Jaarstukken 2017

Gemeente Bellingwedde Hoofdweg 2 9698 AE Wedde

Telefoonnummer: 0597-53 71 00

Faxnummer: 0597-53 15 555

E-mail: [email protected]

Internet: www.bellingwedde.nl

- 2 -

Aanbieding

Aan de raad,

Het jaar 2017 is het laatste jaar waarin de jaarstukken van de gemeente Bellingwedde zijn opgesteld. 2017 heeft in het teken gestaan van de herindeling met de gemeente Vlagtwedde. De ambities, energie en inspanningen van de gemeente waren voor een belangrijk deel gericht op de voorbereidingen van de totstandkoming van de nieuwe gemeente Westerwolde.

In de voorliggende jaarstukken wordt teruggekeken op wat er het afgelopen jaar gerealiseerd en gebeurd is.

Voor een overzicht van de totstandkoming van dit resultaat en de belangrijkste verschillen ten opzichte van de begroting ná wijziging verwijzen wij u naar de pagina 104.

Wij bieden u hierbij de jaarstukken 2017 van de gemeente Bellingwedde ter vaststelling aan.

De burgemeester en wethouders van de gemeente Westerwolde,

De secretaris, De burgemeester, J. Wibiër mr. L.J. Klaassen

- 3 - - 4 - Inhoudsopgave:

I. Jaarverslag 2017 7

Programma 1 Inwoners 8 - 21 Programma 2 Omgeving 22 - 30 Programma 3 Gebied 31 - 39 Programma 4 Bestuur 40 - 46

Algemene dekkingsmiddelen 47 - 51

Beleidsindicatoren 51 - 54

Paragrafen 55 Paragraaf 1: Lokale belastingen en heffingen 56 - 57 Paragraaf 2: Weerstandsvermogen 58 - 62 Paragraaf 3: Onderhoud kapitaalgoederen 63 - 67 Paragraaf 4: Financiering 68 - 69 Paragraaf 5: Bedrijfsvoering 70 - 70 Paragraaf 6: Verbonden partijen 71 - 76 Paragraaf 7: Grondbeleid 77 - 77 Paragraaf 8: Krimp 78 - 81 Paragraaf 9: Interbestuurlijk toezicht 82 - 82

II. Jaarrekening 2017 83

Balans 84 - 85 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling 86 - 88 Toelichting op de balans per 31 december 2017 89 - 100 Overzicht van baten en lasten + toelichting 102 - 104 Wet Normering Topinkomens 105 Aanwending onvoorzien 106 Overzicht van incidentele baten en lasten 106 Structurele toevoegingen en onttrekkingen aan reserves 107

Bijlagen Overzicht Taakvelden 108 Overzicht Investeringskredieten 109 SISA-bijlage 110 - 111 Afkortingenlijst 112 - 113

- 5 - - 6 -

Jaarverslag 2017

- 7 - Programma I Inwoners

Deelprogramma 1.1 Onderwijs

Portefeuillehouder L. van der Tuin

Beleidsstukken •Startnotitie Lokaal Educatieve Agenda (2012) •Beleidsnotitie “Onderwijshuisvesting in Bellingwedde” (2013) •Tussenrapportage Onderwijshuisvesting in Bellingwedde (2017)

Wat willen we 1.Voldoen aan de eisen van de Wet OKE voor wat betreft bereiken? doelgroepenbereik, maximale groepsgrootte, leidster-kind- ratio en aanbod aantal dagdelen voorschoolse educatie in de peuterspeelzalen. 2.Voldoen aan de eisen Wet Primair Onderwijs voor wat betreft het maken van resultaatafspraken op het gebied van vroegschoolse educatie tussen gemeente met schoolbesturen. 3.Voortzetten van het beleid vroeg-signalering en preventie van onderwijs- en ontwikkelingsachterstanden bij jonge kinderen. 2017 is het laatste verlengingsjaar van de huidige OAB-periode. 4.Het in beeld brengen van de ouderpopulatie VVE (Voor en Vroegschoolse Educatie) en invulling geven aan ouderbetrokkenheid. 5.Regelmatig bestuurlijk en uitvoerend overleg inzake de Lokaal Educatieve Agenda. 6.Duurzame onderwijsvoorzieningen voor basis- en voortgezet onderwijs alsmede voor voorschoolse voorzieningen (peuterspeelzalen) met het oog op de verwachte bevolkingsdaling in de gemeente.

Wat hebben we 1.We hebben vanuit de OAB-middelen volop geïnvesteerd in gedaan en bereikt? de Stichting Peuterspeelzalen Gemeente Bellingwedde (SPGB) om aan de eisen van de Wet OKE te voldoen. 2.We hebben in 2015 de resultaatafspraken met het onderwijs geformuleerd en vastgelegd in een startdocument. In 2017 hebben we de uitkomsten over 2015 en 2016 vastgesteld en de meting 2017 uitgevoerd. Begin 2018 volgt de rapportage. 3.We hebben het beleid voortgezet. In de loop van 2017 is duidelijk geworden dat de projectperiode OAB nogmaals met een jaar verlengd wordt. 4.We hebben een rapport laten opstellen door CMO-STAMM waarin de ouderpopulatie en de reeds bestaande invulling van de ouderbetrokkenheid in kaart is gebracht. In 2018 zal binnen de nieuwe gemeente Westerwolde dit onderwerp verder opgepakt worden. 5.We hebben ook in 2017 meerdere bijeenkomsten van zowel de stuurgroep als de werkgroep LEA georganiseerd. 6.In ons streven naar duurzame onderwijsvoorzieningen hebben we ook in 2017 regelmatig overleg met de schoolbesturen gevoerd. Helaas heeft dit niet geleid tot concrete resultaten.

- 8 - Het plan voor twee scholen onder een dak in Blijham is in de ijskast gezet. De ontwikkelingen in Bellingwolde en Wedde/Vriescheloo/Veelerveen houden we nauwlettend in de gaten. Maar ook hier is geen sprake van nieuwe plannen. De stand van zaken is in het voorjaar van 2017 vastgelegd in de “Tussenrapportage Onderwijshuisvesting in Bellingwedde”. De voorschoolse voorzieningen binnen de gemeente zijn op orde. Maar met de invoering van peuteropvang per 1- 1-2018 zal extra geïnvesteerd moeten worden in het behoud van deze voorzieningen.

Kunnen we 1.Ja, we voldoen aan de eisen. tevreden zijn? 2.Ja, we voldoen aan de wettelijke eis met betrekking tot resultaatafspraken. 3.Ja, we hebben het beleid goed staan en kunnen dit in elk geval nog weer een jaar continueren. 4.Ja, er ligt een degelijk rapport waarmee we in 2018 binnen Westerwolde verder kunnen. 5.Ja, de lijnen zijn kort en dit wordt ook door de betrokken organisaties goed gewaardeerd. 6.Nee, de schoolbesturen zitten niet op één lijn en dit maakt het lastig om tot (nieuwe vormen van) samenwerkingsscholen te komen.

- 9 -

Deelprogramma 1.2 Sociaal/cultuur

Portefeuillehouder L. van der Tuin

Beleidsstukken •Nota Cultuurbeleid 2010-2013 •Cultuurnota 2017-2020 (aanbieding raad december 2016) •Museumbeleidsplan 2014-2017

Wat willen we 1. Implementeren en uitvoeren nieuwe Nota Cultuurbeleid. bereiken? 2. Instandhouding van een adequaat (sociaal-cultureel) voorzieningenniveau voor wat betreft leefbaarheid in de kernen met in achtneming van de bevolkingsdaling. 3. Instandhouding van kunst- en cultuureducatie. 4. Afhandeling ontvlechting Gemeenschappelijke regeling Algemene Muziekschool Oost Groningen(AMOG) en uitvoering geven aan muziekonderwijs. 5. Implementeren en uitvoeren notitie herijking muziekonderwijs (aanbieding raad december 2016). 6. Toekomstgerichte bibliotheekvoorzieningen tegen acceptabele kosten. 7. Positionering van een verzelfstandigd Museum de Oude Wolden (MOW) als onderdeel van de nieuwe cultuurnota.

Wat hebben we 1. Harmonisatie van het cultuurbeleid en het culturele veld in gedaan en bereikt? Bellingwedde/Vlagtwedde is in 2017 in gang gezet. 2. Het sociaal cultureel voorzieningenniveau is op peil gebleven en met aansluiting bij het Jeugdcultuurfonds financieel bereikbaar voor alle kinderen in onze gemeente. 3. Uitvoering en samenwerking op het gebied van cultuureducatie vindt m.i.v. 2017 plaats met K&C, (expertisecentrum en projectorganisatie op het gebied van kunst en cultuur) als opvolger van CultuurClick Groningen. 4. Met het ontvangen van de liquidatiebalans van de GR AMOG eind 2017 is alles afgehandeld betreffende de opheffing van de GR. 5. Muziekonderwijs, waaronder muziek op school, wordt m.i.v. 2017 verzorgd door het Kunstencentrum de Klinker. Voor 2017 en 2018 heeft Bellingwedde daarvoor subsidieafspraken gemaakt met Stichting Cultuurhuis de Klinker. 6. Verbouw van de Meet is later van start gegaan. Vanaf juni vindt uitleen van boeken tijdelijk plaats vanuit een door het Dollard College ter beschikking gestelde ruimte. De bibliotheek in Blijham en de beide bibliotheken op school functioneren naar wens. 7. Met Stichting MOW is een meerjarige subsidieovereenkomst ( 2017-2024) afgesloten. MOW vervult een spilfunctie voor cultuur- en erfgoededucatie en is regiocentrum voor beeldende kunst.

Kunnen we 1. Ja, gezien de complexe materie zijn we tevreden met de tevreden zijn? vorderingen rondom de harmonisatie tot nu toe. 2. Ja, het kunnen behouden van het sociaal cultureel voorzieningenniveau en aansluiting bij het Jeugdcultuurfonds stemt ons tevreden. 3. Ja, de samenwerking en uitvoering van cultuureducatie - 10 - door K & C verloopt naar tevredenheid. 4. Ja, de afwikkeling van de opheffing GR AMOG is voorspoedig gegaan en heeft tot een positief resultaat geleid voor wat betreft de verdeling van de reserves. 5. Ja, we zijn blij met muziekonderwijs op scholen en zijn tevreden met de uitvoering door het Kunstencentrum. 6. Ja, we zijn tevreden met voortzetting van de activiteiten van de bibliotheek Bellingwolde vanuit de tijdelijke ruimte in het Dollard College. De inzet blijft een centrale plaats en rol voor de bibliotheek in de nieuwe Meet. Het verbouwtraject de Meet verloopt helaas wat trager dan gepland. 7. Ja, we zijn heel tevreden met de wijze waarop Stichting MOW haar activiteiten uit de “Uitvoeringsovereenkomst Budgetsubsidie 2017-2024 in 2017 heeft uitgevoerd.

Kunnen we 1. We kunnen tevreden zijn met de wijze waarop de nieuwe tevreden zijn? cultuurnota tot stand is gekomen. Alle cultuurorganisaties en beide gemeenteraden hebben de gelegenheid gehad hun input te leveren. Jammer dat we het allemaal wat langer geduurd heeft dan aanvankelijk gepland. 2. Ja, de Grunneger Weke is succesvol verlopen. Sociaal- culturele voorzieningen zijn dichtbij aanwezig met betrokkenheid van de inwoners van Bellingwedde. 3. Eind 2016 is de provinciale financiering van CultuurClick Groningen gestopt. Daar zijn wij niet tevreden over. Wel is door CultuurClick zelf gezorgd voor een goede overdracht naar het expertisecentrum, projectorganisatie kunst en cultuur (K&C te Assen) waarbij wordt samengewerkt met Erfgoedpartners. 4. We zijn tevreden met de afwikkeling van de opheffing GR AMOG en dat wij royaal binnen de kosten zijn gebleven. We zijn blij dat muziekonderwijs al op een aantal scholen is gestart. Middels een Muziekbus is muziekonderwijs op een aantrekkelijke wijze voor jongeren onder de aandacht gebracht. Tevreden zijn we met de subsidieafspraken die gemaakt zijn voor twee jaren met de Stichting Cultuurhuis de Klinker voor muziekonderwijs. 5. Ja, met bibliotheken in Blijham en Bellingwolde, twee bibliotheken op school en een vrijwilligersaanbod voor ouderen om de bibliotheek te kunnen bezoeken wordt voldoende aanbod voor de inwoners gerealiseerd. Het proces om te komen tot een bibliotheek nieuwe stijl in De Meet is in gang gezet. 6. Het plan van aanpak is aan de gemeenteraad gezonden en de verzelfstandiging van MOW is gerealiseerd. 7. Het werkplan 2017 is aan de gemeenteraad gezonden en uitgevoerd. De samenwerking met diverse partijen heeft verder vorm gekregen.

- 11 -

Deelprogramma 1.3 Sport en bewegen

Portefeuillehouder B. Huizing

Beleidsstukken •Lokaal Gezondheidsbeleid 2013-2016 •Plan van aanpak Gezond In De Stad (GIDS) •Visie op Sport en Bewegen (aanbieding raad december 2016)

Wat willen we 1. Het stimuleren van een gezonde leefstijl door het bieden bereiken? van preventieactiviteiten en informatievoorziening rondom leefstijl. 2. Vergroten bereik en intensiveren activiteiten van de drie sportdorpen in de gemeente en daarmee in stand houden van een dekkende infrastructuur van sport, gezondheid, onderwijs en welzijn. 3. Inzichtelijk maken van beweegactiviteiten in de regio voor mensen met een beperking of chronische aandoening.

Wat hebben we 1. De gemeente heeft met de partners van het lokale gedaan en bereikt? gezondheidsbeleid, t.w. de welzijnsstichting, de scholen, de verenigingen in de sportdorpen en het Huis voor de Sport Groningen veel preventieactiviteiten opgezet voor jong en oud, met als doel een gezonde leefstijl te bevorderen. 2. In opdracht van de gemeente heeft het Huis voor de Sport Groningen gewerkt aan het vergroten van het bereik en intensivering van activiteiten in samenwerking met zorg, onderwijs en welzijn. 3. In samenwerking met de gemeente Vlagtwedde is gewerkt aan een Visie op Sport en Bewegen voor de gemeente Westerwolde i.o.

Kunnen we 1. Ja, we zijn tevreden met de inzet van alle partners en met tevreden zijn? het aantal activiteiten ter stimulering van een gezonde leefstijl. Leuk vinden we de wijze waarop de buurtsportcoach van het Huis voor de Sport alle activiteiten in een filmpje heeft gevat. 2. Ja, er zijn heel veel activiteiten opgezet vanuit de sportdorpen, in goede samenwerking met alle partners. 3. Ja, we zijn heel tevreden met de ontwikkelde sport en beweegvisie voor de gemeente Westerwolde i.o. en met alle inbreng door de sportverenigingen en maatschappelijke organisaties.

- 12 -

Deelprogramma 1.4 Werk en inkomen

Portefeuillehouder W. ‘t Ma nnetje

Beleidsstukken •Visiedocument ‘Zo kin t ook’ (2014) •Participatiewet en aanverwante verordeningen en beleidsregels (2014/2015/2016) •Beleidsinstructie/-regels verhaal en terugvordering (2014) •Verordening sociale participatie (2013) •Beleidsregels minimabeleid (2014)

Wat willen we 1. Een goede uitvoering van de Participatiewet met een bereiken? stevige poortwachtersfunctie. 2. Een intensieve re-integratie aanpak om zoveel mogelijk mensen met een uitkering aan betaald werk te helpen. 3. Het bevorderen van maatschappelijke participatie voor degenen voor wie het vinden van een reguliere of gesubsidieerde baan niet binnen de mogelijkheden ligt. 4. Een goede uitvoering van de wet gemeentelijke schuldhulpverlening. 5. Zorgen voor een passend Armoedebeleid.

Wat hebben we 1. De Participatiewet is met een stevige poortwachtersfunctie gedaan en bereikt? op een rechtmatige en doelmatige wijze uitgevoerd. 2. De intensieve re-integratie aanpak is ingezet voor iedereen die bemiddelbaar is naar betaald werk. 3. Iedereen die niet direct bemiddelbaar was naar betaald werk is begeleid naar vrijwilligerswerk of deelname aan maatschappelijke participatie. 4. Het voorportaal schuldhulpverlening is verder versterkt. Mensen met (dreigende) schulden zijn ondersteund om uit de financiële problemen te komen. 5. Er is een breed pakket aan maatregelen ingezet om armoede in de gemeente te bestrijden, met name ook armoede onder kinderen.

Kunnen we 1. Ja, echter door uitval van de enige handhaver is ons tevreden zijn? handhavingsbeleid op de naleving van de verplichtingen die samenhangen met het verstrekken van een inkomensvoorziening over 2017 verzwakt. Dit heeft zijn effect gehad op de resultaten. Desalniettemin hebben wij de poortwachtersfunctie goed toegepast en re-integratie instrumenten efficiënt ingezet. Dankzij ons actieve re- integratiebeleid hebben wij een stijging van het klantenbestand kunnen voorkomen. Voor 2018 is verdere versteviging van de poort noodzakelijk. 2. Ja, elke werkzoekende is direct na het indienen van zijn aanvraag opgeroepen om deel te nemen aan de intensieve TDC-methodiek. Allen is passende ondersteuning aangeboden in de kortste route richting regulier werk. Voor zover regulier werk niet voor handen was, is men zoveel mogelijk in het kader van re-integratie actief bij reguliere werkgevers, dan wel op het TDC, ten einde werknemersvaardigheden op te doen en arbeidsritme te behouden. Gezamenlijk met de Oost-Groninger gemeenten is gewerkt aan een eenduidige inzet van de re-integratie - 13 - instrumenten binnen de TDC methodiek en de verdere doorontwikkeling van deze methodiek. 3. Ja, alle cliënten zijn in beeld en actief in een voor hen passend traject richting arbeidsinschakeling. In de TDC’s ligt de nadruk op begeleiding naar regulier werk. Voor zover dit niet mogelijk is, wordt er ingestoken op een vorm van werken met behoud van uitkering, denk aan werkervaringsplaatsen, eurobanen, participatieplaatsen en vrijwilligerswerk. Ruim 80% van onze cliënten is actief in een traject. 4. Ja, inwoners met problematische schulden zijn binnen 4 weken geholpen en het aantal budgetbeheerklanten (= zwaar) in het kader van de schuldhulpverlening staat na het derde kwartaal van 2017 op 47 en laat een lichte stijging zien. Met, net als in 2016, slechts 0,8% van de bevolking die schuldhulpverlening ontvangen, heeft Bellingwedde verreweg het laagste percentage van al de aangesloten VKB gemeenten. Mede dankzij het voorportaal hoeven maar weinig mensen gebruik te maken van de VKB. 5. Ja, dankzij de juiste begeleiding hebben in 2017 meer mensen gebruik weten te maken van de bestaande voorzieningen die zijn bedoeld om armoede te verhelpen. 205 huishoudens hebben bijzondere bijstand ontvangen, 104 huishoudens een individuele inkomenstoeslag en 115 mensen (peildatum 17 november 2017) hebben een vergoeding uit het participatiefonds ontvangen. Alle gezinnen met een uitkering hebben een ziektekostenverzekering.

- 14 -

Deelprogramma 1.5 Maatschappelijke ontwikkeling

Portefeuillehouder L. van der Tuin & B. Huizing

Beleidsstukken •Visiedocument ‘Zo kin t ook’ (2014) •Wmo beleidsplan 2015-2018 (2014) •Verordening Wmo 2015 Bellingwedde (2014) •Financieel Besluit Maatschappelijke Ondersteuning gemeente Bellingwedde (2015) •Nadere Regels Voorzieningen Maatschappelijke Ondersteuning Bellingwedde (2015)

Wat willen we 1. Samen met Vlagtwedde een integrale uitvoering realiseren bereiken? van het Wmo2015-beleid afgestemd op het sociaal domein, waarbij zoveel mogelijk ondersteuning lokaal georganiseerd wordt. 2. Het kunnen bieden van een integraal stelsel van ondersteuning aan burgers, waardoor meer mensen kunnen participeren in de samenleving en langer zelfstandig kunnen blijven wonen. 3. Inzet van vrijwilligers en mantelzorgers en niet- professionele hulp afgestemd op organisaties van zorg, welzijn en wonen, om het samenhangend stelsel van ondersteuning aan burgers te realiseren. 4. Realiseren van integrale vroeg signalering, nazorg en optimaliseren van de werkwijze één gezin- één plan-één regisseur.

Wat hebben we 1.In het kader van de herindeling is in 2017 ingezet op het gedaan en bereikt? harmoniseren van het beleid. Concreet is gewerkt aan een nieuwe verordening, nadere regels en aanbesteding inkoop Wmo. Rode draad is het organiseren van een goede lokale ondersteuning. 2.Het Wonen, welzijn en zorg overleg is samen met de gemeente Vlagtwedde gestart. De deelnemers hebben aangegeven dat het wenselijk is om thema’s flexibel qua tijd, deelname en inzet op te pakken. In 2018 wordt dit verder uitgewerkt. In 2017 is een open house aanbestedingsprocedure gestart om de maatwerkvoorziening en in het kader van de Wmo in te kopen voor 2018 e.v. 3.Via de inzet van de dorpsondersteuners, waaronder Wedde dat ’t lukt, is er in de drie clusters van kernen gewerkt aan het versterken van de samenleving en het stimuleren van de inzet van vrijwilligers. Ook St. Welzijn Bellingwedde (SWB) leverde inspanning met als doel het ondersteunen van mantelzorgers en het versterken van de inzet van vrijwilligers. Deze initiatieven stimuleerden de participatie van inwoners en zorgden er tegelijk voor dat mensen langer thuis kunnen blijven wonen. Verder is in 2017 aandacht besteed aan verbeterpunten wat betreft de samenwerking tussen het sociale domein en het medisch domein (huisartsen en wijkverpleegkundigen). 4.Goede afstemming van signalen over inwoners is van belang om te voorkomen dat er te laat gestart wordt met zorg. In 2017 is hard gewerkt aan het stroomlijnen en verbeteren van de werkprocessen. Dit heeft tevens - 15 - bijgedragen aan een uniforme aanpak voor het integreren van de beide Wmo teams per 1-1-2018.

Kunnen we 1.Ja, de harmonisatie in het kader van de herindeling heeft tevreden zijn? veel aandacht gevraagd en is grondig gedaan waardoor er een goede basis gelegd waarop verder kan worden gebouwd. 2.Ja, het opgestarte Wonen, welzijn en zorg is een stap verder om met diverse partijen de komende jaren er voor te zorgen dat inwoners zo goed mogelijk thuis kunnen blijven wonen. Hierdoor kan de lokale ondersteuning verder worden uitgebouwd. Ook de ondersteuning aan specifieke groepen inwoners (o.a. Beschermd Wonen, OGGz) kan vanuit dit gremium worden opgezet. De inkoop is goed verlopen. 3.Ja, er is veel gebruik gemaakt van de inzet van vrijwilligers en mantelzorgers. De afstemming daarbij op de professionele hulp is ook goed verlopen. 4.Ja, dankzij de inzet van cliëntadviseurs is er zoveel mogelijk gewerkt volgens de werkwijze één gezin- één plan-één regisseur.

- 16 -

Deelprogramma 1.6 Welzijn & zorg

Portefeuillehouder B. Huizing & L. van der Tuin

Beleidsstukken •Visiedocument ‘Zo kin t ook’ (2014) •Regionaal Kompas 2014-2017 ‘Actief onder Dak’ •Accommodatiebeleid Bellingwedde (2004) •Regionaal Woon- en Leefbaarheidsplan (2011) •Subsidieregeling gemeente Bellingwedde •Beleidskader Jeugd (2014) •Beleidsplan Jeugdhulp (2014)

Wat willen we 1.Uitvoering geven aan het Regionaal Transitie Arrangement bereiken? en het Groninger Functioneel Model, zodat de zorg voor onze jeugd snel en dichtbij georganiseerd is. 2.In afstemming met Vlagtwedde een adequaat (sociaal- cultureel) voorzieningenniveau vormgeven voor wat betreft leefbaarheid in de kernen met in achtneming van de bevolkingsdaling. 3.In overleg met Vlagtwedde uitvoering geven aan welzijnsactiviteiten en maatschappelijk werk. 4.Versterken lokale, integrale aanpak van wonen, welzijn en zorg.

Wat hebben we 1.Uitvoering van de jeugdhulp vindt plaats op gemeentelijk gedaan en bereikt? niveau. De basisvoorzieningen van de jeugdhulp zijn binnen de eigen gemeente versterkt vanuit transitiemiddelen. De gemeentelijke rol in de netwerken is gerealiseerd door deelname van de cliëntadviseurs en versterkt door deelname van de jeugdconsulent CJG. Met de gemeente Oldambt is voor het laatste jaar binnen het CJG jeugd- en toegangsteam samengewerkt. En in samenwerking met alle andere Groninger gemeenten is binnen de RIGG een groot aantal bovengemeentelijke jeugdzaken opgepakt en uitgevoerd, zoals gezamenlijke inkoop, afspraken met gecertificeerde instellingen en uniforme aanpak herindicaties richting zorginstellingen. In de loop van 2017 zijn met de gemeente Oldambt afspraken gemaakt over de ontvlechting van het CJG. Tegelijkertijd zijn met Vlagtwedde de plannen uitgewerkt voor invulling en uitvoering van het op 1 januari 2018 te starten CJGV Westerwolde. 2.Er zijn zo goed mogelijk dwarsverbanden aangebracht tussen onderwijsvoorzieningen en sociaal-culturele accommodaties. Het voorzieningenniveau op het terrein van de sociaal-culturele accommodaties is op peil gebleven. De afstemming met Vlagtwedde zal vooral in 2018 binnen de nieuwe gemeente Westerwolde dienen plaats te vinden. 3.We hebben regelmatig overleg gevoerd met Het Oude Ambt en Stichting Wedde dat ‘t lukt om de voortgang van alle verschillende trajecten te bewaken. Ook hebben we samen geïnvesteerd in nog betere (kwartaal-) rapportages om zo de activiteiten beter te kunnen monitoren. Op het terrein van jeugd zijn wederom extra middelen ingezet om versterking van het voorliggend veld te realiseren. De afstemming met Vlagtwedde en de welzijnsinstelling - 17 - aldaar, Stichting Rzijn, bleek in 2017 nog niet concreet werkbaar. Daarom is toegewerkt naar een overgangssituatie in 2018 4.In samenwerking met gemeente Vlagtwedde is het Wonen, welzijn en zorg overleg opgestart. De huidige overlegstructuren zijn verzameld. Tevens is nagedacht over hoe de partijen de komende jaren met elkaar kunnen werken aan een sterke samenhangende lokale aanpak die in staat is om adequaat in te spelen op vraagstukken. De deelnemers hebben aangegeven dat het wenselijk is om thema’s flexibel qua tijd, deelname en inzet op te pakken. In 2018 wordt dit verder uitgewerkt. Daarnaast is met de afdeling wonen overleg geweest over woonwensen voor specifieke groepen zoals Beschermd Wonen. Hierdoor is in kaart gebracht welke woonopgaven er op termijn naar de gemeente Westerwolde toekomen.

Kunnen we 1. Ja, ook in het derde jaar van de decentralisatie is veel tevreden zijn? bereikt. Er is sprake van een verdere doorontwikkeling van vroegtijdige signalering en laagdrempelige hulp. Ook is op basis van kennis en ervaring de werkwijze binnen het CJG en de lijn van de gemeente naar het CJG verbeterd. Tegelijkertijd is zijn met Vlagtwedde de afspraken vastgelegd om tot een goede organisatie binnen de nieuwe gemeente Westerwolde te komen. 2. Ja. De voorzieningen in Bellingwedde zijn goed op orde. De ontwikkelingen rond de onderwijshuisvesting zijn wel zorgelijk, omdat er momenteel geen overleg is met schoolbesturen en/of oudergeledingen over nieuwe, toekomstige voorzieningen (zie 1.1). De afstemming met Vlagtwedde is goeddeels doorgeschoven naar 2018. 3. Ja. We hebben nog weer beter inzicht in en sturing op de werkzaamheden en activiteiten van Stichting Welzijn Bellingwedde gekregen. Het gebiedsteam Bellingwedde van SWB zorgt voor een gedegen afstemming tussen alle expertises die men te bieden heeft. Wel is ook op dit terrein de afstemming met Vlagtwedde goeddeels doorgeschoven naar 2018. 4. Ja. Er is een start gemaakt en daarmee een basis gelegd om op verder te bouwen. Dit was haalbaar binnen de context van de herindeling. Het was afgelopen jaar echter niet opportuun om beleid te ontwikkelen.

- 18 -

Wat heeft het gekost? (bedragen x € 1.000)

Deelprogramma Realisatie Primitieve Begroting Realisatie Afwijking begroting ná wijziging t.o.v. begroting 2016 2017 2017 2017 ná wijziging V/N Baten 1.1 Onderwijs 291 217 227 343 116 V 1.2 Sociaal/cultuur 42 120 152 176 24 V 1.3 Sport en bewegen 39 40 40 49 10 V 1.4 Werk en inkomen 3.108 3.141 3.580 3.263 (317) N 1.5 Maatschappelijke ontwikkeling 250 200 376 516 140 V 1.6 Welzijn & zorg 125 76 104 114 10 V Totale baten 3.856 3.794 4.478 4.460 (18) N Lasten 1.1 Onderwijs 709 557 587 692 (106) N 1.2 Sociaal/cultuur 894 705 724 730 (6) N 1.3 Sport en bewegen 535 477 490 510 (21) N 1.4 Werk en inkomen 7.826 7.488 8.255 7.988 267 V 1.5 Maatschappelijke ontwikkeling 3.363 2.849 2.938 3.213 (275) N 1.6 Welzijn & zorg 4.286 3.700 3.927 4.217 (290) N Totale lasten 17.614 15.776 16.920 17.351 (431) N

Gerealiseerd resultaat programma 1 vóór bestemming (13.758) (11.982) (12.443) (12.891) (448) N Onttrekkingen aan reserves (baten) 194 - 453 355 (98) N Stortingen in reserves (lasten) 41 - 146 169 (23) N Gerealiseerd resultaat programma 1 ná bestemming (13.605) (11.982) (12.136) (12.704) (569) N

Programma 1 Het nadelig verschil ad. € 569.000 ten opzichte van de gewijzigde begroting kan als volgt worden verklaard (indien de afwijking per product groter is dan € 25.000):

Baten

Onderwijs • Leerplicht en RMC 27.000 V Inc De baten hebben betrekking op de niet geraamde bijdrage van de gemeente Vlagtwedde en Veendam. De lasten zijn eveneens hoger (€ 14.000).

• Onderwijsachterstandenbeleid 89.000 V Inc De rijksbijdrage is € 89.000 hoger dan geraamd. De lasten zijn eveneens met hetzelfde bedrag overschreden.

