Informazioni su questo libro

Si tratta della copia digitale di un libro che per generazioni è stato conservata negli scaffali di una biblioteca prima di essere digitalizzato da Google nell’ambito del progetto volto a rendere disponibili online i libri di tutto il mondo. Ha sopravvissuto abbastanza per non essere più protetto dai diritti di copyright e diventare di pubblico dominio. Un libro di pubblico dominio è un libro che non è mai stato protetto dal copyright o i cui termini legali di copyright sono scaduti. La classificazione di un libro come di pubblico dominio può variare da paese a paese. I libri di pubblico dominio sono l’anello di congiunzione con il passato, rappresentano un patrimonio storico, culturale e di conoscenza spesso difficile da scoprire. Commenti, note e altre annotazioni a margine presenti nel volume originale compariranno in questo file, come testimonianza del lungo viaggio percorso dal libro, dall’editore originale alla biblioteca, per giungere fino a te.

Linee guide per l’utilizzo

Google è orgoglioso di essere il partner delle biblioteche per digitalizzare i materiali di pubblico dominio e renderli universalmente disponibili. I libri di pubblico dominio appartengono al pubblico e noi ne siamo solamente i custodi. Tuttavia questo lavoro è oneroso, pertanto, per poter continuare ad offrire questo servizio abbiamo preso alcune iniziative per impedire l’utilizzo illecito da parte di soggetti commerciali, compresa l’imposizione di restrizioni sull’invio di query automatizzate. Inoltre ti chiediamo di:

+ Non fare un uso commerciale di questi file Abbiamo concepito Google Ricerca Libri per l’uso da parte dei singoli utenti privati e ti chiediamo di utilizzare questi file per uso personale e non a fini commerciali. + Non inviare query automatizzate Non inviare a Google query automatizzate di alcun tipo. Se stai effettuando delle ricerche nel campo della traduzione automatica, del riconoscimento ottico dei caratteri (OCR) o in altri campi dove necessiti di utilizzare grandi quantità di testo, ti invitiamo a contattarci. Incoraggiamo l’uso dei materiali di pubblico dominio per questi scopi e potremmo esserti di aiuto. + Conserva la filigrana La "filigrana" (watermark) di Google che compare in ciascun file è essenziale per informare gli utenti su questo progetto e aiutarli a trovare materiali aggiuntivi tramite Google Ricerca Libri. Non rimuoverla. + Fanne un uso legale Indipendentemente dall’utilizzo che ne farai, ricordati che è tua responsabilità accertati di farne un uso legale. Non dare per scontato che, poiché un libro è di pubblico dominio per gli utenti degli Stati Uniti, sia di pubblico dominio anche per gli utenti di altri paesi. I criteri che stabiliscono se un libro è protetto da copyright variano da Paese a Paese e non possiamo offrire indicazioni se un determinato uso del libro è consentito. Non dare per scontato che poiché un libro compare in Google Ricerca Libri ciò significhi che può essere utilizzato in qualsiasi modo e in qualsiasi Paese del mondo. Le sanzioni per le violazioni del copyright possono essere molto severe.

Informazioni su Google Ricerca Libri

La missione di Google è organizzare le informazioni a livello mondiale e renderle universalmente accessibili e fruibili. Google Ricerca Libri aiuta i lettori a scoprire i libri di tutto il mondo e consente ad autori ed editori di raggiungere un pubblico più ampio. Puoi effettuare una ricerca sul Web nell’intero testo di questo libro da http://books.google.com

1 и

<36632837320010^

<36632837320010

Bayer. Staatsbibliothek U ti г, i i

¡fu .

SINICA

HISTORIAM NOSTRI ТЕМ- PORIS ILLUSTRATURA In cjuibus DE CHRISTIANISMO Publica nunc primum autorita- te propagato misfainEuropam rela- tio exhibetut, dcq ve fàvotc ícientiatum Eutopaeatum ac motibus gentis & ipfíus ptaeícttim Monatchx , tum 6c de bello Sinenfium cum Moícis ac pace conftitma > multa haílcnus ignota explicantut. /\ Edente G. G LC¿ ¿¿í ; ¿ . Indicem dabit pagina verfa. Secunda Edith. Accesfione partís pofteriorís aufta, ,

íljotheca) ''EGT A

'.1

Anno m dc xcix. Index eorum qm hoc Ш ello conîinentur. ' * In Pakte Priore Jam Edita Anno Precedente. • г. Т~ХЕ Libertate Religionem Chriftia- I JaamapudSinas propagandi nunc tandem conceíia 1692. Relation compofita à R. P. Jofepho Suario Lufita- no collegü Peklnenfis Rectore. г. Excerpta ex libro Aftronomico R. P. Verbíeílii apud Sinas impreíTo de Studiis Monarch« nuncregnantis. 5. Epiftola R. P. Grimaldi ad Leibnitium Goa 6. Decemb. 169;. 4. Epiftola R.P. Antonü Thomae BelgsejPe- kino 12. Novemb. 1695:. y. Brevis defcriptio itineris Sinenfis à Lega- tione Moíco vírica annis 1695.94. 9/. con- f'eâh emendatius edita. 6. Appendix excerptorum ex Uteris R, P. Gerbillonii in Mofchicœ ditionis urbe Nipchou ad confinia Sinenilum fita , da ds 2. & j. Septemb. 1689. ubi de bello <5c pace tandem concluía ínter Sínenfes & Moícos. . V , bi Parte Posteriore QvíE Nunc Prodit. 7. Icon Regia Monarchie Sinarum nunc regnantis delineata à R. Р. joach. Bou- veto Jefuita Gallo > ex Gallic© vería. * Btmvoio fg. ж ж & sË ЗЗь ж I» да до "Да

Benevolo Leótori . & P. D. G.G.L

lingular г quod am fat or um \confiliofaäum arbitrar, ut %inaximus generis humant Hcultus ornatusq; hodie ve- lut colle fius fit in duobus extremis no- fir i continents , Europa <& Tfichina, {fic enim efferunt) qua velut Orien tait* quadam Europa oppofitum terra marginem ornat. Forte id agitat fu- prema Providentia, ut dum polit tsji- таг gentes eademque remotisfima fibi br achia porrigunt , paulatim quic- quid intermedium eft , ad meliorem vitœrationem traducatur. N eе teme- re fieri arbitrer y quod Mo/ci , qui va- ftisfima ditiohe Stnas Europa conne- éfunt, érintimam fiept entrionis bar- bariem per glacialis Oceani littora imperio continent, Monar rha ipfio, qui nunc rerumpotitur,potisfimum anui- tente, & Patriar cha etiam, ut acce pt, confiliis aftimulante , ad quandam (2) * rerum . • - • » Hg (о) £» verum noftrarum amulationem eri- a guntur. Forro Sinenfe Imperium , ai magnitudine Europam qua exculta eflprovocat , &• populofitate etiam J'u- perat , it a multa alia habet, quibus no bis certet, œquo propemodüm Marte, <¿r nunc vine at , nunc vincatur. Sed ut rem in fummam confer am, nam per omni a ire, etfi utile , longx tamen & non hujus loci op er œ foret ; artibus quarum indiget ufus vita , & rerum naturalium experimentis , fortajfe compenfationef acapares fumus, ha bet que utraque pars, quœ altert cum fruâu communie art 'posfit : fedmedi- tationumprofunditate <¿r theoreticis difeiplinis nos vincimus. Nam prêter Logtcam <¿r Metaphyficam , & cogni- tionem rerum incorporearum , quas nobis proprias merito vindicamus ; certe contemplatione for mar um , qua mente à materia abftrahuntur , id eft rerum matheinaticarum,longe excel- limus , quemadmodum reapfe comper- t um eft, quando Kftronomia Sinenfi- um cum noftra in certamen vênit. Vi de mur eu i m ignorajfe magnum illud^ mentis «в IS* mentis lumen , artem demonßrandi, & Geometría quad'am Empirie a con- tenti fuijfe , qualem ínter nos pasßm operar ii habent.DifcipUnaetiam mi litari nofiris cedunt , non tam ignora- tione quam confilio quodam fuo , dum ajpernantur, quicquid in hominibus fer it at em quandam façit aut alit , <¿r fropemodum amulatione altioris do ctrina Chrifti , quam nonnulli male perceptamad fcrupulofitatem produ- cunt, bella averfantur* Sapienter iüi quidemfifoli in orbi ejfent: nunc eo res redit, ut etiam bonos neceffe fit ar tes nocendi colere , ne отneт rerum poteftatem mali adíe trahant. His er go nos fuperiores Jumus. Sed quis olim credidijjet , effegentem in orbe terra- rum qua nos opinione noflra ad o- mnemmorum elegantiam usque ade o eruditos, tamen vine at civilioris vita praferiptis? <¿r hoc tamen in Sinenfi- üusnunc experimur , ex quo illa gens nobis notior faâa eft. baque fi artibus oper atricibus pares fumus , fifeientiis contemplativis vicimus , certepraéti- caphilofiphia (quod propemodumfa teripudet^viâi fumus, id eft Ethic & Política praceptis , ad if jam vit am ufumque . mortatium accommodates. Dkienim non pot eft \ quam pnlchre -omnia ad tr anquillit at em public am, ordinemque bominum inter fe , ut quam minimum fibiipfiincommodent, fupra aliarum gentium leges apudSi- -nenfesfint ordinata. Certum eft ma xima mala hominibus dfeipfis , érà fe invicem oriri , <¿r hominem homini lupum eff'e nimis vere diefum eft , ma gna quidem noftra fed catholica ad- modumftultipia , qui tot natura inju ries expofiti mi ferias nobis ipß cumula- mus, quaji aliunde deejfent. Cuimah fi quod ratio remedium utcunque at- tulit , certe Simnfes pra ceteris ad -meliorem normam acceffere fa in va- ft a hominum focietate plus pene ejfe- cere, quam in fua familia apudnos re ligio forum ordinumfundatores. Tan ta eft obedientia erga fuperiores , tan ta erga feniores reverentia, tam reli- giofus propemodum liber ornm in pa- rentes cultus , ut violentum aliquid vel verbo in eos parare , inauditum «fi (O fe, propemodum illis, <¿rpene, utparri- cidium inter nos, f acinus piacular e videatur. Porro inter pares ant mi nus invicem obligates mirabilis obfer- vantiaérprafcripta officier um ratio, qua nobis, fcilicet ratione <¿r regula agere par um aßuetis , fervitutis ali quid habere videtur, Ulis ufu in natu- ram verfa,jucunde obitur. Ruft ici <¿r fervi Sinenfes , quod noflris cum flu- pore obfervatum , cum vale die en dum eftamicis, aut cum à diuturna abfen- tia mutuo conjpeftu fruuntur, it a a- manter, it a r ever enfer inter fe agunt, ut отneт magnatum Europaorum frovocent civtîitatem. Quid jam à Mandarinii , quid à Coláis expetles ? Ita obtinuere , ut vix qui s quam alte- rum vel verbuty offendat in communi converfatione, <&* rara odii, ira, сот- mot ionis indicia excidant. Et cum a- jpudnos reverent ia qua dam $*dijpen- fata converfatio vix ac ne vix quidem primisnovaTiotitia diebus dur et, mox autem familiaritate precedente cir- cumjpeâio exuatur ', jucunda quidem libertatis ßecie , fed unde mox con- (4)* temtus, temtus, <¿r mor dada diâa, <¿r h'eâam habe- ant , <¿r certum incerto difcerncre posfint ; ceteris mortalibus inter con- je âuras vacillantibus , & • propemo- dum quod Pilatus quereb.at , quid fit Veritas nefcientibus ; ideo non dubi~ um efi , Sinenfium Monarcham pre ciare vidisß, quod in nofira orbis parte Plato olim inculcabat, neminem imbuipoffe fcientiarum myfieriit nifi per Geometriam. Nec alia refaâum puto quod $inenfes , etfi ab aliquot annorum millibus miro ftudio doeîri- nam colentes, <¿r maxima doä is pre mia proponentes , tarnen ad exquifi- tam tamfcientiam nоn perlenere, quam quod uno dio Europaorum oculo, Geo metría fcilicet car itere. Tametfi au- tem illi nos monóculos crediderint, ha* bemus tamen alium adhuc oculum, non dum fatisipfis cognitum ¡primam fcilicet Pbilojophiam , per quam ad rerum inco? por alium etiam notitiam ddmisjifumus. Han с docerejampara- verat Verbiefiius, quod it a Chriftianœ religioni viam magis parari reâe /«- dicaret , fed morte praventus fuit. Nunc aс cep i RR. PP. Gerbillonium <¿r Bouvetum Jefuitas Gallos aujpiciis Regiis , magnorumque ejus ordinis gentisque virorum Hedrœt <¿r Verjti- Jiißudio, cum quatuor aliis , Màthe- maticorum titulo ex Academia Scien- darum in Orientent misfos , prater Mathematicas artes , etiam Philofo- phi& noftra doârina Monarchamjibi devinxisfe. Quodfiitapergitur, ve- reor ne mox omni laude Sinenßbus in feriores fimus : qua non ideo dico quod iüislucem nоЪaт invideam,cam gra- tuler potius ; fed quod optandum fit vicisjtm nos difiere , qua magis adhuc <4 c°) 9> in rem noftram ejfent, ufum maxime Pbilofophia praclicx , $* emendatio- rem vivendi rationem , ut de alii s eo- rum artibus nunc nil dicam. Certe talis nofirarum verum mihi videtur effe conditio , glifcentibus in immen- fum corruptees , ut propemodum ne- ceffarium videatur Misionarios Si- nenfium ad nos mitt i, qui TheologU naturalis ufum praxinque nos doce- ant , quemadmodum nos illis mittimus qui Theologiam eos doce ant revela- tarn, baque credo,ß quis fapiens, non forma Dearum ,fed excellentia popu- lorum judex leâus effet , pomum aure- um Sinenjibus daturum ejfe, nifi una maxime fedfupra-hnmana re eos vin- ceremus , divino fcilicet munere Chri- fliana religionis. Hoc tantum cceli beneficium lauda- tisfima caritate à compluribus annis Sinenfi Imperio inferre flu dent, cum alii in Europa , tum maxime Societas jfefu, cujus , etiam eos qui hoftem jibi judicant, laudare in ea re virtutem oportet* Scio Antonium Arnaldum Virum inter noflrifeculi ornamenta refe referendum & mihi olim amicum, • concitato contra ittos zelo,exprobraße qvadam eorum Mifltonarikfed ut ar bitrar in nonnuüis jufiô vehementius, nam Pauli exemple omnibus omnia fi- eri oportet ; <& Confutii honores reli- giofie adorationis nihil habere viden- • tur. Idemqve Arnaldus etiam cum Batavis Anglisqve fua Apologia egit iniqvius,vel paucorum defidiam om nibus imputans, vel Taverner 'ti pri- vata qvadam in Batavos injuria ir~ ritati diâeriis fidem habens , cum multahominummilliain utrisqve In- diisabillis ad fidem conferfa conflet, & f^pe privatk conßliis , public aqve auäoritate aäumßt,Ut in focietatem laudis labor isqve communis , fepofita interim contentione veniretur. De quo , magnorum Principum pietatem & fapientiam intuens, reddita Euro- pa pace nondejperoTametfireligiofo- rum ordinuminfiitutum eammijfioni- hus facris commoditatem prtium ficuli hujus ofienderat ; Schaa las , fub Sinenfi Monarcha & fub Tartaro fuccejjore publice triumphum- egeratde Sinenfi aftronamia ; Verbi- eftius rem Chriftianam fub Principe adhuc minore annis ,hofiili jam furo- . re ever/am, magna virtute refiituit, & mox Regis juvenis familiaritatem adeptus , conftantiam viri invenit. Ufurum promta volúntate Principis jcientiarum dulce dine captif <¿r misi onarios accerfentem, aliqvandiu lites impediere , qvaVicariis Pontificis, & Lufitanis intercedebant jus Épifcopos Sinis nomhtandi vindicantibus. Sed. & inter Epifcopos Heliopolitanumér Berytenfem , cum ampia pot eft ate à Pontífice in orientem defiinatos, misionarios ex ordinibus religiofis profeclosprivilegiisqve fuis <¿r prima pojjeffione fubnixos varie certatum eft, . donee Pontificis autor it as vicit. Com- pofitis ergo rebusVerbieftius fibi non de. fuit, ércumplurimum in animo Prin- . cipîspofiet , perfuafit ipfi, qvodres eft,, ejjkin Еuгоряогнт dotfrina magna-* rum О) гuт verum tbefauros, effecitqve, ut qvod nemo meminit à Sinis facJum \ nifi cum in occidentem deftinatus olim legatus ex prima India Infula infelix Fœ idolum attulit ) mitter e- tur in Europam ille ipfe qvem dixi Grimaldus^ut homines variar um ar- tium per it i adducerentur. Cujus ab hoc viro fufçepti laboris memoria tan- ti fuit apud Imperatorem ( extintlo jam Verbieftio, <¿r nondum reverfo Grimaldo) ut in lib ello fupplice pro li bertate religtonis oblato , inter ma- gnaDodorumEuropœorum meritare- cenferetur. Mox cum qvinque Jefu- itœGalli Mathematics fcientiis inflru- cJi,exSiamenfi regno invitis qvidem tune Lußtanis ad finas penetraffent , nova occafio oblata efl noftris Impera torem demerendi. Mofci Barbaras nationes prudenti moderatione pau- latim fub jugum pellicientes,p'ropaga- to inimmenfum Imperio , itaTartaris Sinenfibus appropinqvaverant , ut tandem de finibus controverfia nafce- rentur. Res nunc armis , nunc tra- ¿íatibits aña eft : Tandem in urbe XX 5 Ni 4 со) g» Nip с hou ditionis Mofibica, ntriusqve gent is legati jufiis propemodum exer- citibus fiipati congenere , Sinenfes fecum adduxere patres Ver er mm Lu- ßtamm , <¿p Gerhillonium Galium jfe- fuitas, qvibus interpretihus factum eft, ut ultima mdnusfelkiterimpone- retur negotio , fir,ma pace conclufa, ipfisqvehegaüs publice profitentibus, m tanto morum <¿r conßliorum diver ti, & firupuloßjfimarum nationum ¿mulationt \re infecta. difcejfuros o~ mnes fniffe ,niß affitiffenf. jQyo dein- de fuceejfu ipje Imperator prudentis- ßme ufusefi, ut Europao.s Doctores tribun alib as fuis cemmendaret. Fa it a mihi copia efi lit er arum ^ avas ex loco Tractatuum Gerbillonius ad He- draum &• VerjuJJïum fcripßt Mofeis- qve cur andas eommendavit, ex qvi bus non CQntemmndadidici& in ap pendice fubjeci. Qvsdam etiam bre- visrelath novisfim^Mofcorum adSi- nas pace jam facta obtta legationis vel itinerispotiushicadjicitur. ^Am pi am <¿r argumento dignam expecta- mus à Dnt Brandio Lubmnß , qvi <Í (о) J* Ablegatus ipfa fuit. Addemusér No tifiant libriAfironomici Sittenßbusßn ntul <¿rlatinis charaäeribus àVerbi- eßio, edit i, ér à me inßeäi, <¿r bre ves R. P. Grimaldi Preßdis in Ma- thematicóTribunali literas Goa ex in nere datas 6. Decemb. 1693.01m ad Si- nasfuos rediret ; vel ideo qvodjpem egregiarum in Europam communica- tionum mihi fecere ; pofiremas R. P. Tbomanatione Belga vice Pra- fidis in Matbematico trtbunali, qvi- bus nonnulla de infigni Chrißianißni progreßu docemur^ér ßero excitar i pojje Europeas aulas Eccleßasqve, ut operarios mittant in paratijfimam meffem. Ex his etiam colligi vide- tur Grimaldum , qvem utprimumPe- qvimum attigerat,periculofi decubu- iffe intetteximus magno publica ret bono reftitutum ejje. Hie cum Roma digrederetur, mijßonariorum partem maximum in Lufitanis navibus pra- mittens, emifiituerat terra ire per Mofios, Uteris &ßgiüo Tribunalis Re git rerum militarium ßtpremam cu- r am gentis inßruätts,&' Magno Cœ- XX 4 'fare «•<<,) 13* fare noftro Regeqve Polonia in hine re falutatis ; fid neс fui negotii mo- mentó , neс tant or um principum com- mendatione obtinere potuit ut à Mo féis admitteretur,qvod paulo ante fa tum etiam R.P. Aprilis fenßt, cujus itinerarium extat. A me Grimaldus. Andre Lu- âolphus, & Magnus ipfe Eleâor de- fun £lus à qvo Berolinenfim prapofi- turam acceperat, fruflrafuimus;five tile inventa fita nimio aflimaret,five nondum fatis excuit a in apricum pro ferre dubitaret, majora credi put ans de ignotis. Et eo usqve procefftt fin- gulareviri ing/nium , ut minas qvas Jbarferat executus , jchedas fitas pau lo ante obitum exujjijfi dicatur, ambi guo judicio, utrius nobis notitiamfub- tra- tr obere voluerit feien tia fu'aati ne- ßientia.Ego,utpr aclara aliqva jam tum obtinuiffè,itapluraJperaJjfè arbi trar , qvapotuißet prafiare fijatis fú- ijfet adjutus ; qvod ß intelligentibus ingenue rem отneт expofuijjet, hand dubie magnorum principum, & fui prafertim domini favor e defiderata fupplejjet. ínter ea qvicqvid hoc fuitx qvod nоn plane di nihtlofuiße arbi trer, obßinatione vir i cater a boni &. bene merit i, Chrißianarei &misß- onibus per iit. Grimaldus autem , ut ad hune r evert ar , impenetrabïles Mofcos expertus, iterGenuam relêgit, inde Majpliam & hincSmyrmm na- vigans, terra ad F er fas pervênit» qvorfum eum &» ultra etiam, liter* mea funt fe cut a, qvas\ commendati- tiis pro Grimaldo ad Perfarum Re gem fuis Ser enijßmus Polonia Rex ad- jungi jußerat , commendantibus RR. PP. Vota & Kochanskio : tametß ipß jam digreffo litera Ispahanum aove* nere. Ex Perfis per Usbecceñfes Tar taros & Bocharam porro ad Sinas cogitaverat fed in fe Ais itineribus in XX* *» illa barbarie deterritus, trithre via fer Goam & Indos Macaenfem po- firemoportum tenuit: & magno Prin- cipisgaudio fummoqve honore in Si- nenfilmperio fuit exceptus. Nunc res Çhrifliana egregie amplificar i dicp- tur, maxima Jpe progrejfuum ma- jorum, prafertim Jt verum efl, qvod R.P. Adamus Adamandus Kochans- kius,pollens infigni humanitate,pra- claraqye rerumprafertim mathema- ticarum fcientia, invent isqve etiam fuis Jefuitici ordinis ornamentumt ßbi nuntiatum ad me fcripfit ^Ha re dem Imperii aliqva UnguarumEu- ropaarum notifia imbui. Jam ex GaU lia nova Miffionariorum fupplemen- tamittuntur. Spero Germaniam qvo- qvefibi érChrifto non de futur am & qvod Uteris Viennamfcriptis optare me fignivicavi , Cafar eo cum Mofcis, foedere nuper iâo mittendis ad Sinas. Evangelii praconibus aditusapertos: fumma Cafar i s pie täte & fapientia «- tente R. P. Menegatto Confejfario, cu- jus doârina eminens aueíoritati re- fpondeu Qvod fi ea res cordißt 'tis $d qvos qvos pertinet , put em aliqva то» er i poj/è, ut divino munere, pronisqve rebus tanto reâius utamur. Jam olim Sina Chrifium audire capêre. Serum nomine Romanis &• Gracia notos fuiffe confiat, fitfliniani magnitemporibus vermes ferici tex- tores allatifunt in Romanum Imperi um, tunc etiamCofmas Monachus hi- -dopleufles fupra alios remotarum gentium notitiam de dit. Ex ejus fer i- ptis excerptam Infcriptionem Aduli- tanam Africa interior is Holfienius edidit. Idem Cosmas, qvod nemo an te ipfum qvantam confiet, regionis Serica verum nomen prodidit. Nam Tzinvocat, qva pronumiatio magk iueritati accedit ,qvam noftr a vulga ris, cum Sinas aut Chinam nomina* mus, Tschinam enim cum Lufitanis efferendam jam dixu Forro Syria Chrifiimos penetr äf fe ad Sinas <¿r Chrifto Ecckßam fundasß, monumentum prodit apud Sinenfes noflro feculo repertum , qvod edidit A-thanaßus Kircberus, ф* Andreas qvoqve Muüerus illu ftravit. Cum vero apud eruditos dub к at tone aliqva lib at um fuer it , Melchifedecus Thevenotius Biblio- {becarius in Gallia Regius, qui ma xima r er um cognitione inftruâus ,<¿r prsclara conjilia agit ans Geographi- mn imprimis iüuftrare cogitabate fub- Jidia qvada juvanda ejus autorita.. i in Mahometanorum fcriptis invênitflUàe vereor ne morte viri interciderint. Pofiea inqvirens inteUexiHerbeloù- um Galium Orientalium rerum noti fia infiru£tifiimum,quiéripfe ob'ûtdle- lationem qvandam ( Arabicam an Perjicam ) itinerisper Usbeccenfes ad Catainos vel Sinenfes , magno Hetru- ri&Duci interpretatum , ubi compro- batio qvadam extare dicitur antiqvj apud Sinas Cbriftianifmi ; qvam in publicum prof err i,cum ret Cbriftiane inter (it )V. CL. Antonium Magliabe- chium, & mek <¿r aliorum laudati- mibus fepe nominatum,hortatusfum, ut qvicqvid hoc eft erui cur et ,favi- turo baud dubie Magno Duce cujus fqvat pietatem fapientia. Apud nos paß An dr. Mußer i obitumÇhriftianus Men (o)gr. _ .... Mevzelius Serenkflmi & Potemkßmi Eleeíork Arcbiater, Sinenfem erudi tion em В er ol'tni confervàtï' optimam ejus voluntatem animante prono fa vor e Eleâ or к fapientkfimi , (¿r vera pietatk fideiqve propaganda: arden- tkfimo flud'to nemini concedentk:P"ô?'^ ro cum bac qvam nunc eâo Reâork Collegit Pekinenjis relatio à R. P. de Amar at Lußtano ex urbe mißa , com- mendante Dn. de Cocbenbeim Cel- ßßimiEpifiopi Monafterienßs Conßli- ario mihi comjnunicataßt,putavirei Chrifliana inter ejße,ut mature extaret divini beneficii ac cur at a recitatio,cojr ßerenda cum ik, qvaR. P. Ludov. de Comitibus in fua rerumSinenfiu expo- ßtioneGaüica attigit.Nec me mconjul- te ßaäurum putavi ,fl qvadam adji-

Líber LIBERTAS

Evaqgelium Chrifti an- nunciandi & propagandi

In Imperio Sinarum, -- Solennk«r dedarata

Anno Domini i6p2.dic 22. Меть . fis Mardis Sc Pro Europíeorum notitia, defcripta,

Àutore ..

P. J0SEPHÖ SUA RÍO, Luiïtano Societatis JE S LI Miffionario Sinenfî , Collegii Aulici Pekinenfis Reâere.

A Ad

Ad Leâores.

ШИт femper mutier i quo fuH* gor anne хuт fueritf ario* res Pekimenßs auU even- tus,botto & faluti animar um fubfef- ,vientesiexaâè cottfignáre ; unice cu-, ferem banc Obligationen* me am ad- implere4 Tluribus tamen occupatio- n'tbus implicitus i quam niellent accu rate, confer ibere íisqueo event im fe- îiciJJirHUmfbetieficium maximum gra- tiam finguUrem i, qua liber alijjimd Dei bonitas 3 inte fèe dente pieni/Jßmd mifericordia Maire i & gUriojo Pak triarcha Divo ¿fofepho , Sinàrum Pa* trono y cúrrente hoc anfioxbv 2, non hujatis aula tàntum, fed omnes apud Siuas degentes , Cbfífli operarios di- gnata efl exhilare, Hofumeriimm*- JßUßma fujpiriaírí fümma gaudia^ tiaufeabunda iœdia in latijßm» ju.< hila, gravißimas anxietates, трrсн J>è inexplicables voluptates t acfola- ti a tandem aliquand* cowtonutavit ; Im» benigne indu!fit,ut in populoßjß- 9no Sinarum Imperio , Dontim ' noftri JESU CHRISTI Janâiffima gr& tine Lex (qua unnis jam eentufn ptr Jerenijßmas Monarcharum S'vtien- Jtum prohtbitiones inter privates pa- rietes , veluti captiva concludeba- tur ) disruptis hodie omnibus repa- guUs,per S. Evangelii Minifiros pro- palam valest pradicari, ¿¿cutientes in idololatria tinebris, anima purif- Jimis vera Fidei radiis illuminarifa inferni Dracoiiis faucibus er'tpi , at- que ad fuavißimum fanéía Matris Eccleßa gremium feliciter deduct. Quoniam vero fummum hoc bene- ficium condtgne aftimari nequit, nifi infuperabilia pfopemodum obflacula, qua perrumpenda er ant innotefcant; framoneo in prœfentis relationis Parte i. prateritorum , in Partei, currentittm annorum impedimenta: А ъ unice С 4) miée Mud expo [cens , m ne bumt fe- 'pens flylus Leélores deterreat ; fed fot ins excitetet meum majorem Dei Gloriam promovendi , ommibusque & ßngulis gratificandi fiudium i qtioprafentem , quant umvis exilem> uttamen (Jt ad occupationes , quibus vix non opßrimor, atiendas) ardu* um fan* labor em aggredier.

» v. ... \

fARS . PARS PRIMA-

Prasteritorum annorum impedí» menta, quas in Sinarum Impe rio liberé prsedicandas Chrilti Legi, & Propagando Romano- Catholicas fidci adveríabantuiv

CAPUT PRIMUM.

Difficultates mox fub Miiílonis Si- neiifis initia exorta? / & quantopere eas attemperare adnixifint Miffionarii noflri ad an num usque 1669.

Uamprimum Evangelice Prascones Sinarum fubin- travêve Imperium , cum. innumeii,? prope adverfi- tatibus continuo íliis decertanduta fuit. Difficultates originem fuara ducebant ex ipüs Sinenfium Legi bus ; quarum altera ingneíTum ia Imperium alienigenis omnibus, pras- cludebac j altera vero novas íe&as,. A i ft Sc quameunque peregrinâm , Se nondum approbatam in Imperio Religiösem indigenis feveriflïmè prohibebat j fed omnes & fingulos cogebat ampleéti, vel comprobatam Sinenfium Literatoru m legê,à Con- fatioj magiftro illis maximo, tradi- tam , vel non nullas Bonziorum l!e- âas , non quidem utí Literatoru m Legem authentice confirmatas,fed à tempore immemorabili diffimula- tas , & diuturna prasfcriptione in troductas. Prima Lex immane quantum Mi- niftrisEvangelicis adverfabatur in- trare in terras Monarchias Sínicas íubjeâas eupientibus, vel in üs mo- rari ; Verumtamen in gratiam illo- rum, qui vel à Monarcha ad aulam vocabantur, vel per ejusdem favo- rem , aut Magiilratuum ( Mandari nos Lufitani appelant ) proteôio- nem , in variis Imperii provinciis fparii degebant, ctiam alii clam fub- intrabant vineas Domini operarii , quos omnes faspenumero Tribu nalis 7 iwîis Mathematices Praiès, Provín* ciarum Prastoribus,feu (ut paffim appellantur) Pro^Regibus , atque urbium PrasfeéUs veluti familiares fuos,&Fratres officiosè commen- dabat. Ea autem commendatío id efficiebat,ut conniventibus his Pro ceribus, operarii Chrifti, non modo Imperii Provincias , fecuri ad fpar- gendum ièmen Evangelii peragra- rent, fed etiam in iisdem conftanter reiiderent : Opus tamen erat MiíV fionariis Imperium ingrefiis, caute prudenterque agere , ut Mandari- norum conniventia perpetuaretur. Atque ita quidem deinceps ¡femper erit ; hace enim prohibido advenís praífcripta, necantiquata hue usque fuit, nee antiquanda unquam vide- tur, propterea quod fibi perfuade- antSinenfeSjhujusce Legis abroga* tionera certum Imperio fuo exitb um allaturam. Difficiliserat exterorumin Si- nenfe Imperium ingrefius, &immo- A + ra ratio ; multa tamen difficmor Reff- gionis CathoÜcas ingreíTus & pro- greflüs propter fecundam Legem * quarincolts novam,peregrrnam, 8c non approbatam in Sinis Religio nen*] admitiere, omnino prohibebat^ Exinde ortum, m noftra fanâiflima Lex (quod cenferetur nova,eíTetque extera, &in Sinarum Imperio non- dum approbata) nimium quam vi- lí penderetur , frequen tibusqne Man- darinorum ediâis graviffime inter- diceretur. Qui tamen, non obftan* tibus his hujusmodi mterdiâioni- bus , reliâa vana Dasmonum idolo- latria, veritatem Catholicam ample- ôebanmr, ilfisillorumque magiftris Divinas Legis praeconibus, frequer- tes omnino ílúlinendaí erant períe. cutiones. Quae adeo exofam Dei ' Legem Ethnicis reddebant , ut ríe mentionem quidem fieri de illa pa-: terentur, Hinc ñíif,quod, ut tot tantisque malis occurreret venerabiiis P, Ma-' , . thasus , 9' thatus Riccius Sinenfisr Miffionis Conditor, ipfeejusque comilitones,. & cícteri de Societate , qui fubinde penetrarunt in Sinas, acerrimam II* teris Smenfibus operam navarent. Comparato enim Literati Sineniisr nomine , cum majori aeftimationis opinione inMagnatum acMandari- norum congrefïibus comparebant, eorundemque facilius aucupabantur gratiam ad perpetuandam Miifio- nem,patrocinandum Neophytis, ar que fopiendas perfècutiones cum primis neceffiiriam. Et quia videbanteriam Mafthefe- os difcipHnam , puod eam potifli- mum partem , quae de Aftris traclar, regnare in Sinis , ad augmentant1 Catholicae Religionis , fummá dili gentia deíudarunt in abfoluta Ma- theieos icientia comparandâ. Ob cujusexce!lentiam,praifertim Aftro- nomiae Miffionarii noftri in Peki- menfiauîa ftabilem fixere pedem, copioiisque funï privílegiis cortde- A î '* corati. corati. Omnium vero facile pri mas tulit P. Joannes Adamus Schall, qui propter infignem Mathefeos peritiam (Tartaris rerum jam po- tientibus in Sinis) ex fpeciali Im- peratorisXunchii (a ) bene volentia Tribunalis Mathematicae fupremus Priefesconftitutus, atque rariffimis bonorum prasrogativis cumulatus eft: qua; in fummumChriftianasFi- dei cedebant emolumentum. Ac- ceffireo quoque tempore P. Gabrie- lis Magallanii artificiofa induftira, quaejusdem Tartaro Sinenfis Impe- ratoris mirificè panterque fruâuo- sè captabat affectum. Idcirco Tub hoc Monarcha Evan gelium Chrifti fatis libere, aс feleci- ter annimciabatur ; Licet enim per- multae in Miffionarios,& Neophitos infurgerent perfecutiones, Joannis Adami authoritate confeftim fopie- bantur, Sed (-> Vulgo XunGW. п

Sed haec facilitas Parris Joannîs Adami in reftinguendis illis inccn- ¿iis grariis Regiis nutrita, fcintillas, quas fub cinere dolofo zelusLegum fuarum in Sinenfibus fovebar , ex tinguiere non poterat. Demortuo enim Xunchio Imperatore , 3c pro parvulo Khamhio (b) Primoribus quatuor Imperium adminiftranti- bus, in Joannem Adamum , & catte ros Evangelii Praecones confpira- runt, Divinar Legis hoñes ; fed o- mnium crudeliflimè quidam Iíam- quam Sien appellatus : qui vehemen ter cupiens Catholicam Religionem in toto Imperio prorfus delere, ar tificiose confiais criminationibus, apud iniquiffimos ejusdem iecum furfuris Judices efFecit , ut fupremi omnium Judicis Dei juftiflima Lex injuftiffime condemnaretur ; atque ex univerfö Sinarum Imperio de creto publico (quod nomine Pupilli quatuor ílh Direâores Imperii íub- lcri- ' <*) VvigaKimMh icripíere) protcriberetur. Evange^ hci operarii agebantur in exilium i at vero Ioannes Adamus capite da- mnabatur : quam quídem fenten-v tiam mortis revocavere poftmodu, & Joannes dimiiïusè carcere, Peki-. rr.i ( ubi paulo poft vivere deñit.)» remanere juííus. Ibidem mansere: Patres LudovicusBuglius, Gabriel Magailanius, & Ferdinandus Verbi-. tit. Céeteri emnes ad Provinciam 'Quamtum vulgo di&am in exili-. Um amandati.

