Fietsroutes in Het Paderborner Land

Fietsen

in het Paderborner Land MustertextWelkom in het Paderborner Land

2 3 Breitegrund Ummeln Schillingshof AS Währentrup Boller- Nienhagen Dorla Lutter Bielefeld/Sennestadt OERLINGHAUSEN Hellwege bruch Meschesee Mosebeck Jerxen-Orbke Herberhausen Cappel FietsroutesSENNE 1 in het PaderbornerSteinbült Land Werre Windelsbleiche Im Hellenburg Meierberg Ramsbrock Welschen 270 Mossen- Wistinghausen Stapelage Hiddentrup Niederschönhagen berg Kranzmann AK Barkhauser Hakedahl Isselhorst Windflöte Bielefeld SENNESTADT Berge Pivitsheide Vahlhausen 293 Hörste Schwarzen- Hohenwart Lipper- Südstadt T brink Stapelager Hörster Bruch Egge reihe E Heiden- DETMOLD Diestelbruch Berge Brüntrup Heidegrund oldendorf U 365 Kl. Ehberg Kussel Rödling- hausen 68 Dalbke Wistinghauser T 217 Friedrichs- Senne Kahler Langer Berg dorf Ehberg Een fascinerende omgeving met O 251 Eckardtsheim Hiddesen Hülsen Nordhorn Oerlinghauser Stapelager Gr. Ehberg 224 Drostenkamp Schanze Leistruper Avenwedde Heide- Senne B 340 Spork- AS blümchen Senne Eichholz Schloß Holte/ Kröppel- interessante bezienswaardigheden: 2 Unter der feld Wald Stukenbrock Heidehaus U Grotenburg Remmig- hausen Fissenknick 33 Stukenbrock R Wellnerberg deze aantrekkelijke combinatie van Schönemark Dalkebach Sende Heiligenkirchen Hornolden- Maßbruch Senne- dorf Wehren Siewecke Schloß G Hellberg Remmighauser 1 W Berg 239 Holte ie m natuur en cultuur ontdekt u tijdens 242 Bad AUGUSTDORF 346 b Wällen H o l t e r Schling e c Meinberg GÜTERSLOH E Berlebeck ke Hahnberg onze fietsroutes! W a l d R Sundern Sürenheide Mühlgrund SCHLOSS HOLTE-STUKENBROCK Stemberg Fromhausen Verler Napte See HORN - BAD AS VERL Dressel- MEINBERG Gütersloh haus Vahlhausen N a t u r p a r k Stemberg Holzhausen- Moorlage Spexard W Externsteine 402 Beleef de hoogvlaktes van het Pa- ch Horn Bellenberg ba en Bornholte d Siedlung o Liemke Heimathof R Falkenberg Bärenstein Determeyer ch Elserheide ba pel A 318 derborner Land, de uitlopers van het a W h Gr. Gauseköterberg 346 ac Stukenbrock- b 367 ne Kammersenne S n Senne il Se Ob. Langenberg b Ölkersberg e rb Haustenbecker 272 a L 418 ch noordelijke Sauerland, het fietsparadijs Hövelriege AS Heesten Kaunitz Stukenbrock/ Moosheide Senne Varensell Senne Barnacken Knieberg D 365 446 F o r s t Delbrück of het unieke natuurgebied Riege S E N N E

h ac lb Leopoldstal Moosheide, middenin het Senneland- Ösetrwiehe ur T R U P P E N Ü B U N G S P L A T Z F Hövel- E g g e g e b i r g e H o r n Ems Velmerstot Mühlenbach Koldings- Hövelsenne Breitenberg Wapelbach hofer 284 E Neuenkirchen 441 Sammt- heide Oesterholz schap. U wordt verrast door het groot Sennebach Hasendorf 1 Ebersberg Preuß. Velmerstot holz Wald Sommerberg 401 Steinhorster Untersenne 464 Haustenbeck 182 Kohlstädt Druffel Bruch Veldrom aantal bronnen zoals de Ems, Lippe, Staumühle Haverkamp- Feldrom see G Feldromer HÖVELHOF Berg Westerwiehe Espeln 446 Sandebeck Pader, Alme en de Altenau. Onderweg Bentlake Steinhorst Uhlenberg Ems SCHLANGEN 290 kruisen verschillende monumenten uw

RIETBERG Klausheide Kempen Auf der Kanneword Lohhude G pad: de Dreiecksburcht, de Wewels- Lippling Grevenhagen Haupt u n d Meinholz Habichts- Kur- Dedinghausen burcht, Slot Neuhaus, het Raadhuis van wald Durbeke Ems Dedinger Ochsenberg Wiethaupt AS Heidesee D e l b r ü c k e r Mühlensenne PB/Sennelager wald N e u w a l d 401 Thune- Schöning Benteler Dedinger Berg Feldmark 64 bach Paderborn, de Jezuïetenkerk met het Ostenland Dreihausen Erpentrup h 268 E bebac Gru Laake Sennelager BAD L i p p s p r i n g e r Langeland Neuwaldsberg Jezuïetencollege en een aantal karakte- Wulfhorst Haustenbach Sander Bruch LIPPSPRINGE 382 Rehberg Pastoren- Helmann 427 Nordhagen busch 33 1 Asseberg W a l d DELBRÜCK Alten- 250 ristieke molens. In het Paderborner Land senne Lippe Habichts- Auf´m Busche Boker Kanal Waldsee G Krollbach Sande see Thune Marienloh Kirchdorf Kuhlen 64 is 1.340 kilometer fietspad uitgestippeld Tallesee Klusheide Riege Hedding- Lippesee Mastbruch Lesterberg Heddinghauser Beke Mastholte Laumes- Wilhelms- Beke ALTENBEKEN kamp hausen See berg Dübelsnacken Mastholter Westenholz Vüllersheide Auf dem Berge 436 volgens de nieuwste bewegwijzering Nesthausen See Leste AS SCHLOSS Wiebeler Boker Kanal Sandhöfen Nesthauser PB/Schloß Lippe See Neuhaus Hagen Mühlen- Nesthauser NEUHAUS s ü d l i c h e r E Riege Anreppen Rathsee Bentfelder see van Noordrijn-Westfalen. Alle routes en Sutern Reelsberg See Elser Bruch Buke Heide Dörenholz Neuenbeken Mühlenheide Krayenberg Sudhagen Delbrück-Cappeler Graben L a n d AS Benhausen 343 veel nuttige informatie over o.a. de weg- Gesseln PB/Elsen Boke Padersee Mittelholz tenbach Bentfeld BAD us Ha Pader DRIBURG Sudhäger Bruch Kirchboke conditie en alle GPS-gegevens zijn terug Boker Heide B Ringboke Nolte ELSEN Elser 64 nal Boker Ka Barbruch Scharmede 64 Holz te vinden op www.paderborner-land.de Untereichen Alme Heitwinkel S t a a t s f o r s t Schwaney Siedlung Bij veel fietstochten zijn bijbehorende Mettinghausen Lippe Thüle AS Forst Mantinghausen PB/Zentrum I Rebbeke en hgrab Winkhausen rsc Lippe Schwelle Ochsenberg arrangementen te boeken. e PADERBORN M h 375 Widey ac rb e ll Dahl E P a d e r b o r n Hede Barkhausen Garfeln Holsen r Hörste Haxtergrund R Verlar 1 T e u t o b u r g e r Verne Wewer Staatsforst Klein Verne 68 A Haxter- Esbeck L Paderborn l o m Wij wensen u avontuurlijke dagen toe Heder h AS h holz Neuenheerse Enkhausen e n c e Buchenhof a PB/Mönkeloh b Bohmke- ler Mönninghausen El Herbram-

siedlung Herbram Wald in het zuiden van de vakantieregio

S t

Dedinghausen ö P A D E R B O R N E R

Oechtring- r Vernerholz E G hausen m Sammtholz e Nordborchen d Dörenhagen Herbramer e Teutoburgerwoud. r Osterschledde B Eggering- a Wald c hausen

h Weltsölden Schloß Hamborn Staatsforst Ehringhauser Karlsberg Heide SALZKOTTEN Iggenhausen Bönninghausen Kirchborchen Gallihöhe 347 Bad Driburg Ehringhausen Asseln Alfen Busch Nonnen- Grundsteinheim Upsprunge Buchholz busch Bosenholz Stockheim AS

Borchen A Ermsinghausen Oberntudorf l te n Asseler Alme au Etteler Ort Störmede Am Wald Hellweg Hakenberg GESEKE Lichtenauer Langeneicke Niederntudorf 1 Sauer W a l d