Sociaal/Cultuur • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Sport en bewegen • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Werk en inkomen • Bijdrage van het Rijk (BUIG) 294.000 N Inc De rijksbijdrage is € 457.000 lager dan waarmee rekening is gehouden. Daarnaast kan op grond van de regelgeving naar verwachting voor een bedrag van € 165.000 een beroep worden gedaan op de Vangnetregeling. Per saldo worden de lagere baten nagenoeg gecompenseerd met de lagere lasten.

- 19 - • Bijdrage van het Rijk BBZ 73.000 N Inc De mate waarin een beroep wordt gedaan op het Bijstandsbesluit Zelfstandigen heeft eveneens invloed op de hoogte van de rijksbijdrage. De lasten zijn € 91.000 lager dan begroot.

• Bijzondere bijstand 38.000 V Inc De baten in verband met bijzondere bijstand bedragen in 2017 € 38.000. Deze baten zijn niet geraamd.

Maatschappelijke ontwikkeling • Maatwerk natura 30.000 V Inc/Str • Eigen bijdragen WMO 27.000 N Inc/Str • Diverse activiteiten WMO 136.000 V Inc/Str

Welzijn & zorg • De Meet Bellingwolde 29.000 N Inc In de begroting is rekening gehouden met een huurinkomst van € 53.000. Aangezien de verbouw op zich laat wachten, worden ook geen huurinkomsten gerealiseerd.

• Wet Inburgering 34.000 V Inc Betreft de bijdrage van de COA (RMBA-middelen).

Lasten

Onderwijs • Onderwijsachterstandenbeleid 89.000 N Inc De overschrijding is gelijk aan de hogere rijksbijdrage. De niet bestede middelen worden toegevoegd aan de ‘reserve’ Onderwijsachterstandenbeleid (als onderdeel van de SISA- bijlage).

Sociaal/Cultuur • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Sport en bewegen • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Werk en inkomen • Inkomens gerelateerde regelingen 292.000 V Inc Het aantal uitkeringsgerechtigden is nagenoeg gelijk aan 2016 (+9 t.o.v. 2016). Uit de analyse blijkt dat de gemiddelde uitkeringslasten hoger zijn dan in 2016 als gevolg van de lagere inkomsten welke in mindering worden gebracht op de te verstrekken uitkeringen.

• BBZ 91.000 V Inc In 2017 is voor een bedrag van € 9.000 beroep gedaan op het Bijstandsbesluit Zelfstandigen. De lagere lasten hebben eveneens invloed op de baten.

• Werkvoorziening 66.000 N Inc In de jaarrekening 2017 is een afrekening met Synergon opgenomen van € 81.000. Deze afrekening is gebaseerd op de concept jaarrekening 2017 van de werkvoorziening.

• Werk gerelateerde regelingen 60.000 V Inc

• Bijzondere bijstand / minimabeleid 28.000 N Inc In oktober 2017 heeft het budget armoedebeleid met € 100.000 verhoogd. De werkelijke uitgaven zijn € 28.000 hoger dan geraamd (globaal 6% hoger dan geraamd).

• Doorberekende kosten uitvoering Sociale zaken 95.000 N Inc

- 20 - De uitvoeringskosten zijn in 2017 met € 95.000 overschreden als gevolg van extern ingehuurde medewerkers.

Maatschappelijke ontwikkeling • Maatwerk Natura WMO 186.000 N Inc/Str • PGB’s WMO 73.000 N Inc/Str • Diverse activiteiten WMO 95.000 V Inc/Str • Uitvoeringskosten WMO 153.000 N Inc/Str

Welzijn & zorg • Peuterspeelzaalwerk 26.000 V Inc De lasten blijven met een bedrag van € 26.000 binnen het budget. Conform het besluit in de najaarsnota wordt het restant overgeheveld naar 2018 (via de bestemmingsreserve Sociaal Domein).

• Lokale gezondheidszorg 27.000 V Inc De lasten blijven met een bedrag van € 27.000 binnen het budget. Conform het besluit in de najaarsnota wordt het restant overgeheveld naar 2018 (via de bestemmingsreserve Sociaal Domein).

• Nieuwe jeugdtaken 309.000 N Inc/Str De bijdrage in de solidariteit van de inkoop Jeugdhulp via de RIGG is fors hoger dan geraamd. Het totale tekort over 2017 is uitgekomen op globaal € 30 miljoen.

Reservemutaties

Onttrekkingen (Baten)

• Rookmelderproject 50.000 V Inc Het budget voor het rookmelderproject is in 2017 beschikbaar gesteld. De lasten worden gedekt uit de bestemmingsreserve Sociaal Domein. De aanbesteding van het project vindt plaats in 2018 waardoor de onttrekking in 2017 achterwege blijft.

• GIDS-middelen 27.000 V Inc De lasten blijven met een bedrag van € 27.000 binnen het budget. Conform het besluit in de najaarsnota wordt het restant overgeheveld naar 2018 (via de bestemmingsreserve Sociaal Domein).

Stortingen (Lasten)

• Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Resultaatbestemming Conform het besluit in de najaarsnota zijn de volgende budgetten overgeheveld naar 2018: • Mantelzorg en subsidies (BR Sociaal Domein) 5.897 • Peuterspeelzaalwerk (BR Sociaal Domein) 17.000 • Lokale gezondheidszorg (BR Sociaal Domein) -4.600

Begrotingsrechtmatigheid

De totale gerealiseerde lasten zijn € 431.000 hoger dan begroot. De kostenoverschrijding wordt veroorzaakt door de open einde regelingen in het kader van het sociaal domein.

- 21 - Programma 2 Omgeving

Deelprogramma 2.1 Vervoer

Portefeuillehouder L. van der Tuin & W. ‘t Mannetje

Beleidsstukken •Nota groot wegenonderhoud (2012) •Nota bruggen (2012) •Beleidsplan Openbare Verlichting (2004-2014, verlengd tot 2018) •Beleidsplan Duurzaam Veilig (1998)

Wat willen we 1. De wegen binnen de gemeente zo goed mogelijk bereiken? onderhouden. Daar waar projecten worden uitgevoerd kijken naar combinatie mogelijkheden. 2. De bruggen onderhouden en zorgen dat het achterstallig onderhoud terug wordt gebracht en de veiligheid van de bruggen is gewaarborgd. 3. Het in stand houden van de huidige busverbindingen met betrekking tot het openbaar vervoer. 4. Het hebben van een betrouwbare/jonge openbare verlichtingsinstallatie en terugdringen van het energieverbruik. 5. Scholen actief met verkeersveiligheid bezig zijn, zodat leerlingen van onze scholen bewust worden gemaakt van de gevaren in het verkeer en daardoor zich veilig in het verkeer kunnen bewegen. Dit geldt ook voor ouderen en AZC-bewoners. 6. Dat iedereen zich meer bewust wordt van zijn verkeersgedrag en dat de verkeersveiligheid structureel wordt verbeterd.

Wat hebben we 1. Het voetpad van de Oostersingel in Wedde is voorzien van gedaan en bereikt? nieuwe tegels en de Hoenderkamp is herstraat. Een deel van de Nieuwlandse-,Tweekarspelen is geasfalteerd. De Blijhamsterweg is geasfalteerd waarbij de straatkolken zijn afgekoppeld van de riolering. De berm van de Veelerveensterweg is deels verstevigd met grasstenen. 2. De Uiterdijksbrug is gerenoveerd, en is gestart met Onderhoudswerkzaamheden aan de Veendijksbrug. Er is een nieuwe inspectie uitgevoerd om inzicht te krijgen in de onderhoudsstaat die gebruikt wordt voor de onderhoudsplanning in de gemeente Westerwolde. 3. Kritisch de jaarlijkse aanpassingen/voorstellen van de dienstregeling beoordelen m.b.t. het openbaar vervoer, welke wordt opgesteld door het OV-bureau Groningen- Drenthe en waar nodig zienswijze/bezwaar ingediend worden. Eind 2017 wordt busdienst 14 uitgebreid met vaste ritten in de avonden en op de zondagen. 4. In het kader van het Hoefijzerproject is de openbare verlichting in het centrum van Blijham vervangen door nieuwe passende verlichting. Met het beschikbare vervangingsbudget 2017 wordt de verlichting langs Oosteinde (N969) te Blijham vervangen/versobert terwijl langs de parallelweg de verlichting wordt uitgebreid (*1). Tevens worden middels extra beschikbaar gesteld budget een tweetal fietsroutes (Wedde-Wedderveer en Blijham-

- 22 - Bellingwolde) in het buitengebied verlicht (*2). Verder wordt aan de Oostersingel te Wedde (*3) en in Bellingwolde-Noord (*4) een groot deel van oude verlichting vervangen. Ook hiervoor is extra budget beschikbaar gesteld. In alle gevallen wordt energiezuinige ledverlichting toegepast. 5. Verkeerswijzer Groningen (onderdeel van Verkeer en Vervoerberaad Groningen) heeft op professionele wijze diverse activiteiten aangeboden aan scholen en andere doelgroepen. 6. Met grote regelmaat worden publicaties in Streekblad en op website geplaatst over verkeer met de bedoeling de verkeersveiligheid onder de aandacht te blijven houden.

Kunnen we 1. Door de verrichte onderhoudswerkzaamheden zijn de tevreden zijn? wegen weer op niveau gebracht. 2. Door het uitgevoerde groot onderhoud is de instandhouding voor de komende jaren gewaarborgd. 3. We moeten de vinger aan de pols blijven houden om de bestaande buslijnen te blijven behouden voor de reizigers. Een positief gegeven is, dat buslijn 14 (Winschoten- Vlagtwedde-Stadskanaal) wordt opgewaardeerd middels het uitbreiden van vaste ritten op de avonden en op de zondagen. 4. Met de geplande werkzaamheden van de openbare verlichting gaan we de goede richting op qua vervangingen en energiebesparing. 5. Net als vorig jaar maken scholen en doelgroepen maken eigenlijk nog te weinig gebruik van de mogelijkheden m.b.t. de verkeerseducatie. Dat blijkt vooral te maken te hebben met de overige prioriteiten, die scholen hebben. Ook tijd /capaciteit schijnt een rol te spelen. 6. Verkeersveiligheid blijft aandacht vragen gezien de stijging in het aantal verkeersdoden/gewonden. Vooral afleiding en snelheid blijven een probleem.

- 23 -

Deelprogramma 2.2 Veiligheid en brandweer

Portefeuillehouder J. Snijder -Hazelhoff

Beleidsstukken • Nul-beleid coffeeshops (2014) • Preventie- en handhavingsplan alcohol (2014) • Algemene Plaatselijke Verordening(APV) (2017) • Beleidslijn Wet Bibob (2014) • Beleidsnota drugs- en coffeeshopbeleid (2014) • Regionaal beleidsplan Veiligheid 2015-2018 Noord- Nederland (2014) • Integraal veiligheidsbeleid 2015-2019 (2014) • Beleidsplan Veiligheidsregio Groningen 2016-2019 (2016) • Regionaal Risicoprofiel Veiligheidsregio Groningen 2016- 2019 (2016)

Wat willen we 1.Een veilige gemeente Bellingwedde en in de toekomst een bereiken? veilige gemeente Westerwolde voor mens en dier. De inwoners, ondernemers en bezoekers moeten met een veilig gevoel kunnen wonen, werken en recreëren. Tussen de behoefte aan veiligheid en de onmogelijkheid om veiligheid te garanderen bestaat een zeker spanningsveld. In samenwerking met politie, brandweer en andere partners in de veiligheidsketen wordt ingezet op preventie en handhaving. Maar ook wordt ingezet op stimulering van de eigen verantwoordelijkheid door aandacht te vragen voor maatschappelijke waarden en normen.

Wat hebben we 1.a. Om de vier weken is er overleg met de wijkagenten en gedaan en bereikt? één keer per maand is er gezamenlijk overleg met de gemeente Vlagtwedde, de gebiedsverantwoordelijke van de politie of teamchef van de politie om casussen te bespreken. Hierdoor is bekend wat er speelt, welke acties worden opgepakt en zijn de communicatielijnen met de politie kort. b. Het Veiligheidshuis heeft in verschillende casussen ondersteuning verleend. Ook sluit het Veiligheidshuis aan bij het maandelijkse Tactisch Veiligheidsoverleg en heeft daarin een belangrijke rol als het gaat om informatiedelen. c. Er hebben vier driehoeksoverleggen plaatsgevonden. In dit overleg worden met de officier van justitie en de teamchef van de politie afspraken gemaakt over de taakuitvoering en de inzet van de politie. d. Meerdere casussen zijn onder regie van de gemeente opgepakt. e. Ter voorbereiding op de jaarwisseling en risicovolle evenementen worden er met partners en organisaties overleggen gevoerd. Doel van deze overleggen is om de evenementen veilig en ordelijk te laten verlopen.

Kunnen we 1. Ja, partners weten de gemeente te vinden en wij weten de tevreden zijn? partners te vinden om gezamenlijk tot een aanpak te komen en in te spelen op veiligheidsaspecten.

- 24 -

Deelprogramma 2.3 Beheer openbare ruimte

Portefeuillehouder W. ‘t Mannetje

Beleidsstukken •BOR kwaliteitscontrole Openbare Ruimte Groen

Wat willen we 1. BOR: dat de openbare ruimte aan het vastgestelde bereiken? kwaliteitsniveau voldoet. 2. Essentaksterfte: Veiligheid borgen voor bewoners en weggebruikers. Zorgen voor een efficiënte aanpak voor het oplossen van dit snel groeiende probleem. 3. Eikenprocessierups: Veiligheid voor bewoners borgen en een goede communicatie naar de bewoners. 4. Voldoen aan de diverse zorgplichten voor het onderhoud van bomen.

Wat hebben we 1. De dorpsradenschouw werd ernstig belemmerd door het gedaan en bereikt? vervallen van de mogelijkheid om dit met een PDA uit te voeren. Eind oktober werd het schouwsysteem vervangen door een burgerschouw-app. Daarmee wordt nu het schouwwerk uitgevoerd. Wedde heeft inmiddels geschouwd. De data wordt verwerkt. Het onderhoudsniveau voor bomen daalt langzaam. 2. De Tweekarspelenweg is volledig ontdaan van de zieke essen. Om biodiversiteit te verbeteren werden 3 andere boomsoorten herplant. Er is een inventarisatie gedaan waaruit blijkt dat er in Oudeschans en Noord Bellingwolde een aantal gevaarlijke situaties zijn, waarvoor nog maatregelen moeten worden genomen. 3. In de in gemeente Bellingwedde aanwezige feromoonvallen werden veel eikenprocessievlinders gevangen. Het hoogste aantal van alle noordelijke gemeenten. De omgeving van de vallen werd volgens het provinciale beleidsplan nader onderzocht. Er werden in de omgeving van de vallen geen rupsnesten gevonden. 4. Per november werden alle laanbomen in de gemeente geïnventariseerd, in kaart gebracht en volgens VTA-eisen gekeurd.

Kunnen we 1. We kunnen tevreden zijn over het onderhoudsniveau tevreden zijn? groen. De eigen niet geregistreerde schouw toont aan dat de onderhoudsniveaus voor plantsoenvakken in de dorpen lichte vooruitgang hebben geboekt. Dat komt onder meer door het nieuwe detacheringscontract met Synergon en de hierdoor ontstane kortere lijnen. Het bomenonderhoud loopt achter vanwege de bezuinigingen uit 2011. 2. De Essentaksterfte werd in beeld gebracht en wordt voortdurend bewaakt. 3. Er is voldaan aan de controleverplichtingen ten aanzien van de tellingen van vlinders uit de vallen. 4. De inventarisatie en VTA-inspectie is gereed. Vanaf nu kunnen conclusies worden getrokken over de staat van onderhoud van alle laanbomen. Het is vanaf nu ook mogelijk om controlerondes voor de attentiebomen te organiseren.

- 25 -

Deelprogramma 2.4 Milieu

Portefeuillehouder L. van der Tuin & B . Huizing

Beleidsstukken •Grondstoffenplan 2015-2019 •Bodembeleidsplan 2014-2018 •Beleidsplan VTH 2013-2015 •Provinciale programma Externe veiligheid 2011–2014

Wat willen we De belangrijkste doelen zijn: bereiken? 1. Behoud van de kwaliteit van de leefomgeving. 2. Behoud van een veilige omgeving. 3. Een maximale scheiding van afval tegen minimale kosten bij een gelijkblijvend niveau van dienstverlening en het percentage tevreden burgers.

Wat hebben we 1. Betreffende de leefomgeving zijn de volgende acties gedaan en bereikt? uitgevoerd: • Op basis van het Beleidsplan VTH voert de Omgevingsdienst taken voor de gemeente uit op het gebied van toezicht, handhaving en vergunningen • Voor de bodemsanering van de locatie Verbindingsweg te Veelerveen zijn de voorbereidingen in gang gezet. De sanering is gepland in het voorjaar van 2018. 2. Bij de periodieke controles van de bedrijven door de Omgevingsdienst Groningen wordt gecontroleerd of de risico’s t.a.v. veiligheid niet zijn verhoogd. Getoetst wordt daarbij aan de landelijke en provinciale regels en het bestemmingsplan. 3. Betreffende afval zijn de volgende acties uitgevoerd: • In Blijham zijn met de opening van het gerenoveerde dorpsplein de laatst bovengrondse containers vervangen door ondergrondse containers. • Voor de harmonisatie van het afvalbeleid in Westerwolde is een adviesbureau ingehuurd. • Voor de renovatie van de milieustraat in Vriescheloo zijn zowel door Bellingwedde als Vlagtwedde financiën beschikbaar gesteld.

Kunnen we 1. Nee, de samenwerking verloopt moeizaam. Er is een tevreden zijn? achterstand opgelopen op het gebied van toezicht op milieu, hier is de Omgevingsdienst op aangesproken en hier zullen duidelijke afspraken over gemaakt worden in 2018. Verder dient er nieuw VTH beleid opgesteld te worden in Westerwolde. 2. Nee, het aspect veiligheid dient in het toezicht meegenomen. Er is echter een achterstand ontstaan in het toezicht door de Omgevingsdienst (zie ook onder 1). 3. Ja; • De verwachting is dat de hoeveelheid restafval per persoon in 2017 daalt. Het scheidingspercentage is daarmee gestegen van 68 naar 71%. Hiermee is het afvalscheidingsdoel van 70% gehaald. • De veiligheid voor zowel eigen personeel als bezoekers van de milieustraat is gewaarborgd door aanpassen van de bestrating van de opslag van afvalcontainers.

- 26 -

Deelprogramma 2.5 Handhaving

Portefeuillehouder B. Huizing & J. Snijder -Hazelhoff

Beleidsstukken •Beleidsplan Vergunning, Toezicht en Handhaving 2013-2015

Wat willen we 1.Bedrijven en bewoners leven de gestelde wettelijke normen bereiken? na en de kwaliteit van de leefomgeving wordt mede hierdoor behouden. 2.Actueel beleid in overeenstemming met landelijk beleid. 3.Door goed en transparant beleid kan de Omgevingsdienst haar werk op een juiste wijze voor de gemeente uitvoeren.

Wat hebben we 1.De Omgevingsdienst Groningen voert de taken op het gedaan en bereikt? gebied van Wabo uit voor de gemeente. De gemeente is en blijft bevoegd gezag. En stuurt waar nodig de Omgevingsdienst aan en bij, in situaties waarin dit nodig is. Doordat de rapportages van de Omgevingsdienst niet goed van kwaliteit zijn, is het moeilijk om te achterhalen wat de effecten zijn in onze gemeente. 2.We hebben nog geen nieuw beleid opgesteld, dat gaan we doen in 2018 voor de nieuwe gemeente Westerwolde. 3.Beleid van de gemeente moet geactualiseerd worden. Daarnaast worden de taken per 1 januari 2018 weer zelf uitgevoerd door de gemeente Westerwolde.

Kunnen we 1.Nee, de rapportages (uitvoeringsprogramma en tevreden zijn? voortgangsrapportages) zijn minimaal. De mate van verantwoording laat te wensen over. 2.Nee, er is in 2017 geen nieuw beleid opgesteld, in de nieuwe gemeente Westerwolde wordt dit opgesteld. 3.Ja, het beleid is nog niet geactualiseerd (zie ook eerder), maar er wordt wel jaarlijks een jaarprogramma opgesteld met daarin de gemeentelijke opdracht. Evenals een evaluatie over het afgelopen jaar waarin onder andere de samenwerking met de Omgevingsdienst wordt geëvalueerd.

- 27 - Wat heeft het gekost? (bedragen x € 1.000)

Programma 2 Omgeving

Deelprogramma Realisatie Primitieve Begroting Realisatie Afwijking begroting ná wijziging t.o.v. begroting 2016 2017 2017 2017 ná wijziging V/N Baten 2.1 Vervoer 42 16 17 11 (6) N 2.2 Veiligheid 30 - - 3 3 V 2.3 Beheer openbare ruimte 13 24 24 20 (4) N 2.4 Milieu 2.813 2.641 2.639 2.678 39 V 2.5 Handhaving 21 50 70 75 5 V Totale baten 2.919 2.731 2.750 2.786 36 V Lasten 2.1 Vervoer 2.059 1.681 1.739 1.576 163 V 2.2 Veiligheid 714 700 717 744 (27) N 2.3 Beheer openbare ruimte 909 734 737 751 (14) N 2.4 Milieu 2.785 1.970 2.050 2.041 9 V 2.5 Handhaving 511 418 419 416 3 V Totale lasten 6.977 5.503 5.662 5.527 135 V

Gerealiseerd resultaat programma 2 vóór bestemming (4.058) (2.772) (2.913) (2.741) 172 V Onttrekkingen aan reserves (baten) 312 - 277 190 (87) N Stortingen in reserves (lasten) 122 - 187 246 (59) N Gerealiseerd resultaat programma 2 ná bestemming (3.868) (2.772) (2.823) (2.798) 25 V

Programma 2 Het voordelig verschil ad. € 25.000 ten opzichte van de gewijzigde begroting kan als volgt worden verklaard (indien de afwijking per product groter is dan € 25.000):

Baten

Vervoer • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Veiligheid • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Beheer openbare ruimte • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Milieu • Bodemsanering / verontreiniging 47.000 N Inc Betreft de geraamde uitvoering van de bodemsanering Veelerveen. De bodemsanering Veelerveen is in 2017 niet uitgevoerd en schuift door naar 2018. • Afval: brengen 127.000 V Inc/Str Betreft de afvoer van kunststoffen. Ten opzichte van de geraamde bijdrage (€ 18.000) wordt € 145.000 aan baten verantwoord.

Handhaving • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

- 28 - Lasten

Vervoer • Structureel wegonderhoud 113.000 V Inc De lasten blijven met een bedrag van € 113.000 binnen het budget. Conform het besluit in de najaarsnota wordt het restant overgeheveld naar 2018 (via de bestemmingsreserve Wegen).

Veiligheid • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Beheer openbare ruimte • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Milieu • Afval verwerking 78.000 N Inc De lasten m.b.t. het contract restafval zijn globaal € 78.000 hoger dan begroot. De lasten t.o.v. 2016 zijn € 55.000 lager.

• Riolenstelsel 80.000 V Inc Van de geraamde investeringskredieten GRP (€ 1,7 miljoen) is in 2017 € 89.000 uitgegeven. De rente- en afschrijvingslasten blijven hierdoor ruim binnen het budget.

• Egalisatievoorziening 65.000 N Inc Het saldo van de baten en lasten m.b.t. het product riolering wordt toegevoegd aan de egalisatievoorziening Riolering. De hogere toevoeging wordt met name veroorzaakt door de lagere lasten (zie product Riolering).

• Bodemsanering / verontreiniging 80.000 V Inc Betreft de geraamde uitvoering van de bodemsanering Veelerveen. De bodemsanering Veelerveen is in 2017 niet uitgevoerd en schuift door naar 2018.

Handhaving • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Reservemutaties

Onttrekkingen (Baten)

• Bodemsanering 33.000 N Inc Aangezien de bodemsanering Veelerveen niet is uitgevoerd in 2017, blijft de onttrekking aan de Algemene Reserve eveneens achterwege.

• Vervanging riolering Noorder- en Zuiderstraat 54.000 N Inc Een deel van de vervanging van de riolering Noorder- en Zuiderstraat wordt onttrokken aan de bestemminsgreserve Wegen. De vervanging is doorgeschoven naar 2018.

Stortingen (Lasten)

• Structureel wegonderhoud 59.000 N Inc De lasten van het structureel wegonderhoud blijven met een bedrag van € 113.000 binnen het budget. Hiervan heeft € 54.000 betrekking op de vervanging van de riolering Noorder – en Zuiderstraat. Conform het besluit in de najaarsnota wordt het restant overgeheveld naar 2018 (via de bestemmingsreserve Wegen).

- 29 - Resultaatbestemming Conform het besluit in de najaarsnota zijn de volgende budgetten overgeheveld naar 2018: • Structureel wegonderhoud (BR wegen) 113.386

Begrotingsrechtmatigheid De totale gerealiseerde lasten zijn € 135.000 lager dan begroot. De lasten blijven daarmee binnen het beschikbaar gestelde budget.

- 30 - Programma 3 Gebied

Deelprogramma 3.1 Ruimtelijke ordening

Portefeuillehouder B. Huizing

Beleidsstukken •Bestemmingsplannen voor de dorpen •Beleidsnotitie rotte kiezen en verpaupering (aangeboden aan raad in 2015) •Welstandsnota

Wat willen we 1. Dat de gestelde doelen in het beleidsnotitie rotte kiezen en bereiken? verpaupering worden behaald. 2. Op schema liggen met de voorbereidingen voor de invoering van de nieuwe omgevingswet die in 2021 in werking treedt. 3. Integrale gebiedsontwikkeling: het in gezamenlijkheid met overige gebiedspartners een vervolg geven aan de uitwerking/realisatie van de ecologische hoofdstructuur en aanverwante projecten.

Wat hebben we 1.In 2017 is de omgevingsvergunning voor de restauratie en gedaan en bereikt? de herbestemming van de monumentale boerderij aan de Hoofdweg 303 in Bellingwolde verleend. Tevens zijn alle voor het project benodigde subsidies aangevraagd en verleend. Nadat de beschikbare voorschotten zijn verstrekt, is er een aanvang gemaakt met de realisatie. Voor het toezicht is een restauratiearchitect ingeschakeld. De restauratie loopt voorspoedig. De eigenaar van het voormalige grenskantoor aan de Rhederweg is op grond van de excessenregeling gesommeerd om het aanzicht van het grenskantoor te verbeteren. Dit heeft erin geresulteerd dat de eigenaar het grenskantoor voor een symbolisch bedrag van € 1 aan de gemeente te koop heeft aangeboden. Omdat de sanctiemaatregelen geen duurzame oplossing bieden voor de langere termijn is besloten dit aanbod te accepteren. Eind december wordt de akte van levering gepasseerd. 2.De voorbereidingen voor de omgevingswet zijn, in afwachting van de nieuwe gemeente Westerwolde, op een laag pitje gezet. De ontwikkelingen worden gevolgd door bijvoorbeeld deelname aan het provinciale platform omgevingswet. De invoering van de wet is uitgesteld tot 2021. Met de daadwerkelijke start van de voorbereidingen in 2018 kunnen de werkzaamheden die nodig zijn tijdig worden uitgevoerd. 3.De gemeente heeft met overige gebiedspartners een vervolg gegeven aan de verdere uitwerking van het Nationaal Natuurnetwerk. In 2017 is het ontwerpplan voor de inrichting van het gebied Renneborg-Ter Walslage gepresenteerd. Het ontwerpplan is intussen omgezet naar een technische omschrijving (bestek) en technische tekeningen Tevens zijn er een aantal percelen aangekocht voor de uitwerking en de uitbreiding van het NNN en is er een subsidieaanvraag ingediend ten behoeve van de realisatie van de robuuste ecologisch verbinding B.L. Tijdenskanaal – Brualersloot. - 31 -

Kunnen we 1.Ja. Er zijn belangrijke resultaten geboekt in het oplossen tevreden zijn? van twee (complexe) rotte kiezen. 2.Ja. Door uitstel van de voorbereidingen kunnen wij beter de ervaringen van andere gemeenten benutten om tot een goed proces en de juiste inhoud te komen. 3.Ja.

- 32 -

Deelprogramma 3.2 Volkshuisvesting

Portefeuillehouder B. Huizing & W. ’t Mannetje

Beleidsstukken •Menukaart Oost-Groningen, naar een smakelijke RWLP- uitvoering •Regionaal prestatiekader 2013 - 2018 •Visie leefbaarheid gemeente Bellingwedde •Woonvisie •Beleidsnotitie ‘rotte kiezen’ en verpaupering

Wat willen we 1.Positief effect teweegbrengen op de woningmarkt door het bereiken? aanbieden van verschillende leningsvormen. 2.Uitvoeren regionale woningmarktmonitor. 3.Voortgang hebben geboekt met betrekking tot implementatie woonvisie. Daarnaast prestatieafspraken hebben gemaakt. 4.Uitvoering geven aan de visie leefbaarheid. 5.Uitwerken Menukaart Oost-Groningen, naar een smakelijke RWLP-uitvoering. 6.Een proces van bewustwording in gang hebben gebracht waarbij belang van de aanpak van krimp bij de bewoners is doorgedrongen.

Wat hebben we 1.In 2017 is als extra leningsvorm de Blijvers-lening gedaan en bereikt? vastgesteld door de gemeenteraad. 2.In plaats van een monitor is er een woningmarktonderzoek uitgevoerd. 3.Westerwolde i.o. heeft gezamenlijk prestatieafspraken gemaakt voor 2018-2019. De bewonersorganisatie heeft hierin actief geparticipeerd. 4.Nadat de dorpsvisie voor Wedde was afgerond, zijn in 2017 de visies van Blijham, Vriescheloo en Veelerveen afgerond. In Wedde is gestart met de verdere uitwerking van het in de dorpsvisie benoemde thema recreatie en toerisme. Er is een start gemaakt met het opstellen van een gezamenlijke visie voor Bellingwolde en Rhederbrug. 5.De thema’s uit de Menukaart Oost-Groningen zijn allemaal naar uitvoering vertaald en hier zijn ook al stappen in gezet, zoals bijvoorbeeld de rotte kiezen aanpak. 6.Mede doordat in de dorpen gewerkt is aan de dorpsvisie, is duidelijk dat krimp daadwerkelijk bestaat. Ook de inventarisatie van rotte kiezen heeft de bewustwording vergroot.

Kunnen we 1.Ja. De mogelijkheden zijn verruimd door meerdere tevreden zijn? leningsvormen aan te bieden. 2.Ja. Het woningmarktonderzoek is als input gebruikt voor de prestatieafspraken Westerwolde i.o. 2018-2019. 3.Ja. Het proces waar in 2016 mee is begonnen is verder uitgewerkt in 2017. 4.Ja. Het doel om met de opstelling van een dorpsvisie meer bewustwording rondom krimp te krijgen en bewoners bewuster te maken van de mogelijkheden die zij zelf hebben om leefbaarheid te behouden dringen steeds beter door. - 33 - 5.Ja. De regio heeft stappen gezet richting uitvoeringsprojecten voor de komende jaren. 6.Ja. De bewustwording groeit, de wil om zaken aan te pakken ook.

