MAGAZYN PORTU LOTNICZEGO ŁÓDŹ IM. WŁADYSŁAWA REYMONTA WWW.LODZUFLY.COM

PRZEPRASZAM, NR 6 | 2018 (86) FREE COPY CZY TO TU STRASZY? pobierz na lotnisku airport-free-wifi

6–7 W NUMERZE / THIS ISSUE

ZDJĘCIE NA OKŁADCE 10 Edyta Bartkiewicz PODRÓŻE Przepraszam, czy tu straszy? TRAVEL Excuse me, is this place haunted?

WYDAWCA PUBLISHER

ANYWHERE.PL na licencji asz-reklama / [email protected]

20 ul. Kościuszki 61, 81-703 Sopot KULTURA Najcichszy plan na świecie e-mail: [email protected] CULTURE The quietest stage in the world tel.: 58 719 23 25; fax: 58 719 39 20 www.anywhere.pl

LOTNISKOWA PLATFORMA MEDIALNA www.anywhere.pl 22 www.facebook.com/anywherepl MODA Polaków portret modny www.twitter.com/anywherepl FASHION A fashion portrait of Poles www.instagram.com/anywhere.pl/ www.linkedin.com/company/anywhere-pl

REDAKTORZY PROWADZĄCY Paweł Durkiewicz / magazyny lotniskowe, 28 Aleksandra Budka / anywhere.pl PODRÓŻE Najwspanialsze w Ameryce TRAVEL The best in America PROJEKT GRAFICZNY Alicja Rynkiewicz / szef działu graficznego Julia Wójcik / grafik

TŁUMACZENIE Anna Jasińska, Natalia Chycka 38 FELIETON Jerzy Schejbal: Co słychać WYDAWCA Jerzy Schejbal: What’s up COLUMN Marcin Ranuszkiewicz

ZESPÓŁ REDAKCYJNY Sylwia Gutowska, Katarzyna Szewczyk

DZIAŁ REKLAMY 46 Dagmara Zelińska, Katarzyna Świacka LUDZIE Gorący dzień tam, gdzie stały ule On a hot day, where the beehives were PEOPLE WSPÓŁPRACA FOTOGRAFICZNA Monika Szałek, Edyta Bartkiewicz, Tomasz Sagan, Hanna Jakóbczyk

NA ZLECENIE AT REQUEST 48 MODA: Sun beam ŁÓDŹ AIRPORT FASHION: Sun beam ul. gen. S. Maczka 35 94-328 Łódź www.lotnisko.lodz.pl www.facebook.com/PortLotniczyLodz

Redakcja nie zwraca niezamówionych tekstów i materiałów redakcyjnych oraz nie ponosi PARTNERZY PARTNERS odpowiedzialności za treść nadesłanych ogłoszeń Nasz magazyn monitorowany jest przez Instytut Monitorowania Mediów reklamowych. Redakcja zastrzega sobie prawo do redagowania i skracania tekstów. 7–OR 8–9 W NUMERZE / THIS ISSUE

NASI AUTORZY

RAFAŁ GRZEGORZ WOJCIECH MAGDALENA BRYNDAL KAPLA ZAWIOŁA JUSZCZYK

Satyryk, autor tekstów (Kobranocka, Żyje z pisania. A żyć z tego, co Dziennikarz Canal Plus Sport Dziennikarka, m.in. Radiowej Dwójki Atrakcyjny Kazimierz i Cyganie), dzien- się lubi, to dar. Bardziej od pisania i prezenter wiadomości w TVN („W Dwójce raźniej”). Za emitowany w Tele- nikarz (Radio Zet, Gazeta Wyborcza, lubi tylko spotykać ludzi. No i lubi i TVN24. Zbzikowany na punkcie wizji Kino Polska „Program obowiązkowy” Przekrój, Zwierciadło, Pani, Twój Styl, być w drodze, kupować płyty sportu, oszalały na punkcie otrzymała w 2017 r. nominację do nagród Machina, Bluszcz, Chimery), twórca w sklepie z płytami a nie w sieci, muzyki. Wielbiciel twórczości PISF-u. Lubi rowery z RFN-u, stylowe zespołów kabaretowych, sztuk teatral- pomidorową i kabriolety. z duszą. motocykle wraz z ich jeźdźcami, a do szy- nych oraz scenariuszy seriali. bowca wsiada na jedno zawołanie. He’s a reporter working ENGLISH He lives by writing. And ENGLISH ENGLISH A satirist, lyricist (Kobranoc- living by what you love is a gift. for Canal Plus Sport and a news ENGLISH A journalist, worked at Polish ka, Atrakcyjny Kazimierz i Cyganie), The only thing he likes more than presenter at TVN and TVN24. Radio „Dwójka”. Her „Program obow- journalist (Radio Zet, Gazeta Wyborcza, writing is meeting other people. He Crazy about sports and madly in iązkowy” (Kino Polska TV) brought her Przekrój, Zwierciadło, Pani, Twój Styl, also likes being on the road, buying love with music. A fan of creative a PISF (National Institute of Film Art) award Machina, Bluszcz, Chimery), founder of albums in stores, tomato soup and works with a “soul.” nomination. She likes bikes from old West cabarets, playwright and screenwriter. convertibles. Germany, stylish motorcycles with their A jazz, golf, and hockey enthusiast. riders, and she gets onto a glider on cue. MONIKA SZAŁEK, MONIKA SZAŁEK, SYLWESTER CISZEK, MAT PRASOWE. MAT CISZEK, SZAŁEK, SZAŁEK, SYLWESTER MONIKA MONIKA DOROTA JAKUB RAFAŁ MONIKA LANDOWSKA MILSZEWSKI RUTKOWSKI SZAŁEK

Córka, matka, siostra i żona. Ma Marudzi, poprawia, kłóci się. Sam Aktor, dyrektor artystyczny „Teatru Fotografka, artystka, pasjonat, fajnych sąsiadów, bo oglądają ją już nie wie, czy woli pisać o mu- Montownia”. Specjalista od one- osoba zafascynowana ludźmi, twar- w TV i trzymają kciuki za jej bohat- zyce, turystyce, czy jedzeniu, więc man show i stand-upów. Słowem zami, pozami, życiem ale zawsze erki. Gra w teatrze, przed kamerami pisze o czym akurat trzeba. Po- pisanym para się rzadko, ale za to z człowiekiem na pierwszym planie. i w radiu. W życiu nie potrafi. łowa duetu stojącego za książką długodystansowo. Pierwszy felieton Skończyła Warszawską Szkołę Fatalnie kłamie. Kocha zwierzęta „Gastrobanda”. w życiu pisał siedem miesięcy. Filmową i od kilku lat oddaje się i ciągle uczy się kochać ludzi. wyłącznie fotografowaniu. ENGLISH He grumbles, corrects, ENGLISH An actor and the Artistic ENGLISH A photographer and artist ENGLISH A daughter, mother, sister argues. No longer knows, if he Director of the Montownia Theatre. and wife. She has great neighbours, prefers to write about music, A specialist in one man shows and fascinated with people, faces, poses because they watch her on TV and tourism, or cuisine, so he writes stand-up comedy. To him, writing and life – always with man in the keep their fingers crossed for her about anything what is needed in is an occasional but long-term foreground. She finished the Warsaw characters. She performs in the the- a moment. Half of a duo behind activity. It took him seven months Film School and for several years has been devoted to photography. atre, for the cameras, and in the radio. a "Gastrobanda" book. to write his first feature. ZDJĘCIA: DOROTA CZOCH, PRASOWE, MAT. EDYTA BARTKIEWICZ, PRASOWE, MAT. She can’t play in real life though. She is a lousy liar. She loves animals and she is still learning to love people. ZDJĘCIA: DOROTA CZOCH, MAT. PRASOWE, EDYTA BARTKIEWICZ, MAT. PRASOWE, MONIKA SZAŁEK, MONIKA SZAŁEK, SYLWESTER CISZEK, MAT PRASOWE.

ZDJĘCIA: MONIKA SZAŁEK, MAT. PRASOWE, SYLWESTER CISZEK, MAT. PRASOWE, MAGDALENA CZAJKA, TOMASZ SAGAN, MAT. PRASOWE, EDYTA BARTKIEWICZ. mer’s video clips. clips. video mer’s for except book a good than better nothing is there claims She (post)humanist. a true is she because culture low and dlebrow mid high, in interested is She its. ENGLISH Hammera. teledysk tylko woli książki dobrej Od (post)humanistką. wą prawdzi jest bo i niską, średnią wysoką, kulturą się Interesuje redaguje. potem pisze, Rozmawia, question. one on end not does She conversations. and fee cof likes She résumé. her in News Polsat and Polsat Gra, Radio PiK, Radio Polskie Wyborcza, Gazeta TVN24 ENGLISH pytaniu. jednym na kończy Nie i rozmowy. kawę Lubi News. i Polsat Polsat Gra, Radio PiK, Radio Polskie W Od GUTOWSKA SYLWIA ZDANOWICZ KATARZYNA CV 2012 ma też „Gazetę Wyborczą” Wyborczą” „Gazetę też ma since since roku pracuje w

She talks, writes and ed and writes talks, She Has been working in in working been Has 2012 . She has also also has . She

MC TVN24 MC Ham

- . - - - - interdisciplinarity. and cooperation international es, challeng of scared not is who scientist, A 3.0 trends. cultural and scientist of social phenomena experienced An passion. and sion ENGLISH i międzynarodowej współpracy wyzwań, trudnych się bojący nie 3.0 Naukowiec trendów. i kulturowych zjawisk społecznych trawny badacz Wy zpasji. i z zawodu Socjolog SOBIERAJSKI TOMASZ Polish Radio Three. Radio Polish with involved been she's years, many For handbags. and glasses albums, collects and style, retro and radio of a passionate She’s it. about writes and talks also but music, to listens only not she Today, professionally. music ENGLISH Trójką. z radiową związana lat wielu Od i torebek. okularów płyt, kolekcjonerka retro, i klimatu radia Pasjonatka i pisze. opowiada o niej też ale słucha, muzyki tylko nie Dziś muzyki. słuchać będzie zawodowo że sobie, Wymarzyła BUDKA BUDKA ALEKSANDRA interdyscyplinaroności.

Her dream was to listen to to listen to was dream Her sociologist by profes by A sociologist LOTNISKOWA PLATFORMA MEDIALNA

- - CD -

znany głownie widzom teatralnym. widzom głownie znany Dotychczas komedia. jest miłością jego że i stwierdził, Pythona i Monty Sellersa Petera "odkopał" z nudów ta, Hamle zagra że wyczekiwania, latach Po pokolenia. młodego "jeszcze" Aktor rule „Quality over quantity”. over „Quality rule the follows and dreams her fulfill to Warsaw to came She Szczecin. from comes and 23 she’s grapher, ENGLISH ilość'. a nie jakość, się 'liczy dewizą się i kieruje marzenia spełniać przyjechała Warszawy Do Szczecina. ze i pochodzi lata 23 ma mody, fotografem Jest among theatre-goers. mostly famous was He comedy. to belonged heart his that decided and Python Monty and Sellers Peter out’ ‘dug he boredom of out Hamlet, play generation. years of After waiting to ENGLISH FIREWICZ JAKUB BARTKIEWICZ EDYTA

fashion photo a fashion She’s young a ‘still’ of actor an ANYWHERE.PL - - ENGLISH Warlikowskiego. Krzysztofa Teatrem z Nowym Związany felietonista. Reżyser, wizyjny. i tele filmowy teatralny, Aktor Nowy Teatr. Warlikowski's Krzysztof in Actor columnist. and A director actor. KALARUS WOJTEK book entitled Chłopcy (Boys). Chłopcy entitled book publishedamonowicz his bestseller In century. 21st the of hits comedy Polish biggest the of author The journalist. and playwright writer, ENGLISH „Chłopcy". powieść bestsellerową wydał Saramonowicz w mediowych polskich hitów konajwiększych i dramaturg pisarz, Reżyser, scenarzysta, SARAMONOWICZ ANDRZEJ

A theatre, film and and film A theatre, director, screenwriter, director, screenwriter, NASI AUTORZY NASI dziennikarz. Autor Autor dziennikarz. XXI w.W 2015 2015 roku roku , Sar - TV TV - - 10–11 PODRÓŻE / TRAVEL

PRZEPRASZAM, CZY TO TU STRASZY?

POLSKA TO BARDZO MALOWNICZY KRAJ. POZA 23 PARKAMI NARODOWYMI, DŁUGIM NA BLISKO 800 KILOMETRÓW WYBRZEŻEM I 28 SZCZYTAMI NALEŻĄCYMI DO KORONY POLSKICH GÓR, NASZ KRAJ MOŻE SIĘ POCHWALIĆ NAPRAWDĘ UNIKATOWYM MIEJSCEM. CHOĆ ŚREDNIOWIECZNE ZAMKI MOŻNA OGLĄDAĆ NA CAŁYM ŚWIECIE, TO TYLKO U NAS ZNAJDUJĄ SIĘ ONE NA... DNIE STAREGO MORZA.

TEKST I ZDJĘCIA Edyta Bartkiewicz

ura Krakowsko-Częstochowska jest miejscem nie- Tylko skąd się wzięły te jurajskie wzniesienia? zwykłym. Szlak Orlich Gniazd biegnie między Od około 170 do 65 mln lat p.n.e. na obszarze Jury J Krakowem a Częstochową, a jego główna atrakcja Krakowsko Częstochowskiej znajdowało się niewielkie to prawie 30 średniowiecznych zamków, które strzegły i dość płytkie morze. Na jego dnie zbierały się szkielety wiele lat temu granic Królestwa Polskiego. Znajdują się morskich organizmów oraz umierały i tworzyły się na one na terenach kilku rezerwatów przyrody i otaczają nowo kolejne warstwy koralowców. Z tych drobnych je większe lub mniejsze formacje wapienne pochodzące elementów w ciągu kilku milionów lat utworzyła się z Jury – drugiego okresu ery mezozoicznej. warstwa wapieni, z których zbudowane są jurajskie ska- PRZEPRASZAM, CZY TO TU STRASZY?

ły. Mniej więcej 65 mln lat p.n.e w wyniku ruchów tektonicznych morze wycofało się z tego obszaru, poddając wynurzony teren niszczącym działaniom wiatru i słońca. Ska- ły, które oparły się działaniom Matki Natu- ry, noszą nazwę Ostańce. W XIV wieku Kazimierz Wielki, chcąc chronić obszary przygraniczne, zbudował tu wiele warowni. Osadzone na wysokich skałach, trudne do zdobycia zamki noszą nazwę Orlich Gniazd. Najbardziej okaza- łym z nich jest Ogrodzieniec, który powstał około 1350 roku. Zamek wielokrotnie służył jako plan filmowy, między innymi dla „Ja- nosika” i „Zemsty” Andrzeja Wajdy. Jest udostępniony do zwiedzania przez cały rok, jednak najbardziej interesujące może być pojawienie się w nim późnym wieczo- rem. Ponoć w księżycowe noce dusza okrut- nego i chciwego kasztelana krakowskiego, Stanisława Warszyckiego, pojawia się pod postacią wielkiego czarnego psa i biega po murach zamku, hałasując ciągniętym za sobą łańcuchem. W Olsztynie (tym mniejszym, koło Czę- stochowy) znajduje się zamek królewski,

zbudowany w drugiej połowie XIII wieku jako element systemu obronnego Małopolski. Choć zamek został zniszczony w trakcie potopu szwedzkiego, to ocalały jego dwie charakterystyczne wieże – okrągły stołp i wieża Starościańska. Również tu nie będziemy czuć się samotni. Maciek Borkowic był wojewodą poznań- skim, który otwarcie sprzeciwiał się polityce Kazimie- rza Wielkiego. Został schwytany i umieszczony w lochu pod główną wieżą, gdzie zmarł po 40 dniach męczarni. Czasem słychać jego jęki, więc wizyta tu może być na- prawdę przerażająca! We wsi Babice znajdują się ruiny zamku Lipowiec, będącego w XVI wieku więzieniem dla duchownych. Przetrzymywano tu nie tylko heretyków, ale również księ- ży popełniających przestępstwa pospolite. W 1655 roku Szwedzi zajęli zamek, tworząc w nim kwaterę główną,

ZA MEK WIELOKROTNIE SŁUŻY Ł JA KO PLAN FILMOWY, MIĘDZY INNYMI DLA „JA NOSIK A” I „ZEMSTY” A NDRZEJA WAJDY. 12–13 PODRÓŻE / TRAVEL

OBOK ZAMKU ZNAJDUJE SIĘ SŁYNNA MACZUGA HERKULESA, KTÓR Ą WEDŁUG LEGENDY PRZENIÓSŁ I POSTAWIŁ NA CIEŃSZY M KOŃCU DIABEŁ...

Położone niczym orle gniazda zamki są owiane tajemnicami i legendami. Ich odkrywanie może być nie tylko przyjemnością, ale przede wszystkim przeżyciem jedynym w swoim rodzaju. Kto wie, być może to właśnie Ty będziesz uciekał po Ogrodzieńcu przed wielkim czarnym psem, a przeglądając w domu zdjęcia z wyprawy ujrzysz stojącą tuż za Tobą tajemniczą kobietę...

ENGLISH EXCUSE ME, IS THIS PLACE HAUNTED?

