Netwerkstadvisie Zwolle Kampen 2030 En De Oplegnotitie Behorende Bij De Visie (Te Raadplegen Via Het Stateninformatiesysteem

www.overijssel.nl

Postadres Leden van Provinciale Staten Provincie Overijssel Postbus 10078 8000 GB Zwolle

Telefoon 038 425 25 25 Telefax 038 425 48 32

Uw kenmerk Uw brief Ons kenmerk Datum RWB/2005/3170 11 10 2005

Bijlagen Doorkiesnummer Inlichtingen bij 2 425 24 08 Mw. .N. Vedelaar

Onderwerp Zwolle Kampen Netwerkstadvisie 2030.

Bijlagen: - Netwerkstadvisie Zwolle Kampen 2030 en de oplegnotitie behorende bij de visie (te raadplegen via het Stateninformatiesysteem – SIS kenmerk PS/2005/1091).

Bijlagen zijn op te vragen via e-mail [email protected] (ook indien deze niet beschikbaar zijn via het SIS)

Met deze brief bieden wij u, namens de Stuurgroep Zwolle Kampen Netwerkstad, de Netwerkstadvisie 2030 aan.

De Netwerkstadvisie 2030 is in opdracht van de Raden van Zwolle en Kampen binnen de vastgestelde kaders uitgewerkt tot het voorliggende document: Een strategische visie op het gebied én de samenwerking binnen Zwolle Kampen Netwerkstad. De visie bevat tevens een programma met boegbeeldprojecten, de projecten waar Zwolle Kampen Netwerkstad in de toekomst aan gaat werken en de schijnwerpers op wil zetten. De visie zal richting gaan geven aan de samenwerking binnen Zwolle Kampen Netwerkstad.

De Netwerkstadvisie 2030 is in nauwe afstemming met het Structuurplan Zwolle, het Ruimtelijk Strategisch Document Kampen 2030 en de Strategische Visie Kampen 2030 opgesteld. Omgekeerd zal de Netwerkstadvisie als regionale visie ook een meerwaarde betekenen voor de lokale strategische plannen en hierin meegenomen worden. Bij correspondentie graag ons kenmerk vermelden. RABO Zwolle 3973.41.121

Bezoekadres Tijdens de renovatie van het provinciehuis is een deel van de organisatie gehuisvest op Luttenbergstraat 2 Zwolle kantoorlocatie Rechterland 1 te Zwolle. Zie voor meer informatie www.overijssel.nl. Rechterland 1 Zwolle

Sinds de start van Zwolle Kampen Netwerkstad in 2000 werken de gemeenten Zwolle, Kampen en provincie samen aan projecten. Om een goed afwegingskader te hebben voor het uitvoeringsprogramma van de netwerkstad is door de partners afgesproken een strategische visie voor de lange termijn op te stellen. Nadat de bouwstenen waren verzameld, te weten inventarisatie van bestaand beleid en de uitkomsten ven de stads- en netwerkstaddebatten, is in maart 2004 de start gemaakt met het opstellen van de visie. De kaders voor de visie zijn door beide raden in het najaar van 2004 vastgesteld. Parallel met het opstellen van de visie zijn eind 2004 en begin 2005 gesprekken gevoerd met maatschappelijke organisaties, waarvoor u als raads- en statenleden ook bent uitgenodigd. Deze gesprekken en de kansen en initiatieven die maatschappelijke organisaties zagen, zijn input geweest voor de visie en de boegbeelden.

Op 1 februari 2005 zijn raden en staten in een gecombineerde informele Raads- en Statenbijeenkomst geïnformeerd over de stand van zaken en is met u gesproken over de gemeenschappelijke thema’s die van belang zijn voor Zwolle Kampen Netwerkstad. Hierover is door de drie colleges van Zwolle Kampen en provincie verder gesproken en is de strategische agenda van Zwolle Kampen Netwerkstad opgesteld van waaruit de visie verder is uitgewerkt.

De Netwerkstadvisie wordt ter bespreking aan u voorgelegd. Bij de visie is namens de Stuurgroep Zwolle Kampen een oplegnotitie gevoegd, waarin u in een kort en compact overzicht de ambities van de visie, de status van de visie en het proces tot verdere uitwerking van de visie gepresenteerd krijgt. U wordt gevraagd een reactie te geven op de ambities, zoals de partners van de Netwerkstad die hebben benoemd en uitgewerkt. Gelijktijdig wordt de visie aan de adviescommissies SEF, SEACO en PCFL voorgelegd. Na verwerking van de reacties wordt de Netwerkstadvisie ter besluitvorming aan de Raden van Zwolle en Kampen aangeboden. Provinciale Staten zal in dat stadium de visie aangeboden krijgen en gevraagd worden om de visie en de onderliggende boegbeelden te benoemen tot waardevolle bouwsteen voor de samenwerking in Zwolle Kampen Netwerkstad en het provinciaal Streekplan.

Alvorens u in uw staten over de visie zult spreken, bent u reeds uitgenodigd voor een informele Raads- en Statenledenconferentie op 18 oktober a.s. U wordt gevraagd om daar met bestuurders en raadsleden van Zwolle en Kampen in gesprek te gaan over de gezamenlijke ambities en opgaven voor de toekomst.

Gedeputeerde Staten van Overijssel,

Voorzitter,

Secretaris.

ZWOLLE KAMPEN NETWERKSTAD

Concept Netwerkstadvisie 2030 Colofon

Uitgave Programmabureau Zwolle Kampen Netwerkstad 038 – 339 41 20 [email protected] www.zwollekampennetwerkstad.nl

Kaarten Geo-informatie Provincie Overijssel, BVR Aan de kaarten kunnen geen rechten worden ontleend

Redactie Herman Wiersema

Vormgeving meindertsma reclame Inhoudsopgave

Inhoudsopgave 1 Voorwoord 3 Samenvatting 5

1 Inleiding en leeswijzer 9

2 Basiskwaliteiten Netwerkstad 15 2.1 Mensen 15 2.2 Identiteit en cultuur 16 2.3 Voorzieningen 18 2.4 Wonen 21 2.5 Werken 24 2.6 Toerisme en Recreatie 26 2.7 Landschap en Natuur 27 2.8 Water 30 2.9 Infrastructuur 31

3 Zwolle Kampen Netwerkstad in het nationale en regionale krachtenveld 37

4 Het programma van Zwolle Kampen Netwerkstad 45 4.1 Identiteit en Cultuur: binding en onderscheid 45 4.2 Voorzieningen: compleetheid in perspectief 48 4.3 Wonen: gezamenlijk antwoorden op de vraag 52 4.4 Werken: ruimte voor ontwikkeling 56 4.5 Toerisme en Recreatie: aantrekkelijk voor iedereen 61 4.6 Landschap en Natuur: behouden en versterken 63 4.7 Infrastructuur: bereikbare knooppunten 66

5 Boegbeelden - de meerwaarde van Zwolle Kampen Netwerkstad 75 5.1 Het IJsselnet: kwaliteitsimpuls voor openbaar vervoer 75 5.2 De stationsomgevingen Hanzestations Zwolle en Kampen 76 5.3 A28-zone: de etalage van Zwolle Kampen Netwerkstad 76 5.4 Vernieuwing economie: kennis, innovatie en concurrentiekracht 76 5.5 Bypass Kampen: vele kansen vervullen 77 5.6 Nationaal Landschap IJsseldelta: behoud door ontwikkeling 78 5.7 Stadsranden handhaven, noordelijke stadsrand bij IJsseldelta houden 80 5.8 Zorgen voor de toekomst 80 5.9 Ontdek de IJsseldelta: Deltasteden langs de IJssel 82 5.10 Meerdaags verblijfstoerisme 83

6 Op koers naar 2030 - ontwikkelingsstrategie 85 6.1 Ontwikkelingsstrategie 85 6.2 Fasering boegbeelden 86 6.3 Uitwerking boegbeelden in uitvoeringsprogramma 87 6.4 Relatie met lokale plannen 88

Bijlagen 89

1. Bestuurlijke kaders (najaar 2004) 91 2. Strategische agenda (maart 2005) 95 3. Literatuurlijst 99

Verantwoording 101

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 1 Voorwoord

Zwolle en Kampen zijn succesvolle steden. Gemeenten waarin het prettig wonen, werken en leven is. Steden met een rijke historie, in een regio met unieke landschappelijke kwaliteiten.

Zwolle en Kampen willen samenwerken om tot kwalitatieve groei te komen. De handen ineenslaan in Zwolle Kampen Netwerkstad leidt tot extra kracht en extra mogelijkheden. Die synergie is bij een aantal vraagstukken onmisbaar met het oog op de omvang van de landelijke, regionale en lokale ontwikkelingen die zich voordoen.

In deze Netwerkstadvisie beschrijven we de basiskwaliteiten, het nationale en regionale krachtenveld waarin het gebied ligt, de gemeenschappelijke opgaven op korte en lange termijn en de ambities die wij daarin als Zwolle Kampen Netwerkstad zien. Het document is een uitwerking van de kaders die beide raden ons hebben meege- geven. Het document geldt als een leidraad voor de samenwerking in de komende decennia en voor de afstemming tussen lokaal en regionaal beleid.

De Netwerkstadvisie is uitvoeringsgericht. Daarom bevat deze visie een aantal boegbeeldprojecten op sociaal, economisch en fysiek terrein. Het zijn de belangrijkste projecten waar de samenwerking de schijnwerpers op gaat richten, het gezicht van de Netwerkstad, beeldbepalend.

De drie partners, de gemeenten Zwolle, Kampen en provincie Overijssel werken sinds 2000 samen aan projecten. We gaan met kracht verder met de boegbeeldprojecten. Maar niet als overheden alleen. Bij de ontwikkeling van Zwolle Kampen Netwerkstad is het van groot belang verder te verkennen hoe maatschappelijke organisaties en overheid, ieder vanuit hun eigen rol, elkaars initiatieven kunnen stimuleren en versterken ten gunste van de kwaliteiten van de regio. Deze ingezette lijn zal worden doorgezet.

Met vriendelijke groet, namens de Stuurgroep Zwolle Kampen Netwerkstad, Eric Dannenberg, wethouder Zwolle en portefeuillehouder Netwerkstadvisie 2030

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 3 Samenvatting

Zwolle Kampen Netwerkstad is een bijzonder en vitaal gebied met een dynamiek die door haar ligging en potenties de komende jaren zal toenemen. De gemeenten Zwolle en Kampen en de provincie Overijssel slaan de handen ineen om de kwaliteiten te versterken en gezamenlijke kansen voor de ontwikkeling van de regio optimaal te benutten. De samenwerking leidt tot extra kracht en mogelijkheden, een synergie die de komende jaren bij het oplossen van de vraagstukken die op de regio afkomen, onmisbaar is.

Zwolle en Kampen zijn succesvolle steden. Gemeenten waarin het prettig wonen, werken en leven is. Steden met een rijke historie in een regio met unieke landschappelijke kwaliteiten. Ruim 160.000 mensen wonen met veel plezier in Zwolle Kampen Netwerkstad. Ze maken gebruik van de goede voorzieningen, vinden hun werk bij de vele bedrijven in het gebied en genieten van de buitengewone omgeving en de rijke cultuur. Het aantal inwoners neemt de komende decennia toe. De ambitie is dat Zwolle Kampen Netwerkstad in 2030 zo´n 200.000 mensen herbergt. De identiteit en cultuur van de twee steden verschilt, maar kent ook vele overeenkomsten. Zwolle Kampen Netwerkstad heeft een divers woningaanbod en het gebied kent volop kansen voor nieuwe, innovatieve woonmilieus. De natuurlijke landschappen op een steenworp afstand vormen een unieke toegevoegde waarde van de steden. Veel voorzieningen in Zwolle Kampen Netwerkstad concentreren zich in toenemende mate in Zwolle, maar Kampen is verzekerd van behoud van basisvoorzieningen. Het brede aanbod van zorgen onderwijsinstellingen geeft Zwolle Kampen Netwerkstad een belangrijke regionale functie. Op het gebied van sport en cultuur kent het gebied instellingen van hoog niveau. Dankzij de goede weg-, water- en spoorverbindingen en de beschikbare ruimte biedt Zwolle Kampen Netwerkstad volop perspectief voor ontwikkeling op het gebied van bedrijventerreinen, kantoren, detailhandel en landbouw. En van grote meerwaarde is de combinatie met onderwijsinstellingen. De vele kwaliteiten van het gebied zijn essentieel voor de toeristische en recreatieve mogelijkheden van Zwolle Kampen Netwerkstad. Niet alleen het landschap en het water bevatten een aantrekkingskracht, ook de culturele en historische aspecten wekken interesse van buitenaf.

Zwolle en Kampen zijn ambitieuze steden. De regio heeft volop potentie voor kwalitatieve groei in de komende decennia. Kansen die gegrepen moeten worden om de kwaliteiten van de regio te behouden en te versterken, en om de vraag die op de regio afkomt te kunnen regisseren. Anno 2005 maakt Zwolle Kampen Netwerkstad deel uit van een dynamisch regionaal en landelijk krachtenveld. De grote waarde die de landelijke overheid aan de regio toekent (onder meer in de Nota Ruimte), de komst van nieuwe infrastructuur die de relatieve afstand tot andere regio’s verkleint en voor ontwikkelingskansen zorgt, en landelijke bewegingen op het gebied van natuur- en landschapsontwikkeling en waterberging bevestigen de roep om bovenlokale en integrale keuzes en toekomstplannen. De Netwerkstadvisie legt de basis voor deze ambitie. De boegbeeldprojecten zetten de schijnwerpers op de belangrijkste opgaven.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 5 Het programma van Zwolle Kampen Netwerkstad begint bij de basis: het benoemen en ontwikkelen van de gezamenlijke identiteit en cultuur. Cultuur bindt en profileert de regio. Samenwerking en afstemming wordt gestimuleerd en zowel gezamenlijke thema’s als verschillen zijn benoemd. Het boegbeeld Ontdek de IJsseldelta: Deltasteden langs de IJssel’ zet in op de dragende kracht van de cultuur van Zwolle Kampen Netwerkstad.

De ontwikkelingen op het gebied van wonen lenen zich bij uitstek voor afstemming binnen Zwolle Kampen Netwerkstad. De verschillende gebieden en woonbehoeften vragen om gedifferentieerde en vernieuwende woonmilieus. Zwolle Kampen Netwerkstad zet in op de gezamenlijke zorg voor een kwalitatief en kwantitatief goed en hoogwaardig woningaanbod. Voor Zwolle Kampen Netwerkstad is het centrumstedelijke woonmilieu met daarbij het stedelijke leefklimaat wat Zwolle biedt, een belangrijk –nog verder te ontwikkelen- woonmilieu. Zwolle Kampen Netwerkstad kiest ervoor zich gezamenlijk sterk te maken voor het boegbeeld Bypass Kampen. Dit is een integrale opgave, waardoor een belangrijk nieuw waterrijk woonmilieu met nieuwe vormen van waterrecreatie wordt toegevoegd. Daarbij is het project tevens van grote betekenis voor de economische structuurversterking voor Zwolle Kampen Netwerkstad en geeft een extra impuls aan het voorzieningenniveau.

De balans van de aanwezige voorzieningen in Zwolle Kampen Netwerkstad is gezocht. De ambitie om instellingen op het gebied van zorg, onderwijs en cultuur toegankelijk en van hoog niveau te houden leidt tot keuzes. Er ligt een uitdaging voor samenwerking en creatieve dwarsverbanden tussen onderwijs, zorgsector, de cultuursector, overheid en bedrijfsleven. Het boegbeeld “Zorgen voor de Toekomst” concentreert zich hierop. Het belang van innovatie is groot, de mogelijkheden hiervoor in Zwolle Kampen Netwerkstad zijn veelbelovend. Met het boegbeeld “Vernieuwing economie: kennis, innovatie en concurrentiekracht” wordt hierop hoog ingezet. Diverse ontwikkellocaties bieden kansen voor kwalitatieve en kwantitatieve groei van bedrijvigheid in Zwolle Kampen Netwerkstad. De infrastructuur en uitbreiding hiervan leidt tot tal van nieuwe mogelijkheden. Met het boegbeeld “Stationsomgevingen Hanzestations Zwolle en Kampen” en het boegbeeld “A28-zone: de etalage van Zwolle Kampen Netwerkstad” wordt in samenhang hieraan gewerkt. Op het gebied van toerisme en recreatie heeft Zwolle Kampen Netwerkstad met het boegbeeld “Meerdaags Toerisme” een inhaalslag voor ogen.

6 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Met het boegbeeld “Nationaal Landschap IJsseldelta” kiest Zwolle Kampen Netwerkstad voor behoud door ontwikkeling, een opgave van nationaal formaat. Externe en autonome ontwikkelingen vragen om de ontwikkeling van bestaande en nieuwe landschappen. Landschap, natuur en water zijn leidend bij de ontwikkeling van nieuwe gebieden, ook voor wonen en werken. Met het boegbeeld “Stadsranden” zet Zwolle Kampen Netwerkstad in om deze integrale opgave op een unieke wijze uit te werken. De infrastructuur van Zwolle Kampen Netwerkstad begint aan een schaalsprong. De waarde van het gebied als knooppunt neemt hiermee toe. Het boegbeeld “IJsselnet” heeft als doel Zwolle Kampen Netwerkstad optimaal bereikbaar te houden in de toekomst. Met het benoemen van tien boegbeelden is de vertaalslag gemaakt van een visie en een programma naar projecten. De uitwerking van de boegbeelden is gericht op actie en samenwerking. Samenwerking met marktpartijen en maatschappelijke organisaties is onmisbaar om Zwolle Kampen Netwerkstad algemeen en de boegbeelden in het bijzonder tot volle wasdom te laten komen.

De boegbeelden zijn: • Het IJsselnet: kwaliteitsimpuls OV • De stationsomgevingen Hanzestations Zwolle en Kampen • A28-zone: de etalage van Zwolle Kampen Netwerkstad • Vernieuwing economie: kennis, innovatie en concurrentiekracht • Bypass Kampen • Nationaal Landschap IJsseldelta • Zorgen voor de toekomst • Stadsranden • Ontdek de IJsseldelta: Deltasteden langs de IJssel • Meerdaags verblijfstoerisme

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 7 1. Inleiding en leeswijzer

Sinds de start van Zwolle Kampen Netwerkstad in 2000 werken de gemeenten Zwolle en Kampen en de provincie Overijssel samen aan projecten. Om een goed afwegingskader te hebben voor deze projecten, is door de partners afgesproken een strategische visie voor de lange termijn op te stellen. Daarbij staat een aantal strategische plannen op gemeentelijk en provinciaal niveau op stapel zoals het Structuurplan Zwolle, de Strategische Visie Kampen 2030, de Ruimtelijke Visie Kampen, de voorbeeldprojecten ontwikkelingsplanologie Bypass Kampen en Nationaal Landschap IJsseldelta. Bovendien brengen ontwikkelingen in en rond Zwolle Kampen Netwerkstad een sterkere nationale positie met zich mee. Met de Netwerkstadvisie en de boegbeelden zorgt Zwolle Kampen Netwerkstad ervoor dat op landelijke ontwikkelingen gezamenlijk pro-actief gereageerd kan worden en dat samen de regie gevoerd wordt, zodat nieuwe ontwikkelingen zo gunstig mogelijk uitpakken voor het gebied.

Om tot de Netwerkstadvisie te komen zijn diverse stappen gezet. Begin 2003 zijn in de voorbereidingsfase inventariserende documenten opgesteld, zoals het Lagendocument waarin het beleid per fysiek deelgebied is geïnventariseerd. Bovendien zijn ter voorbereiding op de stadsdebatten in Zwolle en Kampen zogenaamde Dilemmakaarten opgesteld. Vervolgens hebben in beide steden zowel apart als gezamenlijk debatten plaatsgevonden over de toekomst van Zwolle, Kampen en Zwolle Kampen Netwerkstad. De uitkomsten zijn belangrijk voor beide steden in de strategische documenten zoals het Structuurplan Zwolle en de Strategische Visie Kampen 2030, maar ook belangrijk als bouwsteen voor de Netwerkstadvisie.

In het najaar 2004 hebben beide gemeenteraden de kaders voor het opstellen van de visie vastgesteld en daarmee richting gegeven aan de samenwerkingsthema’s en opgaven die voor Zwolle Kampen Netwerkstad van belang zijn. De kaders zijn in deze uitgave opgenomen in bijlage 1.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 9 Bij het opstellen van deze Netwerkstadvisie is onder meer gebruik gemaakt van: • het Ruimtelijk Ontwerp Zwolle Kampen Netwerkstad (2002); • het Lagendocument (2003); • het Masterplan Toerisme (2002); • Bedrijventerreinen Stedelijk Netwerk Zwolle-Kampen (2002); • Trendkaarten economische ontwikkeling (2003); de dilemmakaarten die zijn opgesteld voor de stadsdebatten Zwolle en Kampen (2003); • de uitkomsten van de stadsdebatten Zwolle en Kampen (2003); • de kaderstellende uitspraken, vastgesteld door de raden van Zwolle en Kampen ten behoeve van de visie (bijlage1) (2004); • de programmatische onderlegger (2005); • de Strategische Agenda (bijlage 2) (2005); • de resultaten van de themabijeenkomsten (debatten met het maatschappelijk middenveld (2005) • de voortgang van het project IJsseldelta (2005) • het ruimtelijk-strategisch document Kampen 2030 (2005) • de Bereikbaarheidsvisie Zwolle Kampen Netwerkstad (2005) Een uitgebreidere literatuurlijst is opgenomen als bijlage 3.

Doelstellingen De politiek-bestuurlijke kaders en de strategische agenda vormden het uitgangspunt bij het opstellen van de Netwerkstadvisie. Doelstellingen van deze visie zijn:

Gezamenlijk uitgangspunt De Netwerkstadvisie is opgesteld op basis van de kwaliteiten en potenties van Zwolle Kampen Netwerkstad en de ontwikkelingen die op ons gebied afkomen. In de Netwerkstadvisie liggen kansen en worden keuzes gemaakt om de regie te voeren op een aantal gemeenschappelijke opgaven.

Richting, afstemming en verankering De Netwerkstadvisie moet richting geven aan toekomstige regionale ontwikkelingen en aan de afstemming tussen lokaal en regionaal beleid. Bovendien zal de Netwerkstadvisie dienen als belangrijke bouwsteen voor het Streekplan. Het Structuurplan Zwolle en het Ruimtelijk-Strategische Document Kampen 2030 en de Strategische Visie Kampen 2030 zijn bouwstenen voor de Netwerkstadvisie. Omgekeerd zal de Netwerkstadvisie ook een meerwaarde betekenen voor de lokale plannen en hierin meegenomen worden. De planhorizon van de Netwerkstadvisie ligt op 2030, 10 jaar voorbij de tijdshorizon van het Structuurplan Zwolle.

10 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Boegbeelden voor de samenwerking De Netwerkstadvisie is uitvoeringsgericht. Daarom bevat de Netwerkstadvisie een aantal Boegbeeldprojecten: dit zijn de belangrijkste projecten waar de samenwerking zich op zal richten. Gelijktijdig met het opstellen van de Netwerkstadvisie inventariseert Zwolle Kampen Netwerkstad projectideeën waarin maatschappelijke organisaties het initiatief nemen. Hiermee wil Zwolle Kampen Netwerkstad de belangstelling en slagkracht vergroten, de uitvoerbaarheid van de Netwerkstadvisie op korte termijn zichtbaar maken, het politiek-bestuurlijke draagvlak vergroten en aantonen op welke wijze de overheid per initiatief een rol kan spelen.

Voertuig voor gezamenlijke lobby Met de Netwerkstadvisie heeft Zwolle Kampen Netwerkstad een lobbyinstrument in handen om het gebied te positioneren richting Rijk.

Overwegingen Bij het opstellen van de Netwerkstadvisie zijn de volgende overwegingen in het achterhoofd gehouden.

Accent op meerwaarde Bij de uitwerking van de politiek-bestuurlijke kaders en de strategische uitgangspunten tot de Netwerkstadvisie is het accent gelegd op de onderbouwing van die punten waar de meerwaarde van de samenwerking ligt. De relevantie van de samenwerking in het project Zwolle Kampen zit in de waarde van de gehele regio, waarbinnen de twee steden een hoofdrol spelen. Zonder dat alles nu voortaan samen moet is het belangrijk een gezamenlijke visie te ontwikkelen. Daarmee wordt het gezamenlijke belang aangestuurd met als resultaat dat gezamenlijke bestuurlijke beïnvloeding op andere bestuurlijke niveaus kan worden bereikt. Als gevolg hiervan kunnen investeringsstromen op gang komen, maar ook invoeging in rijksbeleid.

Heldere keuzes Om invulling te kunnen geven aan een duurzame ontwikkeling van het gebied zullen heldere keuzes gemaakt worden. Stedelijke ontwikkeling en uitbreiding van infrastructuur doen een aanslag op de groene ruimte (natuur, landschap, landbouw, cultuurhistorie). De uitdaging is om de juiste balans te vinden tussen de ontwikkeling van stedelijke functies enerzijds en groene en blauwe functies anderzijds. Om nieuwe stedelijke functies te realiseren, maar ook om de wateropgave te kunnen vervullen, zal plaatselijk transformatie van het landschap nodig zijn; stedelijke (rode) landschappen nemen de plaats in van landelijke (groene) landschappen. In deze nieuwe landschappen staat ontwikkeling van identiteit en kwaliteit voorop.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 11 Denken vanuit nationaal en regionaal krachtenveld De Netwerkstadvisie bekijkt Zwolle Kampen Netwerkstad vanuit de basiskwaliteiten en vanuit de toekomstige positionering in het nationale en regionale krachtenveld Daarbij wordt doorgekeken naar de ontwikkelingsmogelijkheden voor de langere termijn (2030). Door vanuit deze regionale samenhang èn vanuit de planhorizon 2030 te redeneren heeft de visie een extra betekenis voor de lokale plannen.

Ruimte voor ideeën van maatschappelijke organisaties De Netwerkstadvisie zal voor de punten van deze strategische agenda een analyse, onderbouwing en richting bieden en daarmee tevens een kader bieden voor de boegbeeldprojecten. Gelijktijdig met het opstellen van deze visie inventariseert Zwolle Kampen Netwerkstad projectideeën waarin maatschappelijke organisaties het initiatief nemen. Hiermee wil Netwerkstad de belangstelling en slagkracht vergroten, de uitvoerbaarheid van de Netwerkstadvisie op korte termijn zichtbaar maken, het politiek-bestuurlijke draagvlak vergroten en aantonen op welke wijze de overheid in deze initiatieven een stimulerende rol kan spelen.

