Programmabegroting 2020

Hoofdweg 2, 9698 AE Wedde

T (0599) 32 02 20

Dorpsstraat 1, 9551 AB Sellingen

T (0599) 32 02 20

Inhoud

Aan de raad ...... 5 Leeswijzer ...... 6 Wijze van behandeling ...... 6 Tot slot (voorstel tot besluitvorming) ...... 6 Financiële positie ...... 7 Meerjarenraming 2021 tot en met 2023 ...... 7 Ombuigingsvoorstellen...... 8 Beschikbaar stellen MIP projecten 2020 – 2023 ...... 9 Reserves en voorzieningen ...... 10 Kerngegevens ...... 12 Door de raad te autoriseren begrotingsbedragen 2020 - 2023 ...... 14 Programma's ...... 17 Programma 1 Veiligheid ...... 18 Programma 2 Openbaar gebied ...... 21 Programma 3 Bedrijvigheid en duurzaamheid ...... 24 Programma 4 Onderwijs ...... 28 Programma 5 Sport, cultuur en recreatie ...... 32 Programma 6 Sociaal domein ...... 37 Programma 7 Milieu en gezondheid ...... 44 Programma 8 Wonen ...... 47 Programma 9 Inwoners en bestuur ...... 50 Algemene dekkingsmiddelen ...... 55 Overhead ...... 57 VPB ...... 59 Onvoorzien ...... 61 Totaal overzicht lasten en baten van de programma's ...... 62 Algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en mutaties in reserves ...... 63 Mutaties in reserves ...... 65 Verplichte paragrafen ...... 69 Lokale heffingen ...... 70 Weerstandsvermogen en risicobeheersing ...... 76 Financiering ...... 83 Onderhoud Kapitaalgoederen ...... 87 Bedrijfsvoering Westerwolde ...... 91 Verbonden partijen ...... 97 Grondbeleid ...... 111

Bijlagen ...... 113 Staat van reserves en voorzieningen ...... 115 Liquiditeitsplanning ...... 119 Overzicht recapitulatie programma/taakvelden ...... 123 Lasten en baten per programma per taakveld ...... 133 Incidentele lasten en baten ...... 137 Structurele toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves ...... 139 Berekening EMU-saldo en geprognotiseerde balans ...... 143 Beleidsindicatoren ...... 147 Ombuigingen 2020 – 2023 ...... 149 MIP projecten 2020 – 2023 ...... 161 Raadsbesluit ...... 183 Afkortingenlijst ...... 185

Aan de raad Hierbij bieden wij u de begroting voor het jaar 2020 aan. Deze begroting bevat ook het bijbehorende meerjarenbeeld en voorstellen op basis van beleidsuitgangspunten, zoals verwoord in de Kadernota 2020 en het collegeprogramma. Daarnaast vormt de uitkomst van de gevoerde algemene beschouwingen een belangrijk vertrekpunt, evenals lopende analyses en een eventuele heroverweging van onderdelen van de huidige begroting.

Het financieel perspectief van gemeente Westerwolde voor de komende jaren, vraagt nog steeds om een voorzichtig en uitgebalanceerd financieel beleid. De rijksuitkeringen zijn grillig en onzeker. We zien dat de continue actualisatie van maatstafgegevens een steeds grotere impact hebben op de uitkeringsfactor en daarmee op de verdeling van de algemene uitkering. Daarnaast kampen we met een financiële tekort op het sociaal domein en vraagt het ruimtelijk domein om grote investeringen.

Dit maakt het steeds lastiger een begroting voor te leggen die structureel en reëel in evenwicht is. Wensen en beleidsvoornemens zullen daarom gepaard moeten gaan met het creëren van structurele ruimte in de begroting. Verdere ombuigingen en bezuinigingen enerzijds en stijging van tarieven en lasten anderzijds, zullen daarom onvermijdelijk zijn.