Poland is a truly picturesque country. Apart from 23 national parks, an 800-kilometre long coast, and 28 peaks of the Crown of Polish Mountains,

a odchodząc dwa lata później, spalili go. W XVIII wieku zamek odbudowano, tworząc w nim dom poprawy dla sługów bożych. Według legendy w burzowe noce poja- wia się tu kareta z kościelnym dostojnikiem, który sku- ty łańcuchami czeka na swojego kata. Gdy ten podnosi do góry miecz, wraz z uderzeniem pioruna wszystkie postacie znikają. Na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego znajdu- je się jedna z najlepiej zachowanych warowni. Zamek Pieskowa Skała był siedzibą rodu Szafrańców, którego przedstawiciele trudnili się zbójectwem. W 1484 roku prawnuk pierwszego właściciela zamku – Krzysztof Szafraniec – za brutalne grabieże i napaści na sąsiadów został ścięty pod Wawelem. Jego duch wraca nocami do swojej posiadłości we wsi Sułoszowa, przemierzając samotnie dziedziniec i brzęcząc przy tym złowieszczo kluczami. Obok zamku znajduje się słynna Maczuga Herkulesa, którą według legendy przeniósł i postawił na cieńszym końcu diabeł. Było to jedno z życzeń, za które diabeł miał przejąć duszę czarnoksiężnika Pana Twardowskiego (przebywającego obecnie na księżycu). Ponoć między Zamkiem Bobolice a Zamkiem Mi- rów istnieje tunel wykopany przez dwóch oddanych sobie braci. Ukryli oni w nim skarb, którego strze- gła ohydna czarownica. Pod jej opiekę trafiła również piękna dziewczyna przywieziona z wyprawy wojennej przez jednego z braci. Tak się złożyło, że w owej dziewce zakochał się i drugi brat, a ich przyjaźń nie przetrwała próby. Brat bliźniak został zamordowany, a dziewczy- na żywcem zamurowana w lochach. Do dziś straszy na zamkowej baszcie jako biała dama.

WIĘCEJ NA ANYWHERE.PL PRZEPRASZAM, CZY TO TU STRASZY?

there is one more unique attraction in Poland. Even though Medieval castles can be found all over the world, only in Poland they are… on the bottom of an old sea.

The Polish Jurassic Highland is an exceptional place. The Trail of the Eagle’s Nests leads from Cracow to Częstochowa, and its chief attractions include about 30 medieval castles, which protected the borders of the Polish Kingdom a long time ago. They are situated in several nature reserves and are surrounded by small and large lime- stone formations dating back to the Jurassic – the second period of the Mesozoic Era. Where do all these Jurassic rocks come from? From about 170 to 65 million years BC, in the Polish Juras- sic Highland, there was a little and quite shallow sea. Skeletons of marine organisms gathered on its bottom and died, forming more and more layers of corals. Within a few million years, these tiny el- ements formed a layer of limestone, which Jurassic rocks consist of. About 65 million years BC, as a result of tectonic movements, the sea disappeared from the area, exposing it to the wind and the sun. The rocks which resisted the power of Mother Nature are called inliers and outliers. In 14th century, Kazimierz the Great, with a view to protecting border areas, built a number of castles there. Situated on high rocks and difficult to conquer, the castles are called Eagle’s Nests. The larg- est one is Ogrodzieniec, which was erected about 1350. It has been a film set of a number of productions, including ‘Janosik’ and ‘Zems- ta’ by Andrzej Wajda. It’s open for visitors all year round, but it’s best to visit it late in the evening. Legend has it that on moonlight nights, the ghost of a cruel and greedy Castellan of Cracow, Stanisław Warszycki, haunts the place in the form of a big, black dog and runs around the walls of the castle, clanking its chains. 14–15 PODRÓŻE / TRAVEL

In Olsztyn (the smaller one, near Częstochowa), 1484, a great-grandchild of the first owner of the castle there is a royal castle, built in the second half of the 13th – Krzysztof Szafraniec – was executed in Wawel for his century as part of a system of fortifications protecting brutal robberies and assaults against his neighbours. His Lesser Poland. Even though the castle was destroyed ghost sometimes returns to his residence in the village during the Deluge, its two characteristic towers have re- of Sułoszowa, walks along the courtyard and clanks his mained – the round tower and the Starościańska tower. keys. Next to the castle, there is famous Hercules’ Mace. You won’t feel lonely there, too. Maciek Borkowic was Legend has it that the devil himself brought it there and a Voivode of Poznań, who openly opposed Kazimierz the put it on its thinner end. It was one of the wishes that the Great’s politics. He was captured and put in a dungeon devil had to fulfil to take over the soul of sorcerer Mr under the main tower, where he died after 40 days of tor- Twardowski (who is now on the moon). ture. His terrifying groans can still be heard in the castle. It is said that between Bobolice and Mirów castles, In the village of Babice, there are the remains of Lipow- there is a tunnel dug by two devoted brothers. They hid iec castle, which was a prison for priests in the 16th cen- treasure there and left a ruthless witch to guard it. She tury. Not only heretics were kept there, but also priests also guarded a beautiful girl brought from war by one who had committed common crimes. The castle was of the brothers. It happened that the other brother fell conquered by Swedes in 1655 and transformed into their for the girl, too, and their friendship didn’t last. The headquarters. Two years later, they left the castle and twin brother was murdered, and the girl was bricked burned it down. The site was rebuilt in the 18th century up alive in the dungeon. She still haunts the castle tow- and turned into a correction house for men of God. Leg- er as the White Lady. end has it that on stormy nights, a carriage appears with The castles situated on the hills like eagle’s nests a church dignitary in chains inside, who is waiting for his are shrouded in mystery and legends. Exploring them executioner. When the latter raises his sword, a lightning may be not only a pleasure, but also a once in a lifetime strikes and all figures disappear. adventure. Who knows, maybe you will be the one to In Ojców National Park, there is one of the best pre- run away from a big, black dog in Ogrodzieniec one served castles. Pieskowa Skała castle was a residence of day or see a mysterious woman standing behind you in the Szafraniec family, whose members were bandits. In a holiday photo…

16–17 DESTINATION: POMORSKIE

TOP 5 INSPIRACJI W POWIECIE WEJHEROWSKIM

TEKST Paweł Durkiewicz ZDJĘCIA Mat. Prasowe

kiem. Uroku temu miejscu dodaje uchodząca do morza rzeka Lubiatówka, która w tym roku stała się także jed- nym z punktów biegu na orientację Harpagan. Z Lubia- towa warto przejechać również do Osetnika i wejść na osadzoną na 45-metrowej wydmie latarnię Stilo, z któ- rej widoki na długo zostaną w pamięci.

DLA DZIECI: STOLEMY I REKINY Jak głosi legenda, dawno temu ziemię kaszubską za- mieszkiwały stolemy. Były to ogromne stworzenia wy- glądem przypominające człowieka, jednak znacznie przewyższające go wzrostem oraz siłą. Dziś zobaczyć je można w Gniewinie. Nie stanowią już żadnego zagroże- nia, a są wręcz uwielbiane przez dzieci. 15 olbrzymich figur usytuowanych zostało w pięciu lokalizacjach gmi- ny. Rodzina stolemów mieszka na terenie kompleksu turystycznego „Kaszubskie Oko”, sąsiadując z "ziela- rzami" i "stolemową jadalnią". Stolem "Kaszub" wraz ze Stolemem "piłkarzem" upatrzyli sobie miejsca przy drodze wjazdowej do Gniewina. W Nadolu możemy spotkać stolemów "rybaków", a w Perlinie "rolników". dyby zapytać się statystycznego turysty o najle- Mierzyno natomiast zamieszkują stolemy "drwale". piej znane mu atrakcje Pomorza, zapewne sku- A jeśli Waszym pociechom mało będzie po zabawie ze G piłby się na Trójmieście, półwyspie helskim czy stolemami, warto zajrzeć do Redy, gdzie znajduje się też Kaszubach. Tymczasem region pomorski to znacz- jeden z największych w Polsce aquaparków. Wyjątko- nie więcej propozycji. Wystarczy zejść z utartej ścieżki, wą atrakcją jest tu możliwość pływania w sąsiedztwie aby odkryć urokliwe miejsca i czerpać garściami z wy- akwarium z prawdziwymi rekinami! Na miłośników poczynku nad morzem. Powiat wejherowski to jedno nieco łagodniejszych zwierząt czeka zaś znajdująca się z niewielu miejsc, gdzie można jeszcze znaleźć dzikie tuż obok papugarnia. plaże i spędzić urlop w spokojniejszej atmosferze, za- tem spiesz się, zanim inni przyjadą tu przed Tobą! DLA ODKRYWCÓW: PAŁACE NA TRASIE DLA PLAŻOWICZÓW: Ozdobą północnej części Kaszub są liczne dwory i pa- NADMORSKI SPOKÓJ łace, z których znaczna część została odrestaurowana. Jeśli nie jesteś entuzjastą zawodów w parawaningu, na Te zabytkowe obiekty zyskały drugie życie i pełnią róż- pewno ucieszy cię fakt, że są takie miejsca, gdzie nie ne funkcje -hotelarskie, restauracyjne, konferencyjne, trzeba wstać o 5 rano, aby znaleźć kawałek miejsca do a nawet muzealne czy edukacyjne. Malowniczo zloka- plażowania. Lubiatowo to wyjątkowo spokojne miej- lizowane, w otoczeniu zespołów parkowo–pałacowych sce, do którego łatwo dojechać zarówno samochodem, dają poczucie przeniesienia się do innej epoki. Można je

jak i rowerem, i gdzie białego piasku jest pod dostat- odkrywać po kolei, układając ciekawą trasę rowerową ZDJĘCIAŹRÓDŁO: UG CHOCZEWO (1), PAŁAC CIEKOCINKO HOTEL RESORT WELLNESS & (2). TOP 5 INSPIRACJI W POWIECIE WEJHEROWSKIM

1068 (25 dywizjon rakietowy Obrony Po- is swimming near an aquarium with real wietrznej). W bogatych zbiorach tego mło- sharks! If you’re after milder animals, visit dego, bo liczącego sobie zaledwie 5 lat, a parrot house located nearby. obiektu są autentyczne czołgi, pojazdy, dzia- ła i samochody wojskowe. Duża część z nich jest nadal sprawna technicznie, co umoż- FOR EXPLORERS: PALACES liwia ich dynamiczną prezentację, a także IN THE REGION użycie w rekonstrukcjach historycznych. The northern part of Kashubia boasts nu- merous residences and palaces. Most of ENGLISH these historical buildings have been re- stored and perform various functions now TOP 5 THINGS TO DO IN THE – they house hotels, restaurants, confer- WEJHEROWO REGION ence rooms, museums or educational estab- An average tourist, when asked about the lishments. They are located in picturesque best known attractions in Pomerania, surroundings of parks and other historical would mention Tricity, the Hel Peninsula, buildings. It’s like a journey in time. You can or Kashubia. But Pomerania has much more visit them one by one on a cycling or car trip. in store. Leave the well-worn path to explore The most attractive sites to visit include: lovely places and enjoy your seaside holi- palaces in Ciekocinko, Godętowo, Salino, days to the fullest. There aren’t many places Lisewo and Bychowo, and Przebendowscy lub samochodową. Do najciekawszych za- like the Wejherowo Region, where you can Palace in Wejherowo. liczyć należy pałace w Ciekocinku, Godę- find wild beaches and spend your holidays towie, Salinie, Lisewie i Bychowie, a także in peace and quiet, so hurry up before oth- Pałac Przebendowskich w Wejherowie. ers come here first! FOR HIKING ENTHUSIASTS AND ARTISTS: WEJHEROWO DLA SPACEROWICZÓW The most popular attraction of the city is the FOR BEACH LOVERS: PEACE Wejherowo Calvary, that is 26 shrines sym- I ARTYSTYCZNYCH DUSZ: AND QUIET AT THE SEASIDE bolising Stations of the Cross, but at present, WEJHEROWO If you’re not a fan of crowded beaches, you’ll Wejherowo is one of the most interesting cit- Najbardziej znaną atrakcją miasta jest Kal- surely be happy to know that there are places ies in the region. It has a rich tourist offer and waria Wejherowska, czyli zespół 26 kaplic where you don’t need to get up at 5 am to find is buzzing with life all year round. In the city, symbolizujących stacje Drogi Krzyżowej, a spot on the beach. Lubiatowo is a peaceful there is ‘the Trail of Kashubian Alphabet’, jednak Wejherowo to aktualnie jedno z cie- town with plenty of white sand. It’s easy to which aims at presenting the highlights of We- kawszych miast powiatowych. Zaskakuje get there both by car and bike. Lubiatówka jherowo and promoting Kashubian language. ciekawą ofertą i tętni życiem przez cały rok. River, which flows into the sea, adds charm What’s more, attractive stone columns and W mieście funkcjonuje „Szlak Alfabetu Ka- to the place; it was one of the points of this sculptures with alphabet letters make the szubskiego”, który ma umożliwić poznanie year’s Harpagan foot orienteering event. public space more attractive. To learn about najciekawszych miejsc w Wejherowie, a tak- When in Lubiatowo, visit Osetnik and go to the historical and cultural heritage of the że poznanie języka kaszubskiego. Dodatko- the Stilo lighthouse situated on a 45-metre city, visit the Museum of Kashubian and Po- wo atrakcyjne kamienne kolumny-rzeźby high dune, which gives splendid views. meranian Literature and Music in Przeben- z literkami alfabetu wzbogacają przestrzeń dowscy and Keyserlingk Palace. publiczną miasta, a dziedzictwo historii Another must-see is the Kashubian Phil- i kultury kaszubskiej szerzej poznać można FOR CHILDREN: GIANTS harmonic founded in Wejherowo 5 years ago, w Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszub- AND SHARKS which performs various cultural functions. sko-Pomorskiej znajdującym się w Pałacu As the legend goes, once upon a time, Apart from concerts and performances, it Przebendowskich i Keyserlingków. Kashubia was inhabited by stolemy, giants holds film screenings, art exhibitions, as well Dodajmy jeszcze, że od 5 lat nowoczesną looking like humans, but much taller and as art, theatre and photography workshops. dumą Wejherowa jest Filharmonia Kaszub- stronger than people. Today, they can be ska, łącząca w sobie różnorodne funkcje found in Gniewino. They are no longer kulturalne. Oprócz koncertów i spektakli, dangerous. On the contrary, children love FOR HISTORY BUFFS: możemy tu odbyć seans filmowy, obejrzeć them. 15 giant figures are scattered around WAR MACHINES ciekawe wystawy artystyczne lub samemu five locations in the municipality. A family The Museum of Military Technology GRYF wziąć udział w warsztatach plastycznych, of giants lives in the ‘Kaszubskie Oko’ tour- is situated in Dąbrówka village, about 10 ki- teatralnych czy fotograficznych. ist complex, neighbouring ‘herbalists’ and lometres of Wejherowo, on the site of Mili- ‘giants’ dining room’. Giants ‘Kashubian’ tary Unit 1068 stationed there in 1963–2001 DLA MIŁOŚNIKÓW HISTORII: and ‘Footballer’ live by the access road to (the 25th Air Defence Missile Squadron). Gniewino. In Nadole, you will find giant This young museum, founded 5 years ago, MACHINY WOJENNE ‘fishermen’, and in Perlino – ‘farmers’. houses a collection of genuine tanks, vehi- Muzeum Techniki Wojskowej GRYF położo- Mierzyno is inhabited by giant ‘woodcut- cles, cannons, and armoured cars. Most of ne jest w oddalonej o ok. 10 km od Wejhero- ters’. Another attraction for children is the exhibits are still operative, which allows wa wsi Dąbrówka na terenie stacjonującej a water park in Reda, one of the largest them to be presented in a dynamic way and tu w latach 1963-2001 jednostki wojskowej water parks in Poland. A special attraction used in historical reenactments.

WIĘCEJ NA ANYWHERE.PL 18–19 KULTURA / CULTURE

MUNDIALOWY niek” albo „Żmuda” czy nawet „Wójcicki”. Krzyczeliśmy, bo o koszulkach z nazwiskiem mogliśmy tylko marzyć. Potem skazani byliśmy na Ronaldo (tego brazylijskie- go), Klinsmanna, Batistutę czy Zidane’a. I oczywiście było nam dobrze. Choć pewnie dlatego, że nie byliśmy SENTYMENT świadomi, że powinno być inaczej. Powinniśmy mieć „naszych” bohaterów. Dzisiejsze dzieciaki mają lepiej. Jeśli gdziekolwiek jesz- JESTEM JUŻ W TAKIM WIEKU, ŻE PRZY NIEMAL KAŻDEJ OKAZJI cze gra się na podwórkach, to na każdym widać Lewan- dowskich, Grosickich i Błaszczykowskich. Pozazdrościć POJAWIAJĄ SIĘ WSPOMNIENIA I PORÓWNANIA Z TYM, CO BYŁO młodemu pokoleniu. Życzę mu, by za jakieś trzydzieści lat KIEDYŚ. JAK TO DRZEWIEJ BYWAŁO, JAK MAWIAŁA PANI PROFESOR mogło swoim dzieciom powiedzieć: „A wiesz synu, że był NA STUDIACH DZIENNIKARSKICH. I JESTEM JUŻ W TAKIM WIEKU, ŻE taki piłkarz Lewandowski, który został królem strzelców CORAZ MOCNIEJ DZIAŁA SENTYMENT DO CZASÓW PRZESZŁYCH. mundialu, a drużyna była trzecią siłą na świecie?”.

ENGLISH THE WORLD CUP SENTIMENT

I’m at an age when almost every occasion brings back memories and comparisons between what is and what used to be. Memories of the good old days. And I’m at an age when sentiment on the past is growing.