Ruimte voor eigen beleid en overige samenwerking Het programma bestaat uit een bandbreedte van bedrijventerreinen, soorten woningen (woonmilieus) maar ook vrijetijdsprogramma’s en niet in de laatste plaats een visie op natuur, water en landschap, die sluitend en eensluidend is. Deze gezamenlijke ambitie zorgt ervoor dat Zwolle en Kampen voldoende ruimte heeft voor eigen beleid. De voorgenomen groei kan daarmee goed geaccommodeerd worden. Daarmee gaat ook geen tijd verloren. De concurrentiepositie wordt verbeterd en de kansen die de (nieuwe) infrastructuur biedt, kunnen sneller worden opgepakt en beter worden uitgewerkt. Met de Netwerkstadvisie 2030 kan de samenwerking tussen beide gemeenten verder uitgebouwd worden. Dit betekent niet dat er geen andere samenwerkingsverbanden mogelijk zijn. Per opgave kan bekeken worden of het noodzakelijk is om een functionele samenwerking aan te gaan met andere overheden.

Fasering

In de Netwerkstadvisie worden drie fasen onderscheiden: • de periode tot 2010, waarin het bestaande beleid van Zwolle, Kampen en provincie wordt uitgevoerd; • van 2010 tot 2020, de tijdshorizon van het structuurplan Zwolle 2020 en de periode waarin reeds vastgesteld beleid verder uitgevoerd zal worden en • van 2020 tot 2030, de planhorizon van het ruimtelijk-strategisch document Kampen, de Bereikbaarheidsvisie Zwolle Kampen en de Netwerkstadvisie.

12 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Leeswijzer

De Netwerkstadvisie is als volgt opgebouwd: • Voorwoord • Samenvatting • Hoofdstuk 1, in deze inleiding wordt teruggeblikt op Zwolle Kampen Netwerkstad en wordt de aanleiding beschreven voor deze Netwerkstadvisie. • Hoofdstuk 2, waarin de basiskwaliteiten van Zwolle Kampen Netwerkstad worden beschreven. • Hoofdstuk 3, waarin de ontwikkelingen in het nationale en regionale krachtenveld van Zwolle Kampen Netwerkstad staan vermeld. • Hoofdstuk 4 betreft het programma van Zwolle Kampen Netwerkstad. Op basis van de kaders en de Strategische Agenda worden de integrale opgaven weergegeven. Vervolgens worden de afspraken benoemd. De afspraken zijn die programma’s die vanuit de Netwerkstadvisie een aanvulling vormen op bestaand beleid en lopende projecten. In dit hoofdstuk wordt gebalanceerd tussen een integrale benadering enerzijds en overzichtelijkheid en leesbaarheid anderzijds. • Hoofdstuk 5, hierin worden de programma’s integraal uitgewerkt tot boegbeelden. Boegbeelden zijn die projecten waar Zwolle Kampen Netwerkstad de schijnwerpers op zet. Het gaat om projecten die een meerwaarde hebben omdat gebruik wordt gemaakt van complementariteit tussen Zwolle en Kampen en omdat door de samenwerking een meerwaarde ontstaat. Het is de bedoeling dat de boegbeeldprojecten een stap vormen naar de uitwerking van de Netwerkstadvisie en dat daar een voorbeeldwerking vanuit gaat voor de inhoud en samenwerkingsverbanden. De boegbeelden vormen een aanvulling op de bestaande plannen. • Hoofdstuk 6, onder de titel ‘Op koers naar 2030’ wordt de ontwikkelingsstrategie besproken. In dit hoofdstuk zijn de boegbeelden in een fasering gezet zodat een beeld ontstaat over de volgtijdelijkheid en samenhang.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 13 2. Basiskwaliteiten Netwerkstad

2.1 Mensen

Mensen wonen graag in Zwolle Kampen Netwerkstad. De ligging, centraal in Nederland en als poort naar Noord- en Oost-Nederland, staat garant voor snelle verbindingen naar alle delen van Nederland. De historische steden ademen een bijzondere sfeer uit. Op nabije afstand bevinden zich bijzondere landschappen, zowel ‘groen’ als ‘blauw’, gebieden die zich bij uitstek lenen voor recreatie. Zwolle en Kampen bieden bovendien volop werkgelegenheid en ruimte voor groei van bedrijvigheid. En er zijn ook tal van voorzieningen, van hoog niveau en prima bereikbaar. In Zwolle Kampen Netwerkstad staat de menselijke maat centraal. Er is rust, ruimte en overzicht. De sociale structuur is veelal hecht, met veel vrijwilligers en een rijk verenigingsleven. Vooral in Kampen is een sterk kerkelijk leven. De veiligheid is groot.

In Zwolle Kampen Netwerkstad woonden in januari 2005 160.770 mensen (Zwolle 111.806, Kampen 48.964). De afgelopen dertig jaar is de bevolking in Zwolle Kampen Netwerkstad met gemiddeld 1% per jaar toegenomen (Zwolle 1,2 % en Kampen 0,6%). De schattingen over het aantal inwoners in 2030 lopen uiteen, met als ondergrens 172.000 - 180.000 en als bovengrens 211.000 - 222.000 inwoners. Als ambitie van Zwolle Kampen Netwerkstad is gekozen voor een groei tot circa 200.000 inwoners in 2030.

Figuren: leeftijdsopbouw van de inwoners van Zwolle Kampen Netwerkstad in de komende decennia.

2000 85 en 2010 85 en 2020 85 en 75-84 ouder 75-84 ouder 75-84 ouder 0-14 0-14 0-14 65-74 65-74 65-74

55-64 55-64 55-64

15-24 15-24 45-54 15-24 45-54

45-54

25-34 25-34 25-34 35-44 35-44 35-44

Bevolking verdeeld over leeeftijdscategorieën, 2000, 2010 en 2020 85 en ouder 85 en ouder 85 en ouder 100 % 75-84 75-84 75-84 65-74 65-74 65-74 55-64 80 % 45-54 45-54 45-54 45-54 45-54 60 % 35-44 35-44 35-44

25-34 40 % 25-34 25-34

15-24 15-24 15-24 20 % 0-14 0-14 0-14 0 % 2000 2010 2020

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 15 Trends De individualisering van de samenleving zet verder door. Dat proces heeft effect op de mobiliteit, de sociale verbanden en de behoefte aan kwaliteit en comfort. De informatisering versterkt deze ontwikkeling. De stijgende participatiegraad van vrouwen in het arbeidsproces heeft, zeker in Zwolle Kampen Netwerkstad waar het huidige aandeel nog onder het nationale aandeel ligt, invloed op de woningmarkt, op de mobiliteit, op de sociale verbanden en op de voorzieningen, zoals kinderdagverblijven. Ook met de vergrijzing moet rekening gehouden worden. Gepensioneerden zijn op zoek naar leefkwaliteit. Op dit moment laten de ontwikkelingen al een trek zien van het westen van Nederland naar de noordelijke provincies. Deze trek zal in de loop van de jaren toenemen. Door de individualisering is er ook een trend dat ouderen langer op zichzelf blijven wonen.

Opvallend is dat het aandeel jongeren niet sterk daalt. Voor de vitaliteit van Zwolle Kampen Netwerkstad is dat een te koesteren ontwikkeling.

2.2 Identiteit en Cultuur

De menselijke maat staat centraal in Zwolle Kampen Netwerkstad. De inwoners en bezoekers beschouwen de historische en bruisende binnensteden als een belangrijke kwaliteit. Ook de natuurrijke omgeving van de steden dragen in grote mate bij aan de identiteit en de cultuur van Zwolle en Kampen. De binnensteden en het landschap vormen met andere woorden het kapitaal van Zwolle Kampen Netwerkstad. Ze leveren een grote bijdrage aan de economische ontwikkelpotentie. De kleine kernen binnen Zwolle Kampen Netwerkstad kenmerken zich door een grote landschappelijke binding en een sterke eigen identiteit.

Zwolle Zwolle wordt door haar bewoners geprezen om de rust, de ruimte, het groen en het water. Van deze oude Hanzestad met haar zakelijkheid en zijn zuinigheid gaat rust en welvaart uit. Het is een overzichtelijke gemeenschap. De bewoners roemen hun binnenstad. Daarnaast beleven de bewoners de directe omgeving als zeer aantrekkelijk. Men roemt de bossen op de Veluwe, de watersportmogelijkheden in de omgeving, Giethoorn, de Weeribben, het oude Sallandse achterland, de schitterende IJssel, de Vecht, het Veluwemeer en vijf attractieparken op een half uur rijden afstand. Zwolle is in de beleving van de mensen een prettige stad, omdat het net geen provinciaal karakter heeft en ook net geen grootstedelijke problematiek kent. Je hebt niet meer het ons-kent-ons van een dorp, maar ook niet het individuele en het langs elkaar heen rennen van de grote steden. Anders gezegd: Zwolle wil erkend worden als stad, maar niet in alle opzichten een stad zijn.

16 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Zwollenaren worden gekarakteriseerd als bescheiden. Zwolle laat niet zien wat het in huis heeft. Zwolle heeft veel potentie, maar Zwolle is niet echt onderscheidend van andere provinciesteden in de buurt. Sommige Zwollenaren vinden het jammer dat Zwolle te groot is voor het servet en te klein voor het tafellaken. Zwolle zou zichzelf meer op de kaart moeten zetten. Enerzijds is er dus een sterke behoefte een lekker rustige stad te blijven, maar anderzijds wil men wel gehoord worden. Menig Zwollenaar zit met de worsteling dat je als stad groter wordt en er steeds meer mensen van buiten komen met andere ideeën, gewoonten, behoeften. De andere kant is dat men trots is dat Zwolle in Nederland een andere naam heeft gekregen. Dat sommigen dat nog niet genoeg vinden ligt aan het ambitieniveau dat wordt nagestreefd. (fragmenten uit ‘Moment, opname voor een stadsfoto’, Duyvendak/Van de Wetering, 2003)

Kampen Water speelt in Kampen een belangrijke rol. De IJssel en Kampen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De ligging van Hanzestad Kampen aan de monding van de IJssel maakte Kampen in het verleden tot een welvarende handelsstad met kooplieden vol ondernemersgeest. Die ondernemersgeest is er nog steeds. Handel en industrie zijn voorname pijlers onder de plaatselijke economie. Dat geldt ook voor recreatie en toerisme. De IJssel speelt daarbij een belangrijke rol als vaarverbinding tussen Noord en Zuid-Nederland maar ook de aantrekkingskracht van historische binnenstad.

Kampen heeft een lange en rijke historie. Achter een magnifiek IJsselfront ligt de oude binnenstad die zich laat lezen als een geschiedenisboek. Het is een aaneenschakeling van historische gevels en monumentale gebouwen. Kampen hecht aan het verleden en koestert zijn cultureel erfgoed, maar maakt ook werk van hedendaagse cultuur. Karakteristiek voor Kampen is ook de plaats die verschillende kerken geloofs- gemeenschappen innemen. De kerkelijke meelevendheid is groot.

Kampen is tegelijk ook een groene stad. De zeven kernen van Kampen kenmerken zich vooral door hun landelijke, rustieke karakter en een sterke agrarische sector. Ook de kernen hebben een rijke cultuurhistorie. De sociale samenhang is hier een groot goed. Dynamisch en bedaard, beide elementen zijn belangrijk.

Bij de mensen in de stad en de kernen staat de menselijke maat voorop. Die moet letterlijk maatgevend zijn bij het ontwikkelen van visies en plannen. Anderzijds is er de notie dat Kampen moet bouwen aan zijn toekomst en dat groei en wat daarmee samenhangt noodzakelijk is. Het dilemma tussen bedaard en dynamisch is typerend voor de Kampenaren.

Als iets duidelijk naar voren komt, dan is het wel dat mensen in de stad en in de kernen het belangrijk vinden dat zij elkaar kennen. De menselijke maat moet letterlijk maatgevend zijn bij het ontwikkelen van visies en plannen. Opvallend is dat veel

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 17 mensen in Kampen de rust koesteren en graag veel bij het oude laten. Het rustieke karakter van de gemeente is immers voor een belangrijk deel dat wat Kampen tot Kampen maakt. Het zit ook een beetje in de aard van de mensen om niet teveel te willen veranderen. Maar dat geldt niet voor iedereen. “Als er straks 60.000 mensen wonen, is het een flinke gemeente, hoor! Dan moet er echt wel wat te doen zijn”. Kampen moet dan ook een manier vinden hoe om te gaan met het dilemma tussen bedaard en dynamisch (Fragmenten uit ‘Kampen lonkt naar 2030, Strategische Visie Kampen 2030’, een gesprek met de bevolking over de ontwikkeling van de stad, kernen en het landelijk gebied).

2.3 Voorzieningen

Zwolle Kampen Netwerkstad is een vitaal en leefbaar gebied. Het aanbod van voorzieningen is op het niveau van Zwolle Kampen Netwerkstad hoogwaardig en redelijk compleet.

Onderwijs Zwolle heeft een belangrijke regionale functie op het terrein van onderwijs en zorg. In Zwolle zijn alle soorten onderwijs aanwezig: van voorschool/basisschool en brede school tot en met hoger en universitair onderwijs. De grote regionale trekkers zijn de ROC’s, Deltion College en Landstede, de Ambelt (speciaal onderwijs) en VU- Windesheim (HBO en universiteit). Daarnaast zijn de Zwolse locaties van hogeschool voor de kunsten ArtEZ, de Gereformeerde Hogeschool, de Katholieke PABO, de Fontys Pedagogisch Technische Hogeschool en de Open Universiteit in Zwolle te vinden. De kunstacademie van Kampen is in het schooljaar 2004/2005 volledig naar Zwolle verhuisd. Met de fusie van Windesheim met de Vrije Universiteit (VU) Amsterdam is Zwolle definitief een complete onderwijsstad geworden. Ruim 30.000 scholieren en studenten komen van buiten Zwolle, vaak uit de regio. Dankzij de fusie tussen VU en Windesheim komen door studenten en hoogleraren kennis en culturele voorzieningen naar Zwolle en het geeft zo meer stedelijke ‘schwung’ aan Zwolle. Studenten zullen zich in grotere getale dan tot nu toe gaan huisvesten.

Kampen concentreert zich de laatste jaren vooral op het behoud en de versterking van het voorschoolse, basis-, speciaal- en voortgezet onderwijs. Het reformatorische Pieter Zandt College heeft met circa 2.500 leerlingen een functie voor een zeer brede regio. Beide andere scholen voor voortgezet onderwijs (het Almere College en het Ichthus College) hebben een functie voor een wat kleinere regio. Beide scholen hebben het HAVO- en VWO-onderwijs op eigen locaties gehuisvest, maar verwachten hun VMBO-onderwijs binnen enkele jaren gezamenlijk op een gezamenlijke locatie onder te brengen. Naast de VMBO-richtingen zal ook het VSO en het Leerweg Ondersteunend Onderwijs (LWOO) op deze locatie een plek krijgen. Zowel Zwolle als Kampen hebben een school voor dove en slechthorende kinderen.

18 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Binnen brede scholen werkt het onderwijsveld samen met andere instellingen, zowel op het gebied van welzijn (peuterspeelzaal, kinderopvang, speel-o-theek, bibliotheek e.d.) als op het terrein van zorg (thuiszorg, bureau Jeugdzorg e.d.). In Zwolle concentreren zich sommige instellingen ook fysiek in één gebouw of op één locatie. Omdat dit in Kampen in verband met de beperkte ruimte vaak onmogelijk is, zal dit alleen bij nieuwbouw een optie zijn. Om deze reden krijgt het concept Brede School in Kampen in eerste instantie een invulling via organisatorische samenwerking.

Het vertrek van HBO-onderwijs uit Kampen heeft gevolgen voor de sfeer op straat in de binnenstad van Kampen. De twee theologische universiteiten in Kampen zijn betrekkelijk klein en hebben niet de intentie om met nieuwe studierichtingen uit te breiden. Wel zijn tussen de Gereformeerde Hogeschool Zwolle,de Theologische Universiteit Kampen en de Theologische Universiteit Apeldoorn afspraken ten aanzien van pastorale opleidingen. Zwolle ontwikkelt zich steeds meer als studentenstad, zeker nu Windesheim gefuseerd is met de Vrije Universiteit. Wellicht kan Kampen een rol spelen bij de realisatie van studentenhuisvesting.

Het MBO-onderwijs in Kampen, dat op een klein gedeelte na ook verdwenen was, lijkt met de komst van het reformatorische Hoornbeeck College weer terug te keren. Deze tot nu toe tijdelijke dependance lijkt binnen afzienbare tijd een meer definitieve vorm te krijgen.

Gezondheidszorg Met de Isala klinieken beschikt Zwolle over het grootste niet-academische ziekenhuis van Nederland, tevens het eerste niet-academische ziekenhuis met een Ronald McDonald huis. Er werken zesduizend mensen en het verzorgingsgebied omvat 400.000 mensen. Dit resultaat van een fusie tussen de ziekenhuizen De Weezenlanden en Sophia krijgt fysiek een gezicht met de bouw van een nieuw ziekenhuis op de locatie Sophia. In de nabijheid van de Isalakliniek is ook de landelijk bekende epilepsiekliniek gevestigd. De komst van het psychiatrisch ziekenhuis 'De Zwolse Poort' naar Zwolle maakt het aanbod van zorg in de stad nog meer compleet. Omdat door de vergrijzing de vraag naar zorg toeneemt, concentreert Zwolle Kampen Netwerkstad samen met zorgaanbieders een deel van deze zorg langs zogenaamde zorgboulevards. Zorgboulevards worden zowel gebruikt voor ouderen en zorgvoorzieningen als voor opvang en behandeling van verslaafden. Naast de Kamper polikliniek wordt een nieuw verpleeghuis in Kampen gerealiseerd. In de directe nabijheid hiervan zullen ouderenwoningen, een huisartsenpraktijk, een apotheek en andere zorgaanbieders (waaronder de Zwolse Poort) gehuisvest worden. Tegelijkertijd moet ook op andere plaatsen in Kampen een beter aanbod van wonen en zorg voor ouderen komen. Dat gebeurt in de vorm van woon-zorgzones, in onder andere de Hanzewijk maar ook bij de ontwikkeling van nieuwe wijken in de toekomst.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 19 Sport Het sportklimaat in Zwolle Kampen Netwerkstad is goed. Sportorganisaties zoals FC Zwolle (voetbal), Landstede Volleybal en Landstede Basketbal bedrijven topsport. Kampen heeft net als Zwolle veel sportaccommodaties en is uniek met twee voetbal- verenigingen in de hoofdklasse van het amateurvoetbal. Zwolle en Kampen investe- ren fors in hun sportaccommodaties. Dat geldt ook voor de behoefte aan meer individuele sportbeoefening, al speelt de markt daar ook op in. Amateurverenigingen hebben belang bij voldoende vrijwilligers die de verenigingen in stand houden. Op het niveau van Zwolle Kampen Netwerkstad zijn nog wel inhaalslagen nodig om te komen tot een goede spreiding van sportaccommodaties die van goede kwaliteit zijn. Daardoor worden de mogelijkheden groter en kunnen ook gezamenlijk grootschalige sportevenementen worden georganiseerd.

Cultuur Jaarlijks bezoeken 100.000 mensen de musea, 300.000 de bioscopen en 100.000 de theaters. Het merendeel van deze voorzieningen is in Zwolle gevestigd. Kampen beschikt met de Stadsgehoorzaal over een redelijk groot theaterpodium en er is een nieuwe bioscoop in aanbouw. Er zijn in Zwolle ongeveer zestig cafés en meer dan vijftig restaurants. Het driesterrenrestaurant De Librije is het bekendste. Sinds enkele jaren vindt er een inhaalslag plaats op het terrein van de cultuur en uitgaansmogelijk- heden. Veel Zwollenaren zijn tevreden met het aanbod van kleine musea, het poppodium, de bioscoop, de schouwburg en de festivals. Anderen missen in het aanbod dat wat steden als Deventer of Groningen zo bijzonder maakt: een parel met toeristische aantrekkingskracht, het neusje van de zalm. Het nieuwe theater De Spiegel op het Noordereiland kan in het wegnemen van dat gemis een rol vervullen. De schouwburg, de bioscoop en de musea zijn culturele voorzieningen die Kampen een zekere stedelijke allure geven. De renovaties en aanpassingen die op dit moment plaatsvinden bij deze instellingen moeten er voor zorgen dat zij ook in de komende jaren een passend cultureel aanbod kunnen verzorgen voor bewoners en bezoekers. Ook wil Kampen haar rijke verenigingsleven en de amateurkunst blijven bevorderen. Het brede opleidingsaanbod van de muziekschool is uniek. De jarenlange aanwezigheid van de kunstacademie heeft het culturele klimaat in Kampen gestimuleerd. Nu deze academie is verhuisd naar Zwolle blijft deze stimulerende factor behouden voor Zwolle Kampen Netwerkstad. De Netwerkstad kent bijvoorbeeld zeer veel zangkoren. In de uitgaanswereld is inmiddels de nodige samenwerking. Zwolle en Kampen beginnen voor jonge kunstenaars steeds interessanter te worden om zich te vestigen of om na hun opleiding te blijven. Het is een ontwikkeling die voor de identiteit van Zwolle Kampen Netwerkstad belangrijk is om te stimuleren.

20 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 2.4 Wonen

Zwolle Kampen Netwerkstad bezit bijzondere kwaliteiten die innovatieve, bijzondere en hoogwaardige woonmilieus mogelijk maken. Zwolle Kampen Netwerkstad heeft vanaf de ondertekening van het convenant eind 2000 een pro-actieve houding ingenomen om de verstedelijkingsopgave gezamenlijk op te pakken. Hiertoe zijn programmeringafspraken gemaakt.

Voor de periode 2005 tot 2010 is grotendeels bekend waar de toekomstige woningbouw zal plaatsvinden. Zwolle Kampen Netwerkstad streeft ernaar ruim 6.370 woningen toe te voegen. Hierover is een convenant gesloten met het Rijk, de provincie en Zwolle Kampen Netwerkstad, waarbij naast het streefgetal een minimale productie van 5.090 woningen is afgesproken.

Zwolle Zwolle is voor velen een ideale woonstad. De historische binnenstad, de rust en het groen, de hoogwaardige voorzieningen, de goede werkgelegenheid en de centrale ligging in Nederland worden alom gewaardeerd. De stad combineert suburbaan wonen met hoogstedelijke voorzieningen. Het behoud van de vitaliteit van de bestaande wijken verdient aandacht. Zwolle kent een grote differentiatie aan woonmilieus: stedelijke milieus rond de binnenstad in Assendorp en Dieze, dorpse woonmilieu’s in Berkum, Westenholte en Ittersum, villa’s in de Brinkenbuurt en rond het station, groenstedelijk in Zwolle-Zuid, de Aa-landen en Stadshagen.

Tot 2010 wil Zwolle 4.450 woningen bouwen. In Holtenbroek is ingrijpende herstructurering in uitvoering. De herstructurering in Kamperpoort is in voorbereiding. De volgende herstructureringsopgave ligt in Dieze-Oost. De herstructurering biedt kansen om in de betreffende wijken meer differentiatie aan te brengen in woonmilieus en prijscategorieën.

Zwolle vervult een belangrijke opvangfunctie voor de regio. Dit geldt zeker voor de bijzondere doelgroepen, zoals ouderen, gehandicapten, dak- en thuislozen, woon- wagenbewoners. Zij horen bij de stad en Zwolle wil ook ruimte bieden aan deze groepen. Speerpunt hierbij is wonen en zorg. Zwolle is in toenemende mate een studentenstad. Dit heeft een stijgende vraag naar studentenhuisvesting tot gevolg. Zwolle werkt aan tijdelijke en structurele studentenhuisvesting.

Kampen In Kampen zijn de grote verschillen in landschaptypen, karakteristieken en ligging bepalend voor de identiteit van de woonmilieus. De woningmarkt van Kampen biedt een breed scala aan mogelijkheden. In de historische stad staan enkele honderden monumentale woonhuizen en de buitenwijken kennen zowel voor- als naoorlogse woningbouw in alle vormen.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 21 De woningmarkt van Kampen kent weinig ‘uitschieters’. Er worden vooral woningen gebouwd en ontwikkeld voor de middenklasse. In een aantal naoorlogse wijken is - op beperkte schaal- functionele hoogbouw neergezet. Uniek voor Kampen is het hoge aandeel particuliere kavels dat uitgegeven wordt. De kleine kernen kennen een heel eigen structuur. Bij de ontwikkeling van de meest recente wijken wordt door het opstellen van beeldkwaliteitplannen veel aandacht geschonken aan de kwaliteit. Het open polderlandschap is vanuit alle kernen snel bereikt. In de periode 2005 tot en met 2009 zullen er in Kampen 1420 nieuwe woningen gebouwd moeten worden. Daarnaast dienen 500 woningen vervangen te worden. Zo is er in de Hanzewijk een ingrijpende herstructurering aan de orde. Deze herstructureringsoperatie biedt kansen om in bestaand stedelijk gebied aan de kwalitatieve vragen tegemoet te komen. In totaal heeft Kampen een woningbouwopgave van 1920 woningen voor de periode 2005 tot en met 2009.

Afspraken met de regio Op regionaal niveau draagt Zwolle Kampen Netwerkstad vanuit de gezamenlijke woningbouwopgave ook zorg voor een goede afstemming over de woningbouw. Het overleg tussen Zwolle Kampen Netwerkstad, de buurgemeenten Zwartewaterland, Dalfsen, Raalte en Olst-Wijhe en de provincie heeft inmiddels een structureel karakter gekregen. Dit heeft geresulteerd in een convenant waarin is afgesproken dat de buurgemeenten tot 2009 de bouw van tenminste 465 woningen versnellen, waarvan bijna de helft woningbouw is voor lagere inkomensgroepen.

22 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Wonen en werken 2010

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 23 2.5 Werken

Bedrijven vestigen zich graag in Zwolle Kampen Netwerkstad. De ligging van Zwolle Kampen Netwerkstad heeft daar onmiskenbaar een belangrijke rol in. De regio ligt in een strategische verbindingszone tussen het Noorden en de rest van Nederland. De combinatie van een goed stedelijk woon- en werkklimaat met een uitzonderlijke ligging, midden in een aantrekkelijk buitengebied blijkt succesvol. De regio is goed bereikbaar voor zowel de Randstad als soortgelijke grootstedelijke gebieden vlak over de landsgrenzen. Zwolle en Kampen zijn ook aantrekkelijk voor lokaal en regionaal opererende bedrijven en instellingen. Door hun ligging en positie in het landelijk vervoersnetwerk vervullen Zwolle en straks ook Kampen na de realisering van de Hanzelijn een scharnierfunctie tussen West- en Noordoost-Nederland. Grote nationale transportassen kruisen elkaar hier: de IJssel als Noord-Zuid-vaarroute, de A28 en A50, de railverbindingen tussen Randstad, Noord-Nederland en het noorden van Duitsland, waaronder de nieuwe Hanzelijn, en tussen Zuid en Noord Nederland. Daarnaast heeft Zwolle Kampen Netwerkstad een centrumfunctie voor de wijdere regio, verspreid over vijf provincies.

De rollen van de Isala klinieken (het grootste niet-academische ziekenhuis van Nederland), VU-Windesheim (draagt bij aan een snel groeiende ICT- en kennisinfra- structuur) en de komst van de Zuiderzeehaven zijn belangrijk voor Zwolle Kampen Netwerkstad. Zwolle Kampen Netwerkstad heeft omvangrijke bedrijventerreinen met nog volop groeikansen voor de komende jaren. Het onderscheid tussen ‘nat en droog’ is daarbij overeengekomen. Kampen specialiseert zich vooral in watergebonden (zeehaven-) bedrijvigheid en glastuinbouw, terwijl Zwolle zich toelegt op transport en distributie, de dienstensector, onderwijs en zorg. Die sectoren zijn tevens de branches waarin Zwolle Kampen Netwerkstad zich op regionaal, nationaal en deels internationaal niveau wil onderscheiden.