CAPUT SECUNDUM,

Noftrornm induftria?pro Libertate Fidei Catbolicas coniequenda adhi* bitas aono ib('

QUamquam teneres etiamnum ieflet íEtatis popu'ofifíím* Si- nenfis Monarchic bartes Kburihius quia ¡quiâ tamen jtfdicii maturidris era?, íquam aetas рrae fe ferret, 6c amah1 tiffimusjnftitiae,eamque rara hurmv. rritateattemperabat, absque Tuto- tibus anno Domíniió67. imperare cœpit benevolus , prudens , ac ju- ftus Monarcha. Mox fub principia Monarchi hujus regiminis Ludo- vico, Gabrieli,& Ferdinando , qui Pekimi remanferant , revivifcebat -non nulla, fpes : Fore enimvero ut Catholica Fides non tantum ad nu- perum brevi eíTet redítura florem , fedetiam iub hoc Monarcha per li berum , ас publicum exercitiuun » ¡maturos animarum frwâus copioíe «flet prolätura. Lacbbant illa m {praster divinam clementiam, quatrt MiíTae facrificiis, affiduis precibus, gemitibus , & lacrymis impíora- bant ) magni duo Imperii Proceres Societatis amantiffimi : Eorum al ter erat primus Principum Sanguis riisRegii , qui vulgo Reguli dicun* Tur, maximae asftimationis in Impe rio ¡ fupremus Golaorum alter, pn- , . • > mus. ïttos inquam Imperii Minfter , & regnanti Monarchie arââ affinitaté conjunâus , San Laoye nuncupa tus. Se Sut Monar- cha eos gueri,& de re Aftrononaica confuli juiferit ; ac tandem Ferdi nandum ( bac in fcientiâ perquam excellentemjquique publicis in di- fputationibus Sinenfes Aftrotiomos Temper vincere confueverat ) Ma- thefeosTribunali praefecerit. Evo caras featus poftmodum Ferdinandus ad Monarchae colloquium , propofitiS fibi omnis generis quaeftionibus ram erudite fatisfecitN, ut nimiura quan tum Augufíum Prihcipem rebus Noftris propitium reddiderin Necí minbri induftfiâ in Religionis Ca tholic* bonum inibat ejusdem Mo narchae grariam,graphicis artificro- fisque operibus Magallafliüs. Ácquifitaimperatoris benevolen cia, цuas magis ac magis" augebatur indies erga Noilros ; omnes treä ütfiul, habita alloquendi copia, poft- qu&m Chriftianae Religionis fum- mam ipii prolixe aperuêre , de in- üitiisquodam fibi perfiimmum de- deCus calumniis graviter conqueftí funb Imperator , б^иШШтae Ca tholicae Fidei Califae faVere^ & fe no* ftris de tolerada im merito iniuriis compati indicabat. Cûmmodiffime etiam acciderat^quod tum temporis (cifcumagebatuf jam annus 160p.) unum ex nuper. gerentibus Imperi um i PatrocuM diflum Chriitiani ftominis hofterri peracerbum , ob \6

«rimen 1агПе Majeftatis Imperafàr compegeritin vincula- Edifíum eftprotinus, utquiciimque damni ' tjuidpiara abillo paffi fuerant, obla- tis de more libellis, Imperatori expo- nerent. Plurimum pana fuerafcChri- ftiana res : idcirco Ludovicus Bu- glius. qui cœteris mm praîerat, ex eorunderri confilio , urgente etiam memoratb Regulo Patrono noílro , decrevit apud benevolum Monar- cham, juridice Legis Divinas eau* fam agere. Nec mora, libellum for mat fupplicem, in quo accurate re- fert batbaras perfecutiones , fub Quatuor Viris innocentisiime ex- ântlafas , Legemque Divinam , & illins Prascones per Yamquam Si- en um injuriofisiime accufatos;hu- militer fupplicens , ut Imperator, & caufam examinare, & innocen- tiam paiam facere juberet. Libelli autem tenor erat hujusmodi. vOfFerunt libellum fupplicem „ Ludovicus Buglius , Gabriel Ma- „ gallanius,Ferdmandus Verbieftus. > „Caufa vCatifa ílipplícatidi multiplex: Frau* s, m primís , quâ circum ventus 5, Princeps ; & violentia, quâ praci- „pitati in interitum innocentes; 3, communi cum indignatione , <3¿ y, ôffensâ tam iuperum , quam mor- „ talium. Obteftamur itaque Maje- „ftatemRegiam,utextinguat quid- „ quid etiamnum tatet nequiti* coa- „ fœderat», & fie palam faciat mun- do caufam, innocentiamque Joan- „nis Adamij vkâ licet jam .defun-

»''•• Hoc igitur cum dolore gemi- tuque nos tres dieimus annum jam „ agi quadragefimum ocbvum ,ex „ quo populan» ille nofter , & lort- „ ginquus advena Joannes Adamus „ pervenit ab occidente in banc aй да lam > & imperante etiam tum fa- „ mi1¡2 mperiore Taiminga , pro- „ tinus ex mandato Regio curara, „ fuícepit rei Aftronomieae, Deinde „ vero beneficio fingulari novaehu- „jus Tartaricae familias, novo jus- U „fus 4

rèifiis diplomate perfcverare inilid И munere jCOnftanter annosviginti, à,ôc araplius , némine omnium vel to adverante , vel obtteébnte ¿ mo- „ tus cœleftes, ánnuasque vicisfitu- dines accurate füpputatas , rite к quotahnis vulgavitper Imperium: ¿, quoad ( proh dolor î ) tandem ih- <, cidit in infidias , aс mahus impro- „ bi veteratonsYamquamfiem Qui ,3 quidem homo, imperante familia Tairaihga juffit Regid . caeíus fu- ,, ft i bus, jam fem el pamas dedêrat aс* „ cufatiönis absque tilló iundamen- м to peí fummam injutiant iriftitu- ^ta;. Et tamen idem nunc rurfus ¿, tyrañiea fretus authöritate (uniuá з, maxime patfdeumi ) haut dùbi- ^ ta vit erroris arguere Aftrondmi- ,, am Europasam, eamqúe regulant ¿ 53 quampraîcedens Imperator ab an- э, nis decem, & ampliüs ftabilivéraí, femere criminan: quoad indiétis 3lnuper comifiiä ( in rem nöftranl 0 fane feliciter) juffî íunt Principes" apfltfli & fecundi ordinis, nee йоА „.Regiorum tribúnalium PrafideS j, & AíTeflores, examinare denuo no* » vam Шат methodum ; quas & ap- „ probara tunc fuît íummo confen* >, fu omnium , ipíeque mox Ferdí- >, nandu¡s juffii beneficioque Regió >j Aftrönomicas rei curam denub i, íufeepit : nec tas' deinde cuiquam ,> Fuit movere amplius banc contró- fcVerfiam, 9) Sola nunc fupereü declaranda >j fimilíter Lex > atque Religio Db- íjttijniCóírorum, de quo pervetü- >, ftus ille Codex vefter ait : Supremùs >уф éf max'mus Imperator t fcïlï- „ cet qui defeendeni in bac inferior ét „tremendam fuam Majtflatcm ma- „ nifeflat -, eftque ipït condkor „ omnium rerum ac Dominus. In 3) occidente quidem noftro ferrant 3, ipfms Legem triginta, & amplius 3> tum regna , tum Satrapías , uniue » omnes inflar familia? , idque jartt 5> per annos mille, aс ttecentos, neс В % „ fecus

i, etiam poteft intelligi Legis ejbs"- „ dem tani antiquitas, quam ampli- „ tudo. Quid ? quod imperante; „Vanlieo («) jam exiftebat in hac Sina, funtque adeo jam anni 0Ö6- „ ginta&lius.quod eam Doâor „ Europatus MatthaeusRiccius fixo „hic domicilio , ícripto verboque „ vulgavit. „ Summa porro Chriftianae Lè- j, gis habe eft, ut veneremur cœleile „ Numen, aс diligansus proximum: „ neс alio fere fpecbnt * quae docet „ prasterea, quam ut noS vincamus „ ipfi, & impleamus naturas noftrac a Leges omnes , fidei inprimis erga „ Regem, obedientiat, öbfervantiae- „ que erga majöres ; moderations „ item modeftiaeque ; qtíx omnia ¿ precipua funt illius capita. Et „ talis quidem inter ipfa ftatim prin cipia paffim hic audiebatLex nö- 5,ftra : quam adeo tum ñobilitas, tum 00 vulg« Van Líe, It

»/tum ctiam magiftratus habebant „charam , & in pretio. Xunchius ,„ certe conditor familias huj ns Impe- ,', ratoriae, adivit fepe numero asdes „noftras aс templum ; 5c in huius j, quidèm atrio juflït ipiè de cenfîi ,, regio marmoreum erigí monu- „ mentum,fuas erga nos benevolen- „ tide: aliud item prasfigi voluit ipfis foríbus,quo asdes ipfas more gen- ,, tis celebrabat , nimirum : Sedes iUußris penetrant is arcana. Ipíum ,,deniqueJoannemAdamum hono- ravitBOvocognomento : Vréftan- ,f tis ф> arcan* Legis Doâor. Quod зу fi Religio Chriftíana perverfa.eft, ,,ac falià ; quomodo virtus illa, aс ,? fapientia memorati Imperatoria >,non eam fevere omnibus inter- u dixit? „ Etnunctamen propter ea,qu« ,)Yamquamfienus confinxitjConcre- „ mati fuerunt libri Divinas Legis, «asdesque deftruàtas : quin & idem jjYamquamfienus reum praîterea В J egit ^egit Joannem Ádamum medita^ У perduellionis. Atqui nos cœteri^ „ que fociorum tam remotis e re- M gnis adven£B,& qui terra raariquei y pofuimus annos omnino tres in; yhoc itinere ftadiorum nonagefies a, mille 5c amplius; nos inquam, qui x, nunc in Sinis degimus homines'' „duntaxat viginti, & aliquod nati" a,quidem in Occidente, fed viventes; ,,ac morientes in hoc oriente , qui- „ bus tandem alis inftruâi iumus, quibus obfecro fubfidiis. ad fuièi- 9,pienda perduellionis confilia , Sç ,,occupandura armis fcilicet hoc ,, Imperium ? Et tamen os illud tor- „tuofum.^fubdoliBque confiâiones Rantum efFecerunt , ut innocentes „ ifti advenas viginri & aliquot, ab „ legati fint in pro vinciam Canto- j.nienfem ; ubi etiamnum twerent; „miferi vinflorum inftar , & nec i,progredi iinuntur, nec regredi,' J;Cumque nullum crimen admife- ,) rint,quod bonorum publicationem „mereatur; ^mereatur , asdes tamen ipíarutfV traita? funt alus incolend« : Loes* „ fepultune deftinataalii invaferunrç. >,quo magisetiamurgemur noftris, ,,ut clara voce çonqueramur de. tanta iniquitate, Cumque jam, „ tyrannis illa Patrocumi tandera „ venerit in lucem, & infignis ifta ,,infolentia folis inftarjam patefcat; ,,obfecratnus Majeftatem Regiam , • „ ut demittat fefe , ac detegat hos, ?, qui eriamnum latitant dolos , ri- „ teque examinet, ac declaret cau- „fam iftam,ut fic patefaña defun* „ âi jam miniftri innocentia , prop dicet is ipfe beneficentiam Impe- „ ratoris fui,quam vivus mortuus- „ que fenlerit, Similiter, quia ipib periècutionij tempore nonnulli Mandarinorum , CatnoKcasReligionisergo, vel Ma- giftratibus ahdicati , vel etiam iti exilium ablegati fuerant ; hi ut ab ' exilio revoearentur in patriam , illi ad abrogates honores ab Impera* - $ 4 tere, i4 tore,Noftri humiKter expofcebane ad cakem libelli , quera ofFerebant atino 8. Imperantis Khamhii Luna? 5. die y. falutis humanas 1669. гг. Junii. Non eft raoris in Sin enfi Imperio, ut injuriis affeâi , fupplicem per fe ipíos übellum Imperatori prasíen-, tent ; fed reeurrunt ad Tribunal ( ad quod caufà pertinere videtur ) libeî- lumque iuum Tribunalis Praefîdi, qui eum Imperatori porrigat, com- roittunt. Qupd fi Tribunal qua- cumque de caufa Hbellum renuat aecipere, vel acceptum Imperatori oiFerre ; tune licet petenti ad aliud concilium Tum Chim Su vulgo di- âum recurrere ; quod reйe fupDtí- cationum dieere pofïlimus ; ejus namque munuseft admitiere libel- los íupplices , admiíTos diicutere , &fi quidem iequa poftulari videan- tur, Monarches pratfentare. . Noitrorum libeilus deferendus tratad Rituum Tribunal, quo in ter terfex majora Concilia Regia eft or- dine tercium ;& cujus proprium eft munus de rebus ad Religionem ipecbntibusfententiam dicere. Si vero Tribunal iftum libellum rejice- ret,recurrendum erat ut jam dixi- mus, ad Supplicationum Tribunal. Quia tamen Imperotor hoc ipfo tem pore aliquot Reguíos ad Regiae li men conltituerat, ut omnesadver- fus Patrocumum querelas excipe- rent, & adfe perferrent , Noftri, Se quod de Patrocomo , Chriftiaeas Religionis iniècbtore , conquere- bantur,&quod cupiebant jam no- minata Tribunalia, negotio Catholi- caeFidei infenfiffima , fubterfugere, libellum iuum praediflis Regulis porrexere. Ab illis Principibus mimanifïime excepti funt , ôc libel- lus confeftim Imperaron prefenta- tus~ Quem Monarcha ( uti curias mos eft) Tribunali Rituum traafmi- fit , ut pro debita caufac juftitia fuam promeret fententiam. В J Nulla a.

îtfulla funt apud Sinai; L,egunv Volumina , quorum auxilio in oc* currentibus cauiis judicium ferant, Cum vero cuipiamTribunalium de re aliquâ confultancjum eft , fuuqi fcrutatur tabularium, ufquedum e- am ipfam,autei iimilem jam dif- cuflàm inveniat > vel certe decre- tum aliquad , aut in limili caufë jam latam ientenùam. rei, de qui* pgitur, nomiiiis additis , vel dem- pns , facile accommodandam. Jux- ta qua: tandem cauiàm difcutiuntj fententiam ferunt , & Imperatori fubfcribendam ofFerunt. Моreщ huncTribunaUs Riruum Prasfes, & AííeíTores (omnes Chriftianae Fidei capitales hoftes ) in caufô noftra expediendâ exaâe fervare nite- bantur. Quicquid enim Catholicam, Religionem concernens, in tabula rte Tribunalis invenid potuit , id omne in jus adducebant,fed vel pra te contorquentes , vel callide ac commodantes Divinse Legis pro-: < i fcriptioni, *7 fcriptióní, quam ab Imperarore con- firmandam enixe contendebant, jîicc omnia perípieue videre licet in illorum fententia, quae fuit hu- jusmodi: - „Praefes Cocilii Rituum,cum „ fuis Afíefloribus exterisque Ccn- »filiariis, libeUum offert . quo cx- „ quirit reverenter voluntatem fuœ ,,Majeftatis. Ego fubditus,ac Mi- „nifter Regius , cœterique Admini- „ftrijinftituti communi dehbertati- ,,,one, coraperimus, fecundum ea „ quae referuntur in libello fupplicc „Ludovici Bugiii, Gabrielis Mà- „gallanii , Ferdinandi Ver.beftií, „ quod Religio Domini Cœlijam exi- ,,ftebat in Sina temporibus Vanliei» „qui fuit fuperioris familiae Tai- „ mingas Imperator : jamque adeq „efRuxifle annos ocbginta, & am- ,,plius , ex quo Europajus Doâor „ Matthasus Riccius pervenif in hunc „Orientem, fixoquehic domicilio, „vulgari fecjt .ао&шдо fmp¿ • „quam i,quam& ícripto verboque declara- „ vit. Summam porro Chriftíana? „ Legis hanc eíTe ; venerari Coele- „ fte Numen/de diligere proximum; „ nec alio fer« fpeäare , qu« Lex „ ifla pr«tereâ docet , quam ut vin- camus nos ipfi , & impleamus „ naturae noftras Leges omnes, fidei ¿ inprimis ergaRegem Д obedientiat „erga majores, modeftias item , Sc „ moderationis, „ Nos interim fafta disquifitione ¿ mríum comperimus , quod anna 3, tertiodecimo Xunchii Imperato- 5J ris , proxime defunâi , Luna un- ¿ decima acceperimus venerabundi „edi&um Regtum, quo pracipie- ¿ bat is huic Rituum concilio hisce 9, verbis : Ego nt miminißrem reâe ¿ hoc Imperium , debto ante omnia, ¿ neceffario dirigere, probeque infii- fuere jubditorum meorum cord* ¿ adeoque rejicere doârinas omnes, ,) artesque pravas ac ferverfas. Et ъ tresquidem jettaum Literatorum 1 »feilt *9 l,ßHhet, (tctua qua fit о qui que ritû ,з idola colunt , fi par iter conjlderen- >3 tur,omiies hoc efficiunt ,ut agant ho- w mines , qua bona funt abjiciantque „ mala; ut avertant feje ab eo , quod ,,pravum eft , & ad id quod eft re- .„ £lum convenant. Verum font pra eter iftas alia quadam fed a ober ai r antes aс fniftra qua confundunt „ imperitam multitudinem , qua fo ndant inter fefe homines improhos , ,,3 tioâtu congregantur difperguntur ort 4 luce. Ex harum Jeâatoribus, >, y qui tenuiores fnnt nummis fere ,, mhtant,ac twrpitudini dedunt jefe, „ qui vero potentiores fuvt prorfui abjiciunt obedientiam Regt debi- 9, tam , <¿r clanculum nmchinantur t,defeâiones. Porro adhibui ego 9,fapenumero fever a quadam reme- ,j dia : mndum tamen ( utique pra- „ ter meam opinionem ) fenitus ex- ting u i potuerunt r cliqua tftius ma- „li : Totumhoc revera oritur ex eo- „quod exifiant in ipfa aula fed ata- re$ '„ res quídam, qui cum aßtßanftmpt* ï , rat ort ,patrocinantur interim г Hi s „ hominibus, qui Jpeciofo utentes no- ,,mine religiojarum Jupplicationurfr „ <&* oblationum, multa interimper- t,petrant temere <¿r inverecunda, ,, viris pariter aс fœminis parura „ honefle concurrentïbus. Ét ccete* „ ra. Nos igitur voluntatiRegias, ,.tarn diCertse reverenter morent 9, garantes i vulgavimus tune feve- „ram interdiâionem , extatquô j,proceiïu$ totius rei in tabulado », noftro* . „Praetereafundatör hujusnóva* ,, dominations , Imperator defun- ijâus > honoravit Joahnem Ada- ,, mum Elogio marmori infeulpto. ,, Elogii pars una fie habebat : Égo >,dum luftro Tepta mea venatoria, >, fita ad meridionalem plagam Re* i, giae noftraí, forte tranfi vi per tem- ,, plum quoddâm, in quo vidi Spírí* 'vtuS cujusdam veneran dam effigi- *»era y (a)ßmilem hominibus iütus K''' i>rt£**ii yt regni; fbrma quoque t empli , -& ,yfitppellex & ornamenta dicebantnr a a£erí de rebus, qmjptâant ad le- „ gerft Domini Cœli. Joannes au- ¿, tem <_Adamîis,qui mite decades all- ^qubdamiorumin Sitias, eft in gref- „Jifs j preciare fervat Legem ißam> „fervitque diclo Jpirhui ( cui etiam h extruxit novum ifiujd tempium) non b,Jinc laude inßgnis àbj'ervantiœ, in- i, tegritátis innocetotiœquè. Plane s, vir eft egregia vita : adhtc vere h impiger ас Jedtàus ; & deniqué „ virprorfus eminetïs. Aliaque ibi >, dicuntur ejasdcm fere fenten-

i, Decimus pf seterea Ferdinan- j, dum Verbieftium, ac Socios ipfi- 4, lis, proüt ipfiraet quondam jufi- „ dice intérrogaüi profeffi íunt,ad- 9i mittére in Legem , fuâm mares »áqueac fœminas : quo eriam D tempore* utentes aquâ purâ ablu ía imC

(a) Loquitut de pîcti Chtifíi SaltttOríf imAgine* ¡, ünt ipfis frontem , & fie remftttin- , tur eorundem peccata. АЬЬжс >, quotiescunque feu viri íbu fœ- „ minae ex iis , qui jam fufeeperunt Legem, quodpiam deli&um com- „ miferunt, ipfos tunc loco Dei fol- „ vere illud ac remittere ; qnotquoe itemaegrotant cum periculo , in- „ ungere illis oleo facro organa „ quinque fenfuum , & Deum tune „ proculdubio miferatum illis igno- „ leere peccata. Cœterum iidem „ Ghriftiani non cremant ( b ) pa- „ pyrum avis fuis , aс majoribus „ vitâ funáis, quod eft utique non з, obfervare Legem honorandorum parentum. Neceft interim quid- „ quam , ex quo dilucide patefcat , 5,vel folutio peccatorum , vei auxi- „Iium , vel alia quaspiam utihtas iftias Legis j fed pertinet ipfa ad „feäas

{fy Ridicula ítipet/lítío eft , qua ii masi- mc , qui Bonzi audiunt, opitiilari eonantur fuorum animabus , apu<¿ In- ' fcroi drtentij, it ' ¡,íe¿ta$, à tribus fupra memoratis fi diverfas : non eft igirur vera Lex, ,¿ Lex Chriftíana : neque expedie „ earn admitti. " „ Ad id vero, quod praeterea in li- „ bello fuo predicant tres Europaei 9i homines , crematos fuiffe libros „ fuos , aedium fuarum alias fuiiTe „ deftru, inquam, omnia, tamquam res pro- „ prias Cbriftianae Religionis, jam, ¿ turn fuifle concrematas ; templum. quoque ipiorum ac domicilium , „ quod ad plfgam occidentalem Re*, „giaePekimenfis fitum eft, ex man* „ dato(f) Regio tradita fiiifle duor С »bus (О quatuor feificet procerum tun« V¡«* gertwium Imperator» pueri» abus fummis Prafidibus collegif. „ Aftronomici t alterum vero со- ,, rundem templum л fitum ad pía-. 5,gam orientalem ejusdem Regiae, „conceflum fuifle Adamo, Ludo- ,i vico, Gabrieli , Ferdinando incô-. ,jlendum : tertium denique tem- ,i plum , firum extra portam Jeu „Cheim dicbm , traditum fuifle „ Concilio Regio operarum publi- carura, aquo & venundatum eft; „ emptor vero id folo aequavit hi. y, ufum fuum. Alia interim templa ,) extra Pekimenfem Provmciam fi- „ ta , nos optemperantes mandato ,j item Regio nondum deftruximus, „ fed habitan juflimus ab aliis. Lo- „ ca tarnen deftinata íépulturae ipfo- ¿ rum, nondum cuiquam attribui- ,> mus, fed ipfis reliquimus. Prae- „ terea quod attinet ad titulum fa rt vore Regio prasfixum foribus, л Sedes illuflris penetrantes arcana , j,ftmuleum altero titulo, qui limi to lite* ^îï/er xroftattts ШШ fpÖrnet }eannl y, Adamo ícfficer , Prafianüsér ar cana Ltfñs Dtiftor >' uterque hic j>, tituhis ideo concefTus ei fuk -a-ftm- y, datore novas <¡toramationis , quia & cailebatipíe Aftronomiam : non y, autem at eommendaretur , vel il- л luítraretar iilius Religio ; Qui animo propter ípfain ülam caufamj qiiod exerceret Joannes Adamus ас propagaret Cnriftianam Religi- enem -, privatus finit fua dignitate > ac tradttus criminum Tribunali, ut eaftigarerar* dum -autem delibera-, tur de fupplico -, nos interim títulos* rnododkftos eradij»ffimus> De rer Uquis interim hominibus Europseis numero fuprâ viginti, cum verere- "mur ne fi relinquerentur hîc, dmuo vulgarem: pravam Legem >

t-remum quod attmet ad tres illos mi»

t feïftfbs Regios , Tuiüqttekium, Do lores Hiusvoníámum , & Hiuchi- fienum.aliosque; hosomnes > vel propter collatas pecunias in extru- fcnda templa , vel quia fufceperant Legem iftam , vel propter confcri- ptum procemium libelli fopradiñi tíe pröpagatiöne ReligionisChrifti* аnаг , reos eíTe tunc judicavimus, a- deoque privandos dignitate publi ca; Ñeque eft , quod res iíbe vo- eentur jam amplius in deliberatío* hem , quippe poft examen aecura- tum lata* fuerunt fententia* , extant- que a&arei totius in tabtilario no- ftro. Cceterum par erat à nobis fi- ttml Omnia fie expônij 5c exquiri féntentiam Majeftatis Tuae. Haccilli ita impiè eallidemie pro- tulerunt \ at imperator multo plus f ribuens aquitatï cauße , noftrorum- qtie precibus ac lacrymis * quam impietatijudicum , &iniquas fenten tiae calliditati, jubetfine mora trans* ftrri caufam totam à Tribunali Ri- tuum с .. i

mum ad comitia Impertí , non щ$ ob res admodum graves indici foli- . ta. Confiant ea ex Regulis . Гeц Principibus ab Primoribus Regias ftirpis & dignioribuslmberii Man- darinis. Praefes Comitiorum erafc Regulus , dequo fupra , focietati noftrasperbenevolus. Tresnoilri adeflè juffi cum adverfario Yam- ' quamfieno,& Rituum Prasfide,qui partem qubque agebat, acerrimç. decertaturi- Multis criminationibùs , calum- niis , <3c fophifticis argumentis ar- mati adverfarli ad certamen de- icenderunt.omnefque Magiftratus, ac Literarios Sinenfes, iniquat fuse caufas patrocinantes & divinas Legi fummè infenfos , Tecum adduxere. Ail asque pr*emunitus efficaci qua érat eloquentiaLudovicus Buglius, literis Sinicis juxtà ac Europans fcientiis doâiifime eruditus, calum nias omnes , criminationes , fophi- mata,futtfmo rationum pondere di- C i fertiffimè II ' lerf JÍTiml extrícabaf,ac diíué5at,p¿i. ri omnium Tai-tarorum Principimb ad'mirac'ione, Sinenfuim vero Mart- darinomra & Literatorum invidiâ aс dofore % adeo ut unanimtter o- jnftes Principes., & Tartari Magb- itratus pro Lege di vina ftarenr,ejus^ . que pmiruilffartonem Kbéram , Sc publicum exercitium tum advenís» tum indigents mdifcriminatinvper- mittentfum cenferent. At vero Sinenfes Magiftraras ©bfirmatè refiftebanr » non quidem argumentoram ratjonumve rao- mentis fed mera pertinacia & im- portunitate,. qua tamen Tartaros Principes haud potuerunt со m mo vere ; ut igiturillis ifluderent, fé- quoque iîlorum tententise affentiri firaularant > fed dolo maïo in ex> arandâ fententiâ fènfum ilKus ita¡ perverterunt , utKbertas Chriftia- na; ReHgiortis non nifî concedere- tur exteris , in di gen i s vero inter df« ceretur* Carter шп Imperator visi - i k-J fea- fententia, iterato comitia convocan, : & fuper eodem Catholicae Fidei ne- gotio confultare prœcepir. Noftri rurfura ad fimilem cum infeniffi- mis hoftibus conflicbm advoeati; Adverfum quos , pro Lege Dei ejusque cultoribus Buglius; etiam fortiori, quam nuperenergiâ, elo- quentii , & evidentiâ , iniquiffimas Adverfáriorum impofturas refel- lens, tam féliciter peroravit; ut tan dem juftiffimaeTartaroFum Princi" pum ièntentiae, omnes Magiftratus Sinenfes vel invifi fubfcriberent, <3c a<ña poftremi conventûs hoc modo eoncluderent. „ Ego fummus Comttlorum Prac- „ fes, caeteriqne mecum Judices,ob- „ temperantes mandato Imperatoris j, noftri. poftquam coaâo ritècaeiu denuo inftituknus disquiiitiones & „confultationes noftras comperi- ?, mns Yamquamfienum hominem improbum & nequam , coníí- „ âis maligne criminationibus, im- C 4 и por 4o

„ porttine violenterque accufaíTeRe- »jligionem Chriílianam falíitatis aс „ pravitatis : quae quidem Religio rejecb tunc fuit aс vefita per fen- „tentiam ; nunc autem pertyicue nos cognovimus , quod profeffio a, ilia Chriftianae Religionis nihil prorfus contineat , quod pravutp fit, vel ad defeâiones vergat per- „ turbationesque publicas. „ Qua propter par eft rurfum conftituere, ut iis , qui fequuntur „Religionem Chriftianam , liceat 9, eam profiteri priftino ritu ac liber- tаte , fie tamen , ut prohibeantur a, (a) inftituere cœrus majores , 3c „ ipar^ere libellum de propagatio- ne ejusdem Religionis , aut aerea „numismata. Cognomentum Jo- v annis Adami : Prafiantis , <¿rar- „ catta Legis Doâor eidem reftitu- „ atun

(*) Hate autem idcîrco vetanda judicabant, nc daretur апГа fuípicionis ( qua nofttos jam abfolvaant ) de ag tata defeccione. 4* i, atur. Cura fit etiam Concilio (b) t» Magiftratuum , ut eidem fimiliter „ reltituarur (c) gradus fuus di- »» gnitasque priftina. Pari modo » quod attinet ad Doâorem Hius- „ vonfemum alios; mandetur ti diâo concilio , ut exquirat , quid „ publici muneris ipfi quondam „ geílerint, & reftituatur unicuique raunus fuum. Quod item attinet „ ad templum ac domicilium , fita „ quondam exöra Portam hujus Re- „ giasFeu (£т&&aт, reftituantur, „ & pretium , quo venundata fue- 5, runt , & fundus ipiè Ferdinando, aс fociis. Detur vero in manda. C î bús (¿) Ptimum eft Intet fcx majora .Regia, propriutnquc illius munus Magifttatut difpenfara . & de f orùndcm cauiis co- gnofeere. («) Vita jam pn'dem fnéfat (fefuiïâus A- damus , fed petvetuítus Sinatura глад eft t ut mottuis innocentibus reftituantur dignitatem , quibus injufte detutbati fue ran t viventes. .j (d) Erant cite iter duodecjm Catholic a? R.e- ligienis causa privati iuâ dignitate. *

„ tts Gnbernatori Provindarúm „ Quamtum, 8c Quamfi, item Pro- „ reg' Proprio Provincias prioris, „ ut expediant aliquos è miniftris „ fuis , qui homines Europeos quinque & viginti , ob cauíam „ Chriftianas Religionis ablegatos „ in diclam Provinciam , deducant „ in banc aulam ; qui ubi pervene- rint, exquiret tunc Concilium Ri- „ tuum voluntatem шaг Majeftatis, „ Prasterea Mandarinis Li çu pê <3c ,j (e) aliis procuret Concilium Ma- „ giftratuum , ut fingulis pro íuo cujusque gradu ea impendatur be- „ neficentia Regia , quae mortui« „ confuevit impendi; fiIiique,

(О Qjîiruor crant è Collcgio Aitronomi- со privati publica muñere > fortitnk', ас vita. 4*

„iniquo patrocinio, (f) gratiaque. i, Nuper certe cum per fe asftima£ „ fet Imperator, quae ab illopeccata j, fuerant, ( /) fine mora privavk „ hominem fua dignif ate , aс Magi- „ ftratu, ufurusdeinceps opera Fer- „ dinandi ad Aitronomicae rei cu~ „ram & adminiftrationem. Ex „ quo poteft intelligi eundem Yanv „ quamfienum dum gradaras quon- „ dam fuit tot mendaciis & calu*- ^, mniis, id rêvera feciflè fretum au- „ toritate potenriaque perfidi Patro- „ cumi , qui & auâor ipfi fuit , ut lie faceret. Plane fic res habet : „innixus Yamquamfienus ifti foci- „ etati improborum atque rebellium „ per meras fraudes , & calumnias „ prascipitavit homines innocentes „ in internum. Idem quoque ftu „ authoritare demoliras eft ac de- „ ftruxit altare neс non marmore- ,, um (f) Scilicet Patrocomî. (.£) Varus in rebus fptâantibus Aftrorro- - miam.cui fueratprxfcäus loco Ada:nu 4*.

