Zieleniewski, Jerzy. Opracowanie Sprawozdanie komendanta obwodu WiN Bielsk Podlaski z przebiegu głosowania ludowego 30 czerwca 1946 r. w powiecie Bielsk Podlaski

"Ziemia Brańska", 6, 1995, s. 138-141

Zdigitalizowano w ramach projektu pn. Budowa platformy "Podlaskie Czasopisma

Regionalne", dofinansowanego z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra

Nauki i Szkolnictwa Wyższego (umowa SONB/SP/465121/2020).

Udostępniono do wykorzystania w ramach dozwolonego użytku. Od 1.XII. br. zostały obsadzone przez oddziały UBP z Warszawy i NKWD w sile przeciętnie około 200-300 ludzi miasteczka: Ciechano­ wiec, Brańsk, Boćki, . Oddziały te codziennie robiq obławy, przeprowadzajq aresztowania, patroltYq okolicę· Aresztowania trafiajq przede wszystkim w NZW. Aresztowano ponad 100 osób z NZW i 8 z AK. Dnia 26.XII. br. została aresztowana żona "Bitnego" za męża d-cę oddziału. Wśród ludności depresja psychiczna. Praca organizacji do czasu wyjazdu oddziałów pac!łfikacyjnych i otrząśnięcia się z bezpo­ średniego wrażenia przemocy nie możliwa. Między l2-l5.XII. br. szosq od strony SokOłów Podlaski - Siemiaty­ cze w kierunku Wysokie-Litewskie (linia Curzona) przejeżdżały sowiec­ kie wojska samochodowe. Według nie sprawdzonych wiadomości miało to być wojsko wracajqce z Czech. Innych przemarszów wojsk w mie­ siqcu sprawozdawczym nie było.

KORYCKI (opr. Jerzy Zieleniewski)

SPRAWOZDANIE KOMENDANTA OBWODU WiN BIELSK PODLASKI Z PRZEBIEGU "GŁOSOWANIA LUDOWEGO" 3?CZERWCA 1946 r. W POWIECIE BIELSK PODLASKI!

Bielsk Podlaski Dn. 7 VII 46 r.

Sprawozdanie z przebiegu "głosowania ludowego" w dl?-. 30 VI 46 r.

W skład obwodowych komisji wyborczych wchodzili w gminach o przewadze ludności polskiej dobrzy obywatele - Polacy, majqcy całko­ wite zaufanie u ludnośCi. Przewodniczqcymi komisji obwodowych byli w 90% nauczyciele szkół powszechnych. W gminach białoruskich: Kle­ szczele, Orla, Narew, Narewka, Białowieża, Hajnówka w skład obwo­ dowych komisji wchodzili zaufani Białorusini, członkowie PPR. Do każdego obwodu głosowania przybyli instruktorzy z okręgowej komisji wyborczej i instruktorzy z Bielska, wyznaczeni przez starostę. Oni sprawowali nadzór w obwodzie. Byli to ludzie zaufani władz admini­ stracyjnych. Członków PSL i SN wśród instruktorów nie było, tylko PPR. Po ukończeniu głosowania wszystkie umy z jednej gminy zwożono samochodami w jedno miejsce i stąd pod silnq eskortq wojska odwo-

l Kopia w zbiorach autora opracowania.

138 żono do Bielska dla dokonania obliczenia. Umy były zapieczętowane i przewozili je przewodniczący i dwóch, a niekiedy jeden tylko członek komisji obwodowych. Przewóz odbywał się następująco: umy z jednej gminy (5-6) i przy nich przewodniczący i 2 członków komisji obw lodowej I na jednym sa­ mochodzie, któremu towarz'yszyło w drodze do Bielska 8 samochodów cięż I arowychl eskorty wojska. Po przyjeździe do Bielska (noc 1 lipca) urny i członkowie komisji obw lodowychi zostali zaproszeni do jednego; osobnego budynku, gdzie przystąpili do Uczenia głosów. Budynek był otoczony wqjskiem i UB. Każdy wchodzący dokładnie legitymowany. Wojsko nie wchodziło do wnętrza. Na sali przy liczeniu byli tylko instruktorzy, którzy rozstrzygali wypadki wątpli­ we przy ważnośd głosów, zakwestionowaniu itd. Wqjsk sowieckich nie by­ ło. Garnizon Armii Czerwonej w Bielsku był w pogotowiu Stosunek ludności do referendum: ludność starała się mimo nacisku agentów UB oddać swe głosy na "nie". Brak zasłon w niektórych ob­ wodach nie przestraszał głosLfiących. Niepiśmienni z prawdziwą troską wyszukiwali sobie pełnomocników dla wypełnienia karty. Ludność mniej wyrobiona politycznie miała nadzieję, że jednakże "rząd" wyni­ ków nie da rady sfałszować i po głosowaniu ustąpi. Ludność białoru­ ska głosowała 3 x tak w 80%, a szczególnie w gminach czysto białoruskich, gdzie i komisje obw/odowel i instruktorzy uprawiali ter- ror. Frekwenga od 90% wzwyż. . Prawie w każdym obwodzie głosowW1ia był agent UB w mundurze al­ bo "po cywilnemu". Milicja Obywatelska nie mieszała się do głoSOWW1ia. Wqjsko, stW10wiqce ochronę głoSOWW1ia było często w obrębie lokalu wy­ borczego, ale dla utrzymW1ia porządku Żołnierze sami głosowali 2 x nie, raz "tak". Oficerowie polityczni przy oddziałach ochraniających lokale wyblorczel i instruktorzy usiłowali namawiać do wrzucenia czystych kartek. Szczególnie wykorzystywali stare kobiety i niepiśmiennych pod pozorem uprzejmęj przysługi i ułatwienia w oddaniu głosu. We wszy­ stkich obwodach plakaty agitacyjne wisiały wewnątrz lokalu wyborczego.

