Geografia Wyborcza Województwa Podlaskiego

TOMASZ MADRAS Geografia wyborcza województwa podlaskiego Wprowadzenie Podlasie, jako przedmiot badań z zakresu geografii wyborczej, jest szcze- gólnie interesujące ze względu na swoje położenie geograficzne i związane z nim zjawiska socjopolityczne. Jest to region pogranicza, przecinany liniami podziałów o charakterze społecznym i religijnym, które wyjątkowo silnie oddziałują na postawy i zachowania polityczne mieszkańców. Celem pracy badawczej było odkrycie prawidłowości w przestrzennym rozkładzie zacho- wań wyborczych. Przyjęto jako hipotezę, że społeczności różnych subregio- nów województwa okazują odmienne zachowania wyborcze. Analizie podda- no więc rozkłady poparcia wyborczego poszczególnych formacji politycznych. W kontekście badania zróżnicowania przestrzennego zachowań wyborczych interesujące są w szczególności obserwowane podziały socjopolityczne, czyli „stabilne układy polaryzacji i różnicowania wspólnoty politycznej, w ramach których określone grupy społeczne udzielają poparcia konkret- nym kierunkom polityki oraz partiom postrzeganym jako reprezentanci tych opcji”1. Na ów podział składają się: faktycznie występujące podziały społecz- ne, świadomość grupowej tożsamości i organizacja, która może mieć formę partii politycznej, związku zawodowego, wspólnoty religijnej itp2. Geografia wyborcza zajmuje się nie tylko geografią głosowań (rozkła- dem poparcia), ale też analizą skutków i konsekwencji przestrzennego zróż- nicowania zachowań wyborczych oraz mechanizmami wpływającymi na różnego typu deformacje wyborcze. W literaturze przedmiotu dominują dwa podejścia badawcze, które można określić jako społeczno-ekonomiczne i historyczno-kulturowe. Pierwsze podejście prowadzi badaczy ku odkrywaniu społeczno-ekonomicznego podłoża poparcia pewnych formacji politycznych, wpływu zamożności, struktury dochodu i zatrudnienia, wykształcenia, miej- sca zamieszkania określanego wielkością miejscowości (dychotomia miasto – wieś i jej uszczegółowienia) itp. Podejście historyczno-kulturowe skupia się 1 A. Antoszewski, R. Herbut, Systemy polityczne współczesnej Europy, Warszawa 2007, s. 15. 2 K. Sobolewska-Myślik, Partie i systemy partyjne na świecie, Warszawa 2006, s. 116–117. 250 Tomasz Madras na wpływie różnic kulturowych wykształconych w związku z wieloletnią, często wielowiekową, przynależnością do różnych państw i regionów. Roz- strzyganie o słuszności, czy raczej przewadze, jednego podejścia nad drugim wykracza poza przedmiot niniejszego opracowania, przyjmuje się jednak, że należy je traktować jako uzupełniające się3. Kształt systemu wyborczego w Polsce określa ustawa z 5 I 2011 r. Ko- deks wyborczy4. W wyborach do Sejmu RP całe województwo podlaskie stanowi jeden okręg wyborczy, w którym wybieranych jest 14 posłów. Metoda badań i źródła danych Przeprowadzone badania obejmowały analizę danych ilościowych doty- czących wyborów parlamentarnych i wyborów samorządowych w Polsce. Informacje o wynikach głosowania, z rozbiciem na poszczególnych kandyda- tów i komitety, a także na poszczególne jednostki zasadniczego podziału terytorialnego oraz podziału na okręgi wyborcze i obwody głosowania, do- starcza w swoich publikacjach