¿,*im monumectum in Templo Do ? ÄmmiCeeli: cum tamen ea man- H dato Regio verifia fuuTent violarí. „ Quas cum m fi. t,cum fuerint oélo capita accttfationum ex odio & te- „ meritate proéecbrum , quibus Yamquamfienus nocuit certisho- „ minibus , cumque alias fimiliter „inftruyerit calumnias , paulo ante *, memoratas ; ipíe quidem pleôa- ,> tur capite , uxor vero, 6c liberi ex- ,> ules abeant in Tartarian! noftrara Nim cu ta. Publico omnium confenfu tarn fecundo felicique Decreto exarato, non dubitabafur amplius de Impe- ratoris approbatione : tum quia Mo- narchae Sinenfes non nifi quam ra- riflime contra Tribunalium, ipecia- timque Comitiorum confulta quid- piam decernunt : tum quia ipfe- met Imperator adevicendam Le gis Divinas: caufam plurimum coo- peratus fuerat. Nihilominus tamen Chriitiani nominis adverfariis ad- «i

bue via íbpererat, qua ad impro- bandum praecipuum hujus confuid caput ( nempe Rçligionis Chriftianas libertatem)Monarcham inducerent» ÎJnum ex aulaç Mmiftris Imperato» ri cariffimum ( cujus privaris confi- liis plerumque utebatur) doloiisfu- bornant arribus , qui fidei Catholi- cac libertatem ex ratione ftatue, ut loquimur , petitis argumentis, Mo- ïïarchae difluadeat; fuadeat vero, ut pro fuâ pietate improbum Yam- quam fienum á promerita capitis pœnà abfolvat. Et Imperator, ut qui etiam tum tenerae astatis eíTet, arque fuorum in fententiam inílecb facile poíTet ( praeferrim fub pietatis fpecie) fucatis Miniftri confiliis acqulevir, & ad Comitiorum confultum dedit ïeferiptum hujusmodi. ,, Opportebat mè quidem Ыс ,yifabifcribere íententiis veftris , i- „ pfumque Yamquamfienum morti additfere: Verumtamfcn, confide- „ ratâ hominis ai täte admodum pro- n ve

>,.фёЙa, %b pro lenitatè ffi'eââc cïe* 5, mentía , ipfura hac quidem vice mortis fupplicio , uxorem verè» 5i & iihetos exilii poena abfoluo. (л) „ Europaeos homines quinque , & „ viginti, non eft neceíte adduci in. ,) aulam. Ad Chriftianam Religio- » nem quodattinct(exceptt) quident » Ferdinando,&reIiquis, qui eam fi* ), cut prius ipfimet exerceant licet,) a quoniam verendum eft, ne fbris in „ hâc Provincia Pekimenfi,coeteris* ,j que . denuo rorte extruantur rem* y, pla,& fufcipiaturiftaReligio^man- do rurfus expediri diptomâta qui rt bus id fevere inrerdicaturiGüetera ,i verb quae cenfuiftis approbo,& ra* ta habeo»

CA-

(*) At nonabfolvit Deus, qnippe Juobus poft menfibus extinxit impiutti calii* mniatotem, fatvo ptotius ac pfeftilfcnsi morbo certeptam. i CAPUT TERTItIMv •••-•<

ÎNoftrorum cbnams , ut modo reía* ta Legis Divinas prohibitio revoca* ifetur. Decretum, quo fub inirium Il anni 1671. prohibitionem Imperator renovavit»

EXprimi nequit , quânto Ñoftrí excruciarentur dolore,poüquam vanae evafifTent fpes tantae,& longo tempore ftudioque expetita>ac pro-, pemodum obrenta Chriftianas Fi-, qei Libertas pertinaciter vetarecur, Miffionariorumque exilium diutius protraheretur. Mandarini Rehgi- enis Catholieas odio plusquam va- tiniano incenfi,acerbum hunc dolo rem exulcerabantcrudelifiimè ima«* ximam enim adhibebant curam, ue toto imperio quantocyus pervulga- retur^ & exa&è obfervaretur novif- fimum Deeretum > quo majori in dies cum defpieatui> tum odio divi nan) Lege incolat haberent. Gœte- rum intantisetiam malis, ad nova exquirenda remedia infraôus No- firorum animus erigebacur. Et quoniam perfpeâum erat, Monar- cham non malè ergà Divinam Le<- gem elTe affeâum, atque adnupe^ timum proferendum Decretum peffimo dolo fuiilè indu&um ( nam Veluti alter Roboam , reli&o ienio- rum Principum confilio , unius pa- rum experti juvenis fuafionibus àc- quievèrat ) Buglius ex fociorum confilio unieam quae fupererat ar~ ripuit viam , qua Imperatorem ad revocationem, aut iàltem ad mode- rationem Deereri induceret. Con» fticuit igitur Monarchas reverenter ac modefte exponer* ; fe íuosque focios, reliââ charâ Patria, per mil le maris pericula , & innúmera via« rum diícrimina , ad Sinarum Impe rium venifle, eatanrum de caula, ut ihcolis verum Deum , ejusque íán- ôam Legem notam facerent. Qija- cum omnibus , íingulis feveriffime •s pro 4f prohiberetur , toon poflè Europa»otf gtpud Sims diutius commorari , ac praeíértim in aula cum tanto Reli- gionis Гиг probro ac dedecore , ade- oqueà Majeftate SsâdemifiiTimeex- pofcere,utin Europam remeare fi- nereotur. ; *- Non generofa tantum,fed audax tftam videri pot erat hare Noftrorum deliberatio,nifi certum plane fuiflèt Monarch am tali in Europam reditui neutiquam conceifurum. Obfequia enim fuá impendio Imperatori gra ta eíTe ftiebant,fuamque prcientiam inftauranda; & perpetuan dae Ma- thefi, aс Kalendariis unice necefla- riam : neque Monarcham ob inna- f am fibi clementiam permifïururà,ut fibi qui à tam multo tempore in gra,* tiffirais obfequiisdetinebantur,cuni tanta doloris acerbitate ( quam haec inexpecbta deliberatio abunde pro- debat) praemii loco irvfü&a>ex Im» : perio diieederent , fed curaturutn potiuS) ut erudíti hommes , tanto jam mœrore dejeâi, digno quöpíarft folatio quamprimum recrearentur. Ñeque eos Îùa fefeilit opinio. Cum enim aulae Mimftri, quos Impera tor ad Collegium mittere iblebat, ei retuliflent illam Noftrorum pluri- mis argumentis ac triftiffimis que-. relis refertam petitionem i Monar- cha aliquo tempore meditabundas perplexusque iubftitit. Tum vero unum ex iisdem Aulicis ad Colle gium mifit^qui ad fe deferret Legis Divinae Summam , & Apologiam contra Yamquamfienum à Luden vico Buglio fermone . aс literis Sinicis eleganter conferiptam. Qm> bus perleâis , ex imo corde traâis identidem fufpiriis > quodnuperum edidifïètDecretum, vehementer do- lebat i converíusque ad Aulicos ¿ Gummis i inquit , ac verißtmis Eure-, pai mtuntur argumentis. in iis, quse cirßa Legem Divinam dicunt aepre-f fonuni. Erravi profeäO)dum с** -•,.';• % ter*t bertirum omninm ïtegle&o ttitfit'o fe* mus fuafiontsïomflexusfum. Inter nat ( annus 1670. dits vero ly.Seprembris erat ) vebemens tei* rae ifeotus Aulícis Pekimenfibus non pariim terroris incutit , imperatof- êveftigio Ferdinandum accirijuber, cique varias de terra mom propo- ïiit quaftiones , quibus ad Prineipis voturaexplanatis,qua ante per au- îae MintöroS,hic iterum fuo 5c Co* çioriim nomine Ferdinandus ipfe coram exponit, ab Imptraröre be nigne auditus 5c benevole dimííFus. Poftrid« vero ejus diei ad Collegi um duos Monarcha tegavit AuhV cos,qui Buglium adeuntes , certtet- remfaciunt, aËerreiè Imperatori$ mandatum , ut iUe aс focft iiexis demore genibus Prineipis voîtin- tarem exipiant> Noftri« ïtiox ift genua provolutis , Àulicorum urm$ ïta prosequitur: Regt A Mafeflts ait aqua fibi v'nleri , nimiumqite probar/, qutáréa ix¿eto Domini Cœlipro- D i fofnï- jiofaiflii лщигeм ifÀit , hévum tó- betturiï ojfer яr tis fitpplicem^ut^ qua; Ь± fpntekàefi-deraUsS'precati.^ftii- , ар» probet V ob is que concedât. v ,.~ f Interim Tribunalis Rituum Prie* les* Chriftiaho hotnini infenfos, de: \ tfuCus fuerat Magiíhratu : atque m ' ejus locum fuffe&us alius Joanni ¡Adamó quondam intime amicus^ t JNoítri i vjcterbconfiñ amícitia:,fup¿ |>lícemlib¿llum,qtiám privató man dato /mperator fieri juíTerat ¿ jmar gna fiducia ílli tradebant ; verum fcequehicV ñeque Tribuhalis íuppli- .çationum Magiftratus exoraripo- и^ШшШ^ф iMi âdmitterent Ц6- . .ceíTeigitur fuitkeguli illius ,deöuÖ jamfaípe diAum , nobis amiciffimi 4c Pnftcipis Sofani patröciniuni , i _ . '.i$$é**t&- Oül confeititri Manda* ^^I tínoj/íribunalis Rituum lui officii " ^«diüöttu^funt i Se,tioremfacimusTuam Majeftaten* ¿¿ de rebus ^ ad tuam ipfius, munifi» ?>centiam fpeâtantibus ; cui perdió ficilç eft referre vices , aç grates* nNos fubditituifuipicim'us admira* vbundi,reque ipfa experimur Im- Ь peraröria? Majeftatjs Tuae perfpi-; ^ caçitatem , prudentiam » ciemen*. ,,'tïamque ampiiffimara. »nunc & o~. y litnièmper unanj & e.an dem î&n ^qut patuit nuper, quando icilicet jiexaminatis aèbs judicii , in que Yamquamfienusfalii crim inis ac- ,>cuiayerat Joannem Adamum,<5c „ poft totam illam cauiam tuo juíTu. „ per Pri.ncipem,Comitiorum Pesb*. „fidem , alioque Principes , itè» M Primores ftirpis Regiac prarfideSk .:^ШР S ,,Согь fí CoTiciliorum tuoru», atque Cen>- s, fores Imperii, coaâis rite Corai- ,>tii£, fingillatim, & accurate dif- „ cuflfam, iis quidem omnibus , qui ^munere publico fuer ant privad* ,>reffituta fuit dignitas priftina> „Mortuis.ea,quae folet , impenfa eft „.miferatio í.fuperñites autem gau^ „ dent jam humanitatis & clemen cias tua? munificentiatque donis;: „ nihil denique tam fuit humile. „.tamque exile, quo non lè demifèrit beneficentia, benignitasque Tua* „Soli ex omnibus Antonius, cœteri- „ que homines iùpra viginti, multo" ,>jam tempore » vinôorum in mo- „ rem detinentur m Provincia Canr „tonienfi. ,,Obveriàntur autem aflîdûe o- Cialis mentis nbftrae. diâti ibcii, er „ quibus muki jamnati fun t años plus „minus ièptuaginta vel oâoginta; „ plures item quam decem * artist „ Aftronomicae periti anno decimo „ fexto Im peran eis Xunchii » man - „dato ejusdem Sinas кал ingreffi, „poft 'S 9, poftquam nempe Concilium Ritu- " um, cujus aâaetiam nunc extant, „voluntatem Regiam exquifierat. f „Porro nos fubditi Tui , ab ineun.« te jam «tate noftra res omnes cu- .„rasquehumanas abjecimus, &di£ „ ciplinae Religioße operamdamus, „hauftamque in Europa lucem »,5c vitàmnnimusin Sinis,idque per annos prope centum à tempori* bus familae Taimingae ad hunc uC- ,j que diem. Ët defunäo quidem ,,lmperatori penitus peripeftum ,,fuit,Legem divinam experteme£ „fölabis omnis ac vitii : quocir- „caeriam benefice nobis conceffit . ,,ipfè templum , tribuit titulum fo- „ribus ejusdem praefixum , tribuit „ elogium marmori incifum ; repeti- ,» tisque'vicibiis Tartaro.Sinica Ma- Leilas illa aeceffit ad templum no- ,,ftrum, Sl permiiit noscœterosque „fociorum commorari fingulos pro- ,,priis in templis, ac vacare Di vi- » no cultui ftudioque virtumm. D 4 „Obfa- „ Obfeeramus ergo fuppliceß. »Tuam Majeftatem,ut demittasin „nos perennem illam magnam- ,,quebeneficentiam Tuam,& beni gne memor aerumnarum Antotjii, «acreliquorum omni culpi vacan- „tium , digneris permitiere, uteâr » dem cum libertate , qua tempore, *Imperatoris defuncB , liceat ipfls^ „ qui vegerioris quidem aetatis funt, s,remigrare proprias ad aedes ac- „templa , aliis verö qui feties at aque decrepiri , ad loca íepukura^ „iuar deftínara ; ur fie humanitas aс „ benignitas illa, qua imperantis fa- „ müias conditor exteros complecl£ a, ac fovere confueverant , per Te, „ perpetuetur. Hoc paâo , fiquidç „ vitae nobis omnibus fubditis Tuis^ э, erit reliqmum , id omne beneficen cias Tuas, qua nos ad vitam quo.;. „ dañiodo re voca veris . mumis erit., si Iterum hie fupplices imploramus. „fapientiam Tuam , qua expendas. .,ea , quasmodo propofuimuSi ^ exe

itíóni}mandari jubeas. Coñ- lio quidem Ritiium fimiliter ex- Щф pofueramus h«c omuia de fcripto, », fed impetrare nonpotuirous ut re if ferretea pro Nobis Majefhd Тиas, „ Quocirca nos ipfi , oblato reveren- vterÍíbello,.certioreHi eam facimus, „ejusque Regium mandatum ргж^ ъ ftolamur. Imperantis Khamht »anno 9- die гo. Luna? л, *' . . Hoc libello ,ut patet , non ni$ licite ( ita enim expediebat ) peteba- turnuperi peered revocado , & Du vina; Legis approbatio. Admifit autem libellum Imperator , ejufque examen ad fervandam Imperii con- üietudinem , commiüt Tribunal! È^ituum. IntereaNoftri omnibus hun manitatis officûs,ûbibenf volosred-' (Jere conabantur Mandarmorum a- nimos. Verum odium contra Le-^ gem Dei ejusque Praeeones adeo. exereverat,ut nullis potuerit offici os obièquiifquç Ieniri. Qam au- tfim fuas fuper eaufa доДra delibe- D 5 * ra- * - ratíones inftifuerent , in duas fçin* dibantur fententias: prima erat»non licere ( pofito fuperiore Decreto ) de illâ cauía rurfusagere, cui fënfén- tiae MandariniSinenfes fua quis que nomina iùbfcripfêre : altera ifatue.< bat ut omnes Miffionarii Cantone Pekimum accerferentur Д cum Fer* dinando Mathefeos Praefe&o in aula refiderent î fed huic placito nemo fubfcripfit,prafcfer Tribunalis Praii- dem , natione Tartarum , & olim Joanni Adamo peramicum ,&pri- mum illius AffeíTorem , qui pariter erat Tartarus & cliens Reguli, An gularis Noftrorum patroni. Binis hujusmodi (ententíis No- ftri acerbe afliâabantur: prima qui- dem , quia Di vinae Legis approba tion omnino contraria , fecunda vero etiam, quippe quas Èvangelii premutgationi & Miflionariorum: libertatí non minus quam prima adveríabatur. Metuebantque Pa tres,, ne Imperator hanc iecundam, 99

ttti mifíorem , fententiam confiiv nearer. Ergo &Ы perbenevolum primarium Imperii Miniftrnm So lanum confeftim adeunt,& enixi fanum confeftim adeunt , & enixe precantur , Monarchas perfuaderet ne Mîffiouarri omnes Pefctmum ve nire, & ibidem commorari eogan- tur , fed fingulis ad fijas liceat Eccle- fias redire. Summopere quidem exoptabac Imperator Ñoftrorum votis omni- no fàtisfaeere , tum quia indits ma* gis & magis Divinas Legis verita- tem afTequebamr-. tum quia Patrum ínnocentiam , & adverfarierum o- dium magis ac magis deprehende- bat: adeoque faventiffimum Reli- gioni Catholica? meditabatur edere Decretum. Subodora», quod erat, aftutiffimi Mattdarini, vires orones fi-audulenter impendunt, ut Monar- cham à laudabiliflfimo propofito a- vertant. Ad Pfeudopoliticas docu menta aс in rarione flatus ftmdata fophismata confugiunt, ¿eadverfus Chriftia СМфaпae Fideiiibertatem pforU ma addueunt, Nequiffima omni-. Wmerant duo hace argumenta. Pri-, mum, Д Iibertatem Legis Divinas Im perator concederet a «terni dedeco- ris feie exponeret periculo , ub| enim imperii annales potteri leöu- ri eíTent , peregrina; Legis appro- bationem exprobarent Majeílati Çuàeîquaû veromaximumjanticjuhr ßmum , atque Illuítriflimum Sina- rum Imperium lege caruiíTet, eiquç neceíTarium foret , earn ab, exteris. emendicare. Alterum argumen tum erat > quod noyitatum amans plebs. Legem Pei facillime.ample- xura eiTet, яс proinde Imperium a£ fiduis rebellionum timoribus obno- xiura ; uti quotidianis turaultibus fequaces infamium iè&arum , qua* baud poterant unquam de Impe rio exftirpari , faepiffime. compre os íTent, Sanehascnon tantum Principi. juveni faqii Sl flexili , fed cuicun il

Щe kfonarch« fapienti ( cui Áe$t- let lumen Fideí 3t graHaDei) â ju* ¿a fententia avocando abunde fuffi* cerent. Nofter Imperator fefe fit« ter factum & faxum (ut ajuht) pd* й tum cernens , holebat au lat Proce- res,quorum plurimî MàndaWnis Si* henfibus adhasferaht , male conten tos dinríttere ¿ íéd etiam Noftrit fonice cupieljat gratifican. Quare mediam arripuit viam > at utrisqua illiquid eonceffitiNóífrisquidem in* dulíít , ut deteuti in Cantoníenú provincia Chrifti operarii , ad fuofr fingiili Ëccleiias redirent , Uti fua* debat Princeps Soíahus i Cœteris vero aul«fe Proceribus & Sinenfibus Mandarinis dedit, ut bei Lex rur, lu» in digenis prohiberetur. De* creti erat ièquens ténor,

„ Secundum éa, quá nobis íígnf- à,ficata funt à Ludovico Buglio ac >Jíbciis> Antonius jac coeteri ( quos „ inter multi funt annos plus minus „íéptua 4%

toÇeptuaginta vel oâogïntà hart ) „ jam diu & abfque culpa fua deti- „nentur in provincia Cantonietut ъ&с ex his igitur eos, qui perití v funt rei Aftronomicae , jubemus „ ¡feligi , ac venire in Regiam , u- wna сига Ferdinande commoratu- „ ros : iis vero , qui periti non funtj „gratiam facimus , ut revertantur „ fin guíi ad propria templa. Ve- ,,rum prjeter exercitia virtutum „cultufque divina , qua? proprio „ Religionisipforum funt , baud per- „ mittimus , ut quisquam in hat aliisque pro vinciis , fufcipiat Le- ,,gera iftam , fed etiamnum vige,- ,, re voluraus fuperiorem prohibí* „tionem,

CAPUT. ц

. CAPUT QUARTO M, . _

Rcditus Miffionarierum ad fuas Eccleiias . & usque ad annum 1687. Evangelii propagatiö. Noyaein- duftriae , ut adveriâ Divina Legi decreta revocaren.- tur,adhibitae,

Tp Qftremi illius deçreti favöre de A exilio ad Ecclefias fuas Miííio- narii rediêre » una hac de caufa ma xime hilaresjquod pofttot œrumnas, longo perfecutionis tempore tolera- tas,tandem Iiceret re vifere in Chrí- fto regeneratam Ecclefias prolem, fuos in Chrißi fide Magiftros aс Patres millies,repetitis votis anxie expeétantem i faeramentprumqup & Divini verbi pabulum compluri- busannis magna famen prœftolan- ram;obid vero triftes, quod novis prohibitionibus Catholicae Fidei li- jbertasftriflius,quam annis prateri* tifycoar&aretur > & fua in fa lu te m i. ., anima animarum obfequia mriumérfi cautionibus cireumfpeâionibusque íhdigerent. Nihilominus ira anxí- esíolabatur EL O. M» in qua unie* confidebant , íumma immeníáqu* bonitas, jubebatque íperare, eum, qui in falutem gentium venerat, apertarum tandem optaram dudum in hoc vaftiffimo Imperio viam, ad ÍLvangelicum vexiflùm feliciter tílP- cumferendum. Interim Patres Ludo vicus Bugli- us, & Gabriel Magallanius , reliââ hac militanti Ecclefîa, ad ttmmphan- tem in Cœlis , ut pie credimus, de¿ migrarunt , Ferdinando Verbiefto etiamnumin arena certaminis per manente : ad quera , tamquam in tula anriquiorem , Divina? Legis diíatandas adverfantia obftacula amovere, pertínebat. Et íane Ma thematical PraHéáura*' aumoritas ad id confe.ebat plurimum jrtam ilfc lius epiftolà^apud Proregèir* & c*quas Religioni Catholicée oblu- âabantur,ut non minori facilitate (quam tempore Joannis Adami) poft toties repetitas prohibitiones, Chrifti regnum protenderetur. Perfpeáum Ferdinandus habebat prohibitiones Imperatoris,Evange- nсas doctrinas inculcando non mul- tum obfuturas,fi Proregum & Man-¡ darinorum ánimos fibi conciiiaret, Quamöbrem dum negotiorum cau- fa ad aulam venmabant ,eos huma- > niífime alloquebatur, tepe conve- niebat, & delatis ex Europa mure- ribus, prajfertim 3rtefaâis donabac Ad abíentes autem humaniffimas miffitabat Epiítolas. Qaa tam in- geniofa , mnkipücique induñtiaef- fecit , u t legem Dei prohibentia de creta in fuo non petítarent vigore j E / quas qua» \ter о ïdènt idem ingnîèrent pej£ ifecuriorieSjProregura favore repen te eXtmguerentur.; v . _ i Pari,imp & majori induftría Im* peratoris bénevblentiam venabatun eamqiie torifervare & indies auge- re exqiiilitis obfequiis laborabat» Negotiaà Monarcha fibi commifla, praeiertim in bonum commune^ re± clundantiajfumma animi concentio* tie exequebatur. Qualia erant>ex- célleritià ópera i quae in aula extant ad Mathefim fpeâantia t item belli cae Machina; ( inftrumenra ad coer- cèndos rebelle* ) eXaéU pröportib- ne cónftruébe. Quod quidem Opus videbätur nonnuílis á noftro infti± ruto aliquantura alienuin ¿ unice ta rnen ad confervandam Miffioneni tüm íemporis neeeíTarium , & ad impëtrândam.feu potiusextorquen- dam Catholieae Religionís Hberta- tem, ut infra patebit , maxi.mC. op- porttmum; Verum ita publicis his nego ti is implicabatur , ut privatis non deçíTet,nempe Imperatori quo.j; , 4 iidié ^ioíehons quatuor & ärnplius Eu* -clidem eхрНсaЬaгД Philo íonhiam> aiiam ipfemet Ferdinandus Lingua ос Uteris Sinícis compoïuèrat. Ex: ^iuj us occàfione/requenter refutaba! fafias Sinarum fuperftitîonés , veri- tatëmqùeianâieFidèi noftrae ïucuî- fcabatac demohftràbàt. Ëôdem anno, quo ex GantôhienuV exilio Milîionariï adfuas revertè- bantùrMiffionès ,ad aulam accerîi- %'us eftP. Philippus Grïraaldus , qufc inter omnés Matheimatkarum âi~ ÎTciplinarùmpèritiiïimuserat. Ëutri Imperator maximï Îèmper Fecit effufe dilexit, Hfne poftqüam an- no i<58ö.ab eó legatus in Europarrt áicfceffit^ quo'tiès ftatis temporibus ÎLufiranorûmnayèsMaca'timâppelli îblentjtotjes quicWm P. Crimaïdd facbim Fuiflet "folïicite réquirebat Princeps^ éjusqué epiífelás ( qaaè' JnTar'taricarh Iingùam , ut ipfemet teas legere póflet, verteban'tur ) fem her expo feebat. Superîore vero éc È г рrж- CI* ^nefenti annOjjquibuS Griroaldi eX- pecbbatur reditus , anticipate) Ma¿ •caum (*) inmaximi amöris indi cium prasmííit , qui reducem ex Europa ad aulam reducerent. •JPauiöpoit p'rimum Grimaldi ai âulam appulfum. Imperator î>, Tho rn am* Pereriäm Macao Pekimunt «vócavtr. . Quipoftmodum omni* hp rara felicitate Varia arrefaÔà confecit /digna quidem non Sina- f um modo & Tartarorum , fed Eu- ropaeorum etiam admiratiohe , atque àMonarchafumme aeftimata, A quo etiam in Mufices Magiftrum eleftuS) fuaviffima? hujus artis The- oricâm , ut facilius à Principe addii- iceretur y pleniiïîmè expofuit qua tuor voluminibus , lingua aс literis Sinicis eleganter confcriptis , quae tandem , itá jubente Monarcha , in Tartaricam linguamreddita funt*. : ! Pra*occupata his & fimihbus N in quadam pro- ] 'inciae Canconienfispcniafula Süta. fingtifaribus eos afficiebat favoris buS»dt cumulabat beneficiis » qua? cum per Imperium vulgaren tur > audebant Catholic** Fidei hoftes Chrifti operaras eflfe molefti -, iis praecipue, oui in diilèminandâ E? vangelica doctrina fe caute pru* ¿enterque gerebant ; û tarnen ali. qua fijtùndein Legem Divinam vel- Chriftianos ori ebatur tem peftas, au- thoritate Ferdinandi,& Prastorura amicorum ope ab illa implorate» confeftim fedabatur» Facile quidem hucusque Ferdi* nandus militanti in Sinis fubvenie- batEcclefise , mmquam tamen fe^ curam pacem , nifi Dei Lex proba - retur/ibi polliceri audebat. Imo verb procellam praedentibus atro* ciorem,5c cui facile iuccurri haud poflèt , prudenter metuebat. Pro- pterea Chriftianae Religion is liber- tatera rurfus urgere vehementer exoptabat » nam obfequia Imperio &Imperatori praeftiça , ejusque fin-, i f E i gularis 7* , gularis bene volerrtia fèlicem exifW ípondebant Et vero percommo-, dam buic. incepto occañonera ultro foppeditavir fiber quidaro,qui inPro- vincia Chekiam. vulgo, dicb in lu* сет edituSjCbriftianamReligionen^ falfitatis ac.pravkatis arguebat. Jara eo tempore ( agebatur an.« nus 1687. ) R Griraaldus fixerai m Europam, reliáis cum P» Ferdi nande in. bâc aula P. Pereriâ , & P. Antonio Thoma к quem utpote Mathematicis diíciplinis apprim© erudkum., Grimatdes ipfe ( aЫnь peratore magna urique authorita* te ac pompa legaras, )* Pekknutn adduxerat. Çum bis igttur duobus. fociis, pra*fens Chrift.iana; Religio* nis negotium matur« perpendens. FerdinanduS: , de ipforum confilio & omnium nomine ( ut morís eft\ in fimihbus caufis. adeo gravibus }. de ¿liara per mmmum dedecus Di-i vin» Legi injuria Imperatori con.* queftus eft , tant» arguraentorum • 3 I 'I \i t! vi aс pondere,ut eum ad Çhriftiih n« Fidex libertatcm concedendamt omnino permoverif. Verum hoc;

ipfura oportebat toto Imperio pu->

ut fierent, libellant fupplieem obtu^. lit Ferdinandus Majeftati Sirvicae. Sq quidem immediate ex fpeciajti ab Un la fibtconceííb privilegio, NuHa jam Aukcorum. privatà dire&ione Imperator in gubeman-. do utebatur , astate enim& ßngu-, hribus, qiwbaspoHebat., animi do- tibus , rantam regiminis icientianx atque experientiam erat aifècutus ut per fe unus guberaaret omnes„ ipram vero regeree nema Valde. tamen erat folTicitüs de fui Nominis, iàma ,in Imperii annalibus pofteris relinquenda, atque aeternum com., mendanda. Propterea Monachica fapremaque uti in decernendo po- tentia verebatur adeoque* folerter & provide difponebat Tribunalia , ut ^uémadmodumipiècuperet nego- £ 4 ti* 7*

Ha concluderentur , Quia vero in praiènti Chriftianas Fidei caufa, quam exoptabat fententiam, à Tri bunali Rituum fperare non poterat, (ut qui apprirae noviilèt illius in êxplebile in Legem Dei odium) Tribunaf operarum publicarum, (in quö FerdinandusAíTeflbris titu lo fulgebat., & propter belli Machi nas magni ab omnibus habeba- fur ) illi adiunxit , ut inter conful- tandum forent, qui Ferdinandi ob- lèquia aс in bonum Imperii exant- látos labores perpenderent , eique рraeтu loco, quam Divinae Legis libertatem petebat , concedendam denièrent. Minime tamen profuit hxt Monarhac induftria , osnnes ehim folis advenís liberum Chrifti- anae Religionis exercitium judica- runt, indi genis vero prohibendum, ne illam denuo fufciperent » quem- admodum decretum jam iuerat anno Khamhii ocbvo. ' Legis Divina? rebus ita male ha? ; ,í :h. benti- 73 bentibus mederi aс favere cupie- bat Imperator; aft fuprema uti po- tentia ( quas unica apparebat via ) propter políticas rationes non au| debat. Itaque rurius fententias in- colis Catholicam Fidem prohibenti, lubfcripiit in gratiam Tribunalium, in gratiam vero Noftrorum huic Decreto addidit , ut fi Dei Lex in Mandarinorum Catalogis faifas

PARS SECUNDA.

Facultas Legem Divinam libe- re predican di per univeríum Sinarum Imperium conceflà an«* no Domini i6pi.

E î CA* 74

CÀPtIT PRIMttM

Nonnullar diTpofítiones DiVK rise Legis libertätem pre cedentes.

PAulo poft ultimum Imperator risDecretum Venerabiiis fenex P. Ferdinandus xerbieft , plenus merkis è mortalium convi<äiu fiimmo omnium Chmftianorum* meerqre migravit anno i¿88. quin to kalendas Februarü. In ejus lo-i cum pro Tribunalis Mathematices Prasßde , Rituum Concilium , ad quodid atunebat , è Sinis unum 1пь peratori proporaik Nihilominus, Imperator earn prapfeâuram con- ferreomnino volait- P. ThomasPe* reriae , qui poftquam maximas Mo narch*? gratias egiffet honsrë hunq ( quo fe indignum dicebat ) impen- fe deprecaras , Principem rogavir,, utfi quempiam è Noftris, ЭДaфeГe«> os Praefidem remmtiare decrevifc ff fbtid honoris P. Fhilippo Grimai* ció , abfenti licet , digniori tamen, conferre dignaretur. Hanc Pere.n rix modeftiam admirans ac fufpb eiens Imperator annuit tandem ± ut Mathefi Grimaldus preficeretur, Interim vero abfêntis vices Pereri» injunxit. Ulteriori excufationi nut-- Jus jam locus fuperaret. Igjtur in» eafibi praefe&ura collegam ac fo-i cium addat P. Antonium Thomam, rei mathematieae peritiffimum. Qua circa die 4. Lunae t, anni Kamhi 27. ( qui erat Chriüi <688. ) prodite Imperatoris ediâum , quo Tho mam Pereriam& Anthonium Tho-< mam , quamdiu abeíTer Philippus Grimaîdus 3 Tribunali Mathematik ces praficiebat. k Magnum Ъзeс attulere SinenßEc-. elefi« folatium,cum adeflb videret* qui fecundü Deum & c<5ehtes,ad ver- fts in rebus fibi opem conferre pofn fent Expeâation! tantae, Çhriâianasr inSinisReipublica? de fuo officio con - cept« 7¿

eèptar, ut refponderët Pereria Fei«* dinandi fibi veftigiis infiftehdutft cenfuit, nullumquenon movitlapi* dem , ut Dei cultus & Religid Chriftiana eâdem , qua antea ,rraгь qirillitate aс facilitate propagare.» tur. Qupt quantifque poterat ob- fequiis , iibi devinciebat Imperii ©primates , <5c Magiftratus ; iis да eeram& per (literas Fratres fnos ( hoc enim nomine fefe Miffionarii omnes compellarein Sinis Talent ) impenie commendabat. Et vero non infru&uofe. Nam periècuti- ones non paucae mox ipfis initiiS extin£he : plura templa denuo ere- &a, ilhefa alia confervata iunt in Provinchs Huquam , Quamtum t Pecheli,Chekiam,&praecipue Xan* tum , ubi Proregis patrociniam Рereпas Uteris imperatum , nimh um quantum profuit illius provins eiae Miffionariis, qui plurimis ve- xationibus^ affligeBantur. . ' » * Haceadem in provincia gravis* * / j, fimus ) Hmus quibëm annote, âcfevik turbo adverfus Neophytes , Sc eo- rum Patrem Joannen? Valat, à va- ferrimo. quodam homuncione agi tata; defedionis aecuíatos , apud ci vitatis Chepimhienas Mandarinurn$ Ghriftiano nomini adeo infeftum, ut ad ejus comprimendam audaciara Imperatoria au thoritate opus merit, Adeam igitur confugit Pereira,Imt ^peratorem querei totius certioresu faciens, ejus auxilium imploravit* ¡Monarcha ne apud Tribunalia Dir vina; Legis caufa, repulfam con¿ fuetam pateretur vel certe multo cum oppreíToriim detrimento dm- tius protraheretur , iljico private ad provincias Prastorem mandato miíío tempefiatem íedavit , atque ín Carholica; Fide-i seftimationem ingensque emolumentum conver* tít- "j i::. ;лэ. : paulo antequam hasc agerentur, vívente etiam tum Ferdinando, Si- ms attigerat £, Jpajmes fontaney cuni mm qûatttôr föcite. Eos РгочШ xiiat Chekimicas Praetor, & aШ Mart'- darini ( in quorum inarms incide,- rant)ReligionesCathoiicxinfehfis- 4j mi boites, juxta Imperii Leges ab ingreíTuSinarum arcere conabantur, mifload Tribunal Rituum libello^ ut ii quinque Evângeiii Рraгсone* Imperatoria aUthoritate Siamum S ünde venefaht,remearecogerentur. At Imperator;, à Ferdtnancro de tota re edodus , honorifieo diplomate Joàntiem & Sotriös aceerfi julfit iú Regiam ¡, amplamque omnibus in Sinenii Imperio commorandi facub- tàtem indulfit î atque ex Pereriar confino ( nam Ferdinandus per id tempusè vivisexcesfit)Pekimi fub* fiftere juiTit P. Joannem Franciièum Gerbilonium j & P, Joachimura Bouvet ; P. Forttanejo cnm aliis duo* bus ad miilîones exeolendas trans*

' Pofthäec éodemahnô î688. de* putavit Imperator Legates dues, ad traÉânda n lÉraebnda paris fœdera cum Mofcte jh conñníbús oríen tali's Tartaria*, Illorum alteít erat avunculus, &fi- toulíbcér ejus , alter vetó Sófaíius i?rincègs, fttaridatfJ kà Tribunal negotiorum extèrorum in eàm rem mifío Kfiamii ânno ky.$. Lunas die decima ij. cujus fi* i . quens erat; tenor. Perfpedum ha* i,beo Ëuropâtos Romines -, quorum „ opera utor,fide dignos & mihi eiïè 9JperqUamfideîes:quibus nïti poíTunl i,IdcircOadMofcOs mitto Thomaní ,,Pereriam. Expedit autem, ut V, pacis conditionés Moscis própo* ^néndás dum eö conferaris. Privatim veroPererïàe flghifîcari jüffit Môharcha,fadùru fibi pergra* tum,exPekimenfibusP.atribus fi unû inhacekpèditionerociû eligerêt. E£ Pererïa Gërbilloniùm nuper appui* fum fclegi tjtametfi lingua? Sinenfi S) ас Tartaricas adhuc rudem, ad to!e¿ randa tamen aíperrimae,invias ,aç defer Tartars incommoda aptis- „ fimum,atque promptiffimum. Ad haec Imperator,ut Pereria in ea ex- peditione ab omnibus (id eft, ab oôq vel novemmillibus hominum )plu- ris asftimaretur.creavit ilium ordi- iiis tertii Mandarinum , pretiofum- que illi ex pellibus veftitum , quo ipfe utebatur,Socio vero,alium no-, yiter faâum dono dedit cum яШ$ honorificis donis. Praecepit itidem wLegatus Princeps Socer fuus Pe reda m& Gerbillonium menfe pro pria Temper adhiberet. Poftquam ad locum.ubide pace agendum erat perventum eft , & in variis congreflibus^ob Sinarumcum Europasis imperitum tracbndi mo- фт,& varias eorundem fufpicio- nes ac diffidentias , nihil omninö concludebatur , credi vix pofïîc . quantum à Pereria fuit defudatum, ut fufpicaciffimos Sinenfium Le gato- Si gatorum ánimos , ad pacem debito modo tracbndam compon eret, dif- fidentias tollerer , ac difficuitates hinc inde fubortas complanaret. P. Gerbülonii etiam 5ocii fui ope- râ, labore , ac induftriâ «fus in ris^

»hegocium , Hlud ipfe fuá St tbtÈ y,induftriâ ad bonum Hamm redu- „cebat, adeoque illorum totum eft: „cerre enim fi nobis adjunfti norii j,FuiíTént , nihil prorfus cohclufifle- »> mus. Нasс ita dicite titra errorem^ j, titra oblivionem. Dici facile non poteft>quantó íb- latio animique voluptate acceperic magnus Tartaro Sillicos Impera* tor ifta felicia pacis nuntia , fibi & toti Imperio defideratiflima ; quanti» honoribus, Favoribus, ac bencficiis non tantum Pereriam Sc Socium* fed reliquos Noftros in aula com- morantes afleeerit : Frequentior Si major inde quam antea illi familia^ ritas* ¿¡cprivata cum ipfis colloquia* Inter qua; iñ ejiís praslentia finguli fuas,ab ipfomet flbi impolitas exer- cebarit oceupationes. Pereria qui* dem prasterMuiicam, variis incum- bebatartefaâis; Gerbillonius autem & Bouvetus , Antonio dirigente* Euelidem,& Philoíbphiam ih Тar* taricam ц taricam.vertebant lingnamfcui tunc jubente Monarcha addifcenda? da-* bant operam ) 5c ex veriione lmpe- ratori explicabant. Antonius vero eidem Algebram interpretabame ÁíFeílu fingulari nos omnes Impe rator compleâabatur , & inaudita farniliaritate íuper tapetia Imperia- lis fubfelli (quod nulli Procerura ac Principum unquam conceffum) jubebat fibi affidere. Mittebantur autem equi ex ipfo Imperatorio e- quili , quibus noftri veherentur in aulam. Innumeros alios favores taceo. ( , Verum parum vidèbatur Impe- ratori , nobis in aula degentibus feiè benevolum exhibere, ft tam in gens beneficentia ad cœteros in MiP- fionibus laborantes non pertinge- ret. Idcirco provincias aa meridi- onalem plagam jacentes invhurus, quasfivit à Pereria , quinam eíTent , & quibus in locis, .qua fibi iter faci endum erat, morarentur Socii no- F 2. ftri. и ftri. Quotíes autera cîvitàtem alí«* tjuam , ubi Miflionarii refiderent, pertranfibat,ad illorum domicilium. fu b mittebat duos aulaè míniftros , ut illos ad Majeftatem fiiam dedu*. cerent. Praefentíbus vero Miflîo* hariis íumma benevölentiae indicia, & funimos dementiae ill* praefti- bat favores : idque non tahtum co ram aulae fuas proceribus , fed etiattl & vel maxime coram illius Pro vin* ciae,in qua tune erat, Prorege^Sc prí- ttiariis Mandarinis , utneillí per- fpecb hacce Monarchae erga Miffi- onarios benevelentiâ , contra ipfoSf aliquando infurgereauderent. Quos tandem ab Imperatore hôtiorificè benignôque dimiffos,unuS ex aulas miniftris admonebat , ut de omni,. bus figillatim Pereriam edocerent per litteras. Haec autem páulö fuñus in hoc capire relata , quasdam fuerunt ve- luti praludio aс difpofitiones , nöft fine Numinis confiüo ac Providen tia •5

tía parata; ad Catholicap Ficjei impe- trandam libertatem; cui occafionem peperit ßeva quaedam periecutjo, de qua in capite iequenti.