Het bedrijfsleven is tevreden over de omvang en de aard van het arbeidspotentieel in de regio. Opvallend is dat meer dan de helft van de arbeidsplaatsen in Zwolle wordt ingenomen door werknemers van buiten de gemeente. En de helft van die groep komt van buiten Overijssel. Het onderstreept de bovenregionale positie van Zwolle Kampen Netwerkstad.

24 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Bedrijventerreinen Zwolle Kampen Netwerkstad heeft scenario’s laten opstellen voor de groei van bedrijventerreinen in de komende jaren. Zwolle komt uit op een groei van zestien hectare per jaar tot 2012. Kampen verwacht een groei van acht tot twaalf hectare per jaar.

De voorraad bedrijventerreinen in Zwolle Kampen Netwerkstad bestaat in 2005 uit: • 70 hectare segment gemengd bedrijventerreinen, kavels kleiner dan één hectare (bedrijvenpark RW50, Marslanden); • 170 hectare segment gemengd grootschalig bedrijventerrein (Hessenpoort 1 + 2 en reserve); • 50 hectare segment natte bedrijventerreinen (Zuiderzeehaven).

Kantoren Zwolle onderscheidt zich binnen Zwolle Kampen Netwerkstad door de regionale en bovenregionale kantoren. Deze positie is voor Zwolle Kampen Netwerkstad en voor Overijssel van bijzondere betekenis en wordt breed erkend. Kampen richt zich op kleinschalige tot middelgrote, lokale kantoren. De positie van Kampen kan zich op termijn wijzigen, bijvoorbeeld wanneer de bovenregionale infrastructuur is aangepast. De nieuwe stationslocatie langs de Hanzelijn is in potentie een goede ontwikkellocatie voor kantoren, gecombineerd met wonen.

Detailhandel De detailhandel vormt een belangrijke voorziening voor de inwoners en de bezoekers van Zwolle Kampen Netwerkstad. Voor Zwolle geldt dit vooral voor de bovenlokale consument. Het aanbod is zowel in Kampen als in Zwolle voldoende. In de binnensteden heeft de detailhandel ook een toeristisch-recreatieve functie. Zwolle beschikt in de binnenstad en op een aantal perifere locaties over een aanbod met bovenlokale functie. Op buurt- en wijkniveau heeft Zwolle een netwerk van eerstelijnsvoorzieningen. In tegenstelling tot veel andere steden heeft Kampen in verhouding veel kleine detail- listen. Door de grote ketens dreigen deze echter weggedrukt te worden. Om onderscheidend te zijn, is het van belang ruimte te bieden aan kleinschalige detailhandel die mogelijk gecombineerd kan worden met creatieve ontwerpers en andere nieuwe kleine zelfstandigen.

Landbouw De grondgebonden landbouw is voor de economische structuur van Zwolle Kampen Netwerkstad van minder groot belang dan andere sectoren. Voor Kampen vormt de landbouw een belangrijk onderdeel van de economie (20% van de arbeidsplaatsen, voor Zwolle 5%). De verwachting is dat het werkgelegenheidsaandeel de komende decennia verder zal dalen: schaalvergroting en bedrijfsbeëindiging zijn daarvan de belangrijkste oorzaken. Over het algemeen geldt dat de vitaliteit van de landbouw in de gemeente Zwolle niet sterk is en dat de vitaalste bedrijven van Zwolle Kampen Netwerkstad in de polder Mastenbroek liggen, met een concentratie van glastuinbouwbedrijven in Polder de Koekoek. Glastuinbouwgebied Koekoekspolder neemt een bijzondere plaats in. De locatie is

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 25 in het streekplan Overijssel 2000+ aangewezen als concentratiegebied voor glastuinbouw. Uit een recente landelijke evaluatie blijkt dat van de in 2001 aangewezen vestigingslocaties voor glastuinbouwbedrijven de Koekoekspolder het meest succesvol is in het opvangen van glastuinders uit andere delen van het land. Onlangs is besloten door het Rijk om de Koekoekspolder als vestigingslocatie te behouden en te ondersteunen. Het is van belang dat er wordt samengewerkt aan de ontwikkeling van het gebied. Daarbij zal worden ingezet op innovatieve oplossingen en duurzaamheid. Voor de glastuinbouw, wordt een groei voorzien tot 240 hectare. Volgens de huidige prognose zullen de kavels van de koekoek in 2010 volledig uitgegeven zijn. De glastuinbouw ligt in een kwetsbaar gebied, voor landschappelijke inpassing heeft de provincie in 2005 € 1 miljoen vrij gemaakt. Er is reeds gestart met de aanleg van een terugleverkabel om de toekomstige elektriciteitsvoorziening duurzaam te voorzien.

Naast landbouw- en veeteeltproducten levert landbouw ook kennis op. De agri-kennisstructuur is een bedrijfstak waarmee hoogwaardige kennis aan de landbouw kan worden toegevoegd.

2.6 Toerisme en Recreatie

Zwolle en Kampen zijn behoorlijk in trek bij toeristen. Zwolle Kampen Netwerkstad biedt veel bezienswaardigheden en mogelijkheden voor een dagje uit, een stedentrip of een langere vakantie. Zwolle Kampen Netwerkstad trekt momenteel ruim vijf miljoen toeristische dagbezoeken per jaar. De verblijfvoorzieningen tellen ongeveer 2.500 toeristische slaapplaatsen.

Vooral de historische binnensteden zijn trekkers van formaat. De aandacht voor behoud van de cultuurhistorische elementen is sinds jaar en dag in beide steden groot. Ook de groene woonomgeving en de natuurgebieden in de regio worden door veel bezoekers gezien als belangrijke aanleidingen om naar Zwolle Kampen Netwerkstad te komen. Zwolle kent de unieke groene-vingerstructuur, waarbij het buitengebied tot in het centrum van de stad wordt verbonden door parken, singels en andere groene locaties. Het culturele leven wordt ook benut door bezoekers en toeristen. Musea, theaters, festivals, warenmarkten en andere evenementen trekken veel bezoekers uit de regio en de rest van het land.

Zwolle Kampen Netwerkstad ziet toerisme als een belangrijk onderdeel van de complete stad. Vanuit deze optiek levert toerisme niet alleen een bijdrage aan de versterking van de economie en werkgelegenheid. Een geïntegreerd toeristisch beleid kan ook bijdragen aan de leefbaarheid, vitaliteit, veiligheid en toegankelijkheid van de stad voor de eigen inwoners. Daarnaast kan het toerisme de identiteit en het imago van Zwolle Kampen Netwerkstad versterken. Voor de ontwikkeling en stimulering van toerisme en recreatie in Zwolle Kampen

26 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Netwerkstad is het Masterplan Toerisme Zwolle-Kampen geschreven, een kaderstellend beleidsplan voor de periode 2002-2010. Het Masterplan Toerisme richt zich op drie gebiedseenheden: de stad Zwolle, de stad Kampen en het buitengebied. Daarbij kan ook de integrale inrichting van de Veluwerandmeren worden betrokken.

De gebieden - de steden en het buitengebied - bezitten afzonderlijk en gezamenlijk bijzondere kwaliteiten, die een onderscheidend en aantrekkelijk toeristisch product vormen. Zowel Zwolle als Kampen heeft een cultuurhistorische binnenstad met een gevarieerde horeca- en winkelfunctie en aantrekkelijke cultuurtoeristische voorzieningen. Ook het buitengebied met het vele water en het open landschap met haar bijzondere kwaliteiten biedt mogelijkheden voor de ontwikkeling van het toerisme. Het behoud en de stimulering van het toeristische product afhankelijk van bijvoorbeeld de inrichting van de openbare ruimte, het voorzieningenniveau, het imago, infrastructurele voorzieningen als de Bypass Kampen en stationslocaties en ontwikkelingen zoals het Nationaal Landschap IJsseldelta.

2.7 Landschap en Natuur

De natuur- en landschapswaarden in Zwolle Kampen Netwerkstad hebben een directe relatie met het karakter van het gebied als rivierdelta. De IJsseldelta vormt een van de gaafste rivierdelta’s van Europa. Het landschap van de IJsseldelta is opgebouwd uit diverse landschappelijke eenheden. De IJssel snijdt zichzelf een baan door de hoge Sallandse en Veluwse zandgronden om vervolgens uit te monden in de vlakke IJsseldelta. Er is een groot contrast tussen hoog, droog, kleinschalig, bos, lommerrijk en vlak, overzichtelijk en gevormd door de kracht van water. In het gebied ten westen van Zwolle bevinden zich de polders Kamperveen, Mastenbroek en Kampereiland. Elk met een eigen karakteristieke verkaveling, maat en schaal. Oude IJsselarmen en dijkrestanten, waarvan vele met littekens van oude doorbraken, vertellen het verhaal van de opbouwende en afbrekende krachten van het water. De polder Mastenbroek is uniek vanwege de grote openheid en de geometrische structuur van weteringen met daarlangs wegen en bebouwing. Alleen rond de bebouwing, deels op terpen gelegen, is beplanting aanwezig. De Koekoekspolder is eerst verveend en later drooggemalen en bebouwd met groot deel glastuinbouw. Het Kampereiland is een recentere zeekleipolder, afgezet onder invloed van getijden- werking van de voormalige Zuiderzee. Het is een bijzonder rijk landschap met een meer grillige structuur van dijken en veel zwaarbeplante terpen.

Polder Kamperveen en Zalk zijn klei- en klei-op-veenpolders met een meer lineaire

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 27 structuur van wegen, dijken en waterlopen. Het Haerstenbroek, de Venekampen en de Tolhuislanden vormen een open veenweidelandschap. Aan de oostzijde van Zwolle ligt de Vecht met het daarmee verbonden rivierenlandschap en aan de zuidzij- de van Zwolle bevindt zich het kleinschalige, besloten landschap met dekzandruggen. Hier zijn verschillende landgoederen te vinden.

Het gebied van Zwolle Kampen Netwerkstad kent een grote verscheidenheid aan natuurtypen, verbonden aan de verschillende bodemkundige en landschappelijke eenheden. Bijna alle buitendijkse gebieden inclusief de randmeren zijn aangemerkt als Vogelrichtlijngebied en deels als Wetlandgebied en Habitatgebied. Het gaat om het Zwarte Meer, Ketelmeer, Vossemeer en Drontermeer. De natuurwaarden zijn gekoppeld aan het agrarische gebruik voor melkveehouderij. Grote delen van de agrarische gronden hebben de status van weidevogelgebied en/of ganzenfourageergebied.

De grote, unieke landschappelijke kwaliteiten van Zwolle Kampen Netwerkstad moeten worden gekoesterd en ontwikkeld. Allereerst betekent dit het behouden en aanscherpen van de ruimtelijke contrasten tussen de verschillende landschapseen- heden: het contrast tussen de open en grootschalige veen- en kleigebieden en de gesloten en kleinschalige dekzandgebieden en het contrast tussen IJssel en de meer ingesneden en besloten Vecht. De verschillen in landschappen klinken ook door in de steden en de begrenzing van de steden. Uniek voor Zwolle is dat door de huidige groene vingermodel het landschap tot diep in de stad doordringt, waardoor de stedeling direct van het landschap kan genieten. Voor Zwolle en Kampen zijn ook de weidse vergezichten van de polders uniek. De overgang van stad naar land is in de polders scherp, het contrast is hier groot, terwijl de overgangen in de zandgebieden veel diffuser zijn.

Zwolle Kampen Netwerkstad ligt temidden van de nationale Parken de Hoge Veluwe en Weerribben. In Zwolle Kampen Netwerkstad is het Nationaal Landschap IJsseldelta een essentieel onderdeel dat de steden met elkaar verbindt.

28 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Water, landschap en natuur 2010

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 29 2.8 Water

Water is altijd al belangrijk geweest voor Zwolle Kampen Netwerkstad. Water is een belangrijke drager voor de identiteit en imago van de IJsseldelta met haar steden. Water komt terug in cultuur, Hanzesteden, heden en verleden, de IJssel en delta en de wateropgaven. Water zal ook voor de toekomst van Zwolle Kampen Netwerkstad van groot belang blijven als inspiratiebron. Het thema komt daarom ook specifiek terug in het programma van Zwolle Kampen Netwerkstad en de boegbeelden.

Zwolle Kampen Netwerkstad is gelegen in de delta van de IJssel, de Overijsselse Vecht en het Zwarte Water. Deze delta wordt in het noorden en westen begrensd door randmeren van de Flevopolder en de Noordoostpolder. De drie genoemde rivieren hebben samen met hun dijken en restanten van oude rivierlopen een grote structurerende werking en dragen bij aan de ruimtelijke kwaliteit van het gebied. Daarbij ontlenen de Hanzesteden Zwolle en Kampen een sterke identiteit aan hun ligging aan de rivier, respectievelijk het Zwarte Water en de IJssel. Het regionale watersysteem heeft per landschappelijke eenheid een eigen karakteristiek patroon. Veel waterstructuren worden toeristisch en recreatief gebruikt.

Waterhuishouding Vanaf de Pannerdense Kop wordt het water van de Rijn over verschillende rivierarmen verdeeld. Bij het huidige maatgevende debiet van 16.000 m?/s treden knelpunten op in afvoer en daarmee ook veiligheid. Vooral nabij de flessenhals bij Kampen, waar uiterwaarden haast volkomen ontbreken. Naast piekafvoeren (maximaal 2400 m?/s voor de IJssel) zorgt een noordwesterstorm hier voor opstuwing van het Ketelmeerpeil en een belemmerende afvoer van rivierwater. Peilbeheer op het IJsselmeer heeft gevolgen voor de hoogten van de waterpeilen in de IJssel. Door de zeespiegelstijging zal na 2030-2050 ook het peil het IJsselmeer stijgen, omdat de afvoercapaciteit van de sluizen in de Afsluitdijk dan niet meer voldoende mee kan groeien met de extra aanvoer vanuit de IJssel. De invloed van het IJsselmeer is stroomopwaarts tot Zwolle merkbaar. De balgstuw tussen Ketelmeer en Zwarte Meer wordt bij hevige storm in werking gesteld (gemiddeld 1 keer per jaar), met als doel de gronden rondom het Zwarte Meer te beschermen en verdere opstuwing van het water te voorkomen. In de huidige situatie voldoen nagenoeg alle waterkeringen aan de normen. Bij deze hoogte van dijken is rekening gehouden met de situatie waarin piekafvoeren optreden bij westenwind. Het Kampereiland wordt gebruikt als water- opvanggebied met een overstromingsfrequentie van eenmaal per 500 jaar.

Er zijn sterk verschillende waterhuishoudkundige situaties in het gebied, verbonden aan de hoogteligging en de bodemsoorten, die elk hun specifieke grondgebruiks- mogelijkheden bieden. Globaal is het noordelijk en westelijk deel van het gebied laag en nat en het zuidelijk deel hoog en droger.

30 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Drinkwatervoorziening In het Engelse Werk bij Zwolle wordt voor drinkwater grondwater en oevergrond- water gewonnen. De winning geschiedt in 2005 niet volgens duurzame principes. Knelpunten zijn de instroming van ernstig vervuild water uit het Zwolse stations- gebied, het feit dat een groot deel van het grondwaterbeschermingsgebied ligt in de bebouwde kom van Zwolle en dat het tracé van de Hanzelijn het waterwingebied doorsnijdt.

In hoofdstuk 4, in het programma van Zwolle Kampen Netwerkstad, wordt een aantal integrale opgaven geformuleerd, waarbij de wateropgave nu en in de toekomst (zoals geformuleerd in het Rijksbeleid WB21) een belangrijke rol speelt.

2.9 Infrastructuur

De externe bereikbaarheid heeft altijd een grote rol gespeeld in de ontwikkeling van Zwolle en Kampen. In vroegere jaren betrof dat vooral de bereikbaarheid over het water. Voor beide voormalige Hanzesteden was de IJssel een belangrijke handels- route tussen Holland, Zeeland, Vlaanderen en het Oostzeegebied. Sinds de vorige eeuw is de nadruk komen te liggen op de bereikbaarheid van beide steden over het spoor en de weg.

Vanwege de gunstige bereikbaarheid heeft de regio van Zwolle Kampen Netwerkstad zich in de afgelopen decennia sterk ontwikkeld als (inter-) nationaal scharnierpunt tussen West- en Noordoost-Nederland en het Noord-Duitse achterland. Landelijk gezien telt Zwolle op de stad Utrecht na het grootste aantal spooraansluitingen in verschillende richtingen. Zwolle is een intercitystation en heeft spoorverbindingen met de Randstad (Amersfoort, Utrecht, Amsterdam, Rotterdam en Den Haag), met het noorden (via Meppel naar Leeuwarden en Groningen) met het zuiden (via Deventer naar Arnhem/Nijmegen en Roosendaal) en met het oosten richting Emmen en Almelo/Enschede

Op internationaal niveau is de A28 een schakel in het Trans-Europese wegennet tussen de Randstad, Noord-Duitsland en verder naar Scandinavië. Op nationaal niveau vormt de A28 en A50 de hoofdverbindingsas tussen Oost-Nederland (Arnhem/Nijmegen), de Randstad en Midden-Nederland (Utrecht, Amersfoort) en met Noord-Nederland (Groningen, Assen, Leeuwarden). Bij Hattemerbroek komen de A28 en de A50 samen, terwijl bij Meppel de A28 zich weer opsplitst in de A28 en de A32. Dit maakt de passage van de A28 door Zwolle van groot belang voor de ontsluiting van Noord-Nederland. Ook de verbinding van de N50 met de A6 (de N23) speelt in dit netwerk een grote rol vanwege het belang van de A6 als as tussen de Randstad en het Noorden.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 31 Op lokaal en regionaal niveau is sprake van een uitgebreid onderliggend wegennet, dat in belangrijke mate de regionale centrumfunctie van de stad Zwolle ondersteunt. Het betreft onder andere de N50 (Kampen), de N35 (Ceintuurbaan in Zwolle, richting Raalte), de N340 (Dalfsen), de N337 (IJsselallee in Zwolle), en de N377 (Hattem). Daarnaast fungeert de A28 als verbinding voor het verkeer binnen het stadsgewest Zwolle. Mede door het beperkt aantal rivieroverschrijdende verbindingen maakt relatief veel korte afstandsverkeer (regionaal en lokaal verkeer) gebruik van de A28.

Op spoorgebied is regionaal met name de Kamperlijn van groot belang voor het verkeer tussen Kampen en Zwolle. Het railsysteem wordt in de regio ondersteund door een uitgebreid netwerk van busverbindingen. Weg (inclusief de fietsverbindingen) en spoor ontsluiten zowel de belangrijke werkgebieden en centra in Kampen en Zwolle als ook de concentraties van onderwijsinstellingen en zorginstellingen in Zwolle. In de afgelopen jaren heeft met name de spoorzone in Zwolle een nieuwe impuls gekregen door de toevoeging van een nieuw ruimtelijk programma.

De strategische ligging van Zwolle Kampen Netwerkstad aan de IJssel en nabij het IJsselmeer wordt de komende jaren benut door de aanleg van de Zuiderzeehaven ten noordwesten van Kampen. Belangrijk voor de bereikbaarheid van de Zuiderzeehaven is de verdieping van de vaargeul van de IJssel. Ook voor de bereikbaarheid voor de recreatievaart is deze verdieping van belang.

32 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Hoofdinfrastructuur 2010

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 33 Integratie wonen, werken, water, landschap, natuur en de hoofdinfrastructuur 2010

34 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 35 36 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 3. Zwolle Kampen Netwerkstad in het nationale en regionale krachtenveld Zwolle Kampen Netwerkstad staat niet op zich. Ze maakt deel uit van een regio, van Nederland en van Europa. De ontwikkeling van steden en regio´s is sterk afhankelijk van ontwikkelingen in hun omgeving. Voor de huidige en toekomstige ontwikkeling van Zwolle Kampen Netwerkstad is de positie die dit netwerk inneemt in een groter geheel daarom van wezenlijk belang. Zwolle Kampen Netwerkstad heeft de ruimte om keuzes te maken en de regie te voeren.

Kracht Zwolle Kampen Netwerkstad is uniek als knooppunt van water-, wegen railinfra- structuur in combinatie met een kwalitatieve compleetheid op het gebied van wonen, werken en voorzieningen. Zwolle Kampen Netwerkstad is een samenhangend geheel van landschap, cultureel erfgoed, de IJsseldelta en rijke historische binnensteden. Van oudsher vormt Zwolle Kampen Netwerkstad de verbindende schakel tussen West- en Zuid-Nederland (in het bijzonder de Randstad) aan de ene kant en Noord- Nederland aan de andere kant. Het is mede deze bijzondere ligging die de voorspoedige ontwikkeling van Zwolle Kampen Netwerkstad mogelijk heeft gemaakt. Niet voor niets is Zwolle de afgelopen tien jaar in inwonertal en arbeidsplaatsen het snelst gegroeid van alle grote steden in de vijf noordoostelijke provincies. De positie van Zwolle Kampen Netwerkstad zal door ontwikkelingen op het gebied van weg, spoor, en water in de toekomst alleen nog maar sterker worden en komt de westkant van het netwerk ook veel prominenter op de kaart te liggen. Zwolle Kampen Netwerkstad werkt tegelijkertijd aan behoud en versterking van de kwaliteiten in het gebied. Het landelijk voorbeeldproject ontwikkelingsplanologie IJsseldelta bestaat uit het Nationaal Landschap IJsseldelta en de integrale complexe opgave Bypass Kampen in het kader van de PKB Ruimte voor de Rivier. Vanuit rijksbeleid (Nota Ruimte) worden beide projecten van grote waarde geacht. Project IJsseldelta biedt Zwolle Kampen Netwerkstad kansen om de unieke combinatie van knooppunt en kwalitatieve compleetheid te versterken. Hierin worden tevens de doelstellingen van Europees en provinciaal beleid ten aanzien van de realisering van de Ecologische Hoofdstructuur en behoud en ontwikkeling van weidevogelkwaliteiten in de IJsseldelta bereikt.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 37 De positie van Zwolle Kampen Netwerkstad leidt niet alleen tot voorrechten, maar ook tot plichten. Het Rijk erkent de bijzondere positie van Zwolle Kampen Netwerkstad en omgeving en verbindt daar opgaven aan. De potenties van en opdrachten aan de regio kunnen op gespannen voet staan met de bestaande kwaliteiten, maar het is de uitdaging om te zoeken naar een balans waarin de bestaande kracht en de toekomstige kansen in evenwicht zijn. De plaats die Zwolle Kampen Netwerkstad en omgeving heeft toebedeeld gekregen in de Nota Ruimte is hierbij belangrijk. Daarnaast is de regio van Zwolle Kampen Netwerkstad in beweging door de komst van nieuwe infrastructuur. Kampen krijgt bijvoorbeeld een prominentere plek op de landkaart met de komst van de Hanzelijn.

Veranderende positionering Door landelijke ontwikkelingen op het gebied van infrastructuur, water, natuur en landschap, de extra verstedelijkingsdruk op Almere en de zone langs de A6 krijgt Zwolle Kampen Netwerkstad een nieuwe positie op de kaart van Nederland. De veranderende positionering van Zwolle Kampen Netwerkstad in het landelijke infrastructuurnetwerk biedt unieke kansen voor de toekomstige ontwikkelingsmogelijkheden van dit gebied. Zeker wanneer deze ontwikkelingen gecombineerd worden met andere zaken zoals de Bypass van de IJssel bij Kampen, het Nationaal Landschap IJsseldelta en de twee historische binnensteden die Zwolle Kampen Netwerkstad rijk is. De combinatie van de kwalitatieve en programmatische kenmerken en de fysieke ontwikkelingsmogelijkheden vormen de basis van de Netwerkstadvisie.

38 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Huidige nationale positionering

Toekomstige nationale positionering

Bron: Rapportage BVR Kaders voor de Netwerkstadvisie Fase 1

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 39 Nota Ruimte Zwolle en omgeving is een bijzondere positie toebedeeld in de Nota Ruimte. Het Rijk hecht in die nota grote waarde aan afstemming en samenwerking tussen gemeenten en met name bij gemeentegrensoverstijgende vraagstukken op het gebied van ver- stedelijking, economie en verkeer en vervoer. Zwolle Kampen Netwerkstad wil deze kansen verzilveren. De aanwijzing van de IJsseldelta tot Nationaal Landschap is voor Zwolle Kampen Netwerkstad van groot belang. Hiermee is landelijk gehonoreerd dat Zwolle Kampen Netwerkstad unieke nationaal kenmerkende landschapskwaliteiten bezit, met in samenhang daarmee bijzondere natuurlijke, cultuurhistorische en recreatieve kwaliteiten.

40 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 In de Nota Ruimte (2005):

Bij de vormgeving en inzet van financiële instrumenten, bij de totstandkoming van afspraken en in voortgaande ontwikkelingsprocessen, zal het rijk actief, maar selectief vorm geven aan zijn betrokkenheid vanuit de (inter)nationale betekenis van nationale stedelijke netwerken en economische kerngebieden. Stedelijke samenwerkingsverbanden die niet tot een van de nationale stedelijke netwerken behoren, maar wel met goede, onderling op elkaar afgestemde plannen komen op het gebied vanonder meer wonen, mobiliteit, water, de aanleg van nieuwe bedrijventerreinen en de realisatie van bovenlokale voorzieningen komen even- eens in aanmerking voor financiële steun van het rijk.

Het stedelijke samenwerkingsverband Apeldoorn-Deventer-Zutphen (Stedendriehoek), de IJsseldelta en de samenwerkende Friese steden (liggende in de Westergozone en de A7-zone) komen hier onder de eerder genoemde voor- waarden in elk geval voor in aanmerking.

Als gebieden in de toekomst voldoen aan de criteria van een economisch kerngebied dan zullen ze ook als zodanig worden behandeld. Zowel het ruimtelijk beleid als het regionaal-economisch beleid van het rijk zullen dan daarop worden aangepast.

Zwolle en omgeving vormt een scharnierpunt in ruimtelijk, economisch en logistiek opzicht tussen de Randstad en Noordoost-Nederland.

De nationale stedelijke netwerken en economische kerngebieden onderscheiden zich qua omvang, dynamiek en positie. Ze hebben verschillende functionele ruimtelijke specialisaties, bevinden zich in verschillende stadia van ontwikkeling en hebben verschillende opgaven. De nationale stedelijke netwerken zijn bij elkaar de belangrijkste grootstedelijke gebieden van Nederland. Ze zijn zowel politiek- bestuurlijk, sociaal, economisch als cultureel van grote betekenis. De economische kerngebieden zijn geselecteerd op grond van hun economische betekenis. Samen met de hoofdverbindingsassen, vormen deze bij elkaar de ruimtelijk-economische hoofdstructuur van Nederland.

De glastuinbouw Koekoekspolder heeft de status als ontwikkelingsgebied voor glastuinbouw gekregen.

