‰Şik Edebiyatinda Peygamber Kissalari
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI ÂŞIK EDEBİYATINDA PEYGAMBER KISSALARI YÜKSEK LİSANS TEZİ Emine GÜLTEKİN Tez Danõşmanõ: Yrd. Doç. Dr. Mehmet ÖZÇELİK ISPARTA, 2006 ÖZET ÂŞIK EDEBİYATINDA PEYGAMBER KISSALARI Emine GÜLTEKİN Süleyman Demirel Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatõ Bölümü Yüksek Lisans Tezi, 296 sayfa, Ocak 2006 Danõşman: Yrd. Doç. Dr. Mehmet ÖZÇELİK Âşõk Edebiyatõnda Peygamber Kõssalarõ adlõ tezimiz, âşõk edebiyatõnõn en önemli temsilcileri arasõnda yer alan on âşõğõn şiirlerindeki peygamber kõssalarõnõn tespiti ve açõklamasõndan meydana gelmiştir. Çalõşmamõz; ön söz, giriş, iki ana bölüm ve kaynakçadan oluşmaktadõr. Giriş Bölümü’nde Âşõk, Âşõk Edebiyatõ, Âşõk Edebiyatõnõn Tarihçesi ve Âşõk Edebiyatõnõn Tesirleri başlõklarõ altõnda bu konularla ilgili bilgiler verdik. Birinci Bölüm’de şiirlerini incelediğimiz, yaşadõğõ devrin önemli isimleri sayõlabilecek on âşõğõn kõsaca hayatõ ve edebî şahsiyetlerinden bahsettik. Âşõklarõn sõralanmasõnda yaşadõklarõ yüzyõl dikkate alõnmõştõr. Çalõşmamõzõn en önemli kõsmõnõ, İkinci Bölüm oluşturmaktadõr. Bu bölümde âşõklarõn şiirlerinde yer verdiği peygamberler ve kõssalarõ, başta Kur’ân-õ Kerîm olmak üzere, çeşitli kaynaklardan istifade edilerek tespit edilmiş ve konunun işlendiği nazõm birimleri açõklanmaya çalõşõlmõştõr. Peygamberler ve örnek şiirlerini ele aldõğõmõz âşõklar alfabetik sõraya göre tasnif edilmiştir. Dip not verilirken yazar soyadõ ve eserin basõm tarihi, ardõndan şiirin geçtiği sayfa numarasõ ve dörtlük numarasõ yazõlmõştõr. Kaynakça, çalõşmamõz sõrasõnda faydalandõğõmõz eserlerden meydana gelmiştir. Sõralama, yazarlarõn soyadlarõ esas alõnarak yapõlmõştõr. Anahtar Kelimeler: Âşõk, Edebiyat, Din, Tasavvuf, Peygamber, Kõssa, Ayet. ABSTRACT PROPHET’S STORIES IN LITERATURE OF ÂŞIK Emine GÜLTEKİN Süleyman Demirel University, Department of Turkõsh Language and Literature Thesis of the master, 296 pages, January 2006 Thesis Advisor : Associate Professor Mehmet ÖZÇELİK Our thesis called Prophet’s Stories In Literature Of Âşõk (wandering minstrel) is made up of determination and explanation of prophet’s stories in poems of ten poets who are the most important represantatives of wandering minstrel literature. Our study is formed by preface, introduction, two main parts and bibliography. In introduction we gave information about the headlines of Âşõk, Âşõk Literature, The History of Âşõk Literature and Effects of Âşõk Literature. At first part, we mentioned literal personality and a brief life story of ten poets whose poems we searched, and who can be important names of the era when they lived. To line up wandering minstrels’ names, the time when they lived was taken into consideration. The most important part of our study is formed by the second part. In this part the prophets and their stories which wandering minstrels give place in their poems have been determined being used mainly the Holy Koran and other sources and versification units in which subject is studied have been tried to be explained. Prophets and poets who we took their sample poems are arranged according to alphabetical list. When footnote given, the name and surname or writer, establishing date and then the page number in which the poem takes place and quatrain number have been written. Bibliography is formed by the sources which we use when we are studying. Lining has been done considering the surnames of writers. Keywords: Âşõk (wandering minstrel), Literature, Religion, Mysticism, Prophet, Story, Verse of the Holy Koran. İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER .......................................................................................................... 1 ÖN SÖZ....................................................................................................................... 3 GİRİŞ .......................................................................................................................... 5 I. ÂŞIK ..................................................................................................................... 5 A. ÂŞIKLARIN DÜNÜ VE BUGÜNÜ .............................................................. 7 II. ÂŞIK EDEBİYATI ........................................................................................... 11 A. ÂŞIK EDEBİYATINDA HALK EDEBİYATI UNSURLARI .................... 12 B. ÂŞIK EDEBİYATINDA TEKKE EDEBİYATI UNSURLARI .................. 13 C. ÂŞIK EDEBİYATINDA KLASİK EDEBİYAT UNSURLARI .................. 14 Ç. ÂŞIK EDEBİYATININ TARİHÎ VE BEDİÎ KIYMETİ.............................. 15 III. ÂŞIK EDEBİYATININ TARİHÇESİ ............................................................. 17 IV. ÂŞIK EDEBİYATININ TESİRLERİ.............................................................. 