What else can I write about if the World Cup is just around the corner? Me, who grew up on a football pitch arranged by WOJCIECH a group of lads on a potato field; me, hanging posters of foot- ZAWIOŁA ball teams on the walls of my room; me, playing the most important football tournaments on a coin football pitch. Dziennikarz Canal Plus Sport i prezenter wiadomości w TVN i TVN24. Zbzikowany na And even though I’m less involved in football these days punkcie sportu, oszalały na punkcie muzyki. – as I have to divide my attention between, for example, Wielbiciel twórczości z duszą. hockey and badminton – when the World Cup and the Eu- ros begin, I get excited about statistics, tables, reruns, anal- yses, outsiders’ performances at a qualification phase and matches between the best teams fighting over the podium. skoro mundial za pasem, to o czym innym mógł- When I was a child, it was normal that Poland partic- bym napisać. Ja, wychowany na boisku piłkar- ipated in the World Cup. We were used to it. And even A skim zorganizowanym przez ekipę gówniarzy na though the fight for qualification was fierce, success polu po kartoflach; ja, wieszający plakaty drużyn piłkar- wasn’t anything unimaginable. Those days 24 teams par- skich na ścianie swojego pokoju; ja, rozgrywający najważ- ticipated in the World Cup (today the number is 32), and niejsze turnieje piłkarskie na boisku do cymbergaja. it was more difficult to qualify. But we were there – five I mimo, że piłka nożna oddala się ode mnie – a raczej times in a row. As a result, during the World Cup in Mexico musi się mną podzielić chociażby z hokejem i badminto- in 1986, we were seeded in the drawing. It was like being nem – to jednak kiedy przychodzi Mundial czy Euro, na- in the first basket nowadays, which we also achieved. But kręcam się statystykami, tabelami, powtórkami, anali- we were the third best team in the world on the previous zami, występami outsiderów w fazie grupowej i popisami World Cup; we’d like that now. tych najlepszych, kiedy już gra się o podium. When I was a child, we would run around that pota- Kiedy byłem dzieckiem, udział Polski w mistrzo- to field and shout ‘Boniek, Boniek’ or ‘Żmuda’ or even stwach świata był czymś normalnym. Byliśmy do tego ‘Wójcicki’. We shouted because we could only dream of przyzwyczajeni. I mimo, że o awans toczyło się zacięte T-shirts with names. Then, there was Ronaldo (from Bra- boje, to jednak sukces w tej walce nie był sukcesem ponad zil), Klinsmann, Batistuta and Zidane. And it was fine. But stan. I to w czasach, kiedy w mistrzostwach świata grały perhaps we weren’t aware that it should be different. We 24 drużyny (dziś 32) i trudniej było na mundial się dostać. should have ‘our own’ heroes. A jednak my tam byliśmy – pięć razy z rzędu. W efekcie na Nowadays, it’s better for children. If anyone plays mistrzostwach w Meksyku w 1986 roku zostaliśmy rozsta- football outdoor these days, there are always Lewand- wieni w losowaniu. To prawie tak, jak teraz bycie w pierw- owski, Grosicki, and Błaszczykowski. I envy the young szym koszyku, które również było naszym udziałem. Ale generation. And I wish them that they would be able to wtedy byliśmy trzecią drużyną świata z poprzedniego tell their children in thirty years, ‘Do you know, son, mundialu, teraz chcielibyśmy nią być. that there was a football player, Lewandowski, who was Kiedy byłem dzieckiem, mogliśmy na wspomnianym the top scorer of the World Cup, and our national team boisku „po kartoflach” biegać wykrzykując „Boniek, Bo- was the third best in the world?’

WIĘCEJ NA ANYWHERE.PL WIĘCEJ NA ANYWHERE.PL 20–21 FELIETON / COLUMN

KILKA REFLEKSJI O PODRÓŻACH

PIERWSZY RAZ W ŻYCIU ZA GRANICĘ WYJECHAŁEM W WIEKU 10 LAT. PECH CHCIAŁ, ŻE BYŁA TO ZAMOŻNA SZWECJA. GDYBY MÓJ PIERWSZY KONTAKT Z OBCZYZNĄ NASTĄPIŁ W NRD, BUŁGARII ALBO CHOCIAŻ NA WĘGRZECH, TO JAKOŚ ŁATWIEJ PEWNIE BYM TO ZNIÓSŁ. OT, PODOBNA SIERMIĘGA, TYLKO MÓWIĄ W INNYM JĘZYKU.

ZDJĘCIE Monika Szałek

le Szwecja w 1984 roku to był raj. hotelu, biuro podróży zakwaterowało nas Pamiętam, że wszędzie pięknie w mieszkaniu w bloku. Pokój z kuchnią. Taki A pachniało, było czysto i kolorowo. Ursynów, tylko przed renowacją. Jedna oso- Dowiedziałem się, co to hamburger, figur- ba musiała spać na balkonie. I tak miała naj- ki z Gwiezdnych Wojen, bankomat i drzwi lepiej, bo upał był niemiłosierny. Do plaży dla niepełnosprawnych, które same otwie- dwa kilometry. Nie wolno było wrzucać zu- rają się na przycisk. Widziałem pięknie żytego papieru do toalety, tylko do kosza, bo ubranych ludzi i umyte, nowoczesne sa- rury wąskie i się zatykały. Przelicznik złotów- mochody. Wróciłem po dwóch tygodniach ki do rubla był taki, że mogłem wykupić całą RAFAŁ z depresją, a ojciec w żaden sposób nie po- restaurację. Tylko asortyment raczej ubogi. trafił mi wytłumaczyć, dlaczego tam jest Pamiętam żebraków na głównej promena- RUTKOWSKI pięknie, a u nas syf. To znaczy próbował. Że dzie. Wybetonowane plaże i rosyjską ruletkę Aktor, dyrektor artystyczny „Teatru Montownia”. Jałta, że Ruscy, że takie czasy. Ale ja tego na przejściu dla pieszych. Skręcane na drut Specjalista od kultowych one-man show i stand- nie rozumiałem. Uważałem to za kurewsko Łady i Zaporożce polowały na mnie nawet up Komedy. Zawsze uważał że jego fach jest niesprawiedliwe! Od tamtej pory „Potop” na chodniku. I wszędzie śmierdziało podłą niepoważny, dlatego z wielkim szacunkiem odnosi się do grabarzy i tych, którzy pilnujących gablot Sienkiewicza czytałem jako historię zmar- chemią do czyszczenia podłóg. Leciałem w muzeach. Sam uchodzi raczej za lekkoducha, nowanej szansy. trzeszczącym Aerofłotem do kraju jak do o czym dobitnie przypominają mu wizyty w urzędzie Jako licealista, dwa lata po upadku ko- Ziemi Obiecanej! Po powrocie do rodzinnego skarbowym. Słowem pisanym para się rzadko, ale za muny, odwiedziłem Krym. Pojechałem Białegostoku dostrzegłem na ulicach pięk- to długodystansowo. z dziewczyną, jej rodzicami i siostrą. Zamiast nych ludzi i czyste samochody. Szkoda, że KILKA REFLEKSJI O PODRÓŻACH

WRÓCIŁEM PO DWÓCH sidewalk. And the place smelled of cheap floor-cleaning chemicals. I was flying back TYGODNIACH Z DEPRESJĄ, to Poland in a creaky plane as if it was the Promised Land! When I came back to my A OJCIEC W ŻADEN SPOSÓB NIE hometown, I saw beautiful people and clean cars on the streets. It’s a pity there were no POTRAFIŁ MI WYTŁUMACZYĆ, patriotic clothes then. I’d probably have bought all tracksuits with the eagle in town! DLACZEGO TAM JEST That’s how travelling brought me from anti-Polonism to ultra-nationalism. PIĘKNIE, A U NAS SYF. Luckily, over time, I got a new perspec- tive on things and found inner peace. I no- ticed with satisfaction that the more I trav- elled, the better I responded to cultural wtedy nie było odzieży patriotycznej. Pewnie rafkach, na Manhattanie w szklankach do differences. For example, students from wykupiłbym całą paletę dresów z orłem! whisky, a pod Lublinem w słoiku po nutelli… Israel having fun in a night club in Tel Aviv, I tak oto podróże miotały mną od anty- Mógłbym tak zachwycać się bez końca… with machine guns on their backs, didn’t polskości do ultranacjonalizmu. Z jednym wyjątkiem. Filiżanka espresso impress me at all. As opposed to students Na szczęście po latach nabrałem dystan- w kafejce w Toskanii jest bezkonkurencyjna at students’ festival in Cracow. They didn’t su i osiągnąłem spokój ducha. Zauważyłem i nieporównywalna z niczym. Niestety, w te- have guns, but they had lots of alcohol and z satysfakcją, że im więcej w życiu podróżo- macie kawy jestem Talibem. W wersji „hard”. amphetamine. In Jerusalem, in an orthodox wałem, tym spokojniej reagowałem na róż- Jewish district, people threw away rubbish nice kulturowe. Bo na przykład izraelscy ENGLISH from houses straight on the street. It could studenci bawiący się w klubie w Tel Awiwie have surprised me had I not remembered THOUGHTS ABOUT TRAVELLING z karabinami maszynowymi na ramionach tenants from the ninth floor in my mother’s nie ruszyli mnie kompletnie. Nie tak jak I went abroad for the first time when I was 10. block of flats who didn’t feel like going to the studenci na juwenaliach w Krakowie. Tam Unfortunately, it was wealthy Sweden. Had rubbish bin for half a year. wprawdzie nie mieli broni, ale był za to alko- it been East Germany, Bulgaria, or at least Differences which used to annoy me be- hol i amfetamina. W Jerozolimie, w dzielni- Hungary, it’d have been easier. Well, the same gan to delight me. cy ortodoksyjnych Żydów, śmieci wyrzuca- shit, only a different language. In a square in Florence, I was elated to li z domów wprost pod nasze nogi na ulicę. discover that they rip people off much more Może byłbym zdziwiony, ale przypomnia- But in 1984, Sweden was a paradise. I remem- effectively than in Krupówki. At a petrol łem sobie, jak lokatorom z dziewiątego pię- ber that it smelled nice, was clean and co- station near Vienna, you have to pay for the tra w bloku u mojej matki nie chciało się lourful. I discovered hamburgers, Star Wars toilet, whereas it’s free near Piaseczno. In przez pół roku schodzić do śmietnika. figures,ATM s, and doors for the disabled that Czech Republic, you can buy any beer, and Różnice, które mnie kiedyś irytowały, opened when you pressed a button. I saw peo- it’s always excellent. In Sweden, it’s hard to zaczęły mnie wprawiać w zachwyt nad ple in beautiful clothes and clean, modern buy any beer in general. And in Egypt, you światem. cars. I returned after two weeks, depressed, can buy beer, but only online. Otherwise Bo na rynku we Florencji odkryłem z en- and my father couldn’t explain it to me why it’s a sin. Hotel rooms in Paris are cramped, tuzjazmem, że tam zdzierają kasę z tury- it was so beautiful there and so shitty here. in Manchester they smell of humidity, and stów o wiele sprawniej niż na Krupówkach. Well, he tried. That it’s because of Yalta, the in Scandinavia, you can have a cottage in Na stacji benzynowej pod Wiedniem trze- Russians, times like this. But I didn’t under- the woods for free, but there’s a risk you’ll ba płacić za toaletę, a pod Piasecznem jest stand. I thought it was so fucking unfair. end up sleeping with a moose. Chinese taxi za friko. W Czechach kupisz jakiekolwiek Since then, I read Sienkiewicz’s ‘Potop’ like drivers can’t read, the ones in London have piwo i zawsze jest wspaniałe. W Szwecji ge- a story of wasted chances. PhDs, and in Cairo, a taxi driver must com- neralnie trudno jest je kupić. A w Egipcie As a high school student, two years after plete a stuntman course. In Norway, a hot piwo kupisz, ale przez Internet. Bo ina- the fall of communism, I went to Crimea. dog at a stall costs a fortune, in Tel Aviv, it’s czej to grzech. Pokoje hotelowe w Paryżu są I went there with my girlfriend, her parents cheaper (unless it’s kosher), and you can ciasne, w Manchesterze śmierdzą wilgocią, and sister. Instead of a hotel, we stayed in buy the cheapest hot dogs in the world in a w Skandynawii możesz mieć domek w lesie a flat. A room with a kitchen. Like Ursynów a Swedish furniture store. In Spain, there’s za darmo, ale jest ryzyko, że będziesz spał before restoration. One of us had to sleep a holiday during which people throw toma- z łosiem. Chińscy taksówkarze nie potrafią on the balcony. That person was lucky, be- toes at each other, and in Poland, there’s czytać, londyńscy mają doktoraty, a w Kairze cause it was scorching hot. Two kilometres a holiday during which priests sprinkle ash taksówkarz musi przejść kurs kaskaderski. to the beach. We didn’t flush toilet paper, but on people’s head. In Omsk, people drink W Norwegii hot-dog z budki kosztuje mają- threw it away, because pipes were narrow vodka in carafes, in Manhattan – in whisky tek, w Tel Awiwie mniej (no chyba, że jest and could clog. The zloty exchange rate was glasses, while near Lublin – in a Nutella jar. koszerny), a najtańszy na świecie hot-dog so good that I could buy everything they had I could rhapsodize about the differences można kupić w pewnym szwedzkim sklepie in the restaurant. But there wasn’t much to without an end… meblowym. W Hiszpanii jest święto, w trak- buy. I remember beggars on the main prom- With one exception. A cup of espresso in cie którego ludzie obrzucają się pomidorami, enade. Concrete beaches and a Russian rou- a café in Tuscany is unbeatable and unpar- a w Polsce jest święto, podczas którego sypią lette at the pedestrian crossing. Łada and alleled. Unfortunately, when it comes to cof- głowy popiołem. W Omsku piją wódkę w ka- Zaporożec cars were chasing me even on the fee, I’m a Taliban. Version hard.

WIĘCEJ NA ANYWHERE.PL 22–23 KULTURA / CULTURE NAJCICHSZY PLAN NA ŚWIECIE

NAJCICHSZY PLAN NA ŚWIECIE

STU DWUDZIESTU PIĘCIU MALARZY, HEKTOLITRY FARBY, UNIKATOWY SPOSÓB ANIMACJI. HISTORIA TAJEMNICZEJ ŚMIERCI VINCENTA VAN GOGHA W REŻYSERII DOROTY KOBIELI I HUGH WELCHMANA BYŁA PO- WAŻNYM KANDYDATEM DO TEGOROCZNEGO OSCARA. SEAN BOBBBIT, PRODUCENT I PIOTR DOMINIAK, DYREKTOR ARTYSTYCZNY ZDRADZI- LI, JAK WYGLĄDAŁO TWORZENIE TEGO NIEZWYKŁEGO FILMU.

TEKST Sylwia Gutowska ZDJĘCIA Next Film 24–25 KULTURA / CULTURE

Powiedzieliście: „Wiadomo, dla kogo jest ten film”. na ten film. Jeden z inwestorów ma syna o imieniu Dla kogo? Vincent Theo (śmiech), także wiadomo, że byli tam Sean Bobbit: Dla ludzi, którzy doceniają piękno, dla fa- fani Van Gogha. Inny z nich, mimo że jest daltoni- nów Van Gogha, których są miliony na całym świecie, stą, jest ogromnym fanem, dwa lata temu wziął całą no i dla miłośników inspirujących historii. rodzinę po wszystkich miejscach związanych z Van Piotr Dominiak: Na samym początku produkcji, testów Goghiem. i szkoleń przekazywaliśmy sobie po cichu, że taki film się tworzy. Później, na sam koniec, całe rodziny były Na czym polegał cały ten skomplikowany proces już fanami i wspomagały nas w tym. Jeżeli ktoś nie lubi tworzenia filmu? malarstwa, sztuki, Van Gogha, to pewnie nie jest film P. D.: To jest animacja poklatkowa, w której obraz refe- dla niego, ale poza tym – każdy się w nim odnajdzie. rencyjny, nagrany live action z aktorami, wyświetlony na podobraziu, jest przemalowywany klatka po klatce Jak na tak dość niszowy temat udało się wam zebrać przez malarza. W momencie namalowania jednej klat- niemały budżet, 5 milionów dolarów. Jak to się stało? ki jest ona fotografowana, a malarz maluje następną. S. B.: Na początku najwięksi inwestorzy pojawili się Po namalowaniu dwunastu mamy dwanaście sekund na Kickstarterze. Szalenie podobał im się pomysł materiału filmowego. INNI, PIĘKNI

KAŻDY DOŁĄCZYŁ DO PRODUKCJI ZE SWOIM STYLEM, MANIERĄ MALARSKĄ I PRZEDE WSZYSTKIM ZE SWOIM SPOSOBEM PRACY. TUTAJ MUSIAŁ DOSTOSOWAĆ SIĘ DO BARDZO RYGORYSTYCZNYCH REGUŁ...

powrotnego, licząc na to, że dostaną się do Jak zatem wyglądała atmosfera produkcji. A nie zawsze się udawało. w zespole kilkudziesięciu indywidualistów stłoczonych w jednym miejscu, Casting przebiegał trzyetapowo. Co to było? pracujących pod presją czasu, i to pod S. B.: Portfolio, test i szkolenie. czyimś okiem? P. D.: Zaczęliśmy od portfolia, bo tak najłatwiej P. D.: To była raczej atmosfera skupienia zweryfikować umiejętności i profil malarza. na pracy. Mieliśmy takie małe pokoje-sta- Na podstawie portfolia zapraszaliśmy na trzy- nowiska. Musiały one być zasłonięte, żeby dniowy test z animacji. Osoby, które najlepiej nie zakłócały równorzędnie tworzonych w nim wypadły, były zapraszane na szkolenia. animacji. Malarze byli skupieni, malowali na swoich stanowiskach, słuchając muzyki Ilu malarzy pracowało nad Na etapie produkcji malarze mieli albo audiobooków. przedsięwzięciem? nad sobą supervisorów, czyli znowu, S. B.: To był najcichszy plan na świecie. P. D.: Stu dwudziestu pięciu malarzy przez zarządzanie zupełnie jak w dużej firmie. Osiemdziesiąt osób w jednym studio i tak okres całej produkcji, ale w jednym czasie P. D.: Wiadomo, tu mieliśmy do czynienia naprawdę jest cicho. Malarze są u siebie i po nie mogło pracować więcej niż stu, ponie- z artystami. Każdy dołączył do produkcji ze prostu malują. Jeden z nich powiedział, że waż mieliśmy sto stanowisk w trzech stu- swoim stylem, manierą malarską i przede to jest jak medytacja. diach – około siedemdziesiąt w Gdańsku, wszystkim ze swoim sposobem pracy. Tutaj dziesięć we Wrocławiu i około dwudziestu musiał dostosować się do bardzo rygory- Po doświadczeniu „Twojego Vincenta” stanowisk w Grecji. stycznych reguł: malowanie od-do, na okre- jak odpowiecie na pytanie: jak miewa się ślonych zasadach. To nie było łatwe, dlatego dziś malarstwo? To taka mała korporacja. mieliśmy około sześciu supervisorów, z któ- P. D.: Myślę, że w Polsce i na wschód od P. D.: To byli malarze, którzy przyjechali rych każdy nadzorował pracę dwudziestu niej ma się dobrze, jeśli brać pod uwagę do nas z całego świata. Było to około dwa- malarzy każdego dnia. warsztat malarski. Malarze z najlepszym dzieścia krajów – Kanada, USA, Meksyk, S. B.: Na koniec jeszcze Dorota Kobiela, warsztatem byli właśnie z Polski, Ukrainy Japonia, Serbia, Ukraina, Australia... Kilka reżyserka, sprawdzała wyeksportowane, i Rosji, skąd pochodziła dziewczyna, któ- osób przyjechało tak naprawdę bez biletu krótkie animacje. ra zszokowała nas jakością swoich prac 26–26 ZA USZAMI / ALL EARS