- 34 -

Deelprogramma 3.3 Grondexploitatie

Portefeuillehouder B. Huizing

Beleidsstukken •Startnotitie Grondbeleid 2014

Wat willen we 1. Na 1 januari 2018 grondbeleid vaststellen, met daarin bereiken? opgenomen een strategisch aan- en verkoopbeleid en als gemeente Westerwolde controle hebben door inzicht te geven in welke gronden we hebben en wat het doel met de gronden is. 2. Meer verkoop van gronden die daarvoor in aanmerking komen. 3. Transparante en eenduidige werkwijze op het gebied van verkoop van grond.

Wat hebben we 1.In 2018 zal een nieuwe nota opgesteld worden. Het gedaan en bereikt? opstellen hiervan is nog niet gestart. 2.Verzoeken tot aankoop van grond worden binnen de afdeling bekeken en waar mogelijk gehonoreerd. 3.Als basis voor de verkoop worden eerdere besluiten gebruikt en de notitie ‘Overhoeken’. Tevens zou het afstudeeronderzoek dat in 2017 is gedaan meegenomen worden bij het opstellen van nieuw beleid.

Kunnen we 1.Ja, het beleid is nog niet geactualiseerd maar in 2017 is een tevreden zijn? start gemaakt met dit proces. In 2018 wordt er voor de gemeente Westerwolde nieuw beleid opgesteld. 2.Ja, er hebben circa vijf grondtransacties plaatsgevonden in 2017. 3.Ja en nee, de grondverkoop had hoger kunnen zijn door actiever beleid te voeren, maar het heeft in 2017 circa € 41.000 opgebracht.

- 35 -

Deelprogramma 3.4 Recreatie

Portefeuillehouder B. Huizing

Beleidsstukken •Beleidsvisie “Compleet Westerwolde” (2009) •Uitwerkingsprogramma “Nationaal Cultuurhistorisch Landschap Westerwolde” (2011) •‘Westerwolde, het geheim van Nederland’ (2015) •Actieplan Stichting Promotie Westerwolde (SPW 2015)

Wat willen we 1.Het gebied meer onder de aandacht brengen, zorgen dat bereiken? meer toeristen naar het gebied komen, hier langer blijven, meer besteden en nogmaals een bezoek brengen. 2.We willen met het uitdragen van het Cittaslowkeurmerk het gebied Westerwolde gastvrijer (Cittaslowwaarde) maken. 3.Samen met onze Recreatie-Toerisme ondernemers ideeën en initiatieven ontwikkelen om het gebied Westerwolde beter op de kaart te zetten.

Wat hebben we 1.De gemeente werkt samen met Vlagtwedde en Stadskanaal gedaan en bereikt? aan de promotie van het gebied met de SPW. 2.Het Cittaslow keurmerk wordt steeds meer uitgedragen en er zijn steeds meer ondernemers die supporter worden. Ook gaan de ondernemers steeds meer de waarden doorvoeren in hun ondernemerschap. 3.In het overleg met de gemeenten, schuiven ook de SPW en de VTW aan. Ideeën en initiatieven worden hier besproken en waar mogelijk, mogelijk gemaakt.

Kunnen we 1.Nee, de uitvoering van de SPW kan op de bepaalde punten tevreden zijn? beter. De prioriteiten dienen beter opgesteld te worden en afgestemd te worden met de gemeente. Elk jaar wordt er een actieplan en begroting aan de gemeenten aangeboden door de SPW. Door wisseling in het bestuur heeft alles vertraging opgelopen, maar voor 2018 komt er een actueel actieplan met een begroting. Gebiedspromotie moet naar een hoger plan getild worden. 2.Ja, steeds meer inwoners en ondernemers (er)kennen het keurmerk en dragen dit uit. Het aantal (toeristische) overnachtingen komt in 2017 uit op 117.000. Ten opzichte van 2016 betekent dit een lichte stijging (2016 = 113.000). 3.Nee, de Vereniging Toeristisch Westerwolde en de Stichting Promotie Westerwolde zijn aan het portefeuillehouderoverleg met de gemeenten toegevoegd. Hierin worden veel zaken besproken en naar voren gebracht. De uitvoering laat echter nog te wensen over.

- 36 -

Deelprogramma 3.5 Economische zaken

Portefeuillehouder W. ‘t Mannetje

Beleidsstukken •Startnotitie Lokale Economie gemeente Bellingwedde (2009) •Regionaal Woon- en Leefbaarheids-basisplan

Wat willen we 1.Goed vestigingsbeleid en economisch klimaat voor (kleine) bereiken? bedrijven in de gemeente. 2.Het gebied Westerwolde promoten. 3.Contact hebben en houden met de ondernemers in onze gemeente. 4.Samenwerking tussen ondernemers bevorderen zodat er een beter economisch klimaat ontstaat.

Wat hebben we 1. Zie met name punt 2 en 3, waarbij is ingezet op het gedaan en bereikt? benadrukken van het aantrekkelijke klimaat voor ondernemers. 2. We hebben Westerwolde op de kaart gezet op de promotiedagen in Groningen. Dit hebben we samen met enkele ondernemers gedaan. 3. We hebben ondernemers geholpen een ondernemersvereniging op te starten. Dit is de vereniging Zakelijk Westerwolde geworden. Ze hebben inmiddels verschillende interessante bijeenkomsten georganiseerd. Onder andere over duurzaam ondernemen. Daarnaast zijn er bestuurlijk en ambtelijk diverse bedrijfsbezoeken gedaan. 4. In de aanloop naar de nieuwe ondernemersvereniging zijn alle ondernemers uitgenodigd voor een netwerkavond. In de bijeenkomsten die daarop volgenden, daar waar mogelijk in combinatie met buurgemeente Vlagtwedde, waren veel contactmomenten, waaruit samenwerking en projecten, zoals het glasvezelproject, zijn voortgekomen.

Kunnen we 1.Zie 2 en 3. tevreden zijn? 2.Ja, de Promotiedagen waren een groot succes en er waren veel bezoekers, vooral op de netwerkmomenten. Er deden 2 keer zoveel ondernemers mee dan het jaar ervoor. 3.Het doel is bereikt, de nieuwe ondernemersvereniging heeft inmiddels de opstartfase achter de rug en in 2018 wil Zakelijk Westerwolde evalueren en kijken hoe het bereik verder kan worden vergroot. 4.Zie punt 3.

- 37 - Wat heeft het gekost? (bedragen x € 1.000)

Programma 3 Gebied

Deelprogramma Realisatie Primitieve Begroting Realisatie Afwijking begroting ná wijziging t.o.v. begroting 2016 2017 2017 2017 ná wijziging V/N Baten 3.1 Ruimtelijke ordening 82 69 69 70 1 V 3.2 Volkshuisvesting 84 76 204 189 (14) N 3.3 Grondexploitatie 135 232 232 60 (173) N 3.4 Recreatie 1 3 3 0 (3) N 3.5 Economische zaken - - (1) - 1 V Totale baten 302 381 508 319 (188) N Lasten 3.1 Ruimtelijke ordening 287 183 271 155 116 V 3.2 Volkshuisvesting 268 188 188 218 (30) N 3.3 Grondexploitatie 76 48 48 64 (16) N 3.4 Recreatie 70 61 61 31 30 V 3.5 Economische zaken 31 21 26 17 9 V Totale lasten 732 501 594 484 110 V

Gerealiseerd resultaat programma 3 vóór bestemming (429) (120) (87) (165) (78) N Onttrekkingen aan reserves (baten) 190 69 313 233 (80) N Stortingen in reserves (lasten) 149 69 225 292 (67) N Gerealiseerd resultaat programma 3 ná bestemming (389) (121) 1 (224) (225) N

Programma 3 Het nadelig verschil ad. € 225.000 ten opzichte van de gewijzigde begroting kan als volgt worden verklaard (indien de afwijking per product groter is dan € 25.000):

Baten

Ruimtelijke ordening • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Volkshuisvesting • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Grondexploitatie • Landerijen / gronden 173.000 N Inc In de begroting is rekening gehouden met een incidentele verkoop van kleine perceeltjes ad € 217.500. In 2017 is een verkoop gerealiseerd van € 41.000.

Recreatie • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Economische zaken • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Lasten

Ruimtelijke ordening • Structuur- en bestemmingsplannen 43.000 V Inc De lasten blijven met een bedrag van € 43.000 binnen het budget. Conform het besluit in de najaarsnota wordt het restant overgeheveld naar 2018 (via de bestemmingsreserve Bestemmingsplan Buitengebied).

- 38 - • Krimpplan 60.000 V Inc De lasten blijven met een bedrag van € 60.000 binnen het budget. Conform het besluit in de najaarsnota wordt het restant overgeheveld naar 2018 (via de bestemmingsreserve Bestemmingsplannen Dorpen).

Volkshuisvesting • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Grondexploitatie • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Recreatie • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Economische zaken • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Reservemutaties

Onttrekkingen (Baten)

• Opstellen omgevingsvisie Westerwolde 28.000 N Inc

• Kosten Krimpplan 52.000 N Inc

Stortingen (Lasten)

• Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Resultaatbestemming

• Structuur – en bestemmingsplannen (BR bestemmingsplan buitengebied) 14.700

• Krimpplan (BR bestemmingsplan dorpen) 52.000

Begrotingsrechtmatigheid De totale gerealiseerde lasten zijn € 110.000 lager dan begroot. De lasten blijven daarmee binnen het beschikbaar gestelde budget.

- 39 - Programma 4 Bestuur

Deelprogramma 4.1 Raad en raadscommissies

Portefeuillehouder J.R. Snijder -Hazelhoff

Beleidsstukken • Reglementen van orde voor raadsvergaderingen en andere werkzaamheden van de gemeenteraad van Bellingwedde; • Reglement van orde van de raadscommissie van de gemeenteraad van Bellingwedde; • Integriteitscode (2012)

Wat wilden we Continue kwaliteitsverbetering, waardoor de raad zijn bereiken? volksvertegenwoordigende, kaderstellende en controlerende taken kan uitoefenen.

Wat hebben we In 2015 heeft de raad een nieuw Reglement van Orde voor de gedaan en vergaderingen en andere werkzaamheden van de gemeenteraad bereikt? en een Verordening op de raadscommissie vastgesteld. Met deze vernieuwing is bereikt, dat de regeldruk is afgenomen in die zin, dat de gemeente niet nog eens heeft willen regelen wat reeds bij wet of anderszins is geregeld.

Evenals voor voorgaande jaren van de raadsperiode 2014-2017 gold voor 2017 dat kan worden geconstateerd dat strak de hand is gehouden aan de tijdslimieten van de vergaderingen de raads- en commissievergaderingen worden in ver uit de meeste gevallen binnen de tijdslimiet afgehandeld. Daarenboven zijn er waar nodig in het presidium afspraken gemaakt over de spreektijd per fractie per onderwerp. Met name wordt dit gedaan voor de vergaderingen met betrekking tot de P&C cyclus. Daarenboven werden ter voorbereiding op de vergaderingen in het kader van de P&C cyclus aan de leden van de afstemmingsgroep financiën de gelegenheid gegeven om technische vragen te stellen met betrekking tot de voorliggende stukken. Daarnaast werd ten behoeve van de financiële commissie ook nog de mogelijkheid geboden om schriftelijk vragen te stellen. Hoewel er niet een direct causaal verband bestaat tussen deze werkwijze en een efficiënte wijze van vergaderen heeft het er zeker toe bijgedragen.

2017 gekwantificeerd

In 2017 bestond de gemeenteraad uit zes fracties; CDA, GroenLinks, PvdA, SP, VVD en Westerwolde Lokaal. De zetel van de PBB is onbezet gebleven.

In totaal zijn er 9 commissie- en 9 raadsvergaderingen gehouden.

De hoofdregel in de gemeentewet is, dat vergaderingen in het openbaar worden gehouden. Soms is het nodig, dat er achter gesloten deuren wordt vergaderd. In 2017 is er geen enkele commissie dan wel raad met gesloten deuren gehouden.

In 2017 is het seniorenconvent niet bijeen geweest. Daarmee is - 40 - aan het uitgangspunt dat het tijdsbeslag niet te groot mocht worden gestand gedaan.

Gezamenlijke bijeenkomsten met de fusiepartner Vlagtwedde.

In het kader van de gemeentelijke herindeling met de gemeente Vlagtwedde per ultimo 1 januari 2018 zijn de raden meerdere malen plenair bijeengeweest. In 2016 is een raadsgroep herindeling geformeerd. De raadswerkgroep bestond uit zes leden (drie van elke gemeente) en werd voorgezeten door een onafhankelijk voorzitter. De raadsgroep kwam periodiek bijeen om te praten over de voortgang van het herindelingsproces. Daarnaast had de raadsgroep periodiek overleg met de stuurgroep herindeling (bestaande uit de colleges en de gemeentesecretarissen) voor welke het een klankbord vormt.

Tevens zijn raadswerkgroepen in het leven geroepen die zich bezig houden met onderwerpen die te maken hebben met het raadsdomein.

In 2017 zijn de gezamenlijke raden 2 maal bijeen geweest om te spreken over aangelegenheden die de huishouding van de raad aangaan (inrichting griffie, vergaderstructuur, verordeningen). In een van beide bijenkomsten is aansluitend een besluitvormende raad gehouden waarin beide raden afzonderlijk van elkaar besluiten hebben genomen.

Ook zijn meerdere bijeenkomsten voor raadsleden georganiseerd rondom zaken die de herindeling aangingen en waar tevens raadsgroep en stuurgroep de gelegenheid kregen om aan de beide raden informatie te geven over de voortgang in het herindelingsproces.

Kunnen we Ja, we kunnen tevreden zijn want ook in 2017 is er gewerkt aan tevreden zijn? continue kwaliteitsverbetering en ook in 2017 is er op een efficiënte wijze vergaderd.

- 41 -

Deelprogramma 4.2 Bestuur

Portefeuillehouder J. Snijder -Hazelhoff

Beleidsstukken •Communicatienota gemeente Bellingwedde (2006)

Wat willen we 1.Het communicatiebeleid voor de gemeente Westerwolde bereiken? moet in hoofdlijnen klaar zijn. 2.Ten aanzien van de verschillende communicatiemiddelen voor de gemeente Westerwolde zijn de wensen en eisen inzichtelijk. Dit betreft bijvoorbeeld de nieuwe website, informatiepagina en het raadsnet. De genoemde middelen zijn in 2017 gereed om mee proef te draaien. 3.De verschillende belanghebbenden met betrekking tot de herindeling, zowel intern als extern, zijn goed geïnformeerd en betrokken bij de weg naar herindeling. 4.In 2017 is de nieuwe huisstijl van de gemeente Westerwolde grotendeels klaar om in gebruik te nemen.

Wat hebben we gedaan en bereikt? 1.Het communicatiebeleid voor de gemeente Westerwolde is op hoofdlijnen klaar. Inhoud moet in 2018 worden afgestemd op het collegeprogramma. Communicatiedoelstellingen leiden we af van de doelstellingen uit het collegeprogramma. 2.Wensen en eisen ten aanzien van de verschillende communicatiemiddelen, zoals de nieuwe gemeentepagina, zijn inzichtelijk. Voor zover mogelijk draaien we proef met deze middelen. Website en raadsnet zijn overgeheveld naar de portefeuille en werkgroep Dienstverlening. 3.De verschillende belanghebbenden m.b.t. de herindeling, zowel intern als extern, zijn geïnformeerd en betrokken bij de weg naar herindeling. Intern is men geïnformeerd en betrokken via intranet, kantinebijeenkomsten, info via managers en werkgroepen. Extern is men geïnformeerd via de WesterwoldeWeetjes op de gemeentepagina, het Lougblad, burgerpanel, inwonersbijeenkomsten, social media, website Bellingwedde en indirect via pers en communicatie van afdelingen. 4.De huisstijl voor Westerwolde is grotendeels klaar om in gebruik te nemen.

Kunnen we Wij hebben alle doelen gehaald en zijn tevreden over wat we tevreden zijn? hebben gedaan en wat we hebben bereikt.

- 42 -

Deelprogramma 4.3 Publiekszaken

Portefeuillehouder J. Snijder -Hazelhoff

Beleidsstukken •Landelijke Wet- en Regelgeving op het gebied van de Basis Registratie Persoonsgegevens (BRP) •Verordening BRP (2014), Reglement BRP (2014) •Informatiebeveiligingsplan BRP en waarde-documenten 2016

Wat willen we 1. Een klantgerichte dienstverlening aan onze klanten bereiken? (burgers, bedrijven en instellingen). 2. Het handhaven en verder verbeteren van de kwaliteit van het BRP-bestand en de Informatiebeveiliging naar een hoger niveau brengen.

Wat hebben we gedaan en bereikt? 1. In het kader van de herindeling per 01-01-2018 is een werkgroep gevormd voor het opzetten van een nieuwe frontoffice voor Westerwolde. 2. Jaarlijks vindt er een doorlopende controle plaats van het BRP-bestand: gegevenscheck bij melding van de burger aan de balie, adresonderzoeken plegen; bestandskwaliteitscontroles op de persoonslijsten, controles en rapportages inzake de informatiebeveiliging; in het kader van de Informatiebeveiliging heeft er per 1 oktober een (verplichte) zelfevaluatie BRP en Reisdocumenten plaatsgevonden; resultaat BRP 94,5%, resultaat Reisdocumenten 97,4%.

Kunnen we tevreden zijn? 1. Ja, de receptie en frontoffice burgerzaken zijn op een klantgerichte wijze een herkenbare ingang geweest voor de burger; 2. Ja, de controles werken positief op het BRP-bestand; de zelfevaluaties hebben een goede score behaald.

- 43 -

Deelprogramma 4.4 Intergemeentelijke samenwerking

Portefeuillehouder J. Snijder -Hazelh off

Beleidsstukken • Westerwolde is Cittaslow

Wat willen we 1. Een soepele overgang (beleid en bedrijfsvoering) per bereiken? 01-01-2018 naar de gemeente Westerwolde. 2. Een goede en efficiënte samenwerking tussen (Zuid/Oost-)Groninger gemeenten. 3. Een goede samenwerking met Duitse (buur-)gemeenten 4. Invulling geven aan het lidmaatschap van de Cittaslow community.

Wat hebben we 1. De realisatie van een goed functionerende gemeente gedaan en Westerwolde per 01-01-2018 is in de volle breedte bereikt? opgepakt en vordert met toenemend tempo. Het proces wordt bottom up en organisch vormgegeven waarmee direct een mooie basis voor de nieuwe organisatiecultuur wordt gelegd. 2. In het kader van het akkoord van Westerlee is met een cluster van gemeenten tot overeenstemming gekomen ten aanzien van de uitvoer van dit convenant. 3. De commissie grensoverschrijdende Contacten is bijeengekomen, de commissie voor Vrede en Vrijheid Rhede/Bellingwedde heeft de Friedenswoche mogelijk gemaakt, er is een grensoverschrijdende fietstocht georganiseerd en aan bijgedragen. 4. Naast het constructief participeren in de burgemeestersbijeenkomsten, heeft Westerwolde i.o. de jaarlijkse Cittaslow-dag georganiseerd. Ook is actief deelgenomen aan de International Assembly, wat veel inspiratie heeft opgeleverd op het gebied van onderwijs, gastvrijheid en slowtoerisme.

Kunnen we 1. Ja, het proces vordert met ambitie, kwaliteit en voldoende tevreden zijn? tempo en samenhang. 2. Ja, inmiddels is een zodanige basis gelegd dat gesproken kan worden van constructieve samenwerking op het gebied van de participatiewet. De verwachting is dat deze samenwerking zo solide blijkt dat de Staatssecretaris stevig wil participeren in de financiële consequenties. 3. Ja, ook in 2017 zijn de desbetreffende commissies weer actief geweest, zijn over en weer de nieuwjaarsbijeenkomsten bezocht, was Bellingwedde vertegenwoordigd op de Rhedermarkt en is de Friedenswoche georganiseerd. 4. Ja, Westerwolde i.o. heeft zich ook dit jaar een actief lid van de community betuigd. Met de organisatie van de jaarlijkse Cittaslow-dag is landelijk de kwaliteit naar een nieuw niveau getild. De eerste stappen voor een onderwijsproject zijn in samenwerking met IVN, het onderwijsveld en supporters gezet. Het lectoraat Krimp en leefomgeving van de Hanzehogeschool heeft een opzet gemaakt om de resultaten van Cittaslow in Westerwolde te kunnen meten. - 44 - Wat heeft het gekost? (bedragen x € 1.000)

Programma 4 Bestuur

Deelprogramma Realisatie Primitieve Begroting Realisatie Afwijking begroting ná wijziging t.o.v. begroting 2016 2017 2017 2017 ná wijziging V/N Baten 4.1 Raad en raadscommisses - - - 3 3 V 4.2 Bestuur - - - 90 90 V 4.3 Publiekszaken 175 142 183 194 11 V 4.4 Intergemeentelijke samenwerking 15 32 32 434 402 V Totale baten 190 174 215 721 506 V Lasten 4.1 Raad en raadscommisses 380 279 279 263 16 V 4.2 Bestuur 598 366 366 898 (532) N 4.3 Publiekszaken 506 294 324 316 9 V 4.4 Intergemeentelijke samenwerking 28 575 573 946 (374) N Totale lasten 1.513 1.514 1.542 2.424 (882) N

Gerealiseerd resultaat programma 4 vóór bestemming (1.323) (1.340) (1.327) (1.703) (376) N Onttrekkingen aan reserves (baten) - - - - - Stortingen in reserves (lasten) - - - - - Gerealiseerd resultaat programma 4 ná bestemming (1.323) (1.340) (1.327) (1.703) (376) N

Programma 4 Het nadelig verschil ad. € 376.000 ten opzichte van de gewijzigde begroting kan als volgt worden verklaard (indien de afwijking per product groter is dan € 25.000):

Baten

Raad en raadscommissies • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Bestuur • Vrijval voorziening pensioenverplichting 90.000 V Inc In verband met de actuariële herberekening van de pensioenverplichtingen per 31 december 2017 kan een bedrag van afgerond € 90.000 vrijvallen. De reden is lagere rekenrente.

Publiekszaken • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Intergemeentelijke samenwerking • Kosten herindeling 409.000 V Inc Betreft de bijdrage van de gemeente Vlagtwedde inzake de gemaakte kosten voor de herindeling. De gemeente Vlagtwedde is penvoerder. De herindelingsbijdrage zoals ontvangen via de algemene uitkering is doorbetaald aan de gemeente Vlagtwedde.

Lasten

Raad en raadscommissies • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Bestuur • Kosten voormalige collegeleden 510.000 N Inc Als gevolg van het hiaat in de pensioenvoorziening, welke is afgesloten bij een verzekeraar, is een extra storting noodzakelijk van € 117.000. Daarnaast is een extra - 45 - bedrag in de voorziening wachtgeld gestort van € 397.000 om de toekomstige verplichtingen tot en 2024 te kunnen voldoen.

Publiekszaken • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Intergemeentelijke samenwerking • Kosten herindeling 418.000 N Inc De door de gemeente Bellingwedde gemaakt lasten inzake de herindeling zijn gedeclareerd bij de gemeente Vlagtwedde. De gemeente Vlagtwedde is penvoerder.

Reservemutaties

Onttrekkingen (Baten)

• Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Stortingen (Lasten)

• Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Resultaatbestemming

• N.v.t.

Begrotingsrechtmatigheid De totale gerealiseerde lasten zijn € 882.000 hoger dan begroot. De overschrijding wordt voornamelijk veroorzaakt door de kosten van de herindeling. Hier staat een bijdrage van de gemeente Vlagtwedde tegenover. Tevens zijn extra middelen verantwoord om de pensioen- en wachtgeldverplichtingen op peil te brengen.

- 46 - Overzicht algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien

Algemene dekkingsmiddelen (bedragen x € 1.000)

Algemene dekkingsmidelen (AD) Realisatie Primitieve Begroting Realisatie Afwijking begroting ná wijziging t.o.v. begroting 2016 2017 2017 2017 ná wijziging V/N Baten Lokale heffingen 1.993 1.972 1.972 1.980 8 V Algemene uitkeringen 17.145 16.815 17.009 16.943 (66) N Dividend 43 18 18 26 8 V Saldo financieringsfunctie - - - - - Saldo kostenplaatsen - - - 176 176 V Algemene baten en lasten 563 107 148 76 (72) N Totale baten 19.745 18.912 19.147 19.201 54 V Lasten Lokale heffingen 463 418 418 390 28 V Algemene uitkeringen - - - - - Dividend - - - - - Saldo financieringsfunctie - (587) (587) (552) (35) N Saldo kostenplaatsen (640) (0) 220 302 (82) N Algemene baten en lasten 211 (310) (253) 302 (555) N Totale lasten 33 (479) (202) 442 (644) N

Resultaat AD vóór bestemming 19.711 19.391 19.349 18.759 (589) N Onttrekkingen aan reserves (baten) - - 34 16 (19) N Stortingen in reserves (lasten) 5 - - - - Resultaat AD ná bestemming 19.706 19.391 19.383 18.775 (608) N

Algemene dekkingsmiddelen Het nadelig verschil ad. € 609.000 ten opzichte van de gewijzigde begroting kan als volgt worden verklaard (indien de afwijking per product groter is dan € 25.000):

Baten

Lokale heffingen • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Algemene uitkeringen • Algemene uitkering oude jaren 37.000 N Inc De afrekening van oude jaren zijn € 37.000 lager dan begroot. De afrekening over 2016 is na de meicirculaire 2017 naar beneden bijgesteld (€ 44.000).

Dividend • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Saldo financieringsfunctie • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Saldo kostenplaatsen • Gedetacheerd/uitgeleend personeel 87.000 V Inc De totale opbrengst inzake gedetacheerd personeel bedraagt € 87.000 hoger dan geraamd.

• Inkomensoverdrachten overige instellingen 72.000 V Inc

Algemene baten en lasten • ‘Benen Op Tafel-sessie’ BOT-maatregel 67.000 N Inc - 47 - De BOT-maatregel heeft betrekking op de dekking van het opleidingsbudget uit de herindelingsmiddelen. De lasten die gemaakt zijn in het kader van de herindeling zijn gedeclareerd bij de gemeente Vlagtwedde. Eventuele opleidingskosten maken daar onderdeel vanuit.

Lasten

Lokale heffingen • Wet WOZ-uitvoering – inzet personeel van derden 30.000 V Inc Naast de detachering van de medewerkers van de gemeente Vlagtwedde heeft een tijdelijke inhuur plaatsgevonden van een externe medewerker voor 2 maanden. Per saldo blijven de uitgaven € 30.000 binnen het budget.

Algemene uitkeringen • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Dividend • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Saldo financieringsfunctie • Treasury 35.000 N Inc De werkelijke betaalde rente blijft met € 32.000 binnen het budget. De voornaamste reden is de lage rentelasten voor het aantrekken van kort geld (kasgeldleningen).

Saldo kostenplaatsen • Diverse lasten 83.000 N Inc

Het saldo kan hoofdzakelijk worden verklaard door de niet functioneel doorbelaste kosten inzake salarissen en sociale lasten (€ 268.000 – voordeel), ingeleend personeel (€ 208.000 – nadeel), overige goederen en diensten (€ 100.000 – nadeel) alsmede rentelasten (€ 29.000 – nadeel).

Algemene baten en lasten • Geraamde onderuitputting 272.000 N Inc Het geraamde budget betreft verwachte onderuitputting op diverse posten door de hele begroting. Hiervan is € 100.000 structureel opgenomen in de begroting en heeft € 122.500 betrekking op lonen en sociale lasten. Tevens worden bestaande budgetten ‘toegerekend’ aan het budget Onderwijs Achterstanden beleid (OAB) ad € 50.000. De praktijk is dat we naast de bestaande budgetten geen andere budgetten kunnen toerekenen aan deze subsidie.

• Stormschade 97.000 N Inc De stormschade in 2017 heeft globaal € 97.000 aan lasten met zich mee gebracht. Voor deze extra last is geen budget in de begroting opgenomen.

• Dotatie voorziening dubieuze debiteuren 145.000 N Inc In 2017 is totaal € 170.000 toegevoegd aan de voorziening dubieuze debiteuren. De toevoeging kan als volgt worden gesplitst: 1. Belastingdebiteuren 88.000 2. Debiteuren sociale zaken 76.000 3. Debiteuren algemeen 6.000

Reservemutaties

Onttrekkingen (Baten)

• Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

- 48 -

Stortingen (Lasten)

• Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Resultaatbestemming

Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

- 49 - Onvoorzien, overhead en VpB Realisatie Primitieve Begroting Realisatie Afwijking begroting ná wijziging t.o.v. begroting 2016 2017 2017 2017 ná wijziging V/N Baten Onvoorzien - - - - - Overhead 0 137 137 138 2 V VpB - - - - - Totale baten 0 137 137 138 2 V Lasten Onvoorzien - 48 30 - 30 V Overhead 586 3.208 3.208 3.594 -386 N VpB - - - - - Totale lasten 586 3.256 3.238 3.594 (356) N

Resultaat vóór bestemming (585) (3.119) (3.101) (3.456) (355) N Onttrekkingen aan reserves (baten) - - - - - Stortingen in reserves (lasten) - - - - - Resultaat ná bestemming (585) (3.119) (3.101) (3.456) (355) N

Onvoorzien, overhead en VpB Het nadelig verschil ad. € 355.000 ten opzichte van de gewijzigde begroting kan als volgt worden verklaard (indien de afwijking per product groter is dan € 25.000):

Baten

Onvoorzien • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Overhead • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Vennootschapsbelasting (VpB) • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Lasten

Onvoorzien • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Overhead • Loonkosten gemeentesecretaris 307.000 N Inc Met de gemeentesecretaris is in 2017 een beëindigingsregeling overeengekomen.

Vennootschapsbelasting (VpB) • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Reservemutaties

Onttrekkingen (Baten)

Onvoorzien • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Overhead • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Vennootschapsbelasting (VpB) • Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

- 50 - Stortingen (Lasten)

• Er zijn geen afwijkingen groter dan € 25.000.

Resultaatbestemming

Niet van toepassing.

Begrotingsrechtmatigheid Overhead De totale gerealiseerde lasten zijn € 386.000 hoger dan begroot. Voor de overschrijding van de lasten is géén begrotingswijziging vastgesteld. De overschrijving wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door de loonkosten van de secretaris.

Beleidsindicatoren

Met de wijziging van het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) van 5 maart 2016 is de gemeente voortaan gehouden om in de programmabegroting de maatschappelijke effecten die met de verschillende programma’s worden beoogd of gerealiseerd, toe te lichten aan de hand van beleidsindicatoren. In de Regeling van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties van 24 maart 2016 zijn 39 verplicht op te nemen beleidsindicatoren benoemd.

Onderstaande gegevens zijn gedownload (dd. 23 april 2018) van de website www.waarstaatjegemeente.nl. De gemeente hoeft geen extra inspanning te leveren als de bronhouder de gegevens niet verstrekt heeft. De beleidsindicatoren 1 t/m 5 (zie programma 4) worden bij de gemeenten zelf berekend.

