VK 08-08-09 katern 1 pagina 02 Activist voor de Palestijnen of activist tegen Israël? De meningen over Van Agt zijn sterk verdeeld ‘Vriend, het gaat mij om rechtvaardigheid’ ...... niet tot de verdediger zou willen INTERVIEW maken. Daar zat niet veel fraais bij. DRIES VAN AGT Het was bepaald geen heilige oor- Een groot deel van zijn tijd be- log.’ Maar op zijn website, in zijn in- steedt de oud-premier aan het gezonden stukken en in zijn lezin- lot van de Palestijnen. Binnen- gen wijdt Van Agt geen woord aan kort verschijnt zijn boek. de medeverantwoordelijkheid Van onze verslaggever van Arabieren voor het lot van de Ron Meerhof Palestijnen. Waarom toch niet? Het noemen van méér daders zou de sympathie voor de slachtoffers DEN HAAG Andreas Antonius Ma- toch alleen maar vergroten? ria van Agt was eind jaren negen- Van Agt peinst, trekt aan zijn si- tig vooral de fietsende, archaïsch gaartje, en schuift de kwestie dan pratende ex-premier, toen hij on- weer resoluut op het bord van Is- verwacht een nieuw hoofdstuk raël. ‘Tsja. In ieder geval zou die aan zijn leven toevoegde: activist Arabische inval niet gekomen zijn voor de Palestijnen. Of is het: acti- als de etnische zuiveringen van vist tegen Israël? 1947 door de zionisten niet ge- Van Agt zelf spreekt van ‘een be- beurd waren. Dát is het belangrijk- kering’. In zijn versie van de ge- ste.’ beurtenissen was hij als minister Nee, zegt Van Agt, ook achteraf en later als premier steeds onver- vindt hij het nóóit jammer dat de saagd medestander van Israël ge- Arabieren destijds het voorstel van weest, net als de overgrote meer- verdeling door de VN hebben afge- derheid van de Nederlanders in de wezen. Die verdeling was onrecht- jaren zeventig. In 1999 kwam de vaardig. De Arabieren zouden ommekeer, ‘tijdens een brave pel- 42 procent van het land krijgen. grimage naar het heilige land’. Van Terwijl ze 70 procent van de bevol- Agt zegt zodanig geschokt te zijn king uitmaakten. geweest door verhalen over verne- Sindsdien zijn Palestijnen gebo- deringen van Palestijnen dat hij ren en gestorven die het alleen nog zich in de kwestie ging verdiepen. veel slechter hebben meegemaakt. In 2002 zocht hij de publiciteit. Maar ook dat is geen reden tot twij- Hij ondertekende een vlammend fel, zegt hij: ‘Zou ú genoegen ne- protest van de stichting Stop de Be- men met onrecht in ruil voor wat zetting, de actiegroep van Gretta meer veiligheid en materiële wel- Duisenberg. In juli 2005 schreef stand? U twijfelt? Ik niet. Het gaat hij een opiniestuk in de Volkskrant: om rechtvaardigheid.’ ‘Een schreeuw om recht voor de Is hij wel geïnteresseerd in een Palestijnen.’ oplossing? Wil Van Agt nou de Pa- Teneur: Israël mag niet langer lestijnen helpen of vooral Israël wegkomen met herhaalde schen- straffen? ‘Vriend, het gaat mij om dingen van het internationale rechtvaardigheid. Dát is de sleu- recht. Het land is mede gesticht uit tel.’ schuldgevoel over de Holocaust. Hier is niet een ervaren politicus Datzelfde schuldgevoel heeft de bezig met het streven naar een wereld doen wegkijken van wan- haalbare oplossing. Hier legt een gedrag van de Joodse staat. Maar man getuigenis af, ongeacht de het is allemaal ten koste gegaan consequenties, ook voor de Pales- van een volk dat aan die Holocaust tijnen. Niet voor niets kwam hij in part noch deel had: de Palestijnen. het verleden uit bij Hamas, eerder Juist Europa draagt daarom een dan bij de Palestijn die eenvoudig- bijzondere verantwoordelijkheid weg een beter leven wil. voor hun lot. En Dries van Agt voelt Met zijn radicale analyse maakt die verantwoordelijkheid zwaar. Van Agt zich kwetsbaar voor kri- Daarom bombardeert hij sinds- ‘ Ik ben gevaarlijk, als ex-premier’ Foto Joost van den Broek / de Volkskrant tiek: eenzijdig, gegoochel met cij- dien de opiniepagina’s, regelma- fers en historische feiten, Israël- tig mede-ondertekend door men- bashing. Dat leidde steeds de aan- sen van naam; onlangs nog Frans Max van der Stoel en Jan Pronk, die lijke beschuldiging is, zeker in het tuut Clingendael: ‘De Swaan heeft dacht af van zijn sterkere argu- Andriessen, Hans van den Broek en cv hij te zeer op de hand van de Pales- licht