Ahdener Wald Inhoudsopgave Hölterberg Etteln Ebbinghausen Stadtwald Eikeloh Mark Niederntudorfer

e Imkenberg Willebadessen Hexen- d d A berg e Graffeln Wald l l t 372 Regionale fietsroutes p. 7 – p. 15 h Auf der Höhe e LICHTENAU 332 c Ochsen- n rs a te Wewelsburg u s holz AS e Mühlenberg W Flughafen Borchen/ 68 Etteln Paderborn/ Sauer 330 Lokale fietsroutes p. 16 – p. 35 Lippstadt Ziegenberg Galgenberg Oberer AS Brenkener AS 33 Sauer Kleinenberg Büren 261 288 Geseke Mark Ahden Atteln Altenau Schledde 395 44 Interregionale fietsroutes p. 36 – p. 43 Henglarn Knickberg Prövenholz AK Kleinenberg E 331 Wünnenberg/ 277 Holtheim Informatie p. 44 – p. 47 Haaren Husen Eringerfeld Kellberg Brenken Steinhausen 304 Nordholz Holtheimer Alme Steinfeld Oberfeld Griesenberg Wald Westereiden Tindeln Helmern Marschallshagen 367 Brenker Freiholz Nonnenholz Dalheim Oestereiden Oberholz Marschallshagen Haaren Paschenberg Raue Holz Langenstraße Lipperhohl 327 Eickhoff 44 Buchholz Staatsforst Büren Nadel 68 413 BÜREN Heddinghausen H O C H F L Ä C H E Hardehausen Alme Eilern Friedrichsgrund Mittelberg AS 301 Marsberg/Meerhof Elisenhof Afte Weine Kellinghausen 480 E 331 Blankenrode Stuckenberg 372 Rimbecker Keddinghausen S i n Wiele t f e l d W a r b u r g e r Wald Mühlenberg Hegensdorf BAD Colofon: 312 W a l d Menzel WÜNNENBERG Hemmern Sidding- Leiberg Auf der Touristikzentrale Paderborner Land e. V. Uitgever: WiTouristikzentrale esenberg Paderborner Land e. V. Esche Meerhof Scherfeder hausen Unterstadt 369 Barkhausen Wald Afte H a aRedactie: r s t r a n Herbertg Hoffmann M. A., NadjaScheppenberg Danne Oberstadt Fürstenberg 44 Königstraße 16, 33142 Büren Weiberg Meierberg Meiste 348 Vormgeving: Rodenbröker & Partner GmbH 364 7 Dahlberg Tel. +49 2951 970300, Fax 970304 L e i b e r g e r 313 F ü r s t e n b e r g e r Oesdorf Fotos: Reinhard Rohlf, Herbert Hoffmann M.A.,Harth Aa Wrexen Kneblinghausen W a l d [email protected] Billing- Hans Rodenbröker, Emden MarketingRingelstein & Westheim hausen AS Spechtenberg Diemelstadt Hirseberg Gr. Kehlberg Tourismus GmbH, BTZ Bremer Touristik375 www.paderborner-land.de RÜTHEN Diemel Orpethal 434 345 Aabach- Büchenberg

Zentrale, Fotostudio Henke, Hubert talsperre 300 Orpe

4 Sennenberg K www.facebook.com/paderbornerland 5 R i n g e l s t e i n e r 480 le Mühlenberg Möhnetal Sandbothe in 389 e Essentho Rabenknapp A 368 7 a W a l d Rhoden 385 Messenberg Möhne W a l d Mönchholz Oesterholz Hespering- Stand: December 2013 G hausen 446 r o Ohmberg ß Haart

Kallenhardter e Berg Bleiwäsche A 436 342 Kruhberg a 368 Essenthoer Helmighausen 400 A R ü t h e n e r lm Leimenkopf Wald Heidberg e Schweinskopf Nieder- 372 Klettenberg marsberg Heidberg Romberg 480 MARSBERG 516 484 421 Himbeerkopf 438 Allenberg Niederalme Kallenhardt B r i l o n e r Madfelder 440 446 Ober- Neudorf S t a d t f o r s t Ober- marsberg S t a d t w a l d alme Wald 252 Paderborner Land Route

Lengte: ca. 252 km

U fietst door prachtige landschappen; het heidegebied Senne met de Emsbronnen, de groene bossen van het Eggegebergte, de karsthoogvlakte van Paderborn en de uitlopers van het noordelijke Sauerland met de grote Aa- bachstuwdam en het laagland van de Lippe met haar typische kanalen. Tijdens deze afwisselende fietstocht, rijdt u steeds weer langs rivieren, beken en bronnen. Naast de Ems, Lippe, Heder, Afte en Alme loopt het verloop van de rondweg ook langs de Pader, de kortste rivier in Duitsland. De Paderborner Land Route loopt bijna uits luitend via afgezonderde fietspaden direct naar de steden en gemeenten in het Paderborner Land. Met hun typische charme lokken de gezel- Rondweg door het Paderborner Land lige cafés en restaurants met hun plaatselijke De populaire Paderborner Land Route verbindt met een lengte van 252 km de specialiteiten zoals brood, bier, asperges, wild, cultuur-historische en natuurlijke bezienswaardigheden van het Paderborner Land. aardbeien, banketspecialiteiten en nog veel Het imposante kloostercomplex Dalheim, de unieke Wewelsburcht, de voormalige meer. prinsbisschoppelijke residentie slot Neuhaus, het raadhuis in Paderborn uit de wezerrenaissance, de barokke Jezuïetenkerk met het Jezuïetencollege in Büren of de grootste kalkstenen brug van Europa, het spoorwegviaduct in Altenbeken.

NN (m) Kloster Dalheim Aabach- Talsperre Mallinckrodthof Steinhorster Becken 500 Paderquellen, Großer Viadukt Dom, Rathaus Naturerlebnis Aatal Jesuitenkirche Gradierwerk Moosheide 400 Wewelsburg Schloß Burgruine 300 Neuhaus 200 100

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 220 240 260 km Hövelhof Route met de klok mee Hövelhof

www.paderbornerlandroute.de Touristikzentrale Paderborner Land e.V. i Königstraße 16, 33142 Büren Tel. +49 2951 970300, Fax 970304 Kwaliteitslogo 6 [email protected] 7 Allgemeiner Deutscher Fahrradclub www.paderborner-land.nl Auen-Radweg

Lengte: ca. 45 km

Rondom het water Almedal, Büren Het dal van de rivier Alme geldt als één van Het landschap van Büren is zeer veelzijdig en in cultuurhistorisch opzicht bijzonder de mooiste in het hele Paderborner Land. interessant. Hier ontstond het idee een rondweg te maken langs de vele mooie Van de gelijknamige bronplaats in de buurt rivierdalen. Ook voor minder getrainde fietsers is deze route makkelijk in één dag te van het stadje Brilon in het Sauerland kabbelt fietsen. het water langs de vele bezienswaardigheden en mondt vervolgens bij slot Neuhaus uit in De Auen-fietsweg loopt door de pittoreske beekdalletjes van de Aabach, de Afte, de Lippe. de Alme, de Nette en de Lühlingsbach. De route wordt verrijkt door natuurlijke en cultuurhistorische stops rondom het thema water. De Aabach-stuwdam als het grootste drinkwaterreservoir van de regio, Kneipp-tuinen in het Aatal, watervogels bij „Rückhaltebecken Keddinghausen“, historische watermolens in Büren, Aabach-stuwdam, Bad Wünnenberg amfibieën- en visserspaden, graslanden en Kalkschwemmkegel zijn een De Aabach-stuwdam is een drinkwaterreser- aantal toeristische attracties direct langs de route. voir waaruit en kwart miljoen mensen hun drinkwater ontvangen. Ze is omgeven door een Tijdens de rondweg fietst u grotendeels op geasfalteerde fietsen veldwegen; soms prachtig bos. Om het stuwmeer heen loopt een op onverharde boswegen. 9 km lange rondweg, die zeer geschikt is om te fietsen.

Jezuïetenkerk, Büren De Jezuïetenkerk is een in Westfalen unieke barokkerk, die in het jaar 1773 door de Jezuïe- Waldbahn Almetal NN (m) Jesuitenkirche Aabach- Talsperre tenorde in de buurt van het Jezuïetencollege 500 Steinbruch Düstertal Burgruine Historische Naturerlebnis Aatal Almeauen voltooid werd. Hier was o.a. ook de grote 400 Mühlen Westfaalse bouwmeester Johann Conrad 300 Schlaun werkzaam. 200 100

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 km Büren Route met de klok mee Büren

www.auen-radweg.de Touristik-Gemeinschaft Bürener Land e. V. Bad Wünnenberg Tourisitk GmbH i Königstraße 16, 33142 Büren Im Aatal 3, 33181 Bad Wünnenberg Tel. +49 2951 970124, Fax 970191 Tel. +49 2953 9988-0, Fax 7430 Kwaliteitslogo 8 [email protected] [email protected] 9 Allgemeiner Deutscher Fahrradclub www.radfahren-in-bueren.de www.bad-wuennenberg.de Altenau-Radweg

Lengte: ca. 28 km

Van bron tot monding Stuwmeer Husen, Lichtenau In juli 1965 was er in het Altenaudal ex- Fietsen over het Altenaufietspad is meer dan een sportieve bezigheid. Hier beleeft treem veel wateroverlast dat een enorme u één van de mooiste dalen in het Paderborner Land, die al sinds eeuwen bewoond schade heeft veroorzaakt. Om de bevolking wordt en één is geworden met de natuur. Hiervan getuigen vele steenkistgraven die te beschermen, werd bij Lichtenau-Husen tot 5000 jaar oud zijn. een stuwmeer gebouwd dat nu als recreatie gebied dient en veel bezoekers trekt. Fietsen over de Altenau-fietsweg betekent kennis maken met geschiedenis, archi- tectuur, patriarchale kerken en vakwerkromantiek. Het dal van de Altenau biedt steengeworden historie. Ook de moeite waard is een uitstapje naar het stuwmeer in Lichtenau-Husen of naar het ca. 2,5 km verwijderde imponerende kloostercomplex Dalheim. Fietsen over de Altenau-fietsweg betekent vooral genieten van de natuur. Spieker, Lichtenau Volg de kleine rivier vanaf zijn bron in Lichtenau-Blankenrode tot aan zijn uitmon- De Spieker, gebouwd in 1588, is een gerestau ding in de Alme bij Nordborchen en beleef onderweg de betoverende charme van reerd vakwerkhuis uit de wezerrenaissance en het recreatiegebied Altenaudal. Gastvrije restaurants en cafés en andere faciliteiten staat in het dorp Atteln. Talrijke rozetten op de bevinden zich direct langs de weg. borstweringsplaten sieren dit prachtige bouw werk, dat ooit als ambtshuis diende.