Gelet op voornoemd grillig verloop van de rijksuitgaven en de aankondiging van forse investeringen door het rijk, stellen we onomkeerbare keuzes en ingrijpende maatregelen in onze gemeente voorlopig nog uit, zonder deze uit het oog te verliezen. Bovendien worden noodzakelijke investeringen in het ruimtelijk domein later opgepakt.

Om de huidige begroting (meerjarig) sluitend te krijgen is in eerste instantie in de kadernota 2020 een ombuiging aangekondigd van € 1.533.270. Deze bezuinigingen hebben wij volledig doorgevoerd in de begroting. Rekening houdend met het vorenstaande zijn dan ook alleen nieuwe beleidsvoornemens in de begroting opgenomen, voor zover strikt noodzakelijk en/of voortvloeiend uit wettelijke verplichtingen. Waar mogelijk vindt dit plaats door de inzet van een deel van de beschikbare reserves en een zo beperkt mogelijke toename van de structurele lasten. In combinatie met het ombuigingsplan kunnen wij u voor het jaar 2020 dan ook een sluitende begroting aanbieden.

Er is in onze fusiegemeente in het kader van harmonisatie van beleid en processen én bezuinigings- operaties de afgelopen twee jaar veel werk verzet. Het komende jaar zal dan ook meer in het teken staan van het nader richting geven aan herindelingsprioriteiten met inachtneming van de beperkte financiële kaders. We doen dit volgens de gedefinieerde uitgangspunten als taakvolwassenheid, verantwoordelijkheid, en samenwerking, waarbij we klaarstaan voor onze inwoners in een gemeente waar we trots op zijn. De uitdagingen die op ons staan te wachten zien we dan ook met vertrouwen tegemoet.

Sellingen, 1 oktober 2019

College van Burgemeester & Wethouders.

Leeswijzer De begroting 2020 geeft een beeld van de financiële positie van de gemeente Westerwolde. Hierbij zijn zoveel mogelijk landelijke (financiële) ontwikkelingen en daarnaast lokaal (financieel) beleid samengevoegd vanuit de oude gemeenten. Het komend jaar levert het voldoende uitdaging om het beleid te harmoniseren, naast alle wettelijke taken die we als gemeente hebben.

In Hoofdstuk 2 wordt onze financiële positie toegelicht. Daarbij wordt nader ingegaan op de begrotingsuitkomst en de meerjarenraming. Ook wordt aandacht besteed aan de reservepositie en het meerjareninvesteringsplan.

In de negen programma’s staan de ambities en activiteiten die we in 2020 willen uitvoeren. Het programmaplan bevat inhoudelijke programma’s en een financieel programma over de algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en mutaties in de reserves. Per programma is er een missie en doelstelling opgenomen. De kadernota 2020 is hierbij als basis genomen, waarbij de omschrijving niet meer is overgenomen. Dit om herhaling te voorkomen en de teksten per programma kort en bondig te houden. Per programma zijn de volgende drie W-vragen opgenomen, waarbij deze zo specifiek mogelijk zijn opgenomen.

 Wat willen we bereiken? (onze ambities);  Wat gaan we daarvoor doen? (de activiteiten);  Wat mag het kosten? (de begroting).

Tot slot is een aantal verplichte paragrafen in de begroting opgenomen. In deze paragrafen gaan we in op de lokale heffingen, de risico’s en weerstandsvermogen en de bedrijfsvoering.

Als aparte bijlagen bij deze begroting is een concept ombuigingsplan en meerjareninvesteringsplan opgenomen. Deze twee bijlagen worden gezamenlijk met de begroting in behandeling genomen. Wijze van behandeling Voor de behandeling van de begroting 2020 is de volgende planning opgesteld:

Bespreken concept-programmabegroting 2020 in MT 11/18 september 2019 Eerste bespreking concept-programmabegroting 2020 in college 24 september 2019 Tweede bespreking concept-programmabegroting 2020 in college 1 oktober 2019 Digitale verzending concept-programmabegroting 2020 aan de raad 3 oktober 2019 Bespreken concept-programmabegroting met de afstemmingsgroep 15 oktober 2019 financiën Indiening technische vragen via [email protected] 21 oktober 2019 (uiterlijk tot 12.00 uur) Beantwoording en verzending technische vragen aan 28 oktober 2018 (16.00 uur) [email protected] Commissievergadering 30 oktober 2019 Begrotingsvergadering 13 november 2019 Verzending van programmabegroting 2020 incl. bijlagen aan de vóór 15 november 2019 Provincie Groningen