Het Rijk wijst IJsseldelta aan als Nationaal Landschap met de daarbij beschreven kernkwaliteiten, te weten: • oudste rationele geometrische verkaveling van Nederland; • grote mate van openheid; • reliëf in de vorm van huisterpen en kreekruggen

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 41 Infrastructuur Het opwaarderen van de N50 richting Emmeloord waardoor er een snellere aansluiting op de A6 ontstaat, het verbeteren van de verbinding naar Flevoland via Dronten (N23), naar Twente via de N35 en het verbeteren van de bereikbaarheid per openbaar vervoer door de aanleg van de Hanzelijn, zorgen ervoor dat Zwolle Kampen Netwerkstad veel prominenter komt te liggen op de landkaart. Voor de ontwikkeling van meer watergebonden werkgelegenheid en het stimuleren van de recreatievaart is het belangrijk dat de IJssel door verdieping en verbreding hierop wordt ingericht.

De Hanzelijn vormt een belangrijke verbetering van de verbinding voor Zwolle Kampen Netwerkstad met de Randstad. Immers, door deze rechtstreekse openbaar vervoersverbinding wordt het noordelijk deel van de Randstad aanzienlijk sneller bereikbaar. Je kunt in het volgende decennium rechtstreeks met de trein naar Lelystad, Almere en Amsterdam. Hierdoor komt het infrastructurele zwaartepunt van Kampen aan de westkant te liggen. Deze gewijzigde oriëntatie zal gevolgen hebben voor de ontwikkeling van de stad. Niet voor niets zullen hier ook de grootschalige ontwikkelingen op het gebied van woningbouw en werkgelegenheid plaatsvinden.

De Hanzelijn-plus is in de Structuurvisie Zuiderzeelijn een van de varianten van de Zuiderzeelijn en gaat over het tracé van de Hanzelijn, na Zwolle over bestaand spoor (met kleine aanpassingen). Keuze door de Tweede Kamer van deze variant levert een nog betere positie op voor Zwolle én Kampen.

Ruimte voor de Rivier, voorbeeldproject ontwikkelingsplanologie IJsseldelta Netwerkstad Zwolle Kampen ligt midden in het rivierengebied van de IJsseldelta. De grote rivieren moeten in de toekomst meer water kunnen afvoeren. De Planologische Kernbeslissing Ruimte voor de Rivier voorziet landelijk in een aantal rivierverruimende maatregelen. Om de IJsseldelta te laten voldoen aan de toekomstige eisen van waterveiligheid volgens Ruimte voor de Rivier moeten er ook hier maatregelen genomen worden. De meest ingrijpende is de Bypass Kampen.

Zwolle Kampen Netwerkstad ziet in de Bypass Kampen een belangrijke kans om aan waterveiligheid ruimtelijke kwaliteit toe te voegen. Om dit te bereiken voert Zwolle Kampen Netwerkstad deze maatregel in samenhang met een aantal andere grote infrastructurele ontwikkelingen die in het zelfde gebied spelen: de Hanzelijn, de verbreding van de N50, de aanleg van de N23 en de toekomstige stadsuitbreiding van Kampen. Zwolle Kampen Netwerkstad en haar partners ontvangen landelijke erkenning en waardering voor deze aanpak doordat het ministerie van VROM het project aanwijst als voorbeeldproject Ontwikkelingsplanologie. Zwolle Kampen Netwerkstad ziet in dit belangrijke project met zijn integrale complexe opgave kansen voor de gehele Netwerkstad voor belangrijke economische structuurversterking, bijvoorbeeld door aantrekkelijke watergebonden woonmilieus toe te voegen.

42 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Nationaal Landschap In de Nota Ruimte zijn de natuur- en landschapswaarden van Zwolle Kampen Netwerkstad onderkend door de aanwijzing van de polder Mastenbroek met het Kampereiland, de Buitenpolders, de IJssel en het Zwartewater tot Nationaal landschap. In het kader van het project IJsseldelta zal voor het Nationaal Landschap als geheel, als voorbeeldproject in het kader van de Nota Ruimte, in 2005 door de provincie en de gemeenten Kampen, Zwartewaterland en Zwolle een ontwikkelingsprogramma worden opgesteld. Het deelgebied de Koekoekspolder, het laagste deel van de polder, wordt hierbuiten gelaten en is in de Nota Ruimte aangewezen als ontwikkelingsgebied voor de glastuinbouw. Om het culturele erfgoed dat de polder herbergt te behouden en ontwikkelen in de toekomst zijn de polder Mastenbroek en de Buitenpolders aangewezen als Belvedèregebied. Voor de Polder Mastenbroek is in 2002 een visie opgesteld, die in 2005 geïntegreerd wordt in het Ontwikkelings- programma voor het Nationaal Landschap IJsseldelta.

Ecologische Hoofdstructuur Centraal in het natuurbeleid staat de Ecologische Hoofdstructuur. Deze is gekoppeld aan de rivieren en de buitendijkse gebieden inclusief de randmeren met daarnaast robuuste verbindingen tussen enerzijds de Veluwe en Vechtstreek ten zuiden van Zwolle, anderzijds de IJssel en het Drontermeer ten zuidwesten van Kampen. Verder wordt gestreefd naar het natuurlijker maken van de Overijsselse Vecht, Zwarte Water en Sallandse Wetering.

De uiterwaarden van de IJssel zijn grotendeels aangewezen als nieuwe natuur. De realisering hiervan kan plaatsvinden via particulier natuurbeheer of aankoop door natuurbeschermingsorganisaties. De IJsseluiterwaarden en de (oevers van) de Randmeren zijn grotendeels aangewezen als Vogel- en Habitatrichtlijngebied. De IJsseldelta kent verder een (inter)nationale betekenis voor weidevogels: vrijwel het hele gebied is begrensd als beheersgebied.

Regionaal verzorgingsgebied Zwolle Kampen Netwerkstad fungeert als hoogwaardig verzorgingscentrum, vooral in de sfeer van de dienstensector, het onderwijs en de gezondheidszorg. Het verzorgingsgebied is groot en omvat delen van vijf provincies: Overijssel, Gelderland, Flevoland, Drenthe en Friesland. Binnen dit verzorgingsgebied is deze functie van Netwerkstad Zwolle Kampen onbetwist en onbedreigd. Wel bestaan er hechte aanvullende functionele verbanden met andere binnen het verzorgingsgebied gelegen kernen. Dit is een unieke situatie in Nederland. Zwolle en Kampen hebben als stedelijk netwerk vanuit hun regionaal verzorgende functie voortdurend een open oog voor de relaties met de wijdere omgeving. Of beter gezegd: het zijn juist de vertakkingen tot in de vijf genoemde provincies, die maken dat Zwolle Kampen Netwerkstad als hoogwaardig centrum kan blijven functioneren.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 43 44 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 4. Het programma van Zwolle Kampen Netwerkstad

Het programma van Netwerkstad Zwolle Kampen beschrijft hoe we de opgaven van de komende jaren willen aanpakken. Per thema worden de vastgestelde kaders en de strategische agenda aangegeven en wordt vermeld hóe die doelstellingen bereikt moeten worden. De strategische agenda (bijlage 2) is door de colleges van Zwolle, Kampen en provincie Overijssel vastgesteld en geven de samenwerkingsthema’s weer waarop de meerwaarde van de samenwerking wordt gezien. Twee paragrafen uit de beschrijving van de basiskwaliteiten van Zwolle Kampen Netwerkstad (hoofdstuk 2) komen niet als paragraaf terug in het programma. De thema’s ‘mensen’ en ‘water’ hebben raakvlakken met diverse onderdelen van het programma, waardoor ze verwerkt zijn in onderstaande programmaonderdelen.

4.1 Identiteit en Cultuur: binding en onderscheid

Het doel van het thema ‘identiteit en cultuur’ is vooral de profilering van het gebied en hoe deze verzilverd kan worden. De identiteit van Zwolle Kampen Netwerkstad hangt sterk samen met de delta, de landschappelijke ligging, de historische Hanzesteden en de culturele traditie op het vlak van reflectie en zingeving. Zwolle en Kampen zijn Hanzesteden en hebben een historische binnenstad. Het is belangrijk voor beide steden om de eigen identiteit uit te dragen en de verschillen tussen de steden uit te buiten, waardoor de historie van Zwolle Kampen Netwerkstad in zijn volle omvang tot zijn recht komt.

Kaders: Zwolle Kampen Netwerkstad kiest voor het versterken van de samenhang en zet in op het benutten en versterken van de aanwezige landschappelijke kwaliteiten, bestaande en nieuwe waterlopen en het vasthouden en versterken van de cultuurhistorische waarden.

Strategische agenda: • Inzetten op de twee Hanzesteden, met hun natuurlijke omgeving, hoog inzetten op eigen kapitaal voor diverse doelgroepen. • Cultuur meer benutten, meer verbindingen maken, dwarsverbanden leggen tussen activiteiten; cultuur benutten door het creëren van broedplaatsen. • Zingeving als goed bindend thema: benut dragende structuren (HBO/universiteit). leg verbindingen op uitingen daarvan; een marketeer hiertoe aanstellen.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 45 Cultuur loopt als een rode draad door de geschiedenis van beide steden. Het profiel van de huidige culturele opleidingen komt daaruit voort en bouwt daarop door. Voor jongeren is dit een aantrekkelijk milieu. Het aangename woonklimaat van Zwolle Kampen Netwerkstad vormt samen met het culturele aanbod ook een aantrekkelijk woonmilieu voor de al wat rijpere cultuurgeneratie met een gezin, die op zoek is naar een combinatie van een mooie, rustige omgeving én culturele prikkels. Ook voor ouderen is de combinatie van historische binnensteden, cultuur en landschappelijk schoon aantrekkelijk.

Cultuur werkt ook als drager van een innovatief milieu. Het gaat erom een innovatief klimaat te ontwikkelen, zodanig dat nieuwe strategieën en nieuwe producten (bijvoorbeeld culinair) tot ontwikkeling komen. Dat vraagt om een klimaat met oorspronkelijke denkers, openheid en stimulansen voor vernieuwing. Ruimte voor creatieve inwoners (broedplaatsen), al dan niet in vrijkomende industriële complexen gekoppeld aan bedrijfsleven en detailhandel, is daarbij cruciaal. Dat vraagt naast ruimtelijke faciliteiten ook om een netwerk tussen kunstopleidingen, bedrijfsleven en midden- en kleinbedrijf en om relaties tussen bedrijfsleven en zorg. Het vraagt ook om interessante en onverwachte koppelingen en creatieve trekkers. Ook het toerisme is gebaat bij een aantrekkelijk afgestemd cultureel aanbod. Festivals (zoals de ‘Stad als Theater’) geven kleur aan Zwolle Kampen Netwerkstad en brengen het onder de aandacht van potentiële bezoekers.

Zwolle en Kampen kennen van oudsher een traditie van reflectie en zingeving. In beide steden heeft het een ander accent en inkleuring maar dat neemt niet weg dat reflectie voor Zwolle Kampen Netwerkstad een bindend thema is. Binnen Zwolle Kampen Netwerkstad is een culturele infrastructuur aanwezig van HBO-universiteit, culturele instellingen, verenigingsleven en kerken. Zwolle Kampen Netwerkstad wil de bestaande culturele infrastructuur voor reflectie en zingeving verder uitbouwen en als kracht inzetten voor het imago van Zwolle Kampen Netwerkstad. Ook plattelandsvernieuwing biedt mogelijkheden voor agrarisch gebonden functies als zorgboerderijen en retraite-oorden. In Zwolle Kampen Netwerkstad staan grote infrastructurele projecten op stapel, met name opwaardering van spoor-, water- en wegennet, Bypass Kampen, Nationaal Landschap IJsseldelta, A28-zone, stationsomgevingen en de stadsuitbreidingen. Ook staan belangrijke grote nieuwbouwprojecten op stapel, zoals de uitbreiding van de Isala klinieken. Verbinding in vormgeving, stedenbouwkundige kwaliteit en architectuur met de kwaliteiten van landschap, water en cultuurhistorische waarden van het gebied zijn een opgave, maar ook een ambitie om deze aanwezige kwaliteiten te versterken. Het is ook een belangrijke kans om de identiteit en het imago van Zwolle Kampen Netwerkstad te versterken. Dat is voor Zwolle Kampen Netwerkstad van groot belang in economisch, toeristisch en cultureel opzicht.

46 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Lobby Een gezamenlijke identiteit kan helpen bij het verkopen van het product Zwolle Kampen Netwerkstad en geeft handvatten voor gezamenlijke lobby. Zwolle en Kampen zullen echter ook altijd van eigen krachten blijven uitgaan. De optelsom kan inwoners en bezoekers van het gebied een gevarieerd aanbod bieden. Eenheid door diversiteit is daarom juist aan te moedigen. Een gezamenlijke visie op de waarden en kwaliteiten van Zwolle Kampen Netwerkstad, zoals rust, ruimte en stedelijke dynamiek, geven de kaders voor overige keuzen. Ook cultuur is bij de identiteit een belangrijke drager. Mogelijkheden kunnen vooral gezocht worden in het scheppen van condities en het stimuleren van kruisbestuivingen. Daarbij bieden leegkomende agrarische gebouwen mogelijkheden. Het is het totaal van Zwolle Kampen Netwerkstad waarbinnen gewerkt kan worden aan de juiste balans.

Afspraken • Bevorderen van de samenwerking en afstemming tussen cultuurinstellingen onderling en bevordering van samenwerking met andere sectoren. Vergroten van de cul- tuurparticipatie door het bevorderen van een verbeterde programmering en aantrekkelijk en afgestemd cultuuraanbod. • Bevorderen van verbindingen van cultuur en innovatieve cultuuruitingen met grote projecten. • Reflectie en zingeving als thema op de agenda plaatsen. De bestaande infrastructuur in onderwijs, filosofische kringen en kerken biedt daarvoor een goede ingang. • Cultuur als verbindend thema benoemen in de boegbeeldprojecten van Zwolle Kampen Netwerkstad • Stimulering van broedplaatsen: Zwolle Kampen Netwerkstad zet samen met kennisinstellingen in op het ontwikkelen en vasthouden van jong talent en onderzoekt de mogelijkheden hiervoor. • Verbetering van het imago van Zwolle Kampen Netwerkstad, door het aanstellen van een marketeer.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 47 4.2 Voorzieningen: compleetheid in perspectief

Kaders: Zwolle Kampen Netwerkstad kiest voor het positioneren van grootschalige (boven)regionale voorzieningen vanuit de nationale bereikbaarheid, langs de hoofdinfrastructuur en voor lokale maatschappelijke en zorgvoorzieningen in de directe nabijheid van de verschillende woongebieden. Daarbij gaat het om onderwijs, zorg, cultuur, recreatie en sport.

Strategische agenda: • Ingezet wordt op collectieve afspraken over regionale voorzieningen en locaties. Dit moet gebeuren vanuit een maatschappelijke programmering op basis van thema’s, doelgroepen en differentiatie vanuit de complementariteit van voorzieningen. • Collectieve afspraken worden gemaakt ten aanzien van voorzieningen en locaties.

Zwolle Kampen Netwerkstad is een vitaal en leefbaar gebied. Het aanbod van voorzieningen is in Zwolle Kampen Netwerkstad vrij compleet en van hoog niveau. De werkloosheid is relatief laag. Deze kwaliteiten wil Zwolle Kampen Netwerkstad vasthouden en verder ontwikkelen, zodat Zwolle Kampen Netwerkstad in de toekomst met haar (basis)voorzieningen optimaal voorziet in de behoefte van de toekomstige bevolking. In de kaderstellende uitspraken wordt vooral ingegaan op de spreiding en bereikbaarheid van de voorzieningen. De voorstellen onder IJsselnet (zie paragraaf 4.7) gaan hier dieper op in.

Regionaal en lokaal De Strategische Agenda behandelt verder de kansen die de samenwerking die Zwolle Kampen Netwerkstad bieden voor optimalisering van de regionale voorzieningen, uitgaande van het principe dat Zwolle en Kampen een eigen verantwoordelijkheid houden. Daarbij hebben niet alleen de gemeenten en provincie een verantwoordelijkheid, maar nemen ook de maatschappelijke organisaties de handschoen op. Groei van het inwonertal betekent een noodzakelijke groei van stedelijke voorzieningen op het gebied van onderwijs, welzijn, sport en cultuur en een kwalitatieve versterking van voorzieningen op wijken buurtniveau.

48 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Uit de stadsdebatten is naar voren gekomen dat Zwolle en Kampen elk een eigen ontwikkelingswens hebben op sociaal terrein. Uit onderzoek blijkt duidelijk dat Zwollenaren voor een kwalitatieve groei van voorzieningen kiezen. Zwolle heeft daarbij voor een wijde regio een regionale tot bovenregionale functie (bijvoorbeeld de Isala klinieken). Wat betreft werkgelegenheid en opleidingsniveau kent Kampen in sociaal-economisch opzicht een zwakkere structuur dan Zwolle. Door economische schaalvergrotingsprocessen zijn voorzieningen en activiteiten op het gebied van dienstverlening, onderwijs en zorg uit Kampen vertrokken, vaak richting Zwolle. Uit het stadsdebat in Kampen kwam naar voren dat Kampenaren in elk geval de basisvoorzieningen op niveau willen hebben met een goede eerstelijns zorg. Reeds in ontwikkeling zijn de zorgboulevards langs de Pannenkoekendijk in Zwolle en rond de polikliniek in Kampen. Een aantal voorzieningen is binnen de regio gebleven. Na de verhuizing van voorzieningen naar Zwolle wil Kampen in balans komen. Kampen wil streven naar behoud van basis-, speciaal- en voortgezet onderwijs naar kwalitatief verbeterde zorg-, cultuur- en basisvoorzieningen in de wijken en kernen. Kampen kan door samenwerking in Netwerkstadverband zorgdragen voor de aanwezigheid van maatschappelijke voorzieningen door bijvoorbeeld de vestiging van dependances of het doorvoeren van specialisaties, zoals sport.

Trends: specifieke aandacht voor jongeren en ouderen Gezien de demografische trend legt Zwolle Kampen Netwerkstad in de programmering, zoals beschreven in hoofdstuk 2, accenten bij twee doelgroepen: jongeren en ouderen. Opvallend is dat het aandeel jongeren in Zwolle Kampen Netwerkstad niet sterk zal dalen. Vooral Kampen kent een relatief jonge bevolkingsopbouw. Voor de vitaliteit van Zwolle Kampen Netwerkstad is dat een te koesteren ontwikkeling. Het is voor jongeren van belang dat zij een goed toekomstperspectief hebben. Om jongeren vast te houden in Zwolle Kampen Netwerkstad zijn goed onderwijs in alle denkbare vormen, werkgelegenheid en sportvoorzieningen van groot belang. Een onderscheidend cultureel klimaat, een innovatief milieu en een gunstig vestigingsklimaat voor starters kan afgestudeerd jong talent aanspreken. Ook houdt Zwolle Kampen Netwerkstad rekening met een ouder wordende bevolking. Dat stelt eisen aan de huisvesting, aan de zorg aan de ontspanning, aan het openbaar vervoer en aan het onderwijs. De trend dat ouderen langer op zichzelf blijven wonen vraagt een andere organisatie van de zorg.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 49 Netwerkvorming en innovatie Van belang bij de programmering is een aantal algemene trends, zoals verschuivingen in verantwoordelijkheden binnen de overheid, veranderingen in rolopvatting en taken van zorgverzekeraars en onderwijs, onderzoek en leerwerktrajecten. De trend dat gemeenten meer verantwoordelijkheden krijgen door wettelijke veranderingen is daarbij van belang. De Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) geeft gemeenten meer verantwoordelijkheden: de gemeenten krijgen de regie voor sociale opvang, zorg en begeleiding. Samenwerking wordt op lokaal, maar ook op regionaal niveau steeds belangrijker. De samenwerking op het gebied van verslavingszorg is een goed voorbeeld. Kennisoverdracht is daarbij van belang. Door interessante dwarsverbanden krijgt Zwolle Kampen Netwerkstad een belangrijke kans voor kwaliteitsverhoging van het voorzieningenniveau, wat ook input levert voor versterking van de identiteit en het imago van Zwolle Kampen Netwerkstad en versterking van de concurrentiekracht.

Onderwijs Het onderwijs kan en wil een belangrijke rol spelen in de kwaliteitsverbetering van het voorzieningenniveau van Zwolle Kampen Netwerkstad. Er is een kwalitatief hoog aanbod van onderwijs op alle niveau’s, zowel universitair als beroepsonderwijs. Zwolle Kampen Netwerkstad is een echte vakregio op hoog niveau.

Het onderwijs zal meer naar buiten treden, ook door ontwikkelingen die in Zwolle Kampen Netwerkstad spelen. Door veranderingen in het hoger onderwijs zal deskun- digheidsbevordering door onderzoek een veel belangrijkere plaats in gaan nemen. Door de fusie van de VU met Windesheim neemt de innovatieve kracht van het netwerk sterk toe en onderzoek met spin-off voor Zwolle Kampen Netwerkstad wordt steeds belangrijker. Toegepast onderzoek op velerlei gebied kan vraaggericht worden aangeboden. Van belang daarbij zijn kennisnetwerken, waarbij dwarsverbanden worden gelegd zoals bijvoorbeeld tussen VU-Windesheim, Isala (grootste niet academische ziekenhuis) en Deltion op het gebied van zorg en innovatie.

Op veel terreinen wil Zwolle Kampen Netwerkstad nog aan kwaliteit winnen door samenwerking te bevorderen in de keten van overheid, onderwijs, bedrijfsleven, maatschappelijke zorg en dienstverlening. Ook op het gebied van welzijnsvoorzieningen, maar ook op het gebied van recreatie en sport kunnen door samenwerking kenniscentra ontstaan en innovatieve kansen onderzocht en gecreëerd worden. In het beroepsonderwijs worden nieuwe didactische concepten ontwikkeld, waarin leren binnen- en buitenschools steeds meer geïntegreerd worden met positieve effecten zowel voor de kwaliteit van voorzieningen als voor het onderwijs. Daarbij zien maatschappelijke organisaties vanuit hun eigen rol belangrijke kansen. Het gaat bijvoorbeeld om onderzoek naar mogelijkheden op het gebied van welzijn, bijvoorbeeld thuis- en ouderenzorg en geïntegreerde leerwerktrajecten vanuit het beroepsonderwijs met welzijnsinstellingen en zorgverzekeraars (Icare/Windesheim).

50 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 De samenwerking kan verbreed worden naar jeugdhulpverlening, politie en justitie. Op het gebied van sport wil Landstede een centrale rol spelen in het ontwikkelen van een kenniscentrum/steunpunt topsport en onderzoeken hoe het totaalaanbod van sportaccommodaties van Zwolle Kampen Netwerkstad en de sportondersteuning beter benut en afgestemd kan worden, onder andere voor evenementen.

Veel sociaal beleid is en blijft lokaal beleid, waarbij op uitvoeringsniveau tot samenwerking kan worden gekomen. Zwolle Kampen Netwerkstad ziet vooral een taak op het gebied van regionale voorzieningen, het bevorderen van samenwerking, het uitwisselen van kennis en inzetten op innovatieve ontwikkelingen. Zwolle Kampen Netwerkstad wil het voorzieningenpakket in de toekomst op orde te hebben. Samenwerking met maatschappelijke organisaties is belangrijk, waarbij vanuit de verschillende verantwoordelijkheden van overheid en maatschappelijke organisaties gewerkt wordt aan kwaliteitsverbetering ten behoeve van Zwolle Kampen Netwerkstad.

Afspraken • Zwolle Kampen Netwerkstad wil de samenwerking verder uitwerken en onderzoeken of in de vorm van dependances of door kennisoverdracht kwalitatieve verbetering van het voorzieningenniveau in Kampen bereikt kan worden. • Zwolle Kampen Netwerkstad wil de ontwikkeling van zorgboulevards verder stimuleren. De relatie naar het voorzieningenniveau op wijkniveau is daarbij een belangrijk aandachtspunt. • Zwolle Kampen Netwerkstad wil vooral voor ouderen naar een betere verdeling van zorgvoorzieningen en/of zorgwoningen of dienstencentra binnen Zwolle Kampen Netwerkstad en daarbij ook naar een betere spreiding over de omliggende gemeenten. Een transfercentrum voor het bereiken van evenwicht tussen vraag en aanbod van wonen, zorg en welzijn voor ouderen in het netwerkgebied, kan een oplossing bieden. • Zwolle Kampen Netwerkstad wil kwaliteitsverhoging van het voorzieningenniveau door de spin-off en innovatiekracht van de kennisnetwerken te benutten. Dit versterkt de identiteit, het imago en de concurrentiekracht van Zwolle Kampen Netwerkstad. Zwolle Kampen Netwerkstad wil dit door bestaande kennisnetwerken te stimuleren en faciliteren en toekomstige veelbelovende innovatieve kennisnetwerken en -centra te bevorderen. • Zwolle Kampen Netwerkstad wil jong, pas afgestudeerd talent vasthouden en aantrekken door een onderscheidend cultureel klimaat, een innovatief milieu en een gunstig vestigingsklimaat voor starters.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 51 4.3 Wonen: gezamenlijk antwoorden op de vraag

Kaders: Zwolle Kampen Netwerkstad kiest ervoor de toekomstige verstedelijkingsopgaven gezamenlijk op te pakken en daarbij een gezamenlijke woonvisie te ontwikkelen, uitgaande van pluriforme woonmilieus voor alle doelgroepen. Zwolle kiest daarbij met name op stedelijke woonmilieus en verdichting. Kampen biedt mogelijkheden voor watergebonden woonmilieus, passend bij de maat en schaal van Kampen. Zwolle Kampen Netwerkstad heeft gekozen voor een groei tot circa 200.000, waarbij Zwolle gekozen heeft voor een groei tot 140.000 en Kampen voor een groei tot 60.000 inwoners.

Pro-actief en regisserend. Zo kenmerkt de houding van Zwolle Kampen Netwerkstad zich op het gebied van woningbouw. Die houding is gepast, met de veranderende concurrentiepositie van Zwolle Kampen Netwerkstad op komst.

Deze Netwerkstadvisie sluit aan bij het Structuurplan Zwolle en het Ruimtelijk Strategisch Document Kampen 2030 en legt accenten waar Zwolle en Kampen elkaar kunnen aanvullen om tot een compleet aanbod van woonmilieu’s te komen.

Zwolle zet tot 2020 in op een tweesporenbeleid. Dit betekent een inspanning om de centrumstedelijke woonmilieus op inbreidingslocaties te realiseren, met daarnaast beperkte uitbreiding in het groenstedelijk woonmilieu met dorpse kernmerken. Uitbreiding aan de oostkant van Zwolle is opgenomen in de plannen voor 2020. Indien zich in de toekomst kansen voordoen bestaat de mogelijkheid om ook kleinschalige waterwoonmilieu’s te ontwikkelen. Maximale inbreiding betekent minder uitbreiding. Maar omdat de realisatie van inbreidingslocaties complex, tijdrovend en kostbaar is, reserveert de gemeente Zwolle tegelijkertijd voldoende ruimte om stagnatie in de inbreiding op te kunnen vangen met uitbreiding. Zo komt de jaarlijkse woningbouwproductie niet in gevaar.

