscowych planach korygowanie przebiegów linii rozgraniczaj ących pomi ędzy terenami o ró żnym przeznaczeniu i ró żnych zasadach zagospodarowania dostosowuj ąc je do granic własności nieruchomo ści oraz istniej ących uwarunkowa ń. Na terenach, gdzie studium dopuszcza ró żne formy zagospodarowania w obr ębie jednego przeznaczenia terenu, w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego mo że nast ąpi ć dodatkowe rozgraniczenie tych funkcji i doprecyzowanie ich lokalizacji. Wszystkie zmiany przepisów przywołanych w niniejszym studium po uchwaleniu dokumentu, maj ące wpływ na zagospodarowanie terenu, nie powoduj ą niewa żno ści studium, a sporz ądzane miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego b ędą uznawały przepisy obowi ązuj ące na dzie ń uchwalania przedmiotowych planów, co b ędzie zgodne z niniejszym studium. Dopuszcza si ę pozostawienie terenów rolnych i le śnych w planach miejscowych mimo wyznaczenia ich w studium pod zabudow ę, a szczególno ści w przypadku nieuzyskania zgody na wył ączenie gruntów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne. Za zgodne ze studium uznaje si ę wprowadzenie zakazu zabudowy. W szczególnie uzasadnionych przypadkach mo żliwa jest zmiana zalecanych parametrów i wska źników dotycz ących użytkowania i zagospodarowania terenów.

- 96 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

19.3. Tereny w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu „Dolina Narwi” Dla Obszaru Chronionego Krajobrazu obowi ązuj ą ustalenia szczegółowe zawarte w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 2134 ze zm.) oraz w dokumencie powołuj ącym Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina Narwi” tj. uchwała Nr XII/84/86 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 29 kwietnia 1986 r. zmieniona rozporz ądzeniem Nr 9/05 Wojewody Podlaskiego z dnia 25 lutego 2005r. (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego z 2005 r., Nr 54, poz. 722 ze zm). Przepisy te s ą nadrz ędne nad wszelkimi innymi ustaleniami zawartymi w Studium w odniesieniu do przedmiotowych obszarów.

19.4. Tereny w granicach Obszaru Natura 2000 Dla obszarów Natura 2000 obowi ązuj ą ustalenia szczegółowe zawarte w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 2134 ze zm.). Ponadto obszar Natura 2000 Murawy w Ha ćkach PLH 200015 posiada zatwierdzony plan zada ń ochronnych zarz ądzeniem Nr 1/13 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku z dnia 11 stycznia 2013 r. w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych dla Obszaru Natura 2000 Murawy w Ha ćkach PLH 200015 (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego z 2013 r., poz. 416), obszar Natura 2000 Dolina Górnej Narwi posiada zatwierdzony plan zada ń ochronnych zarz ądzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku z dnia 18 czerwca 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych dla obszaru Natura 2000 Dolina Górnej Narwi PLB200007 (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego z 2014 r., poz. 2338), a obszar Natura 2000 Ostoja w Dolinie Górnej Narwi posiada zatwierdzony plan zada ń ochronnych zarz ądzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku z dnia 18 czerwca 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych dla obszaru Natura 2000 Ostoja w Dolinie Górnej Narwi PLH200010 (Dz. Urz. Woj Podlaskiego z 2014 r., poz. 2339), które to dokumenty szczegółowo reguluj ą zasady ochrony przedmiotowych obszarów i gospodarowania na nich. W przypadku zmian w/w przepisów staj ą si ę one nadrz ędne w stosunku do szczegółowych ustale ń Studium w odniesieniu do przedmiotowych obszarów.

19.5.Tereny wył ączone spod zabudowy: 1. Tereny zasi ęgu fali powodziowej (za wyj ątkiem budowy urz ądze ń i obiektów infrastruktury technicznej oraz zwi ązanych z gospodark ą wodn ą). 2. Tereny lasów – ZL (za wyj ątkiem budowy urz ądze ń i obiektów infrastruktury technicznej, zabudowy zwi ązanej z obsług ą gospodarstw le śnych na obszarach le śnych zgodnie z wła ściwymi planami urz ądzenia lasów oraz innej zabudowy zgodnie z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego po uzyskaniu zgody na przeznaczenie lasów na cele niele śne). 3. W celu ochrony doliny rzeki Białej zakazuje si ę bezwzgl ędnie zabudowy tej doliny na odcinku od granic miasta Bielska Podlaski do terenów zabudowy zagrodowej (RM) wsi Lewki. 4. W Obszarze Chronionego Krajobrazu Dolina Narwi zakazuje si ę lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szeroko ści 100 m. od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych z wyj ątkiem urz ądze ń wodnych oraz obiektów słu żą cych prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, le śnej lub rybackiej (odst ępstwa dopuszczalne s ą w trybie przepisów odr ębnych). 5. Na pozostałych terenach budynki powinny si ę znajdowa ć w odległo ści: • nie mniejszej ni ż 12 m od ściany lasu (odst ępstwa dopuszczalne s ą w trybie przepisów szczegółowych); • nie mniejszej ni ż 5 m od wód powierzchniowych (inne ustalenia dotyczą terenów z pkt.19.3);

- 97 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

• od turbin wiatrowych - w odległo ści wynikaj ącej z przepisów odr ębnych • nie mniejszej ni ż 100 m od elektrowni fotowoltaicznych (dotyczy budynków przeznaczonych na stały pobyt ludzi); • nie mniejszej ni ż 500 m od biogazowni (dotyczy budynków przeznaczonych na stały pobyt ludzi).

W przypadku zmian przepisów szczegółowych b ądź wprowadzenia nowych staj ą si ę one nadrz ędne w stosunku do szczegółowych ustale ń Studium w odniesieniu do przedmiotowych obszarów.

19.6. Obszary przestrzeni publicznej Obszary przestrzeni publicznej w my śl art. 2 ust. 6 ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 778 ze zm.) to obszary o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszka ńców, poprawy jako ści ich życia i sprzyjaj ące w nawi ązywaniu kontaktów społecznych ze wzgl ędu na ich poło żenie oraz cechy funkcjonalno-przestrzenne. Na terenie gminy Bielsk Podlaski nie wyznacza si ę przestrzeni publicznych w rozumieniu ww. ustawy. Za przestrzenie o znaczeniu publicznym uznaje si ę tereny: dróg publicznych, tereny obiektów administracji, obiekty usług o światy, zdrowia, o środki kultury, tereny zieleni urz ądzonej, sportu i rekreacji oraz cmentarze. Nale ży d ąż yć do utworzenia przestrzeni o charakterze centro twórczym w ramach poszczególnych jednostek, których zadaniem b ędzie stworzenie płaszczyzny integracji społecznej mieszka ńców. Obszary te winny by ć kreowane wokół usług publicznych danej jednostki. W kreowaniu przestrzeni publicznych nale ży pami ęta ć, aby były dost ępne dla osób niepełnosprawnych. Wskazane jest d ąż enie do uporz ądkowania i podniesienia standardu terenów publicznych, w szczególno ści: parków, ziele ńców oraz zieleni towarzysz ącej usługom publicznym tak, aby cechowała je jak najwi ększa warto ść estetyczna.

- 98 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

20. OBSZARY ORAZ ZASADY OCHRONY ŚRODOWISKA I JEGO ZASOBÓW, OCHRONY PRZYRODY I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO

20.1. Obszary i obiekty obj ęte prawnymi formami ochrony przyrody Ochron ą pozostaj ą obj ęte 20 pomników przyrody, obszar specjalnej ochrony ptaków „Dolina Górnej Narwi” (PLB200007), obszar specjalnej ochrony siedlisk „Ostoja w Dolinie Górnej Narwi” (PLH200010), obszar specjalnej ochrony siedlisk „Murawy w Ha ćkach” (PLH200015) oraz Obszar Chronionego Krajobrazu “Dolina Narwi”. Szczegółow ą charakterystyk ę ustanowionych form ochrony przyrody przedstawiono w rozdziale 5.3. W stosunku do wspomnianych form ochrony przyrody, obowi ązuj ą ustalenia zawarte w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 2134 ze zm.), która b ędąc dokumentem nadrz ędnym w stosunku do studium, wyznacza podstawowe kierunki ochrony środowiska i przyrody na terenie gminy Bielsk Podlaski i winna by ć uwzgl ędniana w aktach prawa miejscowego i decyzjach administracyjnych oraz w aktach powołuj ących ww. formy. W stosunku do pomników przyrody, obowi ązuj ą ustalenia zawarte w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 2134 ze zm.), która b ędąc dokumentami nadrz ędnymi w stosunku do studium, wyznacza podstawowe kierunki ochrony środowiska i przyrody na terenie gminy Bielsk Podlaski i winna by ć uwzgl ędniana w aktach prawa miejscowego i decyzjach administracyjnych.

Dla pomników przyrody o żywionej wprowadzone s ą nast ępuj ące zasady ochrony (art. 45, ust. 1 ustawy o ochronie przyrody): ° niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu lub obszaru; ° wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, z wyj ątkiem prac zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym lub przeciwpowodziowym albo budową, odbudow ą, utrzymywaniem, remontem lub napraw ą urz ądze ń wodnych; ° uszkadzania i zanieczyszczania gleby; ° dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli zmiany te nie słu żą ochronie przyrody albo racjonalnej gospodarce rolnej, le śnej, wodnej lub rybackiej; ° likwidowania, zasypywania i przekształcania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych; ° wylewania gnojowicy, z wyj ątkiem nawo żenia u żytkowanych gruntów rolnych; ° zmiany sposobu u żytkowania ziemi; ° wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniało ści, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, a tak że minerałów i bursztynu; ° umy ślnego zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia nor, legowisk zwierz ęcych oraz tarlisk i zło żonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynno ści zwi ązanych z racjonaln ą gospodark ą roln ą, le śną, ryback ą i łowieck ą; ° zbioru, niszczenia, uszkadzania ro ślin i grzybów na obszarach u żytków ekologicznych, utworzonych w celu ochrony stanowisk, siedlisk lub ostoi ro ślin i grzybów chronionych; ° umieszczania tablic reklamowych. Powy ższe zakazy nie dotycz ą (art. 45, ust. 2 ustawy o ochronie przyrody): ° prac wykonywanych na potrzeby ochrony przyrody po uzgodnieniu z organem ustanawiaj ącym dan ą form ę ochrony przyrody; ° realizacji inwestycji celu publicznego po uzgodnieniu z organem ustanawiaj ącym dan ą form ę ochrony przyrody; ° zada ń z zakresu obronno ści kraju w przypadku zagro żenia bezpiecze ństwa pa ństwa;

- 99 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

° likwidowania nagłych zagro żeń bezpiecze ństwa powszechnego i prowadzenia akcji ratowniczych.