Tot slot (voorstel tot besluitvorming) Wij gaan er van uit de gemeenteraad voldoende informatie en heldere kaders aangereikt te hebben om de controlerende taak adequaat te kunnen uitvoeren en stellen daarom uw gemeenteraad voor te besluiten tot vaststelling van de programmabegroting 2020 en het daarbij behorende meerjarenperspectief t/m 2023.

Sellingen, 1 oktober 2019

College van Burgemeester & Wethouders.

Financiële positie

Gemeentefonds

De algemene uitkering van het gemeentefonds is gebaseerd op de meicirculaire 2019. Het gemeentefonds 2020 heeft landelijk gezien de volgende omvang:  Algemene uitkering 83 %  Integratie- en decentralisatie uitkering 17 % Totaal 100 %

Ingaande 2019 is het integreerbare deel van de Integratieuitkering Sociaal domein (IU-SD) overgeheveld naar de algemene uitkering van het gemeentefonds. Uitzondering hierop zijn de onderdelen: Wmo beschermd wonen, Jeugd voogdij18+ en participatieonderdelen Wajong, begeleiding en WSW. Hiervoor wordt nog een aparte IU-SD verstrekt.

Met ingang van 2019 worden geen voorschotten meer verstrekt voor de ruimte die gemeenten onder het BCF (BTW-CompensatieFonds) plafond blijven en die wordt toegevoegd aan de algemene uitkering. Jaarlijks wordt op basis van de laatste inzichten bij de septembercirculaire van het lopende jaar een nieuw eerste voorschot gegeven voor het lopende jaar. Bij het opstellen van de begroting 2019 met bijbehorende meerjarenraming mocht eenmalig nog zelf een inschatting worden gemaakt hoe hoog de onderschrijding onder het plafond zou uitvallen, binnen de toegestane marges van de Provincie. Voor de begroting 2020 met bijbehorende meerjarenraming is in de meicirculaire 2019 een advies opgenomen dat die raming maximaal gelijk mag zijn aan de afrekening van 2018, zijnde macro € 39 miljoen in alle jaren. De provinciaal toezichthouders hebben aangegeven dit advies als richtlijn te gebruiken bij het beoordelen van de begroting. Voor Westerwolde is de raming 2020 e.v. bijgesteld naar bovengenoemde 39 miljoen ( Westerwolde € 60.000). Dit betekent een negatieve bijstelling van de algemene uitkering van € 325.000 vanaf 2020 (was € 385.000). Bij de septembercirculaire 2019 zal opnieuw worden bezien in hoeverre de raming van € 60.000 nog reëel is. Dit bedrag is ook in de risicoparagraaf meegenomen.

Het kabinet heeft besloten extra middelen toe te voegen aan het jeugdhulpbudget. In 2019 gaat het om € 420 miljoen (waarvan € 20 miljoen tijdelijk aan de jeugdautoriteit beschikbaar wordt gesteld) en in 2020 en 2021 om jaarlijks € 300 miljoen. Het Rijk heeft, in overleg met de toezichthouders, in een uniforme richtlijn vastgelegd hoe de extra middelen jeugdzorg geraamd kunnen worden in de begroting 2020 en de meerjarenraming 2021 – 2023. Deze richtlijn is opgesteld in samenspraak met de ministeries BZK, VWS en Financiën, de VNG en de toezichthouders. De richtlijn geeft aan, dat voor de jaren 2022 en 2023 een stelpost geraamd kan worden. Het is primair aan de gemeente om de keuze te maken om wel of geen stelpost te ramen. Wanneer ervoor gekozen wordt om een stelpost op te nemen dan wordt maximaal een stelpost, die gebaseerd is (naar rato) op het macro-budget van de € 300 miljoen van 2021, geaccepteerd. De gemeente Westerwolde heeft voor het jaar 2022 een stelpost opgenoment ter grootte van € 440.000 (gebaseerd op het macro-budget de € 300 miljoen van 2021). Voorzichtigheidshalve is dit alleen voor het jaar 2022 geraamd. Dit bedrag is ook in de risicoparagraaf meegenomen. Voorwaarde is wel dat daarnaast de gemeente tevens zelf maatregelen neemt in het kader van de transformatie rondom jeugdzorg en ggz mede gericht op beheersing van de kosten. Gemeenten spelen immers zelf ook een actieve rol in de transformatie en daarmee ook in het kunnen beperken van de uitgaven.