; CAPUT SECUNDUM. ¿ *

H orribilîs perfècutio ¡nProvitb cia Cbekimeníi , exorta anno 1691. ;

Edtâum in. pubficis, valüis Man- darinorum non nemo affixerat, q,uoDeiLegenn$Iíára eflèacperver- fam affeverai. Quodcum directe y ergeret contra ultimum Decretuni* Ferdinandi opera ab Imporatoreim- petratum ; P.Profper lntorcetta,prae« cipuus provincia; Chekiamenus o- perariuS» inopingtaí huictempeftati pro muñere fuo íefe oppoiUit ; gra- yiffime Qonquerens de impacb San- #iffimae Dei Legi calumnia, & vior lato Imperatoris Decreto, prohiben-. te,ut ne Lex Dei inter faifas aс рrаь i Fj vas ras numeraretur. Mandarinuscom¿ rniflura per furorem ac vefaniam errorem reputans, fibique non pa.* rum metuens, adProregis primes- riorum Magiftratuum, & Sinenfmrn Literatorum opem ac pratfidium confugit. Novi illi icribae & Pha- ri&ilubenti animo inChriftum ejus« que fancbffimam Legem conjuran tes, ut novumBarabam prasfenti pe- riculo eximerent , concilium inie- runt:in quo id maligne ftatutumeft, ticediâum Imperatoris decreto ad- verfans,fubifo de publicis valvisde- traheretur ; & in illius locum aliud, ftans pro decretis Imperatoriis. fed Catholicam Religionem prohibens, affigeretur. Fuit autem tale. „Ego Cham hujusProvinciaePro- y rex , & in Tribunali Inquifitionis „ generalis in Curia Mandarinus, „ hoc ediftum promulgo, ad fevere » prohibendum Europaeis,neKalen- ,j darium feftorum diftribuant; po- )f pulos perturbent & incitent ad „ fufci •y

¿jfbfcipfendam Legem mam,HifBib agendo Imperatoris Decreta. Dum *,autem Majeftatis ejus mandata vcum debita veneratione exequi „ftudeo , quae in id tendunt , ut „ homines perficiantur , mvenip ad 9,fe iipum perftciendum , & ooti- „nendam rccbm Imperii admini- jjftrationem , nihil omnino eíTe ac- „commodatius ea lege ac do<äri7 „na quam ab omni asvo Literat^ „Sinenies ièquuntur. Ea lex fa milias eomponit, confer vat deb¿- „tam venerationem erga parentes, „propinquos & majores: ea juvat „adregendum perfeâe Imperium, 1, adconfervandam populorum erga „ Imperatoren! "obedientiam ac n- i, dem,& viciffim Imperatoris amo- »rem erga fubditos fuos: Tota il- „ila dcxärina tradita eil, à magnis: i,MagiftrisCheveumo,& Confutio* ^ejusque praecipua ratio eft in fer- й vandis juftitiar legibus ac pie- „tatis , öl ad fupremum perfefíi- ... E 4 »©ms ti

J, onis faftigium attíngit , ficut toi ь Sc luna in cœlo, Sc flumina in ter nis , itaabomnî atvo conftante „ curiù progreditur. Duat vero ,, aliar fe&ar , quat funtDonziorum, „ prig Litteratorum Lege funt vehiti „ duac fácula? Sc parvi ignes', <5c ve- „ lud diia? aKquas foffiitas , quas con- „ rinere non valent aquas. Quales „ igitur erunt , Sc quam ignobrtes, „ quas hue nobis recenter ab exte* „ris ad vehuntur? i, Magna admodam eft Impera- j, toris Noftri fapientia , qui maxí- „mi arffcmat Sinenfium Litrerato- „ rum dö&rinam , St cujus volun- ,, tas eft , ut libri noftri claffici i» „ toto Imperio ftudiofe evolvantur: „ideoque ad Magiftratus femper s, eos evehit, quas maxime com- ,,mendar Sinenfis acquifita docTri- f, na. Par eft autem , ut qui modo >,in hoc exiftunt Imperio hujus fan- >,âi Im peratoris noftri doârina? ,, fe conforment; Literati, qui libris »claf в*

„däfficis evelvendis incumbunr; ,,mercatores , opifices , qui juxt» „ ftatum fuum occupantur , dum „aliquid prœterea otii habent, ea „ revolvere debent Imperatoris ièx- „decim pracepta , ad componen- „ dos fubditorum mores divulgate; ,, quae fi clara percipiantur , pluri- „ mum valent ad acquirendam vir- „ tutem : ignaros erudiunt ad per- „ fe&ionem, in qua radix eft obfer* „tionis Legis Divina?. „ Verum proh dolor ! Populum „hujus provincia; Chekiamenfis , „ quam guberno , modo à pratdi- jj <äis longe alien? operatur. Con- ,, gregantur enim hominum cœtus, „ & ad ampleâendam Dei Cœli fe- ji &am inducuntur. Hujus Prasdi- „ catores à locis transmarinis, Tai- minga familia regnante, ad hoc „Imperium venerum. Poftquam autem Tartari obtinuerunt Impe- „ rium , prodiit contra eos hoc Im- „ peratoris Decretum: Permittimns F 5 „Ftrdi ft

^ Verdinanio Verhfafio & /ос^л „ tantúm privatim, ф" inter fe Chri* t)ßiana Religionis exerckia opera- я ri: quia vero timemus ,ne in Pro- nvmciis erigantur novaEcclefi*, ф+ y,aliqui fubditi noftri eam Legem ijufiipimt , id fevere probibemus* f> Hoc decretum datum fuit aöno Im- ,„ peratoris Khamii ocbvo* Poffcea „de eodemargumentoTribunalRb r tuum libellum obtulit , ad quod ¿ tale fuit Imperatoris reicript um : t, Si inter illos fint Mathematics pe- „ rithadducantur ad aulam , &1 fi- mal cum Ferdinande commorentur, jjjQui autem eam fcientiam non cai llent , ad proprias revert antur Ec- r defias. Verum prater exercitia „virtulum cultusque Divini pro- „pria Religionis ipforum baud per- „ mittimus , ut quisquam in hac , ali- i,isve Trovinciis fufcipiat Religio- „nemißam : Sed etiamnum eriger с „ volumusjuperiorem prohibitionem : i, Qupd quidemDecretum prohibent , . „ Legem ft

¿ Legem Chriftíanam adhuc extar, „Sc aíTervaturin Bituum Tribun* « nali. „ At vero Profper Intorcetta ¿ „neicio quo tempore è propria Ec-^ у clefia , qua? erat in Provincia Ki- amiienfi , * authoritate propria, „in hanc Provinciam habitaturus 5,venit j Librum de íeptem virtu. tibus & alios de Religione Chri- jjitiana tracbntes typis manda vit, „ Dei fui imagines depingi curavit; f,populumad eascerrisdiebus fefiiá „adorandas inducit , certa itemje- junia prefer bit , dirtribuit Kalen- darium feftorum , ac denique po- „pulorum corda feducit , ita ut in ,jhac Metrópoli Hamchei , * plus- ,,quam mille hominum plebejorurrt „acrudium familias, violantes im peratoria Decreta,Legem Chrifti* j, anam fufceperint. Eam ob cau- ,,iàm neceflàrium nobis vifum eft „pr«- * Vulgo Ktam Si. * Vulgo Лат ChiHb 9Л.

,, prseíens ediéfcum promulgare , at „omnes, quifub meadegunt po- teftate,ad ßnäorum tramitem im- „ pellam ;.eos vera, qui fequuntur „Chrifflanara Legem , prasmone- ,,aт , ipfosr longe à refto aberrare, ,, <3c infringere Imperatoria De- cereta; qui autem ea deineeps non s,fuerint fecuti , fevere punienr »dos. „ Sanè moveor commiíérationer „ erga populum rudern ,. quod ita ,> ièduâus fuerit adfequendam pro- hibitam Legem. Idcirco ipe fb- „turae emendationis condono, pne- ,, terita , ut deineeps ieryentur De- „ creta Regia. Quod Ii poftmor „ dum aliqui iinttqui excascari Le- gem illam ruríus fufeeptam not» ,) deferant , auc officii íui immemo- „res denuo ample&antur * pracci- „ pio omnibus mihi fiibditis^Prasfè'- „ ¿lis, ut ièvere in eos continuo in> „ quirant , meque ftatim admone- ,, ant. Accufabo interim apud Im- „pera 4 .

$,peratêrem Proíperum In torce*- wtam,rhandatorum Regiorum vio- latorem,quod plebem feduxerit ad s, ad ampiectendam vetitam Legem, >,ut fecunduHi crimiîiis tui gravita- ^rem ple&stur. Quicuncjue au- » fem habitant Vicini violatoribus „ hujus ediéft , ríiíi eos detulerinr, „ eadem cum iliis pcénâ ple&entur, „ nec cuiquam Ъос fcétús condona- ,,'birar. ï>afum Khamhiiïrapera* „torisann'ö 30. Lunae 7. intercalaris ^ die 16. Hoc Pra?rorïs ediÖum ita callide concintiátura illico in Metrópoli Hamchei, & per rotara Chekiamen- fem Provinciam promulgarum fuit. Tum Vero Prorex i píe & inferio res PriefecTi in Chrifti Ecclefiam deísevire , Chriftianos vexare , eos vinculiSj verberibus, & bonorum exfpoliatione ad veraeFidei abnega- Honem adigere . Ëvangelii Рrasсо- ttesfaepe ad examen vocare , eis- dem minitari exilium , Ecclefias clan- clau(âs & publico figillo munitas îdolorum cuhui deilinare, atque fi- íco addicere : Sacras imagines & Catholicos libros flammis damnare, ita ut taries quidam inchoatae olim apud Japones Taicofamicae perfe- cutionis videretur. Adhaec non vane timebatur , ne caeterarum Provinciarum Moderatores, ad e- "xemplum Chekiammeniis Prore- |jis in Chriffianae Religioñis culto- fes atque miniftros , ipii etiam in- furgerent , fieretque ( ut quondam in Japonia ) univerfalis perfecutio. Quo circa per Sinarum Imperium difperfa Chrifti Ecclefia ad Divi- nam Clementiam confugit , ab illa íácrificiis,orarionibus Jejuniis, & lacrymi prafentaneum remedium expofcens.

CAPUT TERTIUM. ; Conatus adhibiti,ad extinguen^ dam Provincias Chekiamicat per- fecutionem,&verasFideiLi- j bertatem obtinendam. Mox Mt3ï fob înftiûtn & in progreí* fu jam relatae perfecutíonis Profper Iníorcettade omnibus , qu» agebaritur,Thomam Pereriam dili- çenter edocebat,ut tanto malo quan- tocyus fubveniret. Hoc ípíb au- tem tempore Imperator extra mu ros Sinenfis im perii ferarum vena— tioni indulgebat , adeoque necefie fiiit illius reditum expeÔare , ut non iprcfenti modo perfecutiôni reme- tlium quaereretur ,íed futuris etiant óccafio ac radix pracideretur , reJ vocatione fcilicèt Imperialiüm De* tretorum, propagationemCatholi- XX Fidei interdicentium \ quibu$ Chekiamenfis Praetor ad iniècbn- dos impune Chrifti fideles aftutis- ïime ufbs erat. Imperatorem in venando comitabatnr Joan nes Fran- tifcusGerbillonîus, qui delacryma- biíi Eecleiiae Chekiamenfis ftrage certior faâus & miferatione com- niotus , peraraentem noftras focie- tatis Principem Sofanum exorabat, 9*

Ы ad Chekiameníém Proregem fcriberet comprimeretque ejusfu- rorem. Erat forte Prorex ifte unus ex ejus clientibus,eiquepluribusno- minibus obftriâus: ideoque amicus Princeps Gerbillonium bono animo eíTe jubens , totam illam tempefta- tem Uteris fuis fedaturum promifit ; haud fane dubitans, quin Prorex in fui obfequium ab iniquo opere con tinuo abftineret. Reduce Pekimum ex yenatio- ne Imperatore die j. Novembris anni 1691* nihil remedii Chekiami- cae perfecutioni adhibebatur am- plius: expeébndum enim eratPro- regis refponfum ad literas àSofano ad ilium datas , ne Pnncipi Nobis íemper amiciifími , aliquae juftae of- fenfionis occalio praberetur. Cum vero multum prasterfluxiflet tem porisé Prorex adrepetitam Princi- pis epiftolam nihil omnino refcri- beret.Prasteria à Sofano veniam pe- tiit,ut liceret fibi affiiâiffima; Che-, kiameniîs Ecclefia? caufam ad Mo- nar S>7 rsarcbam deferre, Lubens armutt Sofanus , qui fc quoque â Prorege fpretum ftiiiîè a;grefèrebat: monuit tamen Pereriam , ut ne Imperatori notum facerGt quod ipfe fuper hoc negotro ad Proregem dediffet lite ras commendatitias Nam Impe rator in hoc delicatiifimus eft , ut nuïlus Aulas Procerum aliorum cau- fis patroeinetur, ne hac via aiiquod jjChari. Tantum vero concepit „furoriSjUtProfperüm lntorcettarrt . „(quem j^q11^ fa^ratorw Majefl as , dum я, Auftrales Provincias inviferet^ „ftimmis honoribus atque benefi- „ciis cumula vit ) fumma cum igno- „ minia conetur exterminare ex il- >> lamet Provincia , in qua tantos à j.Monarcha honores atque favores >,acceperar. Prasterea eodem odii. „aс turoris actus ftimulo,facra Dei „templa fifco addicit , .Chrifti fide les in vinculis detinet » atque ad >, ejurandam fidem conftringit : „ imagines fancbs , 5c Carholico- „rum librorum tabulas comburif. „Cum yero nemini non innotue- „rit, nos ad Sinarum Imperium,, „obfolam Divnae Legis Promul gationen! venhTe , quid aliud in-, „ tendit Prator ifte , dum fanélam „Chrifti Legem perfequitur,quam >,ut pariter & nos perfequatur ? „ Glare oftendens , quod quemad- „ modum ex Provincia , quam gu- ,. bernat,Intorcettam,ita nos omnes „è toto Imperio vellet expulfos. „ Quantum vero id ab Imperatoris G г „volun- 100 >> voluntate alienum fit fatis inde „ liquet, quod Imperatoria Majeftas, ,, iingulari admodum benevolentia, „ amore, honoribus , atque benefi- »» dis , non folum nos , qui in ejus » obfèquiis detinemur in aula, fed „ etiam reliquos focios noftros, qui ,,animarum faluti procurandas uni- , ce incumbunt,complecbtur,quos s, omnes Prorex in exilium ablegare „ peroptat ( hie Pereria cum fociis ,, in genua provolutus ita profequi- „ tur)Suppliciter igitur deprecamur, ,*ut Imperatoria Majeftas , cujus „ amorem & proteclionem , plus- ,1 quam patris ac matris experti fu- mus, innumeris ac maximis no- „ bis collatis beneficiis hoc ampli- „ us addere dignetur , ut abrogata „ veteri prohibitione Legis Divinas, „eam non modo à prafenti léd „ etiam à futuris eximat perfecutio- „ nibus , cumuletque gaudium no- „ ftrum uno hoc beneficio, quod no- ; „ bis vita ipfa erit antiquius.

Non toi ' Non mmori verborum vi, Sc ani- mi afFe&u hase omnia AulicusChaus exaâe retulir Imperatori , qui illico voluit legere ícripta à Pereria obla ta, ut de caufa rite cognofceret. Ea perfpecb, per eundem aulae Magna- tem quaefivit ex noftris, vellet ne, ut praefèntem perfecutionem(quem- admodum aliam in Provincia Xan- tumica ab annishinc duobus)pri- vato mandato , quod in promptu erat , extingueret? an vero via pu blica Tribunalium cum adverfariis Sinenfibus ( quos ipfi etiam Tartarí metuerent ) congredi auderet? No- ftrorum aliqui judicabant via pri vate, utpote tutiori , atque breviori coníulendum Chekiameníis Eccle- Qx neeeffitati. Alii vero cenfebant, via publica caufam judicari opor- tere : quamdiu enim Chriftianae Legis prohibitio non abrogaretur, quotidie alias atque alias fibi foli- citud i nes fore ', quibus crebroMo- narcha: imporruni eíTe cogerentur. Prasvaluit haec íéntentia apud Pere- G 3 riam Id г riam ( praser.at jam tunc non Peki- menfibus tantum,fèd omnibus apud Sinas degentibus {bciis ) & juxta il- lam refponfum retulit omnium no mine Imperatoria a quo benigne ex- ceptum& approbatum fuit. Tunc vero Pereria mbjunxit, ie& foeios fpos probe fcire , quae futura effet Tribunal is Rifuum fententia : Ve rum in Suae Majeftatis proteâione fpes fuasunice colloeare.¿ Quae ver ba Imperator fubridendo excepit. Tametfi fingularis Monarchae erga noftros benevolentia felicem caufe exitum fponderet ; omnem tarnen folicitudinem adhibebat Pe reda , ut ne in libello fupplici (cui accurate condonando , accerfita Literatorum Sineniium ope , fta- tim incubuit ) occafio daretur Ritu- um Concilio , ea rurfum proferen di decreta Regia , quae contra Le gem Chriftianam olim prodierant. Id enim fi ageret, abfque dubio eis- dem Decretis inftiturum, veterem- que prohibitionem nova íéntentia reno yeiroyaturum. Alius fimiliterlmei- Jus, juffii Patroni Noftri Chai, in 9ula fuit exaratus à Literatorum peritiffimis. Degebar rum rempo- ris Imperator in villa fuburbana,ad quam Noftri die г8. Decembris una omnes fe contuierunt, de ejus vale- tudine., atque Principis HarrediSi qui pridie ex equo lapfus fuerac, percontaturi. Eo autem officio per- foluto Pereria utrumque libellum privatim obtulit Imperatori , ut de- cerneret quisnam illorum ad rem prefentem magisconduceret, poft- modum publice offerendus. Libel lum utrumque illico Imperator per- legit , & apud íe veluti emandatu- rusfervavit; re tamen portea meli us conliderata. , neutrum ad Divi nae Legis libertаrem obtinendam appofirum judicavit. Igitur die t. Januarii ineuntis anni 16^2 ad Col legium noftrum mifirMiniftrum fibi charilïimum , nobis benigniffimum Parronam Chaum , cum alio fuppli- ci libello r lingua Tartarica , & ex- G 4 cellenti 104 cellenti ftylo exarato ; quem ipie* met Chaus coram omnibus Noftris; legit, Noftri vero lmperarorí grafías àâuri in genua proftrati, novum, infbktum, atque inexpeâatum conv mendabant as agnofeebant benefiV dum* Tum Pereria omnium no mine in beeper ChatHn Monarchal referenda verba prorupiu „ jam ingens eft Imperatorias Ma> „. jeiiatis erga nos benevolentia*. ut r omnes fpes noftras atque eogita.- ¿tiones exfuperet; neque enimnos „ ipti poteramus excogitare t multo* r minus fperare fimile quidtanto be neficio r quod pkiris dncimus,. „quam fi nos jam mort uos revocad „ fet ad vkam. Progreffiis enim Ca- tholicas Religionis noftras ( uri Im- peratori perfpicuum eil) omni o~ „ mnmo felicitan prasponknus.Quiif vero nondum abfolutus erat ifte lé- bellus, eum Chaus ad Palatium re- tulit perficiendum, ut deinceps Mo narchal publice oßerretur. Hue 10ç Hue usque omnia cedebant aá Votum , imo longe fiiperabant о- mnem expeebtionem. Ne tamen immenfahasc gaudia triíbflimus oc- cuparet luâus, P. Thomas Pererifc fociis non tantum in aula comroo- rantibus , fed etiam per Provincias fparfis , & per eos cceteris Chriiii Fidelibus enixe commendabat , ut precationi & reliquis exercitiir nunc maxime vacantes , ad рrорь tiandum Deum feiè totos conver- terent î ejusque Divinam Clemen- tiam obfecrarent , ut bene propen- fum Imperatoris animum confir mait, comprimererque occurfan- teshumani generis hoftis impetus, qtaibusingenticonatu negotium di- ßurbare nitebatur. Et vero non parum id noftros folicitos tenuit, quod ab^ illa die t, Januarii feread ninem ejusdem menfis , nullam de jam diâofupplici libelio Imperator nientionem fecerit , neminemque exNoftris toto eo tempore ad pras- fentiam iuam ,uti folebat, vocari juf, G 5 ferie. ïo6 fferft, Cùmque nulla fe aperiret via urgendi negotii , diu noctuqué аnч Srii haerebant Noftri , Dominum e- tiixe orantes , ùtquod cœperato- pus bonum ipíé perficeret. Adfuit aiiteîn propitius Deus : nam Impe-. jrator tandem ad fe Pereriam acciri juflit; ac remoris arbitris omnibus; (quód nunquam alias faâum )pro- lixiim cum eo habuit colloquium; Sc licet ftriâiffimum illi injurixerit filentium , tamen hoc ipfum fuf- ficiens erat indicium , ut reliqui fo- cii folicîtudinem,anxietatemque de-- pönerent. Abfolverat. Pereria pulcherri- mum artefaetum , quod Imperator antea illi perficiendum tradiderat, tionum Concilium, de quo egimus parte prima. Нaс autem via trahen- Qx erant longiores moras , quam negotium noftrum pateretur. AppetebatBeatas Virgir.iPurifi- catse facra dies , quam elegerunt Noftri , ut fub aufpiciis ejusdem Deiparas, ac dileâuTnni iWius fponfi D. Joièphi , totiiis Sinenfis Miffio- nis Primarii Patroni , fupplicem iuum libellum Imperatori offer- rent, Implorata igitut Dei aс Cœlitum ope eadem die primo ma ne Pereria & Antonius Aítrono- mias Prasfidesad folitum locum con- venerunt. Cum autemaícendiíTent omnia Tribanahaad Imperatorem pro Majeftate fedentem , ut eorum Libelios exciperet , afcenderurit Sc Noftri ambo ; prasmiíftsque cere- moniis aulico ritu in prasfenti fieri ïblitiSjobtulit Pereria , quem pro li bertate Chriftianas Religionis libel lum fupplicem afferebat Illura poft biduum Imperator de more mißt но inifitadRituum Tribunal , ad quod cfluià perrinebat , ut fupcr ea fuam dicerec fententiam. CAPUT QUARTUM.

Libcllus iupplex pro libértate Chriftianae Religionis , Imperator! in publica Tribunalium corona oblatus,& fententia fuper eo àRitunm Tribunali prolata.