Szczegółowy opis głosowania w obwodzie Nr 20 wlieśl Rudka, gm. Brańsk.

Dn. 23. VI. przybył rW10 do przewodniczącego obwlodowej I komisji wyb I orczej I ppor. UB i żądaŁ aby przewodniczący (nauczyciel z zawodu) wygłosił z ok~i święta publiczne przemówienie agitacyjne. Przewodni­ czący odmówiŁ Ppor. odjechaŁ ale po 2 godzinach wrócił z dwoma inny­ mi oficerami UB. Spotkali przewodniczącego nauczyciela na ulicy i zaczęli go lżyć i wyzywać nqjohydniejszymi słowy. Straszyli uwięzieniem, zlikwi­ dowW1iem Ludność miejscowa przysłuchiwała się temu z daleka i sama namawiała nauczyciela, aby wystąpiŁ a oni jednako go cenić będą. Na­ uczyciel krótkie przemówienie informaclyjnel wygłosiŁ Dn. 30. VI. zaraz po otwarciu lokalu wyborczego zjawił się ppor. UB w mundurze i był przy umie cały dzień. Kabiny i zasłon nie chciał ro­ bić. Zrobił to przewodniczący z tablic szkolnych i koców. Koce pożyczył mu d-ca oddziału wqjska ochronnego. O godz. 11 przybył osobnik, który pokazał legitymację instruktora z Okręglowejl Komlisjil Wyblorczejl. O godz. 15 przybyło 3 osobników z legitymagami instruktorów z Bielska

139 Wszyscy oni namawiali do wrzucania czystych kartek i agitowaIL Annie Kamińskiąj mieszkance wsi Rudka, która narzekała, że pisać nie umie d0- brze, ppor. UB kazał tylko na odwrocie podpisać kartę wyb / orczą/ i wrzu­ cić do urny. Głosowanie zakończono o godz. 20.15. Przewodniczący zalakował otwór i mimo niechęci instruktorów - opieczętowal. Po obliczeniu w Bielsku wynik brzmiał: Obwód Nr 20. Uprawnionych do głosowania - 1358 głosowało - 1298 głosów nieważnych - 82 głosów zakwestionowanych - 29 głosów ważnych - 1187

1. pytanie: tak - 271 nie - 922 - (WiN, PSL, NZW, NSZ) 2. pytanie: tak - 282 nie - 902 - (WiN, NSZ, NZW) 3. pytanie: tak - 541 nie - 643 - (NSZ, NZW)