Voor Zwolle Kampen Netwerkstad is vooral het centrumstedelijke woonmilieu met daarbij het stedelijke leefklimaat wat Zwolle biedt, een belangrijk nog verder te ontwikkelen woonmilieu. In de nieuwe woongebieden rond Zwolle, Kampen en IJsselmuiden zal steeds vaker geanticipeerd moeten worden op de mogelijkheden die het watersysteem biedt. Deze gebieden liggen deels laag en zijn daardoor minder geschikt voor bebouwing. Voor het handhaven van de waterbergende functie, het herstel van oude beeklopen en de bescherming tegen hoogwater zijn creatieve en flexibele ontwerpen nodig. Hierdoor kunnen aantrekkelijke en bijzondere woonmilieus ontstaan. Te denken valt aan extensieve bebouwing en parken in lagere gebieden en combinaties van wonen in en boven waterkeringen langs rivierfronten.

52 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 De woningmarkt in Kampen kent een breed scala aan mogelijkheden. Na realisatie van het Onderdijks en diverse nieuwbouwprojecten aan de IJsselmuiderkant zal er nog een grootschalige woonwijk ontwikkeld moeten worden. Kampen kiest, in aansluiting op de ligging van de Bypass voor een sprong over de Zwartendijk. Kampen vindt deze groei belangrijk om het goede voorzieningenniveau, zowel commercieel als sociaal in stand te houden. Bij de groei wordt rekening gehouden met de dynamiek die ontstaat door een veranderend krachtenveld (zie hoofdstuk 3).

Zwolle Kampen Netwerkstad kiest ervoor zich gezamenlijk sterk te maken voor een Bypass bij Kampen, gekoppeld aan een waterrijk woonmilieu en nieuwe vormen van waterrecreatie. Binnen dit project is het van groot belang dat de geplande woningbouwopgave voor Kampen in dit gebied een plek kan krijgen met de daarbij gewenste ruimtelijke kwaliteit met betekenis voor Zwolle Kampen Netwerkstad. Het project Bypass Kampen is een integrale opgave: het voegt een belangrijk nieuw woonmilieu toe, de watergebonden woonmilieu’s. Daarbij is het project tevens van grote betekenis voor de economische structuurversterking voor het Netwerkstadgebied en geeft een extra impuls aan het voorzieningenniveau.

Op regionaal niveau is het van belang dat Zwolle Kampen Netwerkstad zorg blijft dragen om vanuit de gezamenlijke woningbouwopgave een goede afstemming over de woningbouw en doelgroepen te bereiken met de regio. Met verschillende buurgemeenten heeft het overleg inmiddels een structureel karakter gekregen. Daarnaast is het van belang een goede afstemming met Flevoland en in het bijzonder met Dronten en Lelystad tot stand te brengen over de te realiseren woningbouwplannen en -milieus. Het is van belang om ook in kernen in de omgeving van Zwolle Kampen Netwerkstad aandacht te hebben voor woningbouw voor lagere inkomensgroep.

Afspraken • Afstemmen van de woonvisie Zwolle en het Woonplan Kampen met als resultaat programma-afspraken voor de middellange termijn voor Zwolle Kampen Netwerkstad. • Structureel overleg met buurgemeenten vervolgen en verder uitbouwen. • In Kampen: toevoeging van een hoogwaardig watergebonden woonmilieu. • In Zwolle: verdichting en intensivering. Speerpunt in het structuurplan Zwolle is het beter benutten van de bouwmogelijkheden en verandering in de bestaande stad door centrum stedelijke woonmilieu’s toe te voegen. Diverse projecten zijn in verschillende stadia van voorbereiding, zoals Noordereiland, Kamperpoort en Weezenlanden. • Noordelijke stadsrand Zwolle: in combinatie met natuur, water, landschap en recreatie worden de mogelijkheden voor nieuwe woonmilieus aan de stadsrand onderzocht. Het betreft Stadsbroek, bebouwing nabij ’s Heerenbroek en nabij Westenholte. Dit laatste geldt mits de waterbergende functie behouden of versterkt kan worden. Het onderzoek moet uitmonden in besluitvorming.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 53 • Het IJsselfront van Kampen en IJsselmuiden als nieuw woonmilieu. De revitalisering en herstructurering van de stadsfronten van Kampen en IJsselmuiden bieden mogelijkheid om het IJsselfront aan te passen en als vernieuwd woonmilieu in Zwolle Kampen Netwerkstad te realiseren. De veranderende functie van het oude station van Kampen moet hierin betrokken worden. Daarnaast biedt de nieuwe Bypass de mogelijkheid om een nieuw rivierfront te realiseren in vernieuwende woonmilieus. • Berkum Veldhoek: uit oogpunt van een evenwichtige ontwikkeling van Zwolle en de versterking van de kern Berkum is een uitbreiding voorzien in Veldhoek. De ligging en de ondergrond maakt het mogelijk om een andere stedenbouwkundige invulling te geven aan het gebied dan in Stadshagen, zodat het een waardevolle aanvulling kan betekenen als woonmilieu voor Zwolle Kampen Netwerkstad.

54 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Wonen en werken 2020

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 55 4.4 Werken: ruimte voor ontwikkeling

Kaders: Zwolle Kampen Netwerkstad kiest voor behoud en versterken van haar kwalitatieve economische compleetheid door onder andere het stimuleren van synergie tussen bedrijfsleven, onderwijs, logistiek en zorg. Uitgangspunten daarbij zijn: “behoud en verder ontwikkelen van de scharnierfunctie van Zwolle Kampen” en “uitbouwen van het economisch profiel, waarbij complementariteit uitgangspunt is”.

Strategische agenda: • Er wordt ingezet op collectieve afspraken ten aanzien van afstemming, profilering en programmering. • De lijn van bestaande afspraken wordt doorgetrokken, met specifieke aandacht voor het ontwikkelen van een gezamenlijke visie, programmering en fasering op het gebied van bedrijventerreinen, detailhandel- en kantoren. • Er wordt ingezet op een actieve overheidssturing ten aanzien van marktpartijen. • Er is specifieke aandacht voor de profilering, inrichting en programmatische opgave van de stationsomgevingen van de Hanzestations (Zwolle en Kampen), de opgaven langs de A28, de RW 50 en het landelijk gebied.

Zwolle Kampen Netwerkstad zet in op een vitale economische structuur waarbij de burgers in Zwolle Kampen Netwerkstad en wijde regio zo optimaal mogelijk aan het arbeidsproces kunnen deelnemen. Het is daarbij vanzelfsprekend om een compleet aanbod te bieden aan geschikte vestigingslocaties in Zwolle Kampen Netwerkstad.

Bedrijventerreinen De geprognosticeerde jaarlijkse terreinuitgifte komt in Zwolle uit op gemiddeld 16 hectare per jaar tot 2012. De gemeente Kampen verwacht een ruimtevraag van 8 tot 12 hectare per jaar tot 2012. Een indicatie voor de periode na 2012 staat in de lange-termijnverkenning van de provincie Overijssel (2000) voor de periode van 2010 tot 2020. In deze verkenning gaat men uit van een vermindering van de ruimtevraag met een kwart in deze periode. Vooruitkijkend naar 2030 betekent dit voor de periode 2012-2030 een behoefte van gemiddeld 12 hectare per jaar voor Zwolle en 6 tot 9 hectare per jaar voor Kampen. Wanneer uitgegaan wordt van een gemiddelde uitgifte voor Kampen van 7,5 ha, komt de totale behoefte tot 2030 neer op circa 530 hectare.

Zwolle Kampen Netwerkstad streeft in het beleid naar nieuwe mogelijkheden voor efficiënt en intensief ruimtegebruik. Hiertoe zijn vanuit rijksbeleid een aantal aanbe- velingen gedaan. De prognose van de behoefte aan bedrijventerreinen kan daardoor in de toekomst mogelijk anders uitpakken.

Bedrijventerrein Haatland in Kampen is opgenomen in de lijst van terreinen die naar het oordeel van het Ministerie van Economische Zaken met voorrang moeten worden gerevitaliseerd. Haatland voldoet daarmee aan de eisen die EZ stelt aan deze Topprojecten.

56 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Bedrijventerrein Haatland: • heeft een bovenregionaal karakter (stuwende bedrijvigheid); • is een ruimtelijk aaneengesloten terrein met een omvang van minstens 150 bruto hectare; • biedt voldoende ruimte voor vestiging van bedrijven in milieucategorie 4 of hoger en • ligt in een regio met een grote opgave voor herstructurering.

Voor Haatland is een revitaliseringsplan opgesteld, waarin onder andere aandacht wordt besteed aan een inventarisatie van de fysieke knelpunten, zoals verouderde infrastructuur, versnipperd ruimtegebruik, leegstand, vervallen panden en tekortschietende beeldkwaliteit. Het revitaliseringplan geeft diverse oplossingen voor de problemen. Voor Kampen zijn naast Haatlanden ook Spoorlanden en IJsseldijk te revitaliseren terreinen.

Uitgaand van een volledige uitgifte van de Zuiderzeehaven in 2020 en bedrijvenpark RW50 zal Zwolle Kampen Netwerkstad, gelet op de te verwachten doorlooptijd van de planologische procedures en overige besluitvorming, in 2008/2009 de realisatie van een nieuw (havengebonden) bedrijventerrein moeten gaan voorbereiden. De daarvoor beoogde locatie is de spiegeling over de N/A50 bij Kampen: gezien de verbetering van de bereikbaarheid kan hier een uitbreiding van de lokale en regionale bedrijvigheid plaatsvinden. Het gebied is zeer laag gelegen. In de toekomst zal onderzocht moeten worden of en hoe dit kan worden ingepast.

In Zwolle loopt sinds enige jaren het project Duurzame versterking bedrijventerreinen Zwolle. Het doel is om samen het bedrijfsleven te komen tot een duurzame kwaliteitsverbetering van de bedrijventerreinen Voorst en Marslanden. De samenwerking is gericht op het verbeteren van het bedrijfseconomisch resultaat, de vermindering van milieubelasting en een efficiënter ruimtegebruik.

Inpassing van bedrijventerreinen in een natuurlijke omgeving en de overgang van natuur naar bedrijventerrein krijgen bijzondere aandacht. Gedacht wordt hierbij aan de zuidkant van Hessenpoort richting Vecht en de spiegeling van bedrijvenpark RW50.

Kantoren Prognoses voor de kantorenvoorraad van Zwolle Kampen Netwerkstad tot 2030 geven de behoefte aan: maximaal 1.400.000 m2 verhuurbaar vloeroppervlak. De netto omvang ligt dus hoger. Jaarlijks moet rekening worden gehouden met een toevoeging van 16.000-27.000 m2 bruto vloeroppervlak. Het huidige aandeel van Kampen in de kantorenvoorraad is 3% kleine en middelgrote kantoren, een aandeel dat zeker kan stijgen gezien de veranderende positie van Kampen. Kampen heeft potentiële locaties om kantoren te ontwikkelen. Op korte termijn kan dit op de kop van het bedrijvenpark RW 50 en termijn kunnen rondom het station van de Hanzelijn kantoren gerealiseerd worden.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 57 Zwolle blijft het leeuwendeel voor zijn rekening nemen en is in staat dit binnen het huidige bebouwde gebied te realiseren (Voorsterpoort, Spoorzone). In de program- matisch afspraken tussen Zwolle en Kampen zal fasering een prominente plaats in nemen. Zwolle Kampen Netwerkstad stelt een gezamenlijke visie op ten aanzien van kantorenprogrammering.

Detailhandel Ook voor detailhandel zullen collectieve afspraken ten aanzien van afstemming, profilering en programmering worden gemaakt en hiertoe wordt na een markt- verkenning een gezamenlijke regionale detailhandelstructuurvisie (GDV/PDV) opgesteld. Daarbij wordt met name ingegaan op Voorsterpoort, Melmerpark en de relatie naar de binnensteden. Voor het functioneren van de detailhandel zet Zwolle vooral in op de binnenstad, het centrumgebied, de functies bij het FC Zwollestadion en de Voorsterpoort. Zwolle kiest voor het funshoppen voor de regio en op toerisme. Wat betreft perifere en grootschalige detailhandel is de A28-zone bij Voorsterpoort de meest geschikte locatie. Zwolle zet in op een bovenregionaal karakter. Centraal hierbij staat het consolide- ren en versterken van de regionale rol. Ook Kampen heeft met haar binnenstad een regionale aantrekkingskracht op het gebied van toeristisch recreatief winkelen en wil zich in de toekomst daarop meer profileren.

Landbouw De grondgebonden landbouw is voor de economische structuur van Zwolle Kampen Netwerkstad van minder groot belang dan de andere sectoren. Voor Kampen vormt de landbouw een belangrijk onderdeel van de economie (in 2005 20% van de arbeidsplaatsen, voor Zwolle 5%). De verwachting is dat het werkgelegenheidsaandeel de komende decennia verder zal dalen: schaalvergroting en bedrijfsbeëindiging zijn daarvan de belangrijkste oorzaken. In het algemeen geldt dat de vitaliteit van de landbouw in de gemeente Zwolle niet sterk is en dat de vitaalste bedrijven van Zwolle Kampen Netwerkstad in de polder Mastenbroek liggen.

In de Koekoekspolder is voor de glastuinbouw 240 hectare ruimte beschikbaar, die volgens de huidige prognose rond 2010 uitgegeven zal zijn. De glastuinbouw ligt in een kwetsbaar gebied en daarom wordt in de nabije toekomst ingezet op multifunctioneel en intensief ruimtegebruik én landschappelijke inpassing van de glastuinbouw. In het kader van het streekplan 2000+ is afgesproken om een onderzoek uit te voeren naar de economische haalbaarheid van een duurzame, tweede locatie voor glastuinbouw in Overijssel. De resultaten van de eerste inventarisatie zullen eind 2005 beschikbaar komen.

58 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 De agro-kennisstructuur is een bedrijfstak waarmee hoogwaardige kennis aan de landen tuinbouw kan worden toegevoegd. Glastuinbouw kan zo gepositioneerd worden als een spil van een netwerk op diverse niveau’s: toeleverantie en uitbesteding, logistiek, kennis en dergelijke. Op nationale schaal is Voeding een van de belangrijkste sleutelthema’s geworden. Glastuinbouwgebieden worden zo zowel proeftuinen als productiefabrieken. Samenwerking van onderwijs en ondernemingen met het pilotproject ontwikkelingsplanologie van de provincie Flevoland ‘Kennisas’ Lelystad- Dronten-Zwolle biedt kansen voor innovatie van de landen glastuinbouw in de Netwerkstad. Dit sluit aan bij het beleid van de provincie Overijssel, waar gekozen is voor drie innovatieclusters rondom voeding, gezondheid en technologie. Door kennisnetwerkenmet elkaar in contact te brengen wordt de economische ontwikkeling bevorderd.

Kenniseconomie Zwolle Kampen Netwerkstad kiest voor behoud en versterken van haar kwalitatieve compleetheid door o.a. het stimuleren van synergie tussen bedrijfsleven, onderwijs, logistiek en zorg. Steden en stedelijke netwerken zijn de stuwende kracht achter de Nederlandse economie (ruim 40% van het nationaal inkomen wordt momenteel verdiend in de dertig grote steden). Daarom is een actieve rol van de overheid van belang om de dalende trend in de Nederlandse concurrentiepositie te keren. Netwerksteden zijn bij uitstek broedplaatsen voor creativiteit en innovatieve bedrijvigheid. In grote steden is de informatiedichtheid het grootst, evenals de mogelijkheid tot leren en uitwisselen van kennis. Die kennisuitwisseling is ook voor Zwolle Kampen Netwerkstad van belang voor het totstandkomen van economische groei en innovatie.

Speciale aandacht gaat uit naar het stimuleren van innovatie door het koppelen van onderwijs aan het bedrijfsleven en aan de zorgsector en de culturele sector. Daarbij zal het accent liggen op het verbeteren van het innovatief klimaat in Zwolle Kampen Netwerkstad op een zodanige wijze dat nieuwe strategieën en producten tot ontwikkeling komen. Met een grote concentratie aan HBO-opleidingen, universitaire opleidingen en met bovenregionale zorgvoorzieningen heeft Zwolle Kampen Netwerkstad hoogwaardige kennis in huis. Zwolle Kampen Netwerkstad doet er goed aan deze netwerken te stimuleren, een aangenaam woon- en verblijfsklimaat te ontwikkelen en voldoende overnachtingsmogelijkheden en ruimten voor ontmoeting en creatieve ontwikkeling te stimuleren. Er zijn afspraken gemaakt tussen de gemeente Zwolle en VU-Windesheim over kennisclusters (o.a. logistiek, ICT en gezondheidszorg). Verder is afgesproken dat tussen onderwijsinstellingen en het bedrijfsleven de komende jaren kenniskringen worden ontwikkeld. De kringen worden getrokken door bedrijven met expertise. Het kenniscentrum logistiek is inmiddels van start gegaan. Eind 2004 is het project Kennispoort Zwolle van start gegaan met bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 59 Afspraken • De knoop Zwartewater (Voorsterpoort) met A28: de etalage van Zwolle Kampen Netwerkstad. Deze locatie biedt een uitgelezen kans voor het uitbouwen van de kennis -, congres- en hotelfaciliteiten en dienstverlening en kantoren. Ze vormen een innovatief milieu, in combinatie met kantoren van landelijke ondernemingen. • De Hanzestations Kampen en Zwolle. De ligging van het nieuwe Hanzestation Kampen in Zwolle Kampen Netwerkstad, aan de (toekomstige) A50, als onderdeel van het IJsselnet, maakt het mogelijk om regionaal afgestemde programma’s voor kantoren, dienstverlening en zorg te accommoderen. Hiermee is de inrichting van de stationsomgeving van Netwerkstadbelang, en moet afstemming plaatsvinden met de stationsomgeving Zwolle en met de A28-zone, die een meer grootschalig karakter kennen. De verschillen in ruimtelijke karakteristiek en positionering in het openbaar vervoersnetwerk van beide stationsomgevingen geven beide gebieden als vanzelfsprekend een eigen profiel. Dit vraagt om afstemming. • Bestaande bedrijventerreinen: revitalisering is belangrijk, niet alleen vanwege de fysieke component, maar ook omdat er bij een revitaliseringproject allerlei samen- werkingen gestart worden: zowel tussen bedrijven onderling, als tussen bedrijven en gemeente. De revitalisering kan daarom een katalysator zijn voor de andere economische projecten en is om die reden dan ook van strategisch belang. Voor Zwolle Kampen Netwerkstad is daarom bedrijventerrein Haatland van grote waarde. • Hessenpoort (I en II) behoudt zijn positie als bovenregionale knoop voor transport en distributie en bouwt die verder uit. • Zuiderzeehaven: planvorming en RO-procedures voor dit gezamenlijke natte bedrijventerrein zijn in 2005 afgerond. De eerste uitgifte is voorzien in de tweede helft van 2005/eerste helft 2006. de uitdieping van de vaargeul in de IJssel is van groot belang voor een optimaal functioneren van de haven. • Spiegeling over RW50: opvolger van het bedrijventerrein RW50 na 2020. • Kenniseconomie: inzetten op kennisinnovatie en het stimuleren van synergie tussen bedrijfsleven, onderwijs, logistiek en zorg. • Glastuinbouw: inzetten op kennisinnovatie en op het uitbouwen van kennisnetwerken; samenwerking in project ‘Kennisas’ van de provincie Flevoland met kennisnetwerken in Zwolle Kampen Netwerkstad wordt onderzocht. • Glastuinbouw: inzetten op multifunctioneel intensief en innovatief ruimtegebruik én landschappelijke inpassing; • Glastuinbouw: onderzoek uit te voeren naar de economische haalbaarheid van een duurzame, tweede locatie voor glastuinbouw in Overijssel (gereed eind 2005)

60 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 4.5 Toerisme en Recreatie: aantrekkelijk voor iedereen

Kaders: Zwolle Kampen Netwerkstad kiest voor een toeristisch recreatief profiel van nationaal formaat waarbij wordt ingezet op het uitbreiden van het meerdaags verblijfstoerisme, het versterken van de samenhang tussen beide binnensteden en het uitwerken van het thema water tot toeristisch recreatief profiel.

Strategische agenda: • Toerisme wordt een van de speerpunten van Zwolle Kampen Netwerkstad, waarbij ingezet wordt op het sterker benutten van potenties, meer aansluiting wordt gezocht bij de verbinding van stad en ommeland, identiteit, cultuur en zingeving. Daarbij zal worden ingezet op de overgang naar meerdaags verblijfstoerisme.

Zwolle Kampen Netwerkstad ziet toerisme als een belangrijk onderdeel van de complete stad en een speerpunt in de samenwerking. Vanuit deze optiek levert toerisme niet alleen een bijdrage aan de versterking van de economie en werkgelegenheid. Een geïntegreerd toeristisch beleid kan ook bijdragen aan de leefbaarheid, vitaliteit, veiligheid en toegankelijkheid van de stad voor de eigen inwoners. Hiernaast kan het toerisme de identiteit en het imago van Zwolle Kampen Netwerkstad versterken.

Zwolle Kampen Netwerkstad kiest voor de overgang naar meerdaags verblijfstoerisme (kort verblijf en meerdaagse programma’s) om zo potenties beter te benutten die te vinden zijn in de combinaties stad en ommeland, identiteit, cultuur en zingeving en water. Bovendien leveren de projecten van nationale importantie (Bypass Kampen en Nationaal Landschap IJsseldelta) kansen om toeristische producten en programma’s voor meerdaags verblijfstoerisme te ontwikkelen. Het nieuwe landschap wat de ontwikkeling van de Bypass Kampen biedt heeft mogelijkheden voor verschillende vormen van waterrecreatie. Deze geven ook een extra impuls aan het stedelijk gebied en bieden mogelijkheden voor het maken van gevarieerde watergebonden woon- en werkmilieus.

Zwolle Kampen Netwerkstad kan ook een belangrijke schakel vormen tussen de verschillende Nationale Parken in de nabijheid en vormt daardoor een interessant recreatief bronpunt. Dit bronpunt zou kunnen worden uitgebouwd met een informatie- centrum waarvandaan culturele manifestaties, sportactiviteiten en publieksevenemen- ten georganiseerd kunnen worden.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 61 Beide historische stadscentra, het water, het Hanzeverleden en de winkelgebieden in Zwolle en Kampen leveren belangrijke toeristische producten op. Deze basis kan verder uitgewerkt worden door combinaties te zoeken met de aanwezige landschappelijke waarden en voorzieningen, en door relaties te zoeken met het aanbod op het gebied van toerisme en recreatie in de omliggende regio’s.

Door optimaal gebruik te maken van de combinaties van het toeristisch aanbod van beide steden, water, het omliggende landschap en de regio zal het meerdaags verblijfstoerisme gestimuleerd worden. Een duidelijke voorwaarde is een compleet toeristisch aanbod. Dit zal gezamenlijk met de partners in de regio opgepakt worden, waarbij de VVV vooral op uitvoeringsniveau een belangrijke rol speelt.

In aansluiting op de rust en ruimte van het gebied en het historische karakter van beide binnensteden kan ook het thema ‘zingeving en reflectie’ op het niveau van Zwolle Kampen Netwerkstad verder uitgewerkt worden (zie paragraaf 4.1).

Cultuur zal steeds belangrijker worden als toeristisch product. Toerisme is gebaat bij een aantrekkelijk afgestemd cultureel aanbod; meerdaags verblijfstoerisme kan dit thema meenemen in haar programmering.

De evenementen die in Zwolle en Kampen worden georganiseerd zijn van hoge kwaliteit en gaan hierdoor steeds meer publiek trekken van buiten de regio. Te denken valt aan de De Stad als Theater en Sail Kampen. Zwolle Kampen Netwerkstad wil meerdaags verblijftoerisme bevorderen door bijvoorbeeld rond grote congressen meerdaagse programma’s te ontwikkelen, waarbij de relaties stad-ommeland en dynamiek-rust benut kunnen worden.

Afspraken • Doorgaan met de uitwerking van Masterplan Toerisme en op termijn bijstelling hiervan. • Speerpunt: programma voor meerdaags verblijfstoerisme ontwikkelen • Nationaal Landschap IJsseldelta: ontwikkelen van cultuurtoerisme. • Bypass Kampen: ontwikkelen van mogelijkheden voor waterrecreatie en meerdaags verblijfstoerisme. • Op het gebied van meerdaags verblijfstoerisme: gezamenlijke coördinatie en eenduidige aansturing door middel van het benoemen van een probleemeigenaar (inclusief het onderdeel vermarkting van de regio).

62 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 4.6 Landschap en Natuur: behouden en versterken

Kaders: Zwolle Kampen Netwerkstad kiest voor een goede balans tussen leefklimaat, bereikbaarheid en economie

Strategische Agenda: • Zorgvuldig omgaan met de kwaliteiten van de landelijke omgeving en landschap. Voor het vestigingsklimaat groene kwaliteiten zo goed mogelijk inplannen. • Polder Mastenbroek moet behouden worden en niet als toekomstig woonmilieu worden aangemerkt. • Potenties van het project IJsseldelta op het gebied van sociale en economische ontwikkelingen dragen bij aan versterking van de kwaliteit van het Nationaal Landschap. • In de stadsrandgebieden van Zwolle Kampen Netwerkstad wordt het meervoudig ruimtegebruik (functies: landbouw, natuur, recreatie en water) krachtig ondersteund. Hierbij wordt onder meer gedacht aan projecten zoals noordelijke stadsrand, Buurtschap IJsselzone Zwolle, deelgebied Hasselt-Zwolle (Vecht- Reggevisie) bij Zwolle en projecten voortkomend uit de IJsseldelta Noord en Zuid bij IJsselmuiden/polder Mastenbroek en Kampen / Bypass.

Zwolle Kampen Netwerkstad kiest voor een goede balans tussen leefklimaat, bereikbaarheid en economie. Specifieke gebiedsgebonden kwaliteiten op het gebied van natuur, landschap en water moeten gekoesterd en zo mogelijk verder ontwikkeld worden. Maar die kwaliteiten moeten ook ingezet worden voor zowel de kwaliteit van de stedelijke woon- en leefomgeving als voor toerisme.