Gegroepeerd naar programma geven de beleidsindicatoren het volgende beeld:

- 51 - Programma 1 Indicator eenheid periode Bellingwedde Groningen (Prov.) bron omschrijving De som van het aantal personen van 0 tot 20 jaar en 65 jaar of ouder in Demografische druk % 2017 82,5 65,5 CBS - Bevolkingsstatistiek verhouding tot de personen van 20 tot 65 jaar. Gezondheidsmonitor volwassenen (en Het percentage niet-wekelijks sporters t.o.v. bevolking van 19 jaar en ouderen), GGD’en, CBS en ouder. Bevolking van 19 jaar en ouder dat niet minstens één keer per week % Niet-sporters % 2016 61,2 52,3 RIVM aan sport doet. Banen per 1.000 inw 15-64jr 2017 463,4 707 LISA Het aantal banen, per 1.000 inwoners in de leeftijd van 15-64 jaar. Het percentage van de werkzame beroepsbevolking ten opzichte van de Netto arbeidsparticipatie % 2016 58,2 62,7 CBS - Arbeidsdeelname (potentiële) beroepsbevolking. eerste half jaar Bijstandsuitkeringen per 1.000 inw 18jr eo 2017 41,5 55,5 CBS - Participatiewet Het aantal personen met een bijstandsuitkering, per 1.000 inwoners. eerste half jaar Het aantal reintegratievoorzieningen, per 1.000 inwoners in de leeftijd van Aantal re-integratievoorzieningen per 1.000 inw 15-65jr 2017 52,1 42,4 CBS - Participatiewet 15-64 jaar Aantal per 1.000 inwoners in de betreffende bevolkingsgroep. Een maatwerkarrangement is een vorm van specialistische ondersteuning Wmo-cliënten met een eerste half jaar CBS - Monitor Sociaal binnen het kader van de Wmo. Voor de Wmo gegevens geldt dat een maatwerkarrangement per 1.000 inw 2017 85 60 Domein WMO referentiegemiddelde gebaseerd is op aantal deelnemende geme Verwey Jonker Instituut - Het percentage kinderen tot 18 jaar dat in een gezin leeft dat van een % Kinderen in armoede % 2015 5,73 8,47 Kinderen in Tel bijstandsuitkering moet rondkomen. Verwey Jonker Instituut - % Jeugdwerkloosheid % 2015 1,52 2,19 Kinderen in Tel Het percentage werkeloze jongeren (16-22 jaar). Voortijdige schoolverlaters totaal DUO - Dienst Uitvoering Het percentage van het totaal aantal leerlingen (12 - 23 jaar) dat voortijdig, (VO + MBO) % % 2016 2 1,7 Onderwijs dat wil zeggen zonder startkwalificatie, het onderwijs verlaat. Het aantal leerplichtigen dat niet staat ingeschreven op een school, per Absoluut verzuim per 1.000 inw. 5-18 jr 2017 0,89 1,26 Ingrado 1.000 inwoners lft. 5-18 jaar. Het aantal leerplichtigen dat wel staat ingeschreven op een school, maar Relatief verzuim per 1.000 inw. 5-18 jr 2017 23,07 29,6 Ingrado ongeoorloofd afwezig is, per 1.000 inwoners lft. 5-18 jaar. % van alle jongeren tot eerste half jaar CBS - Beleidsinformatie Het percentage jongeren tot 18 jaar met jeugdhulp ten opzicht van alle Jongeren met jeugdhulp 18 jaar 2017 11 10,7 Jeugd jongeren tot 18 jaar. eerste half jaar CBS - Beleidsinformatie Het percentage jongeren (12-22 jaar) met een jeugdreclasseringsmaatregel Jongeren met jeugdreclassering % 2017 - 0,4 Jeugd ten opzichte van alle jongeren (12-22 jaar). tweede half jaar CBS - Beleidsinformatie Het percentage jongeren tot 18 jaar met een jeugdbeschermingsmaatregel Jongeren met jeugdbescherming % 2016 1,7 1,3 Jeugd ten opzichte van alle jongeren tot 18 jaar.

- 52 - Programma 2 Indicator eenheid periode Bellingwedde Groningen (Prov.) bron omschrijving aantal per 1.000 ABF - Systeem Nieuwbouw woningen woningen 2015 0,2 5,3 Woningvoorraad Het aantal nieuwbouwwoningen, per 1.000 woningen. CBS - Statistiek Fijn huishoudelijk restafval kg per inwoner 2016 134 ? Huishoudelijk afval Niet gescheiden ingezameld huishoudelijk afval. Rijkswaterstaat Hernieuwbare elektriciteit is elektriciteit die is opgewekt uit wind, Hernieuwbare elektriciteit % 2015 3,2 11,3 Klimaatmonitor waterkracht, zon of biomassa. Winkeldiefstal per 1.000 inwoners aantal per 1.000 2017 ? ? CBS - Diefstallen Het aantal winekdiefstallen per 1.000 inwoners. Diefstal uit woning per 1.000 aantal per 1.000 inwoners inwoners 2017 ? ? CBS - Diefstallen Het aantal diefstallen uit woningen, per 1.000 inwoners. Het aantal geweldsmisdrijven, per 1.000 inwoners. Voorbeelden van geweldsmisdrijven zijn seksuele misdrijven, levensdelicten zoals moord en Geweldsmisdrijven per 1.000 aantal per 1.000 CBS - Geregistreerde doodslag en dood en lichamelijk letsel door schuld (bedreiging, inwoners inwoners 2017 3,9 5,8 criminaliteit & Diefstallen mishandeling, etc.). Vernieling en beschadiging per aantal per 1.000 CBS - Geregistreerde 1.000 inwoners inwoners 2017 3,3 5,8 criminaliteit & Diefstallen Het aantal vernielingen en beschadigingen, per 1.000 inwoners. Verwijzingen Halt per 10.000 aantal per 10.000 inw 12- inwoners van 12-17 jaar 17jr 2016 33 113 Bureau Halt Verwijzingen Halt per 10.000 inwoners van 12-17 jaar Verwey Jonker Instituut - Het percentage jongeren (12-21 jaar) dat met een delict voor de rechter is Jongeren met delict voor rechter % 2015 1,24 1,31 Kinderen in Tel verschenen. Het aantal hardekern jongeren, per 10.000 inwoners in de leeftijd van 12-24 jaar. Deze indicator is onderdeel BBV en komt te vervallen. Bij de eerstvolgende Korps Landelijke herziening van de ministeriële regeling wordt deze indicator van Hardekern jongeren per 10.000 inw 12-14jr 2014 0 0,6 Politiediensten (KLPD) Waarstaatjegemeente.nl gehaald. Verkeersongeval met motorvoertuig als aandeel van het totaal aantal ongevallen die leiden tot ziekenhuisopnamen. Ziekenhuisopname nav Deze indicator is onderdeel BBV en komt te vervallen. Bij de eerstvolgende verkeersongeval met herziening van de ministeriële regeling wordt deze indicator van motorvoertuig % 2015 5 6 VeiligheidNL Waarstaatjegemeente.nl gehaald. Vervoersongeval met fietser als aandeel van het totaal aantal ongevallen die leiden tot ziekenhuisopnamen. Deze indicator is onderdeel BBV en komt te vervallen. Bij de eerstvolgende Ziekenhuisopname nav herziening van de ministeriële regeling wordt deze indicator van vervoersongeval met fietser % 2015 5 9 VeiligheidNL Waarstaatjegemeente.nl gehaald.

- 53 - Programma 3 Indicator eenheid periode Bellingwedde Groningen (Prov.) bron omschrijving Het aantal vestigingen van bedrijven, per 1.000 inwoners in de leeftijd van Vestigingen per 1.000 inw 15-64jr 2017 143,3 117,3 LISA 15-64 jaar. De functiemengingsindex (FMI) weerspiegelt de verhouding tussen banen en woningen, en varieert tussen 0 (alleen wonen) en 100 (alleen werken). Functiemenging % 2017 37,7 49,9 LISA Bij een waarde van 50 zijn er evenveel woningen als banen.

Programma 4 Indicator eenheid periode Bellingwedde Groningen (Prov.) bron omschrijving Woonlasten Het gemiddelde totaalbedrag in euro's per jaar dat een éénpersoonshuishouden euro 2017 845 682 COELO, Groningen éénpersoonshuisouden betaalt aan woonlasten. Woonlasten Het gemiddelde totaalbedrag in euro's per jaar dat een meerpersoonshuishouden euro 2017 909 755 COELO, Groningen meerpersoonshuisouden betaalt aan woonlasten. CBS - Statistiek Waarde WOZ-waarde woningen dzd euro 2013 169 168 Onroerende Zaken De gemiddelde WOZ waarde van woningen. CBS - Statistiek Waarde WOZ-waarde woningen dzd euro 2014 162 159 Onroerende Zaken De gemiddelde WOZ waarde van woningen. CBS - Statistiek Waarde WOZ-waarde woningen dzd euro 2015 156 155 Onroerende Zaken De gemiddelde WOZ waarde van woningen. CBS - Statistiek Waarde WOZ-waarde woningen dzd euro 2016 160 155 Onroerende Zaken De gemiddelde WOZ waarde van woningen. CBS - Statistiek Waarde WOZ-waarde woningen dzd euro 2017 163 157 Onroerende Zaken De gemiddelde WOZ waarde van woningen. gegevens niet Formatie Fte per 1.000 inwoners 2017 10,3 beschikbaar Gemeente Bellingwedde Aantal in formatieplan Fte's per 1.000 inwoners per 31-12-2017 gegevens niet gegevens niet Bezetting Fte per 1.000 inwoners 2017 beschikbaar beschikbaar Gemeente Bellingwedde Aantal werkelijke Fte's per 1.000 inwoners per 31-12-2017 gegevens niet Apparaatskosten Kosten per inwoner 2017 631 beschikbaar Gemeente Bellingwedde Organisatiekosten per inwoners in Euro's % van de totale lasten gegevens niet Externe inhuur inhuur + Loonsom 2017 17,90% beschikbaar Gemeente Bellingwedde Inhuur van een private organisatie met winstoogmerk gegevens niet Overhead % van de totale lasten 2017 11,60% beschikbaar Gemeente Bellingwedde Kosten overhead in % van de totale kosten

- 54 -

Paragrafen

- 55 - Paragraaf 1: Lokale belastingen en heffingen

De lokale heffingen vormen naast de algemene uitkering uit het gemeentefonds, een belangrijke inkomstenbron van de gemeente. Deze paragraaf geeft een overzicht van de diverse lokale heffingen en belastingen op hoofdlijnen. Daarnaast wordt aangegeven welk beleid de gemeente in 2017 heeft gevoerd ten aanzien van de lokale heffingen en de kwijtschelding hiervan.

2. Overzicht van de lokale heffingen Het merendeel van de lokale inkomsten in 2017 bestaat uit de onroerende- zaakbelastingen (35,5%), afvalstoffenheffing (21,9%) en rioolheffing (34,0%). Onderstaande tabel geeft weer welke opbrengsten uit lokale heffingen zijn gerealiseerd als dekkingsmiddelen in de jaarrekening. Ten opzichte van de begroting 2017 zijn de gerealiseerde inkomsten 2017 gemiddeld 0,5% lager dan geraamd.

Opbrengsten van lokale belastingen en heffingen (bedragen X € 1.000 ) Begroting ná Realisatie wijziging Realisatie % afwijking t.o.v. 2016 2017 2017 begroting 2017 Onroerende zaakbelasting: - eigenaren 1.450 1.432 1.430 -0,1% - gebruikers 133 134 129 -3,7% - totaal 1.583 1.566 1.559 -0,4% Afvalstoffenheffing 907 980 959 -2,1% Rioolheffing 1.431 1.506 1.491 -1,0% Bouw- en overige leges 20 70 69 -1,4% Secretarieleges 175 188 200 +9,3% Forensenbelasting 18 16 17 +6,3% Toeristenbelasting 77 81 89 +9,9% Begrafenisrechten 2 5 4 -20,0% Totaal 4.211 4.407 4.388 -0,5%

3. Ontwikkeling van de lokale lasten

3.1 Onroerendezaakbelastingen De OZB kan gesplitst worden in een eigenarenbelasting en een gebruikersbelasting. De gebruikersbelasting wordt alleen geheven van niet-woningen. De gemeente bepaalt het bedrag dat de belastingplichtigen moeten betalen, op basis van de waarde van de onroerende zaak. De waarderingsgrondslagen worden jaarlijks vastgesteld, volgens de regels in de Wet Waardering Onroerende Zaken (Wet WOZ). De aanslagen OZB voor het jaar 2017 zijn gebaseerd op de taxaties na peildatum 1 januari 2016. Het tarief bedraagt een percentage van de WOZ-waarde.

3.2 Afvalstoffenheffing De afvalstoffenheffing bestaat uit een vastrechtgedeelte en een variabel gedeelte. De hoogte van de aanslagen van het variabele gedeelte is afhankelijk van het aantal ledigingen. Met betrekking tot de afvalstoffenheffing is het beleid dat de tarieven in principe kostendekkend dienen te zijn. Voor de berekening van het vaste- en het variabele deel van het tarief wordt zoveel mogelijk aansluiting gezocht bij de kosten die aan het vaste- en variabele deel kunnen worden toegerekend.

3.3 Rioolheffing De rioolheffing wordt geheven van de zakelijke gerechtigde c.q. eigenaar van een object, welke direct dan wel indirect is aangesloten op het gemeentelijke rioleringsstelsel. - 56 - In het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) is vastgelegd dat de tarieven trendmatig met 3% dienen te worden verhoogd. Uitgangspunt is dat het tarief van de rioolheffing kostendekkend is voor de huidige en toekomstige uitgaven voor onderhoud en vervanging van het rioolnet.

Overige tarieven

Bouw- en overige leges Met de invoering van de Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (Wabo) is de legesverordening geheel anders van opzet geworden. Alleen de bouw gerelateerde leges vallen nu nog onder deze term. Het aantal aanvragen is verminderd, terwijl ook het aantal bouwaanvragen is teruggelopen. Onder de overige leges vallen onder meer aanvragen om vergunning van: in- en uitrit, kap, prostitutie, horeca, evenementen, kansspelen, standplaatsen e.d. In de begroting voor 2017 is voor genoemde leges een bedrag opgenomen van € 70.000. De werkelijke opbrengsten zijn nagenoeg gelijk aan de begroting.

Secretarieleges Het tarief voor de secretarieleges is in het begrotingsjaar 2017 verhoogd met het in de perspectiefnota 2017 gehanteerde percentage van 1,5%.

Toeristenbelasting Het tarief voor de toeristenbelasting is voor het jaar 2017 net als in 2016 vastgesteld op € 0,75 per persoon per overnachting.

Forensenbelasting Het tarief van de forensenbelasting is voor het begrotingsjaar 2017, evenals in 2016, vastgesteld op € 325.

4. Kwijtscheldingsbeleid Huishoudens met een inkomen op minimumniveau (jaarlijks vindt een inkomens- en vermogenstoets plaats) komen in de gemeente Bellingwedde in aanmerking voor geheel of gedeeltelijke kwijtschelding van lokale belastingen en heffingen. In verreweg de meeste gevallen heeft de kwijtschelding betrekking op de afvalstoffenheffing. Naast het vastrecht wordt maximaal voor 10 ledigingen van het restafval en 5 ledigingen GFT kwijtschelding verleend. De kosten van onder meer de hierboven genoemde bouw-, overige- en secretarie leges komen niet voor kwijtschelding in aanmerking. Kwijtschelding wordt verleend op basis van 100% van de bijstandsnorm, waarbij tevens een vermogenstoets plaats heeft. Afhankelijk van de inkomens- en vermogenstoets worden de woonlasten voor minima geheel of gedeeltelijk kwijtgescholden. In de begroting 2017 is een bedrag opgenomen van € 45.000 aan kwijt te schelden lokale heffingen. Het uiteindelijke kwijtscheldingsbedrag voor 2017 bedroeg € 48.000.

- 57 - Paragraaf 2: Risico’s en weerstandsvermogen

Inleiding De risicoparagraaf is één van de verplichte paragrafen in de begroting (artikel 9 Besluit Begroting en Verantwoording BBV). Onder weerstandsvermogen wordt in algemene zin verstaan de mogelijkheid om tegenvallers op te vangen. Het weerstandsvermogen van de gemeente Bellingwedde wordt bepaald door twee componenten: de (financiële) risico’s en de weerstandscapaciteit om deze risico’s op te vangen. Er is geen wettelijke grondslag die een minimum of maximum aan weerstandscapaciteit voorschrijft.

Het doel van deze paragraaf is te komen tot een actualisatie van het weerstandsvermogen waarbij tevens vooruit gekeken wordt: is op grond van de informatie uit de voorliggende jaarstukken de (bijgestelde) weerstandscapaciteit voldoende om de voor 2017 geïnventariseerde risico’s op te vangen?

Weerstandscapaciteit Onder weerstandscapaciteit wordt verstaan: het geheel aan financiële middelen dat beschikbaar is en aangewend kan worden om mogelijke risico’s en omstandigheden op te vangen. De aanwezigheid van weerstandscapaciteit is belangrijk om te voorkomen dat ongewenste beleidswijzigingen moeten worden doorgevoerd indien zich niet afgedekte risico’s voordoen. De weerstandscapaciteit bestaat uit de volgende onderdelen: - (stille) reserves - bedrag voor onvoorzien - begrotingsruimte - onbenutte belastingcapaciteit - grondexploitaties

Reserves De weerstandscapaciteit wordt in eerste instantie gevormd door de algemene reserve . Het saldo van deze reserve bedraagt eind 2017 € 1.217.000 (exclusief resultaatbestemming).

De bestemmingsreserves (€ 1.381.000 eind 2017) zijn min of meer vastgelegd door concrete raadsbesluiten. Daar bij de vaststelling van de Nota Reserves en Voorzieningen Bellingwedde 2012 de reserves kritisch bekeken zijn, is een heroverweging van deze bestemmingsreserves door de raad in de praktijk niet reëel. De bestemmingsreserves worden daarom niet toegevoegd aan de weerstandscapaciteit.

Stille reserves zijn reserves die ontstaan doordat de waarde in het economische verkeer hoger is dan de boekwaarde op de gemeentelijke balans. Er is in 2012 een inventarisatie gemaakt van de panden in eigendom van de gemeente. Van de gemeentelijke panden is vervolgens gekeken naar het verschil tussen de boekwaarde en de WOZ-waarde. Dit totale verschil is becijferd op 1,8 miljoen. Dit houdt in dat de WOZ-waarden van de gemeentelijke eigendommen 1,8 miljoen hoger liggen dan de boekwaarde. Deze inventarisatie is begin 2014 geactualiseerd waarbij geen materiële afwijkingen zijn geconstateerd. In hoeverre dit bedrag toe te voegen is aan de weerstandscapaciteit is mede afhankelijk van de vraag of en op welke termijn dergelijke panden direct opbrengst kunnen genereren d.w.z. te verkopen zijn. Wel geeft het genoemde bedrag een indicatie van de stille reserves. In de berekening van de weerstandscapaciteit gaan we uit van 50% van de omvang van de stille reserves (€ 900.000).

De reserves maken onderdeel uit van de incidentele weerstandscapaciteit: zij kunnen alleen incidentele financiële risico’s opvangen.

- 58 -

Onvoorzien In de begroting 2017 is een post “onvoorzien” opgenomen ter hoogte van structureel € 47.000 (globaal € 5 per inwoner) teneinde kleinere onvoorziene financiële tegenvallers op te vangen.

Begrotingsruimte Een eventueel aanwezig positief begrotingssaldo kan ingezet worden ter dekking van eventuele financiële tegenvallers. Het begrote resultaat bedraagt voor 2017 positief € 58.000. Het resultaat van de jaarrekening 2017 is ruim negatief.

Onbenutte belastingcapaciteit Door een verhoging van de tarieven van met name de OZB, afvalstoffenheffing en rioolheffing kan de gemeente eventuele structurele financiële risico’s en tekorten dekken. Voor de afvalstoffenheffing en de rioolheffing geldt dat de begrote opbrengst maximaal kostendekkend mag zijn. Aangezien deze tarieven voor 100% de kosten dekken, is de onbenutte belastingcapaciteit van Bellingwedde hier nihil. Dit betekent dat voor de gemeente Bellingwedde de OZB het belangrijkste instrument is om structurele tegenvallers op te vangen. Daarbij heeft de gemeente te maken met een door het rijk jaarlijks vast te stellen macronorm die bepaald met welk percentage de tarieven hier kunnen stijgen. Gezien de hoogte van deze norm in het verleden (max. 3%) zijn de mogelijkheden hier naar verwachting beperkt.

Weerstandscapaciteit gemeente Bellingwedde Inc./ Onderdelen: Bedrag Struc. * Algemene reserve (stand eind 2017) € 1.217.000 Inc. * Stille reserves € 900.000 Inc. * Onvoorzien € 38.000 Struc. * Begrotingsruimte € - Inc. * Onbenutte belastingcapaciteit € - Struc. Totaal beschikbaar voor 2017 € 2.155.000

Risico’s De in de paragraaf Weerstandsvermogen vermelde risico’s bevatten een omschrijving en inventarisatie van alle redelijk voorzienbare risico’s waarvoor geen voorzieningen zijn gevormd en die van materiële betekenis zijn in relatie tot het balanstotaal of de financiële positie. De inventarisatie is opgesteld bij het opmaken van de begroting 2017 en zal bij het opstellen van de begroting 2018 in de nieuwe gemeente geactualiseerd worden. Doordat de gemeente Bellingwedde 2018 ophoudt te bestaan is bij de risico- inventarisatie met name naar de risico’s gekeken die tot en met het jaar 2017 lopen. In het kader van de herindeling is het niet uitgesloten dat politieke ambtsdragers geen emplooi vinden in de nieuwe gemeente. Eventuele kosten die hieruit voortvloeien zullen ten laste van 2017 komen.

De volgende groepen van risico’s kunnen worden onderscheiden: - open einde regelingen - algemene uitkering gemeentefonds - gemeenschappelijke regelingen - bedrijfsvoering - onderhoud kapitaalgoederen - grondexploitaties

Open einde regelingen Bij een open einde regeling ontvangt de gemeente een vast bedrag van het rijk om de betreffende (wettelijk verplichte) regeling uit te voeren. Dit betekent dat eventuele tekorten voor rekening van de gemeente zijn. De Participatiewet (bijstand), de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo, inclusief nieuwe taken vanuit de AWBZ), de - 59 - jeugdzorg zijn open einde regelingen.

Voor de Participatiewet ligt de focus in 2017 op het beheersen van het bijstandsvolume door de inzet van re-integratie van werkzoekenden naar betaald werk. Het financieel risico op de re-integratietaken is niet relevant, omdat contractueel met Vlagtwedde is overeengekomen dat het Rijksbudget leidend is en niet overschreden mag worden. Voor de Participatiewet en de overige inkomen gerelateerde voorzieningen geldt dat een tekort tot maximaal 7,5% van het budget voor rekening van de gemeente komt. Dit betekent dat Bellingwedde hier in 2017 een risico van maximaal rond € 200.000 loopt. Daarnaast ligt de focus op het terugdringen van de tekorten van de voormalige Wet Sociale Werkvoorziening’ (WSW). De WSW wordt uitgevoerd door de gemeenschappelijke regeling Synergon, waar ook de gemeenten Oldambt en Pekela in deelnemen. De gemeentelijke bijdrage aan Synergon is opgenomen in de begroting. Mocht deze bijdrage onvoldoende blijken, dan dragen de drie gemeenten naar evenredigheid bij in het tekort. Dit risico wordt bij het onderdeel ‘Samenwerkingsverbanden en verbonden partijen’ ingeschat op € 300.000.

Algemene uitkering gemeentefonds Wij zijn heel goed in staat om de effecten van de gepubliceerde circulaires te vertalen naar de situatie van Bellingwedde, ook in meerjarig perspectief. We hebben echter geen grip op de daadwerkelijke ontwikkeling van de algemene uitkering. De werkelijke algemene uitkering wijkt vaak af van de afgegeven prognoses in de circulaire. Dit heeft onder andere te maken met niet voorziene economische ontwikkelingen die doorwerken in het gemeentefonds alsmede besluitvorming in Den Haag. Daarbij zijn afwijkingen ten opzichte van de ramingen die op kunnen lopen tot € 300.000 in 2017 ( en nog hogere bedragen in meerjarenperspectief) niet uit te sluiten.

Samenwerkingsverbanden en verbonden partijen Bellingwedde neemt deel in verschillende samenwerkingsverbanden zoals Synergon, de Volkskredietbank, de Muziekschool Oost-Groningen (opgeheven per 1 januari 2017), Omgevingsdienst Groningen, Regionale Brandweer en GRID N.V. Samen met andere deelnemers is onze gemeente verantwoordelijke voor de mogelijke exploitatietekorten van deze diverse samenwerkingsverbanden. Het risico bedraagt globaal € 300.000.

Bedrijfsvoering De gemeentelijke bedrijfsvoering brengt altijd een zeker financieel risico met zich mee door onvoorziene omstandigheden, incidentele niet voorziene mee- en tegenvallers, mogelijke aansprakelijkheidstelling en de onmogelijkheid om uitvoeringskosten van te voren exact in te schatten. Het gaan hier gaan om zaken als bijvoorbeeld de verhoging van pensioenpremies en het aanpakken van terreinen met verontreinigde grond. Daarnaast loopt de gemeente risico door toenemende (belasting)regelgeving vanuit het rijk en juridisering van de samenleving. Hierdoor dient redelijkerwijs rekening gehouden te worden met begrotingsafwijkingen tot globaal € 300.000. De gemeente zit wettelijk vast aan met name wachtgeld- en pensioenverplichtingen richting politieke ambtsdragers. Deze verplichtingen kunnen ontstaan na gemeenteraadsverkiezingen. Het is inherent aan het politieke bedrijf dat deze risico’s die op kunnen lopen tot rond € 200.000 aan incidentele extra kosten vooraf niet exact in te schatten zijn.

Onderhoud kapitaalgoederen Ingaande 2013 zijn op basis van de vastgestelde nota’s Groot Wegenonderhoud en Bruggenonderhoud de budgetten op een niveau gekomen waarmee een structureel aanvaardbaar onderhoudsniveau bereikt wordt. Dit neemt niet weg dat ook bij een adequaat wegenonderhoud zich onvoorziene calamiteiten kunnen voordoen (incidenteel risico van globaal € 100.000).

Grondexploitaties De gemeente Bellingwedde heeft investeringen gedaan in de gronden ‘Blouw’ in het

- 60 - centrum van Blijham en in de ontwikkeling bij het Dorpsplein bij de Meet in Bellingwolde. Het netto investeringsbedrag bedraagt eind 2017 rond € 108.000 Deze investeringen dienen terugverdiend te worden middels het doorverkopen van percelen grond aan ontwikkelende partijen (Bellingwedde). In deze risicoraming gaan wij veiligheidshalve uit van een conservatieve inschatting, waar het risico maximaal de boekwaarde van de reeds gedane investeringen bedraagt (€ 108.000).

Bovenstaande risico’s zijn voor het jaar 2017 geïnventariseerd in onderstaande tabel:

Inventarisatie risico’s gemeente Bellingwedde 2017 Indicatie omvang en risico minimumbedrag maximumbedrag Inc./str. Open einde regelingen: •Participatiewet (uitkeringen) € 100.000 V -/- € 200.000 N Inc. •WMO - -/- € 100.000 N Str. •Jeugdzorg - -/- € 100.000 N Str. •Participatiewet (re-integratie) - - Str. Algemene uitkering gemeentefonds: € 150.000 V -/- € 300.000 N Inc. Samenwerkingsverbanden: •Bijdrage in tekorten - -/- € 300.000 N Str. Bedrijfsvoering: •Toenemende regelgeving en juridisering - -/- € 300.000 N Inc. •Wachtgeld politieke ambtsdragers - -/- € 200.000 N Inc. Onderhoud kapitaalgoederen: •Onvoorziene tegenvallers - -/- € 100.000 N Inc. Grondexploitaties: •Tegenvallende verkoopopbrengsten - -/- € 108.000 N Inc. Totaal € 250.000 V -/- € 1. 708 .000 N

V=Voordeel, N=Nadeel, Inc.=Incidenteel, Str.=Structureel

De risico’s variëren globaal tussen een voordeel van € 250.000 en een nadeel van € 1.708.000. Deze bedragen zullen echter alleen gerealiseerd worden als alle voor- of nadelen gelijktijdig in hun volle omvang gerealiseerd zullen worden. Dit is onwaarschijnlijk.

Evaluatie en beleid ten aanzien van de aanwezige weerstandscapaciteit De gemeente Bellingwedde heeft geen Nota Weerstandsvermogen waarin de beleidsuitgangspunten met betrekking tot het omgaan met het weerstandsvermogen zijn vastgelegd. Ingaande de programmabegroting 2013 is een bovengenoemde opstelling gemaakt. Benadrukt wordt dat deze tabel de risico’s weergeeft voor het jaar 2017, die gedekt moeten worden uit met name de aanwezige reserves. Er wordt in deze interpretatie geen rekening gehouden met het onderscheid tussen incidentele en structurele weerstandscapaciteit. De reserves kunnen alleen dienen om incidentele risico’s (de tegenvallers voor het jaar 2017) op te vangen.

Eindconclusie Het maximale eigen risico op basis van de huidige inventarisatie voor 2017 bedraagt € 1.708.000. De middelen om deze risico’s in 2017 op te kunnen vangen, bestaande uit de algemene reserve, de stille reserves, bedrag onvoorzien en het begrotingsoverschot 2017, bedragen afgerond € 2,5 miljoen. Rekening houdend met het jaarrekeningresultaat 2017 kan worden geconcludeerd kan worden dat het weerstandsvermogen onvoldoende is.

Met ingang van het begrotingsjaar 2017 dienen in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheer verplicht een 5-tal kengetallen opgenomen te worden, alsmede een beoordeling van de onderlinge verhouding tussen de kengetallen in relatie tot de - 61 - financiële positie (wijziging BBV). De kengetallen zijn in onderstaande tabel weergegeven:

Kengetallen financiële positie Begroting 2017 Verloop van de kengetallen Kengetallen: Verslag 2016 Begroot 2017 Verslag 2017 netto schuldquote 41% 46% 48% netto schuldquote gecorrigeerd 36% 39% 44% voor alle verstrekte leningen solvabiliteitsratio 14% 12% 2% structurele exploitatieruimte 1% 0% -1% grondexploitatie 1% 1% 0% belastingcapaciteit 125% 125% 119%

Met deze set van kengetallen beoogt de wetgever de raadsleden te ondersteunen bij het geven van een eenvoudig inzicht in de financiële positie van de gemeente.

De netto schuldquote (netto schuld/totale baten) is niet primair gericht op een beoordeling van het weerstandsvermogen, maar beoogt inzicht te geven in de mate waarin de vaste schuld van de gemeente drukt op de begroting. De VNG hanteert daarbij in de Houdbaarheidstest gemeentefinanciën als norm dat een netto schuldquote tot 100% als goed beoordeeld wordt. Met een netto schuldquote van rond de 40 procent kan geconstateerd worden dat de schuldenlast van de gemeente beperkt is en als “goed” gekwalificeerd kan worden.