Państwowa Komisja Wyborcza. Niezbędnym uzupełnieniem literaturowym były materiały dotyczące zróżnicowania spo- łecznego poszczególnych części regionu i ich historii. Analiza miała więc charakter ilościowo-jakościowy i interdyscyplinarny. Przedstawienie zróżnicowania zachowań wyborczych dokonano zarówno w mezoskali (powiaty), jak i mikroskali (pojedyncze miejscowości i obwody głosowania). Taka pozorna niekonsekwencja wynika z różnego poziomu od- mienności między poszczególnymi obszarami. Zwykle ukazanie zjawiska wy- maga porównania poszczególnych gmin i powiatów, tak by wskazać podobień- stwa i różnice zachowań elektoratów z poszczególnych jednostek samorządu. Gdzie indziej – o czym będzie jeszcze mowa – różnica w zachowaniach wyborczych ma charakter bardzo wyraźnej granicy pomiędzy radykalnie różniącymi się obszarami. Gdy granica taka przebiega w poprzek gmin i obwodów wyborczych, niezbędne jest przedstawienie dostępnych danych z możliwie najniższe- go poziomu. Dotyczy to w szczególności południowej części województwa podlaskiego, gdzie na obszarach wiejskich utrzymuje się wyraźna granica grup osadniczych odmiennych wyznaniowo (katolickiej i prawosławnej). 3 O podejściach metodologicznych geografii wyborczej por.: Z. Rykiel, Geografia wyborcza w Polsce, „Czasopismo Geograficzne” 2004, nr 4, s. 276–280; J. Raciborski, Polskie wybory. Zachowania wyborcze społeczeństwa polskiego w latach 1989–1995, Warszawa 1995; P. Krzemiński, Zachowania wyborcze w wyborach parlamentarnych i prezydenckich w Polsce w latach 2005–2007 – wzory przestrzennych zróżnicowań, „Przegląd Geograficzny” 2009, nr 81, 2, s. 259–281. 4 Ustawa z dnia 5 I 2011 r. Kodeks wyborczy, Dz.U. 2001, nr 21, poz. 112 ze zm. Geografia wyborcza województwa podlaskiego 251 Wyniki wyborcze głównych partii politycznych w województwie podlaskim Wyniki głównych komitetów wyborczych na Podlasiu w wyborach parlamentarnych 25 X 2015 r. były podobne do ogólnopolskich, z tym że jeszcze większą przewagę uzyskało Prawo i Sprawiedliwość. Charakterystyczne dla Podlasia jest wyższe niż w skali ogólnopolskiej procentowe poparcie prawicy, czego dowodzi szereg elekcji od początku lat 90.5. Wynik lepszy od ogól- nopolskiego uzyskało też Polskie Stronnictwo Ludowe, a wyraźnie słabszy rezultat Platforma Obywatelska. Frekwencja wyborcza wyniosła 47,1%. Wy- niki poszczególnych ugrupowań w okręgu 24 ilustruje wykres 1. Wykres 1. Wyniki wyborcze głównych komitetów w wyborach do Sejmu RP 25 X 2015 r. w okręgu 24 – Białystok Źródło: opracowanie własne na podstawie materiałów Państwowej Komisji Wyborczej. Różnica wahań poparcia poszczególnych partii między różnymi powiatami województwa wynosi często kilkaset procent i kilkanaście punktów procentowych. W przypadku zwycięskiej prawicy poparcie waha się od 18% w powiecie hajnowskim do 63% w łomżyńskim i 69% w wysokomazowieckim. Zjednoczona Lewica, mimo generalnie słabego wyniku, uzyskała 20% 5 M. Kowalski, Geografia wyborcza Polski. Przestrzenne zróżnicowanie zachowań wyborczych Polaków w latach 1989–1998, Warszawa 2000, s. 114. 