łyby do danego ujęcia. W tym filmie zasto- TO BYŁA STRICTE sujemy podobną metodę pracy. POLITYCZNA DECYZJA. ENGLISH THE QUIETEST SET IN THE WORLD

„COCO” WYGRAŁO One hundred and twenty‑five painters, hectolitres of paint, a unique animation NIESŁUSZNIE! TO technique. The story of Vincent Van Gogh’s mysterious death directed by Dorota Kobiela NALEŻY PODKREŚLIĆ. and Hugh Welchman was a strong contender for this year’s Academy Awards. Sean Bobbitt, the producer, and Piotr Dominiak, the artistic director, tell us about the making of this pod względem produkcyjnym. Ci artyści, P. D.: To była stricte polityczna decyzja. exceptional film. którzy przyjechali do nas ze Stanów, tak- „Coco” wygrało niesłusznie! To należy że dysponowali wysokiej jakości warszta- podkreślić. (śmiech) You said, ‘It’s clear to whom the film is tem, ale było to kilka osób. addressed.’ To whom then? Szykujecie następną produkcję w tej Sean Bobbitt: To people who appreciate beauty; Pytanie a propos Oscarów: widzieliście technice. Czy zatrudnicie ten sam zespół? to millions of Van Gogh’s fans all over the world; „Coco”? S. B.: To będzie film na podstawie Czarnych and to those who enjoy inspiring stories. P. D.: Ja obejrzałem w drodze do LA (śmiech). Obrazów Goyi. Myślę, że około trzydziestu- Piotr Dominiak: At the beginning of production, S. B.: Naprawdę? -czterdziestu malarzy zaprosimy ponownie. tests and training, we told some people privately Ale na pewno będą też nowi ludzie. that such a film was being made. Later, at the Czy następnym filmem pokażecie end, whole families were its fans and supported Amerykańskiej Akademii Filmowej, że W jakim czasie powstanie ten film? us in the process. Those who don’t like painting, najlepszy film animowany nie musi być P. D.: Myślę, że znacznie szybciej. art, or Van Gogh, probably won’t enjoy it, but filmem dla dzieci? S. B.: Znacznie, już robiłem przymiarki. except for them, everyone will find something S. B.: Film animowany to nie jest film dla Im więcej malarzy, tym szybciej. Poza tym to their liking there. dzieci. Są specjalne festiwale animacji, jak jest tylko dwanaście Czarnych Obrazów. ten w Annecy, gdzie mieliśmy premierę. Dużo obrazów będzie tylko wzorowanych You managed to obtain quite a large budget, Tam po prostu to wiedzą, ale to są ludzie na tym cyklu, nie będzie tylu detali do USD 5 million, which is rather surprising for z branży. Zwykły człowiek, który pracuje odwzorowania. such a niche topic. How did you do it? na przykład jako dźwiękowiec przy filmach P. D.: Prawdopodobnie wykorzystamy też S. B.: At the beginning, the largest investors live action z aktorami, odruchowo myśli, że obrazy innych, podobnych stylem mala- appeared at Kickstarter. They liked our idea animacja to film dziecięcy. Dlatego wybie- rzy. Tak jak w „Vincencie”, gdzie wiele ujęć enormously. One of the investors has a son ra ten, na który jego dzieci każą mu zagło- musieliśmy wymyślać od nowa, bo nie było named Vincent Theo (laughs), so it’s clear sować (śmiech). takich obrazów Van Gogha, które pasowa- there were Van Gogh’s fans there. Another

WIĘCEJ NA ANYWHERE.PL

28–29 KULTURA / CULTURE

had about six supervisors, and each of them supervised the work of twenty painters every day. S. B.: At the end, Dorota Kobiela, the director, checked the exported, short animations.

What was the atmosphere like in a team composed of several dozen individualists gathered in one place, working under time pressure and supervision? P. D.: It was rather an atmosphere of concentration. We provided them with small rooms – work stations. The rooms had to be covered not to disturb the work of others. The painters were focused, worked at their stations, listening to music or audiobooks. S. B.: It was the quietest set in the world. There were eighty people in one studio, and it was quiet. The painters were simply painting. One of them even said it was like meditation.

After the experience of ‘Loving Vincent’, how would you assess contemporary painting? P. D.: I think that in Poland and east of it, it’s fine in terms of skills and technique. The painters with the best technique one, despite being colour-blind, is a big fan of the painter. came from Poland, Ukraine and Russia. A Russian girl Two years ago, he took his family on a trip around all places shocked us with the quality of her works in terms of related to Van Gogh. production. Those from the United States also had good technique, but there were only few of them. What did the complicated process of making the film consist in? As regards Academy Awards, have you seen ‘Coco’? P. D.: The film employs a stop motion technique, where P. D.: I watched it on my way to LA (laughs). the reference image, recorded in live action with actors, is S. B.: Really? displayed in the background and painted, frame by frame, by a painter. When a frame is finished, it is photographed, The next time, will you show the American Academy of and the painter begins another one. Twelve frames are Motion Picture Arts and Sciences that the best animated twelve seconds of film material. film doesn’t have to be a children’s film? S. B.: Animated films aren’t children’s films. There are How many painters worked on the undertaking? special animation festivals, like the one in Annecy, where P. D.: One hundred and twenty-five painters participated we had our premiere. They simply know it there, but they in the entire process of production, but not more than are people from the industry. An average person who a hundred could work at the same time, because we had works, for example, as a sound technician in live action one hundred work stations in three studios – about seventy films with actors thinks that animation is a children’s in Gdańsk, ten in Wrocław, and about twenty in Greece. film. So he chooses the one his children want him to vote for (laughs). Looks like a small corporation. P. D.: It was solely a political decision. ‘Coco’ shouldn’t have P. D.: The painters came from all over the world, from about won. It’s important to say that (laughs). twenty countries – Canada, the US, Mexico, Japan, Serbia, Ukraine, Australia… Several of them came without a return At present, you’re preparing another production using this ticket, in hope of getting involved in the production. And it technique. Will you employ the same team? didn’t always work out. S. B.: It’ll be a film inspired by Goya’s Black Paintings. I think that we will invite between about thirty and forty The audition had three stages. What did they involve? painters again. But there’ll surely be some new faces, too. S. B.: A portfolio, a test and training. P. D.: We began with a portfolio, because it’s the easiest How long will it take to make the film? way to verify painter’s skills and profile. On the basis of P. D.: I think much less than the previous one. portfolios, we invited them to a three-day test in animation. S. B.: I’ve already done some calculations. The more Those who got the best results were invited to training. painters, the faster it goes. Besides, there are only twelve Black Paintings. A lot of paintings will only be inspired by At the stage of production, the painters were supervised the cycle; there won’t be so many details to recreate. – the management was like in a large company. P. D.: We may also use paintings of other painters with P. D.: Of course, they were artists. Each of them joined the a similar style. Just like in ‘Vincent’, where we had to make production with their own style, technique and working many pictures anew, because no Van Gogh’s paintings methods. They had to adapt to strict rules – painting from- would match a given scene. We’ll follow a similar method in to, following the guidelines. It wasn’t easy, therefore, we the new production.

30–31 FELIETON / COLUMN

CO S ŁYCHAĆ

CO SŁYCHAĆ? PRZYPOMNIJMY SOBIE, ILE RAZY STAWALIŚMY WOBEC ALTERNATYWY SZYBKIEJ RIPOSTY W POSTACI NIBY ŻARTU „ZALEŻY GDZIE UCHO PRZYŁOŻYĆ”, A SKRĘPOWANYM - „W PORZĄDKU". ZDJĘCIE Michał Buddabar WIĘCEJ FELIETONÓW znajdziesz na www.anywhere.pl CO SŁYCHAĆ

zauważyliście z pewnością, jak często udaje- Some say that there are no stupid questions, my (widząc z daleka takiego kogoś), że nie po- only stupid answers. Let’s begin with the ques- znajemy albo widzimy te jego uniki, by na nas tion, then. When and why it is asked. nie wpaść. Zatem, czy jest to pytanie głupie? It usually happens when you run into a per- Jego potencjał emocjonalny i poznawczy, son whom you haven’t seen for some time and nawet jeżeli czasami natrafia na opór, daje you don’t know what to say, so you use that szansę na to, byśmy jednak próbowali. W ja- good old phrase, ‘what’s up.’ If you’re the first kimś momencie uda nam się z pewnością ten to ask it, you’re lucky. But beware: your oppo- JERZY kontakt nawiązać i uzyskać pełną odpowiedź nent may be smarter than you expect and sur- SCHEJBAL na pytanie "co słychać?". Być może naprawdę prise you with ‘and how about you?’ A draw. Of komuś zależy na tym, aby się dowiedzieć, co course, you could ping-pong back your own Odtwórca wybitnych ról filmowych i teatralnych, a także pedagog od u nas. Może intencja jest szczera, a ciekawość ‘and how about you?’ and gain a temporary wielu lat kształcący nowe pokolenia nie dotyczy tylko powierzchownego zaspoko- advantage, but there is a risk you might have polskich aktorów. jenia potrzeby wiedzy o nas. Jesteśmy poza- forgotten that your opponent has a poor sense mykani, podzieleni, mało skłonni do empatii of humour or your answers are no longer inter- i ciekawi siebie. Nie mówię, że mamy się sobie esting. A stalemate. After a few brief sentenc- rzucać od razu na szyję, ale możemy nadać es, you part relieved, with a conventional ‘I’ll odobno nie ma głupich pytań, są tyl- temu pytaniu nową jakość i wtedy nikt nam call you up’ or something alike. Game over. ko głupie odpowiedzi. Zacznijmy nie zarzuci, że odpowiedź na nie jest głupia. If there is any good reason for asking, or P więc od pytania. Kiedy ono pada A bywa głupia, i kiedy skrępowani próbuje- rather saying this question, it’s our subcon- i z jakiego powodu. my wydukać jakieś ogólnikowe, banalne zda- scious need to make our intimate, person- Zazwyczaj wtedy, gdy niespodziewanie nia, nie patrząc w oczy rozmówcy, rozgląda- al space inaccessible. You send a message, wpadamy na siebie, nie widziawszy się od jąc się na wszystkie strony, szukając ratunku ‘I have nothing to say to you’ or – ‘I’m not in- jakiegoś czasu i nie bardzo wiedząc, jak w zmianie świateł (zazwyczaj takie zdarzenia terested in you.’ Unfortunately, it’s a stressful z tego wybrnąć, rzucamy zwyczajowe „cosły- mają miejsce na skrzyżowaniach), w zegarku situation, and both parties may (to a different chać”. Jeżeli uda nam się być pierwszym, to – „przepraszam, cię ale mam ważne spotka- extent) experience some discomfort after the mamy sukces. Ale uwaga! Przeciwnik może nie", czy na zakończenie – „pozdrów żonę", po meeting. Until the next meeting, when the być sprytniejszy niż się spodziewamy i może stu metrach, orientując się, że on nie ma żony, game begins anew. Therefore, Dear Readers, zaskoczyć - „a u ciebie?". Remis. Oczywiście i inne kretyńskie ​wykręty. Przyznam się, że as you have surely noticed, when you see such można by odbić swoim „a u ciebie?" i zyskać najchętniej wyrzuciłbym z naszego sposobu a person, you often pretend not to recognise chwilową przewagę, ale istnieje ryzyko, że komunikowania się te wszystkie "cosłychać", them or see how they try to avoid running into zapomnieliśmy o braku poczucia humo- "couciebie"," jakleci" i zastąpił czymś innym, you. Isn’t it a stupid question, then? ru u adwersarza, lub też że nasze oczekiwania nowym, świeżym. A może wystarczy tylko Its emotional and cognitive potential, even odpowiedzi wyczerpały potencjał ciekawości. sympatyczny uśmiech z daleka? Sygnał, że if resisted, gives you a chance to try. At some Pat. Po paru zdawkowych zdaniach z ulgą się lubimy, że dobrze o sobie myślimy i ży- point, you’ll surely be able to communicate obie strony rozstają się z konwencjonalnym czymy sobie wszystkiego dobrego. Czego and get a full answer to the question ‘what’s - "no to się zdzwonimy" albo czymś w tym i ja Państwu życzę. up?’ Perhaps, someone really would like to rodzaju. Game is over. Głuchołaz mieszkaniec Jan Głuchy know how you are doing. Perhaps, they have Jeżeli istnieje jakiś istotny powód, dla któ- Słuch ma czuły jak nietoperz na muchy good intentions and really want to get you rego zadajemy, a raczej rzucamy to pytanie, Gdy go spytać, co słychać know better. We are closed, divided, not very jest chyba taki, że podświadomie stwarza- To przestaje oddychać empathetic or curious about each other. I’m my bufor przed dostępem do naszej intymnej Gdy testuje wszelkiej maści podsłuchy. not saying that we should embrace each oth- przestrzeni. Wysyłamy sygnał - „nie mam ci er right away, but this question can be given nic do powiedzenia", względnie - „nie interesu- ENGLISH a new quality, and nobody will claim then that jesz mnie". To doświadczenie obarczone jest the answer to it is stupid. And it happens to be WHAT’S UP niestety stresem i obie strony być może w róż- stupid, when you are embarrassed and you try nym stopniu (ale zawsze), przez pewien czas WHAT’S UP? How many times have you to find something general and commonplace po spotkaniu odczuwają pewien dyskomfort. wondered what to do – either retort with a joke, to say, without making eye contact, looking Do następnego spotkania, kiedy ta gra zaczy- ‘it depends from where you look’ or say in an around, waiting for traffic lights to save you na się na nowo. Stąd, drodzy czytelnicy, embarrassed way, ‘not much, thanks.’ (these situations usually happen on cross- roads), or looking at your watch, ‘I’m sorry, but I have an important appointment,’ trying to end the conversation with ‘say hello to your BYĆ MOŻE NAPRAWDĘ wife’ and then realising that the guy doesn’t have a wife, and so on. I must admit that I’d get KOMUŚ ZALEŻY NA TYM, rid of all these ‘what’s up,’ ‘how is it going,’ ‘how are you’ from our communication and replace ABY SIĘ DOWIEDZIEĆ, CO them with something brand new and fresh. Or perhaps a warm smile would be enough? U NAS. MOŻE INTENCJA A sign that we like each other, think well of each other and wish each other well. What JEST SZCZERA... I wish you, too.

WIĘCEJ NA ANYWHERE.PL 32–33 URODA / BEAUTY

MAKIJAŻ PERMANENTNY I MEDYCYNA ESTETYCZNA ZABIEGI, W KTÓRE WARTO DOBRZE ZAINWESTOWAĆ

POPRAWNIE WYKONANY MAKIJAŻ PERMANENTNY POWINIEN podobać się przede wszystkim klientce, BYĆ NIEWIDOCZNY, A JEGO ZADANIEM JEST PODKREŚLIĆ URODĘ tworzyć elegancką całość. Wyjdźmy z gabi- I DELIKATNIE SKORYGOWAĆ ASYMETRIĘ, NIE POWINIEN RÓWNIEŻ netu, w którym linergistka nie wykona nam ZASTĘPOWAĆ MAKIJAŻU DZIENNEGO CZY WIECZOROWEGO. CO takiego rysunku i nie będzie miała czasu na WARTO ZATEM ZROBIĆ I CZYM SIĘ KIEROWAĆ, ZANIM PODEJMIEMY rozmowę. Unikajmy też salonów, w których DECYZJĘ O WYKONANIU TEJ USŁUGI NA SWOJEJ TWARZY? linergistka ma 2 barwniki i aparat bez ate- ZDJĘCIE Mat. Prasowe stów, oszczędza na materiale, a cena jest dziwnie niska – ponieważ jest to zabieg, przy którym ponosi się wysokie koszty. wyboru skutkują dość długą i nieprzyjemną Jest kilka zasad, o których powinny być drogą do wyprowadzenia niewłaściwie wyko- Panie uprzedzone: po pierwsze, obecnie uży- nanego makijażu. wane barwniki, ze względu na nasze zdrowie, Na naszym rynku istnieje wiele sposo- są delikatniejsze od barwników stosowanych bów usuwania makijażu, natomiast wiele 15-20 lat temu (mają mniej metali ciężkich), z nich jest szkodliwych dla naszego zdrowia. co daje delikatniejszy i krótszy efekt utrzy- Moja autorska technika pomaga w takich mania pigmentu w skórze. Makijaż perma- przypadkach, jednak proces jest również nentny utrzymuje się od roku do trzech lat MONIKA GRZELAK długotrwały. Musimy pamiętać o jednym – co nie oznacza, że za trzy lata nie będzie po Ekspert makijażu permanentnego, bardzo ważnym aspekcie – makijażu per- nim śladu. Proces złuszczania i wybarwiania założycielka Międzynarodowej szkoły makijażu manentnego nie zmyjemy wieczorem! Jeśli zaczyna się już od pierwszego miesiąca po permanentnego SHE International Academy of linergistka wykonała już kilka makijaży, wykonaniu. Trudna kwestia, z jaką się czę- Permanent Make Up, linergistka z kilkunastoletnim stażem, specjalizująca się w korektach i kamuflażach w 99 proc. na stronie takiej osoby znajdą sto spotykam, to technika. Panie najczęściej nieudanych makijaży permanentnych, posiadająca Panie opinie – to ważne! Jeśli ich nie ma, chcą bardzo delikatne piórkowe brwi - co nie dwie licencje trenerskie oraz certyfikat Master coś jest na rzeczy. Wizyta konsultacyjna naj- sprawdza się przy skórze tłustej i porowatej International Trainer, autorka wielu innowacyjnych więcej może nam powiedzieć o podejściu do - lub delikatny kolor na ustach, który po kil- metod pigmentacji PMU. klienta oraz jakości usług, czystości i steryl- ku miesiącach zniknie. Linergistka powinna ności w gabinecie – co jest bardzo istotne poinformować również o bardzo ważnej spra- MIĘDZYNARODOWA SZKOŁA dla naszego zdrowia. Po pierwszej rozmowie, wie: aby odświeżać makijaż w momencie, idząc pięknie wyretuszowane zdję- rysunku wstępnym, przedstawieniu i opisie kiedy zaczyna się wybarwiać lub płowieć. MAKIJAŻU PERMANENTNEGO cia, mamy obraz salonu idealnego, zabiegu, a także profesjonalnym doborze Czasami taka potrzeba pojawia się po roku, MONIKA GRZELAK W wręcz zapraszającego do wykonania koloru oraz kształtu wyciągniemy najwięcej a czasami po dwóch latach, np. skóra tłusta usługi. Niestety, internet przyjmuje wszystko, wniosków. Pamiętajmy o tym, że oddajemy odświeżenia wymaga częściej. Wszystko po, a rzeczywistość nie ma nic wspólnego z rekla- się w ręce profesjonalisty, którego głównym to aby nasz makijaż wyglądał zawsze pięk- mą, którą widziałyśmy. Najgorsze, co może zadaniem jest doradzić, wytłumaczyć i uza- nie. Ponadto, do takiego zabiegu nigdy nie nam się zdarzyć, to weryfikowanie tej rze- sadnić swoją wizję oraz wykonać pigmen- należy namawiać na siłę. Niezdecydowanym czywistości na sobie. Konsekwencje takiego tację. Rysunek wstępny to podstawa - musi Paniom proponuję efekt japońskiej henny

WIĘCEJ NA ANYWHERE.PL MAKIJAŻ PERMANENTNY I MEDYCYNA ESTETYCZNA...