De weergegeven kengetallen voor solvabiliteitsrisico (eigen vermogen/balanstotaal), structurele exploitatieruimte (structureel exploitatiesaldo/totale baten), grondexploitatie (voorraad bouwgronden/totale baten) en belastingcapaciteit (woonlasten Bellingwedde/gemiddelde woonlasten Nederland in het voorgaande jaar) kunnen in de eerste plaats als aanvulling gezien worden op de eerder vermelde beoordeling van het weerstandsvermogen. Zij ondersteunen de conclusie dat gezien de relatief hoge belastingdruk binnen de gemeente de mogelijkheid om middels belastingverhoging structureel ruimte binnen de begroting te creëren beperkt is. Zij ondersteunen tevens de constatering dat de risico’s op de grondexploitatie beperkt zijn. De getallen geven echter ook aanvullende informatie.

- 62 - Paragraaf 3: Onderhoud kapitaalgoederen

De paragraaf onderhoud kapitaalgoederen geeft een dwarsdoorsnede van de begroting. Lasten van onderhoud van kapitaalgoederen kunnen op diverse programma’s voorkomen. Met het onderhoud van kapitaalgoederen is een substantieel deel van de begroting gemoeid. Daarom zijn voor een helder en volledig overzicht het beleidskader en de hieruit voortvloeiende financiële consequenties van de belangrijkste kapitaalgoederen in deze paragraaf samengevat.

Riolen

Beleidsnota’s: Het rioleringsbeleid is geformuleerd in het Afvalwaterplan Groningen Oost 2016 t/m 2020. Dit plan is opgesteld door de gemeenten Bellingwedde, Oldambt, Stadskanaal en Vlagtwedde en het waterschap Hunze en Aa’s, en geeft invulling aan de samenwerking in de waterketen volgens het Bestuursakkoord Water uit 2011. In de bijbehorende specificatie Bellingwedde zijn de gemeentelijke watertaken van Bellingwedde verder uitgewerkt. Deze specificatie fungeert als het verplichte Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP). De technische berekeningen voor het hydraulisch en milieutechnisch functioneren van het rioolstelsel staan in het Basisrioleringsplan (BRP) 2016.

Beleidskader: Het beleidskader is uitgewerkt in het Afvalwaterplan Groningen Oost 2016 t/m 2020 en de bijbehorende specificatie Bellingwedde. Op basis van de gemeentelijke zorgplicht voor stedelijk afvalwater, hemelwater en grondwater zijn de gewenste situatie en de doelen geformuleerd.

Beheerskader: In het Afvalwaterplan Groningen Oost en de bijbehorende specificatie Bellingwedde zijn de uit te voeren maatregelen en activiteiten opgenomen die een relatie hebben met stedelijk afvalwater, hemelwater en grondwater.

Stand van zaken: De samenwerkende Groninger en Drentse gemeenten, waterschappen en waterbedrijven hebben in 2014 een samenwerkingsovereenkomst getekend om uitvoering te geven aan fase 3 van de regionale samenwerking in de waterketen. Op regionaal niveau is een uitvoeringsprogramma vastgesteld en op lokaal niveau verder uitgewerkt in het Waterakkoord cluster Groningen Oost uitvoeringsprogramma 2015 t/m 2019. Hierin staan projecten en maatregelen en mogelijke kostenbesparingen op clusterniveau. Eén van de maatregelen was het gezamenlijk opstellen van bovengenoemd Afvalwaterplan Groningen Oost 2016 t/m 2020.

Uitvoering 2017: Projecten uit het uitvoeringsprogramma waaraan in 2017 in regionaal- en/of clusterverband is gewerkt zijn: Meten en Monitoren, Gegevensbeheer, ontsluiten van de waterkaart en gemalenbeheer. Waar mogelijk zijn ten behoeve van de nieuwe gemeente Westerwolde zaken afgestemd met de gemeente Vlagtwedde. Bij het herinrichtingsproject dorpsplein Blijham is een deel van het riool vervangen en zijn straatkolken afgekoppeld. Het ontwerp voor de vervanging van de riolering Zuiderstraat en Noorderstraat in Bellingwolde is verder uitgewerkt en er is gestart met het maken van de uitvoeringstekeningen en het bestek.

Financiële consequenties: De kosten van de riolering en het uitvoeringsprogramma van het Waterakkoord cluster - 63 - Groningen Oost zijn in principe binnen de post riolering van de begroting gedekt.

Wegen, wandel- en fietspaden

Beleidsnota’s: Op 8 november 2012 is de nota wegonderhoud vastgesteld. Financieel betekent dit dat de komende jaren jaarlijks een bedrag van € 480.000 beschikbaar is voor wegenonderhoud.

Beleidskader: Op basis van noodzakelijk onderhoud wordt jaarlijks binnen het budget een selectie gemaakt van wegen, wandel- en fietspaden die voor onderhoud in aanmerking komen.

Beheerkader: De in 2015 uitgevoerde weginspectie fungeert als praktisch beleidskader. Deze inspectie wordt gebruikt voor het opstellen van het jaarlijkse onderhoudsprogramma Wegen. Hiernaast geeft het een overzicht van de benodigde middelen voor de komende jaren. (2016 t/m 2019).

Uitvoering en stand van zaken 2017: Er is een budgetplanning gemaakt en een maatregeltoets uitgevoerd. Bestekken zijn opgesteld en aanbesteed binnen het beschikbare budget. Aan de een aantal wegen is groot onderhoud uitgevoerd. De volgende wegen zijn geasfalteerd: De Blijhamsterweg (Bellingwolde), Eerste Bovenstreeklaan (Bellingwolde), Tweekarspelenweg (Bellingwolde) en Nieuwlandseweg (Oudeschans). Naast de asfalteringswerkzaamheden is er groot onderhoud uitgevoerd aan elementenverhardingen: het voetpad van de Oostersingel (Wedde) en de weg en aanliggende voetpad Hoenderkamp (Wedde). Verder is er bermverharding aangebracht langs de Veelerveensterweg (Veelerveen).

Financiële consequenties: De werkzaamheden zijn binnen het beschikbare budget uitgevoerd.

Water

Beleidsnota’s: In 2007 is door de gemeenten Reiderland, Bellingwedde, Stadskanaal en Vlagtwedde en het waterschap Hunze en Aa’s het Voorontwerp Regionaal Waterplan Westerwolde vastgesteld. Vervolgens zijn diverse maatregelen en projecten in gang gezet, zoals Westerwolde Schoon, Inrichting Ecologische Hoofdstructuur en de aanpak van knelpunten in regenwaterafvoer, riolering en grondwater. In 2010 is het Uitvoeringsplan 2010-2014 Regionaal Waterplan Westerwolde opgesteld. Nieuwe water gerelateerde zaken worden sinds enkele jaren in het Gemeentelijk Rioleringsplan opgenomen.

Beleidskader: Het beleidskader is aangegeven in bovenstaande stukken en het Afvalwaterplan Groningen Oost 2016 t/m 2020 specificatie Bellingwedde.

Beheerskader: In het Afvalwaterplan Groningen Oost 2016 t/m 2020 specificatie Bellingwedde zijn diverse maatregelen opgenomen.

Stand van zaken: Onder Riolen is de stand van zaken weergegeven.

- 64 - Uitvoering 2017: Onder Riolen zijn ook de watergerelateerde zaken meegenomen.

Financiële consequenties: In de meerjareninvesteringsraming van het Afvalwaterplan 2016 t/m 2020 zij eventuele kosten voor water(beheer) opgenomen.

Groen

Beleidsnota’s: De BOR kwaliteitscontrole Openbare Ruimte.

Beleidskader: De door de raad bepaalde onderhoudsniveaus worden toegepast op alle groen- onderdelen binnen en buiten de kommen. Het betreft de bomen, bermen, gazons, plantsoenvakken, houtsingels en het groen op begraafplaatsen. Alle onderdelen worden jaarlijks diverse keren geschouwd. De schouwrapporten zijn de basis voor het in stand houden van de onderhoudsniveaus. Het totaal onderhoud groen wordt hierop afgestemd.

Beheerskader: Het prestatiebestek BOR fungeert als praktisch beleidskader. Hierin wordt bepaald welke onderhoudsniveaus gehaald dienen te worden. Het bestek is maatgevend voor alle groenonderdelen die de buitendienst in uitvoering heeft. Ter controle worden schouwrondes uitgevoerd door de gemeente met Synergon en door de dorpsraden.

Stand van zaken: De schouwrondes geven aan dat aan het afgesproken kwaliteitsniveau wordt voldaan.

Uitvoering 2017: Er zijn schouwrondes georganiseerd met de dorpsraden en Synergon met als doel het onderhoudsniveau te controleren op de door de raad vastgestelde waarden.

Financiële consequenties: De werkzaamheden werden uitgevoerd met een overschrijding van € 1.700 op het totale onderhoudsniveau groenbeheer.

Gebouwen

Beleidsnota’s: Er zijn geen specifieke beleidsnota’s voor het onderhoud van de gemeentelijke gebouwen. Het beleid aangaande het gebouwenonderhoud wordt jaarlijks geformuleerd in de betreffende deelprogramma’s.

Beleidskader: Als beleidskader zijn we bij gebouwenonderhoud uitgegaan van de instandhouding van de betreffende voorzieningen en het garanderen van de functionaliteit. Dit is een niet meetbare normering.

Conditiemeting van gebouwen, terreinen en installaties: Om vanaf de start van de gemeente Westerwolde effectief en éénduidig invulling te geven aan het onderhoud van de gemeentelijke gebouwen is in 2017 een inventarisatie gemaakt van de stand van zaken van het gebouwenonderhoud. Deze inventarisatie is geïmplementeerd in de software voor een meerjarenplanning. Dit hebben we nog niet in de begroting 2018 kunnen doorvoeren.

Beheerskader: Voor de meeste gebouwen wordt gewerkt met meerjarenonderhoudsplannen waarin in - 65 - meerjarenperspectief zowel de jaarlijkse werkzaamheden als de daarbij behorende kosten gepland en geraamd zijn, teneinde het gewenste onderhoudsniveau te garanderen.

Stand van zaken: De gebouwen verkeren in een redelijk tot goede staat van onderhoud.

Uitvoering 2017: In 2017 is daar waar mogelijk uitvoering gegeven aan de werkzaamheden als opgenomen in de meerjarenonderhoudsplanning. De meerjarenonderhoudsplanning zal jaarlijks worden bijgesteld.

Speeltuinen en speelweiden Voorop staat het waarborgen van de veiligheid en bruikbaarheid van de toestellen. Hieraan is middels inspecties en onderhoud gevolg aan gegeven.

Onderwijshuisvesting Per 1 januari 2015 zijn de taken en het budget voor het buitenonderhoud en aanpassingen van schoolgebouwen overgeheveld van gemeenten naar schoolbesturen van het primair onderwijs. De gemeente blijft echter wel verantwoordelijk voor uitbreiding, nieuwbouw en eerste inrichting/onderwijsleerpakketten en meubilair, herstel constructiefouten en herstel/vervanging van schade aan gebouw.

Voor 2017 is een bedrag van € 5.000 beschikbaar vopor calamiteiten, € 21.000 voor geplande werkzaamheden in het kader van onderhoud schoolgebouwen en € 5.000 in de vorm van een voorziening: in totaal een bedrag van € 31.000. Dit budget is met een bedrag van circa € 27.000 overschreden. Een belangrijke oorzaak voor deze overschrijding is dat geplande werkzaamheden voor het jaar 2018 reeds in 2017 uitgevoerd zijn. Deze werkzaamheden betreffen het renoveren van de toiletruimten OBS De Wiekslag (Blijham). Dit betekent een verschrijving van geraamde kosten in 2018 voor deze renovatie (€ 32.000) naar 2017 waardoor in de begroting 2018 een voordeel ontstaat.

De Meet In 2017 is gestart met de verbouw / uitbreiding van De Meet.

Verkoop Aula Bellingwolde € 40.000; Woning Oosterstraat 49 Blijham€ 70.000; Veendiep € 54.450.

Financiële consequenties: In de begroting zijn de uitgaven voor het gebouwenonderhoud op meerdere (deel)programma’s verantwoord. Voor 2016 zijn de volgende onderhoudslasten geraamd. Het gaat hier om de gemiddelde jaarlasten uit het meerjarenonderhoudsprogramma. De verschillen met de daadwerkelijke uitgaven in het jaar worden verrekend met de daartoe ingestelde egalisatievoorzieningen.

BRUGGEN

Beleidsnota’s Op 8 november 2012 is de nota bruggenonderhoud vastgesteld. Financieel betekent dit dat jaarlijks een bedrag van € 158.000 beschikbaar is voor bruggenonderhoud.

Beleidskader: Met de komst van het Nieuw Burgerlijk Wetboek (deel 6, artikel 162 en 174), is de bewijslast in geval van gevolgschade bij de beheerder komen te liggen. De beheerder

- 66 - dient aan te tonen dat hij alle (redelijkerwijs) noodzakelijke maatregelen heeft genomen om te voorkomen dat gevolgschade zal optreden.

Beheerskader: De inspectie van de bruggen fungeert als praktisch beleidskader. In 2015 is een instandhoudingsinspectie uitgevoerd om de onderhoudsstaat van de bruggen te bepalen. De inspectie wordt gebruikt voor het opstellen van het onderhoudsprogramma. In 2017 is een nieuwe instandhoudingsinspectie uitgevoerd.

Uitvoering en stand van zaken 2017: Er is gestart met onderhoudswerkzaamheden aan de Veendijksbrug in Veelerveen en de Wymeersterbrug in Bellingwolde. Deze werkzaamheden zullen in 2018 voortgezet worden vanwege de slechte weersomstandigheden in het najaar 2017. Daarnaast is er groot onderhoud uitgevoerd aan de Uiterdijksbrug in Oudeschans. Tenslotte zijn er noodvoorzieningen getroffen op het brugdek van de brug in Klein Ulsda. In 2018 wordt in overleg met de buurgemeente Oldambt gewerkt aan een structurele oplossing.

Financiële consequenties: Het onderhoudsbudget is op basis van de nota bruggen. De uitgevoerde werkzaamheden zijn binnen het beschikbare budget uitgevoerd.

- 67 - Paragraaf 4: Financiering

Inleiding Het beleid van de gemeente Bellingwedde voor de financieringsfunctie is vastgelegd in het door de gemeenteraad op 26 april 2012 vastgestelde treasurystatuut Bellingwedde. Treasury is het besturen en beheersen van, het verantwoorden over en het toezicht houden op de financiële vermogenswaarden, de financiële geldstromen, de financiële posities en de hieraan verbonden risico’s.

De doelstellingen van het treasurybeleid zijn: • Het verzekeren van een duurzame toegang tot financiële markten (geld- en kapitaal) tegen acceptabele condities; • Het beschermen van gemeentelijke vermogens- en (rente)resultaten tegen ongewenste financiële risico’s zoals renterisico’s, koersrisico’s, kredietrisico’s en liquiditeitenrisico’s; • Het minimaliseren van de interne verwerkingskosten en externe kosten bij het beheren van de geldstromen en financiële posities; • Het optimaliseren van de renteresultaten binnen de kaders van de Wet financiering decentrale overheden (Wet Fido) respectievelijk de limieten en richtlijnen van het treasurystatuut.

Bovenstaande doelstellingen zijn verwerkt in het treasurystatuut van de gemeente Bellingwedde.

Financieringspositie Het streven van de gemeente Bellingwedde is er op gericht om een zo optimaal mogelijk rendement te halen uit de geldstromen tegen de zo laagst mogelijke kosten. Hierbij wordt getracht om de renterisico’s te beheersen. Om een en ander te realiseren wordt bij het aantrekken van middelen rekening gehouden met de liquiditeit, de rentevisie, de kasgeldlimiet en de renterisiconorm. In 2017 zijn geen nieuwe langlopende leningen aangetrokken. Het tekort in de rekening- courant is aangevuld met kortlopende kasgeldleningen.

Liquiditeit Periodiek wordt een liquiditeitsprognose opgesteld, zodat er beter inzicht is in de geldstromen. Dit inzicht is nodig om de financieringsbehoefte zo goed mogelijk te bepalen.

Rentevisie Om een afgewogen keuze te maken welke vorm van financiering op enig moment aantrekkelijk is, mag een rentevisie niet ontbreken. Wij maken gebruik van de rentevisie die de BNG regelmatig publiceert en actualiseert op haar website.

Kasgeldlimiet De kasgeldlimiet heeft betrekking op het saldo van de kortlopende schulden (< 1 jaar) en de kortlopende vorderingen (< 1 jaar) van de gemeente Bellingwedde. Een belangrijk onderdeel hierin is de kortlopende lening. Kortlopende leningen zijn aantrekkelijk voor Bellingwedde, omdat de rentepercentages en dus de rentelasten doorgaans lager zijn dan bij langlopende leningen. Om een grens te stellen aan het gebruik van kortlopende leningen is in de wet Financiering Decentrale Overheden ( FIDO) de zogenaamde kasgeldlimiet opgenomen. Als het saldo van de kortlopende schulden minus de kortlopende vorderingen gedurende drie kwartalen hoger is dan de kasgeldlimiet, is de gemeente verplicht om een langlopende lening aan te trekken. Door deze actie wordt de kortlopende lening vervangen door een langlopende lening en daalt het saldo van de kortlopende schulden.

- 68 - De hoogte van de kasgeldlimiet is bepaald op 8,5% van de begrotingsomvang. Voor Bellingwedde is de kasgeldlimiet voor 2017 als volgt berekend: 8,5% van € 25,9 miljoen = € 2,2 miljoen.

De gemeente Bellingwedde is vrijgesteld om de elk kwartaal een berekening van het kasgeldlimiet in te dienen. De kasgeldlimiet op 31 december 2017 bedraagt (bedragen x € 1.000):

1.Vlottende schuld 13.816 2.Vlottende middelen 6.127 3.Saldo 1 minus 2 7.689 4.Kasgeldlimiet 2.200 5.Ruimte 6.Tekort 5.489

Renterisiconorm De renterisiconorm heeft betrekking op aangetrokken langlopende leningen. Op langlopende leningen moet worden afgelost. Soms gedurende de looptijd van de lening, soms in één keer aan het einde van de looptijd. Ook kan er sprake zijn van renteherziening. Dit betekent dat de overeengekomen rentepercentage periodiek wordt aangepast aan de actuele marktomstandigheden. Renteherziening speelt overigens niet bij onze gemeente. De rentelasten vormen een belangrijk onderdeel van de gemeentebegroting. Voorkomen moet worden dat een groot deel van de leningenportefeuille geherfinancierd moet worden tegen een fors hoger rentepercentage, waardoor de begroting extra belast wordt. Om dit te voorkomen is ons gemeentelijk beleid er op gebaseerd om spreiding aan te brengen in de looptijden in de leningenportefeuille. In de wet FIDO de zogenaamde renterisiconorm opgenomen bepaald op 20% van het begrotingstotaal. De renterisiconorm is voor 2017 als volgt berekend: 20% van € 25,9 miljoen = € 5,18 miljoen.

Berekening renterisico (bedragen x € 1.000) Componenten Begroot 2017 Realisatie 2017 1 renteherziening - - 2 aflossing 691 654 3 renterisico (1+2) 691 654 4 renterisiconorm 5.180 5.180 5 ruimte 4.489 4.526

De gemeente Bellingwedde is in 2017 ruim binnen de renterisiconorm gebleven.

- 69 -

Paragraaf 5: Bedrijfsvoering

Organisatie en formatie Het afgelopen jaar heeft de organisatie een bijzondere prestatie geleverd door enerzijds het reguliere werk adequaat doorgang te laten vinden en door anderzijds de bouw van de nieuwe gemeente vorm te geven. De werkdruk is hierdoor nog verder opgelopen, zonder dat dit reden is geweest voor uitval. Hierbij is goed te realiseren dat alle medewerkers ook persoonlijk onderdeel geweest zijn van sollicitatie- en plaatsingsprocedures. Weliswaar met de garantie op werk, maar ook met veel onzekerheden. Kortom: een uitstekende prestatie.

Naast de externe inhuur die gedaan is om het herindelingsproces vorm te kunnen geven, bleek nog een extra categorie inhuur noodzakelijk te zijn. Er is voor gekozen werkzaamheden welke in de reguliere bedrijfsvoering over langere tijd uitgevoerd kunnen worden, bijvoorbeeld in rustiger periodes, versneld af te handelen, zodat deze niet als last aangeboden hoeven te worden aan de nieuwe gemeente. Hierdoor kan de gemeente Westerwolde wat de gemeente Bellingwedde betreft met een frisse start beginnen.

- 70 - Paragraaf 6: Verbonden partijen

De gemeente Bellingwedde heeft in een aantal gevallen relaties in zogenaamde derde rechtspersonen. Deze relaties zijn ontstaan met de gedachte om gezamenlijk bepaalde taken uit te voeren. De gemeente is daarbij in meer of mindere mate verbonden met deze rechtspersonen. Een verbonden partij wordt gedefinieerd als een privaatrechtelijke of publiekrechtelijke organisatie, waarin de gemeente een bestuurlijk en financieel belang heeft. Het betreft met name gemeenschappelijke regelingen, stichtingen en naamloze vennootschappen waarin de gemeente op een of andere wijze deelneemt.

Dus niet alleen over haar eigen activiteiten loopt de gemeente financieel risico. Door deelneming aan diverse samenwerkingsverbanden voert de gemeente bestuurlijk invloed uit of is de gemeente financieel verbonden dan wel voert ze zowel bestuurlijke invloed uit en is ze ook financieel verbonden.

Gemeenschappelijke regelingen De gemeenschappelijke regeling is de publiekrechtelijke vorm van deelneming. De betrokkenheid per regeling verschilt sterk. Zowel in bestuurlijke als in financiële zin. Bij alle regelingen heeft de gemeente een vertegenwoordiger in het Algemeen Bestuur. De verbondenheid met een gemeenschappelijke regeling gaat financieel echter zover, dat we naar ratio verantwoordelijk zijn voor de tekorten. Dit betekent voor de gemeente een financieel risico.

Wij nemen als gemeente deel Bijdrage Bijdrage Bijdrage aan de volgende 2016 2017 2017 gemeenschappelijk regelingen: (werkelijk) (begroot) (werkelijk) 1. Samenwerkingsverband € - € 700 € - afvalstoffenverwijdering Oost- en Zuidoost Groningen (SOZOG) 2. Werkvoorzieningsschap € 531.000 € 408.843 € 489.483 Synergon 3. Veiligheidsregio Groningen (VR) € 509.908 € 632.533 € 643.843 4. Publieke Gezondheid & Zorg € 220.535 € 240.186 € 232.570 (PG&Z) 5. Eems Dollard Regio (EDR) € 2.067 € 1.617 € 2.063 6. Volkskredietbank Noord-Oost € 121.056 € 117.000 € 111.322 Groningen 7. Muziekschool Oost-Groningen € 170.375 € 115.375 € - 8. Omgevingsdienst Groningen € 351.257 € 315.127 € 305.871 (ODG)

Hier volgt een korte toelichting op de gemeenschappelijke regelingen:

1. Samenwerkingsverband afvalstoffenverwijdering Oost- en Zuidoost Groningen (SOZOG) • Doel: Het op een doelmatige en verantwoorde wijze verwijderen van afvalstoffen in het samenwerkingsgebied. • Betrokkenen: 9 gemeenten, namelijk Bellingwedde, Hoogezand- Sappemeer, Menterwolde, Oldambt, Pekela, Slochteren, Stadskanaal, Veendam en Vlagtwedde. • Vestigingsplaats: Stadskanaal • Bestuurlijk belang: In het Algemeen Bestuur zijn alle 9 gemeenten vertegenwoordigd. • Financieel belang: De SOZOG heeft een liquiditeitsoverschot en derhalve is er voor 2017 geen bijdrage in de organisatiekosten verschuldigd. • Financiële kengetallen: De SOZOG heeft geen eigen of vreemd vermogen. Het - 71 - exploitatieresultaat wordt met de deelnemende gemeenten afgerekend.

2. Werkvoorzieningsschap Synergon • Doel: Uitvoering van de Wet sociale werkvoorziening. • Betrokkenen: 3 gemeenten, namelijk Bellingwedde, Oldambt en Pekela. • Vestigingsplaats: Winschoten. • Bestuurlijk belang: In het Algemeen Bestuur zijn de deelnemende gemeenten vertegenwoordigd, met elk drie leden. • Financieel belang: De deelnemende gemeenten dragen bij in het na aftrek van de Rijkssubsidie overblijvende nadelige saldo. De financiële bijdrage 2017 van de gemeente Bellingwedde is gebaseerd op de concept-jaarrekening van Synergon, te weten € 489.483.

3. Veiligheidsregio Groningen • Doel: De regeling stelt zich ten doel om door regeling en bestuur en door een doelmatige organisatie en coördinatie via intergemeentelijke samenwerking uitvoering te geven aan de behartiging van de volgende belangen: a) brandweerzorg; b) geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen; c) rampenbestrijding en crisisbeheersing; d) bevolkingszorg e) melding, alarmering en coördinatie ambulancezorg en brandweer. • Betrokkenen: Alle gemeenten in de provincie Groningen. • Vestigingsplaats: Groningen. • Bestuurlijk belang: Aan het hoofd van de regeling staat een algemeen bestuur dat gevormd wordt door de burgemeesters van de deelnemende gemeenten. • Financieel belang: De gemeente Bellingwedde heeft in 2017 een bijdrage betaald van € 643.843.

4. Publieke Gezondheid & Zorg Groningen (PG&Z) • Doel: De regeling stelt zich ten doel om door regeling en bestuur en door een doelmatige organisatie en coördinatie via intergemeentelijke samenwerking uitvoering te geven aan de behartiging van de volgende belangen: a) bescherming en bevordering van de gezondheid van de bevolking; b) rampenbestrijding en crisisbeheersing; c) (doen) organiseren van zorg aan de bevolking. • Betrokkenen: Alle gemeenten in de provincie Groningen. • Vestigingsplaats: Groningen. • Bestuurlijk belang: Aan het hoofd van de regeling staat een algemeen bestuur dat gevormd wordt door de leden die daartoe conform de Wet gemeenschappelijke regelingen door de deelnemende gemeenten zijn aangewezen. • Financieel belang: De gemeente Bellingwedde heeft in 2017 een bijdrage betaald van € 232.570 (programma Gezondheid € 123.092; programma Jeugdgezondheid 0-4 jarigen € 109.478). Daarnaast is de uitvoering van het Regionaal Transitie Arrangement (jeugdzorg) door het Regionaal Inkooporgaan Groninger Gemeenten ondergebracht bij de PG&Z.

5. Eems Dollard Regio (EDR) • Doel: Het bevorderen, het ondersteunen en het coördineren van de regionale grensoverschrijdende samenwerking van haar deelnemers. • Betrokkenen: Tientallen gemeenten, waaronder de gemeente Bellingwedde, Oldambt, Landkreizsen, steden, WGR-regio’s en Kamers van Koophandel in Nederland en Duitsland. • Vestigingsplaats: Leer (Duitsland). Bestuurlijk belang: In de E.D.R.-raad is de gemeente Bellingwedde vertegenwoordigd met 1 lid. Financieel belang: De bijdrage van de gemeente Bellingwedde over het jaar 2017 bedroeg € 2.063 (betreft € 0,23 per inwoner). • Voornemens 2018: Grensoverschrijdende werkgelegenheidsprojecten.

- 72 - 6. Volkskredietbank Noordoost Groningen • Doel: Op zakelijke en sociaal verantwoorde wijze te voorzien in de behoefte aan volkskrediet en financiële hulpverlening. • Betrokkenen : 8 gemeenten, namelijk Appingedam, Bellingwedde, Delfzijl, Eemsmond, Loppersum, Oldambt, Pekela en Veendam. Vestigingsplaats: Appingedam. • Bestuurlijk belang: In het Algemeen Bestuur zijn de deelnemende gemeenten vertegenwoordigd, elk met één lid. • Financieel belang: De bijdrage van de gemeente Bellingwedde ter zake van deelneming in de Volkskredietbank voor 2017 bedraagt € 111.322.

7. Algemene Muziekschool Oost–Groningen • Doel: Het bevorderen van muziekonderwijs en kunstbeoefening. • Betrokkenen: 2 gemeenten, namelijk Bellingwedde en Oldambt. Vestigingsplaats: Winschoten. • Bestuurlijk belang: In het Algemeen Bestuur zijn de deelnemende gemeenten vertegenwoordigd (één bestuurslid per 4.000 inwoners of gedeelte daarvan). • Financieel belang: Niet van toepassing, per 1 januari 2017 opgeheven.

8. Omgevingsdienst Groningen • Doel: Uitvoeren van vergunningverlenende, toezichthoudende en handhavingstaken op het gebied van het omgevingsdomein. • Betrokkenen : Provincie Groningen en alle 23 Groninger gemeenten. • Bestuurlijk belang: In het Algemeen Bestuur zijn de deelnemende gemeenten vertegenwoordigd, elk met één lid. In totaal bestaat het algemeen bestuur uit 24 leden. • Financieel belang: De bijdrage van de gemeente Bellingwedde ter zake van deelneming in de ODG voor 2017 bedraagt € 305.871. • Financiële kengetallen: Het resultaat over 2017 bedraagt € 300.000 (negatief) • Voornemens 2017: Er worden maatregelen getroffen uit het verbeterplan 2016/2017 dat op basis van een zelfevaluatie door de ODG is opgesteld.

Naamloze/besloten Vennootschappen Naamloze en besloten vennootschappen zijn vormen van privaatrechtelijke deelneming. Alleen op de aandelen BNG wordt nog een dividenduitkering ontvangen.

De gemeente is aandeelhouder van: 1. N.V. Bank Nederlandsche Gemeenten 2. Publiek Belang Electriciteitsprod. B.V. 3. Vordering op Enexis B.V. 4. CBL Vennootschap B.V. 5. CSV Amsterdam B.V. (voorheen Claim Staat Vennootschap B.V.) 6. N.V. Waterbedrijf Groningen 7. Schier B.V. 8. GRID N.V.

- 73 -

1.NV Bank Nederlandsche gemeenten • Verbonden partijen: Nederlandse overheidsinstellingen waaronder alle Nederlandse gemeenten. • Bestuurlijk belang: De NV BNG is de bank van en voor overheden en instellingen voor het maatschappelijke belang. Met gespecialiseerde financiële dienstverlening draagt de BNG bij aan zo laag mogelijke kosten van maatschappelijke voorzieningen voor de burger. Daarmee is de bank essentieel voor de publieke taak. • Financieel belang: Onze gemeente bezit 12.597 aandelen met een nominale waarde van € 31.492,50 (€ 2,50 per aandeel). • Financiële kengetallen: Eigen vermogen 1-1 € 4.486 mln., 31-12 € 4.953 mln. Vreemd vermogen 1-1 € 149.485 mln., 31-12 € 135.041 mln. • Het resultaat over 2017 is €393 mln.