Voor nieuwbouw en vervangende nieuwbouw van scholen in het PO en VO worden middelen ontvangen via de algemene uitkering. Het pakket Pauw bood en biedt de mogelijkheid om een “fictief” budget te berekenen voor het bedrag dat wordt ontvangen voor onderwijshuisvesting. Voor voormalig Vlagtwedde werden op dit fictief berekende budget de lasten in mindering gebracht die werden gedekt uit de BR onderwijshuisvesting en werd het saldo als storting in of onttrekking uit de BR onderwijshuisvesting opgenomen in de begroting. Voormalig Bellingwedde hanteerde deze systematiek niet. Na de herindeling kan deze berekening niet meer worden gemaakt omdat er geen cijfers meer beschikbaar zijn voor voormalig Vlagtwedde. In afwachting van een gemeentebrede systematiek blijft de in de begroting 2020 en bijbehorende meerjaren raming opgenomen storting in de onderwijshuisvesting ad € 49.523 ( afgerond € 50.000) voorlopig gehandhaafd.

Meerjarenraming 2021 tot en met 2023 De meerjarenraming geeft een beeld van de financiële positie van de gemeente, op korte en middellange termijn. Dit beeld is van wezenlijk belang, omdat onder meer de algemene uitkering in een meerjarig kader is

geplaatst. Door hiermee rekening te houden kan de meerjarenraming uitwijzen of de doelstelling van een sluitende begroting op termijn wordt gerealiseerd.

Uitgangspunten meerjarenramingen

 voortzetting van bestaand beleid;  basis is de begroting 2020;  een constant loon- en prijsniveau t.o.v. 2020;  een constant inwonersaantal;  onveranderde stand van de reserves en voorzieningen (met bekende mutaties is rekening gehouden);  autonome stijging van gemeentelijke belastingen;  vrijkomende kapitaallasten, waarbij is uitgegaan van een gelijkblijvende rentepercentage;  noodzakelijke vervangingsinvesteringen binnen de begroting;  constante prijzen voor de meerjarenprognose van de algemene uitkering.

De begroting 2020 presenteren wij met een voordelig saldo van € 10.120. De meerjarenraming laat een nadelig saldo zien in 2021 van € 448.832 en 2022 € 195.826. In 2023 is er een voordelig saldo van € 124.469. Het totaal bedrag van de ombuigingsvoorstellen voorgesteld in de kadernota 2020 is verwerkt in de begroting 2020 en meerjarenraming.

Jaar Resultaat

2020 € 10.120 (overschot) 2021 € 448.832 (tekort) 2022 € 195.826 (tekort) 2023 € 124.769 (overschot)

Ombuigingsvoorstellen In de kadernota 2020 is er een pakket van ombuigingen voorgesteld die kunnen leiden tot een sluitende begroting en meerjarenraming. Deze ombuigingen zijn verwerkt in het saldo van de begroting en meerjarenraming. Voor verdere informatie van de ombuigingen verwijzen wij u naar de afzonderlijk bijlage. Wij stellen de raad voor in te stemmen met onderstaande ombuigingsvoorstellen voor de jaren 2020 tot en met 2023.