De gaafheid en diversiteit van het landschap van de IJsseldelta vragen bijzondere aandacht. De aanwijzing tot Belvedèregebied Kampereiland-Mastenbroek en Vecht- Regge onderstreept de cultuurhistorische waarde van dit gebied. In de Nota Ruimte krijgt het gebied IJsseldelta, grotendeels gelegen in Zwolle Kampen Netwerkstad, de status van Nationaal Landschap. Dit houdt in dat de landschappelijke, cultuurhistorische en natuurlijke kwaliteiten moeten worden behouden, duurzaam beheerd en waar mogelijk versterkt. In het kader van de uitwerking van het boegbeeld Nationaal landschap van van Zwolle Kampen Netwerkstad wordt momenteel een ontwikkelingsprogramma opgesteld. Hierin worden verschillende acties ter versterking van de landschappelijke kwaliteit opgenomen.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 63 Bijzondere aandachtsgebieden vormen de overgangen van stad naar land. In deze zones vinden velerlei ontwikkelingen plaats welke van invloed zijn op de landschappelijke kwaliteit. De in het gebied aanwezige natuurwaarden zullen via diverse beleidslijnen worden beschermd en ontwikkeld. De realisering van de Provinciale Ecologische Hoofdstructuur is al in volle gang en zal daadkrachtig worden voortgezet. Bescherming van de weidevogelkwaliteiten zal plaatsvinden via het afsluiten van beheersovereenkomsten in de aangewezen weidevogelgebieden en ganzengedooggebieden. Toepassing van de wettelijke beschermingsmaatregelen in de Vogel- en Habitatrichtlijngebieden en de Natuurbeschermingsgebieden moet garant staan voor het behoud van de daar aanwezige bijzonder kwaliteiten.

Provinciale Ecologische Hoofdstructuur De Provinciale Ecologische Hoofdstructuur (PEHS) in Zwolle Kampen Netwerkstad is gekoppeld aan de rivieren en de buitendijkse gebieden, inclusief de randmeren. De realisering van de PEHS zal daadkrachtig worden voortgezet. Het doel is om de realisering van de PEHS in 2018 af te ronden. Hiervoor is binnen de Netwerkstad met name langs de IJssel realisering van nieuwe natuur nodig. Ook zal worden gewerkt aan ecologische verbindingen met de Vechtstreek en de Veluwe, de IJssel en de randmeren en een natte as tussen de Overijsselse Vecht en de Wieden.

De IJsseldelta De IJssel is van oudsher de drager van de ontwikkeling van dit deltagebied. De IJssel- delta is een van de gaafste rivierdelta’s in Europa. De rol van de delta voor opvang van en afvoer van opgestuwd en overtollig water neemt aan betekenis toe, o.a. als gevolg van klimaatverandering. Het uitbreiden van de IJsseldelta neemt dan ook niet voor niets een belangrijke plaats in binnen het nationale project Ruimte voor de Rivier. Misschien niet zo spectaculair als de Deltawerken uit de vorige eeuw, maar minstens zo belangrijk voor de waterhuishouding van Nederland. In Ruimte voor de Rivier, Planologische Kern Beslissing deel 1, is opgenomen ten hoogte van buurtschap Spoolde de dijkverlegging Westenholte in combinatie met de aanleg van een geul. Bij de planuitwerking van de dijkverlegging wordt integratie met een landgoed nagestreefd. Het silhouet van de delta is indrukwekkend; een silhouet van stadsfronten, bruggen en kerktorens met daarnaast dijken, wielen en uiterwaarden. De geschiedenis van het gebied is eraan af te lezen. Dit zal door de activiteiten in het kader van Ruimte voor de Rivier verder worden versterkt.

Afspraken: • Ontstaan nieuwe landschappen in de delta als gevolg van Ruimte voor de Rivier • Ontwikkelen Nationaal Landschap IJsseldelta • Verdere realisering van de Ecologische hoofdstructuur • Landschapsschoon als motor voor plattelandsvernieuwing • Landschap en natuur als leidend principe bij de wijze van realisering van bedrijventerreinen en intensief ruimtegebruik • Bijzondere aandacht voor Landschappelijke inrichting overgangen stad-land, de stadsranden.

64 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Water, landschap en natuur 2020

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 65 4.7 Infrastructuur: bereikbare knooppunten

Kaders: Zwolle Kampen Netwerkstad kiest voor een gezamenlijke inzet voor het versterken en uitbreiden van een (inter)nationaal wegen-, spoorwegen- en waterwegennetwerk met daaraan gekoppeld een uitgebreid regionaal netwerk voor openbaar vervoer, langzaam verkeer, gemotoriseerd verkeer en transport over water (recreatief en zakelijk).

Strategisch agenda: • Inzetten op goed openbaar vervoer. • Maximaal benutten van de Hanzelijn, de kansen die de Hanzelijn-plus kan bieden benutten. • Behoud van de Kamperlijn. • Capaciteitsverhoging van de A28, de N50/A50, RW 35 en de verbinding naar de A6 (via de N23).

Als richtlijn voor de verbetering van de bereikbaarheid is de Bereikbaarheidsvisie Zwolle Kampen Netwerkstad opgesteld; deze heeft betrekking op de middellange termijn (2020) met een doorkijk naar 2030.

Drie schaalniveaus Zwolle Kampen Netwerkstad is de ruimtelijke schaal van de dagelijkse leefomgeving van het merendeel van de inwoners van de kernen van Zwolle Kampen Netwerkstad. De stad Zwolle speelt een belangrijke rol als centrumstad van een regionaal verzorgingsgebied met vele kernen. De externe bereikbaarheid van Zwolle Kampen Netwerkstad is vooral van belang voor ondernemers, de talrijke bezoekers aan de regio en een voorspoedige economische ontwikkeling. Voor de bereikbaarheid van Zwolle Kampen Netwerkstad zijn daarom drie schaalniveaus van belang: de interlokale relaties tussen Zwolle en Kampen die samen Zwolle Kampen Netwerkstad vormen, de regionale relaties in het verzorgingsgebied van Zwolle tussen de verschillende kernen en centrumstad Zwolle en de scharnierfunctie van de regio op internationale schaal als schakel tussen de Randstad, Noord Nederland, Noord-Duitsland en Scandinavië.

Groeiend regionaal autoverkeer Op al deze niveaus wordt het steeds drukker in het verkeer. Voor de komende jaren dreigt Zwolle Kampen Netwerkstad in plaats van een infrastructureel knooppunt een infrastructureel knelpunt te worden. De groeiende bereikbaarheidsproblemen zijn vooral een gevolg van de toename van het autoverkeer op het onderliggende wegennet en op de aansluitingen op de nationale verbindingsassen A28 en A50.

66 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Oplossingsrichtingen Als verkeerskundige oplossing ligt de nadruk op het verbeteren van het openbaar vervoer op het versterken van het netwerkkarakter van de infrastructuur (verbinden en verknopen) en op het beter verbinden van de bestaande infrastructuur voor fiets en auto. In ruimtelijk opzicht is de oplossing de bundeling van stedelijke functies in compacte kernen en centra in Zwolle Kampen Netwerkstad, waarbij gestreefd wordt naar complementariteit tussen de centra van Zwolle Kampen Netwerkstad.

Kwaliteitseisen

Aan de verbetering van de bereikbaarheid worden drie kwaliteitseisen gesteld.

Acceptabel Bereik De activiteiten van inwoners van Zwolle Kampen Netwerkstad en het regionale verzorgingsgebied moeten zo veilig, betaalbaar en betrouwbaar mogelijk worden gefaciliteerd. Criterium is reistijd. Er zal onderzocht worden welke reistijd voor verschillende typen van verplaatsingen binnen de regio acceptabel is.

Betrouwbare bereikbaarheid Het zo verantwoord en betrouwbaar mogelijk geleiden en accommoderen van het verkeer van en naar centra, attractiepunten en bedrijventerreinen in Zwolle Kampen Netwerkstad. Criterium is ontsluiting. Er zal onderzocht worden op welke wijze netwerken optimaal kunnen worden verbonden in relatie tot de ontwikkeling (op nieuwe en bestaande knooppunten) van centrumgebieden, die elkaar aanvullen en niet becon- curreren.

Duurzame verbindingen Het zorgen voor adequate samenhang tussen het verkeersnetwerk en de activiteiten in de regio met het oog op behoud en verbetering van de kwaliteit van de leefomgeving (ruimtelijke kwaliteit, geluid, luchtkwaliteit, veiligheid). Criterium is samenhang. De te verwachten infrastructurele capaciteit zal optimaal worden benut en er zal onderzoek worden verricht naar de reserveringsruimte voor nieuwe infrastructuur, die nodig is om de toekomstige groei van bevolking en bedrijven te accommoderen.

De koppeling van de functies van Zwolle Kampen Netwerkstad op interlokaal, regionaal en nationaal schaalniveau aan de kwaliteitseisen leidt tot twintig strategische keuzes in de bereikbaarheidsvisie. Deze keuzes zijn vertaald in een Meerjarenprogramma Bereikbaarheid, bestaande uit lopende en voorgenomen infrastructuurprojecten, flankerend beleid en onderzoek. Deze projecten zijn voor Zwolle Kampen Netwerkstad van belang en krijgen in de Netwerkstadvisie een plaats.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 67 Hoofdinfrastructuur 2020

68 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 De infrastructuur is van oudsher de drager van de economische ontwikkeling van Zwolle Kampen Netwerkstad. De inzet van Zwolle Kampen Netwerkstad is gericht op maximale benutting van bestaande water-, rail- en wegnetwerk en het uitbreiden van de capaciteit daar waar het nodig is. De maatregelen voor doorstroming op de A28 en verbeteringen aan de N50, RW35 dienen de economische ontwikkeling in de Netwerkstad te waarborgen, evenals maatregelen als uitdieping van de vaargeul bij Kampen.

De vaargeul van de IJssel wordt op dit moment van Kampen tot en met Ketelmeer geschikt gemaakt voor schepen met een diepgang tot 3,50 meter, zodat deze Kampen vanaf het IJsselmeer ongehinderd kunnen bereiken. De sluizen tussen Waddenzee en IJsselmeer zijn ook geschikt gemaakt voor schepen met een diepgang van 3,50 meter. Daarom is er gekozen om in eerste aanleg de Zuiderzeehaven een diepte te geven van 4,30 meter, zodat scheepvaart met een diepgang van 3,50 meter kan worden geaccommodeerd.

Bij het ontwerp van de Zuiderzeehaven is rekening gehouden met deze vaargeulver- dieping. Er is ook rekening gehouden met het feit dat de haven voor een lange gebruiksperiode (50 jaar en langer) zal worden aangelegd. Zwolle Kampen Netwerkstad vindt daarom dat er ook moet kunnen worden ingespeeld op ontwikkelingen in de (binnen- en kust)scheepvaart die zich op langere termijn zullen aandie- nen. De vormgeving van de haven is medebepalend geweest om schepen met een grotere diepgang (4,50 meter) te kunnen ontvangen, zodat op termijn een diepte van de haven mogelijk is van 5,00 meter. Naast het uitdiepen van vaarwater is hiervoor een aanpassing van het sluizencomplex bij Kornwerderzand noodzakelijk. Dit kan worden meegenomen bij de vergroting van de spuicapaciteit bij Kornwerderzand. In de Nota Ruimte wordt hieraan aandacht besteed en er wordt onderzoek naar gedaan.

De inzet voor infrastructuur (de drager van de economische ontwikkeling van Zwolle Kampen Netwerkstad) is gericht op maximale efficiëntie van bestaande water-, rail- en wegnetwerk en het uitbreiden van de capaciteit daar waar het nodig is. De maatregelen voor doorstroming op de A28 waarborgen de economische ontwikkeling in Zwolle Kampen Netwerkstad, evenals maatregelen als uitdieping van de vaargeul bij Kampen.

Om de binnensteden bereikbaar te houden en de regionale voorzieningen toegankelijk te maken en houden voor een grotere regio dan Zwolle Kampen Netwerkstad wordt het IJsselnet ingesteld. Het IJsselnet is de hoogwaardige openbaar vervoerverbinding (HOV) tussen Zwolle en Kampen. Dit net bestaat uit de Kamperlijn en de Hanzelijn die gekoppeld worden met het openbaar vervoer op de stadsring van Zwolle. Hierin ligt de opgave om de dienstregelingen goed op elkaar af te stemmen. Met al deze maatregelen worden de voorstellen van de Bereikbaarheidsvisie Zwolle Kampen Netwerkstad gevolgd. Al deze maatregelen passen in de Bereikbaarheidsvisie Zwolle Kampen Netwerkstad.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 69 Op een aantal punten ontmoet het IJsselnet het hoofdwegennet, de A28 en de toekomstige A50, bij knooppunt Zwartewater en bij de Hanzeknoop. Daar ontstaan knopen met een groot publieksbereik en commerciële functies.

Voorwaarde voor een dergelijke ontwikkeling is het handhaven van een snelle, fre- quente verbinding tussen Zwolle en Kampen.

Afspraken: • Capaciteitsverhoging van de A28, de N50/A50, RW 35 en de verbinding naar de A6 (via de N23) zijn nodig om de Netwerkstad Zwolle Kampen bereikbaar te houden. • De vaargeul van Kampen tot Ketelmeer: uitdieping van de vaargeul van de IJssel is in het belang van Zwolle Kampen Netwerkstad om ontwikkelingen in de ontwikkelingen in de scheepvaart te kunnen volgen en een volwaardige aansluiting op het Europese vaarwegennet voor coasters te realiseren. • Kwaliteitsimpuls OV: Het IJsselnet. De aanleg van de Hanzelijn en het opwaarderen van de Kamperlijn tot HOV-verbinding bieden kansen voor een kwaliteitsimpuls voor het openbaar vervoer in Zwolle Kampen Netwerkstad. Om de voorzieningen van Zwolle Kampen Netwerkstad voor alle inwoners van Zwolle Kampen Netwerkstad en de regio bereikbaar te houden en de binnensteden niet dicht te laten slibben met autoverkeer, worden de regionale voorzieningen geconcentreerd bij bepaalde centra en knopen. • De Kamperlijn als hoogwaardig openbaar vervoerverbinding (HOV). Doelstelling van Zwolle Kampen Netwerkstad is van de Kamperlijn een HOV-verbinding te maken met mogelijk twee extra haltes: een halte nabij Stadshagen (gekoppeld aan voorzieningen op wijkniveau) en een halte bij de kruising van de Kamperlijn met de stadsring van Zwolle (de A28-zone met Voorsterpoort en Zwartewaterallee • Kansen benutten van de Hanzelijn (plus). Versterking van de knooppuntfunctie door benutten van de stationsomgevingen. Met de komst van de Hanzelijn worden Zwolle en Kampen door een nationale lijn verbonden. De komst van de Hanzelijn zorgt ervoor dat de centrale ligging die Zwolle al heeft versterkt wordt en dat Kampen een nieuw station krijgt direct aan het hoofdrailnet. Het uitgangspunt “behouden en verder versterken van de scharnierfunctie van Zwolle Kampen Netwerkstad” wordt hiermee onderstreept. Zwolle en Kampen voeren daarom gezamenlijk de regie en de invulling en richting van beide stationsomgevingen zal in onderlinge afstemming plaats vinden. • Het station van Zwolle is en blijft het belangrijkste knooppunt. Het is het station van Zwolle Kampen Netwerkstad voor wonen, werk, scholing, zorg en recreatie. De stationsomgeving van Zwolle blijft het belangrijkste nationale en regionale openbaar vervoersknooppunt met de bijbehorende stedelijke programma’s; Zwolle vervult de transferfunctie van Zuidwest- en Zuid-Nederland naar Noord-Nederland. Deze functie wordt verder versterkt door de opwaardering van de Hanzelijn naar de Hanzelijn-plus-variant. Zwolle krijgt hierdoor een nationale lijn die West-Nederland verbindt met Noord-Nederland.

70 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 • Het Hanzestation Kampen zal de oriëntatie van Kampen sterk doen veranderen. Door de Hanzelijn komt Kampen aan een doorgaande railverbinding te liggen waardoor bij de nieuwe stationsomgeving ruimte voor ontwikkeling ontstaat. Het is naast het station van Zwolle een belangrijk station van Zwolle Kampen Netwerkstad waarbij de functionele invulling nog open staat. Te denken valt aan gemengde functies zoals kantoren, wonen en voorzieningen. Bovendien heeft deze stationslocatie knooppuntpotentie omdat spoor en weg bij elkaar samenkomen. • De Stadsring. De bestaande stadsring van Zwolle vormt met de A28 een ruimtelijk en verkeerskundig ordenende functie bij de verdere ontwikkeling van Zwolle. Aan deze stadsring liggen kantoren en voorzieningen als de Isala Klinieken, sportvoorzieningen, waaronder het nieuwe stadion van FC Zwolle, de nieuwe IJsselhallen en de scholenclusters. Voor dergelijke publiekstrekkers is een goede bereikbaarheid met de HOV cruciaal. Er is ruimte voor uitbreiding van voorzieningen langs deze stadsring. De stadsring zal moeten worden opgewaardeerd als de verkeersstromen toenemen.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 71 Integratie wonen, werken, water, landschap, natuur en de hoofdinfrastructuur 2020

72 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 73 74 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 5. Boegbeelden - de meerwaarde van Zwolle Kampen Netwerkstad In dit hoofdstuk worden de programma's uitgewerkt tot integrale opgaven voor potentiële boegbeelden. Boegbeelden zijn die projecten die voor Zwolle Kampen Netwerkstad een meerwaarde hebben omdat gebruik wordt gemaakt van complementariteit of omdat door samenwerking een meerwaarde ontstaat, of door een combinatie van beide. Met de boegbeeldprojecten wordt een concrete stap gezet naar de uitwerking van de Netwerkstadvisie. Daarnaast moet er een voorbeeldwerking vanuit gaan, zowel op het gebied van de inhoud als op het gebied van samenwerking. De boegbeelden vormen een aanvulling op de bestaande plannen.

5.1 Het IJsselnet: kwaliteitsimpuls voor openbaar vervoer

Om de voorzieningen van Zwolle Kampen Netwerkstad voor alle inwoners van Zwolle Kampen Netwerkstad en de regio bereikbaar te houden en de binnensteden niet dicht te laten slibben met autoverkeer, worden de regionale voorzieningen geconcentreerd bij bepaalde centra en knopen. Om dit aan te duiden wordt het begrip IJsselnet geïntroduceerd. Dit IJsselnet bestaat uit de Hanzelijn, de Kamperlijn en (delen van) de stadsring van Zwolle. Op een aantal punten ontmoet het IJsselnet het hoofdwegennet, de A28 en de toekomstige A50. Daar ontstaan knopen met een groot publieksbereik en commerciële functies. In samenwerking met (markt-)partijen wordt onderzocht hoe de verbindingen optimaal op elkaar kunnen aansluiten, zodat er een samenhangend vervoersysteem ontstaat. De aanleg van de Hanzelijn (plus) en het opwaarderen van de Kamperlijn tot HOV- verbinding als onderdelen van het IJsselnet zijn een kwaliteitsimpuls voor het openbaar vervoer in Zwolle Kampen Netwerkstad. De provincie Overijssel is op dit moment in onderhandeling met het Rijk over overname van de Kamperlijn. Zwolle Kampen Netwerkstad streeft naar een HOV-verbinding met één of twee extra haltes. Een mogelijkheid is een halte nabij Stadshagen, gekoppeld aan voorzieningen. Bij de kruising van de Kamperlijn met de stadsring van Zwolle is een concentratie van voorzieningen en komen ook de publieksvoorzieningen goed bereikbaar aan de IJsselnet én de A28 te liggen. Deze plek biedt mogelijkheden voor de tweede halte. De haalbaarheid van deze haltes is afhankelijk van de snelheid van de trein en het materieel.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 75 5.2 De stationsomgevingen Hanzestations Zwolle en Kampen

Met de komst van de Hanzelijn worden Zwolle en Kampen door een nationale lijn met elkaar verbonden. De komst van de Hanzelijn zorgt ervoor dat de centrale ligging van Zwolle versterkt wordt en dat Kampen een nieuw station krijgt direct aan het hoofdrailnet van de NS. Het uitgangspunt “behoud en verder versterken van de scharnierfunctie van Zwolle Kampen Netwerkstad”, uit de Kaderstellende Uitspraken (bijlage 1), wordt hierdoor onderstreept. De Hanzestations van Zwolle (bestaand) en Kampen (nieuw) vormen de entrees van Zwolle Kampen Netwerkstad voor zowel bezoekers als bewoners. Ze gelden als visitekaartje voor bedrijven en bieden een aantrekkelijk woon- en recreatieomgeving. De stationsomgevingen van Zwolle en Kampen vormen dan ook samen een boegbeeld. Daarmee ontstaat de beste garantie dat beide gebieden complementair aan elkaar worden ontwikkeld. De verschillen in ruimtelijke karakteristiek en positionering in het openbaar vervoersnetwerk geven beide gebieden een eigen profiel. Zwolle en Kampen voeren daarom gezamenlijk de regie en de invulling en richting van beide stationsomgevingen zal in onderlinge afstemming plaatsvinden. De meerwaarde die een afgestemde aanpak van beide stations heeft vertaalt zich niet alleen in kwaliteit maar leidt ook tot een aantrekkelijker vestigingsklimaat voor ondernemers. De hogere grondopbrengsten die hiermee samengaan leveren extra middelen om de om de stationsomgeving zelf te verbeteren.

5.3 A28-zone: de etalage van Zwolle Kampen Netwerkstad

De A28-zone en de knoop Zwartewater bieden samen een uitgelezen kans voor het ontwikkelen van een innovatief milieu van kennisuitwisseling en werkend leren. Er zijn goede condities voor kennis-, congres- en hotelfaciliteiten in combinatie met kantoren van landelijke opererende ondernemingen. De goede bereikbaarheid in combinatie met de concentratie van scholen, de IJsselhallen voor grote manifestaties én de nabijheid van de binnenstad, zijn sterke troeven voor een dergelijk milieu. Hier vindt een nieuwe vorm van stedelijkheid plaats – een aanvulling op de schaal en karakteristiek van de Zwolse binnenstad. In de omgeving van de IJsselhallen kunnen zich op bescheiden schaal broedplaatsen ontwikkelen als spin-off van dit innovatieve milieu. Met de A28-structuurvisie als basis zal dit boegbeeld verdere uitwerking krijgen.

5.4 Vernieuwing economie: kennis, innovatie en concurrentiekracht

Zwolle Kampen Netwerkstad heeft een rijke handelshistorie en kent een stabiele economische ontwikkeling. Dit boegbeeld wil de bestaande economie nieuwe impul- sen geven op de deelgebieden kennis, innovatie en concurrentiekracht vanuit het regionaal economische krachtenveld. De kern is het vergroten van de concurrentiekracht van Zwolle Kampen Netwerkstad.

76 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Het gaat om een ketengerichte benadering waarin overheden nauw samenwerken met met het onderwijs en bedrijfsleven van Zwolle Kampen Netwerkstad om kennis en innovatie te vergroten en daarmee de economische ontwikkeling te stimuleren. Er zal een programma worden opgesteld waarbij direct toepasbare kennis en innovatie gericht op logistiek, glastuinbouw, zorg en dienstverlening wordt ontwikkeld. Dit programma zal aansluiten bij bestaande initiatieven van Kennispoort: lectoraten VU-Windesheim en samenwerking tussen onderwijsinstellingen gericht op vernieuwing op gebied van zorg. Ook de agri-kennisstructuur en andere kennisclusters worden hierbij betrokken. Herstructurering, revitalisering en duurzaamheid zijn belangrijke aandachtsvelden evenals innovatie op het terrein van meervoudig ruimtegebruik. De inhoudelijke programmering is gericht op het vergroten van de uiteindelijke concurrentiekracht van het regionale bedrijfsleven.

5.5 Bypass Kampen: vele kansen vervullen

Het project IJsseldelta wordt benoemd in de nota Ruimte en is een landelijk voorbeeldproject Ontwikkelingsplanologie. Het bestaat uit het Nationaal Landschap IJsseldelta en het project Bypass Kampen. De Bypass ten zuidwesten van Kampen vormt tevens onderdeel van de PKB Ruimte voor de Rivier. De Bypass Kampen is een integrale opgave: waterveiligheid staat voorop, maar het betekent ook een belangrijke economische structuurversterking voor Zwolle Kampen Netwerkstad en geeft een extra impuls aan het voorzieningenniveau. Zo wordt een belangrijk nieuw woonmilieu toegevoegd: wonen aan het water. De Bypass Kampen is een integrale gebiedsontwikkeling die als publiek-private samenwerking kan worden uitgevoerd.

Achtergrond: Ruimte voor de Rivier De Nederlandse rivieren zullen steeds meer water moeten kunnen afvoeren. De Planologische Kernbeslissing Ruimte voor de Rivier voorziet landelijk in een groot aantal rivierverruimende maatregelen. Ook voor IJssel is een aantal ingrijpende maatregelen gepland. De Bypass Kampen wordt in Ruimte voor de Rivier genoemd als een uitwisselmaatregel. Op korte termijn niet direct nodig, maar op langere termijn onvermijdelijk.

Na 2015 een Bypass bij Kampen nodig Tot 2015 kan worden volstaan met het uitdiepen van het zomerbed van de IJssel in combinatie met een aantal plaatselijke dijkterugleggingen. Na 2015 is dit onvoldoen- de en moet er meer ruimte komen voor water in de vorm van een bypass om de veiligheid van Zwolle Kampen Netwerkstad en achterland te kunnen blijven waarborgen. De Bypass zal zich ten zuiden van Kampen moeten afsplitsen van de IJssel, ten zuidwesten van Kampen lopen en in het Vossemeer of Drontermeer uitmonden.

Bypass als kans voor ruimtelijke kwaliteit In hetzelfde gebied waar de Bypass is gedacht, speelt nog een aantal grote infrastructurele ontwikkelingen. In 2006 wordt gestart met de aanleg van de Hanzelijn.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 77 Wens van de regio is dat de N50 in fasen wordt uitgebouwd tot A50, op langere termijn wordt de N307 wellicht verbreed en opgewaardeerd tot de N23 en tot 2030 ontwikkelt Kampen een uitbreiding van het stedelijk gebied met 4000 tot 6000 woningen. Vanwege al deze ruimteclaims in het gebied is het van belang om nu het nog kan een integrale oplossing bedenken met een hoge ruimtelijke kwaliteit. En vanwege de Hanzelijn is de beschikbare tijd daarvoor beperkt. Zwolle Kampen Netwerkstad, de Provincie Overijssel, het Waterschap Groot Salland hebben de handen ineengeslagen. Met steun van de ministeries van VROM, V&W en LNV en de omliggende gemeenten en provincies grijpen de partners de kans om al deze ontwikkelingen kwalitatief hoogwaardig op elkaar af te stemmen. Een blauwe bevaarbare Bypass biedt bijvoorbeeld uitstekende mogelijkheden om een nieuw waterfront voor Kampen te ontwikkelen, met mogelijkheden voor woningbouw, recreatie en toerisme en natuurontwikkeling. Het is tegelijkertijd een robuuste oplossing voor de problemen rond waterveiligheid in Zwolle Kampen Netwerkstad en de regio. De partners komen met behulp van scenario’s, een burgerparticipatietraject tot een voorkeursscenario, wat verder uitgewerkt wordt in een masterplan. Dit masterplan zal begin 2006 klaar zijn. Tegelijkertijd worden afspraken over financiering en uitvoering gemaakt.

Waterrecreatie Met de realisering van een blauwe Bypass ontstaat de mogelijkheid om het woonmilieu en het toeristisch-recreatief profiel van Zwolle Kampen Netwerkstad te verbreden met verschillende vormen van waterrecreatie. De combinatie van waterrecreatie met natuurontwikkeling en stedelijke fronten langs de oevers biedt Zwolle Kampen Netwerkstad een grote kans om zich verder te ontwikkelen in relatie tot water.