2.Publiek belang Electriciteitsproductie B.V. • Verbonden Partijen: 6 provincies en 113 gemeenten • Bestuurlijk belang: Onderdeel van Essent in 2009 bij de verkoop aan RWE, was het 50% aandeel in N.V. Elektriciteits Productiemaatschappij Zuid-Nederland (EPZ), o.a. eigenaar van de kerncentrale in Borssele. • Financieel belang: Binnen PBE is nog een bedrag van € 1,6 mln.(merendeel aandelenkapitaal) achtergebleven om mogelijke zaken die uit de verkoop voortkomen af te wikkelen. • Financiële kengetallen: Eigen vermogen 1-1 € 1,6 mln., 31-12 € 1,6 mln. Vreemd vermogen 1-1 € 51.000, 31-12 € 11.000. Het financieel resultaat 2016 is € nihil. • Voornemens 2017: De vennootschap zal pas in 2019 kunnen worden geliquideerd omdat zij partij is een aantal juridische overeenkomsten die bij de verkoop van Essent/EPZ aan RWE zijn afgesloten.

3.Vordering op Enexis B.V. • Verbonden Partijen :6 provincies en 113 gemeenten • Bestuurlijk belang: Omdat Enexis BV over onvoldoende contante middelen beschikte om de koopprijs voor de gas- en elektriciteitsnetten te betalen is deze onverschuldigd gebleven en omgezet in een lening van Essent Nederland BV. De lening is overgedragen aan de verkopende aandeelhouders en ondergebracht in deze vennootschap. • Financieel belang: Aandelen Vordering op Enexis; nominaal € 4,75 • Financiële kengetallen: Eigen vermogen 1-1 € 23.997 31-12 € 16.500. Vreemd vermogen 1-1 € 356 mln, 31-12 € 357 mln. Het financieel resultaat over 2017 is € 15.000 (negatief). • Voornemens 2017: Op het moment resteert alleen nog de lening van de 4e trance. Deze 4e trance is bij de verkoop van Enexis aandelen aan de gemeente Vlagtwedde echter mee overgedragen, zodat Bellingwedde bij aanvang van het jaar 2017 geen de vorderingen op Enexis B.V. meer openstaan heeft.

4.CBL Vennootschap B.V. • Verbonden Partijen: 6 provincies en 113 gemeenten • Bestuurlijk belang: De functie van deze CBL Vennootschap BV is dat zij de verkopende aandeelhouders vertegenwoordigt (naast RWE AG, Enexis Holding NV en Essent NV) ten behoeve van de afwikkeling van de Cross Border Leases. • Financieel belang: Aandelen Cross BorderLease Vennootschap B.V. € 24. • Financiële kengetallen: (in dollars): Eigen vermogen 1-1 $ 1,2 mln., 31-12 $ 153.000. Vreemd vermogen 1-1 $ 37.000., 31-12 $ 20.000. Het resultaat over 2017 is $ 65.000 (nadelig).

- 74 - 5.CSV Amsterdam B.V. (voorheen Claim Staat Vennootschap B.V.) • Verbonden Partijen: 6 provincies en 113 gemeenten • Bestuurlijk belang: In februari 2008 zijn Essent NV en Essent Nederland BV, met toestemming van de publieke aandeelhouders, een procedure begonnen tegen de Staat der Nederlanden waarin zij een verklaring voor recht vragen dat bepaalde bepalingen van de splitsingswetgeving onverbindend zijn. Als gevolg van deze, in de ogen van Essent NV, onverbindende splitsingswetgeving (en de als gevolg daarvan doorgevoerde splitsing) lijden haar aandeelhouders schade. Om te zorgen dat het hoger beroep doorgang kan vinden (ondanks de verkoop) is de schadevergoedings-vordering toen gecedeerd aan de Claim Staat Vennootschap BV. In 2014 is er, in verband met de verkoop van Attero, een bedrag van € 13,5 miljoen in escrow gestort (voor eventuele claims). Deze escrow wordt beheerd door CSV Amsterdam BV. • Financieel belang: Aandelen CSV B.V. € 4,75. • Financiële kengetallen: Eigen vermogen 1-1 € 3.209.000, 31-12 € 870.000 mln. Vreemd vermogen 1-1 € 170.000, 31-12 € 60.000. Het financieel resultaat 2017 is € 2,2 mln.

6.NV Waterbedrijf Groningen • Vestigingsplaats: Groningen • Verbonden Partijen: Alle 23 Groninger gemeenten en de provincie Groningen • Bestuurlijk belang: Zorg voor duurzame beschikbaarheid van schoon drinkwater tegen een maatschappelijk verantwoord en een zo laag mogelijk kostendekkend tarief. • Financieel belang: Onze gemeente bezit 4 aandelen met een nominale waarde van € 2.000. Er wordt geen dividend uitgekeerd.

7.Schier B.V. • Vestigingsplaats: Wedde • Verbonden Partijen: De gemeente Bellingwedde. • Bestuurlijk belang: De gemeente Bellingwedde is 100% aandeelhouder. Het bestuur wordt gevormd door de gemeente Bellingwedde, die één wethouder gemachtigd heeft. • Financieel belang: Onze gemeente bezit 18.001 aandelen a € 1 per aandeel.

8.Grid N.V. • Vestigingsplaats: Scheemda • Verbonden Partijen: De aandeelhouders zijn de gemeenschappelijke regeling de Kompanjie, Oldambt en Bellingwedde. • Doel/openbaar belang: het verlenen van ICT diensten aan (regionale) overheden, overheidsdiensten en instellingen, het verrichten van alle verdere handelingen, die met het vorenstaande in de ruimste zin verband houden of daartoe bevorderlijk kunnen zijn. • Bestuurlijk belang: Het bestuur van de NV is opgedragen aan een directie onder toezicht van de raad van commissarissen bestaande uit drie leden. • Financieel belang: Onze gemeente bezit 20% van de aandelen (€ 9.000). Naast dit bezit, zijn door het inbrengen van de activa ad. € 194.000 agio-aandelen tegen eenzelfde bedrag ingebracht.

- 75 -

Stichtingen en verenigingen Stichtingen en verenigingen zijn ook vormen van privaatrechtelijke deelnemingen. In een aantal verenigingen en stichtingen is er sprake van bestuursdeelname en ook een financiële verbondenheid. Genoemd kunnen worden:

* Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) * Vereniging Groningse Gemeenten (VGG) * Stichting Openbaar Onderwijs Oost Groningen * Stichting Openbare Bibliotheken Oldambt

- 76 - Paragraaf 7: Grondbeleid

Voorraad gronden Binnen de gemeente zijn de volgende gronden nog in exploitatie:

Blijham Het betreft hier de gronden ‘Blouw’ in het centrum van Blijham. Op deze gronden is een appartementencomplex gerealiseerd door de aannemer die de gronden gekocht heeft. Op basis van een ABC-contract is de aannemer bij verkoop van de appartementen en kavels verplicht een contractuele bijdrage aan de gemeente te betalen. Inmiddels zijn 3 appartementen verkocht.

Geactualiseerde exploitatieopzet: Netto investeringen in grondexploitatie per eind 2017: € 108.000 bij: raming kosten onvoorzien € 11.000 Totaal kosten € 119.000 af: bijdrage projectontwikkelaar 2018 € 45.000 af: geraamde opbrengst ABC-levering 2 kavels a € 37.000 € 74.000 Geraamde resultaat na afronding project: € -

Overige (mogelijk) te ontwikkelen gronden Naast bovenvermelde percelen bezit de gemeente nog een aantal gronden die –mogelijk- in ontwikkeling genomen kunnen worden:

Bellingwolde De gronden waar het medisch centrum was voorzien in Bellingwolde zijn nog niet verkocht. De kans dat dit alsnog verkocht wordt ten behoeve van een gezondheidscentrum wordt op dit moment zeer klein geacht.

Perceel ‘voormalige gymzaal’ te Blijham Er liggen twee kavels die nog steeds in de verkoop zijn. De verlaagde prijs heeft nog niet tot de gewenste verkoop geleid.

Perceel terrein voormalige palletfabriek te Blijham Het betreft hier het perceel grond van 2.480 m2 aan de Schoollaan 24a te Blijham. Deze is in 2003 door de gemeente aangekocht. Op dit perceel doen zich het probleem voor van een bodemverontreiniging. De omvang hiervan is onbekend. Bij de ontwikkeling van dit perceel worden de kosten van sanering in de grondexploitatie meegenomen. Hierin worden ook de tot nu toe gemaakte kosten van sloop en grondaanvulling opgenomen.

Overige kavels en gronden De gemeente bezit een aantal percelen grond verspreid over de gemeente. Er zal een heroverweging plaatsvinden over wat met deze percelen grond gedaan moet worden.

De verwachting / planning is dat in 2018 een nota Grondbeleid wordt opgesteld. Hierin zal ook een strategisch aan- en verkoopbeleid opgenomen worden. Hierdoor kunnen we als gemeente de controle hebben en houden. Dit door inzicht te geven in welke gronden we hebben en wat het doel met de gronden is. Daarnaast wordt door verkoop van grond op basis van het beleid, transparant en eerlijk en kan er geen willekeur ontstaan.

- 77 - Paragraaf 8: Krimp

Inleiding Met ingang van 2016 worden de krimpgelden beschikbaar gesteld via een decentralisatie- uitkering tot en met 2020.

Regionale samenwerking In de ‘Menukaart Oost-Groningen, naar een smakelijke RWLP-uitvoering’ is aangegeven op welke wijze de regio concrete stappen wil zetten. De menukaart is geen allesomvattende aanpak. Er is bewust gekozen om te beginnen met een aantal ‘keuzegerechten’. In 2017 zijn deze keuzegerechten uitgewerkt en zijn de eerste stappen gezet zodat kan worden overgegaan tot uitvoering.

De regio Oost-Groningen vindt aansluiting bij aanverwante opgaven ook belangrijk. Een voorbeeld hiervan is het provinciale leefbaarheidsprogramma. Ook partnerschap met het rijk is essentieel. Daarom heeft de regio Oost-Groningen haar eigen samenwerkingsagenda opgesteld.

Lokale gebeuren Met de door de raad vastgestelde “Visie leefbaarheid gemeente Bellingwedde” wordt nadrukkelijker ingezet op het betrekken van bewoners bij beleid en uitvoering van voor leefbaarheid belangrijke zaken. Dit betekent dat van inwoners meer verwacht zal worden waar het gaat om behoud van leefbaarheid in haar dorp en/of daarbuiten. Met het opstellen van dorpsvisies kan het dorp aangegeven wat het dorp echt belangrijk vindt voor de leefbaarheid. Deze dorpsvisies geven aan op welke wijze de bewoners zelf denken hoe de leefbaarheid kan worden versterkt of behouden, en geven ook aan hoe de bewoners daar zelf een (belangrijke) rol in kunnen spelen.

De dorpsvisie van Wedde is medio 2016 afgerond. Die van Veelerveen, Vriescheloo en Blijham zijn in 2017 afgerond. Voor Bellingwolde en Rhederbrug is een traject ingezet om gezamenlijk tot een dorpsvisie te komen.

De reden voor dit project is dat krimp niet alleen betekent een kleiner wordende bevolking, maar nog meer een verandering van de bevolkingssamenstelling (tabel 1).

Bevolkings- en huishoudensprognose gemeente Bellingwedde 2017 2022 2027 2032 2017-2032 0-14 jaar 1.229 1.169 1.128 1.077 -152 15-29 jaar 1.271 1.158 993 893 - 378 30-44 jaar 1.232 1.259 1.295 1.284 + 52 45-64 jaar 2.887 2.553 2.233 1.885 - 1.002 65-74 jaar 1.455 1.401 1.281 1.291 - 164 75 jaar en ouder 935 1.159 1.418 1.516 + 581 Totaal 9.009 8.699 8.348 7.946 - 1.063 huishoudenontwikkeling 4.097 4.078 3.984 3.847 - 250 Tabel 1 (gebaseerd op IPB)

Integrale aanpak voorzieningen Gemeente Bellingwedde De gemeente is al enige jaren bezig om de voorzieningen in de ‘basisdorpen’ Bellingwolde, Blijham en Wedde te versterken om de toekomstige leefbaarheid te kunnen garanderen. In 2017 zijn de volgende deelprojecten een stap verder gebracht:

- 78 -

(Deel)project ‘ontwikkeling Dorpsplein Bellingwolde; realisatie van verpleegplaatsen en zorgwoningen’ Het verpleegcentrum Akkerheem is gerealiseerd en voorziet in een behoefte. Eind 2017 is met Plegt-Vos overeenstemming bereikt over de realisatie van 4 zorgwoningen. De resterende kavels worden weer eigendom van de gemeente. In 2018 zal gekeken worden naar mogelijkheden om ook hier zorgwoningen te realiseren. In 2017 is het Dorpsplein heringericht. Daarmee heeft dit plein een frissere en functionelere aanblik en doet daarmee recht aan het Dorpsplein gerelateerde voorzieningen. Het gehele plein heeft nu een uitstraling die past bij de ambities van de gemeente om aan dit plein een concentratie van kwalitatief goede voorzieningen te concentreren.

(Deel)project ‘herinrichting openbare ruimte nabij nieuwe supermarkt Met de provincie is de inrichting van de kruising Rhederweg-Hoofdweg verder uitgewerkt, in samenhang met groot onderhoud aan de Rhederweg. De werkzaamheden aan de kruising zijn afgerond. In 2018 zal door de provincie het traject Blijham-Bellingwolde nog opgepakt worden in het kader van groot onderhoud.

(Deel)project ‘herinrichting Wedde’ Het project herinrichting Wedde heeft als doel om de openbare ruimte een nieuwe impuls te geven. Hiervoor wordt in het centrum van Wedde gekozen voor een ander profiel van de Hoofdweg en omgeving om het aantrekkelijker te maken voor bezoekers van binnen en buiten de gemeente. Hiermee wordt nagestreefd dat de bestaande functies in het dorp hun bestaansrecht behouden. Hiertoe wordt ook plein aangepakt. Dit om te dienen als verblijfsruimte voor toeristen en voor de inwoners. Dit moet eveneens ook bijdragen aan de nieuwe impuls die ontstaan is door het verbouwde dorpshuis. Dit project is afgerond.

Project ‘Herinrichting centrum Blijham’ De dorpsraad in Blijham heeft samen met de inwoners van Blijham nagedacht over de krimp en de gevolgen hiervan, maar ook de mogelijkheden hiervan voor hun dorp. Dit heeft geleid tot het document “Krimp! UITDAGING en KANS voor BLIJHAM!”. Eén van de onderwerpen betreft het herinrichten van het huidige Dorpsplein in Blijham. Dit project is in 2017 afgerond.

Project 'Een nieuwe toekomst voor De Meet Bellingwolde' In 2017 is een start gemaakt met de renovatie en uitbreiding van De Meet. Het project maakt het mogelijk om de ruimtes beter en flexibeler te benutten zodat meer organisaties hun intrek kunnen nemen in het gebouw. Ook wordt de positie van de bibliotheek versterkt, zodat deze meer aanloop krijgt. Ook krijgt het pand een bijdetijdse uitstraling wat de ondernemer in het pand meer klandizie moet opleveren. Hiermee moet De Meet voor de toekomst behouden zijn. Het project wordt begin 2018 afgerond.

Daarmee zijn/worden belangrijke stappen gezet in de verbetering van voorzieningen in de gemeente Bellingwedde.

Primair onderwijs Onderwijshuisvesting in de gemeente Bellingwedde is een zaak van de gemeente en de schoolbesturen SOOOG en VCO. Rekening houdend met landelijke wet- en regelgeving, de mogelijkheden en afspraken met en tussen de schoolbesturen, verschillen in effecten van de krimp binnen de gemeente en met de beschikbaarheid van financiële middelen, is beschreven wat wenselijk en wat haalbaar is.

De gemeente had voor Blijham als meest krimp-bestendige scenario een samenwerkingsschool voor ogen. Op de locatie van De Wiekslag, gehuisvest de Koningsspil, zou daarmee een brede(re) wijkvoorziening voor Blijham gecreëerd kunnen

- 79 - worden. In 2017 is uit overleg met de beide schoolbesturen gebleken dat de beoogde constructie op dit moment niet haalbaar is. Wel is afgesproken het onderwerp in de toekomst opnieuw te agenderen.

De wens van ouders, gemeente en schoolbesturen is om op termijn ook in Bellingwolde één onderwijslocatie te realiseren. Daarbij wordt nadrukkelijk gekeken naar de mogelijkheden om met het Dollard College (voortgezet onderwijs) samen tot een brede onderwijsvoorziening te komen. Ook de ontwikkelingen rond de Meet worden in dit verband de komende periode meegenomen.

In de driehoek Veelerveen, Vriescheloo, Wedde hebben we te maken met een zorgelijke situatie, bezien vanuit de leerlingaantallen. Ook hier lijkt één school voor de gehele driehoek op de langere termijn een reëel toekomstbeeld. Vanuit de gemeente en schoolbesturen is hiervoor nog geen helder scenario uitgewerkt. Dit onderstreept dan ook nog eens het belang van goed overleg tussen gemeente en schoolbesturen.

De stand van zaken met betrekking tot de huisvesting is in het voorjaar van 2017 vastgelegd in de “Tussenrapportage Onderwijshuisvesting in Bellingwedde”. Daarin is als conclusie opgenomen dat de realisatie van een samenwerkingsschool zowel in Blijham als in Bellingwolde, niet opportuun is. Nadere gesprekken met betrokken besturen zullen in het huidige kalenderjaar hier geen verandering in brengen. Misschien dat een andere dynamiek in de nieuwe gemeente Westerwolde kan bijdragen aan het doorbreken van de patstelling.

Wonen De gemeente heeft als centrale opgave de lokale woningmarkt op peil te houden. Dit houdt in dat de kwaliteit van woningen en leefomgeving zo is dat het goed wonen is in Bellingwedde. Vooral in een krimpende markt is dit moeilijk. Wanneer men zich oriënteert op de huursector dan heeft de gemeente vooral te maken met corporaties. Voor de particuliere sector geldt dat de gemeente met elke eigenaar apart van doen heeft. In het algemeen leidt dit niet tot problemen om de kwaliteit van de woning op peil te houden. Er is echter een groep die daar steeds minder goed in slaagt.

Wanneer woningen niet goed onderhouden worden en/of de leefomgeving verpaupert, dan komen de sociale, ruimtelijke en financiële effecten om de hoek kijken. De verwachting is dat deze problematiek in de toekomst gaat toenemen. Dit omdat door de demografische ontwikkelingen er nog meer leegstand kan ontstaan. Daarnaast is er de vraag of de woningen die er zijn wel geschikt zijn naar de toekomst toe (voor bijvoorbeeld de zorgvraag).

Wanneer je woningen uit de markt moet halen om de hierboven genoemde effecten tegen te gaan, dan gaat het om aanzienlijke bedragen. Hierbij moet onder andere gedacht worden aan woningaanpassingen, slopen van woningen, investeren in verpauperde panden, investeren in leefomgevingen, etc.

Al deze ontwikkelingen zijn vertaald in de lokale woonvisie. De woonvisie is door de gemeenteraad vastgesteld eind 2015. De woonvisie schets de ontwikkelingen tot 2030 en de beleidsuitgangspunten tot 2020. In de prestatieafspraken Westerwolde i.o. zijn samen met de gemeente Vlagtwedde, de corporatie en de bewonersorganisatie afspraken gemaakt over de sociale huursector.

Snel Internet In 2016 is de Stichting Snel Internet Westerwolde opgericht. In 2017 hebben beide gemeenten de stichting gefaciliteerd om samen met de provincie tot een spoedige aanleg van snel internet te komen. Dit heeft geleid tot een vraaginventarisatie. 50% van de bewoners in het buitengebied hebben voor glasvezel gekozen. Nu kunnen de bouwwerkzaamheden worden voorbereid en is het voornemen om de aangemelde bewoners en ondernemers voor het eind van 2018 aangesloten te hebben op het

- 80 - glasvezelnetwerk.

Financiële consequenties krimp De bevolkingskrimp waarvan in de gemeente Bellingwedde sprake is en die ook in de komende jaren nog zal doorzetten (zie tabel 1) heeft grote financiële consequenties voor Bellingwedde als gevolg van het optreden van kostenremanentie en de noodzaak van extra investeringen.

Kostenremanentie Door de bevolkingsdaling krijgt de gemeente minder inkomsten in het gemeentefonds en moeten de belastinginkomsten over een klein aantal burgers verdeeld worden. Niet in alle gevallen leidt dit ook tot evenredig lagere kosten. Dit geldt onder andere voor de kosten van wegenonderhoud, beheer openbaar groen, openbare verlichting en riool. De kosten van deze taken nemen bij bevolkingsdaling niet noemenswaardig af, terwijl de middelen die benodigd zijn om deze kosten te dekken afnemen (gemeentefonds) of over een kleiner aantal burgers verdeeld moeten worden.

Investeringen De problemen waarvoor de gemeente wordt gesteld als gevolg van de doorzettende bevolkingskrimp (behoud van leefbaarheid, voorkomen van verloedering door leegstand, etc.) vragen van de gemeente een flinke inspanning in de vorm van diverse investeringen. In 2017 is sprake van de volgende investeringsprojecten die samenhangen met opvangen van de gevolgen van krimp en die in uitvoering zijn en deels of op korte termijn gestart zullen worden:

Omschrijving project Totale Gemeentelijke projectkosten bijdrage Herinrichting Hoofdweg/Rhederweg en € 1.371.000 € 156.000 dorpsplein Bellingwolde Lokaal Woon en Leefbaarheidsplan € 60.000 € 60.000 Herinrichting centrum Blijham € 500.000 € 100.000 Herinrichting Wedde € 1.030.000 € 265.000 Een nieuwe toekomst voor De Meet € 980.000 € 630.000 Bellingwolde

Bovengenoemde projecten kunnen gezien de benodigde investeringskredieten alleen uitgevoerd worden door middel van subsidiebijdragen uit onder andere fondsen voor krimp en leefbaarheid, maar vergen desondanks een aanzienlijke bijdrage uit de eigen gemeentelijke middelen.

- 81 - Paragraaf 9: Interbestuurlijk toezicht

In 2017 is in opdracht van de provincie het interbestuurlijk toezicht van de provincie Groningen geëvalueerd. Daaruit bleek dat de wijze waarop het toezicht was ingevuld weinig toegevoegde waarde had. In overleg met de gemeenten heeft de provincie daarom besloten om te stoppen met de huidige werkwijze en samen met de gemeenten te komen tot een nieuwe werkwijze, IBT 2.0. De (nieuwe) gemeente Midden-Groningen doet mee aan de pilot IBT 2.0 en hoeft daarom niet langer in de begroting en in de jaarrekening te rapporteren over de toezichtvelden. De toetsingscriteria zijn niet langer van toepassing en de beoordeling goed-matig-slecht is komen te vervallen.

- 82 -

Jaarrekening 2017

- 83 -

Bedragen x € 1000 BALANS VOOR

ACTIVA 31 december 2017 31 december 2016

Vaste activa

Immateriële vaste activa - - - Bijdrage activa in eigendom van derden - -

Materiele vaste activa 14.557 13.579 - Investeringen met een economisch nut 8.991 8.572 - Investeringen met een economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven 4.070 4.182 - Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut 1.496 825

Financiele vaste activa 1.760 1.803 - Kapitaalverstrekking aan deelnemingen 345 345 - Leningen aan woningbouwcorporaties 1.106 1.106 - Leningen aan overige verbonden partijen 90 143 - Overige uitzettingen met een rentetypische looptijd van van één jaar of langer 219 209

Totaal vaste activa 16.317 15.382 Vlottende activa

Voorraden 108 108 - Onderhanden werken, waaronder bouwgronden in exploitatie 108 108

Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan 1 jaar 3.650 3.678 - Vorderingen op openbare lichamen 2.635 2.403 - Rekening-courantverhouding met het Rijk - - - Rekening-courantverhouding met niet financiele instellingen 209 124 - Kasgeldleningen/spaartegoeden - - - Overige vorderingen 806 1.151

Liquide middelen 198 190 - Kassaldi 1 3 - Banksaldi 197 187

Overlopende activa 2.320 532 - Voorschotbedragen voor uitkering met een specifiek bestedingsdoel - Rijk - - - Overige nog te ontvangen bedragen en vooruitbetaalde bedragen 2.320 532

Totaal vlottende activa 6.276 4.508 Totaal generaal 22.593 19.890

- 84 -

RESULTAATBESTEMMING Bedragen x € 1000

PASSIVA 31 december 2017 31 december 2016

Vaste passiva

Eigen vermogen 488 2.685 - Algemene reserve 1.217 1.585 - Bestemmingsreserves 1.381 1.164 - Gerealiseerd resultaat (2.110) (64)

Voorzieningen 2.129 1.769 - Voorzieningen 2.129 1.769

Vaste schulden met een rentetypische looptijd van 1 jaar of langer 5.556 6.210 - Onderhandse leningen van binnenlandse banken en overige financiële instellingen 5.556 6.210

Totaal vaste passiva 8.173 10.664 Vlottende passiva

Netto-vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter 12.468 7.871 - Overige kasgeldleningen 10.000 5.000 - Banksaldi 205 1.196 - Overige schulden 2.263 1.675

Overlopende passiva 1.952 1.355 - Verplichtingen die in het begrotingsjaar zijn opgebouwd 1.840 909 - Voorschotbedragen voor uitkering met een specifiek bestedingsdoel - Rijk 95 70 - Voorschotbedragen voor uitkering met een specifiek bestedingsdoel - overige Nederlandse overheidslichamen - - - Overige vooruit ontvangen bedragen 17 376

Totaal vlottende passiva 14.420 9.226 Totaal generaal 22.593 19.890

Gewaarborgde geldleningen 31.658 21.031 Garantstellingen - -

- 85 -

Toelichtingen

Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling

Inleiding De jaarrekening is opgemaakt met inachtneming van de voorschriften die het Besluit Begroting en verantwoording Provincies en Gemeenten daarvoor geeft.

Herindeling per 01-01-2018 Per 01-01-2018 gaat de gemeente Bellingwedde op in een nieuw te vormen gemeente Westerwolde. De gemeente Bellingwedde wordt als gevolg daarvan opgeheven. Op basis van de wet ARHI gaan op de datum van herindeling alle rechten en verplichtingen van de op te heffen gemeente over op de nieuwe gemeente. Dit vindt plaats tegen de actuele boekwaarden van de gemeente Bellingwedde. De herindeling geeft daarmee geen aanleiding om de waarderingsgrondslagen aan te passen.

Algemene grondslagen voor het opstellen van de jaarrekening De waardering van de activa en passiva en de bepaling van het resultaat vindt plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij het desbetreffende balanshoofd anders is vermeld, worden de activa en passiva opgenomen tegen nominale waarden. De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Baten en winsten worden genomen voor zover zij op de balansdatum zijn gerealiseerd. Verliezen en risico's die hun oorsprong vinden voor het einde van het begrotingsjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. Dividendopbrengsten van deelnemingen worden als baten genomen in het jaar waarop het dividend ter beschikking is gesteld. Personeelslasten worden in principe toegerekend aan het boekjaar waarop zij betrekking hebben, met uitzondering van overlopende vakantiegelden enz. Deze laatsten worden toegerekend aan de periode waarin uitbetaling plaats vindt. Ten aanzien van de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) is gekozen voor het toepassen van het lastenstelsel. Bij het opstellen van de jaarrekening wordt gebruik gemaakt van schattingen. Dit betreft onder andere de levensduur van activa, de mate van oninbaarheid van debiteuren en de hoogte van de voorzieningen. De schattingen en de hiermee verbonden veronderstellingen zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden en verschillende factoren die gegeven de omstandigheden als redelijk worden beschouwd. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen.

Balans

Vaste activa Artikel 59 BBV beschrijft het onderscheid tussen investeringen met uitsluitend maatschappelijk nut in de openbare ruimte en investeringen met een (beperkt) economisch nut. Investeringen die op enigerlei wijze kunnen leiden tot of bijdragen aan het verwerven van inkomsten zijn investeringen met een economisch nut. De vraag of de investering geheel kan worden terugverdiend is niet relevant voor de classificatie. In artikel 10 van de door de raad vastgestelde verordening ex. art. 212 Gemeentewet zijn de afschrijvingstermijnen en andere bepalingen omtrent de diverse activa genoemd. De startdatum van de afschrijvingen wordt bepaald in het raadsbesluit waarin het investerings- krediet voor de activa beschikbaar is gesteld.

Materiële vaste activa met economisch nut Overige investeringen met economisch nut Deze materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Specifieke investeringsbijdragen van derden worden op de desbetreffende investering in mindering gebracht; in die gevallen wordt op het saldo afgeschreven. - 86 - Met ingang van 2013 wordt op woonruimten en gebouwen niet langer tot een boekwaarde van nihil afgeschreven, maar wordt overgegaan op een systematiek met restwaarden, waarbij de restwaarde 50% van de WOZ-waarde bedraagt. Deze schattingswijziging/stelselwijziging is vastgesteld bij de najaarsnota 2013 (raadsbesluit 12 november 2013). De nog niet in exploitatie genomen bouwgronden zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs, dan wel lagere marktwaarde. Dezen zijn wegens een stelselwijziging met ingang van het boekjaar 2016 niet langer onder de voorraden, maar onder de materiële vaste activa verantwoord. Ingevolge artikel 35, lid 1 BBV dienen ingaande 2014 de investeringen met economisch nut gesplitst te worden in: 1. investeringen met economisch nut 2. investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven. Punt 2. betreft voor de gemeente de investeringen in het riool, waarvan de kapitaallasten onderdeel uitmaken van de kostentoerekening ten behoeve van de vaststelling van het tarief rioolrecht.

Materiële vaste activa met maatschappelijk nut Deze materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Specifieke investeringsbijdragen van derden worden op de desbetreffende investering in mindering gebracht. Afschrijvingen vinden plaats op basis van aanwezige dekking in de exploitatie. Getracht wordt de boekwaarde zo gering mogelijk te laten zijn.

Financiële vaste activa Kapitaalverstrekkingen aan gemeenschappelijke regelingen en leningen u/g zijn opgenomen tegen nominale waarde. Participaties in het aandelenkapitaal van NV's en BV's ("kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen" in de zin van het BBV) zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs van de aandelen. Indien de waarde van de aandelen onverhoopt structureel mocht dalen tot onder de verkrijgingsprijs zal afwaardering plaatsvinden. Tot dusver is een dergelijke afwaardering niet noodzakelijk gebleken. Bijdragen aan activa van derden worden geactiveerd. Dergelijke geactiveerde bijdragen zijn gewaardeerd op het bedrag van de verstrekte bijdragen, verminderd met de afschrijvingen. De verleende bijdragen worden afgeschreven in de periode waarin het betrokken actief van de derde op basis van de door de gemeente gestelde voorwaarden moet bijdragen aan de publieke taak.