Mallinckrodthof, Borchen De in Nordborchen gelegen Mallinckrodthof werd in 1684/86 gebouwd. Het voormalige NN (m) Altenauquelle Stausee Husen Mallinckrodthof vakwerkgebouw is omringd door een gracht. 500 Steinkammergräber Kluskapelle Het schilderachtige ensemble is omgeven 400 Naturbad Altenautal door tuinen en plantsoenen. 300 Amerunger Kapelle Historischer Spieker 200 100

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 km Lichtenau-Blankenrode Nordborchen

www.altenau-radweg.de Gemeindeverwaltung Borchen Tourist-Information Lichtenau i Unter der Burg 1, 33178 Borchen Lange Straße 39, 33165 Lichtenau Tel. +49 5251 38880, Fax 3888100 Tel. +49 5295 998841, Fax 8970 10 [email protected] [email protected] 11 www.borchen.de www.lichtenau.de Alme-Radweg

Lengte: ca. 68 km

Van Sauerland naar de oude keizerstad Almebron Het idyllische Mühldal met de Almebron- nen heeft een bijzondere landschappelijke Veel fietsers vinden de Alme-Radweg één van de mooiste fietsroutes van Noor- schoonheid en staat onder natuurbescher- drijn-Westfalen. Hij loopt van Brilon door Sauerland langs de rivier de Alme naar ming. Het bronbekken van de Alme ligt niet de oude keizer- en bisschopsstad Paderborn. Fietsers kunnen vanaf de bron in de ver van de gelijknamige plaats. De bron Brilonse wijk Alme gemoedelijk langs de rivier fietsen tot aan de uitmonding in de ligt 325 m boven NN en stort 400 liter per Lippe bij slot Neuhaus. seconde uit. Startpunt van de fietstocht is het raadhuis in het centrum van de oude Hansestad Brilon. Vanaf hier is het nog enkele kilometers naar de bronnen van de rivier. Vanaf de Multhäuper Hammer vervolgt u uw route over de mooie bosweg aan de linker- Molens in Büren kant van de Alme. U fietst langs de wijken Ringelstein, Harth, Siddinghausen en De 750 jaar oude Middelmolen is het oudste bouw Weine naar de stad Büren met zijn barokke Jezuïetenkerk. werk in Büren. De voormalige steenmolen herbergt De volgende plaatsen zijn Brenken en Ahden, daarna volgt Wewelsburg met de ge- tegenwoordig een interactief museum. lijknamige, imposante burcht, gelegen hoog boven het Almedal. Via Niederntudorf In de Nedermolen vinden tegenwoordig een groot en Alfen loopt de fietsroute naar Borchen en daarna bereikt u al snel de stadsgrens aantal culturele evenementen plaats. De uitvoerig van Paderborn. Nu bevindt u zich op steenworp afstand van de baroktuin van slot gerestaureerde molen is met zijn unieke sfeer een Neuhaus, het eindpunt van de Alme-fietsroute. perfecte plek voor een onvergetelijke avond.

Slot Neuhaus, Paderborn De voormalige residentie van de prinsbis NN (m) Marktplatz Burgruine Ringelstein Wewelsburg 500 Schloß Neuhaus schop van Paderborn geldt als één van de Almequelle Historische Mühlen Alte Eisenbahnbrücke 400 Jesuitenkirche Mallinckrodthof belangrijkste gebouwen in de stijl van de 300 wezerrenaissance. Het in de zestiende eeuw 200 voltooide waterslot is omgeven door een prachtige baroktuin. 100

0 10 20 30 40 50 60 70 km Brilon Paderborn

www.alme-radweg.de Touristik-Gemeinschaft Bürener Land e. V. i Königstraße 16, 33142 Büren Tel. +49 2951 970124, Fax 970191 Kwaliteitslogo 12 [email protected] 13 Allgemeiner Deutscher Fahrradclub www.radfahren-in-bueren.de genussroute

Lengte: ca. 80 km

Historisch, culinair, natuurlijk – Historische stadskern en tuinpark Rietberg hier beleeft u meer! Rietberg heeft zijn charme en de benaming „Stadt der schönen Giebel“ te danken aan Natuur en cultuur, gecombineerd met de Westfaalse gastvrijheid, staan tijdens de talrijke liefdevol gerestaureerde vakwerk- deze rondweg met haar talrijke bezichtigingsmogelijkheden centraal. De „Ge- huizen in de historische stadskern. Met de niet-route“ verbindt de steden Delbrück en Rietberg met elkaar en loopt langs tal nabijgelegen natuurreservaten en het tuin rijke bezienswaardigheden. Niet alleen de historische kerkplaats in Delbrück met de park Rietberg biedt de stad een bijzonder scheve kerktoren, die van heinde en ver te zien is; maar ook „das gastliche Dorf”, een parken vrijetijdsbelevenis. ensemble met boerderijen waar u ontspannen kunt vertoeven. Ook de Romeinse nederzetting in Anreppen is de moeite waard voor een stop. Neem eens een kijkje bij het Steinhorster Becken, het grootste door mensenhanden geschapen biotoop Het gastvrije dorp van Noordrijn-Westfalen, waar u over de dijk kunt fietsen. Natuurlijk mogen de Het ensemble met origineel gerestaureerde boer- historische stadskern van Rietberg, met zijn talrijke vakwerkhuizen, de tuinbouw- derijen stamt uit de 16e en 18e eeuw. Hof Nelling tentoonstelling en het recreatiegebied Mastholter See niet ontbreken. uit 1765 speelt met zijn gezellige kamers en het zonnige terras een belangrijke rol in de gastro- De tocht is 80 km lang en kan ook in twee dagen gefietst worden. nomie. Herinneringen aan „de goede oude tijd“ Onderweg nodigen boerencafé ’s en restaurants u uit voor een korte pauze. Geniet komen tijdens koffie met zelfgemaakt gebak naar van de plaatselijke specialiteiten, zoals asperges, „Knochenschinken“ en vers gebak- boven. Een specialiteit van het huis is het deftige ken brood uit de steenoven. De plaatselijke gastronomie biedt typische Westfaalse steenovenbrood uit eigen bakkerij. seizoengerechten aan. Natuurreservaat Steinhorster Becken Dit natuurreservaat met 82 ha omvang geldt als het grootste door mensenhanden gescha- NN (m) Historischer Kirchplatz Historischer Stadtkern Heimatmuseum Ostenland pen biotoop van Noordrijn-Westfalen en vormt 500 Römerlager Gartenschaupark Rietberg een mozaïek van watervlaktes, eilanden en 400 Boker Kanal Steinhorster Becken moerassen, gelegen aan beide kanten van de Gastliches Dorf 300 Ems. In dit gebied bevinden zich vooral veel 200 verschillende soorten waadvogels en eenden 100 die op zoek zijn naar een plek om te rusten en

0 10 20 30 40 50 60 70 80 km te eten. Delbrück Route met de klok mee Delbrück

Stadt Delbrück i Lange Str. 45, 33129 Delbrück Tel. +49 5250 996112, Fax 05251 1322736112 Kwaliteitslogo 14 [email protected] 15 Allgemeiner Deutscher Fahrradclub www.stadt-delbrueck.de Kapellenweg

Lengte: ca. 45 km

Op zoek naar kerken en kapellen Parochiekerk St. Johannes Baptist De van oorsprong romaanse kerk St. Johannes De bijzondere vroomheid van de dorpsbevolking van Delbrücker Land uit zich in Baptist in Delbrück, met haar 65 m hoge en de vele kruizen en kapelletjes langs de kant van de weg. Tijdens deze fietstocht ca. 2 m scheve toren uit 1400, dient vanuit ontmoet de ,,Pedaalridder“ drie kerken, 10 kapellen en een bijzonder kruis, dat als alle richtingen als wegwijzer naar het stads gedenkteken dient aan de tijd dat hier nog een executieplaats van de Delbrücker centrum. In de vroegere eeuwen diende ze rechtbank aanwezig was. Bijzonder bezienswaardig tijdens de tocht is het Boker als schuilplaats voor de burgers in tijden van Kanaal, een 32 km lang historisch irrigatiewerk. Het fietspad doorkruist bovendien onrust. De bouw van de kerk begon in 1180. de „Haustenbach“, waarin vroeger de was gedaan werd en op het gras werd gelegd om te bleken. Ook mooi is de Lippe, die na 200 km bij Wesel in de Rijn uitmondt.

Boker-Heide-Kanaal Tip: gratis kaartenmateriaal verkrijgbaar! Het Boker-Heide-Kanaal is een historisch, 32 meter lang irrigatiekanaal. Met de bouw werd in 1850 begonnen. Men wilde het toenmalige heidegebied door gecontroleerde overstromingen vruchtbaar maken om voor de arme bevolking nieuwe, vruchtbare grond te creëren.