Supplicis libelli íeníus ta lis fuir. ft ^ Osfubditi Tui Thomas Pere- » liN ria , & Antonius Thomas , 5,Tribunalis Machematici Praftdes , „reverenter Imperatorias Majeñatis 5,Тuas perfpicacitatem fuípicimus , fupplices propommus rerura „noftrarum principium aс finem „ut clare Majeftatis Tuœ oculis „fubjiciantur. „Labentis anni Luna nova fub- „ ditusTuus Proiper Intorcecta, in „Eccleiia Metropolis Hamcheu re- • „ fidens, ^tiàehs, hominem hue ad tíos fñi* bi fit, qui nuntiaret ; Prastorem illi* us Provincias fubjeâis fibi Prasie-> ,,¿tis commififíé , ut Ecclefías di* ruerent aс librorum tabulas ef- fringerent : & infuper decreviíTe- n ipfummet Profperum , tamquam, „ pravas docbinas feminatorem è Provincia illa expeliere. Cura ,,nos clientes Tui a longe diflitis terris , aliquot dena Stadiorum „ millia emenn* , hue appulerimus, 3, fi labores & affliftiones noftras j, non aperiamus Majeñati Tuas, cu- „ jus paterno fovemur affeâu, quo-, „ modo eas tolerare , & moleftias,. „ quas deinceps plurima; nos mane- . „bunt, vitare poterimus ? Clare e- „ nimvero intuemur,quodMajeftas . Tua omnium totius Orbis Regno- rum homines fibi fubditos regat . fine ullo indígenas vel adveme dif- . „ crimine , nee patiatur vel unum. „ è fibi iubditis tam acerbo torque- >,ri dolore , ut prx affiiitione inte- ujreat ; antiquis magni nominislm- ,>pera "i. q ii^ératoribusín eo major,quod etiarrV if eos , quifalfam profitentur Reli- ,,.gionem in fuoltriperioyivere per- 3» mittat, & abinjuriís tueatur. Lon- „ge autem > potiori jure , quando „ Majeftas Tua Auftraíes Pro vin-. ,,.cias inyifit i quoties obvios habuit j, Europasos íocios nöftros , fumma „cum benerolentia eos excepit , „ permifitcjue ( uti manifeftum o- mnibus fuit. ) ut illis in locis, iri. „ qtiibus degebant , tranquille mo- „rarentun ,i Quo ígitur tam duro, ac faevö . ü corde audet nunc Chekiaraenfis Praetor in nös » tamijüam perver-# fa^doâriria: authores infurgere f ] Üt autem priora pofterioribus j, conformia repetarhùs , OÍim fub- ditüs Tuüs. Joannes Adamusí. ¿> Sehall, cum ab Imperatore Xuia-, ,j chio Parente Tüo Sümina; behç.^ volçnti* á fmgulare prörfus âc- cepiíTet beneficium , nervos p- 3, mnes int«ndit in examihahdís^ watque corrigendis yeteris Aftro-; j>nomiá! lit ^nomiae (qua uti haud porerat)er- „ roribus; eamque tam accurate re nferma vit, ut cœ!o perfeâe con- « grueret , & ipfe acceptis ab Impe- „ratore beneficiis non ingratum >; fefe exhiberet. Nec ejus in men- tem venire poterat iibi culpae vertendum debitum , quod prae- ftabat, obfequium. Id ipfum ta- >j men poftmodum expertus,quan- „ do Yamquamfienus & ejus con- ,» fœderati , merita in delicb , reâa ». in faifa aс errata detorferunt. At 5, Majeftas Tua haec omnia poftea clare perfpiciens , juflit Principi. H bus ac Primoribus ftirpis Regias „ Prasfidibus, fupremorum concilio- 9, rum & Imperii cenforibus , ut „ coaclo rite cœtu fingula revoca- rent ad examen > in quo Veritas 8c falfitas perfpicue patuerunt. „ Quoniam vero Joannes Adamus „ jam e vivis exceíTerat , Majeftas Tua , Ferdinandum Verbieftum ¿,(quem quaeri juíTerat)Aftronomiae ,> prafecit, & honoris titulo conde nara vit. - • *v у, coravir. Quod quidem beneficium ^ reliqua fuperavk omnia. „ Beneficiis aucem tam eximiis „cumulati, baud poteramus quid- „quid fcientiaein Nobis erat, ad uti- я tilitatem publicam non exerere, Sc „ inchoatas lucubrationes noftras у, ad ultimum complementum non „deducere: Itaque intra Pakrium „icripfimus de quibus vis fcientiis >,à Nobis in Europa comparatis ,» plura volumina ; nempe de Aftro- „ nomia, Arithmetica, Mußca, Phi- „loibphia, Sc fimilibus, in quibus „ concinnandis per annos viginti >>&lius defudavimus,& etiam- >,nura finera imponere non potui- „mus. Cum autem Majeftas Tua. « Ьaeс omnia habeat рerфeб;a non „-eft opus illis referendis ad nau- jjfeam infiftere. „Quod fi vero falße doflrinae я profesores fumus , quibus diffi- >, dendum eíTet ; qui fieri poíTet, ut » à primo Imperatoris Xunchii an- ,i no juffi fuerint deceflbres noftri H „bellica »4- t , . » bellica inftrumentâ júxta Mathê* , ièos normas efformare.? Philippus „Grimaldus per mare ad MofcoS a trajicere > & epiftolam Tribuna- iS lis Militia Imperatorio figillo mu- nitam ad illps deferre ? Thomaâ Pereria & Frahcifus Gerbillonius, >, honorífico titulo decorati > bis ad » eosdem Mofcos terreftri Via cön* „ tendere ? íunt tamen qui ha,C quo- >, que j hon tot präeftita Majeftati Tua; obfequia > fed ut nobis pe- ,i culiaria Commoda > Vel aliis il- latas injurias ihtueantur. Sane qui feile & fideliter agit j höh eft ,j cenfurä dignus , fed ab omnibus ù approbari debet î qui Vero ihfide* i, liter & cum pravo animo opera- ,i tur & quae fua íunt tahtum qua;* „ rit, is ab omnibus, utpote impro- „bus^quiqUe à reâo deviatj merito bi reprobandus eft. ), Deceííores aс focii hoftri à „longinquis regionibus > permuV „le maris pericula ac innumeros „ labores venerunt > non ut famam „fibi щ ,,Gbi aut divitias acquirerent , fed „ut reйaт dodxinam in quibusli- „bet addifpofitis locis edocerent: „ Sims autem ingreffi Imperatoria? ,,Majeitetis benevolentiam merue- „runt-Et vero Imperator Xunchius „ Majeftatis Tuas Parens , anno X. „ Imperii fui Joanni Adamo Mathe- „ íeos PrasfeÔuram , aс honoris in signia contulit : anno autem XIV. locum Ecclefias conftruendas do- „navit , & ad fores Templi extru- „<äi,infculptam marmori honorifi- ,rcam infcriptionem erexit. Ad „.hasc Tua Majeftas anno 17. Im- „-periifui,prœter dignitatem AíTeP- „loris in fupremo Operum Tribu- >, nali ( quam Ferdinando Verbie- jrfto contulerat,) eidem è vi vis fub- ,,-lato , aitiorem dignitatis gradum ,.conferre dignata eft ; juffitque ,,Rituum Concilio , ut ad mortui „fepulcrum fingulares illi honores ^-exhiberent , quas omnia conftanc „ ex ejusdem Tribunalis codicibus, v ubi annotata fervantur. Praste- H i „rea lié : „ rea nobis praecepit Majeftas Tua* ,,ut Tartaricam linguam, nobis fa- ,. cilem difceremus ; quo libros pof. „ fenaus interpretan facilius. In in- teriori autem Palatii loco juffii „ TttcB Majeftatis , miíTas in Mofco- „ viam & alio literas vertimus; eam „ felicitatem confecuti , ut fine ulla „ prorfus dubitatione nobis crede- „ res , & ut probatas fidei homing „ bus utereris: quam vis enimadve- „ nas fimus,nullam perfonarum aut „ nationum diftinâionem facis,ne- „ que ad diverfitatem Regnorum „atque locorum , fed ad folam pro- ,,'bjratem atque fidelitatem atten- „ dis,ut cujuslibet opera utaris. Qux у cum ita lint , qua ratione fieri po- „ teilj ut Profper Intorcetta , ab ad- verfariis exagitatus, locum ubi de- „ gere. poffitin hoc Imperio non ha- beat ? Propterea etiam fi maxime „velit, non poteft non continuas „ profundere lacrymas, cumacer- „biilimo doloris íenfu,miíerrimam ,з fortem fuam deplorans. „Igitur П7 «.\ „ Igifur nos fubditi Tui , folf& i, orphani , cum neque unum qili- „ dem habeamus hominem.cui cre- „ dere 5c cujus niti authoritate », poffimus , ad Tuam ipiàm Maje- „ ftatem confugimus iuppiiciterque „ imploramus perfpicaciflimam ià- pientiam Tuam , qua noftram „noftraeque Legis caufam expen- „ das , eamque decerni ex asquo 5c „jufto jubeas. Eam ob rem hunc „ fupplicem libellum fcripfimus, 5c „ offerimus Majeftati Tuae , tuam „ cum timore ac tremore fententiam expeâantes. Khamhii anno 30. Lunae ta. die 16. Supplcx hie libellus magnam habebat ekgantiam 5c vim in lin gua 5c Sinenfi 5c Tartarica* Sane ipfi Mandarini 5c Litterati Sinen- fes , dum eumlegerent, admira- bundi hacrebant , cum ob energi- am ac efficatiam , tum propter li- bertatem , qua ita adducebantur obfequia 5c merita , favores 5c gra nas , ut aequitas cauße , ut neceffi- Hy tas Til tas etitm gratificandi appâreret, adeoque beneficium Iebertatis Legis Divinar, non ex favore tantum,íed exjuftitia, vel faltem titulo grati a- nimi concedendum videretur. Quas quidem ftylo Curia adverfabantur : Sc procul omni dubio Noftri , tan- quara inexpiabilis criminis reí, illi co fuiíTent accufati à Cenforibus (qui de more invigilant, ne quid contra Imperii leges , vel coníuetudines a- gatur) nifi & ipfi fibi perfuaíbm ha- berent Noftr os de eхрreЯЪ Impera- toris coniènfu Iibellum ejusmodi of- ferre. Imperator vero idcirco hanc libelli fententiam eíTe voluerat , ut pateret omnibus , fe in retraâanda Lagis Chriftianae prohibitione reâe agere , 5c imitari Parentem fuum , qui non tantum illius Religionis propagationem permiièrat , fed etiam illius Pra?cones fingularibus foveret favoribus beneficiisque , in Legis Chriftianat honorem ce- dentibus , eamque velut tacite *p- probantibus. Obra- .: Obtabat tamen Imperator, erat- que nobis &cauías noftra? admoduni conveniens , ut Mandarini Tribu nalis Rituum non coaéH , fed fpontç in id , quod juftum erat , consenti rent. Ea propter nitebatur Pereria eorum animos demereri , qua, ob(e- quiis qua rationibus % quibus caufag juftitiam fuadebat. Singuli ilium excipiebant comiter , & quod opta- ret fuffragium , fpondebant. Ail quando ad proferendam (ententiam ventum fuit , promiffis minime ftc? terunt , ut in ea videre licet; fuit e- nim hujusmodi. „In Tribunali Rituum Mandar „ rinus Lyco diâus exibuit fuppli- „ eis libelli exemplum , quem Pras- „ fes Mathematicas Thomas Pereria, „ ejusque ibciusMajeftati Tuas , cir- „ ca rerum fuarum principium ac finem obtuleruntKhamhi anno 30. „ Lunas ii. die 16. Die autem 18. e- ,,jusdem Lunas prodiit Majeftatis „ Tuas mandatum , ut fuper eodem a, negotio inftitueremus confultati- H 4 „onem „onem noftram , & léntentiam proferemus. Majeftati Tuas ob temperantes , tunc reverenter ih „ludmandatum, & poftea 19- ejuf- „dem Limas libelli exemplum ia „hocnoftro Rituum Tribnnali aö- ,)Ceptmus. „Res autem , de qua nobis de^ „liberandum eft, ita fe habet ; „Thomas Pereria , & ^Anthonius я V,oomas^Aftronomîa Trafeâijibel- «, htm Supplicem Majeßati Гuл ojfe- ; runt referentes , quod fubditws »î tuus Tro/per Inter cetta ,qui habi- „ tat in Ècclefia urbis Hamcheu, ho- „minem hue mifent , qui nutrí iar et ,,illius Provincia Proregem jubere jjocorum P rafeáis , templa Chrißi- „ anorum definiere , librorum tabu- iilas ejfr ingere \eosque fub titulo fal- „ft Religionis foras expeliere ajunt : „fe hic degere folos & orphanos , „ neс audere cum indigents congredi „ad injur i am repellendam : rogare „ proin de Majeßatem Tuam , ut ext- ,j mia Tua perjp 'ieacia clare dejpieiast Ill ~„fi nutto pravo acprivato animiaf- »feâu duct. Et costera. Nos ta- „ bularium noftrum fer ufantes in- „venimus , quod Kamhii anno 8. «Principes Magnates, & fupremo- „rum Tribunalium Maridarini,co- „ aâo cœtu & inftituta confultatione „ judicarint : Legem Chriflianam ni- „bilmali eonttner e neque [edit tones 3iex citare : Prohibendum tarnen iL „ lam profitent ibas , cœtus populi cou . „gregare , libros , area niimis matt? „diflribuere , ita ut filis Europais „Deum fuum venerar i lie er et : Et » cestera qu* in illo confilto conti- ,j nentttr. ^Ad quod Majeftas Tua „dedit referiptum ejusmodi : Off od „ attinet ad Chriflianam Rehgonem „ ( excepto quidem Eer diñando , <¿p „ reliquis , qui eam fi cut prias jpfim et „exerceant licet ) quoniam veren- „ dum eft , ne in bac cœterisque Tra svináis denuo forte extruantur „ templa & fufeipiatur ifia Religio, mando r ur jus expedir i diplomat a, ,,quibus id Jevere interdtcatur , cœ- H 5 tera 112. j, term veré , qua cenfuiflis omtüa., 3iápprobo <¿r rata habeo. Quod Ma^ yjeflatis Tua Decretum extat, &re~ verenter fervalur in hocnoflro Ri. tuum Tribunal/. „ Rurfura revolventes tabularium noftrum , invenimus Ferdinandi „Verbiefti Mathematicas Prafidis. „ auâi Tirulo AÍTeíToris,in fupremo „ operum Tribunali , fupplicem li- „ bellum , qui ita habet. Nos fubditi „ Majeßatis Tua, qui legem Deipro- , fitemur , obfecramus , ut Religio „ Chrifliana , quem admodum Kham- „ hij anno i. ante ejus falfam accu- fationem permittatur ita, ut quili- „ bet pro libitu fuo pojjit fine impe- „ dimento eam ßifcipere,ad evitanda „perverfa contra illam diâeria at- „ que calumnias : Et eastera, qua: in ,, libelle illo continentur. Super „ quo operum Tribunal , una cum „hocRituum Tribunali ediderunt „confultum hujusmodi. .Kbamhy „ anno 8. Ludovicus Buglius, Gabriel » Mfigallanius, & Ferdinandus Ver- ybieflus II? »bießus Ubellum fupplicem obtule- „ rant i fuper quo Principum , Ma- 3, gnatum ¿r Supremoruni Mavda- з, rinorum comitia flatuerunt: cœtus 9,Topuli in Fants perpetuo fuiffe „ prohibit os ; eam que ob с auf am Re- yligionis Chrißiana profeßoribus 9, quoque interdicendum à congre- „gandis catibus, dißribuendis areis numismatis, & cat er is ficut antea [olisque JLuropais indulgendum , ut „Deum fuum venerarentur. Quam „fententiam Majeßas Tua , fuo quo- „ que Decreto confirmaverat. Quo ff circa judie amus non eße rurfus con- 3,/ultandi locum fuper caufa,inU- bello FerdinandiVcrbiefli contenta. 3, Ad hoc autem tum hujus tum ope- ,, rum Tribunalis judicium Tua Ma- „ je fias refcripßt fequentia : Veßra y fententiafubfcribo. Quod fi vers „ in Mandarinorum с at alo gis, faifas „ & feditiofas feéfas recenfentibus , „ Lex Chrifiiana reperiatur , quafi „ ipfa talis etiam foret, jubeo , ut ex „ luis expungatur. Quod quidem „ Maje i, Majeßatis Tua refcriptum in Prê- *, vinciam Cbekiam & cœteras miß. „fumfuit. „ fgimr quod fpecbt ad caufam ,> praefentem , de qua deliberamus , ,,cenfemus confervandam effe Ee- ,1 clefiam , quae eft in urbe Hamcheu- „& reliquas , ita tamen ut foli Eu- „ropaei venerationem 5c cultum „Deo fuo exhibere poffinf. Reve ja renter expe&amus Majeftatis „Tuae refcriptum , ut expediatur „ diploma ad Chekiamenfem Pro- regem, ex quo intelligat, quid tibi „ agendum fit , & excutioni man net Datum Kamhi anno ji. Lu anas i. die го. hoc eft anno Domini „i69z.Martii die 7. Tametfi fecundiorem Noftri àRituum Tribunali fperarent fen- tentiam ; prascipuam tamen fpem in Imptratore unice coilocatam habe- bant , ideoque certo certius iibi perfuadebant fupradiâum Confultü àMonarcha reprobandum , 6c ite- rato cogendum Concilium , ut novam tiovam inftitueret delrberationem* Verum infperatus rumor ad nos pervenit ; videlicet Imperatoren» ; jam relatam fententiam fine ulla routatione confirmaííe. Nemo no- ftrum huic rumori fidem habùit, quo ufque authenticum prodiit e- xemplum ab Imperatore fubfcri- ptum. Tum vero Praefes Concilii Rituum ad Pereriam mifir , qui fuo nomine congratularetur , quod cau- fa noftra feliciter effet peraâa , tem- plis omnibus ab everiione vindica tes, prius nec interrogato neque audito Prorege , qui partem age- bat. Quae quidem gratulatío poft iteratam Divinae Legis prohibiti onem, vel fiâa , velfaltem impor tun a habita eft.

CAPUT QUINTUM.

Cœrern . quse libertatem Chri- ftianae Religionism Sinarum Imperio prícceíTerunt.

Plexi n6 PLerique è noftris jam defperà- banc omnino de coníéquenda libertate Legis Divinae cujus pro- hibitiones denuo confirmabantur per ipfummet Imperatorem, in quo fpes fuas pnecipue vel unice collo- ca.verant. Eos tamen Thomas Pereria pro ea , quam de Imperato ria animo habebat , longa experi- «ntia , in fpem erigere nitebatur , affeverans, fieri non poíTe , ut tan- fus ac talis Monarcha , tamque ab- folurus Dominus , vel cedere Tri- bunalibus , vel tanta fpe nobis data rantoque antecedente apparatu no bis imponere vellet. Et vero mox fèquenti die quae erat ió. Martíi, no va cœpit fpes afFulgere : nam Impe rator contra Colaos irratus , eorum Tribunal claudi juffit : ejusdem Tribunalis Prasfes veluti reus ad Regiae limen aliquod dies ftetit , ab officii fui exercitio fufpenfus. Ejus filius iisdem diebus juflli Iropera- toris in Palatio verberibus, & cola- phis percuíTus eft. Cola- Colaorum Tribunal idem eft ïtque fupremum Concilium , ad quod omnes Iibelli iupplices , deli berationes, aciententias coeterorum Tribunalium, illorum etiam, quae àquibusdam fuprema appellantur, ultimo infpicienda atque coniultan- damittuntur. Hujus fepremiCon- cilii Prëefidi ) qui primus eft in Im perio Minifter, fignificaverat Impe rator , optare fe , ut tum Rituum, tum prarcipue ipfummet Colaorum Tribunal noftras caufas faverent. Cum autem iupremum hoc Con cilium > fuperius memoratam Tri bunalis Rituum fententiam , Divi na; Legi« libertati adverfantem* taon approbaret mcdo , fed etiam (ut quidam nobis retulerunt) ag- graveret plurimum ; idcirco Impe rator Colaos , & praicipne illorum Prasfidem prsediâa animadverfione dignos ceníuit. Interim amiciffimus nofter Ghaus Imperatori ad commiflerati- onem depinxeratmœitiffimosNo- ftrorum Ürorum vultus , & affliftiffimos a: nimos, ex recenter confirmata Ca** tholicas Fidei prohibitione. Et Im perator , ut leniret noftrum dolo rem, per eundem aulas Magnatem bono nos animo eíTe jubebat , & pa^ rienter dolorem noftrum cohibere aliquantulum. Quibusdam tamen ex noftris minime id fufficiebat tetnperandas triftitias : perfuafum enim habebant aulica tantum & of- ficiofa verba eíTe. Masftiffimas in- fuper ex Provincia Chekiam literas (- períecutionis incrementa nunci- autes) id temporis accipiebat Pere- ria , qui adlaborabat ítudiofiffime noftrös ab infolita animi confterna- tione , Chriílianos vero à perfe- cutione fasviffima quantocyus libe rare. , ; Opportuna huic incepto feíé illi obtulit occafio die и. Martii . in qua decrevit Monarcha P. Iiidorum Lucium Macao, quo appulerat, Pe- kimum accerfere, atque imum è' Pekimenfibus iociis , quem Pereria- in.; , . . elige- tigeret, cum ho&orís pompa ¿fluc -чnйгer* ■ad ilhim deducen dî*m. Hune Imperatoris animum Auhcus Chaus,ut habebat in mandatis^Pe- ,rerÜE Dofmn feci* hane opti- шга nallus «ccafioneín ,urgen>da? .celerandasque .Libettatis Ghriitianae tí as, agi mus. Verum fupplicirer ,,deprecamur, utfua Majeftas per- „ pendere non dedignetur , an no- „ftrorum aliquis tam luâuofo tem pore Macaum trajicere poffitcum „fingulari Regii 'Internuncii hono- ,, re. „Quomodo audefeit tanto cum „apparafu aс pompa tot pertranfi- *re Joca,in^uibus Ecctefias habe- I „ mus, M* » mus , qtrando illae lu<äu triftimmô „ moerent , & noftriin illis refiden- i, tes íocii acerbo confumtihtur do- я1огe > & graviffima affliâione „ pene intereunt ? Qua etiam „ fronte 5 & Man darin orum obiè- ) quia , & applaufus pöpüli exa spere poterit > quahdo Una fimul »pereipefe cogetur Chriftiano- ,, rum gemitus , opprobria , & cala it mitates , eorumque fttecUrrere ca- ,, lamitati Hon poterit. Ad hâic,quo „ animo ante tot Ëurôpâeôs Maca- ), en fes cives comparebit, iis locum j.anfartïque fufpicahdi praebéns,nos >,in hac Aula longe aliter atque in >,Europa vivere, nempe hoftroip- ,>forum honori , quam Chriftianaí jjFidei propagation! , ímpenfius ,• coníuientes ? PrOinde fi noftrum *, qüispiam höc tempore Imperato* ),ri3e Majeftatjá âgeret Interhunci- »> um ipfe honor illi cederet in in« ^fámiam.applaufus in opprobrium, »obfequia in tormenta, feftivae ac- íjclamationes in continuas fecri- % j,4nas. Л|1 .„mas. Quod fi ad cœtera benefi» j> cia hoc nobis Majeftas Regia ad- „deredignetur , ut nemo ex noftris „Macaum legetur, mox per epi- sjftolamlfidorum hucevocabo. Ille . „ pro vehementi defiderio ,quo uni- ,»ce prasoptat Tuae Majeftatis ob- . „fequiis fe impendere , confeftim „iter arripiet , celeriterque ad „aulamperueniet , multo cum ma jori lastitia atque alacritate fine „apparatu publico irerfaciens,quam „fiillud fummo cum fplendore per« »ageret. Ex bis omnibus à Chao fideli- ter delatis , cognovit Monarcha do lorem noftrum eíTe acerbiflimum : quem ne augeret nullum ex No ftris Macaum legare & Iiidorum fine exteriori pompa venire per- mifit ; ut in gaudium converteret Divinae Legis libertatem , quam ci- tiffime concedere decre vit. Eadem enim die (erat i?. Martii) qua illa refponfio ad ímperatorem delata eft, ad fe accerfiri juffit Colaorum I г Prai» ф ., ÎPraildem , qui ad èanî ufijtre dient fueratabo.beundo munere fuo j^ro- bibitús j, ac remotis arbitris expo* fiiit,quantam ipfe cum Aiïefïoris- bus committerét ihjnftitiam j dum öbfirmato animo Chriftianâe Legiá prohibitionibus infiftebat. „Ira ne(inquit) frui gaudemus ,» omnibus virorum Europaorum >, obfequiis,quas hacbnus Imperio >, hoitrö praeftiteruht 5 illorum vero ,, Religionem, ob quamfolam pro- i.pagandam hue tam longe vene- „runt , obftinate prohibemus, cuin ,> nihil fit quod contra eam , aut e- ,,jus Pradicatores jufte afFerre pof- fimus. Нaгс Imperatoris verba, altiori voce prolata , ab aula* Mi nimis percepta fuere. Quorum UnusetiamPereriam pöftmodum ea retulit , ab ipfomét Mönarcha ( quod verifimilius eft )"ad levan ¿ dos Noftrorum maeftiffimos ani mos fubmiiîus* Plura alia pro lijo fane alloquio ad Prà=fidem di xit fapieHtiffimüs Princeps * tit se quita- quitatem « oftenderet eorem , .qua? proxime in favorem Divinas Legis íuprema poteftate agere meditaba- tur. Pofthasc ( recurrebat dies 50. Lunas 1. anni Khamhiú '«quat erat 17. Martii ejusdera.anni,iÄ9i/) manda- tura expedivir aД Colaorum ¿k adt Rituum Tribunal; quo jubebat ut /èntentia prius lata die z Martii e-i jusdera corhbureretur. Abfque mo^ ra Mandatum Regium execution* Sederunt Confiliari , vehementer tarnen ftupentes ad. exemplum nuaquam in Sinis auditum , quoct iênxentia Tribunalis , per ipium- met Imperatorem confirmata 5q publicari permiiTa , exurertui;- , Biduo poil, -nirmcum 19. Martii qui dies gbriofo. Sineniis Miffionis Paerono , D. Jofepho fècer eft , ad fç Monarcha Principe«! Soiànum ac- ciri juifit » quem fciebat à multis annis nobis amiciffimum , & re- rum noftrarum maxime confcium, atque aptiffimum ad conftringen- da Tribunalia , ut ad votum JVia- I j jetia jeftatisíusepro libertate Chriftianee Fideiièntentiara ferrent; Hic enim Princeps prater fummam , qua e- minet , authoritatem , adeo effi- caci praepollet eloquentia , ut ei contradicere audeat nemo. Vix ei Imperator , quid in caufa noftra fieri decernique vellet , aperue- ratjcum ille in Noftrorum & Di vina: Legis laudes effufus , fum- me etiam laudato Imperatoris confilio as decreto , fe promptum paratumque obtulitad Impefatoris mandata protinus exequenda. Tum vero Monarcha , Sc privatis eum monitis , &íequenti mandato prae- munivit. „Diebus praeteritis in Concilio i, Rituum Tribunalis judicatum ' „decretumque fuit , ut Ecclefiae „Chriftianorum illatße, ficut antea ,,permanerent & confervarentur, ,,fic tamen ut folis Europads Deum „fuum in iis colere permitteretur, „Nunc autem perpendens , quod „viri illi Europasi praefint Aftrono- „mias 1У> yttli« noftrae , eamque refíe admi- „ niftrent ,quod etiam tempore bel- 3,li omni induftria atque labore „ièfe impenderint » ut ad perfefH- „onem reducerent bellicas machi- „nas ; quodque in Comitatu Le- „gatorum ad Mofcos magna obfe- ,,quia praeititerintjin fuper quodil- „ lorum lex nihil peruerfi , nihil fe- „ ditioii contineat , proindeque il- ,jlam prohibere idem fit , atque 5, quempiam abfque culpa commif- „fa injufte punire , idcirco jubeo, ,,utCoIaiun3 cum Rituum Conci lio inftituant coniùltarionem , Sc „iuam mihi propon*nt fententiam. „ Datum Khamhii anno jt, i. die „Lunse г. Ira informatus atque praemuni- tus Sofanus eodem die ad Tri bunal Rituum advolavit, & ftantes de more Pra2Íides aliquos ad exci- piendum Imperatoris mandarum / „fic allocutuseihPaucis abhinc die- „bus venitad Vos hbetíus fupplex „Europasorum, quod rat.oai con- 1 4 „fen „ientaneum erat poftulàntiùm. Vös >, aotem pro mukis aс magnís eo- ^rutndem erga hoc Imperium me- y ritis,eös pcena porius quam prae~ „ mio dignos cenfuiffis. Vosne la btet qtranro labore Aftronomianv „noftram à Cielo aberrantem ad ," OOrmam certaro re verarmt ?*quan „.topere adlaborarint. confèrvationi ^hujushriperiijdam rebelîrâm Pro- „vinciarum betlo. premeretur?Ego. „ ipfèad.Mofchos Legatus,ocuIatufc „teftis fui, quantarunc Imperio ob- ^fèquia praftiterinr, nam ( urve- ,,rum fàrear) neque mihi, neque. 9víá afteri , fëd" Ulis urrice debentur, „ pacis federa , inira eum Mofchis. „ tanto cum honore, tantaque cuta „ Imperii noftri uti lítate. Adhasc jam centum anrri funt , ex quo vi- „riilli iivefocti eorum in Imperio* „degunt , & nullae etiamn.um de. 3,illis hue pervenerunt juilae quere llae. Pluribus ego annis , ut fa stis primum in Inlperio Mini- ftrum egi , deque eorum age.^di „rati щ i,ratione. tum hic , tum m Provin- „ciis nihil unquam prorfus cogno- j,vi , quod non multa laude di- gnum eiFet» Quod vero ad eam, „ quam praedicant , legem attinet ; „faepius eandem difigenter di- i> (buffi , & Temper bonam eile ac ¿,íknc"tam deprehendi : Talia furtt >,fupremum rerum omnium Con- ,.>ditorem adorare Monarchis, Prin- „cipibus>Dominis> arque Magiftra- », tibus obtemperare, Parentibus ob- 5, iequi : non pejerare , non occide- мre , neque nllum proximo malum ,yinferre , illius uxorem & bona 5, ne quidem concupifcere. Haec A inquam funt illorum prascepta : <5c „Chriftiani , qui mihi funt ab ob- „iequiis , ea omnia accurate obfer- „vant. Quid igitur vobis occur- „ritadverfus hanc Legem, uteara „iterato prohibendam cenfeatis ? „Simali quidpiam deprehendiilis, ,, notum facire : nam fi vere mala „eft , neс decet , neс eft in voris „Imperaton eam approbare : Atft I 5 „bona m „ bona eft , non poíTumus , quaíi „male effet , prohibera. OppofuitConfiliariorum non ne mo, tara nobili & antiquo Imperio dedecori fore Legem exteram ad mitiere. Huic Soianus ftatim re- „ pofuit. Cur. igitur totum Sina- ,,rum Imperium fummo cum ap-r j,plaufu excipit advenarum Aftro- „nomiam > belli machinas , & alia ar- „tis prodigia ? Sapientis eft in di- „ feernendis rebus inquirere , quid „ bonum quidve malum , non vero ,,quid exterum vel patrium fit. Ob- jecit alius fi lex Chriftíana appro- baretur , brevi univerfum Impe rium eam amplexurum. Tunc So-. , fanus : velint fuperi! ceffabunte- j, nim latrocinia, adulteria , feditio- „nes. Neque tunc opus erit quot- „ annis prodigere Imperatoris the-, „fauros ad ftipendia tot militum ,,millibus perfol venda , quos alere „hic & in Provinciis omnibus ne-. ,,eeíTe eft , ad latronum ac facliofo- ^,rumhominum audaciam compri- mendam. IJ9« mendam. Inflare ultra nemo au« fas eft : cunôisque rationum ef- ficacitate deviâis Sofanus íupe- rius relatum Imperatoris manda- tum praslegit. Quo audito , tan dem conftituerunt ad Monarchal votumfententiam ferre. Quia vero aftutiffimi homines & iupra modum politici adhuc poterant aliqua cavillatione uti, So- fanusipfe una cum illis confedit,& lib'eraliter fibi concefía authoritate utens; utvos (inquit) hocfublevem labore ffiatquevobis negotium expe dirías, fententiam ego ipfe didabo. Etnemine contradicere audente, ii- cuti conceperat & diéiabat , ienten- tia exarata eft. Mox ad Colaorum Tribunal fe contulit, eisque tradidit fupradiétum Mandatum Regium, Hinc adMonarchamreverfus,iIlum de omnibus certiorem feçit , & de ejus rurfus authorkate die fcquenti ao. Martii interfuit delibemtioni, quam Colai una cum Tribunali Ri- tuum conveniences, juxta Impera- ' - toris taris praícrípfum inierunr. Ёо,щ Concilio fine haîfitatione (jam enira eos terrefaâos Imperatoris in ne gocio ardor peFurgebat ) appro* bata eft pridie in éodem Tribuna- li exarata fententia ; atque infupep à Cojais additíc iunt quidam non parvi momenti in favorem noftrum elaufula?. Vifam tamen poftea tuifi Imperatori pauca aliqua à Solano, diâata verba » tamerfi honorífica ,, demere , ne Religio Chriftiana vet Litteratis Sineniibus nimis redde^ retur invidiofa , vel cum Confutii Sinenßs Philofophi doctrina cpn-* funderetar. Vbideinde Imperator in Colaorum Tribunali iis verbis eralis , aliud exemplar tranlcribi curavit, demumdie fequenti (quae erar zi Martíi) fententiae pro liber tate Religionis Chriftianas in toto Imperio promulgando fubfcripfit. Hase lèntentia deferibitu-r in capite fe quen ti.

CÀ САШТ tJLTJMÜAi * »

Decretum libcrtatcm Religio* nisChriftianae in Sinarum Im perio concedens ita habet.

„CUpremus Tribunalis Rituurft „*JPraeíes Cupatay & cçeteri me- „ cum Judices , obedituri Majeftatn* fcTuae mandato,fupêr negotio pr'ö- i,pofito fententiam noftram fro- ^,ferimus. „Nos bmnes rem ièdulô diícu- .„tientes aс examinantes invení- Hmus quod Uli Viri Europaei ,ihvi- ,,tati fama virtutum Majeftatif ,,Tuaepîura dena ftadiorum miU wlia , ac immenfum prope mare ,,emenfi (unt , ut hue pervenirenr. i» Hi vero Mathematical Prefeñu- . ,,ram nunc obeunt , & Aftronomi- ),am dirigunt: tempore bellorum „conflandis machinis gnaviter irt- 3,cubuerunt : Mim* ad Mofcos,egre- ¡,,giam operam fmcefamque nava* ),runt, efficients, ut negotium de 14г „pacefeliciterconcluderetur. Sane „illornm merita pluriraa & adrao- ,,dum magna íunt. Ipfi etiam Eu- „ropasi&aliieorum focii , qui in „fmgulis habitant Provinciis, mali j, nihil om.ni.no operantur ; nullas „ excitant perturbationes. Tarta- „ rorum facerdotes , uti 5c Bonzii Sinenies fuahabent Farta , & per- „mittitur omnibus, ut illa adeant, 3,6c ibi venerationem cxhibeant, ,f thura cramantes. E contra ve- „ro Religio Europœorum ( quibus „ nihil mali imputari poteft) prohi- „bita jam fuit in hoc Imperio. „Qupd quiáem videtur à ratione „alienum. Parigitur eft,ut in o- „mnibus Pro vitidis eorum templa, „ficut antea femper faâumeft, con- „ferventur,& omnibus fecundum antiquam confuetudinem per- „ mittatur Religionem Chriftianam „profiteri , & templa adire , pro- в) hibitione omnino fublata. Hanc „noftram fententiam fubjicimus э, Majeüatis Traae arbitrio aс judica- „mus H? fe mus (fi ita annuat ) eam in omni' „bus Provinciis promulgandam. ,,Khamhij anno 31. Lunae г. die 5. Huic fententiae duobus tantum charaâeribus de more fubfcri- pfit Imperator , quorum iènfus eft: xsijjefttior Confuko. Subíripferunt etiam fua nomina , qui confultatio- niintérfiierunt. Sequenti vero die (quaeerat гг. Martii. ) Imperator íententiam pro libertate Legis Chri- Шanae ita exaratam atque fubfcri- ptam,tranfmifit ad fupremum Co- laorum Concilium in toro Imperio promulgandam. Tum vero fecre- to cognovimus ex Aulico , qui eam detulerat. de Imperatoris fubicri- ptione. Ingens enimvero erat gaudium noftrnm. lllud tamea ante Decreti. Promulgationen, ex- terius prodere non expediebat fed eam anxie expecbbamus , quam primura Imperarori grarias a&uri. At benevolentiffimus Princeps adeo. tenebarur defiderio , nos maxi- misfuperabundantes gaudiisviden- di, '44 .«Kjift fantfe morfc impatiens qua* fieritéx adftantibus Aulicis,ati noti- dum veniiTemnj ad agendas grafí as ? fubiungens : Nondum hoc ïl~ Iii fuffitit , exfeâmitne majas ali- quadbeneficium .? Verum paulo poft aderamusomnes , Se prasmiffis con- luetis obfequiis ofíiciisque , Tho mas Pereda in gratiaram aéHonem itaprorupit. r Qua; lingua condigne poterít „ exprimera, aut quas mens uteun- »,que concipere magnitudinem be- j, neficü tam íublimis tamque ex- „celfi , quo Majeftas Tua omnibus y,noílris voris abundantiffimum ,>impofuit compiementwm i Sane ^hocunicum fuerat noftrum defi- ¿,derium, & exoptatiffima ípes at aque unicus feopus , tquo omnes *,noftra; curse atque cogitationes y,diu no&uque collimabant; anxiè „ aíBdueque prasftolantes felieisfi- Amum illud momentum , in quo „tantimomenti libertatem affeque- ^remur , atque per hoc popnloiis- я íimum 45 „limum Imperium veri Numinís „ cultum publice dilataremus. Quam „ ob caufara ( ut perfpedum eft Majeftati Тuaг ) patrem & ma- „trem , ipfamque Patriam deferui- „mus, & per mille maris periqula „hunc in Orientem migra vimus. ,,Proptereaquemadmodum inmen- „fo nobis erat dolori , Veri Dei Le hem tot inter prohibitiones ve- ,,lut captiva m videre , ita etiam „fummum eil gaudium, quo hodie „exultamus,ob Legis Divinas liber- tatem, Summe veneramurin pras- „ fenti facilitate noftra Dei Provin- dentiam , quod omnes Tribuna- hum Miniftri , ad quos Catholi- „ сaг Fidei caufa delata fuit , pertí- ,,naciter repugnarent , ut totam „hanc ingentem gratiam íbli Ma- ,,jeftafi Tuas unice deberemus. Plu- „rima 5c fingularia. nobis Tua „Majeftas contulerat beneficia , hoc tamen alia omnia longe fuperat; j, non tantumquia perfe maximum, „fed cdam quia fingulari induftria К „tua ^tua imraenfum auâurri. ProTe¿ h8.a gratia prasfens tanta eй , ut „etiam fï laude<: MájeAati Tuai ",j perpetuo agamüsY& ejus iaflíduis „ obíéquiis occupemur ; numquarti 3, tamen fatis grati eífé boffimus* „Cum igitür nequé verba ; riequé „ facia pro débitis íeddehdis £ratiis "„ fu pperartt , ad pedes Majeftatis "^Тшe provoíuti iterum atqué ite¿ „rum nösmet ipfos $ 5c bmhes fö- „ Ciös hoftrosôffërimttâ , prbrtifjtif- „fimos rion taíitum ad bmhérri 3) Majeftatis Тuas hutümjfed etiant ,,ad ínterpellarida Divinara ßoni- jjtarem j ut eidem vitam longam¿ ' '„valetudinem felidffimäm j félix* „ que conférvet Imperium; Ádha?c Imperator his tanturri ,jVerbiSréfpondit: Ôptimé enimVe- i, ro dicitis quod hoc béneficium fit „majiis aíiis omnibus quae haâen us „ vobïs contuli : Admbnuit édarri nos, útad benéficii diutnrríitateni caûteeo literemur ¿ opus eíTe Chri- Hliatros i imprudenti ägendi riiodö u. - - öbftoiäö% 47 jbbnpxios'jin officio & quieto* coh- rinere. Antea quoque nobis figní- •jficaverat, ut Religio Chriílíaha fe- quahtum fieri poïïît > aecommödareit Imperii confuetudinibus ; neс eas rejiceret , quas íolum in politico ücuitu conliftunt, utpote Legi Chri stianas non repugnantes. íta demum ad optatiffimurn fi- riem pèrduâa eft tamdiu expetita, f«5c tot conatibus pridem attentats Religionis Chriftianas libertas, pro- iriuigata Pekimi die Lunas 2. Anno Srnperantis Khamhii 15. ¿etatis ejus- xlem 39. aFiindatione imperii Tarta ro Sinici 49 á cpnditá SinarumMo- riarchia%4644. à primo Chriftíana; Pidei ingreiîu in Sinas ( jlixta id; quod refert in Provincia Xënii ere- .âapyramis) 1056 á mortëS Xaverii ad portas Sinarurh 140. áfundationé Miiïiohis Sinenfis per patres Socie^ tatis JESU io*abejusdem Miifiohis ireftauratione pöft perfecutiohem Yamquamiîehi щ. Domini hoftri JESU CHRISTI annö 1*91. di* ati.Menfis Martii,dieojuidem fijirmíí folatii aс gaudii Omnibus Miffionari- is & ChriftianisSinenfibus,Ethnici¿ autem unieas asternaiquè felicitatis Qupniam vero hujus felicitatiè ac gaudii diuturnitas, tocinter Chri* ftianat Fidei potentiffimos pariter aô acerbiffimos hoftes . ab omnipotent tis Dei Domini noftri manti omni- ло pender, exoranda eft Divina eju$ dementia , ut perpetuum efficiat* quod beneficium femel coferre di- gnata eft. Idque ego ab ömnibus5qui banc narrationem vel legerint vet audierint , fubmiíTe atque enixe ex- poico, & utuna nobifcum Divinam pariter cbfecrent Majeftatem , (irt cujusmanu funtanimi& corda Prin- cipum ) ut ficuti Imperator em no* ftrum ad tam piam delibertationem fententiamque infíexit Д ad perrum- penda omnia obftacula roboravit , ifa eriam cum eíncacibus Divinas gratî- «auxiliis artrahat atque aíliciat,uP. que dum fupe.ratis omnibus impedi- mentis atque difficultatibus , fidetti 1 * quam 49 qyam bonam& fariöám cflè agno- vit , talemque publico Decreto de- claravit,ipíemet ampleâatur. Quod tandem aliquando futurum , qui hicrefidemus, íperamus, unice ta, men confiü pretiofiflimis Domini- noftri JESU CHRISTI meritis,in- terceffioneSSmae. Virginis Servato- vis gentium Matris , & gloriofiffimi Sinarum Patroni Di vi Jofephi , 3t- que ferventiffimis precibus Fide- lium omnium, qui animarum, falutem eo quo pareil ftu- dio deiiderant. V5>> V5*» 45?» V2?^ v^>» <чС?1 Ч£?>