Na głosy "tak" złożyły się głosy niepiśmiennych, robotników tartaku i rozparcelowanego dużego majątku rol! nego /. Przewodniczącemu komisji obwodu Brańsk, mieszkańcowi m. Brańsk, brukarzowi z zawodu, agent UB przedłożył do podpisania de­ klarację, że brukarz Pamiewski gwarantuje 80% "tak" w swoim obwo­ dzie. Pamiewski odmówił zobowiązania. Temuż Pamiewskiemu przed obliczeniem głosów proponowano 15.000-20.000 zł za sfałszowanie wyników w jego obwodzie. W obwodzie Pobikry gm. Ciechanowiec asystował cały czas agent ppor. UB w ubraniu cywilnym. Tenże agent został zabity po opuszcze­ niu obwodu Pobikry przez ludzi z konsp / iracji/. Znaleziono przy nim szereg nazwisk dobrych Polaków. We wszystkich obwodach gminy Grodzisk urządzono kabiny tak, że po godzinie zasłony pospadały i było widać piszących. W obwodzie Kłopoty, gm. Siemiatycze nie mogło oddać swych gło­ sów 600 osób, gdyż zabrakło kopert, a przewodniczący nie zgodził się na oddanie kart bez kopert mimo żądania ludnoścL Por. UB w mundu­ rze był przez cały czas głosowania. W obwodach: , Grabowiec i Augustowo gm. Bielsk, głoso­ wanie było zupełnie jawne. Komisja i agitatorzy wyrywali kartki z rąk i rzucali do urny. Wojsko stale było w lokalu wyborczym i agitowało. Są to obwody białoruskie. Zasłon nie było. Taki sam przebieg miało głosowanie we wszystkich białoruskich gminach: , Orla, Na­ rewka, Narew, Milejczyce, Hajnówka, Białowieża. W jednym z obwodów gminy Kleszczele całe głosowanie przeprowa­ dził sam przewodniczący i tylko sam przybył do liczenia głosów. Dnia 28 czerwca powiatowy na zebraniu przewodniczących komisji obw / odowych/ nakazał przewozić urny do Bielska, a nie li­ czyć na miejscu. Ogłosił też, "że jeśli w obwodzie głos / ować/ będzie 80% "tak" to on żadnych zażaleń na komisje nie przyjmie. Komisja może robić wszystko".

140 Zestawienie wyników głosowania. Ciechanowiec - Obwodów 6 Ciecha- Ciecha- Perle- Winna Granne Pobikry Obwód nowiec nowiec jewo Uprawnionych do głosowania 2040 brak brak 950 900 W głosowaniu wzięło udział 1760 1345 1285 750 590 942 W tej liczbie głosów nieważnych 158 157 67 3 ? 117 " nie" na 1. pytanie 0VilV, PSL NS~ N~ 1602 1143 1187 730 148 765 "tak" na 1. pytanie 45 31 17 128 60 na 2. pytanie "nie" 0VilV, NSZ, N~ 1581 1147 1167 730 4 16 751 na 2. pytanie "tak" 21 49 51 17 140 74 na 3. pytanie " nie" (NSZ, NZW) 1483 982 1047 312 163 507 n a 3 . pytanie "tak" 119 210 171 435 399 318 - Obwodów 4 1. Obwód Wyszki 1. pytanie (tak) - 107, (nie) 1292 0VilV, PSL, NSZ, N~ 2. pytanie (tak) - 327, (nie) 1292 0VilV, NSZ, N~ 3. pytanie (tak) - 100, (nie) 1292 (NSZ, N~ 2 . Obwód Mierzwinek 1. pytanie (tak) - 153, (nie) 753 0VilV, PSL, NSZ, N~ 2. pytanie (tak) - 155, (nie) 753 0VilV, NSZ, N~ 3. pytanie (tak) - 231, (nie) 672 (NSZ, N~ głosów nieważnych 79 3. Obwód 1. pytanie (tak) - 86, (nie) 11 77 0VilV, PSL, NSZ, N~ 2. pytanie (tak) - 88, (nie) 1175 0VilV, NSZ, N~ 3. pytanie (tak) - 371, (nie) 892 (NSZ, N~ 4. Obwód 1. pytanie: (tak) - 578, (nie) 1095 0VilV, PSL, NSZ, N~ 2 . pytanie: (tak) - 594, (nie) 1079 0VilV, NSZ, N~ 3. pytanie: (tak) - 650, (nie) 1023 (NSZ, N~. Uwaga: w skład obwodu Mulawicze wchodzi kilka wsi białoruskich . Gmina Siemiatycze. Uprawnionych w całej gminie: 5351 ; głosowało: 4698 Dane z całej gminy: I "tak" - 25,6%, " nie" - 74,4% 0VilV, PSL, NZW, NSZ) II "tak" - 24, 1%, "nie" - 79,9% 0VilV, NZW, NSZ) III "tak" - 52, 7%, "nie" - 46,3% (NZW, NSZ) Dane pewne dostarczone przez człon ków komisji obw / odowych/ . Postaram się o dalsze gminy. Według nieojigalnych pogłosek wynik głosowania ustalono w powiecie na 72% "tak". / -/ Korycki2 (opr. J erzy Zieleniewski) 2 Jerzy Jawor, Kpt. AK-WiN Jan Trusiak ps. "Lachowicz", "Borowicz", "Koryeki", Ru­ bieże, 2/3, Białystok, s. 104-106. "Koryeki" - kpt. Jan Trusiak, komendant obwodu WiN Bielsk Podlaski oraz szef wywiadu obwodu.

141