Schweihoffskapel Tegen het einde van de 19e eeuw stond hier een voorganger van de Schweihoffkapel, NN (m) Historischer Kirchplatz één uit zandsteen. In het naburige Sudhoff 500 Boker Kanal Kreuzkapelle Kirche St. Landolinus bevindt zich het oudste profane gebouw van 400 Kapelle Lippling Swin Golf Reller Kapelle Römerlager het Delbrücker Land. Het is een gerestaureerd 300 pakhuis uit 1577. Het is mogelijk, dat de kerk 200 vroeger als schuur heeft gediend. 100

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 km Delbrück route tegen de klok in Delbrück

Stadt Delbrück i Lange Str. 45, 33129 Delbrück Tel. +49 5250 996112, Fax 05251 1322736112 Kwaliteitslogo 16 [email protected] 17 Allgemeiner Deutscher Fahrradclub www.stadt-delbrueck.de Delbrücker Spargelroute

Lengte: ca. 32 km

Geniet van fietsen en asperges Delbrücker stads -en aspergefeest Ieder jaar in mei vindt het populaire stads- en De Delbrückse aspergeroute loopt langs de aspergevelden van het Delbrücker Land aspergefeest plaats. Twee dagen lang draait en vele aspergeteeltbedrijven. Neem onderweg eens de tijd voor een bezoek aan alles om de witte gourmetgroente en om deze bedrijven en overtuig uzelf van de kwaliteit en de hoge eisen die de bedrijven de veelzijdigheid van de Delbrückse mid- aan zichzelf stellen. denstand. Op de aspergemarkt komt u veel te Denkt u er alstublieft aan, dat afhankelijk van het weer, de aspergetijd midden tot weten over de asperges en kunt u genieten eind april begint en op 24 juni, „Spargelsilvester”, eindigt. De route kunt u het hele van een heerlijke maaltijd. Ook worden er jaar door fietsen en is altijd een paradijs voor fietsers. Zestig jaar geleden begon de voor jong en oud veel activiteiten in de bin- geschiedenis van de Delbrückse asperges. nenstad georganiseerd. Het duurde nog meer dan 30 jaar voordat uit de eerste particuliere pogingen de Historische kerkplaats Delbrück bedrijfsaanbouw begon. Tegenwoordig zijn er 7 ondernemingen die rond 350 Wie de scheve kerktoren volgt en voor het eerst ton asperges per jaar oogsten. Deze bijzondere ontwikkeling heeft een reden: in door één van de steegjes loopt en de historische de loop van de jaren is namelijk gebleken dat de warme zandgrond, de grond- kerkplaats betreedt, maakt kennis eeuwenoude vak- waterverhoudingen en de minerale samenstelling van de grond in Delbrück een werkhuizen die rondom de katholieke parochiekerk doorslaggevende invloed op de smaak van de asperge hebben. St. Johannes Baptist gebouwd zijn. De nostalgische kinderkopjes en de oude bomen maken dit unieke kerkplein compleet. Op één van de vele bankjes kunt u even uw benen strekken.

Het gastvrije dorp Met zijn zeer bijzondere charme nodigt „het gast vrije dorp” u uit voor een uitstapje naar Spargelbetrieb Timmermeier Spargelkulturen Brautmeier NN (m) Hist. Kirchplatz het verleden. Het ensemble van verschillende, 500 Boker Kanal Spargelkulturen Sprenger Spargelbetrieb Hansmeier in originele staat gerestaureerde boerderijen 400 Spargelkulturen Frensemeier Swin Golf Gastliches Dorf met het oude bakkershuis en dorpswinkel, 300 Spargelhof Lohrmeier stamt uit de 16e en 18e eeuw. Op het buiten- 200 Spargelkulturen Gebr. Grewing terras, in de kleine koffiehuizen of in de Bier- 100 garten is het heerlijk vertoeven.

0 4 8 12 16 20 24 28 32 km Delbrück route tegen de klok in Delbrück

Stadt Delbrück i Lange Str. 45, 33129 Delbrück Tel. +49 5250 996112, Fax 05251 1322736112 Kwaliteitslogo 18 [email protected] 19 Allgemeiner Deutscher Fahrradclub www.stadt-delbrueck.de Senne-Parcours Hövelhof

Lengte: ca. 65 km

Beschermd natuurgebied Moosheide Natuur en cultuur in 12 haltes Moosheide is met een oppervlakte van 4,5 ha het grootst beschermde natuurgebied van de Het „Senne-Parcours Hövelhof“ is een 65 km lange rondweg die op een voor- Senne. De combinatie van duinen, dalen, open treffelijke wijze de natuur, het landschap en de cultuur van het Sennegebied heidevlaktes en dennenbossen maakt het met elkaar verbindt. Bijzonder leuk: de plaatselijke bezienswaardigheden en natuurgebied tot een aantrekkelijke bestem- excursiemogelijkheden liggen direct aan de route. Zo leert de bezoeker Hövelhof en ming. Middenin de Moosheide bevinden zich het Sennelandschap van zijn mooiste kant kennen! de bronnen van de Ems. De Moosheide is te- Te zien zijn o.a. de „Heidschnuckenschäferei Senne“, de Jugendstil-kapel in het Sal- vens het leefgebied van de Sennense paarden. vator College en de Emsbronnen. Het vlakbij gelegen, nieuwe Ems-Informatiecent- rum is het hoogtepunt van deze tocht. Dorpsschoolmuseum in Riege Reist u met de trein? Dan begint uw fietstocht al gelijk zonder stress omdat het Sen- Historisch onderwijs volgens het oude Pruisi- ne-Parcours direct bij het station in Hövelhof begint – de poort naar de Senne. sche schoolreglement van 1872. Dat ervaart men De rondweg kunt u in één dag fietsen; voor de bezichtigingen moet u meer tijd in- in de in 1815 gebouwde dorpsschool in Riege. plannen. U beslist zelf voor welke bezienswaardigheden u meer tijd wilt uittrekken. Hier heeft de dorpsgemeenschap Hövelriege/ De Sennetypische gastvrijheid langs de weg maakt u pauzes extra ontspannen. Riege in de inmiddels onder erfgoed staande oude dorpsschool een historisch klaslokaal inge- richt. Bezoekers blikken hier terug op de bijzondere ontwikkeling van het Duitse schoolsysteem en genieten van het ouderwetse onderwijs dat alle bezoekers - van scholieren tot senioren- hier krijgen. Buurtcentrum OWL Het door de Platduitse kring Hövelhof NN (m) Bahnhof 500 ingerichte buurtcentrum schept een beeld 400 Heidschnuckenschäferei Steinhorster Becken Salvator Kolleg over de leefwijze van de boeren in de Senne. Heimatzentrum OWL 300 Ems-Informationszentrum, Moosheide Tevens heeft deze kring ook het „Haus des 200 Henkenmühle, Furlbachmühle historischen Handwerks“ onder haar hoede. 100 U kunt in de werkplaatsen kennis maken met ambachtelijke activiteiten van vroeger en uw 0 10 20 30 40 50 60 70 km ambachtelijke talenten ontdekken. Hövelhof route tegen de klok in Hövelhof

www.senne-parcours.de Verkehrsverein Hövelhof e. V. i Tourist-Information im Rathaus Schlossstr. 14, 33161 Hövelhof Kwaliteitslogo Tel. +49 5257 5009-215, Fax 5009-282 20 Allgemeiner Deutscher Fahrradclub [email protected] 21 www.hoevelhof.de Mühlen-Tour Hövelhof

Lengte: ca. 24 km S

Molens Heerlijk fietsen langs de parels van Hövelhof – In Riege, direct langs de route van de Hö 7, ontdek Riege en Espeln vindt men de Fuhrlmolen. De zogeheten boe- renmolen met waterrad stamt uit de 16de Hövelhof biedt met zijn unieke Senne,- en heidelandschap de perfecte combinatie eeuw en is inmiddels uitvoerig gerestaureerd. van interessante bezienswaardigheden en een afwisselende fietstocht. Met de Op steenworp afstand bevindt zich een beuk- Hö 7 – de molenroute – fietst men door het beschermde natuurgebied Rixelbruch, molen uit de 17de eeuw. In beide molens wer- omringd door duinen beleeft u hier de schoonheid van Riege en Espeln, twee deel- den oorspronkelijk hennep,- en vlasstengels gemeenten temidden van een prachtig landschap. gebroken, later deden ze dienst als handels,- De molens aan de Furlbach zijn bijzondere bezienswaardigheden tijdens de fiet- en korenmolen. stocht. Ook de prachtige beemden bij de Holtebach, de Emsbronnen-regio met haar Espeln parkachtige landschap, de typische boerderijen in Espeln en het dorpsschoolmu- De oude boerengemeenschap Espeln maakt sinds seum in Riege zijn een bezoek waard. Een absolute must is een bezoek aan het voor- 1975 deel uit van de gemeente Hövelhof. Haar ge- malige prins-bisschoppelijke jachtslot, het herkenningsteken van Hövelhof. schiedenis kenmerkt zich vooral door de talrijke De fietsroute verloopt voornamelijk over geasfalteerde fietspaden en is vanwege oeroude hoven aan de vruchtbare „Espelner het vlakke landschap prima geschikt voor gezinnen. Rücken“. Tijdens het eerste weekend van sep- tember vindt in Espeln het traditionele dorps- en oogstfeest plaats. Hoogtepunt hierbij is de lange, feestelijke optocht waarbij de laatste oogstwagen volgens oude traditie wordt binnengehaald.

Het jachtslot In 1661 liet prins-bisschop Dietrich Adolf von der Recke het inmiddels onder erfgoed sta- NN (m) Berliner „Mauer-Denk-Mal“ / Alte Rieger Schule ande jachtslot bouwen. In het Raadhuis van 500 Jagdschloss Schlacht am Haspelkamp Hövelhof, wat direct tegenover het jachtslot 400 staat, is een origineel model van het slotcom- Rixelbruch 300 Furlmühle Espeln plex met een schaal van 1:120 te bezichtigen. 200 Het miniatuur geeft het imperiale hof in de 100 binnenstad van 1850 weer.