Perfect Magic Shadow Eyebrow – jest to jedyna technika, a sketch, presenting and describing the treatment, as która przygotowuje do kolejnego etapu, jakim jest maki- well as professional matching of colours and shapes, you jaż Perm. Efekt ten jest krótkotrwały, bardzo subtelny, will be able to make some conclusions. Remember that a wykonany właściwymi organicznymi barwnikami oraz you’re visiting a professional, who should provide you techniką utrzymuje się w skórze do 4 miesięcy. Perfect with some pieces of advice, as well as explain and justify Magic Shadow Eyebrow jest moim autorskim zabiegiem, their ideas and carry out pigmentation. The sketch is of który zdobył uznanie i serca wielu wymagających klien- key importance – it should be neat and elegant, and the tek i spowodował, że wiele z nich zdecydowało się na ma- client should like it. You should leave if a lingerist won’t kijaż permanentny. Każda z naszych klientek powinna make you a sketch or doesn’t have time to talk. What’s być zdecydowana i przekonana, a także uprzedzona o eta- more, avoid parlours where a lingerist has two colours powości procesu oraz efekcie gojenia i wyłuszczania się available or equipment without attestation, saves on the pigmentu. W przeciwnym wypadku nawet najpiękniej material, and a price is strangely low – you’ll bear much wykonany makijaż nie spełni oczekiwań i nie zadowoli higher costs of such a treatment. naszych klientów. There are a few rules you should bear in mind: first, for health reasons, contemporary colours are milder ENGLISH than the colours used 15–20 years ago (they contain less heavy metals), which gives subtler and less dura- PERMANENT MAKE-UP AND AESTHETIC ble results. Permanent make-up can last from one year MEDICINE. TREATMENTS THAT ARE to three years – which doesn’t mean it will disappear WORTH THE MONEY completely after those three years. The process of scal- Professional permanent make-up should be subtle, enhance ing and decolourisation begins from the first month your beauty and make your face more symmetrical, but it after the treatment. A difficult question is technique. shouldn't replace every day or evening make-up. What aspects Most often, clients wish to have subtle eyebrows, which should you consider before deciding on such a service? isn’t a good idea in the case of oily and porous skin – or a subtle colour on their lips, which will disappear after When you see beautiful, airbrushed photos, you imme- a few months. The lingerist should also inform you that diately get a picture of a perfect parlour, inviting you to you should redo your make-up when it starts to deco- use its services. Unfortunately, the Internet will accept lourise or fade, so that it stays beautiful. In some cases, everything, while the reality often turns out to be com- it’s necessary after a year, in others – after two years; pletely different from the ads you’ve seen. The worst e.g. in the case of oily skin, it’s required more often. thing that can happen is a brutal reality check on your What’s more, you should never force yourself to have own example. A bad choice may result in long-term and such a treatment. To those who can’t decide on perma- unpleasant consequences, including attempts to correct nent make-up, I recommend Japanese henna Perfect a poor make-up. Magic Shadow Eyebrow – it’s the only technique that There are a number of methods for removing make- will prepare you for the next stage, that is permanent up on the market, but many of them can be harmful to make-up. The results are short-term, very subtle, and health. My author technique offers a solution in such when the treatment in performed with organic colours situations, but the process takes time. You need to bear and following a proper technique, its effects can last up in mind that you won’t remove permanent make-up in to 4 months. Perfect Magic Shadow Eyebrow is my au- the evening! If a lingerist has done several make-ups, thor treatment, appreciated even by the most demand- she must have some reviews on her website – it’s im- ing clients, after which many clients decide on perma- portant! If there are no reviews, it means that some- nent make-up. Each of our clients should be sure of thing is wrong. A consultation may tell you a lot about their decision and aware of many stages of the process their attitude towards customers and quality of services, as well as healing and scaling of pigments. Otherwise, cleanliness and sterility of the parlour, which is very even the most beautiful make-up will not meet their ex- important for your health. After the first conversation, pectations and satisfy their needs.

REKLAMA

MIĘDZYNARODOWA SZKOŁA MAKIJAŻU PERMANENTNEGO MONIKA GRZELAK

ul. 11-go Listopada 5a, 95-070 Aleksandrów +48 42 234 22 35 / +48 731 000 924 [email protected] www.shemonikagrzelak.pl fb/ shemonikagrzelak

Szkolenia i zabiegi z zakresu makijażu permanentnego i medycyny estetycznej 34–35 KULTURA / CULTURE

bardziej nudny. Twórcom udało się uchwy- cić momenty samotności i zwątpienia, ale też wielkiego triumfu. Kto zobaczy jej pokaz mody, przypominający radosny ko- rowód, nie będzie mógł oderwać wzroku. I ja chętnie dołączyłabym do tego cyrku. Film-perełka, którą warto wypatrywać na pokazach specjalnych.

ENGLISH

THAT OLD CRAZY VIVIENNE ‘WESTWOOD: PUNK, ICON, ACTIVIST’, DIRECTED BY LORNA TUCKER, DISTRIBUTED BY AGAINST GRAVITY, 2018.

She invented and monetised the punk style in the 1970s. She is operating in one the most pompous show business industries and still fights the system. What’s the life of the fashion infant terrible really like?

The story of Vivienne Westwood’s life and career could be a screenplay. In Lorny Tucker’s documentary, when asked ‘what it was really like,’ the heroine, sitting in an armchair before a camera, begins with, TA STARA WARIATKA ‘Who will ever want to listen to that all?’ Her sarcasm, deep self-awareness and knowledge of the industry is what keeps this seventy-seven-year-old fashion design- er charismatic. It all started in a small store on King’s VIVIENNE Road, where together with Malcolm Mc- Laren, the famous manager of Sex Pistols W LATACH 70. STWORZYŁA I ZMONETARYZOWAŁA STYL and her long-time partner, she sold clothes inspired by dirty music and sado maso. PUNK. DZIAŁAJĄC W JEDNEJ Z NAJBARDZIEJ NADĘTYCH The first lady of punk rock has been award- GAŁĘZI SHOW BUSINESSU, NADAL WALCZY Z SYSTEMEM. ed the Most Excellent Order of the British JAK NAPRAWDĘ WYGLĄDA ŻYCIE INFANT TERRIBLE MODY? Empire for her contribution to the British culture, and her clothes, which expressed TEKST Sylwia Gutowska ZDJĘCIE Against Gravity controversy and a desire to fight the sys- tem, are now in the Museum of Fashion. The film shows that the successful design- „WESTWOOD: PUNKÓWA, IKONA, sprzedawała stroje inspirowane brudną er doesn’t rest on her laurels, and her way AKTYWISTKA”, REŻ. LORNA TUCKER, muzyką i sado-maso. Pierwsza dama punk to the top was a long struggle. Today, the DYSTR. AGAINST GRAVITY, 2018. rocka nosi dziś honorowy tytuł szlachec- artist is involved in ecological activities ki za zasługi dla kultury brytyjskiej, a jej and has a two times younger husband, with Historia życia i kariery Vivenne Westwo- ubrania, które wyrażały kontestację i chęć whom she co-creates her brand. od to gotowy scenariusz na niejeden film. walki z systemem, dziś znajdują się w zbio- The film was presented during the W dokumencie Lorny Tucker bohaterka, rach muzeum mody. W filmie dowiadujemy 15th edition of Millennium Docs Against usadowiona w fotelu przed kamerą, mając się, że utytułowana projektantka wcale nie Gravity Festival held this year. It shows opowiedzieć, „jak to naprawdę było”, za- spoczywa na laurach, a jej droga na modo- a woman, who is the boss of a developing czyna od: „Kto w ogóle będzie chciał tego wy firmament była długą walką. Dzisiaj company, a mother, activist, but primari- wszystkiego słuchać?”. Sarkazm i głęboka artystka angażuje się w działania ekologów ly, a fascinating person without whom the świadomość własnej osoby i branży jest i ma o połowę młodszego męża, z którym world would be a bit more boring place. tym, co sprawia, że siedemdziesięciosied- współtworzy swoją markę. The authors managed to capture the mo- mioletnia dziś projektantka mody jest na- Film, który można było oglądać pod- ments of loneliness and doubt, but also dal charyzmatyczna. czas tegorocznego 15. Millenium Docs of great triumphs. Her fashion shows are Zaczynała w małym sklepiku na King's Against Gravity Festival, pokazuje kobie- cheerful parades, enchanting and mes- Road, gdzie razem z Malcolmem McLare- tę-szefową rozrastającej się firmy, matkę, merizing, and I’d eagerly join this circus. nem, słynnym dziś managerem Sex Pistols, aktywistkę, a przede wszystkim barwną The film is a real pearl, and you can’t pass a prywatnie jej wieloletnim partnerem, jednostkę, bez której świat byłby trochę it up on special screenings.

WIĘCEJ NA ANYWHERE.PL

36–37 MODA / FASHION POLAKÓW PORTRET MODNY

eszcze kilka lat temu wielu z nas bałoby się takie- go stwierdzenia. Z pewnością nawet teraz znajdzie J się spora liczba osób, dla których moda uliczna w Polsce jest „szara, nudna i pozbawiona fantazji”. Po części zgadzam się z tymi określeniami w miesiącach zimowych. Wtedy rzeczywiście wszystko przykryte jest grubą warstwą smogu i nawet ubraniom odbiera kolor, fason i ochotę do życia. Jednak kiedy pojawia się pierwsze słońce, kiedy ludzie wychodzą spacerować po bulwarach, parkach i starych dzielnicach miast, wtedy właśnie następuje przemiana brzydkiej larwy w malow- niczego motyla. Nagle okazuje się, że nie brak nam ani ZAWSZE, KIEDY ZACZYNA ROBIĆ SIĘ CIEPŁO, BOLI MNIE koloru, ani odwagi, ani też finezji w dobieraniu wymyśl- SZYJA OD KRĘCENIA GŁOWĄ. WBREW POZOROM TO nych dodatków. Pojawiają się wzorzyste sukienki, dłu- gie, krótkie, rozkloszowane, plisowane, z koła i w ołó- ZDANIE MA LOGICZNY SENS, A WIĄŻE SIĘ ON Z MOJĄ wek, widać kapelusze, chusty, buty płaskie, na słupku, NIEPOHAMOWANĄ CHĘCIĄ OGLĄDANIA LUDZI, KTÓRYCH na szpilce albo na kostce, okulary słoneczne o przeróż- MIJAM NA ULICACH, W PARKU, SKLEPIE I KOLEJCE DO nych kształtach i kolorach, a wszystko to miksuje się ze MUZEUM. PIERWSZE SŁONECZNE DNI POWODUJĄ, ŻE LUDZIE sobą, dając wspaniałą mieszankę polskiej mody. STAJĄ SIĘ NAJBARDZIEJ INTERESUJĄCYM ASPEKTEM Oczywiście nie należy zbytnio generalizować i trzeba OTOCZENIA. KWIECIEŃ I MAJ PRZEPEŁNIONE POGODOWYMI powiedzieć to jasno: Polacy ubierają się lepiej (niż na przy- ANOMALIAMI POTWIERDZIŁY TO, CO OBSERWOWAŁAM JUŻ OD kład dekadę temu), ale wiele pozostało jeszcze do zrobie- nia. Dotyczy to zwłaszcza płci męskiej, która z zasady PEWNEGO CZASU: POLACY UBIERAJĄ SIĘ CORAZ LEPIEJ. dłużej niż kobiety zastanawia się nad tym, czy moda rze- TEKST Malwina Wawrzynek ZDJĘCIA Pexels.com czywiście jest aż tak istotnym aspektem ludzkiego życia.

WIĘCEJ NA ANYWHERE.PL POLAKÓW PORTRET MODNY

W Polsce nadal panuje przekonanie, że męż- KIEDY POJAWIA SIĘ PIERWSZE czyzna, który za bardzo przywiązuje uwagę do stroju, nie może być „stuprocentowym SŁOŃCE, KIEDY LUDZIE WYCHODZĄ facetem”. Jakby męskość wynikała z szortów bez fasonu i zapinanej koszuli z krótkim ręka- SPACEROWAĆ PO BULWARACH, wem. Chociaż i tutaj widać zmianę na lepsze, PARKACH I STARYCH DZIELNICACH zbytnie zainteresowanie modą nadal nie bu- dzi zaufania w gronie, w którym testosteron MIAST, WTEDY WŁAŚNIE NASTĘPUJE gra główną rolę. Trzeba jednak przyznać, że młodzi męż- PRZEMIANA BRZYDKIEJ LARWY czyźni są zdecydowanie bardziej świado- mi mody i trendów niż ich ojcowie czy W MALOWNICZEGO MOTYLA. wujowie. Dotyczy to zarówno pokolenia w wieku 30-40 lat, jak i tego młodszego o dekadę lub dwie. Pierwsze z nich wyro- ENGLISH the better, a lively interest in fashion still sło na korporacyjnym dress-codzie, który hasn’t won trust in a circle where testoster- A FASHION PORTRAIT OF POLES mimo wszystko przyniósł dobre zmiany one plays a major role. w męskiej garderobie, drugie zaś wydaje When it’s getting warm, my neck begins to ache But I admit that young men are much się traktować modę z przesadną nabożno- from turning around. Contrary to what it may more aware of fashion and trends than their ścią. Bezgraniczne zapatrzenie w siebie seem, this sentence makes sense; it’s related to fathers or uncles. It concerns both those i wręcz komiczne przywiązywanie uwa- my uncontrollable urge to watch people I pass by in their thirties and forties as well as those gi do własnego wizerunku może jednak on the streets, in the park, in shops and museum younger by a decade or two. The first one grew zrodzić większe problemy niż zakładanie queues. On the first sunny days, people become up following a corporate dress code, which skarpet do sandałów. Jednocześnie u tych the most interesting phenomenon to observe. has introduced positive changes to men’s młodych chłopców następuje redefinicja April and May, full of weather anomalies, only fashion, while the latter seem to treat fashion tego, co jest „cool”, a co zdecydowanie od- confirmed what I had observed for some time: with excessive duty. Excessive self-absorp- chodzi do lamusa. Rośnie nam pokolenie, Poles have started to dress better. tion and hilarious pre-occupation with your które wkrótce słowo „smoking” będzie ko- image may bring about more serious prob- jarzyło jedynie z zakazem palenia. O po- A few years ago, many of us would be afraid lems than wearing socks and sandals. At the szetce, butonierce i spinkach do koszuli to say so. For sure, there are still lots of peo- same time, these youngsters tend to redefine nie wspominając. Młode pokolenie męż- ple for whom street fashion in Poland ‘is what’s ‘cool’ and what’s definitely out of style. czyzn ubiera się „modnie” w rozumieniu grey, boring and lacks imagination.’ I agree It’s a generation of people who won’t know zagranicznych standardów, ale jednocze- with it to some extent in winter months. what a tuxedo is. Not to mention a pocket śnie zmienia wizerunek klasycznej mody Indeed, everything is covered with a thick handkerchief, a boutonnière, or shirt cuffs. męskiej, do jakiej byliśmy przyzwyczajeni layer of smog then, which deprives clothes The young generation wears ‘fashionable’ przez ostatnie dekady. of their colour, style, and zest for life. But clothes within the meaning of foreign stan- Panie natomiast, mam wrażenie, wy- with the first rays of sunshine, when people dards, but at the same time, they change the glądają coraz piękniej. Polki wiedzą, jak go out to walk on promenades, in the park image of traditional men’s fashion which we się ubrać, zarabiają coraz więcej pieniędzy and old city districts, this ugly caterpillar were used to for the last decades. i wiedzą, że zawartość ich szafy nie jest turns into a strikingly beautiful butterfly. Ladies, on the other hand, are looking już tylko czystą fanaberią. To, co jednak All of a sudden, it turns out that we don’t more and more beautiful. Polish women wymaga jeszcze czasu, to kwestia własne- lack colour, courage, nor imagination in know how to dress with style, they earn go stylu i świadomego kreowania siebie. choosing fancy accessories. There are pat- more and more, and know that their clos- Pracując z młodymi studentami, wśród terned dresses, long, short, flare, pleated, et is no longer a whim. What requires more których 99 procent to kobiety, patrzę, ob- circle and pencil, hats, scarves, flat shoes, time is the question of their own style and serwuję i czekam. Czekam na dzień, w któ- cone heels, pumps, ankle strap heels, self-awareness. While working with young rym zaskoczą mnie ciekawym dodatkiem, sunglasses in a variety of shapes and co- students, 99% out of which are women, I’m kolorem lub niebanalnym wzorem. Często lours, and it all makes a wonderful blend looking, observing and waiting. I’m waiting jednak widzę ubrania z sieciówkowych ma- of Polish fashion. for the day when they surprise me with a fan- nekinów, owszem eleganckie i modne, ale Of course, I shouldn’t generalise and cy accessory, colour or original patterns. But przecież tak do siebie podobne. Ze spoko- I must admit: Poles have started to dress I often see clothes from chain brands, elegant jem daję im jednak czas, bo widzę, że nie- better (than, for example, a decade ago), and fashionable, admittedly, but so similar które z nich już wiedzą, o co w tym wszyst- but there’s still a long way to go. It partic- to each other. But I give them more time be- kim chodzi, po co nam ta cała moda. Nie po ularly concerns men, who in principle are cause I see that some of them already know to, żeby szpanować metkami i torebkami more hesitant than women when it comes what it’s all about and what’s fashion for. Not wartymi pół samochodu. Tutaj jako Pola- to fashion and its being an important as- to show off with tags and bags that cost half cy nie wygramy, bo po prostu nas na to nie pect of life. In Poland, it’s still believed a car. Here, Poles won’t win as they simply stać. Stać nas jednak na jeszcze więcej kre- that a man who cares too much about his can’t afford it. But we can afford more creativ- atywności, schowanie uprzedzeń, stereoty- outfit can’t be ‘a hundred percent male.’ ity, breaking with prejudice, stereotypes and pów i więcej tolerancji dla tych, którzy po- As if masculinity required loose shorts introducing more tolerance towards those przez modę wyrażają samych siebie. Powoli and a button-down, short-sleeved shirt. who express themselves through fashion. zmierzamy w dobrą stronę. Even though this category has changed for We’re slowly moving in the right direction.