Obszar specjalnej ochrony ptaków „Dolina Górnej Narwi” (PLB200007) ma powierzchni ę 18 384,1 ha, natomiast obszar specjalnej ochrony siedlisk „Ostoja w Dolinie Górnej Narwi” (PLH200010) ma powierzchni ę 20 306,8 ha. S ą to obszary o du żym znaczeniu dla zachowania bioró żnorodno ści. Szczegółowy opis obszaru zaprezentowano w rozdziale 5.3.2. Ochrona przyrody. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 2134 ze zm.), ochrona zasobów przyrodniczych na obszarach Natura 2000 opiera si ę przede wszystkim na ograniczaniu działań mog ących w znacz ący sposób pogorszy ć wła ściwy stan ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000. Zgodnie z zapisami ww. ustawy zabrania si ę podejmowania działa ń mog ących osobno lub w poł ączeniu z innymi działaniami, znacz ąco negatywnie oddziaływa ć na cele ochrony danego obszaru Natura 2000, niezale żnie od ich poło żenia wzgl ędem obszaru. Nie oznacza to jednak, że na obszarach Natura 2000 nie mo żna realizowa ć żadnych przedsi ęwzi ęć – zabronione s ą jedynie działania maj ące znacz ący negatywny wpływ na cele ochrony obszaru. Ponadto w szczególnych przypadkach (zgodnie z art. 34 ww. ustawy) istnieje mo żliwo ść realizacji działa ń mog ących znacz ąco negatywnie oddziaływa ć na obszary Natura 2000, je żeli działania te wynikaj ą z przesłanek nadrz ędnego interesu publicznego, udokumentowany zostanie brak rozwi ąza ń alternatywnych oraz zapewni si ę wykonanie kompensacji przyrodniczej niezb ędnej do zapewnienia spójno ści i wła ściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000. Szczegółowe ustalenia dotycz ące działa ń zapobiegaj ących pogorszeniu stanu obszaru PLB200007 zawiera Zarz ądzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku z dnia 18 czerwca 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych dla obszaru Natura 2000 Dolina Górnej Narwi PLB200007 (Dz. Urz. Województwa Podlaskiego z 2014r., poz. 2338) natomiast obszaru PLH200010 zawiera Zarz ądzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku z dnia 18 czerwca 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych dla obszaru Natura 2000 Ostoja w Dolinie Górnej Narwi PLH200010 (Dz. Urz. Województwa Podlaskiego z 2014 r., poz. 2339). Dla obszaru Natura 2000 Murawy w Ha ćkach obowi ązuj ą ustalenia szczegółowe zawarte w Zarz ądzeniu Nr 1/13 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku z dnia 11 stycznia 2013 r. w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych dla Obszaru Natura 2000 Murawy w Ha ćkach PLH200015 (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego z 2013 r., poz. 416), a tak że art. 33, 34 ustawy o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 2134 ze zm.).

Obszar Chronionego Krajobrazu “Dolina Narwi” obejmuje wi ększ ą cz ęść Doliny Górnej Narwi - od granicy pa ństwa do Łom żyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi. Narwia ński Park Narodowy dzieli Obszar na dwie powierzchnie, które zajmuj ą w sumie 41 860 ha. Dolina Narwi jest tu w znacznym stopniu zabagniona, a koryto rzeki rozdziela si ę na liczne odnogi, tworz ące naturalny labirynt cieków wij ących si ę w śród rozległych szuwarów i trzcinowisk.

Na obszarze chronionego krajobrazu wprowadzono następuj ące zasady ochrony: • zakaz zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronie ń i miejsc rozrodu oraz tarlisk, zło żonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynno ści zwi ązanych z racjonaln ą gospodark ą roln ą, le śną, ryback ą i łowieck ą; • zakaz likwidowania i niszczenia zadrzewie ń śródpolnych, przydro żnych i nadwodnych, je żeli nie wynikaj ą one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpiecze ństwa

- 100 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urz ądze ń wodnych; • zakaz wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniało ści, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, a tak że minerałów i bursztynu; • zakaz wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, z wyj ątkiem prac zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budow ą, odbudow ą, napraw ą lub remontem urz ądzeń wodnych; • zakaz dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli słu żą innym celom ni ż ochrona przyrody lub zrównowa żone wykorzystanie u żytków rolnych i le śnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka; • zakaz likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno- błotnych; • zakaz lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szeroko ści 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyj ątkiem urz ądze ń wodnych oraz obiektów słu żą cych prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, le śnej lub rybackiej. Dla Obszaru Chronionego Krajobrazu obowi ązuj ą ustalenia szczegółowe zawarte w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 2134 ze zm.), oraz w Rozporz ądzeniu Nr ze zm. Wojewody Podlaskiego z dnia 25 lutego 2005 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Dolina Narwi” (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego z 2005 r., Nr 54, poz. 722). Przepisy dotycz ące ochrony ww. obszarów i obiektów s ą nadrz ędne nad wszelkimi innymi ustaleniami zawartymi w Studium. Ustalenia studium są zgodne z aktami prawnymi dotycz ącymi ochrony tych obszarów i obiektów. Zniesienie ustanowionych na terenie gminy form ochrony przyrody mo że nast ąpi ć jedynie w razie utraty warto ści przyrodniczych, ze wzgl ędu na które ustanowiono form ę ochrony przyrody, lub w razie konieczno ści realizacji inwestycji celu publicznego lub zapewnienia bezpiecze ństwa powszechnego

20.2. Uj ęcia i zasoby wodne W granicach opracowania funkcjonuj ą obecnie dwa gminne uj ęcia wody, które zaopatruj ą mieszka ńców. Dla uj ęć obowi ązuj ą pozwolenia wodno-prawne wydane przez Starost ę Bielskiego: • Uj ęcie wody w Rajsku: A Ś.6341.30.2013 z dnia 24.06.2013 r. wa żne do 24.06.2023 r. • Uj ęcie wody w Bolestach: AŚ.6341.17.2016 z dnia 27.05.2016 r. wa żne do 15.06.2026 r. Na terenie gminy nie znajduje si ę żaden z Głównych Zbiorników Wód Podziemnych, a południowa cz ęść gminy poło żona jest w obszarze deficytowym w wody podziemne. Na podstawie artykułu 58 ust. 5 Prawa wodnego ustanowiona została strefa ochrony bezpo średniej od uj ęć wody o promieniu 8m. Ponadto Gmina Bielsk Podlaski zaopatrywana jest w wod ę z uj ęcia wody zlokalizowanego w granicach administracyjnych miasta Bielsk Podlaski: AŚ.6341.5.2016 z dnia 25.03.2016 r. wa żne do 25.03.2036.

20.3. Ochrona gleb Gleby chronione – klas III oraz gleby organiczne stanowi ą ok. 18% powierzchni gruntów ornych i wyst ępuj ą głównie na południu gminy. W celu ochrony środowiska glebowego ustala si ę: ° ochron ę gruntów klas III przed zmian ą przeznaczenia na cele nierolnicze, ° kontrol ę wywozu bezodpływowych zbiorników,

- 101 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

° zakaz wprowadzania nieoczyszczonych ścieków do gruntu oraz zakaz gromadzenia lub magazynowania wszelkich odpadów w miejscach do tego nieprzygotowanych, ° ograniczenie zmian naturalnego ukształtowania terenu, ° ograniczenie wycinki istniej ących drzew i krzewów w zadrzewieniach stanowi ących naturalne zabezpieczenie przed erozj ą gleb i wymywaniem warto ściowych składników z profilu glebowego, ° wody opadowe z zanieczyszczonymi substancjami ropopochodnymi lub zawiesinami, powinny by ć podczyszczone na terenie inwestora, przed odprowadzeniem ich do odbiornika, ° dąż enie do zmiany w hodowli zwierz ęcej w kierunku eliminacji bezściółkowego systemu hodowli, wprowadzenie zakazu wylewania gnojowicy, z wyj ątkiem nawo żenia własnych gruntów rolnych, ° ograniczenie stosowania uci ąż liwych dla środowiska nawozów mineralnych i środków ochrony ro ślin oraz racjonalne dozowanie tych o niskiej uci ąż liwo ści, ° prowadzenie zabiegów agrotechnicznych dostosowanych do ukształtowania terenu równie ż w celu zmniejszenia erozji i spływu powierzchniowego na terenach upraw rolnych.

20.4. Ochrona lasów Gmin ę Bielsk Podlaski cechuje niska lesisto ść kształtuj ąca się na poziomie niewiele ponad 21%, w zwi ązku z czym istniej ące kompleksy le śne wymagaj ą wzmo żonej ochrony, zwłaszcza przed nieuzasadnionym przeznaczaniem na cele niele śne. Warto tak że podj ąć działania maj ące na celu zwi ększenie areału u żytków le śnych w gminie oraz wyrównanie granicy rolno-le śnej. W odniesieniu do terenów lasów ustala si ę: ° ochron ę gruntów le śnych przed nieuzasadnion ą zmian ą przeznaczenia na cele niele śne, ° wprowadzanie dolesie ń na gruntach o niskiej bonitacji (V i VI klasie), zagro żonych procesami erozji, prowadz ąc do wyrównania granicy rolno-le śnej. ° maksymaln ą ochron ę i utrzymanie w dotychczasowym u żytkowaniu gruntów le śnych z uwagi na ich znaczenie ekologiczne, ° szczególn ą ochron ę najstarszych drzewostanów (lasy na terenie gminy maj ą młod ą struktur ę wiekow ą), ° umiarkowane stosowanie ci ęć piel ęgnacyjnych, ° zakaz zabudowy, ° poruszanie si ę pojazdów samochodowych jedynie po drogach publicznych.