van de enorme zwaarte ervan, gelijk, hoor. Ik vind het wél rele- menten; de schande van Sabra en Laurens-Jan Brinkhorst. Zijn eigen tijnen vond. In toespraken in 1976 flinterdun: Van Agt heeft zichzelf vant. Ik geloof wel degelijk dat Van Shatila, de uitspraak van het Inter- partij spaart hij niet: ook CDA-mi- 1931 - op 2 februari geboren in en 1977 stelde Van Agt ‘dat wij in als ariër betiteld, éénmaal, in 1971. Agt voortborduurt op een anti- nationaal Gerechtshof over de ille- nister Verhagen van Buitenlandse Geldrop het bijzonder staan voor de staat Tijdens een informele bijeen- joodse stroming in de katholieke galiteit van de afscheidingsmuur Zaken is doelwit. 1955 - cum laude afgestudeerd in Israël’. Hij noemde die staat meer- komst met de pers praatte de kers- traditie. Let wel, anti-joods, niet in Israël, de disproportionaliteit Zijn website met artikelen over de rechten malen ‘een broeder in benauwe- verse minister van Justitie over antisemitisch. Maar hij heeft iets van het dodental van de ‘strijd’ in het Midden-Oostenconflict, een 1968 - hoogleraar straf- en proces- nis’. zijn standpunt ten aanzien van de met joden, en ook tégen joden.’ Gaza (honderd maal meer aan Pa- chronologie en achtergronden, recht Katholieke Universi- Dat beeld is overtuigend, zegt vrijlating van de Drie van Breda. Van Agt went nooit helemaal lestijnse dan aan Israëlische zijde). wordt goed bezocht. Niet door teit Nijmegen Van Merriënboer: ‘Van Agt was in Van Agt vond dat de hoogbejaarde aan dit soort opmerkingen. ‘Dit Het afgrijzen daarover groeit on- hemzelf, trouwens, Van Agt heeft 1971 - minister van Justitie (KVP) de jaren zeventig, precies zoals hij- nazi-kopstukken op vrije voeten leek vergeten. Pas sinds ik me be- der Nederlanders; tot in de huidi- geen computer. Hij geeft regelma- in kabinet-Biesheuvel zelf zegt, duidelijk op de hand van zouden moeten worden gesteld. moei met de Palestijnse kwestie ge Kamerfractie van het CDA jeukt tig lezingen, vooral voor studen- 1973 - minister van Justitie in ka- Israël.’ Hij wees erop dat enkele van zijn duikt het weer op. Het is een vast het ongemak. Van Agt doet geen ten en heeft inmiddels een boek binet-Den Uyl In de periode direct daarna voorgangers hier al toe neigden. onderdeel van het repertoire om moeite meer de Haagse twijfelaars geschreven over de kwestie dat be- 1977 - tot 1982 premier wordt het beeld onduidelijker. Van mij te demoniseren. Want ik ben te verleiden, hij zoekt direct aan- gin september uitkomt (Een 1980 - eerste lijsttrekker CDA Agt zelf zegt nog in 1982, na de gevaarlijk, als ex-premier.’ sluiting bij het afgrijzen. schreeuw om recht, De Bezige Bij). 1983 - commissaris van de konin- moordpartijen op Palestijnen in ‘Zou ú genoegen nemen Is over Van Agts beweegredenen ‘Er is een kentering gaande. In- Grofweg tweederde van zijn tijd gin in Noord-Brabant de vluchtelingenkampen Sabra en levendig debat mogelijk, over de derdaad zijn de hoogmogenden gaat op aan aan zijn strijd voor de 1987 - vertegenwoordiger Europe- Shatila, het te hebben opgenomen met onrecht in ruil voor uitkomst is de eensgezindheid van het CDA, ik doel op de fractie Palestijnen, zegt hij tijdens een ge- se Gemeenschap in Japan voor de toenmalige Israëlische mi- meer veiligheid en groter: in zijn analyse van de Pales- en bewindslieden, niet bereid naar sprek op een zonnige julidag op 1989 - tot 1995 vertegenwoordi- nister van Defensie Sharon. Die- materiële welstand?’ tijnse kwestie is hij wel heel sterk mijn betogen te luisteren. Maar het terras van hotel De Wolfsberg, ger EG in de VS zelfde Sharon bleek later een zwa- op Israël gebrand. Zo wijst hij Is- anders, vriend, ánders ligt het bij op een steenworp afstand van zijn re verantwoordelijkheid te dragen ...... raël niet alleen aan als hoofdschul- de rank and file van het CDA. Daar woning in Heilig Landstichting bij voor het gebeurde. Van Agt zegt En die waren joods. ‘Ik ben een dige voor het treurige lot van de hoor ik andere geluiden. De kloof Nijmegen. vatief, een uitnodiging op – in achteraf zich ‘de ogen uit de kop’ te a r i ë r. ’ Palestijnen, hij lijkt de Joodse staat tussen het Binnenhof en de rest