Lange termijn Op lange termijn (bij een maatgevende afvoer van 18.000 m3/s bij Lobith) is naast de Bypass ook de dijkverlegging Noorddiep (eventueel in combinatie met het reanimeren van een oude afgedamde rivierarm) ten noorden van IJsselmuiden noodzakelijk. Deze maatregel is binnen de PKB Ruimte voor de Rivier opgenomen in het pakket voor de lange termijn.

5.6 Nationaal Landschap IJsseldelta: behoud door ontwikkeling

Belvedère en Nationaal Landschap De cultuurhistorische kwaliteiten van het Kampereiland en de polder Mastenbroek zijn met de aanwijzing als Belvedèregebied (Nota Belvedère 1999) landelijk erkend. De Nota Belvedère staat voor een respectvolle omgang met cultuurhistorische waarden binnen ruimtelijke ontwikkelingen te realiseren. Dit Belvedèregebied heeft in de Nota Ruimte een formele status gekregen door de benoeming van dit deel van de IJsseldelta tot Nationaal Landschap.

78 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Behoud door ontwikkeling Het principe ‘behoud door ontwikkeling’ is geen eindpunt, maar een start van een ontwikkelingsproces. Voor de uitwerking van het Nationaal Landschap IJsseldelta wordt een gezamenlijk proces gestart genomen door provincie, gemeenten, waterschap, burgers en maatschappelijke organisaties. Het is daarbij niet de bedoeling dat het Nationaal Landschap van de IJsseldelta op slot gaat, maar juist dat er ruimte wordt geboden aan sociaal-economische en ruimtelijke ontwikkelingen die bijdragen aan behoud en versterking van de kernkwaliteiten van het Nationaal Landschap.

Ontwikkelingsprogramma De provincie, de gemeenten Kampen, Zwartewaterland en Zwolle en het Waterschap Groot Salland stellen in 2005 een ontwikkelingsprogramma voor het Nationaal Landschap op. Dit bestaat uit een ontwikkelingsvisie en een uitvoeringsprogramma, dat uit diverse projecten zal bestaan. Bewoners en maatschappelijke organisatie spelen een belangrijke rol in deze projecten.

Het rijksbeleid voor de Nationale Landschappen is gericht op het behouden, duurzaam beheren en waar mogelijk versterken van de landschappelijke kwaliteit en de daarmee verbonden waarden. In samenhang hiermee moet de toeristisch-recreatieve betekenis toenemen en de sociaal economische ontwikkeling gestimuleerd worden. Dit vraagt om een overkoepelende en integrale aanpak, waarbij maatvoering, schaal en ontwerp bepalend zijn voor behoud van de kwaliteiten. Het Nationaal Landschap IJsseldelta bestaat uit de polder Mastenbroek, het Kampereiland, de Mandjeswaard, Polder de Pieper, de Zuiderzeepolder, de dorpen Grafhorst en Kamperzeedijk en de rivierlandschappen langs de IJssel en het Zwartewater. In het ontwikkelingsprogramma wordt met een ruimere grens gewerkt. Binnen deze grens liggen ook de stadskernen, stadjes en stadsranden als Kampen, Hasselt, Zwartsluis en Zwolle.

Het open landschap wordt gekenmerkt door het traditionele verkavelingspatroon met restanten van kreken en huisterpen van het Kampereiland en de buitenpolders en door de rationeel en geometrisch verkavelde polder Mastenbroek. De deelgebieden hebben elk hun eigen kenmerken en kwaliteiten die sterk bepalend zijn voor de ruimtelijke ontwikkeling. De stedelijke concentraties in en rond deze landschappen (Kampen-IJsselmuiden, Genemuiden, Zwartsluis, Hasselt, Zwolle met het nieuwe stadsdeel Stadshagen) zijn gezichtsbepalend en essentieel voor de betekenis van het Nationaal Landschap IJsseldelta.

Stad èn land De steden en dorpen zijn onlosmakelijk verbonden met het cultuurlandschap van de IJsseldelta. Zowel in historisch perspectief als vanuit de toekomstige ontwikkeling van de regio is deze binding tussen stad en land een belangrijk thema. Daarbij gaat het niet alleen om de aansluiting van stad en land (noordelijke stadsrand Zwolle), maar ook om een positieve duiding wat stad en land voor elkaar betekenen. Het uitgangspunt voor deze opgave is dat de stad betekenis heeft voor de kwaliteit van het

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 79 Nationaal Landschap en het landschap heeft betekenis voor de stad en de stedelingen. Op deze manier moet de ontwikkeling van het Nationaal Landschap bijdragen aan de versterking van de identiteit van het gebied en aan de toeristisch recreatieve ontwikkeling van de regio.

5.7 Stadsranden

Bij dit boegbeeld gaat het om een vernieuwende aanpak voor de stadsranden. De aanpak gebeurt vanuit de aandachtgebieden landbouw, woningbouw, ecologische zones en de relatie stad en land, waarbij ook cultuurhistorische landschapswaarden worden onderhouden. De groei van Zwolle Kampen Netwerkstad tot 200.000 inwoners levert een spannings- veld op. Uitbreiding van het stedelijk gebied is niet meer zomaar inwisselbaar met natuur en landschap. De opgave is om vanuit een gezamenlijke aanpak met belanghebbenden, waaronder betrokken (markt)partijen en maatschappelijke organisaties, te komen tot een goede inpassing van de stadsranden in het landschap. De stadsrandgebieden lenen zich bij uitstek voor experimenten met meervoudig ruimtegebruik en innovaties op dit vlak worden daarom krachtig ondersteund. Gestreefd wordt naar een nieuwe kwaliteit die rode, groene en blauwe kenmerken combineert en zelfs waar mogelijk compenseert. De aanpak van de stadsranden is een dynamische integrale opgave voor overheid, burger, agrariër en bedrijfsleven voor Zwolle Kampen Netwerkstad. Als voorbeeld in de aanpak zal onder andere het Nationaal Landschap IJsseldelta (zie 5.6) dienen, waar dit boegbeeld nauw mee is verbonden. Gedacht wordt ondermeer aan projecten zoals Buurtschap IJsselzone Zwolle, deelgebied Hasselt-Zwolle en projecten voortkomend uit het project Nationaal Landschap en Bypass Kampen bij IJsselmuiden en Polder Mastenbroek. De stadsrandprojecten worden gefaseerd opgepakt, waarbij de prioriteit ligt bij de noordelijke stadsrand Zwolle.

5.8 Zorgen voor de toekomst

Een visie op de toekomst gaat niet zonder aandacht voor welzijn, gezondheid en onderwijs van en voor de toekomstige bewoners, kortom de kwaliteit en vitaliteit van het sociale en maatschappelijke domein. Groei van het inwoneraantal betekent immers ook een noodzakelijke groei van voorzieningen op het gebied van onderwijs, welzijn, sport en cultuur en een kwalitatieve versterking van voorzieningen op wijken buurtniveau. Zwolle Kampen Netwerkstad wil daarom inzetten om op een sociaal sterk gebied, waar gezondheid en welzijn van haar inwoners voorop staat. Zwolle Kampen Netwerkstad wil daarbij specifieke aandacht voor jongeren en ouderen. Dit stelt eisen aan huisvesting, zorg, ontspanning, openbaar vervoer én werkgelegenheid, onderwijs en sportvoorzieningen. Het vereist een onderscheidend cultureel klimaat, een innovatief milieu en een gunstig vestigingsklimaat.

80 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Zwolle Kampen Netwerkstad wil door benoeming van dit thema tot één van de boegbeelden het belang van deze thematiek aangeven. Daarmee wil ze recht doen aan de taakstelling van overheid en maatschappelijke instellingen om het voorzieningenpakket in de toekomst op orde te hebben. Op wijken buurtniveau dragen beide steden ieder hun eigen verantwoordelijkheden. Zwolle heeft een centrumfunctie met een eigen taakstelling op het gebied van zorg en welzijn, zoals voor maatschappelijke opvang en verslavingszorg en zal daarom ook met andere gemeenten samenwerken.

Van belang bij de uitwerking van dit boegbeeld zal zijn creatief in te springen op een aantal algemene trends die zich nu aftekenen: verschuivingen in verantwoordelijkheden binnen de overheid (zoals de Wet Maatschappelijke Ondersteuning), veranderingen in rolopvatting en taken van zorgverzekeraars, woningcorporaties en onderwijs (‘naar buiten treden’ door vraaggericht onderzoek en leerwerktrajecten). Deze trend kan voor Zwolle Kampen Netwerkstad uitgewerkt worden door interessante samenwerkingsverbanden tussen onderwijs, zorginstellingen, verzekeraars, woningcorporaties, bedrijfsleven en andere partijen. De innovatieve kracht van het universitair en hoger onderwijs en de uitstekende vakopleidingen in Zwolle en Kampen zijn voor ons gebied daarbij van grote betekenis. Zwolle Kampen Netwerkstad wil de spin-off graag benutten. Deze samenwerking kan leiden tot interessante en creatieve samenwerkingsprojecten om tot kwaliteitsverbetering van het aanbod te komen. Dit levert tevens input voor andere boegbeelden en zal ook versterking van de identiteit en het imago van de netwerkstad bevorderen en versterking van de concurrentiekracht. Maatschappelijke organisaties hebben aangegeven vanuit hun verantwoordelijkheden ook belangrijke kansen te zien en een rol te willen spelen. Het boegbeeld ‘Zorgen voor de toekomst’ zal hiervoor de context bieden.

Binnen Zwolle Kampen Netwerkstad is de samenwerking op het sociale en maatschappelijke terrein niet nieuw. Met succes wordt al gewerkt aan zaken als een gezamenlijke aanpak en maatschappelijke opvang van dak- en thuislozen. Er wordt samengewerkt op het terrein van huiselijk geweld, op het terrein van de verslavingszorg, en aan een sluitende keten in de (jeugd)zorg. Zwolle Kampen Netwerkstad wil dit voortzetten en ontwikkelen en onderzoeken of kwalitatieve verbetering bereikt kan worden.

De Netwerkstad kiest voor het positioneren van grootschalige (boven)regionale voorzieningen vanuit de nationale bereikbaarheid, langs de hoofdinfrastructuur en voor lokale maatschappelijke- en zorgvoorzieningen in de directe nabijheid van verschillende woongebieden. Als het gaat om voorzieningen op wijken buurtniveau hebben beide steden een eigen verantwoordelijkheid. Als het gaat om belangrijke regionale zorgen welzijnsvoorzieningen is complementariteit, spreiding en bereikbaarheid van groot belang. De ontwikkeling van de zorgboulevards is hiervan een goed voorbeeld. Zwolle Kampen Netwerkstad wil vooral voor ouderen naar een betere verdeling van zorgvoorzieningen en/of zorgwoningen of dienstencentra en

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 81 de mogelijkheden hiertoe onderzoeken. Ingezet wordt op collectieve afspraken over regionale voorzieningen en locaties vanuit een maatschappelijke programmering op basis van thema’s, doelgroepen en differentiatie vanuit de complementariteit van voorzieningen

5.9 Ontdek de IJsseldelta: deltasteden langs de IJssel

Dit boegbeeld gaat over het imago van Zwolle Kampen Netwerkstad, over de dragende kracht van cultuur en over recreatie en toerisme. Maar bovenal wil dit boegbeeld aansluiten bij de mensen van Zwolle Kampen Netwerkstad. Waar liggen de behoeften van jongeren en ouderen? Wat maakt Zwolle Kampen Netwerkstad vitaal en aantrekkelijk? De vraag: “Wat bindt ons binnen het gebied van Zwolle Kampen, hoe kunnen we dat met elkaar beleven en wat willen we uitdragen?” staat centraal. Zwolle Kampen Netwerkstad is een begrip waaronder bestuurlijke en ambtelijke samenwerking wordt vormgegeven. Zwolle Kampen Netwerkstad zegt haar inwoners en bezoekers nog te weinig: het is vooral nog een ambtelijk en bestuurlijk concept.

‘Ontdek de IJsseldelta’ is de werktitel van dit boegbeeld. Het zal nog verder verkend en uitgewerkt moeten worden en daarom wordt voorgesteld om kunstenaars en/of marketeers de opdracht te geven om te werken aan het ontwikkelen, vormgeven en initiëren van de naam, het beeldmerk en imago van het gebied, vanuit de sociaal-culturele mogelijkheden en potenties.

Binnen dit boegbeeld zijn we op zoek naar het beeldmerk van Zwolle Kampen Netwerkstad: een noemer die te vertalen is naar de menskant van Zwolle Kampen Netwerkstad. Een beeldmerk dat zicht richt op de waarden van Zwolle Kampen Netwerkstad: de combinatie van historische Hanzesteden aan de IJssel en het rijke Nationale Landschap IJsseldelta dat de twee steden met elkaar verbindt. Een gebied dat ruimte geeft aan voorzieningen op het gebied van onderwijs, zorg, recreatie, sport, economisch en innovatief potentieel, maar ook ruimte voor en behoud van cultuur- en natuurwaarden, voor rust, zingeving en ontplooiing. Een unieke combinatie. Een beeldmerk ook dat de verschillende kanten laat zien van het gebied, zonder het tot éénheidsworst te maken. Kortom, een gebied waar het fijn is om te wonen, werken en te recreëren. Een beeldmerk dat ook dwarsverbanden legt met de andere boegbeelden van Zwolle Kampen Netwerkstad, waardoor eenduidigheid en een gezamenlijke filosofie uitgedragen kan worden.

Bovenal dus een beeldmerk dat herkenbaar is. Daarnaast wordt ingezet op stimulering en samenwerking op het gebeid van kunst en cultuur. De samenwerking kan een vliegwiel zijn voor nieuwe creatieve ontwikkelingen op dit terrein. Samenwerking op het gebied van de kunst en cultuur kan andersom duidelijk bijdragen aan een beeldmerk van de samenwerking binnen het gebied.

82 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Concreet denken we daarbij aan deelprojecten en voornemens als: • Netwerkstad als vast onderdeel bij beleidsontwikkeling op het gebied cultuur, welzijn, sport en onderwijs. • Samenwerking en afstemming op het gebied van kunst en cultuur. • Kunst- en cultuurprojecten in het kader van boegbeeld ‘Ontdek de IJsseldelta’ (Kameroperafestival, beelden langs de IJssel, kunstuitingen Kamperlijn, etcetera) • De kwaliteiten en de verschillende identiteiten van beide steden (bijvoorbeeld Kampen: zingeving/Zwolle: culinair); • Samenhang laten zien op terreinen als de historische binnensteden, de IJssel en het Nationaal Landschap. Grote cultuurhistorische waarden en toeristisch potentieel: rust, ruimte en stedelijke dynamiek. • Verschillen uitbuiten. De gezonde spanning/competitie tussen Zwolle en Kampen als middel tot creativiteit en sportiviteit. Samenhang in diversiteit, competities, etcetera. Concreet samenwerken en werken aan wederzijdse promotie (gezamenlijke cultuur- krant, gezamenlijke bebording met overzicht van activiteiten in het hele gebied). • Ontwikkelen van arrangementen waarbij inwoners en bezoekers van het gebied kunnen genieten van het potentieel van Zwolle, Kampen en al het moois dat gedeeld wordt. Ontwikkelen van een toeristisch, recreatief profiel, gericht op meerdaags verblijfstoerisme ‘ontdek de IJsseldelta, Deltasteden aan de IJssel’. • Vanuit het beeldmerk, het imago en de kracht van het gebied kijken naar de overige boegbeelden die zich bevinden op het economische terrein, de ruimtelijke ordening en het terrein van de infrastructuur. Bijvoorbeeld locale kunstenaars laten meedenken en adviseren bij planologie en architectuur.

5.10 Meerdaags verblijfstoerisme

Zwolle Kampen Netwerkstad kiest voor het uitwerken van een toeristisch recreatief profiel van nationaal formaat, waarbij wordt ingezet op de uitbreiding van het meerdaags verblijfstoerisme, het versterken van de samenhang van beide binnensteden en het uitwerken van het thema water tot toeristisch recreatief profiel. Met het Masterplan Toerisme ligt er een belangrijke basis voor de gezamenlijke uitvoering van het toerisme in Zwolle Kampen Netwerkstad. Toerisme is een van de speerpunten van de samenwerking. Opgave is om de aanwezige potenties sterker te benutten, waarbij meer aansluiting wordt gezocht bij de verbinding van stad en ommeland, identiteit en cultuur en zingeving. Daarvoor is een inzet naar meerdaags verblijfstoerisme noodzakelijk. Om de aantrekkelijkheid van het gehele gebied uit te nutten zullen faciliteiten gericht op meerdaags verblijfstoerisme worden ontwikkeld. Hierbij gaat het voor de lange termijn om het creëren van nieuwe locaties zoals een water- recreatiepark met woningen aan de Bypass, maar voor de korte termijn om innovatie in de programmering, waarbij meerdaagse arrangementen aangeboden kunnen worden. Hierbij wordt uitgegaan van een eenduidige regionale aansturing.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 83 Er wordt ingezet op het volgende programma: • korte-termijn productontwikkeling door VVV en gezamenlijk regionaal vermarkten van het produkt; • ontwikkelen van meerdaags verblijfstoerisme; • ontwikkeling van imago.

84 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 6. Op koers naar 2030

In dit hoofdstuk wordt de ontwikkelingsstrategie voor uitvoering van de boegbeelden verder uitgewerkt. Niet als blauwdruk want daarvoor is het gebied te groot, de ont- wikkelingstermijn te lang en de dynamiek te onvoorspelbaar. Maar wel als strategische kader voor uitwerking van de boegbeelden. Daarmee wordt duidelijk hoe Zwolle Kampen Netwerkstad vorm wil geven aan de regionale samenwerking en hoe ze de kansen die in dit gebied voorliggen wil benutten. Daarbij is de fasering belangrijk.

6.1 Ontwikkelingsstrategie

De ontwikkelingsstrategie richt zich enerzijds op de noodzakelijke condities voor de gewenste regionale ontwikkeling en anderzijds op de wijze waarop de boegbeelden worden uitgewerkt. De kern van de ontwikkelingsstrategie van Zwolle Kampen Netwerkstad is het actief benutten van kansen door middel van een integrale (gebieds)ontwikkeling van de boegbeelden. De stijl van de uitwerking van de visie is pro-actief en op samenwerking gericht. Op eigen initiatief zal samenwerking met (markt)partijen en intermediaire maatschappelijke organisaties worden gezocht. Er zal selectief uitvoering gegeven worden aan projecten. Zwolle Kampen Netwerkstad wil samen met (markt)partijen, maatschappelijke organisaties en betrokken inwoners nieuwe ontwikkelingen aanjagen, regisseren en stimuleren. Leidend daarin is de netwerkstadvisie. De sturingsfilosofie die daarbij wordt gehanteerd is ‘regionaal wat moet en lokaal wat kan’. Onderdeel van de ontwikkelingsstrategie is een financieringsstrategie om de middelen te vinden voor uitvoering van de boegbeelden. De uitwerking van de boegbeelden zal met behulp van een meerjareninvesteringsprogramma voor de middellange termijn plaatsvinden, op basis waarvan per jaar een uitvoeringsprogramma wordt opgesteld.

Meerjareninvesterings- Netwerkadvisie 2030 Uitvoeringsprogramma programma

Integrale (gebieds)ontwikkeling Bij de aanpak van de boegbeelden worden werkgroepen samengesteld met belanghebbenden vanuit overheid en maatschappelijke organisaties. Gezamenlijk zullen zij vorm geven aan de uitwerking van de boegbeelden. Bijvoorbeeld zoals dat al gehanteerd wordt bij de boegbeelden Bypass Kampen en Nationaal Landschap Ijsseldelta. Hierbij zijn de bewoners en streekorganisaties bij selectie en uitvoering van maatregelen betrokken. Op deze wijze wordt maximaal rekening gehouden met de specifieke kenmerken en ontwikkelingsmogelijkheden. Het gaat bij ontwikkelingsplanologie als de Bypass Kampen ook om in een gezamenlijk proces van planvorming te zoeken naar mogelijkheden waarbij belangen en investeringen gekoppeld worden. Bij de nadere uitwerking zal per boegbeeld afhankelijk van de mate van complexiteit, inhoud etc., de daadwerkelijke organisatie worden ingericht.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 85 Financieringsstrategie De financieringsstrategie richt zich op de volgende onderdelen: • maken van afspraken met provincie en rijk over inzet van middelen; (b.v. in het kader van EU-structuurfondsen en Investeringsprogramma Landelijk gebied); • op termijn middelen borgen in begroting Zwolle en Kampen om de regionaal gewenste investeringen te realiseren; • inbreng tot stand brengen van privaat kapitaal voor de uitvoering van boegbeeldprojecten in de vorm van publiek-private samenwerkingsconstructies; • opstellen van een meerjareninvesteringsprogramma.

Zwolle Kampen Netwerkstad wil de kansen die het Europees Structuurprogramma 2007-2013 voor de regio (stad en platteland) kan bieden volop benutten. De Netwerkstadvisie Zwolle Kampen dient als basis voor investeringen in het kader van de Europees Structuurfondsen en het Investeringsprogramma Landelijk gebied. Primair richt Zwolle Kampen Netwerkstad zich daarin op de boegbeelden. Zwolle Kampen Netwerkstad wil actief bijdragen leveren aan de invulling van de programma’s. Zwolle Kampen Netwerkstad zal de lobbymogelijkheden richting Rijk en Europese Commissie aanwenden om middelen voor de boegbeelden vrij te maken. Andere investerings- en subsidiemogelijkheden voor de toekomst zullen worden onderzocht. Zwolle Kampen Netwerkstad zal de boegbeelden nader inhoudelijk uitwerken en van een financiële vertaling voorzien. Op basis hiervan zal een meerjarenraming worden gemaakt voor het meerjareninvesteringsprogramma ter verdere besluitvorming door partijen. Een meerjareninvesteringsprogramma dient hierbij als sturingsinstrument. In een meerjareninvesteringsprogramma worden de voornemens voor de middenlange termijn van Zwolle Kampen Netwerkstad en de bijbehorende financiële inspanningen van partijen weergegeven. De Stuurgroep Zwolle Kampen Netwerkstad kan het meerjarenbeleid periodiek bijstellen. Per boegbeeld zal naast inhoudelijke samenwerking met (markt)partijen ook de mogelijkheden van private financiering worden onderzocht. Met name door een integrale gebiedsgerichte aanpak waarin onrenda- bele aan meer rendabele onderdelen kunnen worden gekoppeld is een combinatie maatschappelijke en private deelname mogelijk voor zover visies en belangen gedeeld worden en leiden tot investeringsruimte en gezamenlijke inzet.

6.2 Fasering boegbeelden

De boegbeelden worden gefaseerd tot ontwikkeling gebracht. Hoewel de daadwerkelijke fasering nog niet geheel duidelijk is, geeft de onderstaande tabel inzicht in een fasering van de boegbeelden.

86 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Indicatieve fasering Boegbeelden

Boegbeeld Tot 2010 2010-2020 2020-2030

Inwoners: 180.000 - 200.000 <180.000 200.000 1. IJsselnet • 2. Stationsomgevingen • 3. A28-zone • • 4. Vernieuwing Economie • 5. Bypass Kampen • • 6. Nationaal Landschap IJsseldelta • • 7. Stadsranden • • 8. Zorgen voor de toekomst • • • 9. Ontdek de IJsseldelta • 10. Meerdaags verblijfstoerisme • •

NB de bolletjes markeren de periode waarin een boegbeeld tot uitvoering komt.

Veel van de programmeringopgaven zoals die zijn opgenomen in de strategische agenda en zijn uitgewerkt in het programma (hoofdstuk 4) krijgen hun invulling vanaf 2005, maar zijn pas na ettelijke jaren effectief. Ook voor de boegbeelden geldt dat daadwerkelijke realisatie pas over jaren zal plaatsvinden(zie de bolletjes). Echter, Zwolle Kampen Netwerkstad richt zich niet alleen op de toekomst, maar ook op het heden. Daarom wordt nu gestart met de inhoudelijke voorbereiding van de boegbeelden en wordt per jaar de voortgang bewaakt.

6.3 Uitwerking boegbeelden in uitvoeringsprogramma

Om tot een uitwerking van de boegbeelden te komen, wordt een uitvoeringsprogramma opgesteld. De boegbeelden worden uitgewerkt in duidelijke doelen en gewenste resultaten. De verschillende projecten onder de boegbeelden worden benoemd en de budgetbehoefte wordt opgesteld. Hiervoor zal in het uitvoeringsprogramma van de Netwerkstadvisie voor elk van de boegbeelden afzonderlijk een beschrijving worden opgesteld, met aandacht voor doel, bestuurlijk en ambtelijke trekker, samenwerking met partners, organisatie, budgettering, plan, proces en plan- ning en de gewenste resultaten. Voor de aansturing en bewaking van de boegbeelden en het uitvoeringsprogramma wordt een bestuurskader opgesteld, waarin -naast een samenvatting van De Netwerkstadvisie- de randvoorwaarden (programmatische afspraken, financiën en verantwoordelijkheden) zijn uitgewerkt. Deze netwerkstadpa- ragraaf met bestuurskader zal aan alle boegbeelden worden toegevoegd.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 87 De ontwikkelingsstrategie en de mate waarin partners en marktpartijen worden betrokken wordt in het uitvoeringsprogramma verder uitgewerkt. Maatwerk, innovatieve samenwerkingsvormen voor de uitvoering en een aanpak die gericht is op een doelmatige benadering van de boegbeelden staan voorop. In het uitvoeringsprogramma zal naast de boegbeelden ook aandacht zijn voor bestaande regionale projecten en regionale projecten voortkomend uit het programma van hoofdstuk 4. Ook initiatieven van derden in het uitvoeringsprogramma opgenomen worden, mits passend binnen de kaders van de Netwerkstadvisie.

Samengevat wordt per boegbeeld opgenomen: 1. inhoud (zie hoofdstuk 5); 2. samenwerkingsvormen; 3. rollen en bevoegdheden; 4. instrumenten en financiën; 5. organisatie en proces; 6. schaal; 7. tijd.

6.4 Relatie met lokale plannen

In de lokale plannen van Zwolle en Kampen wordt het eerste hoofdstuk gewijd aan de Netwerkstadvisie, om de regionale samenhang direct tot uiting te brengen in de lokale plannen en aan te geven wat de wisselwerking is tussen de strategische plannen. Hiermee wordt een van de doelstellingen van de Netwerkstadvisie bereikt, namelijk verankering in de strategische planvorming van Zwolle Kampen en Provincie Overijssel.