0 5 10 15 20 25 km Hövelhof route tegen de klok in Hövelhof

Verkehrsverein Hövelhof e. V. i Tourist-Information im Rathaus Schlossstr. 14, 33161 Hövelhof Kwaliteitslogo Tel. +49 5257 5009-215, Fax 5009-282 22 Allgemeiner Deutscher Fahrradclub [email protected] 23 www.hoevelhof.de Rund ums Soratfeld

Lengte: ca. 30 km

... aan de ruisende beek Rondweg door het Eggevoorland met In Iggenhausen treft u een nog functionerende prachtig uitzicht molen, oorspronkelijk in het bezit van Graaf von Westfalen. Alhoewel de molentechniek en het De benaming Soratfeld stamt af van het Middelhoogduitse woord sor = karig, gebouw zich door de jaren heen hebben ontwik- schraal, armoedig. Zo bestaat de akkerbouw van de Soratvelden hoofdzakelijk uit keld, schept de molen een goed beeld van een graanbouw. Toch is de karige hoogvlakte inmiddels een vruchtbaar land voor de kleine landelijke ,,Lohnmühle“ uit de tijd rond energiewinning geworden. Met meer dan 60 windmolens staat hier één van de 1900. De molen kan op afspraak worden bezich- grootste binnenlandse windparken van Europa en drukt zijn stempel op het land- tigd. Tel. +49 5295 650 schapsbeeld ten noorden van Lichtenau. Rondom het Soratfeld is- in tegenstelling tot de karige hoogvlakte - een prachtig dallandschap met een veelzijdige flora en Beschermd natuurgebied – Eselsbett fauna ontstaan. De fietsroute leidt u over rustige en goed te berijden veld, -en Het beschermde natuurgebied Eselsbett bestaat weidewegen door het afwisselende landschap en belooft mooie uitzichten over uit verschillende leefruimtes; van vochtige tot het Paderbornse hoogland en verwent u met een panorama tot aan de bergketen zeer natte groenvlakten, een laagveengebied en van het Sauerland. een stuk hoogveengebied. Een rijke flora en fauna Uw fietstocht begint en eindigt in Herbram bij het restaurant Zur Linde. Vanaf kenmerken het natuurgebied. Het Eselsbett heeft Herbram volgt u de markering „Soratfeld“ en fietst u door het bergachtige Egge- een belangrijke floristieke betekenis vanwege de voorland over de Reischlagsberg via de natuurmonumenten Erdfall en Spielmanns met uitsterven bedreigde vaatplanten, die hier Kuhle naar Grundsteinheim. Bij Iggenhausen verloopt de weg bergopwaarts naar nog in grote aantallen voorkomen. Ook komen er de Winterberg. Verder loopt de route, onder het windpark door, via glooiende heu- maar liefst 90 verschillende vogelsoorten voor in vels naar de „energiestad“ Lichtenau. Vanaf hier fietst u door het wonderschone het drasland. natuur- en cultuurlandschap van het Eselsbett en het Egge-Längsdal via de dorpen Hakenberg en Asseln tot aan Herbram. Vleugels in de wind – windpark Lichtenau/Asseln In Lichtenau-Asseln bevindt zich een binnen- NN (m) Mittelalterliche Burg Windpark Asseln Schwalglöcher lands- windpark, dat vroeger het grootste van 500 Wasserbüffelwiese Europa was. Met in totaal 62 windmolens die 400 Böhner Mühle NSG Eselsbett tussen de 150 en 1500 KW produceren en 300 een geïnstalleerd nominaal vermogen van 200 36 Megawatt hebben. Het windpark is m.b.t. 100 de klimaatbescherming een belangrijk

0 5 10 15 20 25 30 km prestige-project in OWL. Hier wordt ongeveer 65.000.000 kWh stroom per jaar Herbram route tegen de klok in Herbram geproduceerd, wat met het jaarverbruik van 50.000 mensen overeenkomt.

Tourist-Information Lichtenau i Lange Straße 39, 33165 Lichtenau Tel. +49 5295 998841, Fax 8970 24 [email protected] 25 www.lichtenau.de Paderborner Rundtour

Lengte: ca. 74 km

Slotpark Ervaar een afwisselend landschap In het kader van de floriade in 1994 werd de baroktuin gereconstrueerd en werd het 42 ha Tijdens de nieuwe Paderbornse rondtocht, die in een grote boog om de stad grote slotpark gerealiseerd. In de voormalige Paderborn loopt, geniet u van de veelzijdige landschappen. De route loopt door stallen bevinden zich sindsdien het geschie- het merenlandschap in het noorden van Paderborn, de zandrijke Senne. De route dkundig museum en het natuurmuseum. vervolgt over de uitgestrekte Paderbornse hoogvlakte en loopt door tot het tot De uit de Biedermeier periode stammende Hellwegbörde behorende akkerland in het westen. Zo verschillend als de landschap- manege dient tegenwoordig als stadsgalerij pen zijn, zo verschillend is ook de moeilijkheidsgraad: het noordelijke deel is vlak en waar wisselende exposities te zien zijn. zonder stijgingen; het zuidelijke deel gaat op en af. Tussendoor kunt u in de talrijke gezellige cafés en restaurants langs de weg even pauze houden, zodat u weer op krachten komt. Slot Hamborn Een van de meest markante bouwwerken van De ongeveer 70 km lange Paderborner Rundtour begint – net als de andere vier deze vestiging is het 19de eeuwse slot. Het slot korte Paderborn routes (PB 1-4) bij de fietsroute-informatievitrine op de westelijke werd in 1931 door de gezamenlijke eigenaren „Maspernplatz“ in de buurt van de speeltuin aan de binnenstadsring. Ze is gemarke- van de „Schloss Hamborn Rudolf-Steiner-Werk- erd met een drie-hazen-vignet. gemeinschaft“ overgenomen, waarna er o.a. een school met internaat, een bejaardencentrum, een landgoed met eigen kaasmakerij, een bakkerij, werkplaatsen, een natuurwinkel en een café werden gevestigd.

Ellerbachtal Het Ellerbachtal heeft – vooral in het gebied rondom de gemeente Haxtergrund – steile af- NN (m) Mallinckrodthof Lippequelle Fischteiche gronden en heeft zich in het kalksteen van de 500 Schloß Hamborn Paderborner hoogvlaktes gekerfd. 400 Madonna am Stern Schloß- und Auenpark De Ellerbach in het dal is een voor dit landschap 300 Ellerbachtal typische beekloop met een wisselende water- HNF 200 stand: in de zomer is het er vooral droog omdat 100 het water in het brokkelige kalksteen gesijpeld is.

0 10 20 30 40 50 60 70 80 km Paderborn route tegen de klok in Paderborn

Tourist Information Paderborn i Marienplatz 2a, 33098 Paderborn Tel. +49 5251 88-2980, Fax 88-2990 Kwaliteitslogo 26 [email protected] 27 Allgemeiner Deutscher Fahrradclub www.paderborn.de/tourismus Paderborner Seentour

Lengte: ca. 26 km

Padersee Gezellige fietstocht – De Padersee ligt precies halverwege de binnenstad en het Slot Neuhaus. Het meer is vooral ideaal voor gezinnen met kinderen populair bij wandelaars, hardlopers en gezinnen met kinderen, maar was in eerste instantie niet Deze makkelijk te fietsen tocht in het noordelijke stadsgebied van Paderborn loopt als recreatiegebied bedoeld. De Padersee diende door een landschap met talrijke meren. Ze voert grotendeels over autovrije wegen, voorheen als retentiebekken na de verwoestende heeft geen stijgingen en is daarom ook prima geschikt voor gezinnen met kinderen. overstroming in de zomer van 1965. Meerdere speelplaatsen liggen direct aan de route, het slotpark in Neuhaus lokt met het openlucht theater en midgetgolfbanen, het Lippemeer met een zwemstrand, waterfietsen en een fietsparcours. De ongeveer 26 km lange route begint bij de fietsroute-informatievitrine op de Recreatieparadijs Lippesee westelijke „Maspernplatz“ die in de buurt van de speeltuin aan de binnenstadsring Het recreatieve aanbod rondom de Lippesee is te vinden is. De tocht is voorzien van bordjes met de tekst PB 1, d.w.z. enorm: hier kan men zeilen, surfen, waterfiet- Paderborner Tour nr. 1. Door de Padervlaktes en langs het Padermeer loopt de weg sen, waterskiën, zonnebaden op het strand, eerst naar slot Neuhaus. Vervolgens via de Lippesee langs het recreatiegebied joggen, wandelen en midgetgolfen. Ook het Wilhelmsberg naar de Habichtssee. Daarna fietst u langs de Waldsee en de skatepark is hier erg populair, evenals de beach- Tallemeren. Door het recreatiegebied Fischteiche en langs het Heinz Nixdorf volleybal- en basketbalvelden, het fietsparcours Museumsforum bereikt u weer het beginpunt. en de speeltuinen.