22 BİRİNCİ BÖLÜM.................................................................................................... 24 ÂŞIKLAR .............................................................................................................. 24 A. KARACAOĞLAN........................................................................................ 24 B. ÂŞIK ÖMER ................................................................................................. 27 C. ERCİŞLİ EMRAH ........................................................................................ 30 Ç. GEVHERÎ ..................................................................................................... 32 D. DERTLİ......................................................................................................... 34 E. BAYBURTLU ZİHNÎ................................................................................... 36 F. ERZURUMLU EMRAH ............................................................................... 38 G. SEYRÂNÎ ..................................................................................................... 40 Ğ. SÜMMÂNÎ ................................................................................................... 41 H. ÂŞIK VEYSEL ............................................................................................. 42 İKİNCİ BÖLÜM ...................................................................................................... 44 ÂŞIK EDEBİYATINDA PEYGAMBER KISSALARI........................................ 44 I. HAZRETİ ÂDEM.......................................................................................... 44 A. Hazreti Âdem’in İlk İnsan ve İlk Peygamber Oluşu................................. 44 B. Hazreti Adem ve Şeytan............................................................................ 51 C. Hazreti Âdem’in Cennete Konmasõ ve Havva’nõn Yaratõlõşõ.................... 58 Ç. Hazreti Âdem ve Havva’nõn Yasak Meyveyi Yiyişi ve Cennetten Kovulmalarõ ................................................................................................... 61 D. Hazreti Âdem’in Dünyaya Gönderilmesi.................................................. 71 II. HAZRETİ DÂVUD ..................................................................................... 76 III. HAZRETİ ELYESA’.................................................................................. 79 IV. HAZRETİ EYYÛB .................................................................................... 80 V. HAZRETİ HÂRÛN ..................................................................................... 85 VI. HAZRETİ HÛD.......................................................................................... 86 VII. HAZRETİ İBRÂHÎM ............................................................................... 89 A. Hazreti İbrâhîm’in Ateşe Atõlmasõ ............................................................ 90 B. Kurban Olayõ ............................................................................................. 94 C. Hazreti İbrâhîm’in Kâbe’yi İnşa Etmesi.................................................... 96 VIII. HAZRETİ İDRÎS ..................................................................................... 98 IX. HAZRETİ İLYÂS ...................................................................................... 99 2 X. HAZRETİ İSÂ ........................................................................................... 101 A. Hazreti İsâ’nõn Babasõz Olarak Doğmasõ................................................ 104 B. Hazreti İsâ’nõn Havarileri........................................................................ 107 C. Hazreti İsâ’nõn Mucizeleri....................................................................... 109 XI. HAZRETİ İSHAK .................................................................................... 112 XII. HAZRETİ İSMÂİL ................................................................................. 113 A. Hazreti İsmâil’in Kurban Edilmesi ......................................................... 114 B. Hazreti İsmâil’in Kâbe’yi İnşa Etmesi .................................................... 117 XIII. HAZRETİ LOKMÂN............................................................................ 118 XIV. HAZRETİ LÛT...................................................................................... 129 XV. HAZRETİ MUHAMMED...................................................................... 132 A. İslâm Dini ve Peygamberliği................................................................... 133 B. Habîbullâh ............................................................................................... 139 C. İnsanlardaki Hazreti Muhammed Sevgisi ............................................... 149 Ç. Hazreti