88 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Bijlagen

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 89 90 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Bijlage 1

Bestuurlijke kaders

Zwolle Kampen Netwerkstad is een samenwerkingsverband tussen de gemeenten Zwolle en Kampen en de provincie Overijssel. Begin 2004 is besloten voor het gebied een visie op te stellen en op basis daarvan boegbeeldprojecten te benoemen. In het najaar van 2004 hebben de raden van Zwolle en Kampen de kaders vastgesteld voor de de Netwerkstadvisie. De kaders moeten gezien worden als de politiek-bestuurlijke uitgangspunten voor de Netwerkstadvisie en geven inzicht in de gemeenschappelijke opgaven waaraan in Netwerkstadverband gewerkt moet worden. (zie voor de betekenis van elk kader ‘Rapportage fase 1, kaders voor de netwerkstadvisie’)

Kaderstellende uitspraken Netwerkstadvisie

De kaderstellende uitspraken zijn sturend voor de vertaling in fase II: de fysieke, economische en sociale uitwerking van de netwerkstadvisie. Fase II moet uiteindelijk uitmonden in fase III, de boegbeeldprojecten. Er zijn zes kaderstellende uitspreken geformuleerd met daaronder kort omschreven wat de betekenis is van de kaderstellende uitspraken voor de Netwerkstad Zwolle- Kampen.

Netwerkstad Zwolle - Kampen kiest vanuit haar veranderende concurrentiepositie voor een pro-actieve houding waarbij zij ontwikkelingen die op het gebied afkomen accommodeert en gewenste nieuwe ontwikkelingen stimuleert indien functioneel organiseert Zwolle-Kampen samenwerkingsverbanden met andere overheden.

Betekenis: • Eenduidig kiezen voor netwerkstad • Gezamenlijk de regie voeren over ontwikkelingen die op het gebied afkomen • Elkaar steunen bij versterken concurrentiepositie • Openstaan voor landelijke programma’s op gebied van werkgelegenheid, wonen en voorzieningen • Niet alleen vraag accommoderen maar ook stimuleren • Per opgave bekijken of het noodzakelijk is functionele samenwerking aan te gaan met andere overheden.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 91 Netwerkstad Zwolle - Kampen kiest er voor om vanuit haar nationale positie de toekomstige verstedelijkingsopgaven gezamenlijk op te pakken, passend bij circa 200.000 inwoners in 2030 en rekening houdend met een veel groter regionaal verzorgingsgebied, Uitgangspunt is een goede balans tussen leefklimaat, bereikbaarheid en economie

Betekenis: • Het ontwikkelen van een gemeenschappelijke woonvisie waarbij voor de totale netwerkstad uitgegaan wordt van pluriforme woonmilieus voor alle doelgroepen • Het gezamenlijk sterk maken voor een bypass bij Kampen gekoppeld aan een waterrijk woonmilieu en nieuwe vormen van waterrecreatie • Verder uitbouwen van het economisch profiel waarbij complementariteit uitgangspunt is • De woningbouwopgave zal voor het stedelijk gebied van Zwolle met name gericht zijn op stedelijke woonmilieus en verdichting. Kampen biedt mogelijkheden voor watergebonden woonmilieus passend bij de maat en schaal van Kampen • De groei tot circa 200.600 inwoners (indicatief, aanname is een bandbreedte tussen 180.000 en 220.000 inwoners) moet een bijdrage leveren aan de vitaliteit, leven- digheid en veiligheid van de historische binnensteden • Specifieke gebiedsgebonden kwaliteiten op het gebied van natuur, landschap en water koesteren in Inzetten voor kwaliteit woon- en leefomgeving.

Netwerkstad kiest voor het versterken en uitbreiden van een (inter-)nationaal wegen-, spoorwegen- en waterwegennetwerk met daaraan gekoppeld een uitgebreid regionaal netwerkvoor openbaar vervoer, langzaam verkeer, gemotoriseerd verkeer en transport over water (recreatief en zakelijk)

Betekenis: • Structureel waarborgen doorstroming A28 • Gemeenschappelijke inzet om de N50, N35 en N23 op te waarderen • Reserveren nieuwe verstedelijkingszones langs de A28 gericht op bedrijven langs de N50 gericht op woonmilieus, toerisme en recreatie en uitbreidingsmogelijkheden bij de Zuiderzeehaven • Versterken combinatie auto infrastructuur en openbaar vervoer • Het ontwikkelen van het nieuwe station voor de Hanzelijn tot een gedifferentieerd woon- en werkmilieu met ruimte voor voorzieningen passend bij totale profiel van de netwerkstad • Gebruiksmogelijkheden Zuiderzeehaven vergroten door technische aanpassingen zoals het verdiepen van de vaargeul • Transformatie spoorlijn Zwolle - Karnpen naar hoogwaardig openbaar vervoer als onderdeel van een regionaal en stedelijk openbaar vervoersnetwerk • Veelzijdige betekenis van water in het gebied inzetten in toeristisch recreatief profiel

92 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Netwerkstad Zwolle - Kampen kiest voor behoud en versterken van haar kwalitatieve compleetheid door o.a. het stimuleren synergie tussen bedrijfsleven, onderwijs, logistiek en zorg

Betekenis: • Behoud en verder ontwikkelen van de scharnierfunctie van Zwolle - Kampen • Versterken van sectoren die achterop dreigen te raken zoals landbouw en toerisme en recreatie • Zorg en aandacht voor bestaande bedrijven en voorzieningen en hun branche organisaties • Versterken en bewaken bestaande sociale binding aan de steden • Inzetten op evenwichtige bevolkingsopbouw met kansen voor iedereen in de samenleving. Dit heeft gevolgen voor type werkgelegenheid en voorzieningen. • Stimuleren van innovatie door het koppelen van (universitair) onderwijs aan het bedrijfsleven en aan de zorgsector • Stimuleren van creativiteit door ruimte te bieden aan eigen initiatieven en ondernemingen.

Netwerkstad Zwolle - Kampen kiest voor het positioneren van grootschalige regionale voorzieningen langs de hoofdinfrastructuur en voor maatschappelijke en zorgvoorzieningen in de directs nabijheid van de verschillende woongebieden

Betekenis: • Het maken van afspraken over de situering en bereikbaarheid van regionale voorzieningen waarbij het uitgangspunt is dat deze voorzieningen bestemd zijn voor tenminste de gehele netwerkstad • Groei van het inwonertal betekent groei van stedelijke voorzieningen op het gebied van onderwijs, welzijn, sport en cultuur en het ontwikkelen van werkgelegenheid tenminste passend bij de eigen beroepsbevolking • Het ontwikkelen van twee zorgboulevards, één in Zwolle en één in Kampen, aan- vullend op een basis voorzieningenpakket op wijkniveau.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 93 Netwerkstad Zwolle-Kampen kiest voor het ontwikkelen van een toeristisch recreatief profiel van nationaal formaat waarbij wordt ingezet op het uitbreiden van het verblijfstoerisme, het versterken van de samenhang tussen beide binnensteden en het uitwerken van het thema water tot toeristisch recreatief profiel

Betekenis: • Ontwikkelen van een toeristisch recreatief profiel voor de combinatie stad en land, waarbij ingezet wordt op cultuurtoerisme, stedelijk toerisme, natuurtoerisme en het combineren van al aanwezige toeristische activiteiten waardoor meerdaags verblijfstoerisme wordt gestimuleerd. • Het benutten en versterken van aanwezige landschappelijke kwaliteiten en bestaande en nieuwe waterlopen en watergebieden voor recreatief medegebruik • Versterken en verder uitbouwen recreatieve waarde Belvedèregebieden • Behoud en versterken landbouwfunctie polder Mastenbroek • Onderzoeken van nieuwe gebruikswaarde voor mogelijk vrijkomend land • Vasthouden en versterken van de cultuurhistorische waarde • Het inzetten van de educatieve, recreatieve en cultuurtechnische betekenis van de aanwezige gevarieerde watermilieus tot toeristische trekker.

94 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Bijlage 2

Strategische agenda

De colleges van de gemeente Zwolle, Kampen en de provincie Overijssel willen, uitgaande van bovengenoemde vastgestelde kaders, gezamenlijk Zwolle Kampen Netwerkstad tot verdere ontwikkeling brengen. Daartoe hebben zij op 15 maart 2005 aangegeven dat de meerwaarde van Zwolle Kampen Netwerkstad ligt bij de volgende maatschappelijke ontwikkelingen:

1. Infrastructuur: inzetten op een goed openbaar vervoer, op de Hanzelijn en op de Kamperlijn en de A28, A50 en RW35. • de Kamperlijn is van belang voor Zwolle Kampen Netwerkstad met extra haltes bij Zwolle; • gezamenlijke inzet is het maximaal benutten van de Hanzelijn, waarbij de frequentie een voortdurend punt van aandacht zal zijn; • de kansen die de Hanzelijn-plus kan bieden, onderzoeken op kansen voor het netwerk en vervolgens inzetten op gezamenlijke lobby; • gezamenlijke lobby voor capaciteitsverhoging van de A28, N/A50 en verbinding naar de A6; • opstellen van een bereikbaarheidsanalyse (onderbouwing), met als uitgangspunten de A28 en A50.

2. Voorzieningen: een maatschappelijke programmering vanuit thema’s, doelgroepen en differentiatie vanuit de complementariteit van voorzieningen: • collectieve afspraken ten aanzien van voorzieningen en locaties: dit zal verder moeten worden uitgediept.

3. Werken: collectieve afspraken ten aanzien van afstemming, profilering en programmering. De lijn van bestaande afspraken doortrekken, met specifieke aandacht voor het ontwikkelen van een gezamenlijke visie op detailhandel- en kantorenprogrammering: • bij de programmering van bedrijventerreinen, detailhandel en kantoren aandacht voor fasering. Een actieve overheidssturing ook ten aanzien van marktpartijen is gewenst; • de inrichting van de stationsomgeving Hanzestation is van netwerkstadbelang, afstemmen met Zwolle, stationsomgeving Zwolle en met name A28- zone en vice versa afstemmen van Zwolle met stationsomgeving Kampen is daarom uitgangspunt; • een nadere uitwerking van de eigen onderscheidende profilering van beide stations en omgeving is gewenst, waarbij de gelegde accenten complementair zijn aan elkaar waardoor een meerwaarde voor Zwolle Kampen Netwerkstad wordt bereikt;

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 95 • de A28-zone komt nadrukkelijk op de agenda; • met de relatie met het landelijk gebied zal zorgvuldig worden omgegaan; • “Spiegeling over RW50” blijft gehandhaafd als toekomstig ontwikkelingsgebied met aandacht voor nieuwe invalshoek: een poortfunctie voor Zwolle Kampen Netwerkstad.

4. Wonen: gezamenlijke zorg voor kwantitatief en kwalitatief voldoende ‘woonaanbod’. Een gezamenlijke woningbouwprogrammering en differentiatie zijn belangrijke instrumenten ten behoeve van de economische structuurversterking van het netwerk. Het netwerk zet in op bijzondere woonmilieu’s (IJsseldelta): • een samenhangend beeld van gewenste woonmilieu’s op netwerkstadniveau moet worden opgesteld; • toevoeging van bijzondere woonmilieu’s, zoals de watergebonden woonmilieu’s, project IJsseldelta-Zuid, worden als economische structuurversterker voor het totale netwerkgebied opgevat; • voor Zwolle Kampen Netwerkstad is project IJsseldelta een kans en moet de keuze voor een groene of blauwe bypass strategisch gezien op netwerkstadniveau genomen worden; • Kampen en Zwolle willen gezamenlijk wervende woonmilieu’s creëren, ook aantrekkelijk voor de hogere inkomens; • Zwolle en Kampen agenderen een bespreking over de afronding van Stadshagen richting ’s Heerenbroek. In het kader van de begrenzing van het Nationaal Landschap zal de provincie aan deze bespreking deelnemen.

5. Landschap en landbouw: zorgvuldig omgaan met de kwaliteiten van de landelijke omgeving en landschap. Voor het vestigingsklimaat groene kwaliteiten zo goed mogelijk inplannen. Aandacht voor de landbouw: • Polder Mastenbroek moet behouden worden en niet als toekomstig woonmilieu worden aangemerkt; • de glastuinbouw Koekoekspolder wordt gezien als een wervende, innovatieve sector met kansen voor verdere kennisontwikkeling. Op termijn zal over uitbreiding naar nieuwe tuinbouwlocaties in overleg met de marktpartijen nader besloten worden; • potenties van project IJsseldelta op het gebied van sociale en economische ontwikkelingen dragen bij aan versterking van de kwaliteit van het Nationaal Landschap; • In de stadsrandgebieden van Zwolle en Kampen wordt het meervoudig ruimtegebruik (functies: landbouw, natuur, recreatie en water) krachtig ondersteund. Hierbij wordt onder meer gedacht projecten zoals Noordelijke Stadsrand, Buurtschap IJsselzone Zwolle, deelgebied Hasselt-Zwolle (Vecht-Regge visie) bij Zwolle en projecten voortkomend uit de IJsseldelta Noord en Zuid bij IJsselmuiden/polder Mastenbroek en Kampen / bypass.

96 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 6. Identiteit: eigen identiteit niet ondergeschikt maken, wel nevengeschikt. Het is soms wel nodig om het gezamenlijke belang naar voren te trekken: • twee Hanzesteden, goed bereikbaar, met een natuurlijke waardevolle omgeving. Meerwaarde behouden en hoog inzetten op eigen kapitaal voor diverse doelgroepen; • cultuur meer benutten, meer verbindingen maken, dwarsverbanden leggen tussen activiteiten. Cultuur benutten door creëren van broedplaatsen; • zingeving is een goed bindend thema; benut dragende structuren (HBO/universiteit); het gaat daarbij vooral om verbindingen te leggen tussen uitingen ervan; een marketeer hierop inzetten.

7. Toerisme: één van de speerpunten van de samenwerking Zwolle Kampen. Potenties sterker benutten, waarbij meer aansluiting bij de verbinding van stad en ommeland, identiteit en cultuur, en zingeving: • de switch naar verblijfstoerisme wordt nagestreefd, met name kort verblijf en meerdaagse programma’s rond congressen; • het Masterplan Toerisme moet worden geactualiseerd.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 97 98 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Bijlage 3

Literatuurlijst

BVR 2004 Kaders voor De Netwerkstadvisie. In opdracht van gemeente Zwolle, gemeente Kampen en provincie Overijssel

BVR 2005 Programmatische onderlegger Netwerkstad Zwolle-Kampen 2030. In opdracht van gemeente Zwolle, gemeente Kampen en provincie Overijssel. Hierin is een volledig overzicht opgenomen van alle relevante beleidsstukken en onderzoeken.

Gemeente Kampen Ruimtelijk-strategisch document Kampen 2030.

Gemeenten Zwolle, Kampen, IJsselmuiden en de provincie Overijssel 2000 Samenwerking in de IJsseldelta. Overeenkomst tussen de gemeenten Zwolle, Kampen, IJsselmuiden en de provincie Overijssel.

Gerrichhauzen & Partners 2003 De kaartenbak voor de toekomst van de gemeente Zwolle en Kampen. Eindrapportage fase koersbepaling projectplan visieontwikkeling Netwerkstad Zwolle-Kampen. In opdracht van gemeente Zwolle, gemeente Kampen en provincie Overijssel

Must en H+N+S 2003 Stedelijk netwerk Zwolle/Kampen Lagendocument. In opdracht van gemeente Zwolle, gemeente Kampen en provincie Overijssel

Onderzoek & Statistiek, Gemeente Zwolle 2004 Zwolle Kampen Netwerkstad. Zwolle en Kampen in cijfers 2003 / 2004 jaarstatistiek. In opdracht van Concernstaf, Gemeente Zwolle en Managementteam, Gemeente Kampen

VROM 2004 Nota Ruimte. Ruimte voor ontwikkeling. Publicatie van ministeries van VROM, LNV, VenW en EZ

Zwolle Kampen Netwerkstad 2005 Zwolle – Kampen: de toekomst op tafel. Themabijeenkomsten November 2004 t/m januari 2005 Eindverslag en projectideeën.

Project Bereikbaarheidsvisie juli 2005 Concept Bereikbaarheidsvisie Zwolle Kampen Netwerkstad. In opdracht van Zwolle Kampen Netwerkstad

Project IJsseldelta maart 2005 Scenario’s bypass Kampen. In opdracht van provincie Overijssel, gemeente Kampen, Gemeente Zwolle, Gemeente Zwartewaterland, Waterschap Groot Salland, Ministerie van VROM, Ministerie van LNV en Rijkswaterstaat Oost Nederland.

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 99 Project IJsseldelta 2005 De toekomst van IJsseldelta Zuid. In opdracht van provincie Overijssel, gemeente Kampen, Gemeente Zwolle, Gemeente Zwartewaterland, Waterschap Groot Salland, Ministerie van VROM, Ministerie van LNV en Rijkswaterstaat Oost Nederland

Project IJsseldelta juni 2005 Uw mening over IJsseldelta Zuid. Participatieverslag. In opdracht van provincie Overijssel, gemeente Kampen, Gemeente Zwolle, Gemeente Zwartewaterland, Waterschap Groot Salland, Ministerie van VROM, Ministerie van LNV en Rijkswaterstaat Oost Nederland

100 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 Verantwoording

De concept Netwerkstadvisie 2030 is gemaakt in opdracht van de gemeenten Zwolle, Kampen en provincie Overijssel. De procesbegeleiding van de eerste twee fasen was in handen van BVR uit Rotterdam.

Stuurgroep Zwolle Kampen Netwerkstad

Zwolle Eric Dannenberg (wethouder, trekker Netwerkstadvisie 2030) Henk Jan Meijer (burgemeester) en Martin Knol (wethouder), Oenze Dijkstra (gemeentesecretaris)

Kampen Jan Oosterhof (burgemeester, voorzitter) Aart van der Maat en Remmelt de Boer (wethouders), Jan Goedegebure (gemeentesecretaris)

Provincie Overijssel Jan Kristen en Theo Rietkerk (gedeputeerden), Hannie te Grotenhuis (directeur strategie)

Projectgroep Gonnie Hendriks Projectleider Netwerkstadvisie 2030 Paula Bijlsma Projectleider Structuurplan Zwolle Eric van de Poll Projectleider Strategische Visie en Ruimtelijk Ontwerp Kampen Aart Kinds projectleider Bereikbaarheidsvisie Zwolle Kampen Marrit Klompe Beleidsmedewerker Landbouw, natuur Landschap, provincie Overijssel) Alice Mittendorp Hoofd Welzijn gemeente Kampen Clemens Gloudi Senior beleidsmedewerker Economisch Beleid, gemeente Zwolle Gerrit Vrielink Beleidsmedewerker Waterschap Groot Salland Margien Katerberg Secretaris Netwerkstadvisie 2030

Realisatie en redactie

Gonnie Hendriks (projectleider), Kees Praamstra (Zwolle), Nelleke Vedelaar (Provincie Overijssel), Eric van de Poll (Kampen), Marja Verwaaijen, Derk Moor, Margien Katerberg en Johan Moolenaar (Zwolle Kampen Netwerkstad)

Met dank aan

John Berends, voormalig trekker Netwerkstadvisie, voormalig wethouder Zwolle, thans burgemeester Harderwijk

Hilde Blank, Frank Witbraad, Hansje van Douwen, Miranda Reitsma en Mechteld Oosterholt (BVR)

Marja Verwaaijen, Bertine Ruitenberg, Nicolette Abbas en Bert van den Assem

zwolle kampen netwerkstadvisie 2030 101 102 zwolle kampen netwerkstadvisie 2030

De Netwerkstadvisie 2030 van Zwolle Kampen Netwerkstad Oplegnotitie bij de Netwerkstadvisie Zwolle Kampen Netwerkstad, aangeboden namens de colleges van Zwolle, Kampen en Provincie Overijssel

Inleiding Deze oplegnotitie geeft een toelichting op de Netwerkstadvisie die de Raden van Zwolle en Kampen en Provinciale Staten van Overijssel ter bespreking wordt aangeboden. Deze notitie geeft een compact overzicht van de ambities die de partners binnen Zwolle Kampen Netwerkstad hebben geformuleerd. Vervolgens wordt beschreven hoe na de vaststelling in raden en staten, de verdere uitwerking van de Netwerkstadvisie 2030 wordt vormgegeven. Daarbij wordt ingegaan op de ambities en de status van de visie en wordt de wijze waarop het uitvoeringsprogramma met boegbeelden worden uitgewerkt, georganiseerd en gefinancierd nader toegelicht.

Status Netwerkstadvisie Zwolle Kampen Netwerkstad De drie college van Zwolle Kampen en provincie Overijssel hebben in de Stuurgroep Zwolle Kampen de Netwerkstadvisie 2030 Zwolle Kampen Netwerkstad vastgesteld. De gemeente Zwolle en Kampen en de provincie Overijssel slaan de handen ineen om de kwaliteiten te versterken en gezamenlijk kansen voor ontwikkeling van de regio optimaal te benutten. Daarmee is de ambitie uitgesproken om vanuit een gezamenlijk kader nader invulling te geven aan een programma met boegbeeldprojecten. Deze ambitie wordt nu ter bespreking aan u voorgelegd.

De Netwerkstadvisie wordt ter bespreking aan de Raden van Zwolle en Kampen en de Provinciale Staten van Overijssel voorgelegd. Raden en Staten worden gevraagd een reactie te geven op de ambities, zoals de partners van de Netwerkstad die hebben benoemd en uitgewerkt. In een later stadium wordt de Netwerkstadvisie ter besluitvorming aan de Raden van Zwolle en Kampen aangeboden. Provinciale Staten zal in dat stadium gevraagd worden de visie en de onderliggende boegbeelden te benoemen tot waardevolle bouwsteen voor de samenwerking in Zwolle Kampen Netwerkstad en het provinciaal Streekplan.

Ambities van de Netwerkstadvisie: 10 boegbeelden De Netwerkstadvisie is uitvoeringsgericht en bevat 10 boegbeelden: dit zijn de belangrijkste projecten waar de samenwerking zich op zal richten en waar de Netwerkstad haar ambities voor de toekomst mee kenbaar wil maken. De boegbeelden richten zich in het kort op de volgende zaken:

1. Kwaliteitsimpuls OV: ‘het IJsselnet’: Het idee van het IJsselnet als kwaliteitsimpuls van het openbaarvervoersnet binnen de netwerkstad geeft uitwerking aan de Hanzelijn, de Kamperlijn en (delen van de) stadsring Zwolle, naast de ambitie voor een goed afgestemd en kwalitatief regionaal vervoerssysteem met een klustering van voorzieningen aan de knopen.

2. De stationsomgevingen Hanzestations Zwolle en Kampen: Het nieuwe station in Kampen geeft kansen voor nieuwe ontwikkelingen (entrees, bedrijvigheid). Een juiste afstemming met het bestaande station in Zwolle is daarbij belangrijk.

3. A-28 zone Voorsterpoort: ‘de etalage van de Netwerkstad’: Dit boegbeeld wil de kansen voor een innovatief milieu van kennisuitwisseling en werkend leren uitwerken en verzilveren. Ingezet wordt op goede condities voor kennis-, congres- en hotelfaciliteiten en vestiging van hoofdkantoren van nationale ondernemingen. Goede bereikbaarheid, concentratie van scholen, de locatie van de IJsselhallen en de nabijheid van de binnenstad worden gezien als sterke troeven voor een dergelijk milieu.

4. Vernieuwing economie: ‘kennis, innovatie en concurrentiekracht’: dit boegbeeld gaat over de ontwikkelingen innovatiekant van de economie. Vergroten van de concurrentiekracht staat voorop, gericht op logistiek, glastuinbouw, zorg en dienstverlening. Aangesloten wordt bij bestaande initiatieven als kennispoort, lectoraten VU-Windesheim en samenwerking VU-Windesheim/Isala en Deltion.

5. Bypass Kampen (IJsseldelta Zuid): Voorbeeldproject in het kader van ontwikkelingsplanologie, gericht op ruimte voor de rivier én slimme constructies en samenwerkingsverbanden om een integrale aanpak van het gebied en de bypass van de IJssel mogelijk te maken.

6. Nationaal Landschap IJsseldelta: Voorbeeldproject in het kader van ontwikkelingsplanologie gericht op het integraal en van onder af benoemen en realiseren van projecten die bijdragen aan de erkenning, behoud en ontwikkeling van het Nationaal Landschap.

7. Stadsranden: binnen dit boegbeeld gaat het om een vernieuwende aanpak voor de stadsranden vanuit de aandachtsgebieden woningbouw, landbouw, ecologische structuur, relatie stad en land en cultuurhistorische landschapswaarden.

8. Ontdek de IJsseldelta: ‘Deltasteden langs de IJssel’. Dit boegbeeld probeert invulling te geven aan een combinatie van de dragende kracht van cultuur en een sterk imago voor de netwerkstad.

9. Meerdaags verblijfstoerisme: Zwolle Kampen Netwerkstad kiest voor het uitwerken van een toeristisch recreatief profiel van nationaal formaat, waarbij wordt ingezet op de uitbreiding van verblijftoerisme, het versterken van de samenhang van beide binnensteden en het uitwerken van het thema tot toeristisch recreatie profiel.

10. Zorgen voor de toekomst: Dit boegbeeld geeft invulling aan de gezamenlijke ambitie van Zwolle en Kampen om een compleet en complementair voorzieningenaanbod in de Netwerkstad te realiseren. Daarnaast spreekt dit boegbeeld de ambitie uit om (reeds bestaande) samenwerking op terreinen als maatschappelijke opvang, aanpak huiselijk geweld, aanpak voortijdig schoolverlaters, verslavingszorg, etc, voort te zetten en uit te bouwen.

De Netwerkstadvisie en de boegbeelden zijn afgestemd met de strategische plannen van Zwolle, Kampen en provincie. Met de boegbeelden heeft Zwolle Kampen Netwerkstad tevens een gezamenlijk bod willen neerleggen voor de onderhandelingen in het kader van het Investeringsbudget Landelijk Gebied (2007-2013) en de Europese structuurfondsen. Zwolle Kampen Netwerkstad zal ook de lobbymogelijkheden richting Rijk en Europa aanwenden om middelen voor de boegbeelden vrij te maken. Andere investerings- en subsidiemogelijkheden voor de toekomst zullen nader worden onderzocht.

Verdere uitwerking Zwolle Kampen Netwerkstad zal de boegbeelden nader inhoudelijk uitwerken en van een financiële vertaling voorzien. Hiervoor wordt een uitvoeringsprogramma en een meerjareninvesteringsprogramma opgesteld. De boegbeelden worden uitgewerkt in duidelijke doelen en gewenste resultaten. De verschillende projecten onder de boegbeelden worden benoemd en de budgetbehoefte wordt opgesteld. Daarnaast zal duidelijkheid gegeven worden over planvorming en de benodigde organisatie, te weten het bestuurlijk- en ambtelijk trekkerschap en de samenwerking met partners. Op basis hiervan zal een meerjarenraming worden gemaakt voor een meerjareninvesteringsprogramma. Hierin worden de financiële voornemens voor de middenlange termijn van Zwolle Kampen Netwerkstad en de bijbehorende financiële inspanningen van partijen weergegeven. Belangrijk daarin is onder meer de benodigde co-financiering voor bijvoorbeeld de Europese Structuurfondsen en het Investeringsprogramma Landelijk gebied. Het uitvoeringsprogramma met boegbeelden en het meerjareninvesteringsprogramma wordt de Raden en Staten afzonderlijk ter besluitvorming aangeboden en dient als opmaat voor de begrotingsbehandeling van 2007 en verder. De eerste helft van 2006 zal worden benut voor verder inhoudelijke uitwerking van de boegbeelden met begrotingsjaar 2007 als basis voor de borging van de financiën.