Natuurgebied Fischteiche De vijvers worden hier niet met grond- of regen- water, maar met zogeheten artesische bronnen NN (m) Pader gevuld: een pijpleiding in de buurt van het speel- 500 Schloß Neuhaus Habichtsee terrein loopt ongeveer 100 meter de grond in. 400 Gut Lippesee Padersee Fischteiche Het water vloeit - zonder pompen - vanuit het 300 Lippesee Boker Kanal ondergrondse kalksteen naar de oppervlakte en 200 wordt zo naar de visvijver geleid. 100

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 km Paderborn Route met de klok mee Paderborn

Tourist Information Paderborn i Marienplatz 2a, 33098 Paderborn Tel. +49 5251 88-2980, Fax 88-2990 Kwaliteitslogo 28 [email protected] 29 Allgemeiner Deutscher Fahrradclub www.paderborn.de/tourismus Beke-Lippe-Tour

Lengte: ca. 34 km

Rustige wegen en uitgestrekte uitzichten Bad Lippspringe Paderborn heeft de bijzondere hydrogeologi- Om te beginnen start de tocht makkelijk en rustig, maar ongeveer vanaf de helft sche verhoudingen van de Paderborner hoog- van de route wordt het een stuk zwaarder. U wordt beloond met mooie uitzichten vlaktes niet alleen te danken aan de bronnen vanaf de Paderbornse hoogvlakte over de Senne en het Teutoburger Woud. van de Pader, maar net zo goed aan de Lippe- bronnen van Bad Lippspringe. De bronvijver Het ongeveer 34 km lange uitstapje begin bij de fietsroute-informatievitrine van de Lippe bevindt zich op steenworp af- op de westelijke „Maspernplatz“ die in de buurt van de speeltuin aan de binnen- stand van de bergruïne. Vanaf daar stroomt stadsring te vinden is. De tocht is gemarkeerd als PB 2 (Paderborn-Tour 2). Ze loopt de rivier verder en mondt uiteindelijk na 220 langs het Heinz Nixdorf MuseumsForum (HNF) naar het recreatiegebied Fischtei- kilometer uit in de Rijn bij Wesel. che. Hier gaat het verder langs de Tallesee en op een voormalig spoortraject naar de kuurstad Bad Lippspringe. Op het traject via Neuenbeken, Dahl en de Haxtergrund, Neuenbeken naar de binnenstad van Paderborn, leert u het karakter van de Paderbornse hoog- De Beke ontspringt in Buke, een deelgemeente vlakte kennen: diep ingekerfde dalen met waterlopen, die vaak droog zijn en luch- van Altenbeken. Hij stroomt door Altenbeken, tige hoogtes, met uitgestrekte uitzichten. Neuenbeken en Marienloh. Na bijna 18 kilometer mondt de rivier uit in de Lippe, ten westen van Marienloh. Net als andere waterstromen van de Paderborner hoogvlaktes, sijpelt het water in de zomer vaak, vlak voor Neuenbeken, in de kalkstenen bodem.

Lichtenturm De Lichtentoren is onderdeel van de mid- deleeuwse „wacht“, een uitkijktoren ter bescher- NN (m) Lippequelle Lichtenturm Haxter Warte ming van Paderborn, die de stad in een wijde 500 Gut Redingerhof straal omringde. Daarbij werden natuurlijke hin- 400 Beke dernissen, zoals rivieren en beken, met heggen, Pfarrkirche Neunbeken Flugplatz Haxterberg 300 palissaden en wallen afgeschermd. Om het zicht 200 te verbeteren werden er op de heuvelruggen uit- 100 zichttorens gebouwd.

0 4 8 12 16 20 24 28 32 36 km Paderborn Route met de klok mee Paderborn

Tourist Information Paderborn i Marienplatz 2a, 33098 Paderborn Tel. +49 5251 88-2980, Fax 88-2990 Kwaliteitslogo 30 [email protected] 31 Allgemeiner Deutscher Fahrradclub www.paderborn.de/tourismus Haxterberg und Almetal

Lengte: ca. 25 km S

Gezellige tocht met een sportieve inslag Pader De meer dan 200 bronnen van de Pader ont- Deze 25 kilometer lange rondtocht biedt avontuurlijke natuurervaringen met verre springen middenin het centrum van Pader- uitzichten over de Senne tot aan het Teutoburgerwoud. Zoals alle fietstochten door born. Ze zijn goed voor gemiddeld 5000 liter het Paderborn Land (PB-toeren) begint deze route bij het fietsroute-informatiebord water per seconde. Toch mondt de Pader al aan het westelijke Maspernplatz, vlakbij de speeltuin aan de stadsring. na vier kilometer uit in de minder waterrijke De route wordt aangeduid met „PB 3“, oftewel „Paderborn-Tour 3“. De eerste zes kilo- Lippe en verliest daarmee zijn naam. Hierdoor meter vereisen een sportieve instelling: vanaf de binnenstad tot aan de luchthaven is de Pader de kortste rivier van Duitsland. moet de deelnemer ongeveer 130 meter hoogte overwinnen. Echt steil wordt het na de afslag richting Haxtergrund. Daarna volgt een meer ontspannen gedeelte tot aan het einde van de route. Stuwdam Ellerbach De route verloopt door het idyllische gebied langs de Ellerbach en via het slot Ham- De Ellerbach in Haxergrund is voor de Pader- borg in de richting van Borchen. Op de terugweg wordt u tot kort voor Paderborn borner hoogvlakte een typische beekloop: in de begeleid door de Alme. Voor het kerkhof en door het Riemekepark wordt uiteindelijk zomer is het er vooral droog omdat het water weer het beginpunt op het Masperplatz bereikt. in het brokkelige kalksteen gesijpeld is. Omdat krachtige neerslag kan leiden tot sterk hoog- water werd er - om het overstromen van de gemeente Kirchborchen te voorkomen – deze stuwdam gebouwd.

Almetalbahn De Almetalbahn was een ongeveer 60 km lange spoorweg van Paderborn via Büren naar Brilon. NN (m) Madonna am „Stern“ De spoorweg werd rond 1900 in werking gesteld. 500 Mallinckrodthof In 1974 werd het doorgaand personenverkeer 400 Pader Schloss Hamborn Almetalbahn ingevoerd. Tegenwoordig rijdt er tussen Büren Flugplatz Haxterberg Wewer 300 Staudamm Ellerbach en Thülen een museumtreintje. Tussen Büren en 200 Paderborn is het spoor afgebroken. 100

0 5 10 15 20 25 km Paderborn Route met de klok mee Paderborn

Tourist Information Paderborn i Marienplatz 2a, 33098 Paderborn Tel. +49 5251 88-2980, Fax 88-2990 Kwaliteitslogo 32 [email protected] 33 Allgemeiner Deutscher Fahrradclub www.paderborn.de/tourismus Paderborner Westschleife

Lengte: ca. 32 km

Gezellige tocht door velden en weiden Wewer Wewer ligt op ongeveer 5,5 km afstand van Deze rondweg verloopt door het uitgestrekte, vlakke gebied ten westen van Pa- het centrum van Paderborn, in het grens- derborn. De omgeving tussen Delbrück, Salzkotten en Paderborn straalt de rust uit gebied van het Hellweggebied en de Pader- van weiden, velden en baggermeren. De route loopt bijna constant over rustige, borner hoogvlaktes. Het meest opvallende ge- geasfalteerde wegen. bouw van deze gemeente is de onder erfgoed Deze ongeveer 32 kilometer lange tocht begint bij het fietsroute-informatiebord aan staande parochiekerk St. Johannes Baptist uit het westelijke Maspernplatz, vlakbij de speeltuin aan de stadsring. het jaar 1885. De toren van het onderste ge De route wordt aangeduid met „PB 4“, oftewel „Paderborn-Tour 4“. De route loopt deelte stamt nog uit de Romaanse bouwtijd. door het Riemekepark, voorbij het kerkhof en vervolgens in westelijke richting het stadsdeel Wewer. Vanaf hier verloopt de tocht in noordelijke richting, voorbij het Alt-EngingerMolen therapeutische opleidingsinstituut Haus Widey en de gemeenten Scharmede en De Alt-EngingerMolen geldt als een van de Bentfeld. Uiteindelijk gaat de route via het Boker-kanaal naar Slot Neuhaus en door oudste gebouwen van het Paderborner Land. de Paderbeemden weer terug naar het beginpunt. Gelegen aan de Gunnebach deed het dienst als De weg van het centraal station Paderborn tot het beginpunt is af te leggen via de watermolen en boerderij. Tegenwoordig is er een trein-fiets-routes Teuto-Senne en Weser-Lippe of via de LandesGartenschauRoute. gezellig hotel-restaurant gevestigd. In de zomer nodigt de Paulanergarten met zijn reusachtige kastanjebomen de gasten uit voor een korte rustpauze.

Recreatieparadijs Lippesee Het recreatieve aanbod rondom de Lippesee is enorm: hier kan men zeilen, surfen, waterfietsen, NN (m) Alt-Enginger-Mühle waterskiën, zonnebaden op het strand, joggen, 500 Almetalbahn Schloß- und Auenpark Lippesee wandelen en midgetgolfen. Ook het skatepark is 400 Wewer Schloß Neuhaus hier erg populair, evenals de beachvolleybal- en Boker Kanal Padersee 300 basketbalvelden, het fietsparcours en de speel- 200 tuinen. 100

0 5 10 15 20 25 30 km Paderborn route tegen de klok in Paderborn

Tourist Information Paderborn i Marienplatz 2a, 33098 Paderborn Tel. +49 5251 88-2980, Fax 88-2990 Kwaliteitslogo 34 [email protected] 35 Allgemeiner Deutscher Fahrradclub www.paderborn.de/tourismus EmsRadweg