WIĘCEJ NA ANYWHERE.PL 38–39 ZA USZAMI / ALL EARS ZAZDROŚĆ PUNKA KTO WIE, CZY TAKIE SEX PISTOLS I THE CLASH, NAJWAŻNIEJSZE ZESPOŁY DLA EUROPEJSKIEGO PUNKA, BYŁY ABY NA PEWNO DLA NIEGO TAKIE WAŻNE.

iadomo: punk w wykonaniu Sex Organizacyjnie też. Za powstanie zespołu Pistols i The Clash narodził się z, odpowiada facet sporo starszy od reszty W delikatnie mówiąc, niezgody na całej sceny, na dodatek lokalny biznesmen zastaną przez młodych ludzi rzeczywistość z ustatkowanym życiem, zupełnie jak nie i potrzeby buntu. Banał, bo dziesięć lat wcze- punk. Dobrał sobie muzyków ambitnych. śniej w dokładnie taki sam sposób narodził Taki Jean-Jacques Burnel, dochodzący już się heavy metal, a paręnaście lat po punku do 70-tki basista, który w The Stranglers – rap. Sęk w tym, że za poczynaniami Pistol- był od samego początku, uczęszczał na lek- JAKUB sów i The Clash stała nie tylko złość, nihilizm cje gitary klasycznej. Kiedy zaczęli w 1974 MILSZEWSKI i chęć rozpieprzenia systemu, ale również, roku, The Clash i Sex Pistols jeszcze nie ist- a może przede wszystkim, zazdrość. nieli. The Stranglers byli wyjątkowi. Przyjęli Marudzi, poprawia, kłóci się. The Stranglers byli jednym z zespołów, wszystkie punkowe zasady i stali się zarze- Sam już nie wie, czy woli pisać o muzyce, turystyce, czy jedzeniu, więc pisze o czym który na własne oczy widział, jak to wszyst- wiem brytyjskiej sceny. Burnel, francuski akurat trzeba. Połowa duetu stojącego za ko się rodziło. Był też kołem zamachowym Anglik tudzież angielski Francuz, wplatając książką „Gastrobanda”. punka, choć muzycznie zupełnie innym. co i rusz polskie słowa, wspomina do słu- WIĘCEJ FELIETONÓW znajdziesz na www.anywhere.pl ZAZDROŚĆ PUNKA

chawki, że Joe Strummer, późniejszy lider The Clash, wypłakiwał mu się na ramieniu, SŁYCHAĆ TU WCIĄŻ GDZIENIEGDZIE bo chciał mieć taki zespół jak The Stran- NIECO PUNKOWEJ SWAWOLI, ALE glers, a tymczasem grał w rhythm'n'blueso- wym The 101'ers. TAKŻE MNÓSTWO PSYCHODELII, 1976 okazał się dla Dusicieli przełomo- wym. The Stranglers supportowali pod- WYOBRAŹNI, ZIMNA. czas pierwszych europejskich koncertów Patti Smith i The Ramones. Każdy z tych koncertów był czymś wyjątkowym – to one wsze szukali, a kiedy znajdowali, to zamiast some of which achieved great success and zainspirowały całą masę młodych ludzi do pozostać na wypracowanej ścieżce, skręcali still exist. But their performance before zakładania własnych punkowych kapel, nie- z niej, żeby odlać się w krzakach. Najbar- The Ramones ended with excluding The które z nich odniosły wielki sukces i istnieją dziej punkowy zespół był więc stosunkowo Stranglers from the punk circle – Burnel do dziś. Ale występ przed The Ramones skoń- grzeczny, ale z przyjętych zasad gry nie robił (who had a black belt in karate) got irritated czył się wykluczeniem The Stranglers z pun- sobie zupełnie nic. when Paul Simonon from Sex Pistols, a band kowej braci – Burnel (posiadacz czarnego who made their debut one day earlier, inci- pasa w karate) zirytował się, kiedy obecny ENGLISH dentally spat at his feet. A scuffle ensued na koncercie Paul Simonon z Sex Pistols, between The Stranglers and The Clash and JEALOUSY OF PUNK zespołu, który zadebiutował zaledwie dzień Sex Pistols, supported by Chrissie Hynde wcześniej, splunął mu przypadkiem pod Who knows if Sex Pistols and The Clash, the from The Pretenders and Dee Dee Ramone. nogi. Doszło do bójki – z jednej strony The most important bands in European punk, were so The scuffle had long-term consequences. Stranglers, z drugiej The Clash i Sex Pistols, important to it after all. The Stranglers were excluded from the punk wspierani przez Chrissie Hynde z The Preten- circle; they looked around and did the most ders i Dee Dee Ramone. Wynik bójki na dłuż- It’s clear: the punk of Sex Pistols and The punk thing they could – they broke the re- szą metę nie miał znaczenia, ale jej efekt – jak Clash had its origins in, to put it mildly, the maining rules of the game. They began to re- najbardziej. The Stranglers zostali odrzuceni opposition of young people to the existing re- lease albums free from aggression, but cold, przez punkową brać, a oni sami rozejrzeli się ality and their need for rebellion. As simple often psychedelic, full of synthesizers; they dookoła i zrobili najbardziej punkową rzecz, as that, because ten years earlier, heavy met- weren’t afraid of ballades, acoustic guitars, jaką mogli – połamali całą resztę zasad al was born the same way, and fifteen years complex arrangements, and catchy jingles. punkowej gry. Zaczęli wypuszczać albumy after punk – rap. The thing is that the music And they became popular outside the punk pozbawione agresji, za to zimne, często psy- of Sex Pistols and The Clash was not only full environment, becoming trailblazers once chodeliczne, pełne syntezatorów, nie bali się of anger, nihilism, and a need to fight the sys- again – this time, of a new wave. ballad, gitar akustycznych, złożonych aran- tem, but also, or rather primarily, jealousy. They continued to break the rules. żacji, chwytliwych melodii. I zdobyli popular- The Stranglers were one of the bands When the Liberty record label asked them ność poza punkiem, stając się protoplastami who witnessed the evolution of punk. They to record a rock hit on the occasion of the po raz kolejny – tym razem nowej fali. were also the drive of punk although they album ‘La Folie’ released in 1981, they gave Łamanie zasad zostało im we krwi. Kiedy differed from other punk bands in terms them ‘Golden Brown’. The label frowned wytwórnia Liberty przy okazji promocji wy- of music. And organisation. The band was – it was neither punk nor dance music, danego w 1981 roku albumu „La Folie” zażą- set up by a guy much older than the rest of something with a nice, exotic melody. But dała rockowego hitu, podsunęli jej „Golden stage, a local businessman with a stable life, The Stranglers insisted on it, and the song Brown”. Ludzie z wytwórni oburzyli się – ani totally unlike a punk. He chose ambitious became a smashing hit and it’s still popular to punkowe, ani do tego tańczyć, z jakąś ład- musicians to his band. For example, Jean- all over the world (it’s one of at least several niutką, egzotyczną melodią. Ale The Stran- Jacques Burnel, a bass player in his sixties, hits which the band managed to release). glers się uparli i piosenka stała się wielkim who was a member of The Stranglers from The label was over the moon and asked The hitem, znanym i granym po dziś dzień na the very beginning, attended classical gui- Stranglers to record one more song of the całym świecie (jednym z co najmniej kilku, tar lessons. When they began in 1974, The kind. And again, they showed them a title jakie zespołowi zdarzyło się wylansować). Clash and Sex Pistols hadn’t existed yet. The song in French, over six minutes long, like Zachwycona tym faktem wytwórnia popro- Stranglers were special. They followed all a middle finger. siła The Stranglers o jeszcze jedną taką pio- punk rules and became the starting ground It’s hard to work with such people, but senkę. A ci znów, po swojemu – przy akom- for the British punk stage. Burnel, a French it’s worth it. ‘La Folie’ is still a remarkable paniamencie wyciągniętego środkowego Englishman or an English Frenchman, using album even though it came out 37 years palca wysłali jej utwór tytułowy, trwający Polish words now and then, recalls that Joe ago. It still contains some elements of punk ponad sześć minut i w całości po francusku. Strummer, a later leader of The Clash, would frivolity, but also a lot of psychedelia, imag- Trudno z takimi pracować, ale warto. Al- cry on his shoulder because we wanted to ination, and cold. All these elements always bum „La Folie” wciąż jest znakomity, choć have a band like The Stranglers, but he was comprised The Stranglers, regardless of od jego premiery minęło 37 lat. Słychać tu a member of an R’n’B band, The 101’ers. whether they recorded more rock albums wciąż gdzieniegdzie nieco punkowej swawo- 1976 was a breakthrough for The Stran- or promoted a huge hit like ‘Always the Sun’. li, ale także mnóstwo psychodelii, wyobraź- glers. They were a support band of Patti They were always looking for something, ni, zimna. To wszystko zawsze składało się Smith and The Ramones during their first and when they found it, they strayed off the na The Stranglers, niezależnie od tego, czy European concerts. Each of these concerts path instead of keeping to it. The most punk nagrywali bardziej rockowe płyty, czy znów was special – they inspired a slew of young band was relatively urbane, but didn’t bother

ZDJĘCIE AUTORA: MONIKA SZAŁEK lansowali wielki hit „Always the Sun”. Za- people to set up their own punk bands, about the rules of the game at all.

WIĘCEJ NA ANYWHERE.PL 40–41 PODRÓŻE / TRAVEL NAJWSPANIALSZE W AMERYCE

NAJWSPANIALSZE W AMERYCE

ŻADNA INNA METROPOLIA NA PACYFICZNYM WYBRZEŻU STANÓW ZJEDNOCZONYCH TAK EFEKTYWNIE NIE ŁĄCZY SWOBODNEJ ATMOSFERY NADMORSKIEJ MIEJSCOWOŚCI WYPOCZYNKOWEJ, ŁAGODNEGO KLIMATU I DOGODNOŚCI ŻYCIA W WIELKIM MIEŚCIE. AMERYKANIE NAZWALI SAN DIEGO NAJWSPANIALSZYM MIASTEM AMERYKI. I CHYBA BARDZO SIĘ NIE POMYLILI.

TEKST Małgorzata Jarzembowska ZDJĘCIA Pixabay.com 42–43 PODRÓŻE / TRAVEL

eszcze dwadzieścia lat temu lepiej było parowcem, zakotwiczonymi jachtami. Po nie kręcić się w downtown po zmroku. niebieskim akwenie porusza się wiele białych J Dzisiaj, po gruntownej przebudowie, jest punkcików. Wygląda na to, że odbywają się to nowoczesne centrum miasta, tętniące nie jakieś regaty. tylko życiem biznesowym, ale też towarzys- Być tutaj daleko od wody jest raczej ko-kulinarnym. Liczne stylowe restauracje trudno. Ona też nadaje miastu specyficzny, serwujące menu z wielu zakątków świata, bary, niewymuszony, charakter relaksu. Hrabst- kafejki, piwnice winiarskie i kluby przyciągają wo San Diego szczyci się stu kilometrami tak turystów, jak i lokalnych mieszkańców. Na wspaniałych, oceanicznych plaż i dwiema tym polu downtown z powodzeniem konkuru- dużymi zatokami. Znajduje się tu jedno z na- je z pachnącą czosnkiem, pobliską Little Italy jlepszych wybrzeży po pacyficznej stronie i bardziej ekskluzywnymi nadmorskimi mie- USA. Czysta woda, równo idące oceaniczne jscowościami La Jolla i Del Mar. fale, szerokie, piaszczyste plaże, złote klify. Spacerując słoneczną promenadą Embar- Ciągną tu wszelkiej maści słońcoluby, plażow- cadero, chłonę nowoczesno-marynistyczną icze, surferzy i piasko-spacerowicze. “Life is atmosferę tego miasta. Na prawo strzelają a beach” potwierdza się w pełnym tych słów w górę ciekawe architektonicznie, skąpane znaczeniu, zwłaszcza w miesiącach letnich. w błękicie nieba wieżowce, a na lewo rozciąga Deptaki są wtedy zapełnione bosonogimi się obszerna zatoka San Diego Bay ze stoją- przechodniami, rowerzystami, deskorol- cymi przy kei żaglowcami z minionej epoki, karzami, wymieszanymi razem i zobowiąza-

BYĆ TUTAJ DALEKO OD WODY JEST RACZEJ TRUDNO. ONA TEŻ NADAJE MIASTU SPECYFICZNY, NIEWYMUSZONY, CHARAKTER RELAKSU.

nymi respektować się nawzajem. Na plażach nie stawia się żadnych konstrukcji, jedynie podwyższone budki dla ratowników i siatki do gry w siatkówkę. Jeżeli ktoś chciałby jednak odpocząć od szumu oceanu, może spędzić czas nad zatoką Mission Bay. To prawdziwa chluba miasta i raj dla wodniaków: żeglarzy, kajakarzy, nar- ciarzy wodnych i użytkowników wszelkich innych nietonących pojazdów. Dziesiątki kilometrów meandrujących ścieżek okalają- cych Mission Bay są magnesem dla biegaczy i wielu prozdrowotnie zorientowanych miesz- kańców tej okolicy. Miasto kryje w sobie jeszcze jedną cieka- wostkę – jest to miejsce, gdzie założono pierwszą europejską osadę na zachodnim brzegu Ameryki. Początkowo istniał tu ty- lko hiszpański fort, presidio, wybudowany w 1769 roku. Osada zaczęła się prężnie rozwi- jać po uzyskaniu przez Meksyk niepodległoś- ci w 1821 roku. Dzisiaj możemy oglądać NAJWSPANIALSZE W AMERYCE

odrestaurowane budynki adobe (zbudowane z suszonej cegły składającej się głównie z gliny i słomy), a także domy MIASTO KRYJE W SOBIE z wczesnego okresu amerykańskiego (Kalifornia została JESZCZE JEDNĄ CIEKAWOSTKĘ włączona do Unii w 1850 roku). Przechadzając się po historycznych uliczkach stare- – JEST TO MIEJSCE, GDZIE go miasta (old town), z łatwością zapomina się o zgiełku metropolii. To zupełnie inny świat, jakby przeniesiony ZAŁOŻONO PIERWSZĄ dwieście lat wstecz. Nawet osoby, które tu pracują, popr- EUROPEJSKĄ OSADĘ NA zebierane są w kostiumy z tamtej epoki. Widzimy siedzi- bę gubernatora i obszerne rezydencje prominentnych ZACHODNIM BRZEGU AMERYKI. mieszkańców, hotel Cosmopolitan, stajnię i powozown- ię, stylowy sklepik, w którym kupisz wszystko, od buffa- lo jerky i tabaki po mąkę i landrynki. Pośrodku old town mieści się plaza, duży plac, gdzie kwitło życie towarzysk- tylko trochę ponad 200 lat, ale dla miłośników historii ie, a za meksykańskich czasów odbywały się fiesty, walki i zabytków sakralnych są zdecydowanie warte zobaczenia. kogutów i rodeo. Miasto jest wspaniałym punktem wypadowym, W San Diego znajduje się również pierwsza fran- praktycznie w cztery strony świata. Do centrum Los An- ciszkańska misja. Misje miały decydujące znaczenie geles dostaniesz się w niecałe 2 godziny. Do Las Vegas w kolonizacji Kalifornii. Było ich 21 i rozmieszczono je zajedziesz w 5-6. A do spektakularnego Wielkiego Kan- w odległości jednodniowej podróży. Ostatnia w łańcuchu ionu, parków Zion, Bryce i Monument Valley dojedziesz wybudowana została na północ od San Francisco. W Kali- praktycznie w ciągu dnia. Na południu, po meksykańsk- forni są one najstarszymi zabytkami, mającymi, no cóż, iej stronie granicy, znajduje się 1000-kilometrowy pas 44–45 PODRÓŻE / TRAVEL