20.5. Ochrona przed hałasem Do głównych źródeł hałasu w gminie Bielsk Podlaski nale żą komunikacja oraz obiekty usługowe i przemysłowe zwi ązane z produkcja roln ą. W ramach ochrony przed hałasem nale ży, zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 112) w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku: ° zapewni ć jak najlepszy standard akustyczny środowiska zgodnie z przepisami odr ębnymi, dla poszczególnych terenów okre śli ć przynale żno ść do kategorii ochrony przed hałasem zgodnie z rozporz ądzeniem w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku ° zapewnia ć odpowiedni standard techniczny drogom, w celu ograniczenia ich uci ąż liwo ści, ° lokalizowa ć now ą zabudow ę przeznaczon ą na stały pobyt ludzi w odpowiedniej odległo ści od dróg wojewódzkich, ° stosowa ć pasy zieleni izolacyjnej wzdłu ż istniej ących oraz planowanych dróg, s ąsiaduj ących z terenami zabudowy mieszkaniowej,

- 102 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

° w przypadku lokalizacji uci ąż liwych funkcji produkcyjnych lub usługowych stosować ziele ń izolacyjn ą oraz inne rozwi ązania techniczne zmniejszaj ące negatywne oddziaływania hałasu na terenach sąsiaduj ących. 20.6. Ochrona przed promieniowaniem Zgodnie z ustaw ą z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tj. Dz. U. z 2016 r. poz. 672 ze zm.) ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: 1. utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni żej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach; 2. zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane. W celu ochrony przed promieniowaniem nale ży: ° przy lokalizacji instalacji emituj ących pole elektromagnetyczne zadba ć aby poziom pól był zgodny z przepisami odr ębnymi, ° wprowadzi ć na etapie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego stref ę ochronn ą od istniej ących napowietrznych linii elektroenergetycznych, zgodnie z przepisami szczególnymi, ° w granicach pasa technologicznego napowietrznych linii elektroenergetycznych zabroni ć lokalizowania wszelkiej zabudowy zwi ązanej ze stałym pobytem ludzi oraz utrzymywania drzew, krzewów i ro ślinno ści przekraczaj ącej wysoko ść 2 metrów.

20.7. Zło ża kruszyw naturalnych Według stanu Bilansu zasobów złó ż kopalin w Polsce na 31.12.2012 r. (Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Pa ństwowy Instytut Badawczy) na terenie gminy wyst ępuje trzyna ście złó ż kruszywa naturalnego, z których dziewi ęć jest eksploatowanych: • „Augustowo”, Nr zło ża (MIDAS): KN13929, • „Augustowo II”, Nr zło ża (MIDAS): KN14791, • „Augustowo III”, Nr zło ża (MIDAS): KN15072 – rozpoznane szczegółowo, • „Augustowo IV”, Nr zło ża (MIDAS): KN15329, • „Augustowo V”, Nr zło ża (MIDAS): KN15493 – rozpoznane szczegółowo, • „Deniski I”, Nr zło ża (MIDAS): KN2600 – eksploatacja zaniechana, • „Dubia żyn”, Nr zło ża (MIDAS): KN2605 – rozpoznane szczegółowo, • „Dubia żyn II”, Nr zło ża (MIDAS): KN9986, • „Dubia żyn III”, Nr zło ża (MIDAS): KN14274, • „Dubia żyn IV”, Nr zło ża (MIDAS): KN15997 - , • „Ploski”, Nr zło ża (MIDAS): KN14949, • „Rzepniewo”, Nr zło ża (MIDAS): KN12117, • „Rzepniewo II”, Nr zło ża (MIDAS): KN13933. Tereny udokumentowanych złó ż kopalin mog ą by ć zagospodarowane zgodnie z przepisami odr ębnymi. Poszukiwanie i rozpoznawanie kopalin oraz ich eksploatacja na terenie gminy mo że si ę odbywa ć na podstawie stosownych koncesji, po spełnieniu wymogów okre ślonych przepisami odr ębnymi. Zaleca si ę zakaz eksploatacji wszelkiego rodzaju kopalin dla wszystkich obszarów zlokalizowanych w obr ębie terenów nast ępuj ących kategorii funkcjonalnych: zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej MN , zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej MW , zabudowy zagrodowej RM , usług U, obsługi produkcji w gospodarstwach rolnych, hodowlanych, ogrodniczych oraz gospodarstwach le śnych RU, oraz usług sportu i rekreacji US , infrastruktury technicznej IT,

- 103 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______zieleni urz ądzonej ZP i cmentarzy ZC oraz dróg publicznych – oznaczonych symbolami: KDGP, KDG, KDZ , KDL. Wyrobiska powstałe w wyniku wyeksploatowania złó ż kopalin nale ży podda ć rekultywacji w sposób umo żliwiaj ący realizacj ę przeznaczenia podstawowego tych terenów. 21. OBSZARY I ZASADY OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ

Dzi ęki bogatej historii na terenie gminy Bielsk Podlaski znajduje si ę wiele zabytków stanowi ących niezwykle cenne dziedzictwo kulturowe buduj ące to żsamo ść regionu i jego mieszka ńców. Ochrona krajobrazu kulturowego oraz poszczególnych zabytków i dóbr kultury stanowi jeden z celów polityki przestrzennej gminy.

21.1. Wykaz obiektów i obszarów chronionych oraz zasady ich ochrony Na terenie gminy Bielsk Podlaski znajduje si ę 14 obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz 59 obiektów uj ętych w ewidencji zabytków. W wykazie zabytków gminy dominuj ą cmentarze, głównie z XIX w., które dziel ą si ę na cmentarze przycerkiewne, prawosławne, wojenne i unickie. Du ży udział maj ą równie ż pozostałe obiekty sakralne – ko ścioły i cerkwie. Ponadto na terenie gminy znajduje si ę kilka parków dworskich, chałup oraz jedna nastawnia (b ędąca obecnie u żytkowana jako budynek mieszkalny) wpisanych do ewidencji zabytków. Pełn ą list ę zabytków przedstawia Tab.6. i Tab.7. w rozdziale 6.3. Obiekty wpisane do rejestru zabytków oraz do ewidencji zabytków. Ponadto na terenie gminy wyznaczone zostały 632 stanowiska archeologiczne z ró żnych okresów historycznych, a w miejscowo ści Ha ćki ustanowiono granic ę ochrony archeologicznej. Stanowiska archeologiczne na terenie gminy przedstawia Tab. 7. w rozdziale 6.4. Stanowiska archeologiczne oraz zał ączniki graficzne niniejszego Studium. Zasób wojewódzkiej ewidencji zabytków podlega sukcesywnej weryfikacji i mo że by ć aktualizowany, co b ędzie zgodne z ustaleniami Studium. Istnieje mo żliwo ść odkrycia nowych stanowisk archeologicznych – zasób ich ewidencji i rejestru równie ż podlega sukcesywnej weryfikacji i mo że by ć aktualizowany, co b ędzie zgodne z ustaleniami Studium.

W celu ochrony dziedzictwa kulturowego ustala si ę nast ępuj ące zasady: • działania inwestycyjne w obr ębie nieruchomo ści, na których zlokalizowane s ą zabytki oraz w obr ębie stref ochrony konserwatorskiej, prowadzi ć zgodnie z przepisami odr ębnymi dotycz ącymi obszaru, • nie wolno wyburza ć zabytków, przerabia ć, odnawia ć, rekonstruowa ć, konserwowa ć, zabudowywa ć, odbudowywa ć, zdobi ć, uzupełnia ć, rozkopywa ć ani dokonywa ć żadnych innych zmian bez zgody słu żb konserwatorskich, • zakaz lokalizowania inwestycji zasłaniaj ących ekspozycj ę zabytków, oraz niedopasowanych przestrzennie i kompozycyjnie z zabytkiem, • roboty ziemne, prowadzone na działkach w obr ębie stanowisk archeologicznych, winny by ć prowadzone zgodnie z przepisami odr ębnymi, • na pozostałych obszarach w wypadku odkrycia jakiegokolwiek znaleziska, co do którego zachodzi podejrzenie, że mo że mie ć jak ąkolwiek warto ść archeologiczn ą, roboty nale ży przerwa ć a o znalezisku poinformowa ć wła ściwe słu żby ochrony zabytków.

- 104 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

22. KIERUNKI ROZWOJU KOMUNIKACJI

22.1. Komunikacja drogowa W celu usprawnienia komunikacji na terenie gminy, modernizacji wymagaj ą drogi wszystkich kategorii. W zwi ązku z planowanym rozwojem poszczególnych funkcji konieczne jest tak że zapewnienie odpowiedniej liczby miejsc postojowych.