Lengte: ca. 375 km

Hövelhof – Emden Informatiecentrum Emsbronnen/ EmsRadweg De loop van een rivier volgen, vanaf de bron tot aan de Het informatiecentrum markeert het start- uitmonding in de zee, is altijd iets bijzonders. Daarom is punt van de EmsRadweg. De tentoonstelling de Ems-Radweg een unieke belevenis. De route bevat bijna zorgt voor voorpret omtrent de mooie land- geen hoogteverschillen. De Ems verbindt bij wijze van spreken schappen die de fietsers samen met de Ems vijf vakantieregio’s met een blauwe band, ieder met zijn eigen karakter. Direct bij doorkruizen. U fietst langs bezienswaardighe- het nieuwe Ems-Informatiecentrum in Hövelhof, aan de voet van het historische den die de moeite waard zijn om ervoor van de Teutoburger Woud, begint deze route. Deze leidt u eerst naar Delbrück in het Pa- fiets te stappen. Bezoekers krijgen informatie derborner Land en kronkelt ervolgens door het Gütersloher Land. Historische steden over het toeristische aanbod en maken al voor het begin van de reis kennis met de met vakwerkhuizen drukken hun stempel op het ongerepte landschapsbeeld. Langs hoogtepunten van de Ems. de paradijselijke Emsauen gaat de route verder door het parklandschap van het Meyerwerf Papenburg Münsterland met zijn vele watersloten. De Ems bereikt dan de groene uitgestrekt- In de Meyerwerf in Papenburg worden in de heid van het Emsland; een regio die de natuur en scheepsvaarttradities op een grootste droogdokken ter wereld – bijna 40 km bijzondere wijze met elkaar verbindt. Maritiem wordt het in Oost-Friesland. Hier van de kust – cruiseschepen gebouwd. In het kan men al bijna de zeelucht ruiken. Bij Emden mondt de Ems uiteindelijk uit in de bezoekerscentrum krijgt u d.m.v. scheepsmodel- Dollart en de Noordzee. Een bekroonde afsluiting van een reis aan en met de idylli- len en een cabine een indruk van de moderne sche Ems. scheepsbouw. De 476 m lange Ems-stormvloed- kering maakt de doorgang van grote schepen in de gestuwde Ems mogelijk. Zo kunnen de luxe schepen vanuit de Meyerwerf in Papenburg tot aan de Noordzee gebracht worden. Zeehavenstad Emden NN (m) Emsquellen Greven Außenhafen/Hochseeschleuse In Emden, de zeehavenstad met een 1200- 500 Ems Infozentrum jarige stadsgeschiedenis, mondt de Ems in de Papenburg 400 Dollart uit. Culturele hoogtepunten zijn de Wredenbrück Lathen 300 Rheine kunsthal Emden en het „Ostfriesische Landes- 200 Delbrück Warendorf Lingen Meppen Leer museum“. Het „Otto Huus“ toont de carrière 100 van de uit Emden afkomstige komiek Otto.

0 40 80 120 160 200 240 280 320 360 400 km Hövelhof Emden

www.emsradweg.de Touristikzentrale Paderborner Land e.V. i Königstraße 16, 33142 Büren Tel. +49 2951 970300, Fax 970304 Kwaliteitslogo 36 [email protected] 37 Allgemeiner Deutscher Fahrradclub www.paderborner-land.nl BahnRadRoute Teuto-Senne BahnRadRoute Weser-Lippe

Lengte: ca. 150 km Lengte: ca. 305 km

Osnabrück – Paderborn Bremen – Paderborn

Onder het motto „gemakkelijk per De BahnRadRoute is een indrukwek- trein en fiets van de dom in Osnabrück kende fietstocht over oude Hansewe- naar de dom in Paderborn” fietst u gen van de groene Weseroever tot het door drie prachtige landschappen. De zonnige zuiden van Oost-Westfalen. De treinroute Teuto-Senne route is de eerste 360 km lange tocht loopt van Bremen via BahnRadRoute van Duitsland. U kunt uw route met twee Bielefeld naar Paderborn en doorkruist daarbij de molen- spoortrajecten combineren. De BahnRadRoute Teuto-Senne kring Minden- Lübbecke, het Wittekindsland Herford, het brengt u van het Teutoburger Woud op 150 km van de Lipperland en het Paderborner Land. Het bijzondere is dat historische stadskern van Osnabrück, door Nedersaksen en men vanaf elk punt van de route snel een station van de Noordrijn-Westfalen, naar de oude keizer- en bisschopsstad Weser-Hase-Bahn, de Ravensberger Bahn, de Lipperländers Paderborn, waar het beroemde slot Neuhaus en de impo- Bahn of de Ostwestfalen- Bahn kan bereiken. „Heen op de sante dom een mooi eindpunt vormen. Vanaf de dom in fiets en terug met de trein of andersom“, zo luidt het motto Osnabrück loopt de fietroute door de idyllische dalen en de op de BahnRadRoute Weser-Lippe. Hierdoor wordt een uitgestrekte bossen van het Teutoburger Woud. Door het enorm flexibele routeplanning mogelijk. mooie Osnabrücker,- en Gütersloher Land met hun mooie Bovendien kan bij pech onderweg, slecht weer of als het zeer lanen en watersloten fietst u naar het bijna ongerepte gezellig was in de Biergarten, de terugweg zonder proble- natuurlandschap van de Senne met haar bloeiende heide en men met de trein plaatsvinden. Het dichtstbijzijnde station de geurende dennenbossen in het Paderborner Land. is altijd slechts een paar kilometer verwijderd.

NN (m) NN (m) Altenbeken 500 500 Schloß-Holte-Stukenbrock Detmold 400 400 Syke Halle (Westf.) 300 Bad Iburg 300 Bassum Sulingen Bünde Bielefeld Bielefeld 200 Bad Rothenfelde Hövelhof 200 Twistringen Rahden Enger 100 100

0 15 30 45 60 75 90 105 120 135 150 km 0 30 60 90 120 150 180 210 240 270 300 km Osnabrück Paderborn Bremen Paderborn

Arbeitsgemeinschaft BahnRadRouten Arbeitsgemeinschaft BahnRadRouten www.bahnradrouten.de i c/o pro Wirtschaft GT GmbH www.bahnradrouten.de i c/o pro Wirtschaft GT GmbH Herzebrocker Straße 140 Herzebrocker Straße 140 33334 Gütersloh 33334 Gütersloh 38 Tel. +49 5241 851088, Fax 851084 Tel. +49 5241 851088, Fax 851084 39 [email protected] [email protected] Europa-Radweg R1 LandesGartenschauRoute

Lengte: ca. 275 km Lengte: ca. 140 km in Westfalen

Calais – St. Petersburg Paderborn – Lünen

Van Calais naar St.Petersburg, door Fran- De route loopt dwars door het cultuur krijk naar Rusland – de fietsroute R1, ook land Westfalen met een groot aantal bekend als „Euro-Route R1“, maakt een Landschapsgebieden, natuurreservaten en indrukwekkende boog van west naar oost: een „must“ voor een aantal mooi aangelegde parken. alle fietsliefhebbers! Tijdens uw tocht langs de LGS-Route erva- De ongeveer 915 km lange fietsroute R1 loopt dwars door art u een mix van rust in de natuur en het vrolijke leven in de Duitsland; van de Nederlandse grens tot aan de Oderbruch historische steden en idyllische dorpen. Het traject loopt van voor Polen; via het parklandschap van het Münsterland, Paderborn via Delbrück en Rietberg naar Rheda-Wiedenbrück, langs de bergketen van het Teutotburger Woud, door de vanaf daar via Oelde, Beckum en Ahlen naar Hamm en Lünen. dalen van het Weserbergland, het vlakke Harzvorland en Bovendien verbindt de aantrekkelijke route zes voormalige de imposante bossen van de beroemde bergketen tot aan tuinbouwtentoonstellingen met elkaar. Naast het slot Neu- de uitgestrekte meer- en rivierlandschappen achter de bru- haus in Paderborn, de Pottsbrouwerij met het Georg-Lech- isende metropool Berlijn. Het regionale deeltraject West- ner-Biermuseum en de glazen olifant in het Maximilianpark falen/Lippe – van Vreden aan de Nederlandse grens dwars in Hamm, wachten nog er veel meer bezienswaardigheden door het Münsterland via Hövelhof in het Paderborner Land op u. Aan de rand van de weg nodigt de plaatselijke gastro- naar Höxter aan de Weser - is voor fietsers landschappelijk nomie u uit om te vertoeven. De parken zijn familievriendelijk en toeristisch gezien zeer de moeite waard. Het verloop van aangelegd en hebben speelplaatsen voor „de kleintjes“, die de route is gelijk aan de D3 van het Duitslandnetwerk, die elk een eigen thema ebben. Hier kunt u een lange of een door de ADFC werd aangeduid als 3 sterren – kwaliteits- korte pauze houden. route.