Relatio dt libro Sinico-Latmo- R.T.Verbkfii VIdilibrü infriptum : Aftronomia Еиrорaea fublmperatore Tarta ro Sínico Cam Ну appellato in lucem revocata á P. Ferdinando Verbiefte Flandro. Belga Brugenfi è Societate JESU , Academiae Aftro- nomicas in Regia Pekinenß prasfe- äp,Aimofelötis M DCLXVIILfol: К 3 cum • cum figuris Obfervationum & Or¿ ganorum. Omnia cumipfo difcur.i fu tabulis incifa ad Sineniium mo- rem. Difcurfus infcribkur: compen dium Iatinum proponens XII. po- fteriores figuras Libri Obferyatio- num , nec non VII. priores, figuras. Libri Organici. Ñarrat fub. initium Colaos feu' Admimftros ßarus & pracipuos au lae Magnates , juíTu Imperatoris ob. fervationum aliquot teñes oculatos. fuiíle , & deprehenfo exacriffimo, calculi eonfenfu cum cce.Ia, concilio, Magnatum quater hanc unam in remconvocato,P Ferdinandum fu- iíTe constitutum fuprpmu.m Acade mias Aftronomicie Praefecium t, 6c Aftronomiam Europaeam de ihyi- dia & calumnia Sinenuum 8c Mau- rorum triumphaile , & religionem Chriftianam quinto períecutionis fua; anno iti publicum iterum pro- diiíTe, tem plis in omnibus fere Im perii provinciis utprius apertis. Obfervationes eranthujusmodi; Umbras ш. , Umbra? meridianae calculo praedi-? $as , quot aliquoties faftum ; Gno.-4" mon erat columna asnea ойо pedum' Sc amplius in turri ohíervatqría ; Pes Siuenfis, proxime asquaiis eil anti-" quoRomano,dividiturin ю. dígitos,^ linguU digiti in lo. primas, & 16 libris S.inice dé eorum fabrica , theoria, &ufu con ferí pris. Idem P. Ferdinandus mul ta etiam alia lnftru menta Mathema- tica ad t?. numerum , jiiflu Impe- rarotis 8c partim in privatum hujus ufum confecit • & molis ingentis í К 4 lapides ' lapides pro Maufoheo Regio, quo« 500. equi roris curuiibus asgre trahe bant ahhibiris trochfeis per pontem longiffimumtransvexit,& aquaedu- éhimperlongam planitiemprofon- tanis aquis ad 8. ftadia duxit , & no vo Menchanicaí artificio i ) &.. tormen ta bellica ex aere fudit , Sc currui fuo nova forma confeâo impofuif, Sc jufïu Imperatoris propofitiones Mechanicas fundamentales expîi- cuit. Tabulas Aftronomicas expan. iàs pîanetarum & edipfium Solis Sc Lunas ad bis milleannos venturos Sc ultra extendir. Nunc fe Dialeâi- cam Sc Philofophiam prae manibus habere ait, fub pallio Smico intro- ducendam ad Religionis Chrftianae evidentiam cîarius demonftrandam. Inter alia inftrumenta eft Globus cœleftis, Anemodifticü , Armilla as quatoria Sc zodiacalis,Horizon cum triangulo azimuthali , Quadrans volubilis. Mandarini vigiles horis inter fediftributis omnia cœli& aä- ris phenomena diligenter notant, & lingulis ñngailis diebusmane ad Prefe&um Aftronomiae deferunt , quotidie eti- am ad flylum ameum veterem fu- pradiâum umbram meridiana ob- fervant. Perpendicula funtttenuia fila aenea cum globis aeneis , aeпeа tubo ( ob motum aeris) incluía. Glo- bum Aftrifemm looo1 Iibrarum vel puer nullo negotio verfat & ad o- mnem altitudinis gradum attollir. Magna opus diligentia eft , errores enim a Sinenfibus non inftrumentis aut calculo fed Aftronomiae Euro- pœœipiis exoße imputantur De magno fmperatoris erga fci- entias Mathematicas afFeítu & diP cendi ftudio P. Ferdinandus ita diC- ferit: quatuor circiter anni elapii font, cum me Imperator per quin que meníés continuos quotidie in ili um Mufeum voca vit,ac totos pene di es derinuit, libros Aftronomicos ad no à Patnbus Sinico idiomatefcrip- tos ipii explicuijvixuno alteroveex ephebis aftante Imperatoreq; dein de ipii prandenti in aula fercula ex fua К $ m eл fa *?4 menfainvafis aureismittente. Çur$ alias Imperator àfuistanquam arca-" num aliquod numen colatur,& legati exteri fe magno beneficio aíFectos' putent,fi vel eminus afpiciendi ejus facultas detur Imperator intellecto Elementa Euclidis eíTc pracipua Mathefeos fundamenta àP. MathasQ Riccio Si- nice verfa explican fibivokut , & à capite ad calçem pertinaci ftudio omnes propofitiones exquiiivit, & in Tartaricum idioma verti juffit. Inde Arithmeticam & Änaljfin tri- angulorum redilineorum & fphaeri- coiium percepit ; 6c his fpinjs calcatis; ad amœniora proceffit,Geometriara Praâicam , Geoda?fiam ,Chorogra- phiam. Arithmeticam oprime cal ler, & invariis regulis propordonu. fe diu multumque exercuir , eria.ni çjifficiliora quasdam , qua; ípeâa.nt ad radices quadratas & cubicas, & arcana quaedam ex progreffione Geometrica Sc Arihmetica tentavk;. n€c mediocrket gaubebat , quando videbat videbat in Geodxñá calculum pras-. çîicere , qua* dein de fune Sc pertica deprehendebat. Theoriam Plane- tarum per orbes papyraceosfibi vo-. luit demonftrari ; totum autem Si- ftema ftellarum fixarum ita animai infixit no&ibus piuribus iniumtis^ utvel fublatis in cœlum oçulisquam libet ftellam facile nominare poffit. Ita UranieEuropasa Regales ariimos primum dignata movere , magnam majorum fuçceflUum fpem feçit. Et ut oiim Reges Magos ftella traxit ad adorandum verum Deum, fic eti- am hos Principes exrremí orientis, aftrorum notifia poteil pau latim ducere ad Aftrorum Dominum colendum at- que adorandum.

Epifto- Epiftola R. P. Claudii Philippi Grimaldi , Societatis Jeiuad Godeftidum Guilietmum Lcib- nitium , Sereniilimi Eleéloris Brunfvjgo - LunebuFgici Con- filiarium Intimum Regiminis & Juftitias.

POft longa difficillimorum itme- rum faíHdia me plurimum re- crearunt litera? tuas , quas una cum gratiofîffimi Polonias Regis Epifíola per Patrem Adamum Kochanski fi- deliter transmiiEe,, mihi redditas íunt inportu Goano. Noneft,ClariiFime Domine , quod fufpiceris , me mter- eidentium negotiorum turbis & vi- arum asrumnis oppreiïum tui me- moriam depofuifle , nam licet innu- meris calamitatibus iim confliita- tus, inter ipios tamen graviifimos labores & peracerbas miferias me I)ei O. M. & Amicorum Еuroржo- runr dulcís recordado folabatur ; & eorum amicitiam tum maxime sefti- mare ïïrare fcivi , cum ab iisdem longií- îîmè avulfus per inh^fpitas terras &in medio non uniusnationis pra vas peregrinaban ïpïis Bärbaris , per quos tranfivi, fim ego magis bar- -barus oportet, niii tecum & cum íí- jfmlibus tibi viris fuaviffimum litera- rum comercium. animorum fcilicet intimam communicationem ftude* am conftrvare > id quod abundé pratftabo, cum quietis aliquid Pe* kini haâus fuéro. Cajterum qua* ilíones tua; funt multas & graves, quibus omnibus,ut fatisfiat utaf fo- ciorum meorum opera, qui per o*- mnes SinarUm provincias difperíí^ fuis quique in Iocís rariora& fcitu digniora Colligent, qua; omnia cifra invidiam eruditas Europa; eüriou> tati libens communicabo. Tu inte rim ne negligas comparare aliquà fcientíarum cimeliá , qiias nobis re ciproco obfequio fubmittas. Deus tibimisque ih omnibus benedieat,ut ita trahfeas per rëmporalia. ut non ¿mittas alterna. Datum Gôas б* De* cenibris К 4 - Èk Jêx iítcris Antönii Thomàê Pecquini datis a. Nov. 1695-

TN aula veríatur ( videtur loqui ** de P. Grimaldi J 'magna fui & So- tietatis commendatione , non mi nus propter vírutem profus exi- rniàm j quam abíolucam in mathé- maticis eruditionem , cujus notifia ïmperatorem, Mandarinos ^ & Si- nas univerfos majorem in fchodum devincit. Vix pubiicam fitus Chri- ïtianos ampleiftendi facultatem fub- ditis omnibus Imperator conceïïè- ratjCiim hon fmeingenti animi fui folatio percepit quotidianàs ab idó- Ioíatria ad Chriftum converfiö hes :Ut R. P. Ciceri ítalo jam de- ftinato ad epiPcopatumPecquihijUbi degebatin aula , ex privátis jiärie- . nbus licentiam redeundi indulferit cum R. P. Faifa itidem Jtalo,promul- gandi Ëvangelii gratia díffitís ma xime province's , quas Patres , qui ïternantipfis ad Cœlum Yiamjíden'tí- dem fleftî éxpetunt Hoc imperium Vt- rosApoftoiicos tanta jàroiequitur be- •nevôîèhtia, ut îpes non ex vano af- :Fu!geat ., Foire , ut China tota ad fi- dem catholicam menfis unius fpatiö traducatur. Certê jara jVIandàrini ïèu Principes duo tacro ronte abluti iunt, divina gratia in éoruni cordi- bustáritumergaritus Chriftiànos a- morem excitante * ufhoh tantum ar- deñter juxtá àc conftanter phblicis Religionîs Cathölicas exercitiis in- terfihftverü etiam faventi ahimb ad aras facerdoH ferviaht ь aliaijne benë • inulta Europeae piecatis minifteria rnagnä cuín reverentía obeant P* Vaftsra , & P. jofephus Raymund in Arragonia nati j ftrenuos labores fuos Unius quöque Mahdarihi ba- ptismo coronarunt,quod exemplum ihgëntemvim populi ad Veram Re ligion é m attràxit» Verum hüílüs fatis mirabitúr fruâus uberrimos â R. P. Crocívao Medioíahenñ irt tam ceiebri provincia colleâos : per., feripfit enim ie pras himia ih tingerH К 5 dí§ dis unda facra Neophytis laffitodine, brachiorum ufu propè deftitutum, coa<$umqueaccire ibcios; obtinuiflè P. Pekardt Italum > qui modo non minore ardore in iàlutem animarura incumbir. Ex asquo labori gaudio refpondente, intra fpatium non ma gnum temporis baptizatos à fe mil le infantes, & totidem adultos per-, fcribit. Fruäus& operas pretiûpor- rexit fe ad ipfum aulas gremium5ubi Princeps quidam .cujus mater ulti mas Imperatrieis foror erat , recens Chrifto adjunâus, cœleftes favores tanti asftimat, ur quotidie ad me- . diam usque no$em preces ex trahat, im o & domefticos fidei Chriftianie rudimends inftituat. Princeps alius Junior 13. annum astatis agens , fu- fcepto cum pompa publica & ma gno pietatis fenfu baptifmi facra- mento , eam in aula de religione Cbriftiana exiftimatisnem concita- vit, ut de re nulla , perinde ut de Chrifti Jefu fide fermo increbefcat- Memorabilis mors Mandarini asratè jarn m Jamprovéfli vacillantes in fide au licos raultum confirmavit : cum e- nimrerumterrenarumamore irrita- tus , á Chrifti jugo mirum quantum adhorreret , in ultimo vitas articulo profuiis ubertim lacrymis baptis- mum petiit, dein animam rite expi- atuscœlo transmifit, hoc commotus fpecbculo filius una сыт uxore to- taque familia , non tantum parentis lui confilia fecutus eft, fed etiam ve rse fidei myfteriis imbutus, gemina curavitaídificarí templa, unum qui- dem propedomum foam, altemm extra urbis pomœria Ma tri fine labe concepta? dedicatum. Ulius Patruus Xandarinus Principesque alii ian- guine junâi ad eandem viara ine- isndam fe accingunt. Multitudo po- puK ac parvdorum bapttfm i lavacro ante mortem renaicentium tam nu meróla eft, ut Imperator, quanquani certis retentus raKonibus Chriftia- nüfenecdüprofiteatur, videaturfibi Religionem noftram neciatis extol- tere, nee fuam ex fubditorum con- L verfione Verfioñél£etitiam iàtis explicare pofr* fe. Cum ad venationemin Tartarí- ara profeâurus nu per effet, P. Gri* maldiProvih&ali,& P. P.Ciceri, Pe¿ reihe , & Gerbillon Gallo palam edi- xit,laudare fe imperife zelum opêra-r riorum jtjuösamaret unice& bonö- raret. Mira vultus gratia & affabi- litate egit cum P. P dé rei Ghriftia- na¿ incremento, fimulque auâor fu it j ut auxiliaires copias ex Europa accerferent, diâitafts, haud poffe toc Lacres in Chinam advenire, quotôc íua & fubditorum expleant defideri3¿ Gbmplura poftmodum amoris vere paterni fpecimifta edidit. Has lite ras dum abfolvo, nunciatur Macao" adventus decem Mfiionariorum ex. Societate i hiC nunciuslmperatorern vehementer obleeb vit ; al iquos apud: fein aula recinere, reliquos quaque verfum dimitiere conftítuit per va-, ftum imperii fui ambitum \ quod rnagnitudine fua Europaí nequaquâ cedit. Compleítitur ducentos .Se amplius milhoneshomiriura ; adeoqi . / Л incolarurn tncoîarum numerö eft Europa ¿ta pio majus. Labores noftri forriuft*- tur jfeiicem eventum à fingulari Re^ gis in nosftudio, 6c à pace perpetuà quae in ïmperio femper viget > partim ad experrecfaslimatifque Sineniium angeniis ; vident entm idola fabulis cflè accenfeftda,inditumfibi à natura lumen affermît, quo percipiant, unÜ duutaxat eíTe Deum, quem Dominu appellant , cujus honor & gloria pet umveriamChinamniagisinclarefcit>

Bre vis dcfcriptio itimeiis Sincn* fis àLegatione Mofcovirica Anno i6vj. »4.& 95. tfflwfeâi, communi cante Dno.BrandioLubecenfi qui fuit in comitatu Dni. Isbrandi à Mölbis ad Sinas Ablegati EX urbe Mofcua* prbFeâi artigere Ußigam Majorem , indesransflu« vium Dvv'wam, paulo inferius ver- fus flu vium Wizogdam \ unde ZirU imuim petierunt, vulgo Sirtmni di- clam. Hujus provinciae incolaepecii- liari lingua gaudent a Ruffica planô U % difcse .'V '»4 . diícrepante ;in ea tamen multa invè* niuntur vocabuIa,lingua; rufticórütñ Livonorum non diffimiliá, ííiné jserrexerunt ad majores & minores Permianos , quiitidèm lijígulari Гer- mone utunmr ^ cui cürri kuffico auí ^irianico nuiia prorfus eft aÂmitas1 Et hi quidem pöpuii Ruflorutrî fidt fequuntur , &difrundimtür ufqué ъ& mettöpölim Рerтм, SoliakânisËbi Ôc montes lVengaturios,qui ad Siberiarh àditum prasbëht. Üiträ hos Wognlzûï Tartari habitant ¿ qui eqüörutrt pel les de arbore iufpehfàs , adorant. Propter flumina TuràTobbl > & parte /rm, ingens multiudó Tartarorum, qui &£/rлЫ appellariturj mùlraS ci; vitates atqué villas iricoîit. Hi fidé profitënttir Mahomeianain , ¿Se liberó reíigiohis Шге exetcitiö & MÖfchels1 utuntur. Ad infériorëhî pártfemÜr- íis, üt& ОтйххЩу qui è Calmukö- rtím rëgibné a plaga inter Aüftrutti &. Sëptëtifriônërii rrtëdia veniehs ,iri mareTartaricurrl trans frèf um Wüi- gatsdeñüit ,itemque ad fluvios fta* (tfaXXfta , degtmf] qui Ofiaki ap- pellantur. Ifti pellemurUvencranr tur,<5cperhan¿jusjurandum dare fq- lent. . Nimirum urfojafuUsconHxo çeput prajcidunt , quod magno cu\- tu profequuntur , qeincje capi,tibu$ paululum inclinatis & fibilp edito., qualicanes alUqmus , Ьaгс yerba ià- çiunt; Quiste occidit ? Ruffi ; Ql}S caput refecavif ? feçures Ruflîck : Qui s tibi pellem c|etraxit ? cultrj Rui^ici : oтneт enim cul pam in Rui- fos conferunt. Veftihus induuntuç çonfeâis e pellibus fturionum aho.- rumque pifcium,nequeuHa interula aut fubucula utuntur. Si fluviurti jfenisca aiçendas, non procul à flu- mine Tungiffcç Twignfi populi occur- runt. Hi peljibus vèftiuntur , fed i- ta , ut hifpida parsextrinfecus appa rat , per arftatern vero nudi ince- dunt,pudendis tantu.m coopertis, Çasterum diabolum invocant , 8c quas frire a vent, quajrunt ex Scb% tn/mis id eft Flamimbus five Mugis, quibus donaefferunt. Porro afc^n* L j dendo

yi Baikal five Kitay laeu promanan- tem , vagantur complures populi, qui BwatsfoiTartarivocantur. ВД eredunt Creatorem cœli& terrae * cui oves >equos, acbo ves immolant,, Soîem proamiben tes adorant , ante aedes fuas perticas altas erigunt, qui- bus hircos & oves affignnt Bele- âantui? etiara re pecuaria , maxime camelis, quorum ibimagna copia eft: linde complures ä Caravanis ad Sinâl tendenribus redîmuntur , ita ut opti- mus cametusrc.. vel ad fummum 15, Rubefis baberi pofïït. Mari Baikal trajeâo ad flumen Zèlinga perventu eflvquod ex Mongcdenß Tartaria deC- cendes,inhoo mare exoneratur. Hinc ad ftniítra n ripam fluvii Vdx afcendere, ubi urbs Udinskoh fitaeil quae prima eil porta Danríae. índe terreftri irinere proceiTîr Legafio ad Ñiucheu vel Nenziskoi: ubi occurrunt Tunguß Oleum Nu.kionkcta, qui ea- dem qua Burazkiani fide , quam íu- pra e- he?

- pr.a memoravimus , fbnt imbuti : ex cepto quod res defunâorum pretio- fas una cum ipfis fepeliunt, & Cenes decrepitos in edita montium d«dfi«

habitant ,& diabolumno&u horren- 1б8 docîamoreutDeum venerari folent, Hincad Mougalos five Tartaros per- venerunt, quorum religio eüDolat Lamamôz Kutugtam iacerdotes fuos venerari , quorum imagines etiam in asdibus fuis colunt , earumque in gratiam complures ollulas variis eC- Culentis 5c potulentis plenas appo- nunt: cum vero mortuum fepeliunt , in tumba gallum album collocant. Virgo quidam religiofa apud hos Mttgales nobis ocurrit,quas glóbulos precatorios verfans indefinenterne£ cio quid fubmurmurabat, interroga- ta à Legato, quem adoraretPreípoo- dit íe adorrae Deum , a Deo noftro cœlo deturbatum ,

Appen* ' Appendix. Excerptorumcx Uteris à R. Johanne Francifco Gerbillonip 2. • Sc 5. Septemb. 1689. ex urbe Ni- pchou Tartarias Qrien talis ditio- nis Mofchicas prope Sinenfis Im perii fines, datis ad RR. PP.Fran- . cifeum de la Chaife Regis Chrifti- % aniffimi ConfefTarium , & Anto- nium Verjufium miffionura Qri- « . «ntalium direkterem.

Gerbillonius fe cum R. P. Thoma Pererio Luiitano , bis eoanno ab imperatore Sinarum in Tartarias Orientalis deferta mifTum, ut Legatis Sinenfibus cum Mofchis traâaturis interpretum vicem pras- ftarent. Moici per vaftas Scithiae Regiones ita paulatim dilat avère imperiiim", ur tandem in Sinenfes Tartaros inciderint, & in quadam aiTerta ab his provincia , cofoniis duclis , atdificatoque munimento, ¡Sabellinorum murium venationem fibi vindicare cceperinr. Un de tri- çennale 171 cermale circiter bellum, , nод ШuД quidam grave aut cnientum ; rag-, himentum tamen bis à S.inenfibu$ dirutum eft » & bis à Mofcis re/e- ôum. Tandem cum tertio obfide- retur, & parum àdeditione abeffet; Legatus Magnorum, Duoum in au- lam Pekimenfem venit , nunrians mox plenipotentiaries in finibus afïore traftandae paciç , éç limiturn definiendorum caufà. Id gratum Sinenfibus fuit , qui haébnus exer,< cjtuopus haböerant? utiè oppone- rent progredientibus Mofcis, quçs conftabat prope provinciam Le- aotung venifle , & in ipib litorel Orientalis Qceani ex adverfo Japo- niae colonias locaviiîc, quas Sinen- iesdiflîpavere. Itaque fpepacisfo- luta obfidio eй.&шeНeво plenipo- tentiariosMofcos prope fines Impe rii yeniflè anno itf88. & in urbe4Se- jingha , quadringentis, media inter- Boream & occidentem plaga à Pç- - kino leucis conftithTe, à Sinis nun- tium expeâantes, quousque ire de- .4. • berent; L • , . 'm . . bérènt Шa Pekimenfis deftetif ad îpiàm usqj Selinghara mitrere Lega- fes plena viciflim poteftat'e inftrur t&os, primarios virös;quorum prior tíígriítaté p'rasfeâo prastorii,& cubi- rafl primicerio rerpohdèt , idemcj;& ftirer cd'nftlii eft. primores ., tifa ipfè Tciliëet eui poft DEÜM maximè de- Ъeшг reftitutio Eccleßarum/difcuíTa perfëcuhone.qûa' excita verat Yam- l^namfurtr. Alter éftSmeniTs nation^ "îed Tartarica civitaté donatus, ayun- trukiSÏmpej^atorïsjtqnïbus com píures Mañdarini infignes , ingensqué co- rrtitatus adju'nftus eft; plâcuitque Ù6 t^rerius & ¡Gerbilionius cum illis ireht interpretum munerè funífori* rnuftbqUe honore culti, & eommuni labula cum avúnculo Imperatorté bílirii Kam eзг iit'eris Mofcorum jTetnper iátinam Veriiönem adjuh- cYam habentibus conftabät ¿ eíTé irá iíl'Oruml;egatione,qui linguahi íáti- ham calîérent. Hoc1 iter quatuor" mérifiuft) fbit , ita dimcile & afpe* tum pérdeÎerra,Utôerbilloûius pt» " 1рГ0 ipCó íudurh jö'cumque eíTeiicatquic? quid ex Galüa ad Pekinum usqu* moleftiarum pertulerit. Cum verá tes illa vice confeöanon fuüTet, Le gati rurfus con venere anno 1689. in urbe Nipchou ditionis itidem Mo fchicae fab Meridiano Pefcíni aut po. tius paulo orientaliore fita , trecen- tisque à Pekino Ieucis in feptentrio* nem remota , ubi iidem patres ite- jrum affuere. Iter 49. dierum fuit, &jurata ab ütraque parte ih ípfa Ëcclefîa quam habent Mofôi in urbe fcipheou tertia dieSeptembris aáni biduo tri duo ve ante difceííum jam conftitu- tum, quo tempore Gerbillöniiis lite ras adamicos in Gallia fcripfit. Lega- tisque Mofcorum perferendas credi- dit quae deinde ex Aula Screniffimi €c Poténtiflimi Eleâoris Branden- burgici , beneficio iníígnium Vi- Гоrшn ad me pervenerè , cum Dn» Reyerus Pruffici Regiminis Confi- alirius Dn. Сunaю Secretario ftatlis&hic mihi com- municaíTet.

F i N I S¡

' ICON

REGIA

MONAR-

CBJE SINARVM NVNC REGNANTIS. —

EX

GALLICO

VERSA*

ANNO MDCXCIX.

I BENEVOLO SA LU- ...... ТЕМ.

* AncïconaMo-

¡narchseSincnfb um nunc regnantis e- leganti non animi mi nus & corporis, qvàm rerum geftarum deli- neationc,Gallicé á R.

P. JoÁCHiMo Bou VETO ex Socictate Jeiu de*

; / )2( icri- fcriptam,edere placu- it &No viflfimis Sinicis recudendis addero, verfione ejus latina ab araico perdo&o im- petrata. л , 1

Bouvetus inter qvin- qve Jefuitas Gallos fu it 5 qvi titulo Mathe- maticorum Regio- rum inSinas penetra- verant , & inde nupec redux hunc libellum

emi-

;>aiioramqve c-

gregiorùm operum

fpem literis humanis-

fimis ad G. G. L. 18.

Odobris anniSuperi-

oris ex Fontebella-

qveo datis fecit , qvi-

bus Hiftoria naturalis

Sínica illuftrabkuc.

Librum etiam Herba

rium ex illa gente in.

Regiam Bibliothecam intulit, cujus praefatio

X ma- maceriam mcdicam adumbrans proditu- ra eft. Nunc in mari eftutredeat ad Sinas, qvibus ííippleraenta

Miifionariorum Sui ordinis adducit & an- teq vam iblveret lite- ris ex portu Rupella- no datis libéralités promifit qvascimqve

conferre poterit ad

ícientias artéfq;Sinen

fium fium reciproco offici-

öin Europam trans,т w t dum Ulis communicac noftras. Utrumq;üt* faciat, & inprimis ub

ReligionisChriftianas incrementéis operam rite navet,fauftumilli

& felix iter precamur.

•

utautoremres

Gallicasita extollera,

Ж ut I

ut alios deprimere vi- deatur3qvam nonnul- lörum qverelam fuis te comperimus; cogi- tabit nöftrum non fu- iße judicium nobis fu

ñiere vel opus alie- hum mutare aut muti laré. SuffeceritSinen- fîa, de qvibus agitur% rite effè prodita,q vod curcredamus, omnia fvadent. Hoc autem

ad admiflb3fatendum eft

ё re fuiiïe ut percrebe-

íceret libellus exem plar nobis proponent principis peneincotir par abilis , qvo nefcio an majusdare munus fata mortalibus pos- fint. In hune certê omnes pene dotes confluxiíle dicuntu£ qvas natura pqteÉ conferre in hominem,

X for- fortunainRegem.Ha- bebunt ipíi Europaei

Principes,in qvemin- tueantur5& indignum generofitate íiia puta- bunt à Tártaro virtu- te fapientiaq ve vinci.

Qvod fi tam prseclaraè

& rebus humanis pro ficuas semulationis occaíionem aliqvan- dp prasbere h&c no-

.f.r ftra ftra poffínt Д ris nobis vidcmur operae prc-

tium fccifle.

Î

REGI .ÍT"' • TT Г î f ; "

21*

'.'I ETE REGI CHR1STIA-

:' NissiMQ ;

jUdeoTibi ofFerre, Domi.i I ne, defcriptionem morum plmperatoris Sinici, rem beerte inter eas, qux exO* riente adhuc allatae funt,rarisiimam. Ñeque remotas vel aetatis vel regionis annales facile quicquam habent, quöd Tuo, aufim dicere, ftudio Sc cognitione fit dignius. Eft enim, (quod huic rei probandae dixiíTe fatis eft ) imago Monarchal, cui contigit ad tuam multis ex partibus accedere fimilitudinem , quique adeö tantum praeftat Regibus paganis , quantum Ltidovicus Magnus Chriftianis. jefuitce, quos Majeftas Ttia ad eunl mifit, obftupuere, cum in extremis

L (A) * id eft, ■$8^ ( 2 ) §3^ id eft, Principem, qui aequè àc Tu Domine, cum ingenio mblimi&ío- lido atïimum conjunxit imperio ma jorem : qui fui nonminus aс fubjeétt populi eft potens : quem aeq| adorant Cives & exteri venerantur: qui quan- tacunque gloria magna auiaperfici- at , plus virtutis ac prudentiae quam felicitatis exhibet : Princeps, verbo, qui cum magnas dotes , quibus He roes cenfenrur, in fe uno copulave- rit , Regum effet omnis a?vi maxi- mus , niii in Majeftatis Tuae tempora regnum ejus incideret. Implicitus quamvis infelicis Eth- nicismitenebris & expers excellentis illius prarogativae, fine qua reliquas dotes regias nihilhabent verinec foli- di : eam tamen fibi quodammodo conciliare videri poteft, & fummo, quod illi ponit pretio , & magna, quodex noftra illius illuftratione car pit, gaudio, & certa, quam vita ej¿s tantum non Chriítíana pradbet, фe, fore, ut Numen his quoque тerкЦ eum beare dignetur. Exoptata enim Шa propenfio? quam <в С n. fr quam Deus beneficio bonarum arti- um<¿^ fcientiarum illius animo indi- <üt, ut mirifice veras Religioni fave- -at, felíx nobis augurium eй, foreut in Sinarum regno fit everfor Ido- lolatriae, TuasqueadeoMajefiatima- gis magisque fiat fimilis , quae praci puae fibi gloriae duxit extinguereHae- refin in regno fuo& Religionen* per omnem terram propagare* Proh! quanta fecuM Tui felicitas, Domine, fi, quemadmodum artes & fcientiae nоДтae , Majeftatis Tua? prasfidio ad íummum faftigium &- vecbe, Sinarum Imperatori inípira- runt fancbe noftrae ndei amorem : Ita & Sinenfes agnofcere facerent,quan- to potentius fit Evangelium vanâil- lorum Philofophiâ , &illos cum Re ge fuo ad idem ampleâendum addu- cerent,abjec~fco faftu Genti infito,quai iàtisoculatafibividebatur, ut alias o^ mnes lumen ab ipfà mutuarentur. Accipe interea non exiguas ípei pignora , quam affert magni hujus Principis hiftoria primis lineis ad- umbrata. Unum id vereor, Domine, (A2)* ne ne penicillus artificis exemplar i dé- roget. Id vero affirmare posfum,du- cbishujuslmaginis, etfi minus fub-: tiliter expresfos, non tamen abire à vero : nee ita oculos noftros praeftri- âos eííe benigno , qui ad hune Mo- narcham nobis patuit, aditu, utnul- lam rationem habeamus & veritatis &Majeftatis Tux, in eo maxime ar gumento, in quo res Evangelii verti- tiu" , quamTuam eife exiftimas. Imperator qui hodie rerum poti- fur apud Sinas & magna in parte Tartariae , appellator GÂNG-HII, quodinterpretantur Pacifîcum. Fili9 eft linus & in fine incurvatus, neс reliâa è morbo puftularum veftigia quic- quam detrahunt venuftati , quas ex tota ejus fpecieelucet. At multo pulchriores funt in hoc Principe animi dotes quam corporis. Longe oprima indole natus eft. In genium ei vividum

dio eft profecutus. Natus annós non amplius quindecim aut fedecim didi- cit, primum Regni Adminiftrum, qui è quatuor Reçmi Gubernatori- bus, Ipfo minore, aPatreconftitutis plurimum poüerat , fie abuti poten- tiâfuâ, ut principes Regii fanguinis,

fupremas in ordi nem redigeret , nec quisquam eííet, aui contra eum hifeere auaeret. At A- aoleícenti Imperatori id animi fuit, ut de hoc Adminiftro capiendo ipfe confiliura caperet, Accitis itaque Principibus cognatis, qui erant dè confilio imperatorio , exprobavit i-

gnaviam, qua illius hominis in Rep.

cíe illa reprimenda vel cogitasfent, vel fe admonuisfent , Pradidemqß con- iilii confeftim ire jusfit ad hominem comprehendendnm. Quo facb judi cium inftrui curavit, conviéhimque multomm criminum capitis damna- yit. Sedcuminconfpeâumejusad- misfus reus, peâore denudato cica trices vulnerum oftendisfet , quibus acce- Щ (9) fr» acceptís vitam Imperatoris avi f TAI-TSOU confervaverat , ob ifta vulnera & merira de duobus prio- ribusRegibus vitam illi condonavir, & capitale fuppliciumcimi perpetuo carcere commutavit, in quo minifter ille vitam pofuit. Ex eo tempore Imperator ipfe gu- bernacula Imperii capesfívit, eaque tanta folicitudme & vigilantia tempe- ravit, ut de negotiis omnibus cogno- fceret, &perceptaconfiliifiiifenten- tiaipfeftatueret. Undetantameftasr fecutusReip.adminiftrandae faculta- tem , ut moderatío diverfislknorum, quœ in tam vafto imperio occurrunt, & ad Imperatorem , modo alicujus momentifint, referuntur omnia, ne gotiorum nil nifi ludus jocusque illi videatur. Quotidie , cum illucefcit, Curias fupremas Pekinenfes ad fe ad- mittit, quarum capita cum Collegia- tim eum adeunt, libeílos fupplices illi (A 5) * porri- * Princeps ille Pater erat Chuu.tchi Sinarum damit oris ., & ultra mur um ilium qui Tartar t. *лт a Sim's dirimit j in provincia Leae.tong im* ptriumobtintbat» «в ("О &» porrigunt. Graviora negotia prius- quam definiat , ad tribunal Co-lao hoc eft, confilium ftatus feu imperii rejicit; quod, reexpenia&delioera- ta , rationem Imperatori reddit , ièn- tentiamque fuam fcripto exponit. Qupfaôo Imperator, quasvidentur íolus decernit. Ñeque enim ullius Collegii , ne quidem confilii ftatus feu Imperii, decretum tenet, niiiab Imperatore fuerit confirmatum. Praeter matutinum iilud tempus, quo aditus ad Imperatorem patet, re.*. liquo toto die certus quidam homo prudens & exercitatus praftolatur eos, qui vellibellösftipplices Impe ratori ofFerre , vel eidem aliquid nun- ciarevolunt. Quorum defideriafta- tim ad Imperatorem defert,& refpon- fiim ab eo refert : modo ii iint, quibus liceat edocere Imperatorem.aUi enim nonaudiuntur, Qupties Imperator è Regia iba. proditadvenandum vel aliorfum, fi quisa Magiftratibus oppresftis que.t relam adeum in via deferre opemque Principis adverfusillonim vim cupit in> щ с») fe implorare : is in genua procumbens baud procul via , qua Imperator eft tranfiturus, confidet, libellum aper- tummanibus fublatis tenens. Quo a- nimadverfo fidum è comitatu fuo Miniftrum Imperator mittit, qui ex- quirat negotii rationem , & cum ope ra? pretium videtur , in illud inqui- rat. Quod fi culpa reperitur in Magi- ftratu , feverè in eum animadvertit. Quin & folerter a;ftimare novit, num quis infenfi animi ftudio abreptus, an jure&necesfitate adduâus adfe hoc modo cpnfugiat. Inter caetera hac ßepe ratifie baud falfo ufus eft. In- ipicit, ацо vultu & modo fefeadeant. Si qui ejus cultús & venerationis funt memores, quasMajeftati iwedebe- tur, & in loco mediocriter remoto procumbentes in genua cum Iibello ftipplice manibus elato fubmifsè commorantur; eos placide audit. At quivelut ex infidiisnaud procul via, íimul ac traniit, prorumpunt, eos ne- gligit: multó minus illos audit, qui à fatellitibus , quo minus accedant pro hibit!, in clamores erumpunt , & alta voce voce JuíHtiam Principis invocant. Ufu enim Princeps edoâus eft , hu- jusmodi homines turbulento animi .motu ferè impelli. Ñeque tamen

ob preces fibi oblatas in- * - - 4*.*'. .clementiùs haberi perjriirtit,modö ne in Majeftatem ejus gravius peccet. Quo pa&Q integrum cuique eft . ad Principem perfugiuin, &Magiftra- tus retinentur in officio, metu ne quis hujusmodi libellos in fe ofFerat. Et certe vidimus, è Magiftratibus pra cipuos, & quidemeos, qui circa Im- peratorem erant, & loco motos , & pro modo culpae graviter u^nitos. Imperator non modo nunquam gratiofum habuit AdiruniftÉim, cui in fe permiferit imperium, fed ita fe i- pfe regit & per fe imperat,ut nemo fit in toto imperio, qui alicujus negotii mentionem injicere audeat, nifi ejus airailli fit demandata, aut fententi- am rogetur. Praterea Imperator ip- fe fecreti adeo eft tenax, & in con- filiis tam occultus, ut quo quis pro- pius ad eum accedit, eo magis intelli- :gat, quam arduum fit in illa fe pene- trare.