Drogi krajowe: Droga krajowa nr 19 posiada parametry drogi klasy głównej ruchu przyspieszonego, zgodnie z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podlaskiego zostanie zmodernizowana i przebudowana do parametrów drogi klasy ekspresowej. Minimalna szeroko ść w liniach rozgraniczaj ących drogi ekspresowej wynosi 50 m, zaleca si ę 70-80 m. Ponadto przebudowa DK 19 przeniesie ruch pojazdów poza miasto Bielsk Podlaski tworz ąc obwodnic ę i odci ąż aj ąc komunikacyjnie centrum. Nowa zabudowa wzdłu ż DK 19 mo że by ć lokalizowana w odległo ści nie mniejszej ni ż 25 m od zewn ętrznej kraw ędzi jezdni na obszarach poza zwart ą zabudow ą, a na obszarach zwartej zabudowy minimum 10 m od zewn ętrznej kraw ędzi jezdni. Przy przebudowie drogi nale ży wybudowa ć drogi serwisowe pozwalaj ące na przej ęcie dotychczasowego ruchu lokalnego, w tym obsług ę działek s ąsiaduj ących z drog ą. Wyznaczono dwa warianty przebiegu drogi S19, wybór nast ąpi na podstawie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsi ęwzi ęcia. Droga krajowa nr 66 posiada parametry drogi klasy głównej, zgodnie z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podlaskiego jej parametry zostan ą zachowane. Minimalna szeroko ść w liniach rozgraniczaj ących drogi głównej wynosi 25 m, zaleca si ę 35 m. Nowa zabudowa wzdłu ż DK 66 mo że by ć lokalizowana w odległo ści nie mniejszej ni ż 25 m od zewn ętrznej kraw ędzi jezdni na obszarach poza zwart ą zabudow ą, na obszarach zwartej zabudowy minimum 10 m od zewn ętrznej kraw ędzi jezdni. Drogi wojewódzkie: Zachowuje si ę przebieg drogi wojewódzkiej nr 689 oraz jej klas ę techniczn ą. Droga ta powinna odpowiada ć klasie drogi głównej i nale ży zapewni ć jej szeroko ść w liniach rozgraniczaj ących 25 m. Nowa zabudowa wzdłu ż Drogi wojewódzkiej 689 mo że by ć lokalizowana w odległo ści nie mniejszej ni ż 20 m od zewn ętrznej kraw ędzi jezdni na obszarach poza zwart ą zabudow ą, na obszarach zwartej zabudowy minimum 8 m od zewnętrznej kraw ędzi jezdni. Drogi powiatowe: Zachowuje si ę przebieg dróg powiatowych oraz ich klasy techniczne. Drogi nr 1574B, 1575B, 1595B, 1601B, 1603B, 1654B i 1691B powinny odpowiada ć klasie dróg zbiorczych i nale ży zapewni ć im szeroko ść w liniach rozgraniczaj ących 20 m. Pozostałe drogi powiatowe powinny odpowiada ć klasie dróg lokalnych i nale ży zapewni ć im szeroko ść w liniach rozgraniczaj ących 12 m. W miejscach, gdzie istniej ące zagospodarowanie terenu nie pozwala na poszerzenie drogi dopuszczalne jest zachowanie dotychczasowej szeroko ści drogi. Drogi powiatowe co prawda w wi ększo ści posiadaj ą nawierzchni ę asfaltow ą, betonow ą, ale s ą w ąskie i nie wsz ędzie posiadaj ą chodnik; wymagaj ą, w miar ę mo żliwo ści, modernizacji do parametrów zgodnych z obowi ązuj ącymi przepisami prawa. Drogi powinny posiada ć pas zieleni oraz pobocze, a na terenach zabudowanych co najmniej jednostronny chodnik i ście żkę rowerow ą. Zaleca si ę wyznaczenie dróg rowerowych równie ż poza terenem zabudowanym aby zapewni ć bezpieczn ą komunikacj ę rowerow ą pomi ędzy miejscowo ściami. Dopuszcza si ę prowadzenie infrastruktury technicznej w liniach rozgraniczaj ących na warunkach okre ślonych w przepisach odr ębnych. Drogi gminne Zachowuje si ę przebieg dróg gminnych oraz dopuszcza lokalizacje nowych w miar ę potrzeb. W miar ę mo żliwo ści zaleca si ę stopniow ą modernizacj ę dróg i poszerzanie do parametrów zgodnych

- 105 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______z obowi ązuj ącymi przepisami prawa. Drogi gminne powinny odpowiada ć klasie dróg lokalnych i nale ży zapewni ć im szeroko ść w liniach rozgraniczaj ących 12 m. Pozostałe drogi gminne powinny odpowiada ć klasie dróg dojazdowych i nale ży zapewni ć im szeroko ść w liniach rozgraniczaj ących 10 m. W miejscach, gdzie istniej ące zagospodarowanie terenu nie pozwala na poszerzenie drogi dopuszczalne jest zachowanie dotychczasowej szerokości drogi. Wszystkie drogi powinny by ć wyposa żone w pobocze, a na terenach zabudowanych co najmniej jednostronny chodnik. Dopuszcza się prowadzenie infrastruktury technicznej w liniach rozgraniczaj ących na warunkach okre ślonych w przepisach odr ębnych. Zaleca si ę na etapie sporz ądzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wł ączenie przedłu żenia ulicy Północnej z terenu miasta Bielsk Podlaski w istniej ący ci ąg komunikacyjny drogi gminnej odcinek ulica Chmielna - droga gminna przy cmentarzu do drogi powiatowej nr 1611B. Na etapie sporz ądzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w obszarze MN na gruntach wsi Widowo zaleca si ę wyznaczy ć przedłu żenie ulicy Pogodnej z terenu miasta Bielsk Podlaski jako ł ącznik (droga klasy L) z drog ą powiatow ą nr 1611B.

Wytyczne do kształtowania obsługi w zakresie parkowania pojazdów Ustala si ę realizacj ę minimalnej liczby miejsc parkingowych w obr ębie nieruchomo ści, któr ą maj ą obsługiwa ć, zgodnie z zestawieniem zawartym w poni ższej tabeli. Dodatkowo zaleca si ę realizacj ę ogólnodost ępnych parkingów, w miejscach zgrupowa ń obiektów u żyteczno ści publicznej i usług. Dopuszcza si ę ustalanie miejsc postojowych w pasach drogowych pod warunkiem, że nie b ędą stanowiły zagro żenia i utrudnienia dla ruchu kołowego, pieszego i rowerowego.

Aby zapewni ć obsług ę mieszka ńców miejsca postojowe zaleca si ę aby były realizowane w ilo ści: minimum 1 miejsce postojowe na 1 lokal zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna mieszkalny i zagrodowa, 2 miejsca postojowych na 50 m 2 powierzchni użytkowej budynku oraz dodatkowo minimum 2 usługi nieuci ąż liwe miejsca na 10 zatrudnionych 10-30 miejsc postojowych na 100 zatrudnionych usługi nieuci ąż liwe, składy magazyny 5-10 miejsc postojowych na 100 m 2 powierzchni ośrodki zdrowia, obiekty handlowe użytkowej budynku 5-10 miejsc postojowych na jeden obiekt biblioteki, kluby, domy kultury, stacje paliw 15-30 miejsc postojowych na jeden obiekt ko ścioły, cmentarze 1-3 miejsc postojowych na ka żdych 5 przemysł i rzemiosło zatrudnionych 1-3 miejsca postojowe na ka żde 10 miejsc obiekty gastronomiczne konsumpcyjnych, 0,8 miejsca postojowego na pokój go ścinny usługi hotelarskie, w tym agroturystyka 10-20 miejsc postojowych na 20 zatrudnionych szkoły i przedszkola

22.2. Komunikacja kolejowa Na terenie gminy nie planuje si ę budowy, otwarcia nowych przebiegów linii kolejowych. Nale ży d ąż yć do modernizacji istniej ących linii.

- 106 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

22.3. Komunikacja lotnicza Na terenie gminy nie przewiduje si ę lokalizacji lotniska komunikacyjnego.

22.4. Komunikacja rowerowa i szlaki turystyczne Na terenie gminy Bielsk Podlaski został wyznaczony jeden szlak turystyczny – szlak prawosławnych świ ąty ń. Promuje on kultur ę prawosławia na północnym Podlasiu – zabytkowe, w znacznej cz ęś ci drewniane cerkwie i inne obiekty kultu: kapliczki, krzy że wotywne itp. W swym przebiegu prezentuje m. in. ró żnorodne w stylu i wieku świ ątynie województwa podlaskiego. Trasa przebiegu szlaku: Białystok Dojlidy – Halickie – Zwierki – Pasynki – Zabłudów – Ostrówki – Pawły – Ryboły -most na rzece Narew – Ploski – Knorozy – Chraboły – Rajsk – Ha ćki - Hryniewicze Du że - Bielsk Podlaski – Parcewo –Orla – Szczyty - Czyże - Osówka - Nowoberezowo – Hajnówka – Dubiny – Wasilkowo – Łosinka – Chrabostówka –Narew - Iwanki Rohozy – Trze ścianka - Folwarki Tylwickie – Topolany - Hieronimowo - Michałowo. Łączna długo ść szlaku wynosi ok. 164 km. Rozwój tras rowerowych powinien pokrywa ć si ę ze szlakami turystycznymi przebiegaj ącymi przez teren gminy. Nale ży rozwa żyć wyznaczenie szlaków ł ącz ących parki dworskie i obiekty wpisane do rejestru zabytków. Ze wzgl ędu na bezpiecze ństwo trasy rowerowe powinny by ć oddzielone od ruchu samochodowego .

- 107 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

23. KIERUNKI ROZWOJU INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ

23.1. Ogólne zasady realizacji sieci infrastruktury technicznej Dopuszcza si ę realizacj ę obiektów i urz ądze ń infrastruktury technicznej na wszystkich terenach, w zale żno ści od zaistniałych potrzeb i zgodnie z przepisami odr ębnymi. Dla nowych terenów przeznaczonych na cele zabudowy wskazane jest uzbrojenie terenu przed wprowadzeniem zabudowy. Dopuszcza si ę prowadzenie infrastruktury technicznej w liniach rozgraniczaj ących na warunkach okre ślonych w przepisach odr ębnych.

23.2. Gospodarka wodno-ściekowa W zakresie gospodarki wodnej przyjmuje si ę nast ępuj ące kierunki: ° Zachowuje si ę istniej ące uj ęcia wód podziemnych wraz ze strefami ochrony bezpo średniej. ° Dopuszcza si ę realizacj ę nowych uj ęć wód podziemnych po przeprowadzeniu odpowiednich bada ń zgodnie z przepisami odr ębnymi. ° Przewiduje si ę utrzymanie i modernizacje istniej ącej gminnej sieci wodoci ągowej znajduj ącej si ę na terenie gminy. ° Nale ży d ąż yć do obj ęcia wodoci ągiem zbiorczym wszystkich mieszka ńców gminy. ° Na warunkach okre ślonych w przepisach odr ębnych i szczególnych dopuszcza si ę zaopatrzenie w wod ę ze studni indywidualnych, zwłaszcza na potrzeby upraw oraz na obszarach usytuowanych poza aktualnym zasi ęgiem wodoci ągów zbiorowych.