sailors, kayakers, water skiers, and users of any other water vehicles. Dozens of ki- lometres of winding paths around the Mis- sion Bay attract runners and those who lead a healthy lifestyle. There’s one more landmark in the city – a place where the first European settle- ment on the western coast of America was established. At first, there was only a Span- ish fortress there, presidio, built in 1769. The settlement began to thrive after Mexico achieved independence in 1821. Nowadays, we can admire restored adobe buildings (built from dry brick made mostly from clay and straw) and houses dating back to the early American period (California entered the Union in 1850). Walking along historical streets in the Old Town, you’ll easily forget about the hus- tle and bustle of metropolis. It’s a complete- ly different world, from two hundred years ago. Even those who work here are dressed up in costumes from that age. I can see gov- ernor’s seat and large residences of promi- nent inhabitants of the city, the Cosmopol- itan Hotel, a stable and a carriage house, as well as a stylish shop, where you can buy everything from buffalo jerky and tobacco to flour and hard candies. In the middle of the Old Town, there is Plaza, a large square, Baja California. Natomiast jeśli fascynuje Italy, smelling of garlic, and more exclusive which was buzzing with life once, and where Cię… oceaniczne wędkowanie, możesz seaside resorts La Jolla and Del Mar. fiestas, rooster fights and rodeo took place zawsze pozostać w San Diego, wskoczyć na I’m walking down the sunny prome- in the Mexican times. kuter i wypłynąć na wielką wodę po grubą nade, Embarcadero, and enjoying a mod- San Diego also boasts the first Francis- rybę. Tuńczyk prawie zawsze bierze. ern and marine atmosphere of the city. cans’ mission. Missions had a crucial im- Latem, podczas gdy cały ten region Sta- On the right, I can see grand and magnifi- pact on the process of colonisation of Cali- nów Zjednoczonych smaży się w gorącym cent skyscrapers, and on the left, there is fornia. There were 21 missions in the state, pustynnym słońcu, znad oceanu w San the wide San Diego Bay with sailing boats located within one-day trip from each oth- Diego nieustannie wieje przyjemnie chło- of a bygone era, a steamer, and yachts er. The last one in the chain was founded dząca bryza. Lepiej więc zostać na miej- berthed. I can see plenty of white points north of San Francisco. They’re the oldest scu. Nie bez powodu nazwano to miasto moving on the blue water. It seems that monuments in California, which are, well, najwspanialszym w Ameryce. a sailing competition is taking place. a little more than 200 years old, but they’re It’s hard to be far from water here. Water still a must for history and sacral monu- ENGLISH creates a specific, relaxed atmosphere in ments buffs. the city. San Diego County boasts a hundred The city boasts a great location, and you THE BEST IN AMERICA kilometres of lovely ocean beaches, two can easily get to lots of places from here. It No other metropolis on the coast of the Pacific large bays and one of the best coasts on the takes about 2 hours to get to the centre of Ocean in the United States combines relaxed Pacific Ocean side of the US. Clean water, Los Angeles, and about 5–6 hours to reach atmosphere of a seaside resort, mild climate regular ocean waves, broad, sandy beaches, Las Vegas. The Grand Canyon, Zion, Bryce and comfortable life in a big city like San Diego. and golden cliffs. The city attracts lovers of and Monument Valley Parks are within one- Americans call it the most wonderful city in the US. sunshine, sunbathing, surfing and walking day ride. In the south, on the Mexican side And they can’t be wrong. on the beach. San Diego proves that ‘life is of the border, there is 1000-kilometre long a beach’, especially in summer. Its prome- Baja California belt. And if you’re into… an- Twenty years ago, it was better not to visit nades are crowded with barefoot passers-by, gling in the ocean, you can stay in San Di- downtown after dusk. Today, after major cyclists, skateboarders, mingled together ego, get on a fishing boat and set sail. Tune reconstruction, it is a modern city centre, and obliged to respect each other. No struc- almost always bites. vibrant with business as well as social and tures are put up on the beach, only high life- In summer, when this region of the cultural life. Numerous stylish restaurants guard stands and volleyball nets. United States scorches in the sun, a pleas- serving dishes from all over the world, bars, But if you want to have a break from the ant, fresh breeze comes off the ocean in cafés, wine bars and clubs attract both tour- hum of the ocean, you can head for the Mis- San Diego. So it’s better to stay here. It is ists and locals. San Diego downtown can sion Bay. It’s a true pride and joy of the city for a reason that this place is called the successfully compete with nearby Little and a paradise for water sports enthusiasts: best in America.

WIĘCEJ NA ANYWHERE.PL

46–47 LUDZIE / PEOPLE

GORĄCY DZIEŃ TAM, GDZIE STAŁY ULE

CHOĆBYŚ BYŁ PEWIEN, ŻE WIDZIAŁEŚ WSZYSTKIE SERIALE ŚWIATA I POZNAŁEŚ CAŁĄ LISTĘ LEKTUR, CZASAMI PO PROSTU NIE WIESZ, CO POWIEDZIEĆ.

TEKST Grzegorz Kapla ZDJĘCIA Edyta Bartkiewicz GORĄCY DZIEŃ TAM, GDZIE STAŁY ULE

echaliśmy do Michniowa w pełnym słoń- Ale budowa jeszcze trwa. Wystawa na razie Następnego dnia ciotka i babka wzięły Ste- cu. Bezczelne lato mamy w tym roku. w starym budynku. Pani kustosz pokazała nam fanka do kościoła w sąsiedniej wsi. Był chrzest GORĄCY DZIEŃ TAM, J Najpiękniejsza pogoda w całej Europie. zdjęcie Stefanka. Czarno–białe. Dużo ziarna. i wtedy pan fotograf zrobił mu zdjęcie. Stefa- Słuchaliśmy radia. W Hiszpanii kłopoty rządu Chłopiec się wcale nie uśmiecha. To siódmy nek jest pogodny. To dobry, ciepły dzień. Tro- Rajoya, we Włoszech kłopoty z wyłonieniem dzień jego życia. 13 lipca 1943. Wczoraj Niemcy chę tęskni za mamą. Potem babcia bierze go rządu, a tutaj słońce po sam korek. Piękny dłu- zabili mu tatę. Przyszło ich dwóch. Jeden mówił w becik i wracają. GDZIE STAŁY ULE gi weekend. Potem puścili „Kiedy byłem, kiedy po polsku, folksdojcz. Drugi łapał za kark i szli. Michniów otoczony Niemcami. byłem małym chłopcem, hej”. I dojechaliśmy. Cały gościniec, na Wygon. Na skrzyżowaniu - A, my tylko tutaj, do tej chałupy koło Wiedziałem o tym miejscu tyle, co w Wi- przodem do słońca stało ich już ze czterdziestu. szkoły – mówi Babcia. kipedii. Że postawili tu budynek uznany Niemiec podchodził do każdego, pytał o nazwi- - Ja, ja – uśmiecha się Niemiec i je przez środowiska architektów za jeden z dzie- sko. Potem odznaczał na liście, którą ze sobą przepuszcza. sięciu najlepiej zaprojektowanych obiektów przywiózł i dawał znak. A wtedy ten, co trzymał Za trzy kwadranse przyjdzie i je rozwali muzealnych świata. za kark, strzelał i tata wpadał do rowu. serią z karabinu. Babcię, ciotkę, mamę w po- 48–49 LUDZIE / PEOPLE

KAZIMIERA GRZYWACZ PRZEŻYŁA. WIDZIAŁA JAK NA MURACH PISALI „3 RAZY TAK”, JAK JEJ TATA ODBUDOWAŁ SPALONY DOM.

łogu, poduszka mokra od łez, bo przecież - To kraj mojego dzieciństwa, mojego jeszcze nie minął nawet dzień, odkąd została szczęścia. Miałam wtedy 5 lat i 5 miesięcy. Nie wdową. No i Stefanka też rozstrzelali. W tym wszystko pamiętam. Niektóre sprawy znam białym ubranku do chrztu. z opowieści ojca, ale pamiętam, że poranek był bardzo pogodny, ciepły, słoneczny, ale Kazimiera Grzywacz przeżyła. Widziała jak dziwny. Rodzice małomówni, ojciec chodził na murach pisali „3 razy tak”, jak jej tata odbu- po podwórzu, wszędzie zaglądał, czegoś szu- dował spalony dom. Widziała Wyścig Pokoju, kał, poprawiał. Stawał przy płocie i patrzył. małego fiata, papieża Polaka w telewizji. Sły- Kilka dni wcześniej do Michniowa przyje- szała jak mówił „niech zstąpi Duch Twój i od- chało samochodem czterech Niemców, szli nowi oblicze ziemi. Tej ziemi”. Widziała w te- przez całą wieś, spisywali coś. Ludzie to widzie- lewizji Lecha Wałęsę. I jak prezydent Lech li, bali się. A teraz, o świcie, usłyszeli silniki. Kaczyński wsiada do samolotu. I jak Robert - Tata stał przy płocie jak inni sąsiedzi. Lewandowski strzela Niemcom gola. Mama przeglądała szuflady, czegoś szuka- Jest jedną z piętnastu osób, które wciąż pa- ła, a my, widząc to wszystko, siedzieliśmy miętają tamten dzień, kiedy przyszli podpalić bardzo cicho. Dwie starsze siostry, młodszy dom. Jej dom. O, tutaj stał, widzi pan? Naryso- brat i ja. W pewnym momencie usłyszeli- wała na kartce plan wsi. Nie tego Michniowa, śmy strzał. Ojciec wspiął się na płot. Strzały co za oknem, ale tego z lipca 1943. Z 12 lipca. powtarzały się regularnie, co kilka minut. Z tego dnia, który śni jej się każdego dnia pra- Ojciec wziął kosę i poszedł za stodołę kosić wie. Z dnia, który nigdy nie minął. trawę tam, gdzie stały ule. A potem na podwórko weszło dwóch Niemców. Jeden opłaty”. I wtedy przyszła mu do głowy myśl, że coś ma mówił po polsku. Zapytali mamę, gdzie mąż. A mama w kieszeni, to co mama mu włożyła. Wyjął te papiery, odpowiedziała, że kosi trawę. Drugi z Niemców wystawił sędzia je wziął, spojrzał na nie i poprosił, aby mu ojciec pistolet w kierunku ojca, ojciec rzucił kosę i przybiegł. pokazał ręce, dotknął ich i mówi „raus nach hause”. Oj- Jeden wziął go za szyję i poszli. Bez pożegnania, bez ciec zrozumiał, że ma iść. Ojciec poszedł w stronę domu, słowa. Mama dobiegła do ojca i włożyła mu do kieszeni po drodze mijał dwóch Niemców i dwóch chłopców. Je- jakieś papiery. den z Niemców zaczął krzyczeć, drugi wystawił pistolet, chwycił ojca za kark i prowadził go z powrotem. Ojciec Niemcy ustawiali mężczyzn wzdłuż rowu. Przed tym powtarzał tylko „Boże dopomóż”. Zbliżyli się do sędzie- szeregiem stał jeden ubrany na biało, w białych ręka- go. Sędzia kazał ojcu iść do domu. Uznaliśmy to za cud, wiczkach. Ojciec nazwał go sędzią. Odczytywał coś Opatrzność Bożą. To było niemożliwe u Niemców. krótko, powtarzało się słowo „bandit”. Wtedy strażnik strzelał człowiekowi w tył głowy i sędzia szedł do kolej- Ojciec wrócił na podwórko, usiadł na pniu i nic nie nego w szeregu. Dwóch Niemców chwytało zabitego za mówił, nie przytulił nas. Patrzyliśmy na niego, na jego ręce i nogi i zanosiło do samochodu, który stał po dru- spuszczoną głowę. Siedział tak i płakał. Minęło z pół go- giej stronie. Wrzucali martwe ciała na platformę. Oj- dziny. Przygarnął nas i mówi, że nie możemy tu zostać. ciec spojrzał na samochód i miał wrażenie, że ta ludzka Zabrał z domu książeczkę do nabożeństwa i poszliśmy pryzma faluje, widział, że poruszają się te ciała, że ktoś za stodołę. Usiedliśmy, ojciec wyciągnął książecz- porusza rękami czy nogami. Niektórzy spadali z platfor- kę i zaczął się modlić. 15 metrów od piwnicy stali Niem- my, ale wtedy podbiegali Niemcy i rzucali je z powrotem. cy, w szeregu. Wieś była otoczona. Niemiec podbiegł, Ojciec nie mógł patrzeć. Wszyscy wpatrywali się w nie- wziął tę książeczkę, przekartkował. Drugi krzyczy coś, bo, modlili się, ojciec też odmawiał wszystkie pacierze, a ten odpowiada: „Nein, nein. Jesu Christe” i odeszli. jakie znał. Sędzia doszedł do ojca. „Bandit” powiedział, Tak siedzieliśmy do wieczora. Potem Niemcy odeszli na co ojciec: „nie, nie panie sędzio. Mam dzieci, pracu- na posesję Materków, gdzie był sklep spożywczy. Tam ję na polu, żeby dzieci wyżywić.”, tamten odpowiedział się wydarzyło też coś strasznego, słyszałam strzały, ale „bandit”, na co ojciec „nie panie sędzio, wywiązuję się ze od nas nie było widać. A potem odjechali. Rodzice nie wszystkich powinności, oddaję kontyngent, wszelkie spali tej nocy, czuwali. 50–51 LUDZIE / PEOPLE GORĄCY DZIEŃ TAM, GDZIE STAŁY ULE

Na pomoc wsi, o czym dziewczynka nie wiedziała, ru- szył oddział Ponurego. Nie zdążyli. Ale w odwecie zaata- TO BYŁ CUD, ŻE kowali niemiecki pociąg. Próbowali wysadzić skład urlo- powy z żołnierzami z frontu wschodniego, ale bomba nie C A Ł Ą RODZ I NĄ odpaliła. Zatrzymali więc ekspres Warszawa – Kraków i wystrzelali niemieckich oficerów. Na burcie wagonu USZLIŚMY Z ŻYCIEM. napisali „Za Michniów”. Nie mieli pojęcia, że Niemcy zechcą się zemścić. Że następnego dnia wrócą i wymor- BY ŁY RODZ I N Y, dują wszystkie kobiety i dzieci. Kiedy ojciec Kazimiery usłyszał strzały, nie wiedział, że to akcja za pociąg. Ale W KTÓRYCH wiedział, że muszą iść. Poszedł po brata i zabrał też jego rodzinę. Ale ciotka nie chciała. ZGI N ĘLI WSZ YS C Y. - Mama zabrała pierzynę i poduszki, ojciec krowę i psa, Burka. Siostra najstarsza niosła dwa bochenki chleba, dru- ga prowadziła mnie za rękę. Las był niedaleko. Doszliśmy do wsi Orzechówka, nakarmili nas, odpoczęliśmy u babci. dowanie Michniowa, uznając, że wieś związana z akow- Pod lasem stał opuszczony dom. Mieliśmy krowę, więc da- skim podziemiem stanie się dla wrogów władzy ludo- liśmy sobie radę. wej przystanią i ostoją. Dopiero w 1998 roku pozwolili Czasami przychodzili tam partyzanci. Wśród nich odbudować domy. A potem obłożyli mieszkańców, któ- kuzyn ojca, Heniek Dąbczyński. Karmiliśmy ich, ale oj- rzy przeżyli, podatkiem na kilka lat wstecz. Niektórzy ciec prosił, żeby nie przychodzili, bo Niemcy wszystkich nie byli w stanie zapłacić i trafili do więzień. wymordują. Całą Orzechówkę. Kiedyś ojciec postanowił iść do Michniowa po jedzenie. Wyszedł z lasu i zobaczył Wracamy w pełnym słońcu. Bociany na gniazdach. Droga trzech Niemców, jeden po cywilu. Chciał uciekać do pusta i piękna. W radio „What a wonderful world”. Pszczo- lasu, usłyszał ładowany karabin, padł na ziemię a kule ły nad lipami krążą, ponad łąką jastrzębie. Każdy ma w ży- przeleciały nad głową. Zawsze powtarzał, że Pan Bóg ciu piękne dni, choć nie każdy to umie zobaczyć. Kiedy wtedy znowu uratował go od śmierci. Wrócił zmęczony. babcia niosła Stefanka z tego chrztu, też był piękny dzień. Opowiadał, że Michniów spalony, bezludny. Zostaliśmy Szli przez las, przez wieś, chmury widział i ptaki. I niebo. na zimę w Orzechówce. Może się zapatrzył za bardzo? Chłopiec, który miał w życiu czas tylko na jedno, jedyne zdjęcie. Na wiosnę 1944 roku ucichło i ojciec chodził do Michnio- wa, ścinał sosny, przynosił na plecach na podwórko, ocio- ENGLISH sywał i odbudowywał chatę. Budował od nowa. Maleńki ON A HOT DAY, WHERE THE BEEHIVES WERE domek. Jedna izba. Kiedy stały ściany i niedokończony dach, poszliśmy. My, krowa i pies. Nie widziałam nigdy ta- Even if you think that you have seen all TV series in the world kiej wsi, wszystko spalone. Tylko kominy sterczą i czasem and read all the books, there are times when you simply don’t płoty. Popalone drzewa. Rozpacz. Zapach spalenizny. Za- know what to say. mieszkaliśmy w domu bez wyposażenia, spaliśmy na pod- łodze, przykrywając się pierzynami, które mama zabrała We were going to Michniów in full sun. Summer was nas- ze sobą. Jeśli padał deszcz, po pierzynach lała. Ojciec zbił ty that year. The most beautiful weather in Europe. We pryczę z desek. Tak mieszkaliśmy do 1948 roku. Wróciła were listening to the radio. In Spain, Rajoy’s government rodzina Kowalików, a potem, po 98 i inni. Wtedy można was in trouble; in Italy, they had problems with electing było już odbudować domy. a new government; here, the sun was burning. A beauti- To był cud, że całą rodziną uszliśmy z życiem. Były ro- ful long weekend. They were playing ‘Kiedy byłem, kiedy dziny, w których zginęli wszyscy. Spłonęli w stodołach, byłem małym chłopcem, hej,’ [When I was a little boy]. albo ich zastrzelili. Zawdzięczamy to Bogu, że uchronił We reached our destination. nas od śmierci, że zwrócił nam i ojca i że mogliśmy jakoś I knew little about the place, only what I’d read on Wiki- przeżyć i żyć w spokoju. Nigdy nie myśleliśmy o tym, żeby pedia. That a building regarded by architects as one of ten się wyprowadzić. To przecież nasza ziemia. Ja do dziś dzię- best designed museums in the world was being put up here. kuję Opatrzności Bożej za ocalenie taty. Czasem moje wy- But it was still under construction. The exhibition was powiedzi ktoś inaczej zrozumiał, twierdząc, że ocaleliśmy held in the old museum building. A curator of the muse- z różnych innych względów, ale ja wiem, że to Opatrzność um showed us a picture of Stefanek. Black and white. A lot Boża nad nami czuwała. I ludzie z Orzechówki. Dziękuję of grain. The boy wasn’t smiling. It was the seventh day of im za każdą kromkę chleba, za strawę, za odzież. Dziękuję his life. 13 July 1943. On the day before, Germans killed za wszystko. I za to, że żyjemy. his father. There were two of them. One of them spoke Pol- ish, a Volksdeutsche. The other grabbed his father by the Po pacyfikacji Michniowa, po tym jak wymordowali neck, and off they went. To the field. About forty people kobiety i dzieci, Niemcy nie pozwolili odbudować spa- were already standing at the crossroad, facing the sun. lonej wsi. Ocalały tylko kominy i kamienna stodoła, A German approached each of them and asked for their w której zamieszkali Kowalikowie. „Bandycka wieś” name. He ticked it off on his list and gave a sign. Then, the miała zniknąć z powierzchni ziemi. Po wyzwoleniu one who had grabbed his father by the neck shot and his nowe, komunistyczne władze nie pozwalały na odbu- father fell into a ditch. 52–53 LUDZIE / PEOPLE