vemquandam, quam forte videbat, & cujus nomen Belgicum Verbiefti- us olim Uli indicaverat. Hie qui pa triae lingvae fèrè oblitus erat , híefita- bat, necnominishaudadebobvii re- cordabatur. At Imperator id mox pronunciabat,rogansan idipfume£- let, majorem relinquens in animo Verbieftii admirationem, quod Prin ceps ejus^ vocis meminiflet , quam quod fe ejus cepiíTet oblivio. Ea porro Princeps eftperípicacia, ut ftatim illi fuboleat, fiqvid fiâi ad eum afFeras. Natura eum dotavit fenfu communi&jucÜciotamíolido, Utin rebus dubiis nunquamnonme- liorem aequioremque partem eligat. Quare piridentiffimi Coníiliariorum ultro fàtentur,rer um íucceíTum poti- us deberi illius mandatis qvam fiias íblertiae. Memorabili exemplo fuere & controvettíae cum Mofcovitis

iis conclufa. Cum natioilla lit paulo rudior, &iça,cumaliisagere foleat, ut benevolentiam atqve exi- ftimationem non ita facile ñbi com- paret: parèt: regio porro illa tam fit à Pe- Kingia remota , ut vires gentis vei minime timeantur , vel etiam con- temnantur: ideo prima legatio, qvas ad hanc AulamCHUN-TCHIhujus Imperatoris Patre imperante ex ea gentevenit, ne quidem audita eft. Simulacveró intelUgebatur, lega tos demifliim ilium cultum praeftare nolle, qui, pro more hujus Aulae ah omnibus, quilmperatorem falutant, exigitur: соaсЪ funt cum Uteris & donis quae attulerant, domum rever tí poftquam fatis diu inclufi neс po- teftatemhabueranturbisvifendae,nec cum quoquam colloquendi. Unde natum eft bellum, qvod Mofci Tarta- rorum quibusdam nationibusintu- leruntjlmperatori Sinarum fubjeclis. Hodiernus Imperator , etfi non inagis aс Pater caufas habet timendi Mofcovitas : cum tamen illi populis fiiis, qui ad illorum fines accedunt, graves eflepolïint, vifum eft ei mo- aeratius illos tracbre, qvotiescun- qve nafceretur occafio , ut popuii fui Qtio conjfulat. Qualemante aliquot annos obla- tam elabi minimè eftpafliis. Arcem à Mofcovitisinfmibus Tartariae ex- írucbm oppugnando adegerat,ut fi ne exceprionefe dederet.Tantum ve ro abfuit, ut pro barbara confvetu- dine illarüm regionum prasfidiarios deditione captos trucidaripateretur, ut eos potius benigne haberet : quos- cunque tenebat cupido redeundi in pàtriam, incolumes dato viatico di- mittebat, qui vero adfuaíígnâtran- fire non recufabant, eorum partem in metropoli provinciae Leao-tong, partim in regia PeKing per hoípitia diftribuebat, ííngulis aedes, agros, mancipia donans,& qui pedites mili- taverant, in equeftrem militiâtrans^ . ferens, praefe¿tis eundem gradum honoris, qvemin Mofcovitico exer- citu tenuerant, confervans, & ftipen- dium augens. Legatos quoque Moícoviticos,qm deinceps in aulam ejus miííi funt, hu- manisfitnè benignisíímeq; tracbvit k)cum,Iaütia,fumtum quoad in regni fui finibus egerunt , pnebuit, nec illisr y quic ex iilîsr qvÉerit , non folet praterire hanc qvœftionem : num nabeant, quae deMagiftratu fibi impofito qve- rantur? Qvpd fiaccipiteum populo eíTe gravem, minimum illum pote- ftate exuit. Contra ea , nihil eft ad Magiftratum commendandum aki- usqve evehendum efficacms,qvamii laudetur à populo, & honorífico te- ftimonioornetur. • ." Septem fermè aiini iunt, cum Im perator ad provincias meridionales profeâus tranfibat magnam urbem provinciae Nanking , qvae dicitur Houi-ngang & fedem prabetTfong- ho, id eft, aqvarum, fluviorum, a- qvieduâuum per totum imperium Guratoriiiimmo, in qvo munere eft dignitas maxima, fi a Palatinis offi- ciis difceflèris. Is muneris non ex fi de gefti accuiàrus , nuper erat loco motus eiqve gravis multa irrogata. Cum vero populus hujus urbis pre ces pro eo interponeret, & Impera tor leâo libello fiippKcicognofceret, eum totum verfari in laude hujus Pra;feéti; ftatim fine ulteriori inqvi- fiüone fitione ilium in priorem locum,' unde dejeâus erat, reftituit, eo ipfo indi- cans, Magiftratus provinciales nulla via reétius in ejus Denevolentiam fe infirmare poíTe, qvamiipopulumita traâent, ut ab eoparentum loco ha- beantur. QyamvisSinenfitun Imperator fi ne controverfiafit Princeps omnium

potentisfimus, five fpeâes thefauros immenfos, qvos posfidet, five divitias 5c amplitudinem terra- rum> qvibus imperat : alienisfimus eft tamen ab omni luxu in iis, qvae ad fui cultum proprie pertinent. Qva in re ftri&è fervat legem Imperii, qvae inter easrefertur, qvibus ftat&con- tinetur Monarchia , damnans inpo- tentioribus ipfoqve Principe omnes iumtus majores, qvi publice nilpro- funt. Non qvafi expenfae domus haudmultiunexcedantillas, quae vel in iplendidisfimis Aulis Europae in- fumuntur. Eft enim innumerabilis multirudo Miniftrorum& hominum, qvi ex Palatio viéhim & alimenta ca- piunt : Sed qvöd in iis, qvœadunum (G j)* Prin~ С 38 ) Principem rêferuntur, frugalitas cer- rümr&modeftia,qva» caret exemplo, Meniam qvideminftru#amhabet,ut tantum Principem decet, multis va- fisaureisatave argenteis,pro indole & confuetuaine gentis : at in iis , qvas: confuetudine definita funt acqvi~ efcens , nilexqvifitireqvirit, conten- tus ferculis uiitatis prorfusqve alie- nus ab omni eo qvod vel paulum ex- ceditmodum, qvippe fobrietati, plus, qvam credi posiit, qeditus. Ambitus Pajatii urbem medio.* crem aeqvat <3ç ex numero aс ma- gnitudine asdificiorum, qvorumte- #a ex tela coloris aurei vernice ob- duâa refplendent oculasq) mire capi- imt, facile exiftimare licet id eíTedo« micilium magni aUcujus Principis, Intrinfecus vero ad ccenacula <3ç сц- bicula qvod attinet, etiam qvae Impe rator ipfe incolit, praster pi&uras qvasdam & qv^dam auroillita áte las fericas fat copiofas, ut q varum u- fus in Sinis eft pervulgatus, reliqva nonnifl elegantia & munditie iunt vb fenda, . * Al С 59) Щ Altero abttrbePekinga lapide éxftrui : fecit villam feu pradium, qvo animi relaxan di caufa fecederefoiet& ma gna parte anni commorari. Verum fiexcipias duos crateres, Scqvosdam alveos efFolTos, vix qvicqvamoccur- rit , qvod tam opulenti potentisqve Principis magnificentiam referat. Sunt qvidem omnia ad elegantiam valdè compofita: atfiveaedinciafpe- ôesjfive hortos,fiveioli difpofitio- nem, concedit certè multispiivâto- rum praediis, qvae in agro Parifienfi conípiciuntur. Qvin <5c ftudium modeftiae elucet ex habitu ,

rum per aeftatem pilei marginem  clauditi Sella, qva portatur> gèftatoria, five in palatio. five extra illud, cum eqvo non veMtur, eftfpecies qv^edam le^ <Шсa? ex mera ligno verniee tinâo , qvibusdam in partibus laminis cu- preis aut opere fcuiptili ê Kgno de., aurat© ornataw Neqve aliter fêrè comparatumeft, cum eqvo vehitur, Omnis fplendor in ftratis eqvorum, qvos confeendit> redit ad ífepedes ex ferro eleganter deaurato, &habenas freni è fericomlvo confecbsv Deniqve nihil eorum, qv« circa Principem animadvertis, faftum il- him luxumqve fapit, qvem reliqvi Principes Orientis oftentare amant, cum fe coní|)iciendos praebent, Ap- paret fane eum probe perfvammeife, fplendorem Principis veramqve ma- 4 . gnitu? 41. (40 fe, gnîtudinem non tam a pompa exter na qvam virtutum f iilgore peti opor- tere. Et cette cum auro argentoqve arcae ejus fint refertae, cum imperi- um ejus omni copiarum genere aj bundet, ipfiqveSinenfesin omni ar tificio, cui fe dedunt, induftriafoler- tiaqve plurimumvaleant: qvidfaci- lius foret tantum reliqvos Orientis Printipes'fuperare fplendore pompas qvantum ejus imperium illorum re gna fuperat opibus 5c amplitudine ? Verum ut appareat Eum non ava- ritiae ftudio Пeс fordida parfimonia,iri iis, qvae uflii ejus qvotidianö ferviunt abeo abhorrere, qvodluxus& pro- fufionis prasfert ff>eciem : tanta li fo eralitate .

& pörreâo libello fupplici culpae ve- niam rogaflent, qvod conata fervo- rum fuorumnecanteverterenec im pedire potuiíTent , nullum interim piaculum huic errori abolendo re- cufantes. Ita Princeps hic clementi- am feveritati mifcens ut ametur à fu*, is 5c timeattir efficit, & unumqvem- qve in officio retinere novit. Sicuti vero àmolliori vita prorfus abhorret, nullumqve laborem qva- cun-

indo in circumferenua eft du um pedum^ondns vero faxaginta adoäoginta liier arum. ctmqve occafione fugitat: ira nihif eorum intermittit, qvx Tartaros prafertim impedire poilùnt, qvo mi-» nus deliciis Sinenfium corrumpan- tur.Neqve enim eum fugit, fi feme! fe tradant otio & voluptatibus exem- plo Sinenfium,difficulter fore ut con- fervent imperium, qvod exigua ma nu qvaïiiverunt, cum ipil laboribus induraticum mollibus & effœmina- tis pugnarent. Qvaproter Impera tor pro fumma fua rei civilis pruden- tia qvam pauciffimos Tartaros in provincias meridionales mittit, qvi illic Magiftratuum munere fungan- tur, neс qvos eö exigente rerum fta- tu mifit , diutius ibi commorari finit. In his enim provinciis potiffimum regnat mollifies. Нaeс qvoqve caufa eft , cur venationi ftudeat, & qvo- tannis femel aut bis iter in montes Tartariae faciat. . & mediocris fortunae homines bonis evèrteret , eo qvod magnum eqvorum & familiarium numerum in ea loca debent dedücere, qv6 ve»' natum abeunt, utpote in qvibus nul la eft habitatio, nihil vitae tuendœ ne- ceüarium < qvae omnia eè magnis fumtibusmntappórtanda. Praeter- qvam verö, qvod adölefcentesin his muneribus iaDOriaflVefcunt: Impe rator inde qvôqve id capit commodi, qvöd illorum ingenium & faculta* tem cognofcit. Neqve enim qven- qvam ad magnos honores evehitnifí qvem illis dignum ipfe perípexit. Quae de hoc Principe retulimus iùmmae laudis ornamenta , in aliis quidem gentibus eum in ordinem. Heroumeveherent: SedapudSinen- fes, qui honores & dignitatis iisme- (D2)* ritís *

ritís tribuendas cenfent , quae Uteris &doârinacomparantur, non habe- rerur, qualis verè eft, Principum, qui imquamimperarunt, maximus, nir fi & in hoc genere excelleret, aequè aс in aliis omnibus. Quare ut hac parte ingenio gentis obfequeretur , ita fe dedidit ftudiis literarum& doâxinat Sinenfis , ut pauci fint è melioribus libris , quos non ipfe legerit. Memoriter tenet partem operum Confucii feu librorum authenrico- rum, quos non fecus ac libros facros venerantur Sinenfes. Quos ut eo re* ôius intelligat , ab imperii doétisfi- mis Viris commentaries Sinenfi <5c Tartarica lingua in eos fcribi jusiit, quorum plurimi decem vel duode- cimannos in his operibus perficien- dis eidemque interpretandis fuere occupati. Et ut appareat , quanti fk- ciat docrrinam prifci hujus Magiftri Sinenimnvprasfationem ipfe conferi- pfitin hos commentarios,eosque iras .aufpiciis publicari fecit. Sic etiam transferri curavitin lin- guam Tartaricam univerfam Mo- nar- narchiar Sinicae hiftoriam, neс con tenais prima verftone, quae ipii nee ampia fatis neс períjpicua videbatur, aliam uberioremadjeâisnotis ador nan voluit, ad difficiliorum locorum intelligentiam. Quam hiftoriam , quantumcunque fit diíRifa, fie tenet utvixlocumexiisaliqvem attingere posfis, quin ejus ttatim recordetur. Cujusante hos fex annos memora- bile vidimus documentum. Princeps jusferat epitaphium conferibi in tu- mulumavunculi, quinuper in prae- lio cum Rege Eluth in Tartaria com- misfoceciderat. Hicenimregionem Tartariae occidentalis ditione fua complexus, fines imperii fui cume- xercitu infeftaverat. Doâor, cui id negotii datum fuerat , ut elogium feriberet , inter pracipuos Imperialis collegii focios emineoat, &, nefcio quo errore, comparaäonem inftitu- erat inter Imperatoris avunculum 3c veterem quendam belli Ducem , da rum quidem rebus geftis & militia bonum, fed cujus fama praeter caetera vitia perfidia in Principem mum erat (D3)* con contaminata. Cum ebgium castera eleganter ornateque eifet perfcrin ptum, у ab omnibus Do&oribus quo rum cenfur»fabjeôum ftierafc, raa^ gnopereprobabatur,& ab ipfb Cotte^ gii Prafiae qui& ipfeCuriœ rkiiû pri-* mo loco priefidebafc , Imperatori , qui perfequoque omnia expendit, ofiè-i rebatur. At quod efFugerat tot Doñores* qui veiutoracula habentur fapientia;. Sinenfis , & qui vi muneris in mftoria, debent efle verfatisfimi , ab Impera-, toreftatim animadverfùm. Eo enim diftinétius, quam illi omnes, vitkH rumillius Ducisrecordato, qui ante bis mffle anHOS vixerat,&inteHigento comparationemillam non tam hono-* ri cedere avunculo , quam «terna opprobrio: re ab aliis quoque diÜ-» genter perpenfa, hujus negligentia? pœnam tulit etogii autor, relegation neт in provinciam Leaotong , & Prasfes, quihanc comparationemfi^ neanimadverfione transmiferatx di.* gnitate exutus eib Pra^terea Imperator in eloquentia ^cpoe^ (ff) <8c poefi Sínica valde exercitatus eft, & de fcriptis inutraque lingua com- poiitis peritèjudicat: fcribit elegan- terTartarica lingua& Sinenfi Д utra- que politius loquitur quam quis- quam purpuratotum fuorum. Verbo, nullum eft genus literaturas Sinicae, cujus ille fit expers. Unde magna cura inftruit Bibliothecam libris bo nis, quiin regno eju^usquam repe- ïiuntur, Multisvirisdocns cúrame os conquirendi demahdavit. Neci? pie laborem refugit inipiciendi lir pros, quosilliafFerunt, & ex iisme- liores eligendi. Praeter hase dodos viros alit, qui in libris è Sínico in Tar- taricum transferendis perpetuo funt occupati, quo labore & locupletatur lingua Tartarica, & adjuvatur intel- ligentia Iibroram Sineniium prasci- pue Tartaris orientalibus , 41 mim pleriqueSinicas linguae parum periti libros illos legere non poíTent, nifi es- fent converfi. Qvam utilitatem cum iis communem habent EvangeHi prascones quilinguam illam difcunt, & magna ejus pra? Sinenfi facilitate fi- (D4)* ve 0 Ш g* vèfcripturamipeâesiive diale cito confeqvuntur, ut ex Sinenfium quoque libris fai&um capere pos- iint, quod alias nonnifi imperieâè multoque labore in ftudiis hujus gen- (ispoiito confequerentur. . Neqve in doéfcrinis modo Sinenfi um operam ftudiumqve collocavit Imperator, fed utinaturalijudicii bo- nitateeft dotatus, ita fimulac notiti- am qvandam accepit doârinae Ew. rорaeогшn , ejus cognofcendae ma gno defiderïo flagravit. Primum ejns guftumcepk, ut ipfe nobis narravit, occafione ejus controvertíae, qvae Verbieftio Jeiuitae interceflit aim impioYang-qvang-Sien, à qvo po- ftrema perfecutio in Chriftianos Si- nenfes eft excitata. Agebatur de A- ftronomia Sinenfi , qvam Impoftor iüe fatis exacbm eíTe contenaebat , neqve indigere aliqva emendatione: licet aeqvè nanc atqve Europaeam i- gnoraret. Erat tamen Praefes Colle- gii Mathematici, qvem gradumerat confecutus velut pramium falii illi- us Zeli, qvo gentis fuiereligionem <3c «вено P iníHtuta aíTerebatadverfus Chriftia- nos, qvos perdendos fufceperat. Pleriqve aulae Proceres nujus do- ârinae expertes & optima de gente fua opinione occupati, tumè Colle- gio Mathematicorum pars major, exiftimationis fipretinendaíítudio- fa fibiqve turpe judicans fe ab exte* ris doceri rectora: aperteampleâe- bantur partes huj9 Yang-qvang-fien. Paucierant alicujus nominis&fidei, ac partium ftudio vacui, qviubiqve publicare nondubitabant, calculum Ëphemeridum ab Europœis fubdu- éhmirefpondere obfervationib9 cœ- leftibus : è contrario calculum Sinen- fium exAftronomiae fuae regulis fen> per aberrare. Imperator tum fedecim ferè annos natusa concilio generali omnium cu- riarum hac de caufa congregate in- ftantiflimè rogabatur, ut pro Aílro- nomiaSinenfifententiam ferret: fed, utut juvenis , ipfe per fe, qvid veri fubeííet, explorare voluit. Qyare, ut os illis obturaret,qvi verè errabant, publice ex Verbieftio & ejus adverfa- (D5)* rio, rio, qvi in concilium erant vocati, qvaeiivit,numaliqvo fpecimii ^qvod infenfusincurreret,demonf arepos- fent, utra Aftronomiae tradendae ra tio fit magisaccurata. TpcenteYang- qvang-iienio , Verbiefti( inmentem venit proponere,fiMajeftatifuaepla- ceret ftylum ponere, cujufcunqve vi- dereturaltitudinis¿fe &Yang-qvang- iienium pro fe qvemqve definitu- rum, qvousqve flylus ille umbram craftino meridieiit projeöurus. Im- perator conditionem baud iniqvam judicans aceepit, ftylumqve confti- tiut definit» magnitudinis,cujus um bram Verbieftius calculo fuo exqui- fivit, locumqve notavit, qvo praci se eíTet craftino meridie perventura, Eventus calculum comprobavit; at Yang-qvang^fienius cum nec calcu lum inire,nec ullamfidemdo&rina? fuae facere potuiflet : Imperator pro Aftronomia Europaea pronuncia- vit. Deinde fepius «xperimentum fe cit, utro calculo exaâius computa- rentur Ephemerides &,Eclipfes, qva- rum «8 S3* yum obfervationibus Imperator in- tereíTe voluiü non folum Judicescu- yi£e Rituum,fed & alios Aulae Magna tes hominesqve fidos, à qvibns de iis, qva? evenerant, vera 5c explorada ad fe referri iciebat. Deniqve cogno- fcens, omnes obfervationes fatisex- aftè reíj^ondere calculo Еurорaeо- rum , decrevit ilium effe in pofterum feqvendum, prout ejus ratio ab Ada mo Schall,patreipfius imperante,lin* gva Sinicaerat perfcripta. Qyae de» inceps inufu fuit, öcliodienum eft ufitata, Qva occafione cum Imperatori innotuiíTent Jefuitae, qvi ad praedi.r candum Evangelium erant miffi,de- fiderium animo concepit difcendae ex iis Mathefeos, qvam in regno Si- henfi in magno pretio eíTe conftat. Quamvis vero ea effet astate , qua Principes &Magnates nulli rei minus, qvam doârinae ftudiis animum ap- plicareconíveverunt: tantum tamen ftudiiper bienniumin iis pofuit, ut, quodcunqve à ftatis oceupationibus fupererat vacuitemporis/idomneil lis fcientustribueret,easqvein praci- puo haberet oblecbmento. Verbieítius per illas duos annos ufum illi demonftrabat praecipuo- ium inftramentorumMathematico-! rum, & qvidquid in Geometría Sta- tica & Aftronomiafacillimum atque Guriofum maxime occurrit, libros in hune finem de argumentis faciliori- bus componens. Circa id tempus etiam principia МuисaenоЛrae attin- gerevoluit, ufus opera PatrisPerey-i rae,qui lingvaSinica de hoc argumen to eft commentatus, & Muiicaqvae- dam inilrumenta fabricari curavit, qvibus Д1ит modos aliqvos çanere docuit. Нaeс initia difciplinae bellis civili- bus, quae tunc per imperium exar- defcebant , fuere interrupta. Neque tamen non, quae didicerat excoluit, quantum continuae occupationes in gravisfimis illis motibus permifere. Tandem belli turbis fedatis, & pro funda pace SinenfiTartaricocR impe rio reftituta, qua etiamnum fruitur, pace ciun Mofcovitis annos abhinc o- ao âoinita; plusftudii &ardoris,quam unquam antea, in fcientias Europaeas contulit. Quatuor vero , oui Pékingiae de- gebamus, Jefuirisid honoris nabuit, ut à nobis accipere vellet illas difcipli- nas , quas alii lingua Sinenfi , alii Tar tarica interpretarentur. Verum quia lingua Tartarica multo eftfacilior & magisperípicua, Imperator cognito, quod ego & Gerbillonius in illa lin gua per oâo menfes tantum profece- ramus, utanimifenfa commodè ex plicare posfemus , noftra opera uti voluit irt his fcientiis ilia lingua tra- dendis. Qyp vero majorem linguat illius ufum aíTéqueremur, per men- ftruumfpatium nobis adhibuitMagi- ftros , àquibus quotidie pracepta in Palatii Magiftrorum curia accipieba- mus. Interea Pater Antonius Tho mas monftrabatilli lingua Sineníi vf fura inftrumentorum Mathematics rum , Geometriam atque Arithmetí- campraâicam, quaeolimVerbieftius docuerat. Nos vero jusfitTartaricä lingua tradere Elementa Euclidís5, qv* quae cognöfcere & inteiligere avebat, lit nön riiinus peffeâè rem teneres quam ipil ejus Do&ores. Quod quo commodius fieret, in iba nos cubicula recepit, quae Pater olim incöluerat, & in quibus eibum capere, & muteam diei partem exi.- gere coníueverat, priusquam nobis illa traderentur. Prascepit porro , ut> quibus opus eflet,ea nobis cumulate fubminiftrarentur, rerum etiam,fin- gularum, quodmirabamur,mentio- nem faciens. Voluit nobis quotidiê

fummomaneadduci equos èilabulo

& vefperi hofpitia noftra repetere- mus. Duos eruditisfimos Aulae fuse Doâores nobis adefle jusfit, quinos adjuvarent in confcribendis рraeсe- ptis , &fcribas , quorum opera utere- mur in defcribendis. Quibus viva voce interpretandis quotidie nos ac- cerfivit. Integras nobifcum horas exegit, quibus ilia audiebat, repete- bat , figuras ¡ipfe defignabat , & , fi quid occurreret dubitationis , affere- bat. Relinquebamus illi noftra fcri- pta, *t w ft* pta, quae folus per otium relegeret. Eodem tempore & in calculo Agro nómico & in ufu inftrumentorume- xercebatur, fubinde repetens Eucli- deas propofitiones ut illarumdemon- flrationes eb firmius mente retineret. Sicutquinqj velfex menfmm fpatio ElementaGeometriae fibi adeo redde- ret familiaria,uti vix illi oftenderepof fes fíguram, qu« adaliquam harum propofitionü pertineret, quin ftatim Se propofitionê" & demonftrationem meminisfet. Qvin nobis aliquando dixit, fe Elementa ifta forte plus duo- decies.â capite ad calcem perlegisfe. Confcripferamus ilia lingua Tartari ca, iisqi eramus complexi quicquid in fcriptis Euclidis & Archimedis conti- netur propofitionü cumdemonitrati- onib9,quaeutilitatem aliquamautne- çesfitatem habent. Praeterea exaâis- fimè in memoriam fibi revocabat, qu2£ de uíti circini , quo Analogia de- prehenditur , quem vulgo vocant proportionalem, aliorumqueMathe- rnaticorum inftrumentorum , ut & Geometrica &Arithmetica praxi a<> ceperat. Qvi- Quibus ftudiis fumma diligentia Sc incredibili cura vacabat , non deterri- tiis nec ipinofis diflicultatibus, qui- bus Elementa illa funt referta, nec fer- monisnoftri barbarie. Qupdfiinci- debat in aliquam demonftrationem, quam ex prima explicatione non fa- tiscapiebat: five res eíTetinfe diffici- lis & impedita five potius , quod non ita periti effemus linguae, utfatis per- fpicuèanimifenfa proferremus: non pigebat eum bis vel ter modo ex hoc modo ex illo quœrere , quomodores fit intelligenda : & fi quandp nobis non contingeret fatis apef te declara re, quœvellèmus: inaliumdiemeo- rumexplicationemrejecit. Sic fum ma attentione & patientia nos audi- vit, quin hac occafione nobis de íe- ipfo teftatus eft, fibinunquam demis- íe patientiam , ubi illa opus eíTet, & à teneris fe in omnibus , quae fufceperit perficienda, fùmmum adhibuiffè ftu-1 dium&conftantiam. Perceptis Geometríae Elementis à nobis quoque Tartarica lingua соrи fcribi voluit corpus Geometría; Pra éticae adjuncb Theoria , eaque nos ad euramodum interpretan jusfít, quo Elementa tradideramus.Eodem tem pore рraeсeрк P. Antonio ThomasjUt Sinenil lingua componeret corpus calculi Geometrici & Arithmetici, quo contineretur, quiequidinhujus argumenti libris Sineniibus & Euro- p&is curioforum problematum repe- ritur. t . i Hujus vero feientiae iludio usque adeo capiebatur, ut prater duas tres- ve horas , quas nobifeum exigerefo- lebat, multumeidoârinaetemporis, cum iblus erat , die nocluque tribue- ret. Etil enim Princeps hic inimicus ötii 5c ignaviae fero quieti fe tradit, ni- hilomjnus tamen primo mane furgit : fie ut quanrumcuncí properaremus in Palatmmmaturèproficiici, faepenos occuparetnuncius, qui nos arceíTe- ret , leu calculo, quem iniverat, feu problemati novo expendendo. Eft enim admiratione dignum, Impera- forem ipfum novis excogitandis ftu- dere problematis, qua* illis eíTent fimi- lia, quorum explicationem accepe- (E)* rat. rat. Omnequippeftudium, omnem, oblecbtionemin eo ponebat,ut quic- quid fcitu dignumin Geometría co- gnoverat , ad praxin revocaret & in tracbndis,Initrumentis Mathemati- cisfieret exercitatior. In quem finem praster ilia inftru- menta , quœ vel ipfi vel Patri ejus fue- nmt donata, quasque diligenter un- dique conquiri , eonimqve ufum do- ceri voluit , plura alia varii generis conftrui fecit, cura ¿copera P. Perei- XX & P. Suarezii, qui magno in banc rem ftudio collato Imperatori pror- fus fàtisfecerunt. Neque nos demi- mus officio, quin, quaecunquedomi nobis erantinftrumenta illius ufibus commoda, eiofFerremus. Inquibus erat magnum & pulcherrimum in- ftrumentumGoniometricum, femi- circuli formam referens, & vitriso- pticis in regula dioptrica armatum, quo Dux Meduanice benigne nos do- naverat. Hoc uti coniveverat Impe rator in hortis Palatii fui ; hoc fecum ferebat initinere impofitum dorfo a- licujus ex aulaefuaeDo<äoribus, qui pre Щ с ф !>' pretioío hoc onere fe non minus ho- nöratum quam gravatum exiftima- bat. Illud ßepe adhibebat metiendo aititudinialicujus montis aut diftan- tias infignium quorundam locorum, idque in confpe&utötius Aulae, qvae ftupebat Imperatori fiio hujusmodi conata aeque bene fuccedere ac P. Gerbillonio, quemplerumqveitine- ris fui comitem efle voluit. Sub adventum noftrum inter cu tera iníftrumenta Mathematica duas illi machinas obtuleramus quibus de- feâus Solis & Lunae, errantiumque Stellarum itinera & mutuas inclina- tionesin plura fecula & iingulos cu- jusqueanni dies notata cernebantur. Qu

cepimus grandemQvadrantem vitris opticis in regula dioptricaarmatum, thecam Mathematicam,Phofphoros iiccos & liqvidos , & alia qvœdam hujus generis rariora , qvae iilorum nomine fibi oblata magno gaudio Imperator accepit , & fingulari in pretio habuit. Sed qvae ab illis ipfisin Aulam vo- catis , ut nobifcum circa fe eíTent, Im- perator accepit , multo iibi gratiorà elTe oftendit. Inter ea, qvae pra carte- ris novitate fua placuere , erant ali-

inftrumenta altimetrica cum duobus horologiis ofcillatoriis fe cunda monftrantibus, & obfervatio- ni cœleftiuminfervientibus, qvae, ufii & exaétisfîma illqrum accuratiöne perfpeéta, in cubículo fuoreponi fe cit. Princeps vero imperii heres, gvi non minus qvam parens rebus hujus generis delecbtur , vifis his horolo giis ofcillatoriis, eorum iummaexa- ¿Htudine captus tanto iilorum defide- rio exarfit , ut extêmplo unum, qvod nohisreftabatjdomopeterem, eiqye (E 3) * offe offerrem. Qvpd qvidem ea comita-* fefufcepit qvae efficeret, ne doni nos poenitere poflet. Abfoíuta explicarione totius Geo metrias Praâicce , qvam eodem , qvo Elementa ordine tradideramus : Im perator hac fcientia Geometrica ex- ultans fibi magnopere difciplinam noítramprobarioitendit,& qvo ma- gis appareret, qvanti opera illa duo faceret, ex Tartarico inSinicumea fransferri fecit. In qvaeprasfationem ipfe fcripfit, eaqverecognitainPala- tio ílio imprimi acper totum Impe rium in utraqve lingva divulgari jus- fit, ut hincinitiumduceretexeqven- di confilii, qvo fcientias Europaeas in Sinas inducere , iisqve per imperium íimm fama &autoritatem conciliare meditabatur. Ex qvo etiam Elementa noftra ipfe docere cœpit filiumnatu tertium annorum feptem & decem, in qvo, praster alias excellentes dotes, ingenium his fcientiis aptum depre- henderat. Tantus amor fcientiae cum tanto conjimétus iludiö & induftriain pit- vato Щ С 70 Щ> vato qvidem fatis Iaudari non poíTe , in Principe vero tanti imperii mode rator non tarn laudem qvamrepre- henfionem mereri , aliqvibus videri poíTetrfed qvi indolem prasfentemqve conditionem hujus gentis refpicit, qvae honores & dignitates jam diu metitur fcientia : non negabit tanto ardori & ftudio docTrinas fubeíTe con- lilium & prudentiam Moderatoris Reip. peritiffimi , & in regnandi arte confummati. Coníftat Sinenfesjam diu uni Philofopiaemorum omne ilu- 4Íium impendere, reliqvas vero fci- «ntias à majoribusadmmmumfafti- gium perducbs negligere. Atqve his tamen felicitas Regni fuperftru- &a er at , qva olim fruebantur. Qyam- obrem Imperator hodierna qvi id agit ut illam revocare &priftinofpIendo- ri reilituere poffit, meliorem ejus rei perficiendarrarionem inire non po- tuit. Qyœ enim efficacior fit via& ratio perficiendi, ut fcientiae Ьоnae- qve artes reflorefcant, iisqve regni felicitas coriftituatur : qvam ut Prüv. ceps exemplo fuo doceat, qvanto il- 1* Iludio fmt colend« ? Se- <в (70 fr SecundumGeometriam etíamPhi- lofophiam doceri voluit Imperator. .In qvem finem nobis ambobus prae- cepit,ut, qva methodo Geometriam perfcripferamus, qvae illi vifa erat naturae conveniens ; eadem Philo fo- phiam Tartarica lingva coniignare- clarandiprerficaufa, qvod illis pórie- ret,ftatimjuíTeritprimum piâorem fuum,qviteneritate piâurae exceliit, reliáis rebus omnibus, figuras iftas ciepingere. Cum vero & haec fcien- tia plus ftudii & contentionis reqvi- reret , qyam valetudo Imperatoris ferret & nunclaborem aliqvandiu in- termittere nos voluit, alíumqve ag~ gredi explendo ejusfciendi defiderio, qvantum ad morbos pracipuos, in- primiseos,qvibusipfe fuerat autad- hucerat obnoxius. Qyorum caulas Phyficas nos explicare jusfit, ea me- thodo qva Medici Europas folent. Neqve hacin re Numen nobis de- fuit , cujus Providentia banc viam di- fpexerat , qva tanti principis ani- mum Religioni verae ejusqve Mini- ftris ex voto noftro conciüaret. Duo- rumaut triummenfium fpatio oâo- decim fere aut viginti libellos de toti- dem diverfis morbis compofuimus, eo ordine qvem Imperator prafcri- pferat. Cui tantopere labores iftos approbavimus, ut & fcripto & voce laudaret illos nosqve in nunc finem ... .' ... ad adfearceflèrét, ut qvantoperefibili- bri ífti placerentjteftaretur. Qyibus utpramium tribueret dignummaxi- meEvangeliipraeconibus, dedit tan dem veniam inftantisfimis precibus noftris, & exoptatum illudEdiâum nobis concesfit, qvo fancbnoftra re ligio è fervitute, qva tamdiu teneba- tnr oppreilà, in libertatem aíTereba- tur. In primis illis Iibellis , ubi de reme- diis internis egeramus, arte Chemica paratis , horum virtutem

(77) am Charasfii tum Regias officinal ChymicsEpraefeâi, &inqvodamPa- latii cubiculo genus qvoddam Labo- ratorii, qvodvocant, adornavimus. Erantin eo fornaces diverfas formae : omnis generis inftrumenta