NN (m) NN (m) Rheda Wiedenbrück Bergkamen 500 500 Gütersloh Detmold Schloß Neuhaus Oelde 400 400 Beckum Havixbeck Warendorf Hövelhof Delbrück Hamm 300 300 Rietberg Stadtlohn Münster Ahlen 200 200 100 100

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 220 240 260 280 km 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 km Vreden Höxter Paderborn Lünen

MÜNSTERLAND e.V. Arbeitsgemeinschaft LandesGartenschauRoute www.europa-radweg-r1.de i www.landesgartenschau-route.de i www.euroroute-r1.de am Flughafen Münster/Osnabrück c/o pro Wirtschaft Gt GmbH Airportallee 1, 48268 Greven Herzebrocker Straße 140 40 kostenlose Servicehotline: 33334 Gütersloh 41 +49 800 9392919, Fax: +49 2571 949399 Tel. +49 5241 851088, Fax 851084 [email protected] Römer-Lippe-Route Senne-Radweg

Lengte: ca. 295 km Lengte: ca. 80 km S

Xanten – Detmold Rondweg Senne

De Lippe is de langste rivier van Paarse wegwijzers in een Sennelandschap met witte Noordrijn-Westfalen en heeft een be- „Heidschnucken“ begeleiden u over een lengte van ca. wogen geschiedenis. Dit nodigt fietsers 80 km door de prachtige landschappen van de Senne en uit voor een historische ontdekkingsreis. het Teutoburger Woud. In de Senne zijn veel dieren- en Met een zachte stroming verbindt de plantensoorten bewaard gebleven, die in andere delen Lippe het Teutoburgerwoud, het Sauerland, het Münsterland, van het land verloren zijn gegaan of in hun voortbestaan de Roer en de Nederrijn. De Lippe is een aantrekkelijke rivier zijn bedreigd. Tegenwoordig behoort de Senne tot de voor verschillende fietstochten en heeft er nog een route bij: de belangrijkste beschermde natuurgebieden in Noordrijn- Römer-Lippe-Route! Deze avontuurlijke en goed georganiseerde Westfalen. Het grootste deel van de rondweg – zo fietsroute ligt in het verlengde van de RÖMERROUTE. De Rö- ongeveer van Bad Lippspringe tot Augustdorf – heeft een mer-Lippe-Route wordt de nieuwe reisbestemming voor fietsers, gering hoogteverschil en is daarom ook voor ongeoe- natuurliefhebbers en alle bezoekers die interesse hebben in de fende fietsers makkelijk te fietsen. Het traject van geschiedenis van de Romeinen. De Römer-Lippe-Route begint Augustdorf, via Detmold naar Horn-Bad Meinberg is met bij het Hermannsmonument in Detmold en volgt de Lippe vanaf haar golvend profiel zwaarder en daardoor meer de bron tot aan de monding in de Rijn. Voordat de fietsroute in geschikt voor geroutineerde fietsers. De Senne-fietsweg Xanten eindigt, verbindt het spannende Romeinse dorpen met loopt om het militaire oefenterrein Senne heen omdat heerlijk frisse beemdlandschappen en interessante dorpskernen. deze om militaire redenen vaak afgesloten is. Daarom is Of u nu de hele route van 295 km aflegt of liever een van de the- een doorkruising van het kerngebied alleen op bepaalde matische afgekorte routes (van in totaal 150 km): hier ontdekt u tijden mogelijk. de bijzondere geschiedenis van de Lippe!

NN (m) NN (m) 500 500 Lünen Paderborn Externsteine Hövelhof 400 Wesel Lippstadt 400 Augustdorf Bad Lippspringe 300 Haltern am See Hamm 300 200 200 100 100

0 50 100 150 200 250 300 km 0 10 20 30 40 50 60 70 80 km Xanten Detmold Hövelhof Route met de klok mee Hövelhof

www.roemerlipperoute.de Ruhr Tourismus GmbH www.senne-radweg.de Bad Lippspringe Marketing GmbH i Centroallee 261, 46047 Oberhausen i Lange Str. 6, 33175 Bad Lippspringe Tel. +49 208 89959-0, Fax 89959-196 Tel. +49 5252 97700, Fax 977077 42 [email protected] [email protected] 43 www.bad-lippspringe.de Info Info

Fietsverhuur Lichte heuvels, aantrekkelijk dalen, uitgestrekte landschappen. Allemaal typerend voor de fietsroutes van het Paderborner Land. De veelzijdige landschappen trekken veel enthousiaste fietsers, ook de minder ervaren recreatiefietsers. De in het voorjaar van 2012 geopende e-bike verhuurbedrijven maken het comfort tijdens de fietstochten nog groter! Verhuurbedrijven voor e-bikes en ander soort fietsen zijn vaak te vinden in combinatie met hotels en andere accommodaties. Welke dit zijn en waar ze zich bevinden ontdekt u via het Paderborner Stadsportaal (www.paderborn.de/freizeit/radfahren/). Speciaal voor de ****EmsRadweg is er een nieuw huursysteem ontwikkeld. Het voordeel van dit systeem is dat u langs de route op acht verschillende plaatsen de zogenaamde EmsRäder kunt ophalen of kunt afgeven. Meer informatie is verkrijgbaar bij onze plaatselijke VVV of via www.emsradweg.de/pauschalen/fahrradverleih.html.

www.teutonavigator.com

Bett + Bike bedrijven (Allgemeiner Deutscher Fahrradclub)

Als u tijdens uw fietstocht in het Paderborner Land een verblijf voor één nacht zoekt of vanuit uw vakantieoord in de buurt of in de verdere omgeving uitstapjes met de fiets wilt maken – met Bett+Bike maakt u de juiste keuze. Van comfortabele hotels tot gezellige pensions – ze voldoen allemaal aan de door de ADFC voorgeschreven eisen en bieden bovendien de volgende service voor fietsende gasten: • u bent ook voor één nacht welkom • uw fiets wordt veilig gestald • voor natte kleding en uitrusting is er een mogelijkheid om te drogen • voor kleine reparaties aan de fiets staat er gereedschap ter beschikking • bij grotere reparaties wordt u geholpen in een nabij gelegen werkplaats • met het beschikbaar gestelde informatiemateriaal, zoals bijv. regionale fietskaarten en bus- en spoorwegboekjes, vindt u aantrekkelijke excursiemogelijkheden in de omgeving. • ’s morgens na het opstaan staat er een stevig fietsontbijt voor u klaar.

Meer informatie vindt u onder: www.bettundbike.de en www.adfc.de 44 Literatuur en kaarten Arrangementen

Onze klassieker: Uitgeverij: Touristikzentrale Paderborner Land e. V., Büren Compacte informatie in broekzakformaat, gratis De Paderborner Land Route vanaf 295,-

De populaire fietstocht verbindt de • Routebeschrijving bekendste bezienswaardigheden van • Bezienswaardigheden het Paderborner Land. U bezoekt het • Kaart heidegebied Senne, de groene bossen van • Hoogteprofiel de Egge, de grote Aabach-stuwdam, de • Wegconditie laagtes van de Lippe met haar typische • Fietskaarten kanalen, het imposante klooster Dalheim, • Internet de indrukwekkende Wewelsburcht en • GPS-gegevens nog veel meer ...

Informatie: Lengte ca. 252 km; start/aankomst: Hövelhof; karakter: overwe- gend fietspaden, matige tot hoge moeilijkheidsgraad; dagetappes: 35 – 55 km.

Kartenverlag Publicpress In de prijs inbegrepen Prijs per persoon 6 x overnachting incl. ontbijt In een tweepersoonskamer 295,- ¡ ¡ Paderborner Land EmsRadweg Uitgebreid informatiepakket met kaart In een eenpersoonskamer 415,- ISBN 978-3-89920-209-0 ISBN 978-3-89920-416-2 1:75.000 1:50.000 Oorkonde Bagagetransport: 4,95 EUR 8,95 EUR Tegen een meerprijs: Vanaf twee personen 79,- ¡ 6 x bagagetransport, 6 x proviand Vanaf vier personen 70,- ¡

Alme- / Altenau-Radweg LandesGartenschauRoute ISBN 978-3-89920-363-9 ISBN 978-3-89920-362-2 1:50.000 1:50.000 4,95 EUR 4,95 EUR Van de bron tot aan de monding: Der EmsRadweg vanaf 339,- Kartenverlag Bielefelder Verlagsanstalt Het is een bijzondere belevenis, u volgt de Paderborner Land Römer-Lippe-Route hele rivierloop met de fiets. Beleef hoe de ISBN 978-3-87073-097-0 ISBN 978-3-87073-584-5 Ems van een smalle rivier toeneemt tot 1:50.000 1:50.000 een indrukwekkende stroom, die na 6,80 EUR 14,95 EUR 375 km in de Noordzee uitmondt. De Ems- Radweg behoort tot de meest populaire BRR Weser-Lippe BRR Teuto-Senne Qualitätsradroute fietsroutes in Duitsland en werd door de ISBN 978-3-87073-431-2 ISBN 978-3-87073-264-6 ADFC als Qualitätsradroute met 4 sterren 1:50.000 1:50.000 onderscheiden. 7,95 EUR 9,95 EUR

Kartenverlag Esterbauer Informatie: Lengte: 375 km; start: Hövelhof/aankomst: Emden; karakter: overwe- Europaradweg R1 EmsRadweg gend geasfalteerde fietspaden, matige moeilijkheidsgraad; dagetappes: 60 – 80 km ISBN 978-3-85000-129-8 ISBN 978-3-85000-041-3 1:50.000 1:50.000 Leistungen Preis pro Person 13,90 EUR 13,90 EUR ¡ 7 x overnachting incl. ontbijt In een tweepersoonskamer 339,- BahnRadRoute BahnRadRoute ¡ Uitgebreid informatiepakket met kaart In een eenpersoonskamer 449,- Weser-Lippe Teuto-Senne ISBN 978-3-85000-337-7 ISBN 978-3-85000-302-5 Tegen een meerprijs: Bagagetransport: ¡ 1:50.000 1:50.000 6 x bagagetransport Vanaf twee personen 134,- ¡ 12,90 EUR 12,90 EUR Fietsverhuur: „EmsRad“ Vanaf vier personen 83,-

Lehmann Kaartafbeeldingen Senne-Radweg Aanbieder / Reserveren via: Grafikatelier Schlottmann, Paderborn Touristikzentrale Paderborner Land e.V., Königstr. 16, 33142 ISBN 978-3-936359-37-4 Büren Tel. +49 2951 970300, Fax +49 2951 970304 1:50.000 © ALPSTEIN Tourismus GmbH & Co. KG [email protected], www.paderborner-land.nl 5,20 EUR © BKG und Vermessungsverwaltungen der Bundesländer (www.bkg.bund.de) 46 Deze aanbiedingen gelden voor de periode van 1 november 2013 47 t/m 31 december 2014.