On the following day, his aunt and grand- She is one of fifteen people who still remem- heard a shot. Dad looked over the fence. Shots mother took Stefanek to the church in a neigh- ber that day when Germans came to burn down repeated regularly, every few minutes. Dad bouring village to be baptised. A photographer the house. Her house. It was here, you see? She took a scythe and went to cut grass behind the took that picture then. Stefanek was cheerful. drew a map of the village on a piece of paper. barn, where the beehives were. It’s a good, warm day. He was missing his mum It wasn’t Michniów today, but the one in July Two Germans entered our yard. One of a little. Then, his grandma put him in a baby 1943. On 12 July. On the day she can still see in them spoke Polish. They asked Mum where her sleeping bag, and they headed home. Michniów her dreams almost every day. On the day that husband was. She said he was cutting grass. The was surrounded by Germans. ‘We’re going to hasn’t ended yet. other German pointed the gun at Dad, so he the house near the school,’ Grandma says. ‘Ya, ‘It’s the place of my childhood, my happi- left the scythe and came to them. One of them ya,’ a German says and lets them go. He will ness. I was 5 years and 5 months old then. I don’t grabbed him by the neck and they went away. come to them in three quarters and shoot them remember everything. I know some situations Without saying goodbye, without a word. Mum with a rifle. His grandmother, aunt, his mum in only from my Dad’s stories, but I remember that ran to Dad and put some papers in his pocket.’ labour, with her pillow still wet with tears as her the morning was warm and sunny but strange. husband died the previous day. And Stefanek My parents didn’t say much; Dad was walking ‘Germans put them in a row along the ditch. In was shot, too. Dressed in white baptism clothes. around the yard, looking everywhere, search- front of them, there was a German dressed in ing for something, making adjustments. He was white, in white gloves. Dad called him a judge. Kazimiera Grzywacz survived. She saw them standing by the fence and watching.’ He read something out; the word “bandit” re- writing ‘3 times yes’ on the walls; she saw her A few days before, four Germans came to curred many times. Then, the guard shot that dad rebuilding their burnt house. She saw Michniów by car. They went through the vil- person in the back of the head, and the judge the Peace Race, a small fiat, the Polish Pope lage, wrote something down. People saw that approached the next one in the row. Two Ger- on television. She heard him say, ‘Let the fire and were afraid. Now, at the crack of dawn, mans grabbed the dead by his hands and legs of the Holy Spirit descend on the face of the they heard engines. and took him to a car standing on the other earth. This earth.’ She saw Lech Wałęsa on ‘Dad was standing by the fence like other side. They threw bodies onto a platform. Dad television. And President Lech Kaczyński get- neighbours. Mum was looking for something in looked at the car; it seemed to him that the ting on that plane. And Robert Lewandowski the drawers, and we were very silent. Two elder human prism was undulating, that the bodies scoring a goal against Germany. sisters, a younger brother and me. Suddenly, we were moving, that some of them were moving GORĄCY DZIEŃ TAM, GDZIE STAŁY ULE

their hands or legs. Some fell down off the platform, but then Germans came and threw them back there again. Dad couldn’t look at it. Everyone was staring at the sun and praying; Dad was telling all the prayers he knew. The judge reached my Dad. “Bandit,” he said, and Dad answered: “No, no, Your Honour. I have children, I work in the field to feed them.” The judge said “bandit,” again, and Dad said, “No, Your Honour, I fulfil all my duties, I give the quota, pay all the fees.” And then he remembered that he had something in his pocket, which Mum gave him. He took out the papers. The judge looked at them and asked Dad to show him his hands. He touched them and said, “raus nach hause.” Dad understood he was supposed to go. He headed home. On his way, he encountered two Germans and two boys. One of the Germans started to shout, the other took out his gun, grabbed Dad by the neck and took him back there. Dad was repeating, “Dear God please help me.” They approached the judge. The judge told Dad to go home. We thought it was a miracle, Hand of God. It was impossible.’

‘Dad came back, sat down on a trunk in the year and didn’t say a word, he didn’t hold us. We were looking at him, sitting there with his head down. He was crying for about half an hour. Then, he held us and said we couldn’t stay there. He took a prayer book from the house, and we went behind the barn. We sat down. Dad took out the book and started to pray. Germans were standing in a row 15 metres from the basement. The village was surrounded by them. A German approached us, took the book and browsed it. Another one shouted something, but he replied, “Nein, nein. Jesu Christe,” and they left us. We were sitting like that until the evening. Then, Germans went to Materek’s house, where a shop was. Something terrible happened 54–55 LUDZIE / PEOPLE

there. I heard some shots, but we couldn’t see go to Michniów to fetch some food. He went out words and said we survived for other reasons, anything. Later, they left. My parents didn’t the forest and saw three Germans, one of them but I know it was God’s plan. And people from sleep that night, they were watching.’ in civilian clothes. He wanted to run back to the Orzechówka. I’m grateful to them for every forest, but he heard a rifle being reloaded, so he slice of bread, food, clothes. For everything. The girl didn’t know that Ponury’s squad got down to the ground, and bullets went over For the fact that we are alive.’ went to the village’s aid. They didn’t make it his head. He would always say that God helped on time. But they attacked a German train him again that time. He came back tired. He After the pacification of Michniów, when they in revenge. They tried to blow up the cars told us that Michniów was burnt down, desert- murdered women and children, Germans with soldiers going on leave from the eastern ed. We spent the winter in Orzechówka.’ didn’t allow the burnt village to be rebuilt. Only front, but the bomb didn’t explode. So they chimneys and a stone barn remained. The Kow- stopped an express train going from War- ‘Things died down in spring 1944, and Dad went alik family moved in to the barn. ‘The bandit vil- saw to Cracow and shot German officers. to Michniów, cut down pines, brought them to lage’ was supposed to disappear. After the liber- They wrote ‘for Michniów’ on one side of the our yard, split them and rebuilt our house. Ac- ation, the new, communist government didn’t car. They didn’t have an idea that Germans tually, he built it anew. A small house. With one allow Michniów to be rebuilt either because, would get their revenge, too. That they would room. When the walls were ready and the roof as they claimed, a village related to the under- come back on the following day and murder unfinished, we went there. We, the cow, and the ground forces of the Home Army could become all women and children in the village. When dog. I’d never seen such a village, everything a harbour for the enemies of the government. Kazimiera’s dad heard shots, he didn’t know was burnt down to the ground. Only chimneys Only in 1998 they allowed houses to be rebuilt. it was the revenge for the train. But he knew and some fences remained. Trees were burnt And then they imposed a retroactive tax on the they had to run. He came to fetch his brother down. Despair. A burning smell. We moved into village inhabitants who had survived. Some and his family. But aunt didn’t want to come. a house without furniture, slept on the floor, people weren’t able to pay it and went to prison. ‘Mum took duvets and pillows, dad took under the duvets my mum had taken with her. a cow and a dog, Burek. My eldest sister was When it was raining, the duvets were wet. Dad We are coming back in full sun. Storks are sit- carrying two loaves of bread, the other one made a bunk. We lived there until 1948. The ting in the nests. The road is empty and beau- was holding my hand. The forest was near- Kowalik family returned and others did, too, af- tiful. ‘What a wonderful world’ is playing on by. We reached Orzechówka village. We got ter 98. We could rebuild our houses then. the radio. Bees are flying over lime trees, and some food and rested at grandma’s house. It was a miracle that my family survived. hawks over the meadow. Everyone has beauti- By the forest, there was a deserted house. We There were families in which nobody sur- ful days even though not everyone can see it. had a cow, so we made it. vived. They were burnt in barns or were shot. When his grandma was carrying Stefanek to Partisans came there sometimes. Among We owe it to God that he saved us from death, the church, it was a beautiful day, too. They them, there was my dad’s cousin, Heniek Dąb- returned our father to us, and we could sur- were going through the forest and the village; czyński. We gave them food, but Dad asked vive the war. We never thought of moving out. he saw clouds and birds. And the sky. Maybe them not to come because Germans would It was our land. I still thank God for saving he was looking at it too long? The boy who had murder the whole village. Once, Dad decided to my father. Some people misunderstood my time for only one photo in his life.

56–57 KULTURA / CULTURE

The evening will begin with Act 4 of Bizet’s op- era, Carmen. When the audience cools down CZERWIEC after Carmen is murdered by Don Jose, we will invite you to a delightful quarter of ballet and symphonic music – Ravel’s Bolero. Wojciech Warszawski and Izabela Sokołowska-Boulton W OPERZE are preparing the choreography, while I’ve developed the artistic concept. After a short break, there will be Acts 3 and 4 of a brilliant French operetta composed by the master BAŁTYCKIEJ of the genre, Jacques Offenbach, entitled Orpheus in the Underworld. This part will include, among others, the famous duo of SEZON FRANCUSKI ZBLIŻA SIĘ KU KOŃCOWI, PRZED NAMI Jupiter and Euridice, The Fly, Styx’s couplets, OSTATNIE SPEKTAKLE ORAZ KONCERT FRANCUSKA NOC and an energetic cancan at the end. During the last two seasons, the Baltic (23 CZERWCA), NA KTÓRY SERDECZNIE ZAPRASZAM. Opera in Gdańsk followed my concept of a modern cultural establishment, based on four pillars: Opera, Dance, Education, and All (film screenings, exhibitions, tasting events). Rigoletto Verdiego oraz Poławiaczy pe- Each of the seasons concentrated on a culture reł Bizeta. Czas pokazał że tego typu of a different European country. prezentacja oper spotyka się z akceptacją We held wonderful opera premieres: publiczności. Po blisko dekadzie na sce- Puccini’s La bohème and Verdi’s Nabucco. nę gdańską wróciła operetka, czyli wspo- Another important event was a preview of mniany Orfeusz w piekle. Krzysztof Knittel’s opera The Last Judgment. Za nami też odnowa baletu klasycznego We also held premieres of semi‑stage op- pod kierownictwem Wojciecha Warszawskiego eras: Puccini’s Madame Butterfly, Verdi’s oraz Izabeli Sokołowskiej – Boulton. Zespół Rigoletto, and Bizet’s The Pearl Fishers. Time ambitnych tancerzy z całego świata wy- has shown that the audience welcomes this WARCISŁAW KUNC tańczył swój sukces w świetnie przyjętych kind of opera presentation. After almost a de- Dyrektor Opery Bałtyckiej w Gdańsku premierach baletowych: komedii Pinokio cade, the operetta has returned to Gdańsk, in oraz w pełnym magii i uroku Dziadku the form of Orpheus in the Underworld. do orzechów. Cieszy nas też odnowienie Together with Wojciech Warszawski and współpracy z Ogólnokształcącą Szkołą Izabela Sokołowska-Boulton, we also man- ieczór rozpoczniemy IV aktem ope- Baletową w Gdańsku, której efektem była aged to restore classical ballet. An ensemble ry Carmen Bizeta. Kiedy już ochło- m.in. wspólna Gala baletowa. of ambitious dancers from all over the world W niemy po zabójstwie Carmen przez Przez dwa sezony stworzyliśmy działa- performed in successful ballet premieres: Don Jose, zapraszamy Państwa na przesław- nia edukacyjne dla każdej grupy wiekowej: Pinocchio, a ballet comedy, and enchanting ny kwadrans muzyki baletowej i symfonicz- od niemowlaków (Opera na start), poprzez The Nutcracker. I also welcome the fact of re- nej – Bolero Ravela. Choreografię do tego przedszkolaki (Opera Tu! Tu!) i licealistów newing cooperation with the National Ballet utworu przygotowuje Wojciech Warszawski (Ściąga z opery), na osobach dorosłych koń- School in Gdańsk, which resulted in, among i Izabela Sokołowska – Boulton, zamysł arty- cząc (Opera? Si!). Niemalże codziennie nasz others, Ballet Gala, which we jointly prepared. styczny jest mojego autorstwa. Po przerwie teatr zwiedzają dzieci podczas operowych wy- For the two seasons, we initiated edu- - III i IV akt wybitnej francuskiej operetki mi- cieczek (Opera od kulis). cational activities for all ages: beginning strza gatunku Jakuba OffenbachaOrfeusz Pożegnania to też podziękowania. Nasza with babies (Opera for the start), through w piekle. W tym fragmencie usłyszymy m.in. praca nie byłaby możliwa bez wysiłku i współ- little children (Opera Tu! Tu!), high school słynny duet Jowisza i Eurydyki Mucha, kuple- pracy wielu osób: moich zastępczyń, zespo- students (Opera crib sheet), to grown-ups ty Styxa, a całość zwieńczy gorący kankan. łów artystycznych, administracji i zespołu (Opera? Si!). Almost every day our opera Ostatnie dwa sezony Opera Bałtycka technicznego. Nie sposób nawet wymienić theatre is visited by groups of children w Gdańsku działała według mojej koncepcji Was wszystkich, wiedzcie jednak, że każde- (Opera from the backstage). nowoczesnej instytucji kultury, opartej na mu z osobna dziękuję za wspólną pracę, którą Farewell also means acknowledgements. czterech filarach: Opera, Taniec, Edukacja zakończę wraz z końcem czerwca. Wiem, że Our work wouldn’t be possible but for the i Wszyscy (projekcje kinowe, wystawy, degu- zrobiliśmy ważny krok do przodu w historii contribution and cooperation of many peo- stacje). Każdy z sezonów podporządkowany tego teatru. Życzę wszystkim powodzenia! ple: my deputies, artistic ensembles, admin- był kulturze innego kraju europejskiego. istration and the technical staff. It’s impossi- Za nami wspaniałe premiery operowe: ENGLISH ble to mention you all, but I want you to know Cyganeria Pucciniego i Nabucco Verdiego. that it was a pleasure to work with each and JUNE IN THE BALTIC OPERA Ważnym wydarzeniem była także prapre- every one of you, which comes to an end for miera opery Sąd Ostateczny Krzysztofa The French season is coming to an end. I would me at the end of June. I know that we’ve taken Knittla. Za nami też premiery oper w wersji like to invite you to the last performances and the an important step in the history of this opera semi – stage: Madama Butterfly Pucciniego, upcoming concert ‘French Night’ (23 June). theatre. I wish you all good luck!

WIĘCEJ NA ANYWHERE.PL

58–59 SUN BEAM

S U N BEAM 60–61 MODA / FASHION SUN BEAM FOTOGRAF JEST REPREZENTOWANY 62–63 MODA / FASHION przez agencje Booking a Photographer Worldwide www.bookingaphotographer.com

ZDJĘCIA / PHOTOS: MODELKI / MODELD: ODZIEŻ / CLOTHING: Kerron Riley Tanusja Mussendijk MADE clothing - by Samantha Alvares Andrija Tanta TO MIAŁ BYĆ TEKST O POZORACH

fot. Marcin Bryja

STAŁY DODATEK PORTU LOTNICZEGO ŁÓDŹ IM. WŁADYSŁAWA REYMONTA

REGULAR SECTION OF LODZ WLADYSLAW REYMONT AIRPORT

facebook.com/PortLotniczyLodz Twitter: @Lodz_Airport www.lotnisko.lodz.pl 66–67 PORT LOTNICZY / AIRPORT TO MIAŁ BYĆ TEKST O POZORACH

— 67 — 68–69 PORT LOTNICZY / AIRPORT

ROZKŁAD LOTÓW FLIGHT SCHEDULE

PRZYLOTY

NUMER TYP DNI OKRES ODLOT PRZYLOT PRZEWOŹNIK LOTU SAMOLOTU DAYS DATA DEPARTURE ARRIVAL CARRIER FLIGHT NUMBER AIRCRAFT TYPE ŁÓDŹ/LODZ(LCJ) – DUBLIN ( DUB) ..3.... 26.03-28.10 07:40 11:30 FR 1978 B738 RYANAIR .....6. 26.03-28.10 06:15 10:05 FR 1978 B738 RYANAIR ŁÓDŹ/LODZ(LCJ) – EAST MIDLANDS(EMA) .2….. 26.03-28.10 06:50 10:20 FR 1624 B738 RYANAIR .....6. 26.03-28.10 06:25 09:55 FR 1624 B738 RYANAIR ŁÓDŹ/LODZ(LCJ) – LONDYN STANSTED/(STN) 123.56. 26.03-28.10 11:55 15:10 FR 2468 B738 RYANAIR ……7 26.03-28.05 07:35 10:50 FR 2468 B738 RYANAIR ……7 04.06-28.10 13:25 16:40 FR 2468 B738 RYANAIR

ODLOTY

NUMER TYP DNI OKRES ODLOT PRZYLOT PRZEWOŹNIK LOTU SAMOLOTU DAYS DATA DEPARTURE ARRIVAL CARRIER FLIGHT NUMBER AIRCRAFT TYPE ŁÓDŹ/LODZ(LCJ) – DUBLIN ( DUB) ..3.... 26.03-28.10 11:55 13:45 FR 1979 B738 RYANAIR .....6. 26.03-28.10 10:30 12:20 FR 1979 B738 RYANAIR ŁÓDŹ/LODZ(LCJ) – EAST MIDLANDS(EMA) .2….. 26.03-28.10 10:45 12:15 FR 1625 B738 RYANAIR .....6. 26.03-28.10 10:20 11:50 FR 1625 B738 RYANAIR ŁÓDŹ/LODZ(LCJ) – LONDYN STANSTED/(STN) 123.56. 26.03-28.10 15:35 16:55 FR 2469 B738 RYANAIR ……7 26.03-28.05 11:15 12:35 FR 2469 B738 RYANAIR ……7 04.06-28.10 17:05 18:25 FR 2469 B738 RYANAIR TO MIAŁ BYĆ TEKST O POZORACH