Vlottende activa

Voorraden De als "onderhanden werken" opgenomen bouwgronden in exploitatie zijn gewaardeerd tegen de vervaardigingsprijs, dan wel de lagere marktwaarde. De vervaardigingsprijs omvat de kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend (zoals grondaankopen en kosten van bouw- en woonrijp maken), alsmede een redelijk te achten aandeel in de rentekosten en de administratie- en beheerskosten. Winsten uit de grondexploitatie worden slechts genomen indien en voorzover die met voldoende mate van betrouwbaarheid als gerealiseerd aangemerkt kunnen worden. Zolang daarvan geen sprake is worden de verkregen verkoopopbrengsten ten volle op de vervaardigingskosten in mindering gebracht. Gereed product wordt gewaardeerd tegen de kostprijs of tegen de marktwaarde indien de marktwaarde lager is dan de kostprijs. Dat laatste doet zich met name voor indien voorraden incourant worden. De kostprijs bestaat uit de verrekenprijzen van grond- en hulpstoffen en de loon- en machinekosten die aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend.

Vorderingen en overlopende activa De vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde.

Liquide middelen en overlopende posten Deze activa worden tegen nominale waarde opgenomen. - 87 - Vaste passiva

Voorzieningen De voorzieningen zijn gewaardeerd op het nominale bedrag uitgezonderd de voorziening pensioen- en wachtgeldverplichtingen welke tegen de contante waarde is opgenomen. De onderhoudsegalisatievoorzieningen stoelen op een meerjarenraming van het uit te voeren groot onderhoud aan (een deel van) de kapitaalgoederen, waarin rekening is gehouden met de kwaliteitseisen die terzake geformuleerd zijn. In de paragraaf "onderhoud kapitaalgoederen" die is opgenomen in het jaarverslag is het beleid terzake nader uiteengezet. Aan de voorzieningen, die gewaardeerd zijn tegen contante waarde (hetgeen inhoudt de waarde op moment bepaling van de benodigde voorziening), wordt jaarlijks een toevoeging gedaan, ter grootte van de toe te voegen rekenrente over de contante waarde. Hiermee behoudt de voorziening de benodigde omvang om daarmee toekomstige kosten te kunnen voldoen.

Voorzieningen worden op grond van artikel 44 BBV gevormd door; a. verplichtingen en verliezen waarvan de omvang op balansdatum onzeker is, doch redelijkerwijs te schatten; b. op de balansdatum bestaande risico's ter zake van bepaalde te verwachten verplichtingen of verliezen waarvan de omvang redelijkerwijs is te schatten; c. kosten die in een volgend begrotingsjaar zullen worden gemaakt, mits het maken van die kosten zijn oorsprong mede vindt in het begrotingsjaar of in een voorafgaand begrotings- jaar en de voorziening strekt tot gelijkmatige verdeling van lasten over een aantal begrotingsjaren; d. de bijdragen aan toekomstige vervangingsinvesteringen, waarvoor een heffing wordt geheven als bedoeld in artikel 35, eerste lid, onder b (BBV); e. van derden verkregen middelen die specifiek besteed moeten worden, met uitzondering van de voorschotbedragen, bedoeld in artikel 49, onderdeel b (BBV).

Voorzieningen worden niet gevormd voor jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume.

Vaste schulden Vaste schulden worden gewaardeerd tegen de nominale waarde verminderd met gedane aflossingen. De vaste schulden hebben een rentetypische looptijd van één jaar of langer.

Vlottende passiva

Vlottende passiva De vlottende passiva worden gewaardeerd tegen de nominale waarde.

Borg en garantstellingen Voorzover leningen door de gemeente gewaarborgd zijn, is buiten telling het totaalbedrag van de geborgde schuldrestanten per einde boekjaar opgenomen. Overigens is in de toelichting op de balans nadere informatie opgenomen.

- 88 - Toelichting op de individuele posten van de balans

ACTIVA

De activa zijn onder te verdelen in vaste activa en vlottende activa.

Vaste activa

Materiele vaste activa

Het onderstaande overzicht geeft het verloop weer van de materiële vaste activa gedurende het verslagjaar.

Bedragen * € 1.000 Categorie Balans- Investering Desin- Afschrij- Bijdragen Afwaar- Balans- waarde 31 vestering vingen van derden dering waarde 31 december december 2016 2017 Met een economisch nut 8.572 792 (12) (261) (100) - 8.991 Met een economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de 4.182 89 - (201) - - 4.070 kosten een heffing kan worden geheven Met een maatschappelijk nut 825 1.160 - (37) (452) - 1.496 Totaal 13.579 2.041 (12) (499) (552) - 14.557

Het verloop van de materiële vaste activa wordt hierna per categorie gespecificeerd.

Materiele vaste activa met een economisch nut

Bedragen * € 1.000 Omschrijving Balans- Investering Desin- Afschrij- Bijdragen Voorziening Balans- waarde 31 vestering vingen van derden waarde 31 december december 2016 2017 Gronden en terreinen 471 110 - - - - 581 Woonruimten 12 - (12) - - - - Bedrijfsgebouwen 6.924 682 - (128) (100) - 7.378 Grond-, weg- en waterbouwkundige werken 93 - - (4) - - 89 Vervoermiddelen 213 - - (57) - - 156 Machines, apparaten en installaties 173 - - (43) - - 130 Overige materiële vaste activa 686 - - (29) - - 657 Totaal 8.572 792 (12) (261) (100) - 8.991

De investering in gronden en terreinen betreft de aankoop van een perceel grond Dorpsplein Bellingwolde (€ 110.000). De investering in de bedrijfsgebouwen heeft betrekking op de verbouw en uitbreiding van De Meet (€ 682.000).

- 89 - Materiele vaste activa met economisch nut waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven

Bedragen * € 1.000 Omschrijving Balans- Investering Desin- Afschrij- Bijdragen Afwaar- Balans- waarde 31 vestering vingen van derden dering waarde 31 december december 2016 2017 Gronden en terreinen ------Woonruimten ------Bedrijfsgebouwen ------Grond-, weg- en waterbouwkundige werken 4.156 89 - (198) - - 4.047 Vervoermiddelen ------Machines, apparaten en installaties ------Overige materiële vaste activa 26 - - (3) - - 23 Totaal 4.182 89 - (201) - - 4.070

De investeringen hebben hoofdzakelijk betrekking op de riolering conform het GRP jaarschijf 2016-2017.

Materiele vaste activa met een maatschappelijk nut

Bedragen * € 1.000 Omschrijving Balans- Investering Desin- Afschrij- Bijdragen Afwaar- Balans- waarde 31 vestering vingen van derden dering waarde 31 december december 2016 2017 Gronden en terreinen ------Woonruimten ------Bedrijfsgebouwen ------Grond-, weg- en waterbouwkundige werken 825 1.160 - (37) (452) - 1.496 Vervoermiddelen ------Machines, apparaten en installaties ------Overige materiële vaste activa ------Totaal 825 1.160 - (37) (452) - 1.496

De belangrijkste investeringen in 2017 zijn de herinrichting centrum Blijham (€ 468.000) en het deelproject aanpak integrale voorzieningen Bellingwolde fase II (€ 513.000).

De bijdrage van derden heeft betrekking op de subsidie voor leefbaarheid (€ 286.000) alsmede bijdrage voor de projecten tweekarspelenweg (€ 82.000) en herinrichting Uldersweg (€ 61.000).

Financiële vaste activa

Het onderstaande overzicht geeft het verloop weer van de financiële vaste activa gedurende het verslagjaar.

- 90 - Bedragen * € 1.000 Omschrijving Balans- Investering Desin- Afschrij- Aflossing Afwaar- Balans- waarde 31 vestering vingen dering waarde 31 december december 2016 2017 Deelneming GRID NV 203 - - - - - 203 Deelneming Schier BV 18 - - - - - 18 Deelneming NV EGD 30 - - - - - 30 Deelneming NV WAPROG 1 - - - - - 1 Deelneming NV Bank van Ned. Gemeenten 31 - - - - - 31 Escrowbedrag bij verkoop aandelen Attero 3 - - - - - 3 Deelneming Enexis 55 - - - - - 55 Deelneming vordering Enexis (tranche D) 4 - - - - - 4 Subtotaal kapitaalverstrekking aan deelnemingen 345 - - - - - 345 Acantus 1.106 - - - - - 1.106 Subtotaal leningen aan woningbouwcorporaties 1.106 - - - - - 1.106 Geldlening aan GRID NV 41 - - - (20) - 21 Verstrekte geldlening Schier BV 98 - - - (29) - 69 Fiets prive project 4 3 - - (7) - - Subtotaal overige verbonden partijen 143 3 - - (56) - 90 Startersleningen 75 15 - - - - 90 Hypothecaire geldlening sportschool de Wenakker 134 - - - (5) - 129 Subtotaal overige uitzettingen > 1 jaar 209 15 - - (5) - 219 Totaal 1.803 18 - - (61) - 1.760

In de balanswaarde van de kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen is een voorziening verkoop Vennootschap B.V. opgenomen van € 27.000.

Vlottende activa

Voorraden

Het onderstaande overzicht geeft het verloop weer van de voorraden gedurende het verslagjaar.

Omschrijving Balans- Investering Desin- Opbreng-sten Winst- Voorziening Balans- waarde 31 vestering uitname verlies- waarde 31 december latende december 2016 complexen 2017 Onderhanden werken, waaronder bouwgronden in 108 - - - - - 108 exploitatie Totaal 108 - - - - - 108

De onderhanden werken hebben betrekking op de gronden ‘Blouw’ in het centrum van Blijham. Met de aannemer is de afspraak gemaakt dat voor de nog te verkopen vijf appartementen een bijdrage van totaal € 95.000 wordt ontvangen. Van dit bedrag is in 2016 € 50.000 ontvangen.

Voor een exploitatieopzet wordt verwezen naar paragraaf 7 Grondbeleid.

Uitzettingen met een rente typische looptijd <1 jaar

Het onderstaande overzicht geeft het verloop weer van de uitzettingen met een rente typische looptijd korter dan 1 jaar gedurende het verslagjaar.

- 91 - Omschrijving Balans- Boek-waarde Voorziening Balans- waarde 31 31 december voor onin- waarde 31 december 2017 baarheid december 2016 2017 Vordering OB / BCF 1.566 1.788 - 1.788 Overige vorderingen op openbare lichamen 837 847 - 847 Subtotaal vorderingen op openbare lichamen 2.403 2.635 - 2.635 Vorderingen schatkistbankieren - - - - Subtotaal rekening-courant verhouding met het Rijk - - - - Vordering SVN 124 209 - 209 Subtotaal rekening-courant verhoudingen met niet-financiële instellingen 124 209 - 209 Vorderingen debiteuren 466 149 (10) 139 Vorderingen gemeentelijke belastingen 286 432 (87) 345 Vorderingen sociale zaken 399 978 (656) 322 Subtotaal overige vorderingen 1.151 1.559 (753) 806 Totaal 3.678 4.403 (753) 3.650

Op de peildatum 24 april 2018 staat van de uitzettingen nog een bedrag open van € 3.182.000. Voor de vorderingen debiteuren is een voorziening voor oninbaarheid getroffen van totaal € 753.000. Hiervan heeft € 656.000 betrekking op de WWB.

Liquide middelen

Het onderstaande overzicht geeft het verloop weer van de liquide middelen gedurende het verslagjaar.

Bedragen * € 1.000 Omschrijving Balans- Balans- waarde 31 waarde 31 december december 2016 2017 Kas algemeen en publiekszaken 3 1 Totaal kassen 3 1 BNG Belastingen 167 177 Rabobank 13 15 ING bank publiekszaken 7 5 Totaal banken 187 197 Totaal 190 198

Overlopende activa

Het onderstaande overzicht geeft het verloop weer van de overlopende activa gedurende het verslagjaar.

Bedragen * € 1.000 Omschrijving Balans- Boek-waarde Voorziening Balans- waarde 31 31 december voor onin- waarde 31 december 2017 baarheid december 2016 2017 - - - - Subtotaal voorschotbedragen voor uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel - - - - Gemeente Vlagtwedde - sociale zaken 78 1.387 - 1.387 Gemeente Vlagtwedde - herindelingsgelden 163 - - - Toeristen- en forensenbelasting 97 104 - 104 Overige gemeentelijke belastingen 74 - - - Gemeente Groningen beschermd wonen - 132 - 132 GRID N.V. - 94 - 94 Overige te ontvangen bedragen 110 375 - 375 Subtotaal nog te ontvangen bedragen 522 2.092 - 2.092 St. Museum de Oude Wolden - 206 - 206 Overige vooruitbetaalde bedragen 10 22 - 22 Subtotaal vooruitbetaalde bedragen 10 228 - 228 Totaal 532 2.320 - 2.320

- 92 -

PASSIVA

De passivazijde van de balans is onderverdeeld in vaste en vlottende passiva. Onder de vaste passiva zijn opgenomen de reserves, het onverdeelde resultaat, de voorzieningen en de vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of langer.

Vaste passiva

Eigen vermogen

Het onderstaande overzicht geeft het verloop weer van het eigen vermogen gedurende het verslagjaar.

Bedragen * € 1.000 Categorie Balans- Toevoeging Onttrekking Onttrekking Bestemming Gerealiseer- Balans- waarde 31 ter dekking resultaat de resultaat waarde 31 december van vorig begrotings- december 2016 afschrijvin- begrotings- jaar 2017 gen jaar Algemene reserves 1.585 - (342) - (26) - 1.217 Bestemmingsreserves 1.164 707 (440) (12) (38) - 1.381 Gerealiseerde resultaat (64) - - - 64 (2.110) (2.110) Totaal 2.685 707 (782) (12) - (2.110) 488

Per categorie wordt hierna het verloop in een overzicht weergegeven.

Onder bestemming resultaat vorig begrotingsjaar staat de onttrekking vermeld uit hoofde van de bestemming van het resultaat conform het raadsbesluit van 11 juli 2017.

Een specificatie van de betreffende reserves is opgenomen op de volgende pagina’s.

Algemene reserves

Het verloop van de algemene reserves kan als volgt worden weergegeven:

Bedragen * € 1.000 Omschrijving Balans- Toevoeging Onttrekking Onttrekking Bestemming Balans- waarde 31 ter dekking resultaat waarde 31 december van vorig december 2016 afschrijvin- begrotings- 2017 gen jaar 1. Algemene reserve 1.585 - (342) - (26) 1.217 Totaal 1.585 - (342) - (26) 1.217

De aard en reden van de algemene reserve is:

Omschrijving Aard algemene reserves Reden algemene reserves 1. Algemene reserve Bufferfunctie Voor het financieren van incidentele beleidswensen en het verrekenen van de saldi van begroting en rekening

De toevoegingen en onttrekkingen aan de algemene reserve kunnen als volgt worden gespecificeerd:

- 93 - Bedragen x € 1.000 Raadsbesluit Begroting ná Realisatie Toelichting mutatie wijziging Toevoegingen 1 Algemene reserve 14-11-2017 9 - Voordelig saldo Najaarsnota Totaal toevoegingen 9 -

Onttrekkingen 1 Algemene reserve 10-11-2016 80 80 Openbare verlichting langs Fietsroutes 1 Algemene reserve 23-3-2017 26 26 Openbare verlichting Bellingwolde Noord 1 Algemene reserve 11-7-2017 28 - Nadelig saldo Voorjaarsnota 1 Algemene reserve N.v.t. 80 80 Storting gebonden reserve herinrichting Blijham 1 Algemene reserve N.v.t. 156 156 Storting gebonden reserve integrale vz Bellingwolde 1 Algemene reserve 16-3-2016 33 - Bodemsanering Veelerveen Totaal onttrekkingen 403 342

Bestemming resultaat vorig begrotingsjaar 1 Algemene reserve 11-7-2017 - (26) (Gedeelte) resultaatbestemming jaarstukken 2016 Totaal toevoegingen - (26)

Bestemmingsreserves

Het verloop van de bestemmingsreserves kan als volgt worden weergegeven:

Bedragen * € 1.000 Omschrijving Balans- Toevoeging Onttrekking Onttrekking Bestemming Balans- waarde 31 ter dekking resultaat waarde 31 december van vorig december 2016 afschrijvin- begrotings- 2017 gen jaar 1 B.R. Fonds automatisering 61 - - - - 61 2 B.R. Waterplan 16 - (16) - - - 3 B.R. Wegen 67 59 - - - 126 4 B.R. Bestemmingsplannen dorpen 26 52 - - - 78 5 B.R. Bestemmingsplan buitengebied 54 15 - - - 69 6 B.R. Sandjers Park 10 - - - - 10 7 B.R. Onderwijshuisvesting 216 - - - - 216 8 B.R. Hoefijzer II 32 1 - - - 33 9 B.R. Sociaal Domein 449 23 (355) - - 117 10 B.R. Riool ------11 B.R. OHBA 126 - - - - 126 12 B.R. Armoedebeleid ------13 B.R. Frictiekosten opheffing GR Muziekschool 38 - - - (38) - 14 B.R. Krimp 69 69 (69) - - 69 15 B.R. Beschermd wonen - 146 - - - 146 Subtotaal bestemmingsreserves 1.164 365 (440) - (38) 1.051 20 B.R. OV Bellingwedde Noord - 26 - - - 26 21 B.R. OV Fietsroutes - 80 - - - 80 22 B.R. Integrale voorzieningen Bellingwolde - 156 - (8) - 148 23 B.R. Herinrichting centrum Blijham - 80 - (4) - 76 Subtotaal gebonden (bestemmings-)reserves - 342 - (12) - 330 Totaal bestemmingsreserves 1.164 707 (440) (12) (38) 1.381

- 94 - De aard en reden van de bestemmingsreserves zijn:

Omschrijving Aard bestemmingsreserves Reden bestemmingsreserves 1 B.R. Fonds automatisering Dekkingsfunctie Het fonds is ingesteld om te voorkomen dat er grote schommelingen ontstaan in de jaarlijkse exploitatie en er voor te zorgen dat het beschikbare budget in de exploitatie ook daadwerkelijk voor ICT-middelen wordt gebruikt. 2 B.R. Waterplan Dekkingsfunctie De reserve is bedoeld om de uitgaven die in het kader van het Waterplan 2010-2014 worden gemaakt te kunnen dekken. 3 B.R. Wegen Egalisatiefunctie De reserve is bedoeld ter egalisatie van het exploitatiebudget onderhoud wegen. 4 B.R. Bestemmingsplannen dorpen Dekkingsfunctie De reserve is gevoed in de jaren 2008 t/m 2010 (met € 20.000 per jaar) en dient ter dekking van de kosten voor het actualiseren van de bestemmingsplannen. Het krimpplan wordt tevens voor 50% gedekt uit deze reserve.

5 B.R. Bestemmingsplan buitengebied Egalisatiefunctie In 2016 is € 53.986 gestort in de bestemmingsreserve buitengebied vanwege budgetoverheveling naar 2017 voor 50% van de kosten van het krimpplan en voor de kosten van het opstellen van een omgevingsvisie in Westerwolde. 6 B.R. Sandjers Park Dekkingsfunctie De reserve wordt aangewend voor het onderhoud van het Sandjers Park. 7 B.R. Onderwijshuisvesting Bufferfunctie De reserve dient ter dekking van uitgaven voor de onderwijshuisvesting 8 B.R. Hoefijzer II Bestedingsfunctie Bij raadsbesluit van 2 oktober 2014 is de nieuwe bestemmingsreserve Hoefijzer II gevormd. Deze reserve is in 2015 en 2016 verder gevoed vanuit de exploitatiebudgetten voor wegen en openbare verlichting

9 B.R. Sociaal Domein Bestedingsfunctie De reserve dient ter dekking van uitgaven voor het sociaal domein 10 B.R. Riool Bufferfunctie Het saldo van de reserve is per 31-12-2017 nihil en kan worden beëindigd 11 B.R. OHBA Bufferfunctie De reserve is bedoeld voor onderwijshuisvesting aan kinderen uit het asielzoekerscentrum 12 B.R. Armoedebeleid Bestedingsfunctie Het saldo van de reserve is per 31-12-2017 nihil en kan worden beëindigd 13 B.R. Frictiekosten opheffing GR Muziekschool Bestedingsfunctie De reserve is opgeheven conform besluit dd. 11-07-2017 (vaststelling jaarstukken 2016) 14 B.R. Krimp Bestedingsfunctie De middelen kunnen ingezet worden als co-financiering voor projecten die voortkomen uit de menukaart of voor lokale projecten die voldoen aan de geoormerkte taakvelden: volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing. 15 B.R. Beschermd wonen Bestedingsfunctie De reserve Beschermd Wonen wordt ingezet voor de decentralisatie en transformatie van Beschermd Wonen en Opvang

- 95 - De toevoegingen en onttrekkingen aan de bestemmingsreserves kunnen als volgt worden gespecificeerd:

Bedragen x € 1.000 Raadsbesluit Begroting ná Realisatie Toelichting mutatie wijziging Toevoegingen 3 B.R. Wegen N.v.t. - 59 Storting restant budget 4 B.R. Bestemmingsplannen dorpen 14-11-2017 - 52 Storting krimpgelden 5 B.R. Bestemmingsplan buitengebied N.v.t. - 15 Storting restant budget 01-07-14/02- 8 B.R. Hoefijzer II 10-14 1 1 Storting uren 9 B.R. Sociaal Domein N.v.t. - 17 Storting restant budget 9 B.R. Sociaal Domein 14-11-2017 - 6 Storting restant Mantelzorg en subsidies 15 B.R. Beschermd wonen 14-11-2017 146 146 Storting beschermd wonen 2016 14 B.R. Krimp Prim. Begr. 69 69 Krimpgelden 2017 20 B.R. OV Bellingwolde Noord N.v.t. 26 26 Storting uit de Algemene reserve 21 B.R. OV Fietsroutes N.v.t. 80 80 Storting uit de Algemene reserve 22 B.R. Integrale voorzieningen Bellingwolde N.v.t. 156 156 Storting uit de Algemene reserve 23 B.R. Herinrichting centrum Blijham N.v.t. 80 80 Storting uit de Algemene reserve Totaal toevoegingen 558 707

Raadsbesluit Begroting ná Realisatie Toelichting mutatie wijziging Onttrekkingen 2 B.R. Waterplan 14-11-2017 16 16 Vrijval bestemmingsreserve 3 B.R. Wegen N.v.t. 54 - Vervanging riolering Noorder- en Zuiderstraat 4 B.R. Bestemmingsplannen dorpen N.v.t. 26 - Kosten Krimpplan 5 B.R. Bestemmingsplan buitengebied N.v.t. 28 - Opstellen omgevingsvisie Westerwolde 5 B.R. Bestemmingsplan buitengebied N.v.t. 26 - Kosten Krimpplan 9 B.R. Sociaal Domein 11-10-2017 100 88 Extra budget armoedebeleid 9 B.R. Sociaal Domein 14-11-2017 80 80 Tekort Jeugdzorg (najaarsnota) 9 B.R. Sociaal Domein 14-11-2017 84 84 Tekort WMO (najaarsnota) 9 B.R. Sociaal Domein N.v.t. 9 - Voorschoolse opvang peuters 9 B.R. Sociaal Domein 14-11-2017 50 50 Bijzondere bijstand (najaarsnota) 9 B.R. Sociaal Domein 14-11-2017 48 48 Werkdeel incl. uitvoering (najaarsnota) 9 B.R. Sociaal Domein 14-11-2017 50 - Rookmelderproject Westerwolde 9 B.R. Sociaal Domein N.v.t. 32 5 GIDS-gelden 14 B.R. Krimp Prim. Begr. 69 69 Inzet Krimpmiddelen Totaal onttrekkingen 672 440

Raadsbesluit Begroting ná Realisatie Toelichting mutatie wijziging Onttrekkingen ter dekking van afschrijvingen 22 B.R. Integrale voorzieningen Bellingwolde N.v.t. 8 8 Afschrijving 2017 23 B.R. Herinrichting centrum Blijham N.v.t. 4 4 Afschrijving 2017 Totaal onttrekkingen ter dekking van afschrijvingen 12 12

Raadsbesluit Begroting ná Realisatie Toelichting mutatie wijziging Bestemming resultaat vorig begrotingsjaar 13 B.R. Frictiekosten opheffing GR Muziekschool 11-7-2017 - (38) (Gedeelte) resultaatbestemming jaarstukken 2016 Totaal bestemming resultaat vorig begrotingsjaar - (38)

Voorzieningen

Het onderstaande overzicht geeft het verloop weer van de voorzieningen gedurende het verslagjaar.

- 96 - Bedragen * € 1.000 Omschrijving Balans- Toevoeging Aanwending Vrijval Balans- waarde 31 waarde 31 december december 2016 2017 1 Voorziening wachtgeldverplichting voormalige collegeleden 251 397 (85) - 563 2 Voorziening pensioenverplichting voormalige wethouders 599 - (27) (87) 485 3 Voorziening verplichtingen voormalig personeel 4 - (4) - - 4 Voorziening onderhoud buitenkant basisscholen 5 - (5) - - 5 Voorziening onderhoud gemeentelijke gebouwen 75 9 - - 84 6 Voorziening egalisatiefonds afvalstoffenheffing - - - - - 7 Voorziening egalisatie tarieven riolering 835 162 - - 997 Totaal voorzieningen 1.769 568 (121) (87) 2.129

De aard en reden van de voorzieningen zijn:

Omschrijving Aard voorziening Reden voorziening 1 Voorziening wachtgeldverplichting voormalige Toekomstige verplichtingen Voor toekomstige wachtgeldverplichtingen aan collegeleden voormalige collegeleden dient conform regelgeving (BBV) in het jaar waar in deze verplichting is ontstaan een voorziening getroffen te worden voor de totale verplichting. 2 Voorziening pensioenverplichting voormalige Toekomstige verplichtingen Het opgebouwde APPA-pensioen van twee voormalige wethouders wethouders is in 2012 resp. 2015 gestort bij de gemeente. De gemeente heeft deze bedragen gestort in de voorziening. Uit deze voorziening worden de pensioenaanspraken betaald. 3 Voorziening verplichtingen voormalig Toekomstige verplichtingen In 2013 is een verplichting ontstaan wegens het vertrek personeel van een medewerker. In januari 2017 loopt deze verplichting af. 4 Voorziening onderhoud buitenkant Toekomstige verplichtingen Deze voorziening is gevoed door het opheffen van de basisscholen separate voorziening voor openbaar en bijzonder onderwijs. 5 Voorziening onderhoud gemeentelijke Toekomstige verplichtingen De voorziening dient ter egalisatie van de lasten van het gebouwen (groot) onderhoud van gemeentelijk gebouwen. De gemeentelijke gebouwen zijn: de Meet, de Brug, de Voortgang, 't Ganzenust, 't Beertje, de brandweergarage, Streekmuseum Oude Wolden, gymzaal Wedde en het gemeentehuis. 6 Voorziening egalisatiefonds afvalstoffenheffing Gelijkmatige verdeling van lasten Conform het beleid van de gemeente Bellingwedde dienen de tarieven voor de afvalstoffenheffing kostendekkend te zijn. Afwijkingen worden verrekend met de daartoe ingestelde voorziening.

7 Voorziening egalisatie tarieven riolering Gelijkmatige verdeling van lasten Conform het beleid van de gemeente Bellingwedde dienen de tarieven voor het rioolrecht in meerjarenperspectief kostendekkend te zijn.

De toevoegingen en aanwendingen aan de voorzieningen kunnen als volgt worden gespecificeerd:

Bedragen x € 1.000 Raadsbesluit Begroting ná Realisatie Toelichting mutatie wijziging Toevoegingen 1 Voorziening wachtgeldverplichting voormalige collegeleden N.v.t. - 397 Extra storting i.v.m. verplichtingen 5 Voorziening onderhoud gem. gebouwen Prim. Begr. 9 9 Storting cf begroting 7 Voorziening egalisatie tarieven riolering N.v.t. 97 162 Saldo budget riolering Totaal toevoegingen 106 568

- 97 - Bedragen x € 1.000 Raadsbesluit Begroting ná Realisatie Toelichting mutatie wijziging Aanwendingen 1 Voorziening wachtgeldverplichting voormalige collegeleden N.v.t. - 85 Uitgaven 2017 2 Voorziening pensioenverplichting voormalige wethouders N.v.t. - 27 Uitgaven 2017 3 Voorziening verplichtingen voormalig personeel N.v.t. - 4 Uitgaven 2017 4 Voorziening onderhoud buitenkant basisscholen N.v.t. - 5 Uitgaven 2017 Totaal aanwendingen - 121

Vaste schulden met een rentetypische looptijd > 1 jaar

Het verloop van de vaste schulden met een rentetypische looptijd langer dan één jaar kan als volgt worden weergegeven:

Bedragen * € 1.000 Categorie Balans- Nieuwe Aflossingen Balans- waarde 31 leningen waarde 31 december december 2016 2017 Onderhandse leningen van binnenlandse banken 6.210 - (654) 5.556 Totaal vaste schulden 6.210 - (654) 5.556

De totale rentelast voor het verslagjaar met betrekking tot de vaste schuld met een looptijd langer dan één jaar bedraagt € 266.000 (in 2016 € 296.000). Het gemiddelde rentepercentage bedraagt 4,3%.

Vlottende passiva

Vlottende schulden met een rentetypische looptijd <1 jaar

De specificatie van de vlottende schulden met een rente typische looptijd korter dan één jaar is als volgt:

Bedragen * € 1.000 Omschrijving Balans- Balans- waarde 31 waarde 31 december december 2016 2017 Overige kasgeldleningen 5.000 10.000 Overige kasgeldleningen 5.000 10.000 BNG 1.196 205 Banksaldi 1.196 205 Crediteuren 1.675 2.150 Crediteuren WMO - 111 Overige schulden - 2 Overige schulden 1.675 2.263 Totaal 7.871 12.468

Overlopende passiva

De specificatie van de overlopende passiva is als volgt:

- 98 - Bedragen * € 1.000 Omschrijving Balans- Balans- waarde 31 waarde 31 december december 2016 2017 WOZ en belastingtaken gemeente Vlagtwedde 120 27 Uitvoeringskosten sociale zaken gemeente Vlagtwedde - 97 RIGG solidariteitsbijdrage ZINN 290 314 SVB afrekening WMO 164 Belastingdienst (BTW) - 69 Transitorische rente 120 105 Stormschade 2017 - 31 Vakantietoeslag juni/december 2016 172 - Herindelingsmiddelen (AU) gemeente Vlagtwedde - 486 Overige nog te betalen bedragen 207 547 Subtotaal verplichtingen die in het begrotingsjaar zijn opgebouwd 909 1.840 Rijksvergoeding onderwijsachterstandenbeleid (Ministerie OC&W) 70 95 Voorschotten rijksbijdragen met een specifiek bestedingsdoel - Rijk 70 95 Brede wijkvoorziening Blijham 89 - Subsidie integrale voorziening Bellingwedde 112 - Leefbaarheidssubsidie centrum Blijham 174 - Overige vooruitontvangen bedragen 1 17 Subtotaal vooruitontvangen bedragen 376 17 Totaal 1.355 1.952

Gewaarborgde geldleningen

Het waarborgfonds sociale woningbouw (WSW) heeft een aantal leningen, opgenomen door woningstichtingen, geborgd. De gemeente dient vervolgens als "achtervang", samen met het Rijk. In het geval dat de gemeente op de achtervangpositie wordt aangesproken, geldt een vooraf bepaalde verdeling, waarbij het Rijk 50% voor zijn rekening neemt en de overige 50% van de leningen door gemeenten zullen worden verstrekt. In het verleden is dit nog nooit voorgekomen. De mogelijkheid dat dit zich voor zal doen, wordt vrijwel nihil geacht.