W zakresie gospodarki ściekowej przyjmuje si ę nast ępuj ące kierunki: ° Przewiduje si ę utrzymanie istniej ącej gminnej sieci kanalizacyjnej znajduj ącej si ę na terenie gminy. ° Nale ży d ąż yć do obj ęcia zbiorcz ą sieci ą kanalizacji sanitarnej całej gminy z odprowadzeniem do oczyszczalni. ° Dopuszcza si ę rozbudow ę istniej ących oczyszczalni. ° Odprowadzanie ścieków, mo że by ć realizowane do indywidualnych lub grupowych zbiorników bezodpływowych b ądź do przydomowych oczyszczalni ścieków do czasu realizacji odpowiedniego systemu kanalizacji, na warunkach okre ślonych w przepisach szczególnych i odr ębnych ° Dopuszczenie docelowego indywidualnego oczyszczania ścieków w przydomowych oczyszczalniach lub odprowadzenie ich do szamb, tylko na obszarach, które z uzasadnionych ekonomicznie wzgl ędów nie zostan ą przewidziane do obj ęcia zbiorcz ą kanalizacj ą sanitarn ą. ° Odprowadzanie wód opadowych powinno odbywa ć si ę na zasadach okre ślonych w przepisach szczególnych i odr ębnych. ° Kanalizacja sanitarna i deszczowa musi by ć prowadzona rozdzielnie.

23.3. Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą, gaz i ciepło W zakresie zaopatrzenia w energi ę elektryczn ą przyjmuje si ę nast ępuj ące kierunki: ° Zachowuje si ę istniej ące napowietrzne linie energetyczne, w tym linie energetyczn ą wysokiego napi ęcia. ° Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą b ędzie odbywa ć si ę według warunków okre ślonych przez dystrybutora energii i eksploatatora sieci – z istniej ącego systemu energetycznego za po średnictwem istniej ących stacji transformatorowych. ° Dopuszcza si ę budow ę, modernizacj ę i przebudow ę istniej ących sieci i dostosowanie ich do potrzeb mieszka ńców gminy.

- 108 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

° Dopuszcza si ę mo żliwo ść rozmieszczenia słupów i urz ądze ń niezb ędnych do korzystania z linii w innych ni ż dotychczas miejscach. ° Zakłada si ę lokalizacj ę nowych stacji transformatorowych, w ilo ści wynikaj ącej z ka żdorazowego zapotrzebowania. ° W razie konieczno ści dopuszcza si ę wydzielenie odr ębnych działek, przeznaczonych dla realizacji stacji transformatorowych obsługuj ących tereny przeznaczone pod zainwestowanie. ° Dla istniej ących i nowopowstałych napowietrznych linii elektroenergetycznych nakazuje si ę wyznaczy ć strefy technologiczne. ° Zaleca si ę kablowanie linii niskiego i średniego napi ęcia. ° Przewiduje si ę realizacj ę linii wysokiego napi ęcia 110 kV relacji RPZ II Bielsk Podlaski do istniej ącej linii wysokiego napięcia 110 kV relacji RPZ Bielsk Podlaski-Orla. ° Wzdłu ż osi linii elektroenergetycznych wysokiego napi ęcia nale ży przestrzega ć ogranicze ń w zagospodarowaniu i u żytkowaniu terenów – dotyczy lokalizowania zabudowy mieszkaniowej i u żyteczno ści publicznej, miejsc stałego przebywania ludzi w zwi ązku z prowadzon ą działalno ści ą gospodarcz ą, turystyczn ą, rekreacyjn ą oraz tworzeniem nasypów, hałd i nasadzania ro ślinno ści wysokiej.

W zakresie zaopatrzenia w energi ę ciepln ą przyjmuje si ę nast ępuj ące kierunki: ° Zaopatrzenie w energi ę ciepln ą na terenie gminy b ędzie nast ępowało z kotłowni indywidualnych. ° W miar ę mo żliwo ści, zwłaszcza na obszarach g ęsto zainwestowanych oraz dla zespołów obiektów pełni ących funkcje publiczne, zaleca si ę realizacj ę kotłowni zbiorowych, ułatwiaj ących zastosowanie rozwi ąza ń i technologii proekologicznych. ° Zaleca si ę stosowanie ekologicznych źródeł energii cieplnej (takich jak: gaz przewodowy lub butlowy, olej opałowy, energia elektryczna, biomasa lub alternatywne źródła energii odnawialnej). Cel ten został wskazany ju ż w „Strategii Zrównowa żonego Rozwoju Gminy Bielsk Podlaski do 2020 roku” . W zakresie zaopatrzenia w gaz przyjmuje si ę nast ępuj ące kierunki: ° Nale ży d ąż yć do zgazyfikowania gminy, co wynika ze „ Strategii…”. ° Do czasu realizacji sieci gazowej zaleca si ę korzystanie z gazu dystrybuowanego w butlach. ° Sie ć gazow ą nale ży lokalizowa ć zgodnie z przepisami odr ębnymi. ° Stacje redukcyjne gazu nale ży lokalizowa ć w miejscach wynikaj ących z przebiegu projektowanej sieci gazowej według potrzeb.

W zakresie alternatywnych źródeł energii przyjmuje si ę nast ępuj ące kierunki: Na terenie gminy Bielsk Podlaski dopuszcza si ę realizacj ę elektrowni wiatrowych, fotowoltaicznych oraz biogazowni. Urz ądzenia siłowni wiatrowych, urz ądzenia fotowoltaiczne oraz biogazownie wytwarzaj ące energi ę o mocy przekraczaj ącej 100 kW mog ą by ć lokalizowane na terenach przemysłowych oznaczonych symbolem P oraz na terenach rolnych oznaczonych symbolem R na rysunku studium, za wyj ątkiem gleb chronionych klasy bonitacyjnej I-III, zgodnie z przepisami odr ębnymi. Obszary lokalizacji urz ądze ń wytwarzaj ących energie z odnawialnych źródeł energii wraz ze strefami ochronnymi wskazano na rysunku studium Kierunki zagospodarowania przestrzennego. Dodatkowo na rysunku wskazano lokalizacj ę trzech istniej ących turbin wiatrowych. Studium dopuszcza mo żliwo ść zmiany zasad lokalizacji OZE, dostosowuj ąc ustalenia do bie żą cych przepisów. W procesie okre ślania lokalizacji siłowni wiatrowych nale ży zachowa ć poni ższe ustalenia:

- 109 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

° Lokalizacja siłowni wiatrowych nie mo że powodowa ć ogranicze ń w zagospodarowaniu istniej ących i projektowanych w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego terenów przeznaczonych pod zabudow ę zwi ązan ą ze stałym pobytem ludzi. ° Siłownie wiatrowe musz ą by ć lokalizowane w takiej odległo ści od istniej ących i projektowanych w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego terenów przeznaczonych pod zabudow ę zwi ązan ą ze stałym pobytem ludzi, aby nie nara żać jej na ponadnormatywny hałas i drgania, zgodnie z przepisami odr ębnymi. Plany miejscowe powinny okre śla ć zasady kompozycji i wskazywa ć na obszary ekspozycji, w których lokalizacja elektrowni jest zabroniona. Plany miejscowe powinny równie ż okre śla ć maksymaln ą wysoko ść konstrukcji urz ądzenia zale żnie od warunków lokalnych, ujednolica ć typ siłowni i kolorystyk ę w ramach jednej farmy. Kolorystyka winna by ć niekontrastuj ąca jasna (np. biała, szara) a powierzchnia obiektów matowa, niedaj ąca refleksów; ° Wymagane jest zgłaszanie do Szefostwa Słu żby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP wszelkiej projektowanych obiektów o wysoko ści równej i wi ększej 50 m n.p.t., ka żdorazowo przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budow ę . Przy wskazywaniu obszarów pod lokalizacj ę poszczególnych urz ądze ń wytwarzaj ących energi ę z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100kW przyj ęto nast ępuj ące minimalne strefy ochronne dla poszczególnych przeznacze ń terenu:

° Farmy wiatrowe: odległo ść od zabudowy budynkami przeznaczonymi na stały pobyt ludzi, cmentarzy, od dróg krajowych i wojewódzkich, lasów w rozumieniu ustawy o lasach, zieleni nieurz ądzonej, od infrastruktury technicznej, cieków, obszarów Natury 2000 zgodnie z przepisami szczególnymi;

° Farmy fotowoltaiczne: odległo ść od zabudowy, cmentarzy, dróg zieleni nieurz ądzonej, infrastruktury technicznej, cieków naturalnych w rozumieniu ustawy Prawo wodne, lasów w rozumieniu ustawy o lasach – 100 m;

° Biogazownie: odległo ść od zabudowy – 500 m, odległo ść od lasów w rozumieniu ustawy o lasach, zieleni urz ądzonej, cmentarzy, cieków naturalnych w rozumieniu ustawy Prawo wodne – 200 m. W celu doprecyzowania, które z powy ższych inwestycji w gminie mog ą by ć realizowane wyznaczono strefy: 1) północn ą – gdzie dopuszczalne s ą: energetyka słoneczna, biogazownia - wraz ze strefami ochronnymi; 2) południow ą – energetyka słoneczna, energetyka wiatrowa, biogazownia - wraz ze strefami ochronnymi. Dopuszcza si ę równie ż wykorzystywanie na całym obszarze administracyjnym Gminy Bielsk Podlaski innych alternatywnych źródeł energii takich jak energia wodna itp., ze wskazaniem lokalizacji i zasad zagospodarowania na etapie tworzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W zakresie telekomunikacji przyjmuje si ę nast ępuj ące kierunki: ° Rozwój infrastruktury komunikacyjnej nale ży prowadzi ć w oparciu o ustaw ę z dnia 16 lipca 2004 roku Prawo telekomunikacyjne (t.j. Dz. U. 2014 poz. 243 z pó źn.zm.). ° Zaleca si ę rozwój usług i sieci telekomunikacyjnych w zakresie urz ądze ń sieci przewodowej oraz bezprzewodowej (w tym sieci Internet). ° Zaleca si ę budow ę linii światłowodowych.