De meneer van de Volkskrant dank aanvaard – om te komen schamen voor zijn toenmalige ver- Ariër – die gehate term, onlosma- zelfs álle verantwoordelijkheid van het land is zéér diep gewor- moet even wachten tot een me- spreken op het congres van Groen- dediging van Sharon. kelijk verbonden met de Tweede aan te rekenen. den.’ vrouw van de IKON is bediend. Van Links. Zelfs PSP’ers van weleer Maar bijvoorbeeld Ronny Nafta- We r e l d o o r l o g en met een onverge- Dat roept vragen op. Die vormen Agt is inmiddels 78, maar hij heeft meenden dat hij waarlijk het licht niël van het Centrum voor Infor- lijkbaar andere lading dan bijvoor- de hoofdreden voor het gesprek het onverminderd druk. Dat komt moest hebben gezien. Ook in SP- matie en Documentatie Israël beeld het Amerikaanse woord gen - bij De Wolfsberg. Alleen Van Agt vooral door het boek, dat kost kringen – Anja Meulenbelt is nu (CIDI) heeft sindsdien met kracht tile. Dát betekent gewoon niet- zelf kan helpen bij de zoektocht meer tijd dan hij ooit had kunnen een sister in arms – is Van Agt dezer geargumenteerd dat Van Agt het Jood; ‘ariër’ wordt geassocieerd naar antwoorden. bevroeden. dagen graag gezien. destijds helemaal niet voor Sharon met übermensch. In het collectieve geheugen Onlangs nog kwam hij in het Maar met de nieuwe vrienden heeft opgenomen. Van Agt maakt Van Agt heeft daarvoor destijds heeft zich vast gezet dat het dappe- nieuws met een losse opmerking. kwamen nieuwe vijanden. Van Agt zichzelf in die periode zwarter dan omstandig zijn excuses aangebo- re, kleine Israël in 1947 werd be- Of Van Agt nog eens zou willen zou altijd al tegen Israël zijn ge- nodig, vindt ook biograaf Van Mer- den. Hij had het bedoeld met zelf- laagd door de Arabische buurlan- deelnemen aan het project Free weest. Hij zou een antisemiet zijn. r i ë n b o e r. spot, zei hij. Daarmee leek de kous den. Die werden vooral gedreven Gaza, waarbij schepen aanleggen Dáárom legt hij in zijn voorstel- Waarom zou hij zoiets doen? af. door eigenbelang; ieder wilde een bij de Gaza-strook, in weerwil van ling van het conflict en het ont- Om nu des te meer te kunnen stra- Maar de verdenking is terug. So- zo groot mogelijk deel van het een Israëlisch verbod. ‘Ja hoor’, staan ervan, alle schuld bewust bij len, luidt een uitleg. Het is klassiek cioloog Abram de Swaan, die in voormalige mandaatgebied vero- luidde zijn antwoord, ‘ofschoon Israël, zeggen zijn critici. gedrag van de religieuze bekeer- 2005 een invloedrijk artikel veren. Daarbij lieten ook de Ara- het gevaarlijk is’ zou hij dat nog Over de eerste beschuldiging ling; de ommekeer moet zo sterk schreef over ‘anti-Israëlisch en- bische buren zich aan de belangen best eens willen doen. En dan is hij zijn Van Agts biografen in het vorig mogelijk geaccentueerd, het nieu- thousiasme’, refereert vrijwel met- van de oorspronkelijke Palestijnse opeens weer nieuws. Terwijl het jaar verschenen en veelgeprezen we licht mag niet minder dan oog- een aan deze anekdote. Maar hoe bevolking beschamend weinig ge- toch nieuwswaardiger was ge- Tour de Force, kort: ‘Te g e n s t a n d e r s verblindend zijn. relevant is die nog na 38 jaar? De legen liggen. weest als hij níet had gewild. beweerden dat Van Agt altijd al Maar er circuleert een kwaad- Swaan: ‘Toch zit daar iets geks. Dat In het gesprek geeft Van Agt dat Zijn inspanningen leverden anti-Israël was. Dat is onjuist.’ sappiger uitleg die met de eerste orthodox-katholieke milieu in dat laatste ronduit toe. ‘In de redenen Dries van Agt, de man die in de ja- Co-auteur Johan van Merriën- beschuldiging – Van Agt was altijd Heilig Landstichting… Iemand van de Arabische leiders om in ren zeventig in linkse kringen nog boer wijst er bijvoorbeeld op dat tegen Israël – samenhangt: Van Agt zou daar eens in moeten duiken.’ 1947 ten strijde te trekken tegen Is- te boek stond als onverbeterlijk Van Agt zich in de ministerraad is een antisemiet, altijd geweest. Alfred Pijpers, Midden-Oosten- raël zaten allerhande overwegin- rechts en onuitstaanbaar conser- verzette tegen initiatieven van De bewijsvoering voor een derge- deskundige van onderzoeksinsti- gen en motieven waarvan ik me