Confervas, fyrupos, & EíTentias. Ipfipraeeramus his labori ous: Imperator iis nonnünqvamin- tererat fpeftator. Poftqvam horum remedioiu^experimentumerat ca- ptum, Imperator illa iicprobavit,ut in mos ipfms üfus feponeret. Circumferebat ea fecum iter faci- ens vafis aureis & argenteis in hos u- fiisfac~tis, ôefubinde vel principes li- beros iuos vel purpuratos vel eriam Aulicos iuos his medicamentos cupi- disiimè donabat. EftenimPrincipis animus ad bene merendum fmgula- riter propenfus , & fimulac percipif aliqvem morum aegrotare, ad eum Medi~ <4 (78)$fr Medicos íüos & pretíofiffima mittit . remedia, qvae levando morbo judi- canturidonea. Qypdnobisipfispras- ftitit, qvoties noitrum aliqvis decu- buit. Non pauci asgroti

fentibus. Qyp tempore admodum fa- miliariter confabulan folebat de fci- entiis noftris , de moribus , inftitutis rebusqve novis ? qvœ in regnis Eu ropas aliisqve orbis terrae partibus acciderunt. Uft vero nulla res erat, à qva paratíores effemus , qvam re- citandis ingentibus rebus geftis Lu do viei Magni : Sic affirmare poflbm, nullius rei narrationem abillo majo ri iludio & voluptate fuiíTe auditam. Tandem eo defcendit, utad latus fu- um federe nos juberet, in eodem, qvo ipfe, íliggefto, qvod nulliun- qvam permifít nifi liberis fuis. Neqve privato loco fuam erga nos boriitatem conclufit ; Sed 5c publica faepe eximias in nos benevolentia? fua? documenta dedit, notum omni bus teftatumqve efle cupiens, qvan- topere nos charos acceptosqvehabe- at. Satis conftat, qvam fingularem honorem Patri Verbieftio & vivo & mortuo • habuerit. Cognitum eft, qvam honorificè P. Thomamfub e- jus jus in Sinam adventum Pekingi- amarceffiverit, primosqve qvinqve Jefuitas è Francia oriundos in Aulam fuam receperit. Teiles funt Mofco- vitae , qvem ante hos o&o annos lo cum inlegatorumSinenfium5c Mo- fcoviticorum de pace tractanda con- greffibus Pereyram & Gerbillonium Jefuitas tenere voluerit. Celebrarum eil: aliorum fermonibus^vam êximi- ishonoribus pertotumimperiumaf- fici juflerit P. Grimaldum, qvem in Mofcoviam mittebat legatum. Qyos ' vero mihi in Franciam cum manda- tisfuis miflb, àmajoribus Imperii Magiftratibus in confpeâu Evangelii Рraeсоnuт ex variis gentibus, qvin (ScMercatorum ex Anglia

mus , ut Imperatori ejusqve Proceri- bus .bus períVaderemus, nos fugere ho nores illos,quihumilitatiEvangelicce minime confentiant. Sed, quicquid repugnemus, princeps publica ifta <3c fingularia bonitatis íuae teftimonia fubinde nobis impertiri voluit, per- fiiafiisiis nobis conciliari Magnatum populiqve ftudía, &Evangelii pra> dicationi non leve pondus adjici. Eaáemcuriofitas, qvae Imperato- rem adduxit ad fcienriarum noftra- rumftudia, eundemimpulit, utreli- gionis nойrae rationem cognofcere inanimuminduxerit. Primam ejus notitiam haufit è colloquiis cumPatre Verbieftio , pras fe ferens fe ex illo au- direvelle, quae fit fcientiarum Euro- pasarum ratio. Legit qvo qve plures bbellos in hune maxime finem con- fcriptos, qvos Pracones Evangelii illiofFerrenondubitarunt. Inprimis excellenti libro Celebris illius Riccii Jeíiiitae plurimum tribuere eft vifus, quem per Íntegros fexmenfes fecum retinuit. Neqve nos ullam prater- mittimus occalionem, qua pracipua Chriftianismi capita eidem aperia- mus, cujus religionis liberum uíum in toto Palatio fuo permittit. Saepe ex eo hcéc Tox excepta eft , ex principiis Religi onis Chriftianae, ejusqve in regno Si1 neníi ad hunc diem progreílu, in eam lè opinionem adduci , ut non dubitet, forealiquando, utChriftiana religio рraз reliquis emergat principatumqj in regno obtineat. Id apparet, multos errores & fii- perftitiones Sinenfium perantiquas ex illius animo eíTe deletas.Verbi gra tia, vix quisquam eft Sinenfium, pra?- ter dirímanos , qui rem alicujus rap- menti aggrediatur , quin horam & di em arbitrio Mathematici eligat. Ha: bet Collegium Mathematicorum pe- culiarem curiam, cujus omnisoccu1. patio eft in eligendis fuperftitiose lo éis, diebus, horis, cuique rei gravi- ori accommodatis : tresqiehujus CollegiiDocbres hodierno Impera- tore adhuc minore capitis fuere da- mnati, quod neglexerant obfervare boram, qua Frater Imperatoris eiTet terrae mandandus , quam negligenti- am exiftimabant Imperatoriae fami- baefuneftam. (F2)* Im~

Principem tam potentem, tam legibus iolutum , cujus juilà o- mnia incredibili Audio & obièquio perficiuäptur, inter Aulae ab omni me moria effœminatae illecebras , eile tam moderatum tamiùi potentem at- qve hie eft Monarcha. Etii corporis temperatione in iram eft pronus, cum tamen five publicis five privativ in rebus irafcendi caufa fubnafcitur, fic 0 Cío g* s ficnovitiramreprimere,utpoenamin j aliud femper tempus fœpeqve inte- i gras hebdomadas autmenfes differat, I nec qvod irati Îàciunt , ad punien- I dum ftatim convolet. Ita nt, ut 5c i pœnareâiuserrori&deliéèorefpon- I deat , & alios in officio melius cpnti- I neat. i Vidimus ante hos fex annos ejus f reimemorabileexemplum. Impera- I toritinere in montes Tartariae fufce- ( pto , ut ibi pro more venationi daret i operam, ingravemmorbumincide- I r.at, prineipemqve imperii hasredem j ad fe diipofitis eqvis venire juíTerat. Qyidam Principis familiares morbo Imperatoris non admodum do- I 1ere vifi erant, qvin non obfcura lasti- tix figna dederant , certa fpe fore , ut herum fuum mox Imperii guberna- culis admotum viderent. Impera tor, qvanqvamhoc fa&o gravisfimè offeníus, ita tamen íui erat potenSj ut tam ancipiti tempore fe contineret, &,ne irae indulgens augeret morbum, & culpamdisfimularet&mpplicium differret. Recuperatis viribus , ex (F3)* pri- t primo Arçhiatroqvasrebaf, numbi- lem, qva ab aliqvo tempore urgere- tur, fine fanitatis detrimento, efiùn- derepoíTet? Medico'négante fubefle âliqvid periculi', reos omnes fuftua- rio affecit , exorfus à Principis ftiii Nutritio & juventntis moderatore. Qyosdam etiam è praecipuis Eunu- chis cubiculariis in extremos Tarta rias fines relegavït, Fuftuariümvero i&usqvefuítíum caftigatio eft in hac gente valde ufita- ra , nec ullam infamiae notam , ut in Europa , inurit. Unde videas Impe- ratoris familiares hac pœna affecios ad munus fuum, ut antea, redire, qvin & in confpeéïum Imperatoris venire, ut necaverfoabeis fit animo Princeps , nec minore in pretio habe- at, dummodo errorem emendent. CaÊterum non foli huic irae pertur- bationi moderarifeit Imperator, fed & non minus reliquas in poteftate habet, in primis illam , qvae in aulist PrincipumOrientalium maxime do^ minatur, &qvadtaconiuetudine in- valuit, ut ne qvidem in vitio pona.> . !v tur. «•(87) tur.In adyto Palatii,ubi omnia ipirant mollitiem & voluptatem, teneras vir- gines è formofisfimislmperii deleitas aflèrvantur, utprincipis libidini fer- viant. Quin lege inter Tartaros fan- citumeft, nequis filiam elocetmari- to, nifioblatamlmperatori, qui fine ullo juris ordine , fibi fervare poteft, quascunque placet, cognatique ejus puellae, quam Imperator reciperedi- fnatur, magno fenonore affe&osar- itrantur. / .• ffimntpernicioii illi mores, quia- nimo & corpore totlmperatorum Si- nenfium corrupto,locum dedere tan- tis motibus & converfionibus Impe rii , cujus adminiftrationem Eunu- chis aut purpuratis permittebant, dum ipfi otio & voluptatibus mar- centes inter greges fœminarumdeli- tefcerent,negotiorum omnium igna- ri. Sedquihodie rerum potitur Prin ceps tantum abeft, ut his voluptatis illecebriscapiatur,ut de induftria fe- cbri videatur , quae ab his revocare poííimt. (F 4)* Elapfî 4$ (88) P> Elapfi funt aliquot anni , cum ad obeundas Provincias meridionales Nankingiamprofeâo fub tributi fpe- cie feptem pro veteri more virgines in toto Imperio pulcherrimae offer- rentur. Princeps ne quidem illas afpi- cere voluit , nedum ut reciperet , & a- nimadvertens , quosdam familiares fuos, fretos quotidiana fecum con- fuetudine, fibiauderequandam ani- mi effœminandi occafionem fubmi- niltrare, exeoaverfo abillis fuit ani mo , & ex variis , quibús eos deinceps eaftigavit , fuppliciis fatis apparuit, quantoperefibicaveretabiis, quaea- nimum fuum corrumpere feque de- teriorem reddere valerent. Quo facilius obüvifcaturvolupta- tes & oblecbtiones adeo perniciofas, nobiliores fecbtur in variis corporis animique ftudiis & excrcitationibus veluti itineribus , venatione , pifcati- one , equorum decurfionibus , armo- rum tracbtu , librorum leâione

doârinarum ftudiis. Quamobcau- quo nullas ducit feminas: & prater duos duos treívemenfes continuos, quos in montibus Tartariae à prima luce ad veíperam venando traniigit, procul ab omnibus Sineniium Impp. deli- ciis,fubinde quoque invifit mbnu- menta fepulchralia familias шae Im peratoriae , & per quindecim ant vi- gintidies, quos in Hoc itinere exigit, venationi datoperam. Quin cumPe- kingae aut in prasdio fuburbano mo- ratur, magnamfaspè diei partem ve- natur. In quem ufum altero ab urbe lapide in vivario quadrato altisque murisundique cincto , cujus ambitus fedecim milliaria comprehendit , fe- ras^ aves cujuscunque generis alit. Prascipuè delecbtur venationeTigri- dum, quas parvas in minore vivario ponè Palatium educari curat, & adul- t.iores venando perfequitur. Eadem de caufa Imperator pifcati- onem amat, &cum accipitrem frin- gillarium piícibus immittere,tum re tía magna dexteritate tendere eft e- doâus. Interdumpifcaturmflumi- ne haud procul Pekinga, interdum in hortis urbis, in quibus eft fta- (F 5) * gnum, *ê (90) 9» gnum , interdum in villis iùburb anís, in quibus multum eft aquae. Nunc. hamo , nunc retibus utitur. Quin nobis fœpè donavit pifces, qvos fua manu ceperat, quod Angularis hono ris & benevolentias iignum habetur. Decurfiones equeftres rarius&vix fe- mel aut bis folenniores fpecbnte tota aulainftituit. Tum vero omnes Prin cipes & Magnates adducunt , quic- quidin equili alunt egregiorum cur- forum. Imperator quoque adducit fuos & pramium iis proponit, qui curfu vincunt , & quam longisfima fpatia conficiunt. Tartari adeo in- cenii iunt œmulatione in hoc certa- tamine , ut nonnulii fex vel feptem milliaria uno traâu decurrant & licet тюn raro equi equitesque pereant, non defunt tamen qui ad decurren- dumfintparati. Equi Tartarici œqué aс Sinenfes* non iunt afpe&u pulchri & parum, habentnobiks illius ferociae & gene- rofioris impetus, qui in melioribus Europae equis cernitur. At contra noftros eo vincunt, quod minori cu- - . . o_ *8 (so p> l ra & fiimtu plus laboris tolerant , lon- I gius iter conficiunt , & plerumque I pernicitatepraeftant. I Quantum ad alias corporis exerci- tationes , veluti arcu , manubalifta & bombarda petere , in his ficuti Prin- I ceps mirificè excellit, ut fupra obfer- vavimus ; itamirandum non eft , cur his&ipfe plurimum obleâetur & li baros íüos in iisdemexerceri gaude- at. . Porro militiae exercendae pluri mum curae & folicitudinis impendit. Quod quinto quoque die per duos menfes vere &autumno fieri confue- vit, ôcadmilitiamPekingenfem fpe- âat , cujus quinta pars quoque die e- xercetur. Sœpèaccidit, ut Impera tor extra ordinem milites Pekin gen- fes, velomnes vel partem quandam exerceat , folertioribus magisque e- xercitatisprasmiaproponens. Infta- tis exercitiis receptum eft, utcuique militi, qui arcu feu eques feu pedes fcopumferit , quadraginta folidi nu^ merentur.

{ . . . . Cum Cum vero locus in militia vacat, qui tanto ambitur iludio, quanto in Europa de numeris explendis Iabo- ratur : Imperator non nifi perito rei militaris eum demandan jubet. In quemfinem, qui vacuum locum ex- petunt, periculum facere debent in omni genere armorum&exercitati- onum. Quod ftriéHus Imperator fervat in milite Praetoiiano, neque Proteéfcoribus modo corporis fea 5c quovis fatellite. Quptiescunque e- nim vel muneri vel loco vacuo ali- quis eft admo vendus, candidatos o- mnes fe praefente explorare jubet Im perator , num ea teneant, quae pro muneris ratione quemque fcire ae- qvum eft , & nunquam non peritio- rem casteris praeponit. De cetero prudentisfimus hic Princeps mirabiliter in uíum fuum transferre novit, quicquid ad confer- vandum imperium facere poteft. Si- mulac didicitrationem, quatormen- ta bellica majora ex aere mfili ab Eu ropas conflantur , ea magno nume ro ad iftum modum fundi & parari fecit, fecit, & in dies pluribus raajoris mi- norisque formae auget , multosque erudiri curat, quomodo petant nis tormentis & globos Ígnitos è morta- riis projiciant. Habet multa ameami- noris formae, quœequi * corporis íhidia incumbit. Praeter ea, quasfupradiximus, ( quantum tem- poris tribuat legendis libris Sinenii- um, àcftudiisdoârinarumEuropae- arum) ex quo raathematica inftru- menta traétare &ad uium transferre didicit, nil frequentius ab aliquot an- nisvideas, quameum five in Palatio Pekingiae five in pradiis fubttrbanis five in itineribus Tartaricis in eo plu- rimum ponere ftudii & oblecbtio- nis , utfpecbnte tota aula Geometri cas vel Aftronomicas obfervationes ope inftrumentorum, quae fecum cir- cumfert, inffitnat. Nuno altitudi- nem Solis meridianam Quadrante metiebatur, nunc horamác momen ta annulo aftronomico captabat , ex iis obfervationibus ele vationem Poli eolligens. Interdum altitudinem montis autturris, veldiftantiam du- orum locorum infignium menibra- bat. Saepe calculo fubduâo. exqui- rebat, quaemeridieipfodieidati um bra futura erat longitudo à ftylo ere- ôo procedens , quém inter inilru- menta fecum ferebat. Aula vero ad magnam <в С9Г) 8» magnam admirationê traducebatur, intelligens plerumcß inter fe cqnfenti- re obfervationes Imperatorisfui &P. GerbiUonii,quiillius itinerum comes easdem feorfim obfervationes inibat. QuçeresinPrincipibus aulœquePro- ceribusmirificam accendit aemulati- onem, difciplinis illis quas admira- bantur, imbuendiliberosmos, cum per astatem eas à fe difci poíTe diffide- rent. CumP.Fohtenayus & P.Visdelous Pekingiam venirent, abiis doceri vo- iuit umm Horologiorum, quae obt fervationibuscoeleftibus inftituendis fecunda monftrabant , aliorumque inftrumentorum , quae Patres illi fe- cumattulerant, atque dono dederant ïmperatori. Qui poft alias explica- dones curiofas rerum aftronomica- rum, de quibus Princeps quaefíverat, mentionem injecere duplicis novae methodi à Casfino & Dela Hire re cens excogitatae, inveniendis facile Eclipfibus. Cujus percipiendae de- fiderium Imperator animo ftatim concepit, Patresque jusiit figurasilli intelligendae neceíTarias adornare. 41 (90j* E>enique ut in hoc genere ftudio- rum aliquid fefe dignum fufciperet, artes elegantes in imperio fuo inftau- rare & admeliorem cultum revocare inftituit. Ad quod confilium capien- dum adductuseftviiis artis operibus ex Europa & maxime Francia alla- tis. Accesfit, quod ex nobis ac- cepit de florentisfimis fcientiarum Academiis Lutetiae Parifiorum ho- die coníftitutis, quibus fcientiae & bo nae artes aufpiciis Ludovici Magni e- jusque regia incompenfandis excel- lentiumvirorummeritis munificen- tia ad fummum fuerunt eveâae fafti- gium. Ad hoc exemplum Imperator Sineníis cœpit abhinc quinquenni um in Palatio fuo Academiam con- dere Piôorum , Sculptorum, alio- rumque in aere & chalybe verfantium Artincum, quiinhorologiis&inin- ftrumentis mathematicisfabricandis occupantur. Quibus aemulatione ac- cendendis in exemplum proponere folet opera Europaea & praecipuè Pa- rifina. Ipfe vero pro excellentijudi- cio fuo & ufu in difcernenda operum artis Ш (97) artis elegantia & pulchritudine , ad iè afferri curat, vel quotidiè cum Pe kingas moratur , vel altero quo que die, cnmruridegit, operaànovisil- lisAcademicisperfecb: qvadpfeex- pendit, quicquidin iispeccatumeft, notat, quicquid laudem meretur, probat , in quibus nihil defiderat & exquifiti aliquiddeprehendit, eafibi fervat : íplendide vero illos nunquam i non remuneratur, qvi cum excellen- tibus naturae & ingeniidotibusinde- feillim ftudium conjunxere & defi- ► derium oftendunt in arte magis ma- í gisqve indies proficiendi. Quosad i Doctorum feu Mandarinorum di gnitatem evehit& honoris infigni, ve- fte fcilicet Magiftratuimi pompatica publice ornat. Quamvis Imperator Sinenfium non minus fibi quam populo fuo fiimma cum poteftate moderetur: non tamen ex Sinenfium de Heroi- bus concepta animo fpecie, Regis e- xemplar haberemr abfolutum, niii ôc illa impleret officia , qúas fanguine ciori junáis natura duce debentur. 1н vs:,.'., (G)* his his cum primum locum teneat libe<- roram in eos pietas, à quibus ortum & vitam traxere, & vicisiim Paren- tum in liberos amor : nihil eft , in qvo hujus Principis officium magis elu- xerit. Nam quantum ad prius atti- nef , quod à Sinenñbus in morum do- ôrina jure habetur praecipuum, cum tenera astate patrem matremqye a- miiisfet: aviam, qvaeillisdiu luper- vixit, omni cultu & obfequio filiali fie eftprofecutus, ut ne inter Sinen- fes quidem exemplum iimile fit animadveriiim. Cum enim ilia u- ha curam ipfius educandi mftinuis- fet: dicinonpoteft, qvamdemiíTein rebus omnibus morem illi geíTerit, qvas illi officia asfiduè praftiterit, qvam folicitum fe atqve anxium in adverfa illius valetudine praebuerit, fie ut relicb venandi obleâamento ejus invifendae caufa fexaginta ad o- ôogintamilliaria curfu publico con- ficere non recufaret. ; At Principis hujus in aviam mam pietatem fi metiri licet fupremis offi- ciis, qvasabiUodemncT:aepraeftarivi- ; ' ! , - dimus dimus : vix eft , ut majorem qvis- qvam vel cogitatione fibi fingat.Nam prater luguorem veftitum , qvo per I plures dies totius imperii Íncolas, per t aliqvot menfes vero aulam fuam in- I duivoluit, totis illis qvindecim die- \ bus , qvibus in Palatio exponebatur i corpus Imperatricis , juftitium indi- f. xit omnesqve Principes regii fangui- f nis, Magnates, Praefeâos^Miniftros, ¡ cujuscunqvegradus, dies noâesqve f adeíTe in Palatio & defimâae mortem ¡ folenniter complorare jusfit, licet a- ( íperrima eíTet media hyeme anni ) tempeftas. Ipfe verö à Sarcophago i nusqvam difcesfit, itaut plures dies nocbsqve in cubiculo, in qvo corpus eratexpoiitum, infomnes exigeret, alta voce lachrymisqve dolorem te- ilatus. Neqve folum magnificentis- iimo funere illam extulit, cujus im>

penfa ad aliquot milliones nummo-

nerationi шae corpus ipfe cum omni aula ad locum fepulturae , qvi qvincp

rorfus cura ejus educationi invigi- at, & omnium eorum, qvae ab ¿lo geruntur ac fiunt, exadam rationem fibi reddi jubet , ut eum maturè im perio gubernando fingat & рrsврa- (G5)* ret. * Ad, liberes ejus Uxort't , qua Imyeratrix fitlutatur.t praaiù's JfeBat Imperii fucctsfio, «в (к*) |» ret. Et certè fatendum eft, Princi- pem hune , qvi jam tres & viginti an- nos eft natus , eaqve formai eugnitate & cultus gratia eminet, qva ullus in ailla Pekingenfi ea aetate Procerum, eíTe omni laude cumulatisfimum, fie ut neqve inter familiares ejus, nee in tota aula qvisqyam fit, qvin optimè de eo fentiat&Ioqvatur, certaqve fpe prasfumat, eumolimexemploPatris inter maximos Imperatores , qvos unqvam habuit Monarchia Sinenfis, locum eíTe habiturum. Nos vero id plurimi facimus,qvod cum Imperator fin guiari ftudio anni- tatur , ut Гшe ilium honoríficae opini- onis ac judicii de noftra religione e- jusqve praeconibus impleat , in eo jam plurimum benevolae de nobis e- xiftimationis non multum à paterno fenfu difeedentis animadvertimus. Jam ipfi qvinqve funt anni cum Pa rens hune filium deduxit in fpecu- lam, ex qva fidera obfervantur , ei- qve oftendit inftrumenta mathema- tica, qvibus locus illeeft exornatus, fiibjici jns Sinas fplendida iftainftru- menta «HF с*>7)Я* menta debere Patri Verbieftio : cujus aeqve aс Jefuitanim de fe & Patre fuo merita illi denarrabat. Eodemdie, quo abeundi poteftast I ab Imperatore mihi facb erat , Prin ceps ejusfiliuseo me affecit honore, ut vefte qvadam fua me donaret , qvae eft eximia qvasdam benevolencia: fed multo magismecapiebant verba humanisiima, qvibushoc mae in me benevolentiae argumentum profe- qvebatur. Perivafi fumuslmperato- rem ipfum ei fuüTe au&orem hujus doni, eo qvod paulo ante ex me bis qvaeri jusfit , num qvid Imperii hares mihidonaíTet. Paulo ante idem Princeps P. Ger- billonium integro veftitu donaverat, & argento non modico qvadraginta vel qvinqvaginta duplionum, tefta- tus fe tenui hoc benevolentiae fuae ar gumento indicare velle fiimmum gaudium, qvod ex reddita Patri va- letudine perceperit remediis noftris Europaeis ¿copera Gerbilloniipotis- fimumrecuperata: de cantero fe non ignorare non eíTe hocejusmodi prae- mi- mium, qvod pracones Evangelii pro ibis officiis expe&ent. Qyp die P. Visdelous & P. Fonte- naius Pekingiam advenere, cum ad Imperatorem ex morbo adhuc le<äo affixum adire non poflent, cujus alio- qvi recle valentis conveniendi copia ftatimfuiíTet illis data : Princeps Im perii hieres de illoram peritia certior faâusillosadfe arcesfivit, & magna humanitatefermonem cum illis foci- avit. Uti vero ipfe in Uteris Sinicis apprimè eft verfatus , ita per fe ex plorare voluit , an Visdelous in iis tantos, qvantos pradican audierat, progreííus feciíTet. Propofitis igitur huic Patri difficillimis veterum fcri- ptorum Sinenfium locis, in qvos li bro forte aperto inciderat , magno permfus eít# gaudio cognofcens à Visdeloo ifta loca mira perfpicuitate & facilitate explican , übrosqve Si- rienfes ^qve ac ab ipfis eorum Doâo- ribus intelligi. At longe plus ex eo cepitvoluptatis, qvod exeo qvœrens . . de convenientia docbinae Confucii & Chriftianae , accepit illius docbi- nam «g (109) (fr nam non modo nön pugnare cum Chriftiana, fed cum hujus principiis egregiè confpirare. Etcerte Princeps hic pracipua Chriftianismi capita jamedoâus, asqve aс Imperator pa rens ejus videtur perfvafus, haud multum inter utriusqve doârina: principiaintereíTe. Cum aeqve perfvafiim dico paren- temipfius, fciendum eft magnum il ium Principem jam diu in illa eíTe fententia , uti diveriis temporibus di- fertè teftatum fecit Nimirum hac inducbis eft, u.t fancbm noftram fi- dem publice folenniterqve compro- baret; qvod pro iba prudentia nun- qvamfeciíTet , ft velleviter fufpicatus fuüTet , pracipua capita Chriftiana? iidei,qvae eft legis naturalis perfeâio, repugnare receptae per imperium fu- um religioni. Qvae qvidem in origi ne fuaverisqve principiis prifcorum fapientum, non vero nodiernis Do¿ ôorum fuorum commentis ípecbta parum aut nihil à religiorte naturali difFert. Omnes vero qvi fuperefle poterant, ßanupulos hac in re Impe.1. - ratpri «в ("о) р> ratori exemit excellentisfimus liber Riccii Jefuitae à doâisfîmis Sinenii- ummagniaeftimatus, qvi hocargu- mentumiolide exeqvitur, ócutñipra diximus, admanus Imperatoris per vertit, eumqveadduxit, ut eam nobis indulgeret gratiam , qvam vix line miraculo ab omnipotentis Dei gratia íperare poteramus. Ceterum auâoritas hujus Princi- pis , qvam ei affert & dignitas , qva caput habetur religionis fuae,

noftrae in toto Sinarum i ratum atqve in Domino Sofang arbi- tramur. Qypdfímihiliceret iingu-'* laria qvaedam, qvae habeohacde re"

comperta, divulgare, Ecclefia ma-"

Ut tandem verbo abfolvam imagi- nem tanti Principis ; ad Majeftatem Tuam, Domine, tot partibus acce- dit,ùt non minus acTuRegum, qvi unqvamimperarunt, effet confum- matisfimus , modo illi contigiflèt & ea parte Tibi refpondere, qva Princi pes Chriftianos excellis , videlicet re-

NeceíTe enim foret , ut illi datum (H)* effet eflet ampîeâi fidera noftram , eâm- qve pro fétam íincerè profiteri,qvairí à TE , Domine , in aliorum exem- plum eft facbim. Nefcimus qvidem qvomodo Principis animus hac in re ütaffeâus. Neqve enim ilium aрe- rit. Ar fi judicium ferre licet ex no tifia, qvam habet, Chriftianismi;ex pretio , qvod illi ponit , feu ponere faltem videtur; ex publica tutela, in quam eum recipit, & ex honorífico deillofenfu, qvem filis populis, Au lae proceribus , fuisqve liberis & pre cipitè Succe/Tori infbirare allaborat : fine temeritate creai poteft , eum à regno Dei non longe abeífe. Quid enim aliud fpondeht, & au guran jubentperpetuabenefi'cia,qvi- bus miniftros Evangelii accumu fat? Quorum extantiora Majeitati Tuas figillatim expofui. Non contenais Jefuitis à Te misfis tribuffiè domicili- um,utdixí, intra Palatii fui penetra lia, iisdem à difceilù meo eodem in loco concesiît ipatiofam aream , in qva vero Deo magnificum templum exilru «i Car) t¡> exftruerent, Грeт faciens fore, ut i*, pfe ejus fit dedicatonnoqve non nobis polliceri poflumus eura magnopere gavifurumeíTe, cum audietMajeila- temTuamhujus generis nuncio val-. dè fùifle recreatam Qvpd fi Prin ceps ille jam Chrifti nomen fufcepis- fet, & ad eandem felicitatem popu- lumfubjecbim provehereconftituis- fet : num plus capere poíTet gaudii, qvam oftendit, cognitis Evangelii in

regnofuoprogresfibusà data Ediâo :ibus ? En, qvcE Batavi ipíí ex Uteris Macao & Pe- kingia fub finem anni 1695. datishac de republicarunt. Imperator Sinenßs , poßquam Edi- efoprapofito fubjeâis populk Chrißia- namfidem ampleâi permißt, it a Uta- tur quotidianis populorum fuorum ad Qhrifiiankmum converßonibus , ut duobus Jeßiitis Italis in aula fua de- gentibus ad Evangelium remotisfimk provinciif anmnciandum abeundipa-

fp em probet fore , ut intra Seculi de- cur jum omne Sin arum regnum Catb o~ lie a fide imbutum videamux. Deindefigillatim enarrant, qva ra- tione fex feptemve è Primoribus Chriiti fidem fufceperint , qvacon- verllone fie tota aula faeritaffecla, ut de nulla re mugis qvara fancb Chrifti fide inter fe colloqvantur. Subjici- unt porro tantam eíTe populi certis in locismultitudinem, qvi baptismo íe

praecones Evangelii non fufficiant. Imperatoremfinem nul lum facere de noftra religione lo- qvendi : veram è popuh mi conver- fionevoluptatemcapere: necZelum prasconum Evangelii fatis laudare pofle, & deniqve eum quatuor Jefiii- tis id dediíTe negotii , ut plores fine mora arceíTantfocios, à qvibus fuble-

ventur. Atqve hoc ipfum eft, Do-

datis dedit Imperator , cum maria me iterum transmitiere juberet, qvem- • л i , admo- » » - t (П7) , admodum Majeftati Tuae expofui, eo ufus honore , ut offerrem prima ho- norifici deTe judicii documenta,qvo TE Imperator Sinenfis profeqvitur. Optare fe magnoperè oftendit , ut primum ad fe mitterentur, qvi inter Indos degerent Jefuitae, inprimisP. Tachardus , &P. Comes. Ex qvo e- nim refcivit utrumqve à Majeftate Tua dele&um eíTe , qvi aeqve ac nos in Sinarum imperium ptoficifcere- tur : utrumqve in aulam füam venire voluit. Qyin multo ante praeceperat¿ ut P. Comes, qvem novit &prae cas teris magnifacit , eo cum Sociis fe conferret, cumP.Fontenayum&P. Visdeloum arceíTeret; putans illum jaminregnummumpervenüTe. At Numinivifumeft, ut, cumad Indos venirem, nullum ibi invenirem Jefui- tam , qvi itineri huic faciendo par es- fet. Tuflèrat ergo Imperator me per- gere mFranciam, ocadTuam Maje- ftatem me conferre à qva peterem , ut qvám plurimos liceret Jefuitas , ad fe mitteres, eis maxime fimües , qyos (H3)* jam jam habet fecum, & in qvibus plus, qvam dici poteft, acqviescere fe o- ftendit. Eos qvippe expetit Jefuitas è civi- busTnis , qvi in omni genere artium & fcientiarum fint verfati,ut una cum iis qvos fecum habet in Palatio fuo conftituere posfint Academiam, qvae fit veluti colonia qvaedam Academias Tuae Regiae, cujus perfpicaciam, ex uno atqve atqve altero fpecimine o- pufculorum noftrorum Tartarica lingua fcriptorum cognitam, fic ad- miratur , ut ex liqvida ifta & praftan- tisiima fcaturigine nos haurire velir, qvicqvid à nobis in reliqva opera transferetur , qvae fita nos lingua de omnibus artibus aс fcientiis confcri- bere jusfit,ut illae per imperium fuum döceantur 5c invalefcanf. ; .;t - . : ' De c&'terö, Domine, religio exifto confilio hoc tantum capiet commo- dum , ut ; qVi illiexeqvertdo adhibe- buntur, diftributis inter fe pro eiijus- qve captu Iaboribus, neàminifterio Evangelii, qvod in praecipuo habe- • - bunt buntnegotio,magnoperè avocentur, & praefiaium religioni ejusqve mini- iiris afferant , & noitris eruditis qvo- fannis novas obfervationes & a- nimadveriiones aeqvè curiofas ac ex- qvifitas de yariis rebus fuppeditent, librosqve Tartaricos & Sinenfes con venant, qvi ad noftras fcientias artes- qve pernciendas plurimum adju- menti conferre poíTe videbuntur. Qyibus excitabuntur emditi noftri, ut vicisfim in gratiam Sinenfium fub- rnittant inventa fua, qvibusmiro iiic- ceiluuti licebitin gentibusillisac in- primisMagnatibus, Principibus, ac Imperatore ipfo religioni noftrae conciliandis, opeqve gratiae divinas ad illam ampleâendam permoven- dis. Experientia enim non unius Secu- U eft cognitum , fcientias inter omnes naturae vias eíTe pracipuas , qvibus Beus praecones Evangelii incedere voluit, ut fidemveram in Sinis pian otent atqye conftituant : & qva via eti- amhoaiè longè apertius nos ingredi (H 4)* vult, vult, ut paganismi reliquiae delean- tur. Neque non animaaverfum eft, populos illos ad eura modum ilfoilra- tos , qvem cernimus , & prae aliis po- pulisidololatris, non folum ingenio & urbanitate , fed etiam purislimis reâae rationis praeceptis eminentes, pleramqve fácilius veritatem Evan-- gelii agnofcere > qvm ordine acper- fpicuè ab its explicatur, qvorum <5c integritas 5c doârina perípeña atqve exploratarmagnam ndem atqve au- ¿loritatemafFert, TumenimDeus, ut alias facere confuevit , intrinfecus gr atia ilia èos fie afficit, ut qvid hac in re fui fit officii , fentiant, & qvantam- tnmcunque faifa fapientia infpireC ai rogantiam , ad humilitatemEvan- geliife coniponere ne dubitent. Qyis ergo non videt,Domine,qvin Г eus , qui haue Tibi mentera injecit, v.tjefuitas èTuo regno ad SinasPa- S> anís con vertendis mitteres > idem &. Tibi fuggesferit, ut varia illis dares in mandatis , qvae ad artes & feientias • perficiendas_ facerent ? Cujus fané pro. «в С aO - Providentia illic egregiè iis refpon- dit, quae hic Tuae menti fubjecit, рrae* conesqveEvangelii inter Sinenles & in ipfo maxime Imperatore reperere propenfionemanimiplanè confenti* entem amplitudini

Admo ADM0NIT1Ö. . EO plerique mortales fimt inge nio , ut quae de longinquis regi- onibus narrantur, falñ habeant fufpe- Quicquid ergo libido contradicen- di nobis objiciat, ut fidem hujus de- fcriptionisreddat fufpecbm, adver- fus calumniae tela fatis nos 5c hie 5c in Sinis munitosprasftat verkas indubi- tata, quœhifceexponitur: necdeul- laremihilaborandumcenfeo, quant ne argumentum hoc non fatis illu- ftraíTe videar , quod omnibus illis apprimè probari eft confentaneum, qui vero propagandae religionis Zelo ducuntur.

Errata. P. 34. 1. 14. infinatA Unfinita p. 59.I. 14» c/««/l.eIucet p. 4f . 1. antepen. mutati I, multati p.gi.1, ii.wfi* 1. noftrx p.m. 1, и deleatur ejusdem.