- 110 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

23.4. Gospodarka odpadami W zakresie gospodarki odpadami przyjmuje si ę nast ępuj ące kierunki: Gospodark ę odpadami na terenie Gminny Bielsk Podlaski nale ży prowadzi ć zgodnie z przepisami szczególnymi w tym zakresie. Dopuszcza si ę tworzenie i urz ądzanie na terenie gminy miejsc selektywnej zbiórki odpadów, wyznaczania w miejscowych planach zagospodarowania terenów z przeznaczeniem na gospodark ę odpadami zarówno w zakresie lokalnym jak i ponadlokalnym tj. tworzenia tzw. RIPOK oraz innych instalacji zwi ązanych z gospodark ą odpadami.

- 111 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

24. OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE B ĘDĄ INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU PONADLOKALNYM ORAZ LOKALNYM

Lp. Rodzaj zadania Teren obj ęty inwestycj ą Inwestycje o znaczeniu ponadlokalnym Budowa zbiorników wodnych w dolinach rzek Orlanka i 1. miejscowo ści Ogrodniki i Łoknica Łoknica Budowa trasy ekspresowej S-19, obwodnicy miasta Bielsk 2. cała gmina Podlaski 3. Budowa sieci szerokopasmowej Polski Wschodniej cała gmina 4. Budowa gazoci ągu wysokiego ciśnienia cała gmina Inwestycje o znaczeniu lokalnym 1. Komunikacja - modernizacja dróg cała gmina 2. Rozbudowa kanalizacji wszystkie nieskanalizowane sołectwa

- 112 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

25. OBSZARY, DLA KTÓRYCH ISTNIEJE OBOWI ĄZEK SPORZ ĄDZENIA PLANÓW MIEJSCOWYCH

Na terenie gminy Bielsk Podlaski nie znajduj ą si ę żadne tereny, dla których istnieje obowi ązek sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odr ębnych. W studium nie okre śla si ę obszarów wymagaj ących scale ń i podziałów nieruchomo ści oraz obszarów przestrzeni publicznych. W zwi ązku z tym nie wyznacza si ę obszarów dla których obowi ązkowe jest sporz ądzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

- 113 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

26. OBSZARY, DLA KTÓRYCH GMINA ZAMIERZA SPORZ ĄDZI Ć MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

Gmina zamierza sukcesywnie w miar ę potrzeb, wynikaj ących konieczno ści oraz posiadanych środków bud żetowych sporz ądza ć miejscowe plany zagospodarowania terenu w szczególno ści: dla terenów, na których s ą lub b ędą planowane inwestycje zwi ązane z produkcj ą energii z OZE, dla terenów zwartej zabudowy wsi oraz nowych terenów zabudowy mieszkaniowej, dla terenów, na których b ędą planowane ewentualne inwestycje produkcyjne, usługowe, składy, magazyny itp., dla terenów turystycznych, dla terenów cmentarzy i ich rozbudow ę oraz innych terenów, dla których zaistnieje konieczno ść sporz ądzenia planów ze wzgl ędów strategicznej polityki lokalnej lub ponadlokalnej.

- 114 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

27. KIERUNKI I ZASADY KSZTAŁTOWANIA ROLNICZEJ I LE ŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ

Rolnicza przestrze ń produkcyjna Przez wzgl ąd na korzystne warunki naturalne (stosunkowo dobre gleby, sprzyjaj ące warunki klimatyczne) rolnictwo jest priorytetow ą działalno ści ą w gminie i kluczowym kierunkiem jej rozwoju. Maj ąc na uwadze racjonalne wykorzystanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej oraz d ąż enie do podniesienia opłacalno ści produkcji rolnej, ustala si ę nast ępuj ące zasady gospodarowania: ° konsekwentne zwi ększanie areałów gospodarstw rolnych, ° ograniczenie dalszego rozdrabniania gospodarstw istniej ących, ° zwi ększenie areału sadów oraz upraw owocowo-warzywnych, ° rozwój przetwórstwa rolno-spo żywczego, zwłaszcza owocowo-warzywnego, ° utrzymanie zadrzewie ń i zakrzewie ń śródpolnych, jako elementów lokalnego układu powi ąza ń ekologicznych, ° rozwijanie działalno ści agroturystycznej i rolnictwa ekologicznego, ° podnoszenie kwalifikacji osób prowadz ących gospodarstwa rolne.

Le śna przestrze ń produkcyjna Na terenach lasów stanowi ących własno ść Skarbu Pa ństwa zrównowa żon ą gospodark ę le śną nale ży prowadzi ć w oparciu o plany urz ądzania lasu dostosowane do szczególnych warunków siedliskowych. W przypadku lasów nie b ędących własno ści ą Skarbu Pa ństwa działalno ść gospodarcz ą reguluj ą uproszczone plany urządzania lasów i inwentaryzacja lasów.

Ponadto, dla lasów ustala si ę: ° sukcesywne zwi ększenia areału gruntów le śnych (w szczególno ści zaleca si ę zalesi ć tereny przyległe do istniej ących kompleksów le śnych i grunty V i VI klasy bonitacyjnej), ° dąż enie do ł ączenia izolowanych enklaw le śnych, ° budow ę szlaków turystycznych, ście żek rowerowych i miejsc odpoczynku oraz innych obiektów ułatwiaj ących ruch turystyczny, ° ograniczenie zmiany przeznaczenia gruntów le śnych na cele niele śne.

- 115 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

28. OBSZARY NARA ŻONE NA NIEBEZPIECZE ŃSTWO POWODZI ORAZ NA OSUWANIE SI Ę MAS ZIEMNYCH

Wody powierzchniowe na obszarze gminy Bielsk Podlaski nie stwarzaj ą znacz ącego zagro żenia powodziowego. Dla żadnego cieku na terenie gminy nie zostało na razie sporz ądzone studium ochrony przed powodzi ą. Najbardziej nara żone s ą obszary poło żone w dolinie Narwi. W dolinach pozostałych cieków i na obszarach bezodpływowych mog ą wyst ąpi ć jedynie lokalne podtopienia spowodowane intensywnymi opadami deszczu lub wiosennymi roztopami. Obszar gminy Bielsk Podlaski został uj ęty w Studium dla obszarów nieobwałowanych nara żonych na niebezpiecze ństwo powodzi , w którym wyznaczono obszary zasi ęgu wielkiej wody o prawdopodobie ństwie 1%. Obszarami naturalnych zagro żeń geologicznych s ą tereny o znacz ących spadkach terenu, zwłaszcza pozbawione szaty ro ślinnej, które w przypadku zwi ększonej infiltracji wód opadowych, s ą najbardziej nara żone na osuwanie si ę mas ziemnych. Na terenie gminy nie wyst ępuj ą tereny predysponowane do powstawania osuwisk.

- 116 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

29. OBIEKTY LUB OBSZARY, DLA KTÓRYCH WYZNACZA SI Ę W ZŁO ŻU KOPALINY FILAR OCHRONNY Na obszarze Gminy Bielsk Podlaski nie wyst ępuj ą obiekty ani obszary, dla których nale żałoby wyznaczy ć w zło żu kopalin filar ochronny.

- 117 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

30. OBSZARY WYMAGAJ ĄCE PRZEKSZTAŁCE Ń, REHABILITACJI I REKULTYWACJI

Rekultywacja i rehabilitacja to działania maj ące na celu przywrócenie warto ści u żytkowych i przyrodniczych terenom zdewastowanym i zdegradowanym poprzez działalno ść człowieka. W przypadku zdegradowanych zabytków architektury i zespołów urbanistycznych zabiegi przywracaj ące im warto ść u żytkow ą to rewaloryzacja i rewitalizacja, która dosłownie znaczy: przywrócenie do życia, o żywienie. Celem rewitalizacji jest przede wszystkim znalezienie nowego zastosowania i doprowadzenie do zmiany funkcji obiektów. Rewitalizacji na terenie gminy wymagaj ą niew ątpliwie obiekty zabytkowe, wpisane do rejestru. Dzi ęki rewitalizacji i wprowadzeniu na ich teren nowych funkcji mo żliwe b ędzie ocalenie dziedzictwa kulturowego przed całkowit ą degradacj ą. Warto aby na terenach zabudowy usługowej, usług sportu i rekreacji powierzchnie biologicznie czynn ą kształtowa ć jako ziele ń urz ądzon ą, daj ącą wra żenie porz ądku i ładu w przestrzeni. Nale ży dba ć o uporz ądkowanie zabudowy mieszkaniowej, co do jej gabarytów, lokalizacji, formy architektonicznej i zastosowanych detali oraz kolorystyki. Narz ędziem do kształtowania ładu przestrzennego na terenie gminy jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.