NR. OORSPRONKE- GELDNEMER RENTE- RESTANT RESTANT LIJKE PERCENTAGE BEDRAG BEDRAG HOOFDSOM PER 01/01 PER 31/12 1 2 3 4 5 6 1 1.106.000 Stichting Acantus 4,820% 1.106.000 1.106.000 2 15.000.000 Stichting Acantus 3,695% 15.000.000 15.000.000 3 10.000.000 Stichting Acantus Var.rente 0 10.000.000 4 8.279.000 Woonzorg Nld. Div. rentes 4.925.000 5.552.000 TOTAAL 21.031.000 31.658.000

In 2017 zijn geen aanspraken uitbetaald.

Niet uit de balans blijkende verplichtingen

De gemeente heeft zich verplicht om gedurende een periode van 10 jaar (ingaande 2010) een jaarlijkse bijdrage van € 10.000 te leveren voor de onderhoudskosten van De Burcht te Wedde. De verplichting voor 2017 bedraagt € 10.000, de verplichting voor de periode 2018 t/m 2019 bedraagt € 20.000. De verplichting vervalt ingaande het jaar 2020. Deze bedragen zijn exclusief indexatie.

Gebeurtenissen na balansdatum Er zijn geen gebeurtenissen ná balansdatum.

Toelichting schatkistbankieren

Decentrale overheden zijn verplicht om hun overtollige middelen in ’s Rijks schatkist aan te houden. Om het dagelijkse kasbeheer te vereenvoudigen is er een drempelbedrag, afhankelijk van het begrotingstotaal, dat buiten de schatkist mag worden aangehouden. Het drempelbedrag is gelijk aan 0,75% van het begrotingstotaal indien het - 99 - begrotingstotaal lager is dan € 500 miljoen. Indien het begrotingstotaal hoger is dan € 500 miljoen is de drempel gelijk aan € 3,75 miljoen plus 0,2% van het begrotingstotaal dat de € 500 miljoen te boven gaat. De drempel is nooit lager dan € 250.000.

Op grond van Artikel 52c van het BBV is in onderstaand overzicht een toelichting op (de benutting van) het drempelbedrag gegeven. Het drempelbedrag is in 2017 niet overschreden.

Berekening benutting drempelbedrag schatkistbankieren Bedragen * € 1.000 Omschrijving Verslagjaar Drempelbedrag 250 Subtotaal vorderingen op openbare lichamen Kwartaal 1 Kwartaal 2 Kwartaal 3 Kwartaal 4 Kwartaalcijfer op dagbasis buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen - 145 179 44 Ruimte onder het drempelbedrag 250 105 71 206 Overschrijding van het drempelbedrag - - - -

- 100 -

Overzicht van baten en lasten

- 101 - Bedragen * € 1.000 Omschrijving Realisatie Primitieve begroting 2016 2017 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Programma 1 Inwoners 3.856 17.614 (13.758) 3.794 15.776 (11.982) 2 Omgeving 2.919 6.977 (4.058) 2.731 5.503 (2.772) 3 Gebied 302 732 (430) 381 501 (120) 4 Bestuur 190 1.513 (1.323) 174 1.514 (1.340)

Subtotaal programma's (A) 7.267 26.836 (19.569) 7.080 23.294 (16.214)

Algemene dekkingsmiddelen Lokale heffingen 1.993 463 1.530 1.972 418 1.554 Algemene uitkeringen 17.145 - 17.145 16.815 - 16.815 Dividend 43 - 43 18 - 18 Saldo financieringsfunctie - - - - (587) 587 Saldo kostenplaatsen - (640) 640 - - - Algemene baten en lasten 564 210 354 107 (310) 417

Subtotaal algemene dekkingsmiddelen (B) 19.745 33 19.712 18.912 (479) 19.391

Onvoorzien - - - - 48 (48) Overhead - 586 (586) 137 3.208 (3.071) Vennootschapsbelasting ------

Subtotaal onvoorzien, overhead en VpB (C) - 586 (586) 137 3.256 (3.119)

Gerealiseerd totaal baten en lasten (A+B+C=D) 27.012 27.455 (443) 26.129 26.071 58

Toevoeging/onttrekking aan reserves 1 Inwoners 194 41 153 - - - 2 Omgeving 312 122 190 - - - 3 Gebied 190 149 41 69 69 - 4 Bestuur ------Algemene dekkingsmiddelen - 5 (5) - - -

Subtotaal mutaties reserves (E) 696 317 379 69 69 -

Gerealiseerd resultaat (D+E=F) 27.708 27.772 (64) 26.198 26.140 58

- 102 - Bedragen * € 1.000 Omschrijving Begroting Realisatie ná wijziging 2017 2017 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Programma 1 Inwoners 4.478 16.920 (12.442) 4.460 17.351 (12.891) 2 Omgeving 2.750 5.662 (2.912) 2.786 5.527 (2.741) 3 Gebied 508 594 (86) 319 484 (165) 4 Bestuur 215 1.542 (1.327) 721 2.424 (1.703)

Subtotaal programma's (A) 7.951 24.718 (16.767) 8.286 25.786 (17.500)

Algemene dekkingsmiddelen Lokale heffingen 1.972 418 1.554 1.980 390 1.590 Algemene uitkeringen 17.009 - 17.009 16.943 - 16.943 Dividend 18 - 18 26 - 26 Saldo financieringsfunctie - (587) 587 - (552) 552 Saldo kostenplaatsen - 220 (220) 176 302 (126) Algemene baten en lasten 148 (253) 401 76 302 (226)

Subtotaal algemene dekkingsmiddelen (B) 19.147 (202) 19.349 19.201 442 18.759

Onvoorzien - 30 (30) - - - Overhead 137 3.208 (3.071) 138 3.594 (3.456) Vennootschapsbelasting ------

Subtotaal onvoorzien, overhead en VpB (C) 137 3.238 (3.101) 138 3.594 (3.456)

Gerealiseerd totaal baten en lasten (A+B+C=D) 27.235 27.754 (519) 27.625 29.822 (2.197)

Toevoeging/onttrekking aan reserves 1 Inwoners 453 146 307 355 169 186 2 Omgeving 277 187 90 190 246 (56) 3 Gebied 313 225 88 233 292 (59) 4 Bestuur ------Algemene dekkingsmiddelen 34 - 34 16 - 16

Subtotaal mutaties reserves (E) 1.077 558 519 794 707 87

Gerealiseerd resultaat (D+E=F) 28.312 28.312 - 28.419 30.529 (2.110)

- 103 - Toelichting op het overzicht van baten en lasten

Het rekening resultaat 2017 bedraagt € 2.110.000 (nadelig). De grootste verschillen ten opzichte van de begroting zijn als volgt (afwijkingen > € 70.000):

Programma 1

1.5 Maatschappelijke ontwikkeling 275.000 N 1.6 Welzijn & Zorg 290.000 N

Programma 2

2.1 Vervoer 157.000 V 2.4 Milieu 70.000 N Mutaties in de reserves 146.000 N

Programma 3

3.3 Grondexploitatie 189.000 N 3.1 Ruimtelijke Ordening 117.000 V Mutaties in de reserves 95.000 N

Programma 4 4.2 Bestuur 427.000 N

Algemene dekkingsmiddelen Saldo kostenplaatsen 94.000 V Algemene baten en lasten 627.000 N Algemene uitkering 98.000 N Overhead 384.000 N

Totale verklaring op hoofdlijnen 2.233.000 N

Overige niet verklaarde verschillen 123.000 V

Resultaat 2017 2.110.000 N

Voor een gedetailleerde analyse (afwijkingen groter dan € 25.000) wordt verwezen naar de beleidsverantwoording per programma in het jaarverslag bij de W-vraag “Wat heeft het gekost ?”

- 104 - Wet Normering Topinkomens

Per 1 januari 2013 is de Wet Normering Topinkomens (WNT) van kracht geworden. In deze wet is het begrip topfunctionaris bepaald. Voor gemeenten zijn specifiek de functie van gemeentesecretaris en griffier aangewezen als topfunctionaris in de zin van de WNT.

Van deze functionarissen kunnen de volgende gegevens gepubliceerd worden:

bedragen x € 1 A. Doornbos P.D. Nap

Functiegegevens Gemeentesecretaris Griffier Aanvang en einde 1/1 - 31/12 1/1 - 31/12 functievervulling 2017 Deeltijdfactor in fte 1,0 0,8889 Gewezen topfunctionaris? nee nee (Fictieve) dienstbetrekking? ja ja

Bezoldiging Beloning plus belastbare € 113.308 € 68.090 onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op € 16.478 € 9.612 termijn

Subtotaal € 129.786 € 77.702

Individueel WNT-maximum € 181.000 € 160.889

-/- Onverschuldigd betaald - - bedrag

Totaal bezoldiging € 129.786 € 79.626

Reden waarom de n.v.t. n.v.t. overschrijding als dan niet is toegestaan

Gegevens 2016 Aanvang en einde 1/1 - 31/12 1/1 - 31/12 functievervulling 2016 Deeltijdfactor in fte 1,0 0,8889

Beloning plus belastbare € 95.532 € 62.559 vergoedingen Beloningen betaalbaar op € 12.875 € 7.418 termijn

Totaal bezoldiging 2016 € 106.279 € 69.976

- 105 - Uitkeringen wegens beëindiging dienstverband

bedragen x € 1 A. Doornbos

Functiegegevens Gemeentesecretaris Deeltijdfactor in fte 1,0 Jaar waarin dienstverband is 2017 beëindigd?

Ontslaguitkering Overeengekomen uitkeringen € 75.000 wegens beëindiging dienstverband

Individueel WNT-maximum € 75.000

-/- Onverschuldigd betaald - bedrag

Totaal wegens uitkeringen wegens beëindiging € 75.000 dienstverband Waarvan betaald in 2017

Reden waarom de overschrijding al N.v.t. dan niet is toegestaan

Aanwending onvoorzien

Jaarlijks wordt in de begroting een bedrag van € 5 per inwoner opgenomen voor onvoorziene uitgaven. Dit leidt tot een totaalbedrag voor onvoorzien van € 47.500. Middels raadsbesluiten kan beslag op deze post worden gelegd. In 2017 is een bedrag van € 17.900 aangewend conform raadsbesluit d.d. 14 november 2017.

Betreft: Raad Bedrag Primitief begroot 11 november 2016 € 47.500 +/+ Inzet voor gymzaal Wedde 14 november 2017 € 12.500 -/- Inzet coördinatie Innovatiewerkplekken 14 november 2017 € 5.400 -/- SALDO € 29.600+/+

Overzicht van incidentele baten en lasten

In het onderstaande overzicht zijn de incidentele baten en lasten 2017 opgenomen zoals geanalyseerd in de diverse programma’s. De toelichtingen op de verschillende bedragen zijn opgenomen in het betreffende programma. De bedragen vanaf € 50.000 zijn in de onderstaande tabel weergegeven.

- 106 - Programma Omschrijving/Product Baten Lasten 1 Onderwijsachterstandenbeleid 89 (89) 1 Werk en inkomen (294) 292 1 Rijksbijdrage BBZ (73) 91 1 Maatschappelijke ontwikkeling 70 (122) 1 Werkvoorziening - (66) 1 Werkgerelateerde regelingen - (60) 1 Doorberekende kosten Sociale zaken - (95) 1 Nieuwe Jeugdtaken - (129) 1 Beschermd wonen 146 - 1 Armoedebeleid - (88) 1 Sociaal Domein - (262) 2 Milieu 127 (78) 2 Bodemsanering (47) 80 2 Wegen - 59 3 Landerijen en gronden (173) - 4 Kosten herindeling 409 (418) 4 Bestuur 90 (510) AD Gedetacheerd personeel 87 - AD Inkomensoverdrachten overige instellingen 72 - AD BOT-maatregel (67) - AD Saldo kostenplaatsen - (83) AD Onderuitputting - (272) AD Stormschade - (97) AD Dotatie voorziening Dubieuze debiteuren - (145) Overhead Loonkosten gemeentesecretaris - (307) 436 -2.299

Structurele toevoegingen en onttrekkingen aan reserves

In de jaarrekening 2017 zijn de volgende structurele toevoegingen en onttrekkingen aan reserves opgenomen:

• Gebonden reserve t.b.v. integrale voorziening Bellingwolde € 7.800 (onttrekking); • Gebonden reserve t.b.v. centrum Blijham € 4.000 (onttrekking); • Totaal € 11.800 (onttrekking).

- 107 - Bijlage overzicht baten en lasten per Taakveld

Taakveld 2016 2017 Realisatie Primitieve begroting Begroting ná wijziging Realisatie Baten Lasten Baten Lasten Baten Lasten Baten Lasten 0.1 Bestuur 15 1.007 32 1.220 32 1.218 527 2.108 0.10 Mutaties reserves 695 317 69 69 1.077 558 794 707 0.11 Resultaat van de rekening van baten en lasten ------0.2 Burgerzaken 175 506 142 294 183 324 194 316 0.3 Beheer overige gebouwen en gronden ------0.4 Overhead 0 586 137 3.208 137 3.208 138 3.594 0.5 Treasury 116 10 54 (575) 95 (575) 102 (547) 0.61 OZB woningen 1.765 463 1.742 418 1.742 418 1.745 390 0.62 OZB niet-woningen 133 - 134 - 134 - 129 - 0.63 Parkeerbelasting ------0.64 Belastingen overig ------0.7 Algemene uitkeringen en overige uitkeringen gemeentefonds 17.145 - 16.815 - 17.009 - 16.943 - 0.8 Overige baten en lasten 491 (433) 71 (266) 70 (8) 175 601 0.9 Vennootschapsbelasting (VpB) ------1.1 Crisisbeheersing en brandweer 30 575 - 628 - 645 3 663 1.2 Openbare orde en veiligheid - 147 - 76 - 76 - 84 2.1 Verkeer en vervoer 40 1.786 15 1.411 16 1.470 8 1.320 2.2 Parkeren - 1 - - - - - 0 2.3 Recreatieve havens ------2.4 Economische havens en waterwegen ------2.5 Openbaar vervoer ------3.1 Economische ontwikkeling - 23 - 13 - 18 - 14 3.2 Fysieke bedrijfsinfrastructuur ------3.3 Bedrijvenloket en bedrijfsregelingen ------3.4 Economische promotie 95 - 97 - 97 - 106 - 4.1 Openbaar basisonderwijs (0) 31 - 30 - 30 0 28 4.2 Onderwijshuisvesting - 285 - 268 - 268 5 296 4.3 Onderwijsbeleid en leerlingzaken 299 931 218 819 218 822 335 882 5.1 Sportbeleid en activering 0 132 13 135 13 135 11 139 5.2 Sportaccommodaties 39 396 27 339 27 352 39 368 5.3 Cultuurpresentatie, cultuurproductie en cultuurparticipatie - 46 - 47 - 47 - 46 5.4 Musea 42 487 120 364 132 382 144 376 5.5 Cultureel erfgoed ------5.6 Media - 361 - 295 20 295 32 308 5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie 10 944 17 767 17 767 10 751 6.1 Samenkracht en burgerparticipatie 92 2.809 66 1.984 251 2.500 346 2.542 6.2 Wijkteams - 141 - 161 - 161 - 152 6.3 Inkomensregelingen 3.032 4.037 3.115 3.996 3.553 4.826 3.237 4.554 6.4 Begeleide participatie 2 3.315 - 3.005 - 2.907 - 2.973 6.5 Arbeidsparticipatie 83 493 30 496 30 531 64 476 6.6 Maatwerkvoorziening (WMO) 0 1.645 - 1.795 - 1.497 31 1.677 6.71 Maatwerkdienstverlening 18+ 247 185 200 140 230 120 203 194 6.72 Maatwerkdienstverlening 18- - 2.206 - 1.781 - 1.893 - 2.202 6.81 Geëscaleerde zorg 18+ ------6.82 Geëscaleerde zorg 18------7.1 Volksgezondheid 21 385 6 391 6 424 16 394 7.2 Riolering 1.467 1.435 1.507 1.149 1.507 1.149 1.492 1.130 7.3 Afval 1.331 1.272 1.135 771 1.085 771 1.186 870 7.4 Milieubeheer 15 78 - 50 47 130 - 41 7.5 Begraafplaatsen en crematoria 3 23 6 11 6 14 10 20 8.1 Ruimtelijke ordening 82 287 69 183 69 271 70 155 8.2 Grondexploitatie (niet-bedrijventerreinen) ------8.3 Wonen en bouwen 240 863 362 667 510 667 324 704 Totaal taakvelden 27.709 27.772 26.198 26.140 28.312 28.312 28.419 30.528

- 108 - Bijlage overzicht Investeringskredieten

In deze bijlage treft u de investeringskredieten zoals resteert per 31 december 2017. De baten en lasten sluiten aan met de indeling zoals opgenomen in de (toelichting op de) balans.

Omschrijving Bedrag Bedrag Bedrag Bedrag Restant Restant Krediet Begroot Begroot Realisatie Realisatie LASTEN BATEN afgewikkeld LASTEN BATEN LASTEN BATEN Renovatie de Meet 980.000 (350.000) 681.123 (100.000) 298.877 (250.000) Nee Zonnepanelen de Meet 31.000 - - - 31.000 - Nee Verkoop gemeentelijke gebouwen - - - (12.343) - 12.343 N.v.t. Aankoop gronden - - 110.000 - (110.000) - N.v.t. Ontwikkeling dorpshuis Wedde e.o. 881 (378.184) - - 881 (378.184) Nee MVA met economisch nut 1.011.881 (728.184) 791.123 (112.343) 220.758 (615.841) GRP projecten 2016/2017 569.941 - 81.657 - 488.284 - Nee GRP project Zuiderstraat/Noorderstraat BW 950.000 - 7.763 - 942.237 - Nee Investeringskrediet GRP (jaarschijf 2016) 187.115 - - - 187.115 - Nee Investeringskrediet GRP (jaarschijf 2017) 506.500 - - - 506.500 - Nee Afkoppelen regenwater B'wolde (Merellaan) 50.000 - - - 50.000 - Nee Riolering B.R.P. (Basisrioleringsplan) 1.070 - - - 1.070 - Ja MVA met economisch nut waarvoor heffing .. 2.264.626 - 89.420 - 2.175.206 - Hoefijzerproject II (deel a centrum Wedde) 26.185 (565.000) 41.125 - (14.940) (565.000) Nee Herinrichting Ulsderweg - (61.314) 2.000 (61.314) (2.000) - Ja Herinrichting centrum Blijham 473.623 (393.623) 468.025 (196.102) 5.598 (197.521) Nee Herstelplan Tweekarspelenweg 87.896 (96.500) 73.486 (82.090) 14.410 (14.410) Ja OV langs fietsroutes 80.000 - 21.377 - 58.623 - Nee OV Bellingwolde Noord 86.000 - 40.571 - 45.429 - Nee Renovatie begraafplaats Veelerveen 33.420 (5.600) - - 33.420 (5.600) Nee Fase 1 aanpak voorz. Bellingwolde 24.864 (171.400) - - 24.864 (171.400) Nee Fase 2 aanpak voorz. Bellingwolde 1.119.392 (963.214) 512.884 (112.044) 606.508 (851.170) Nee Bijdr. aanleg rotonde Blijham 2.240 (45.000) - - 2.240 (45.000) Nee Bijdr.rec.wegvak N368 Blijham 424.151 (424.151) - - 424.151 (424.151) Nee MVA met maatchappelijk nut 2.357.771 (2.725.802) 1.159.469 (451.550) 1.198.302 (2.274.252) Geldlening GRID N.V. - - - (20.386) - 20.386 N.v.t. Verstrekte geldlening Schier BV - - - (29.169) - 29.169 N.v.t. Startersleningen 125.147 - 15.400 (71) 109.747 71 Nee Blijversleningen 300.000 - - - 300.000 - Nee Fiets privé project - - 3.168 (6.650) (3.168) 6.650 N.v.t. Hypothecaire geldl. sportschool de Wenakker - - - (5.454) - 5.454 N.v.t. FVA 425.147 - 18.568 (61.730) 406.579 61.730 Totaal 6.059.425 (3.453.986) 2.058.580 (625.624) 4.000.845 (2.828.362)

- 109 - SISA BIJLAGE

SiSa bijlage verantwoordingsinformatie 2017 op grond van artikel 3 van de Regeling informatieverstrekking sisa - d.d. 10 januari 2018 OCW D9 Onderwijsachterstandenb Besteding (jaar T) aan Besteding (jaar T) aan overige Besteding (jaar T) aan Opgebouwde reserve ultimo eleid 2011-2018 (OAB) voorzieningen voor activiteiten (naast VVE) voor afspraken over voor- en (jaar T-1) voorschoolse educatie die leerlingen met een grote vroegschoolse educatie met voldoen aan de wettelijke achterstand in de Nederlandse bevoegde gezagsorganen van Deze indicator is bedoeld voor Besluit specifieke kwaliteitseisen (conform artikel taal (conform artikel 165 WPO) scholen, houders van de tussentijdse afstemming van uitkeringen 166, eerste lid WPO) kindcentra en peuterspeelzalen de juistheid en volledigheid van gemeentelijke (conform artikel 167 WPO) de verantwoordingsinformatie onderwijsachterstandenb eleid 2011-2017

Gemeenten Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: D9 / 01 Indicatornummer: D9 / 02 Indicatornummer: D9 / 03 Indicatornummer: D9 / 04 € 210.783 € 38.243 € 22.399 € 70.187 Hieronder per regel één Aan andere gemeenten (in jaar Hieronder per regel één Van andere gemeenten in (jaar gemeente(code) selecteren en T) overgeboekte middelen gemeente(code) selecteren en T) overgeboekte middelen in de kolommen ernaast de (lasten) uit de specifieke in de kolommen ernaast de (baten) uit de specifieke verantwoordingsinformatie voor uitkering verantwoordingsinformatie voor uitkering die gemeente invullen onderwijsachterstandenbeleid die gemeente invullen onderwijsachterstandenbeleid Bedrag Bedrag

Aard controle n.v.t Aard controle R Aard controle n.v.t Aard controle R Indicatornummer: D9 / 05 Indicatornummer: D9 / 06 Indicatornummer: D9 / 07 Indicatornummer: D9 / 08 1 060048 Gemeente Vlagtwedde € 9.640

SZW G2 Gebundelde uitkering op Besteding (jaar T) algemene Baten (jaar T) algemene Besteding (jaar T) IOAW Baten (jaar T) IOAW (exclusief Besteding (jaar T) IOAZ Baten (jaar T) IOAZ (exclusief grond van artikel 69 bijstand bijstand (exclusief Rijk) Rijk) Rijk) Participatiewet_gemeente deel 2017 Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente

Alle gemeenten I.1 Participatiewet (PW) I.1 Participatiewet (PW) I.2 Wet inkomensvoorziening I.2 Wet inkomensvoorziening I.3 Wet inkomensvoorziening I.3 Wet inkomensvoorziening verantwoorden hier het oudere en gedeeltelijk oudere en gedeeltelijk oudere en gedeeltelijk oudere en gedeeltelijk gemeentedeel over (jaar arbeidsongeschikte werkloze arbeidsongeschikte werkloze arbeidsongeschikte gewezen arbeidsongeschikte gewezen T), ongeacht of de werknemers (IOAW) werknemers (IOAW) zelfstandigen (IOAZ) zelfstandigen (IOAZ) gemeente in (jaar T) Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R geen, enkele of alle taken Indicatornummer: G2 / 01 Indicatornummer: G2 / 02 Indicatornummer: G2 / 03 Indicatornummer: G2 / 04 Indicatornummer: G2 / 05 Indicatornummer: G2 / 06 heeft uitbesteed aan een € 3.071.268 € 43.668 € 318.611 € 0 € 79.852 € 0 Openbaar lichaam Besteding (jaar T) Bbz 2004 Baten (jaar T) Bbz 2004 Baten (jaar T) WWIK (exclusief Besteding (jaar T) Baten (jaar T) Volledig zelfstandige uitvoering opgericht op grond van levensonderhoud beginnende levensonderhoud beginnende Rijk) Loonkostensubsidie o.g.v. art. Loonkostensubsidie o.g.v. art. Ja/Nee de Wgr. zelfstandigen zelfstandigen 10d Participatiewet 10d Participatiewet (excl. Rijk)

Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente

I.4 Besluit bijstandverlening I.4 Besluit bijstandverlening I.6 Wet werk en inkomen I.7 Participatiewet (PW) I.7 Participatiewet (PW) zelfstandigen 2004 zelfstandigen 2004 kunstenaars (WWIK) (levensonderhoud beginnende (levensonderhoud beginnende zelfstandigen) (Bbz 2004) zelfstandigen) (Bbz 2004) Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Indicatornummer: G2 / 07 Indicatornummer: G2 / 08 Indicatornummer: G2 / 09 Indicatornummer: G2 / 10 Indicatornummer: G2 / 11 Indicatornummer: G2 / 12 € 11.288 € 0 € 0 € 11.113 € 0 Ja

- 110 -

SZW G3 Besluit Besteding (jaar T) Besteding (jaar T) Baten (jaar T) levensonderhoud Baten (jaar T) Besteding (jaar T) aan Besteding (jaar T) Bob bijstandverlening levensonderhoud gevestigde kapitaalverstrekking (exclusief gevestigde zelfstandigen kapitaalverstrekking (exclusief onderzoek als bedoeld in artikel zelfstandigen 2004 zelfstandigen (exclusief Bob) Bob) (exclusief Bob) (exclusief Rijk) Bob) (exclusief Rijk) 56 Bbz 2004 (exclusief Bob) (exclusief levensonderhoud Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R beginnende Indicatornummer: G3 / 01 Indicatornummer: G3 / 02 Indicatornummer: G3 / 03 Indicatornummer: G3 / 04 Indicatornummer: G3 / 05 Indicatornummer: G3 / 06 zelfstandigen)_gemeent € 0 € 18.000 € 0 € 20.174 € 11.257 € 0 edeel 2017 Baten (jaar T) Bob (exclusief Besteding (jaar T) aan Volledig zelfstandige uitvoering Rijk) uitvoeringskosten Bob als Ja/Nee Besluit bedoeld in artikel 56 Bbz 2004 bijstandverlening Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Indicatornummer: G3 / 07 Indicatornummer: G3 / 08 Indicatornummer: G3 / 09 € 0 € 0 Ja IenW E27B Brede doeluitkering Hieronder per regel één Besteding (jaar T) ten laste Overige bestedingen (jaar T) Correctie ten opzichte van Correctie ten opzichte van tot verkeer en vervoer SiSa beschikkingsnummer en in de van provinciale middelen tot jaar T verantwoorde jaar T verantwoorde overige tussen medeoverheden kolommen ernaast de bestedingen ten laste van bestedingen verantwoordingsinformatie provinciale middelen Provinciale beschikking en/of verordening Indien de correctie een Indien de correctie een vermeerdering van vermeerdering van Gemeenten en bestedingen betreft, mag bestedingen betreft, mag het Gemeenschappelijke het alleen gaan over nog alleen gaan over nog niet Regelingen niet eerder verantwoorde eerder verantwoorde bestedingen bestedingen

Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: E27B / 01 Indicatornummer: E27B / 02 Indicatornummer: E27B / 03 Indicatornummer: E27B / 04 Indicatornummer: E27B / 05 1 2010-18902 € 100.000 € 398.812 2 2011-17096 € 43.426 € 80.647 3 2012-19629 € 0 € 41.125 Kopie beschikkingsnummer Cumulatieve besteding ten Cumulatieve overige Toelichting Eindverantwoording Ja/Nee laste van provinciale middelen bestedingen tot en met (jaar T) tot en met (jaar T) Als u kiest voor ‘ja’, betekent dit dat het project is afgerond en u Deze indicator is bedoeld voor Deze indicator is bedoeld voor voor de komende jaren geen de tussentijdse afstemming de tussentijdse afstemming bestedingen meer wilt van de juistheid en volledigheid van de juistheid en volledigheid verantwoorden van de van de verantwoordingsinformatie verantwoordingsinformatie Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Indicatornummer: E27B/ 06 Indicatornummer: E27B / 07 Indicatornummer: E27B / 08 Indicatornummer: E27B / 09 Indicatornummer: E27B / 10 1 2010-18902 € 100.000 € 398.812 Nee 2 2011-17096 € 113.874 € 211.479 Nee 3 2012-19629 € 351.334 € 693.504 Nee

- 111 - Afkortingenlijst

Afkortingen in de jaarstukken 2017

Programma 1 LEA Lokaal Educatieve Agenda Wet OKE Wet Onderwijskansen door Kwaliteit en Educatie OAB Onderwijsachterstandenbeleid VKB Volkskredietbank WMO Wet maatschappelijke ondersteuning AWBZ Algemene wet bijzondere ziektekosten CJG Centrum voor Jeugd en Gezin CJGV Centrum voor Jeugd, Gezin en Veiligheid GIDS Gezond in de Stad SWO Stichting Welzijn Oldambt MDO Maatschappelijke Dienstverlening Oldambt

Programma 2 BOR Beheer Openbare Ruimte VTA-inspectie Visual Tree assesment APV Algemene plaatselijke verordening AZC Asielzoekerscentrum PMD Plastic, metaal en drankenkartons VTH Vergunningverlening, toezicht en handhaving BOA Buitengewoon opsporingsambtenaar WABO Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht

Programma 3 EHS Ecologische hoofdstructuur RWLP Regionaal woon- en leefbaarheidsplan

Programma 4 GBA Gemeentelijke basisadministratie BRP Basisregistratie persoonsgegevens KCC Klantcontactcentrum LTA Lange termijnagenda IVN Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid

Overzicht algemene dekkingsmiddelen & bedrag voor onvoorzien BBV Besluit Begroten en Verantwoorden

Paragrafen OZB Onroerende Zaakbelasting WOZ (Wet) Waardering Onroerende Zaken DIFTAR Gedifferentieerde Tarieven GFT Groente-, Fruit-, en Tuinafval GRID Gezamenlijke regionale ICT-dienst WABO Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht GRP Gemeentelijk Rioleringsplan Fido (Wet) Financiering decentrale overheden MT Management Team Iv3 Informatievoorziening derden RUD Regionale Uitvoeringsdiensten MARAP Managementrapportage ISV Investeringsbudget Stedelijke vernieuwing

- 112 -

Jaarrekening WNT Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector BBV Besluit Begroten en Verantwoorden provincies en gemeenten MFA Multifunctionele Accommodatie BTW Belasting Toegevoegde Waarde WSW Wet Sociale Werkvoorziening WWB Wet Werk en Bijstand SZW Sociale Zaken en Werkgelegenheid BDU-CJG Brede Doeluitkering voor Centra jeugd en gezin RMC Regionaal meld- en coördinatiepunt OGGZ Openbare en geestelijke gezondheidszorg OAB Onderwijs Achterstandenbeleid WMO Maatschappelijke Ondersteuning

- 113 -