252 Tomasz Madras poparcia w pow. hajnowskim i jedynie 2–3% w łomżyńskim, kolneńskim, monieckim i wysokomazowieckim. Jedynie duże zróżnicowanie względnych wyników PSL nie potrzebuje dodatkowych wyjaśnień, ponieważ bardzo ni- skie poparcie w miastach na prawach powiatu występuje w całym kraju. Kolejne tabele przedstawiają poparcie wyborcze największych formacji politycznych istniejących przynajmniej od pierwszych lat XXI w. Są to PiS, PO, PSL i lewica, przy czym ta ostatnia korzystała z różnych szyldów wyborczych przy stałej dominacji SLD. Tabela 1. Wynik wyborczy Komitetu Wyborczego Prawo i Sprawiedliwość w kolejnych latach 2006 2007 2010 2011 2014 2015 Powiat % augustowski 27 36 27 34 40 45 białostocki 37 44 38 42 25 47 bielski 27 39 27 40 34 46 grajewski 35 45 29 39 9 48 hajnowski 9 11 9 12 26 18 kolneński 17 44 26 42 33 56 łomżyński 25 62 40 55 27 63 m. Białystok 34 32 29 32 43 38 m. Łomża 26 42 35 41 43 51 m. Suwałki 30 33 25 31 36 40 moniecki 31 43 31 40 27 51 sejneński 9 26 12 25 44 36 siemiatycki 16 41 26 37 36 45 sokólski 29 40 21 36 38 49 suwalski 15 39 21 33 10 44 wysokomazowiecki 39 62 50 59 22 69 zambrowski 45 49 43 45 25 58 woj. podlaskie 29 39 30 37 34 45 Źródło: opracowanie własne na podstawie materiałów Państwowej Komisji Wyborczej. W okręgu wyborczym 24 poparcie wyborcze PiS wyraźnie i we wszyst- kich kolejnych wyborach przewyższa wynik ogólnopolski tej partii. Trady- cyjnie najwyższe poparcie partia uzyskuje w powiatach wysokomazowieckim, łomżyńskim i zambrowskim, a szerzej – w całym dawnym wojewódz- twie łomżyńskim oraz północnej, centralnej i zachodniej części dawnego województwa białostockiego. Geografia wyborcza województwa podlaskiego 253 Tabela 2. Wynik wyborczy Komitetu Wyborczego Platforma Obywatelska RP w kolejnych latach 2006 2007 2010 2011 2014 2015 Powiat % augustowski 25 38 26 30 35 18 białostocki 18 31 33 30 15 16 bielski 5 24 19 19 22 15 grajewski 10 25 24 20 70 14 hajnowski 10 28 17 31 12 22 kolneński 8 16 23 14 11 9 łomżyński 11 14 14 15 10 9 m. Białystok 31 44 49 40 10 22 m. Łomża 34 35 25 34 21 18 m. Suwałki 19 38 45 41 11 22 moniecki 11 23 28 21 28 11 sejneński 40 28 71 32 20 18 siemiatycki 9 25 20 23 13 15 sokólski 14 27 19 20 27 12 suwalski 13 21 29 22 15 13 wysokomazowiecki 17 17 22 16 22 8 zambrowski 10 25 25 21 6 11 woj. podlaskie 19 32 31 30 22 17 Źródło: opracowanie własne na podstawie materiałów Państwowej Komisji Wyborczej. Poparcie wyborcze Platformy Obywatelskiej w województwie podlaskim jest stale niższe od wyniku ogólnopolskiego i – podobnie jak w przypadku PiS – wykazuje duże różnice pomiędzy poszczególnymi powiatami. Względ- nie wysokie poparcie występuje w północnej (Suwalszczyzna) oraz połu- dniowo-wschodniej części regionu. PO regularnie notuje wysokie poparcie w dużych miastach, Białymstoku, Suwałkach, a nawet, choć w mniejszym stopniu, w prawicowej Łomży (tabela 3). Tabela 3. Wynik wyborczy Komitetu Wyborczego Polskie Stronnictwo Ludowe w kolejnych latach 2006 2007 2010 2011 2014 2015 Powiat % 1 2 3 4 5 6 7 augustowski 16 13 32 18 5 11 białostocki 8 8 13 7 47 6 254 Tomasz Madras 1 2 3 4 5 6 7 bielski 9 5 33 11 22 9 grajewski 29 17 34 28 15 14 hajnowski 18 15 35 5 43 18 kolneński 32 24 35 32 46 14 łomżyński 22 12 20 18 49 8 m. Białystok 2 3 4 3 34 4 m. Łomża 8 4 6 6 17 3 m. Suwałki 5 6 5 4 34 5 moniecki 16 19 29 25 30 17 sejneński

Load more