- 118 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

31. OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE B ĘDĄ URZ ĄDZENIA WYTWARZAJ ĄCE ENERGI Ę Z ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII O MOCY PRZEKRACZAJ ĄCEJ 100 KW, A TAK ŻE ICH STREFY OCHRONNE

Budowa elektrowni wiatrowych oraz słonecznych, a tak że biogazowni w znacz ący sposób wpisuje si ę w ustalenia Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu oraz Protokołu z Kioto. Ponadto realizacja wspomnianych inwestycji przyczyni si ę do realizacji pakietu klimatycznego, zgodnie z którym do 2020 roku 20% energii powinno pochodzi ć ze źródeł odnawialnych. Rozwój energetyki z odnawialnych źródeł energii pozwala tak że na tworzenie nowych miejsc pracy, a gminie przynosi wymierne zyski z podatków i dzier żawy terenów. Lokalizacja takich inwestycji przynosi korzy ści z dzier żawy terenów równie ż mieszka ńcom, którzy mog ą w ten sposób zwi ększy ć wpływy do domowych budżetów. W granicach Gminy Bielsk Podlaski zlokalizowane s ą tereny, na których wybudowano i obecnie ju ż funkcjonuj ą trzy elektrownie wiatrowe. Od turbin wiatrowych wyznaczono strefy ochronne zwi ązane z ograniczeniami zagospodarowania terenu –200 m i 500 m. Dopuszcza si ę lokalizacj ę urz ądze ń wytwarzaj ących energi ę z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100 kW na terenach przemysłowych oznaczonych symbolem P i terenach rolnych oznaczonych symbolem R, za wyj ątkiem gleb chronionych klasy bonitacyjnej I-III, w granicy strefy ochronnej od urz ądze ń wytwarzaj ących energi ę z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100 kW wskazanej na rysunku studium Kierunki zagospodarowania przestrzennego, zgodnie z przepisami odr ębnymi. Osobno wskazano obszary rozmieszczenia urz ądze ń wytwarzaj ących energi ę z turbin wiatrowych. Wskazanie konkretnych lokalizacji oraz rodzaju urz ądze ń wytwarzaj ących energie z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100 kW nast ąpi na etapie sporz ądzania planu miejscowego. Aby zapewni ć bezpiecze ństwo mieszka ńców oraz środowiska przyrodniczego przy lokalizowaniu turbin wiatrowych nale ży: ° przed przyst ąpieniem do wykonania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego nale ży bezwzgl ędnie przeprowadzi ć badania awifauny i chiropterofauny; ° zachowa ć odległo ść od budynków mieszkalnych albo budynków o funkcji mieszanej, w skład których wchodzi funkcja mieszkaniowa uwzgl ędniającą warunki z przepisów odr ębnych; ° nie tworzy ć elementów liniowych krajobrazu na terenie inwestycji, wzdłu ż których mog ą porusza ć si ę nietoperze – nie powinno si ę nasadza ć krzewów, drzew, budowa ć płotów, itp., ° utrzymywa ć nowe, liniowe elementy infrastruktury, takie jak np. drogi techniczne, w stanie bezdrzewnym, ° unika ć o świetlania elektrowni światłem białym i migaj ącym (nie dotyczy oczywi ście oświetlenia wynikaj ącego Rozporz ądzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 czerwca 2003 r. w sprawie sposobu zgłaszania oraz oznakowania przeszkód lotniczych (Dz. U. z 2003 r., Nr 130, poz. 1193 ze zm.) - zaleca si ę jednak zastosowanie światła o minimalnej wymaganej przepisami mocy oraz ograniczenie do minimum błysków na minut ę, o świetlenie powinno by ć jak najmniej widoczne z ziemi), ° niestosowa ć sztucznego o świetlenia terenu inwestycji np. latarnie, pod świetlenia turbin i masztów - światło takie koncentruje owady, zapewniaj ąc łatwe miejsce żerowania dla nietoperzy, ° w planie zagospodarowania przestrzennego wprowadzi ć zakaz zalesiania gruntów rolnych w obszarze planowanej inwestycji oraz wprowadzania zadrzewie ń i zakrzewie ń zwłaszcza o charakterze ci ągłym,

- 119 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

° w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego wprowadzi ć zakaz zabudowy budynkami przeznaczonymi na stały pobyt ludzi na tym terenie i w pasie ochronnym i w strefie potencjalnego negatywnego oddziaływania, zgodnie z przepisami szczególnymi, ° zachowa ć odległo ść od obszarów Natura 2000 zgodnie z przepisami odr ębnymi.

Aby zapewni ć bezpiecze ństwo mieszka ńców oraz środowiska przyrodniczego przy lokalizowaniu paneli słonecznych nale ży: ° zachowa ć odległo ść co najmniej 100 m od zabudowy, ° unika ć lokalizacji parków słonecznych na obszarach stanowi ących miejsce rozrodu lub intensywnego wykorzystania przez gatunki rzadkie i średnioliczne, ° pomi ędzy sektorami paneli warto sadzi ć niskopienne żywopłoty, co zmniejsza ryzyko kolizji ptactwa wodnego, ° przewody elektryczne odprowadzaj ące energi ę z parku trzeba umieszcza ć pod ziemi ą, ° unika ć budowy w szczycie sezonu l ęgowego, równie ż naprawy eksploatacyjne o wi ększej skali nale ży wykonywa ć poza tym okresem, ° fragmenty trawiaste pomi ędzy ogniwami nie powinny by ć uprawiane z wykorzystaniem sztucznego nawo żenia, herbicydów i pestycydów, ° zezwoli ć na spontaniczn ą sukcesj ę ro ślinno ści pomi ędzy pasami, np. ziół i chwastów – stanowi ą one doskonałe miejsca żerowania ptaków.

Aby zapewni ć bezpiecze ństwo mieszka ńców oraz środowiska przyrodniczego przy lokalizowaniu biogazowni nale ży: ° zachowa ć odległo ść co najmniej 500 m od zabudowy (z wył ączeniem obsługi produkcji w gospodarstwach rolnych, hodowlanych, ogrodniczych oraz gospodarstwach le śnych), ° zapewnić dobry stan techniczny dróg dojazdowych, ° przestrzega ć re żimów technologicznych, ° zapewni ć sprawno ść urz ądze ń do higienizacji odpadów (np. mi ęsa poubojowego), ° utrzymywanie w nale żytym stanie urz ądze ń ochrony środowiska i aparatury kontrolno- pomiarowej, ° przestrzega ć zasad dotycz ących wyposa żenia środków transportu w zabezpieczenia eliminuj ące emisj ę odorów, ° zapewni ć sprawno ść pochodni do awaryjnego spalania biogazu, ° zapobiega ć wyciekom z wozów asenizacyjnych dostarczaj ących odpady i substraty, ° zapobiega ć p ękni ęciom ścian zbiorników komór fermentacyjnych lub zbiorników magazynowych odpadów u żywanych do fermentacji, ° zapobiega ć uszkodzeniu, rozszczelnianiu dachów komór fermentacyjnych i wydostaniu si ę biogazu bezpo średnio do atmosfery.

W celu ograniczenia potencjalnego oddziaływania na Obszary Natura 2000 tereny rolne, na których dopuszczono lokalizacj ę urz ądze ń wytwarzaj ących energi ę z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100 kW wskazano w południowej i centralnej cz ęś ci gminy. Taka lokalizacja zdeterminowana jest przede wszystkim wyst ępuj ącymi w północnej cz ęś ci gminy uwarunkowaniami przyrodniczymi – Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina Narwi”, obszary Natura 2000 „Dolina Górnej Narwi”, „Ostoja w Dolinie Górnej Narwi”. Najbli żej wspomnianych obszarów znajduje si ę obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty „Murawy w Ha ćkach” – ok. 3 km. Jest to jednak obszar ochrony siedlisk kserotermicznych. Według wytycznych dotycz ących oceny oddziaływania farm wiatrowych na ptaki nie nale ży lokalizowa ć inwestycji wiatrowych na obszarach stanowi ących korytarze ekologiczne. Im wi ększa

- 120 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______odległo ść od korytarzy ekologicznych o znaczeniu mi ędzynarodowym i krajowym (przykładowo takich jak doliny du żych rzek, kompleksy le śne, stanowi ące swoiste ł ączniki pomi ędzy obszarami cennymi przyrodniczo), tym mniejsze ryzyko negatywnego oddziaływania przedmiotu inwestycji na gatunki wykorzystuj ące dany korytarz ekologiczny w celu przemieszczania si ę i migracji. W zwi ązku z tym na terenie gminy Bielsk Podlaski wyznaczono lini ę rozdzielaj ącą północn ą i południow ą stref ę lokalizacji inwestycji z zakresu odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100 kW. Na północ od wyznaczonej linii nie będą lokalizowane inwestycje z zakresu energetyki wiatrowej ze wzgl ędu na walory przyrodnicze i krajobrazowe. Natomiast w strefie południowej inwestycje z zakresu energetyki wiatrowej nale ży lokalizowa ć w odległo ści 200 m od lasów w rozumieniu ustawy o lasach i od cieków naturalnych w rozumieniu ustawy Prawo wodne.

- 121 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

32. TERENY ZAMKNI ĘTE Na terenie gminy wyst ępuje obszar zamkni ęty zarz ądzany przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., oznaczony na rysunku Studium jako teren kolejowy . Ustala si ę utrzymanie terenów kolejowych w sposób dotychczasowy, a w przypadku kiedy zostan ą zdj ęte z ewidencji terenów kolejowych dopuszcza si ę zagospodarowanie jak terenów przyległych.

- 122 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

III. SYNTEZA USTALE Ń STUDIUM

- 123 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

33. SYNTEZA Podstaw ę do sporz ądzenia niniejszego studium stanowi Uchwała Rady Gminy Bielsk Podlaski Nr XIX/110/2012 z dnia 29 sierpnia 2012 r. w sprawie kompleksowej zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Bielsk Podlaski w pełnym zakresie w granicach administracyjnych Gminy Bielsk Podlaski. Projekt studium został sporz ądzony zgodnie z ustaw ą z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 778 ze zm.) oraz z wymogami Rozporz ądzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. Nr 118, poz. 1233). Zmiany zaproponowane w niniejszym dokumencie słu żą przede wszystkim dostosowaniu polityki przestrzennej gminy do wymogów cytowanej wy żej ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz istniej ących uwarunkowa ń rozwoju. Kierunki zmian w polityce przestrzennej gminy uwzgl ędniaj ą zarówno oczekiwania władz samorz ądowych jak i mieszka ńców oraz pozwalaj ą na zachowanie zasad zrównowa żonego rozwoju i kształtowanie ładu przestrzennego. Przyj ęte w studium kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy zostały oparte na analizie istniej ącego zagospodarowania, ocenie zapisów obowi ązuj ącego studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania, strategii zrównowa żonego rozwoju gminy oraz na prognozie potrzeb i celów rozwojowych gminy. Gmina Bielsk Podlaski poło żona jest w południowej cz ęś ci woj. podlaskiego i jest jedn ą z najwi ększych obszarowo gmin na Podlasiu. Zajmuje powierzchni ę 429,94 km². Posiada dobrze rozwini ętą sie ć dróg. Przebiega tu ok. 370 km wa żniejszych ci ągów komunikacyjnych zarówno ruchu kołowego jak i szynowego. Ponad połow ę tych terenów stanowi ą drogi powiatowe (51 %), najmniejszy odsetek stanowi droga wojewódzka 689 bo tylko 2 %, drogi krajowe 19 i 66 stanowi ą ok. 10 %, drogi gminne 29 %, a kolej zaledwie 4%. Obszar opracowania to typowa gmina rolnicza, pozbawiona przemysłu i tak ą te ż funkcj ę ma w głównej mierze ustalon ą w obowi ązuj ącym Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podlaskiego (Uchwała Nr IX/80/03 Sejmiku Województwa Podlaskiego z dnia 27 czerwca 2003 r.). Strategia Zrównowa żonego Rozwoju Gminy Bielsk Podlaski do 2020 roku (Uchwała Nr XI/57/03 Rady Gminy Bielsk Podlaski z dnia 10 pa ździernika 2003 r.) kładzie natomiast nacisk na rozwój równocze śnie we wszystkich kierunkach z wykorzystaniem jej potencjału społecznego, infrastrukturalnego i przyrodniczego. Tereny zainwestowane zajmuj ą w gminie Bielsk Podlaski ok. 6% powierzchni gminy, co stanowi zaledwie 8,1% powierzchni niele śnych w gminie. Dla obszaru opracowania na przestrzeni lat sporz ądzane były fragmentaryczne zmiany planu ogólnego, które w wi ększo ści dotyczyły przeznaczenia terenu pod zabudow ę mieszkaniow ą oraz zalesienie. Rozmieszczenie terenów mieszkaniowych w gminie jest stosunkowo równomierne, cho ć w głównej mierze zwi ązane jest z przebiegiem dróg. Centralny o środek stanowi miasto Bielsk Podlaski, z której promieni ście rozchodz ą si ę drogi ł ącz ące je z okolicznymi wsiami. Wszystkie ośrodki posiadaj ą charakter typowo wiejski, jednak historyczna zabudowa wsi uzupełniona jest now ą zabudow ą. Na obszarze opracowania przewa żaj ą wsie o układzie ulicówek z prostopadłym układem kalenicowym. W historycznej zabudowie wsi widoczny jest równie ż układ przestrzenny „pomiary włócznej”. Tradycja ta obejmowała równie ż rozplanowanie pomieszcze ń oraz kształty budynków. Są to najcz ęś ciej drewniane budynki parterowe z dwuspadowym dachem, kryte eternitem, dachówk ą ceramiczn ą lub blach ą. Drewniane domy mieszkalne cz ęsto s ą zdobione architektonicznie w sobie wła ściwym stylu.

- 124 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Przyj ęte w studium rozwi ązania maj ą na celu umo żliwienie rozwoju gminy i popraw ę jako ści życia mieszka ńców z jednoczesnym zachowaniem zasad ochrony środowiska przyrodniczego oraz poszanowania dziedzictwa kulturowego, a tak że ładu przestrzennego. Zostało to zapewnione m.in. poprzez: • wskazanie terenów przeznaczonych pod zabudow ę głównie mieszkaniow ą, usługow ą i produkcyjn ą, • wskazanie terenów pod lokalizacj ę usług sportu i rekreacji, • ustalenie rozmieszczenia na terenach rolnych obszarów, na których mog ą by ć lokalizowane urz ądzenia wytwarzaj ące energi ę z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100 kW wraz z ich strefami ochronnymi oraz zasad lokalizacji tych urz ądze ń, • ochron ę walorów przyrodniczych, • ochron ę dziedzictwa kulturowego i zabytków, • uwzgl ędnienie ponadlokalnych zada ń publicznych. W celu kształtowania ładu przestrzennego m.in. w rozwi ązaniach dotycz ących rozwoju struktury funkcjonalno-przestrzennej przyj ęto zasad ę nie rozpraszania zabudowy poza ukształtowane istniej ące zespoły osadnicze. Rozwój przestrzenny osadnictwa powinien polega ć na uzupełnianiu istniej ącej struktury osadniczej oraz jej rozbudow ę poprzez doł ączanie nowych terenów przylegaj ących do niej. Zgodnie z art. 9 ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym studium nie stanowi aktu prawa miejscowego, jest jednak podstawowym dokumentem planistycznym kształtuj ącym polityk ę przestrzenn ą oraz wyznaczaj ącym kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy. Niniejsze Studium stanowi wi ęc dokument kierunkowy, okre ślający wytyczne przy sporz ądzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, programów inwestycyjnych i operacyjnych oraz innych przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z zarz ądzaniem przestrzeni ą. Dzi ęki temu pozwala na prowadzenie gospodarki przestrzennej w sposób przemy ślany, świadomy i przede wszystkim jednolity oraz rozwa żne planowanie inwestycji o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym. Ponadto niniejszy dokument wskazuje potencjał rozwoju przestrzennego, mo żliwo ści zagospodarowania nowych terenów oraz stopie ń przekształce ń istniej ącego zagospodarowania, a tak że konieczno ść ochrony obszarów i obiektów warto ściowych i dzi ęki temu mo że stanowi ć swoist ą ofert ę promocyjn ą dla potencjalnych inwestorów. W celu zachowania i wykorzystywania walorów gminy nale ży inwestować w odnawialne źródła energii, które pozwol ą na popraw ę stanu środowiska naturalnego, zwłaszcza powietrza, zanieczyszczanego przez nisk ą emisj ę W tym celu wyznaczono w studium tereny predysponowane do rozmieszczenia urz ądze ń wytwarzaj ących energi ę z odnawialnych źródeł, a cał ą gmin ę podzielono na strefy: północn ą i południow ą – w celu rozró żnienia, gdzie poszczególne inwestycje mog ą powsta ć. Szans ą dla gminy i jej mieszka ńców jest tak że poprawa promocji, która pozwoli na ści ągni ęcie inwestorów i spowoduje zwi ększenie wpływów do bud żetu. Mo żliwo ści rozwoju gminy stwarza atrakcyjne poło żenie w spokojnej okolicy, przy jednocze śnie zapewnionej dogodnej komunikacji z wi ększymi o środkami. Ponadto gmina poło żona jest w strefie przygranicznej, co generuje ruch pojazdów i sprzyja rozwijaniu infrastruktury obsługi ruchu tranzytowego i transgranicznego. Co wi ęcej, gmina jest zelektryfikowana i zwodoci ągowana, wi ęc po zapewnieniu pełnego systemu kanalizacyjnego, będzie stanowiła atrakcyjny obszar rozwoju funkcji mieszkaniowej, usługowej i produkcyjnej. Szans ę wykorzystania rolniczego stwarzaj ą nienajgorsze gleby, dogodne warunki klimatyczne oraz brak uci ąż liwych zakładów przemysłowych.

- 125 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

Granice poszczególnych obszarów odpowiadaj ą dokładno ści ą skali mapy. Ich u ści ślenie oraz dostosowanie do granic ewidencyjnych nieruchomo ści nast ąpi w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.

- 126 - STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BIELSK PODLASKI ______

MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE 1. Opracowanie ekofizjograficzne gminy Bielsk Podlaski, Warszawa 2008, 2. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podlaskiego, 3. Strategia Zrównowa żonego Rozwoju Gminy Bielsk Podlaski do 2020 roku, 4. Strategia Rozwoju Województwa do 2020 roku, 5. Raport o stanie środowiska województwa podlaskiego w latach 2009 – 2010, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku 2011, 6. Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa stref województwa podlaskiego w 2012 r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku 2011, 7. Programu Ochrony Przyrody Nadle śnictwa Bielsk, Białystok 2008; 8. Studium dla obszarów nieobwałowanych nara żonych na niebezpiecze ństwo powodzi, Małopolska Grupa Geodezyjno-Projektowa S.A. 2004; 9. Bilans zasobów złó ż kopalin w Polsce wg stanu na 31.12.2012 r., Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Pa ństwowy Instytut Badawczy), 10. Plan Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Bielskiego na lata 2007 – 2013, Bielsk Podlaski 2007, 11. Analiza zmian w zagospodarowaniu przestrzennym Gminy Bielsk Podlaski, Bielsk Podlaski 2012, 12. Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Bielsk Podlaski, Bielsk Podlaski 1997, 13. Kondracki J., 2002 r., „ Geografia regionalna Polski”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 14. Malinowski J., 1991 r., „Budowa geologiczna Polski – Hydrogeologia”, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 15. Szafer W., Zarzycki K. „Szata ro ślinna Polski” Tom I i II , Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1977 r., 16. Portal Centralnej Bazy Danych Geologicznych, http://geoportal.pgi.gov.pl/cbdg/, 17. Rejestr złó ż kopalin oraz rejestr obszarów górniczych MIDAS, http://geoportal.pgi.gov.pl/midas- web, 18. Portal o wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii, www.energieodnawialne.pl, 19. Portal Pa ństwowej Słu żby Hydrogeologicznej, http://www.psh.gov.pl/, 20. Monitoring osadów rzecznych i jeziornych, http://ekoinfonet.gios.gov.pl, 21. Portal Natura 2000, http//:natura2000.gdos.gov.pl, 22. Michalik J. (red.), 2009 r., Zagro żenia powa żnymi awariami w transporcie drogowym niebezpiecznych chemikaliów w Polsce, 23. Generalny Pomiar Ruchu w 2010 r., http://www.gddkia.gov.pl; 24. Portal gminy Bielsk Podlaski, http://www.bielskpodlaski.pl; 25. Portal Miasta Bielsk Podlaski, http://www.bielsk-podlaski.pl.

- 127 -