Omschrijving 2020 2021 2022 2023 APV en bvijzondere wetten 5.000 10.000 15.000 15.000 Afsl ruiten Aa kanaal voor (plezier) vaart 20.000 20.000 20.000 20.000 Zondagopenstelling bruggen beëindigen 16.000 16.000 16.000 16.000 Verhoging tarief aanleg inritten 5.000 10.000 15.000 15.000 Openbaar groen 10.000 10.000 10.000 10.000 Geen deelname promotiedagen 10.000 10.000 10.000 10.000 Peuteropvang, peuterspeelzalen 100.000 100.000 100.000 100.000 Vrijval reserve zorgfonds basisonderw 62.770 Afstoten 6 Sportvelden 30.000 30.000 30.000 30.000 Verkoop 5 molens 60.000 60.000 60.000 Verhogen tarieven zwembaden 15.000 25.000 35.000 35.000 Afstoten hertenkamp Vriescheloo 6.500 6.500 6.500 6.500 Beëindiging inzet sportcoach 28.000 28.000 28.000 28.000 Taakstelling Muziekschool 30.000 30.000 30.000 Vermindering subsidies Cultuur 5.000 5.000 5.000 Beperking producten bibliotheek 50.000 50.000 50.000 Onderhoud Jeugdgebouw 8.000 8.000 8.000 8.000

Verlagen mantelzorgbudget 90.000 90.000 90.000 90.000 Inloop GGZ lokaal regelen 40.000 40.000 40.000 Vrijval reserve beschermd wonen 350.000 Leges GPK 5.000 5.000 5.000 5.000 Bijdrage medisch onderzoek GPK 25.000 25.000 25.000 25.000 Herindicatie financ. vergoeding vervoer 30.000 30.000 30.000 Inzet transitiemiddelen voor Wmo 45.000 45.000 45.000 45.000 Participatieregeling 67.000 67.000 67.000 67.000 Verhogen tarieven - lijkbezorging 50% 35.000 35.000 35.000 35.000 - omgevingsvergunningen 17% 50.000 50.000 50.000 50.000 - OZB 10% 500.000 500.000 500.000 500.000 - Toeristenbelasting € 0,25 45.000 45.000 45.000 45.000 Congressen/bijeenkomsten 5.000 5.000 5.000 5.000 Concentratie gemeentegebouwen p.m. p.m. p.m. Totaal Ombuigingen 1.533.270 1.355.500 1.375.500 1.375.500 Beschikbaar stellen MIP projecten 2020 – 2023 Gelet op onze precaire financiële positie beperken wij ons dit jaar tot uitvoeren van Mip projecten die wij op basis va een wettelijk verplichting moeten uitvoeren. De lasten van deze projecten zijn reeds in de begroting verwerkt. De MIP projecten die geen wettelijke verplichtingen hebben komen op de “Niet doen” lijst. Voor een nadere onderbouwing van de wettelijke verplichte MIP projecten verwijzen wij u naar de bijlage achterin de begroting.

Wij stellen u dan ook voor akkoord te gaan met de volgende lijst van MIP-projecten:

Wettelijke verplichting MIP nr. Omschrijving Bedrag Dekking Jaar 2005 Digitalisering bouwdossiers 45.000 Begroting 2020 2016 Opstellen wegenlegger 25.000 Begroting 2020 2019 Verduurzaming, vervangen lichtmasten 395.000 Begroting 2020-2023 2020 Garantiebanen 90.000 Begroting 2020-2023

Niet doen MIP nr. Omschrijving Bedrag Dekking Jaar 2001 Professionalisering Marketing 50.000 2020- 2023 2002 Rondweg Oudeschans 350.000 2020 2003 Cultuur 30.000 2020-2023 2004 Internationalisering 90.000 2020-2023 2006 Stichting Nedersaksenlijn 3.500 2020-2022 2007 Herinrichting Molenplein1 375.000 2020 2008 Parc Eemslandermeer1 150.000 2020-2023 2009 Grip op informatie en ICT 200.000 2020-2021 2010 Diversiteit 9.000 2020-2023 2011 Vervanging beregening sportvelden 3.500 2020-2023 2012 Bebording1 25.000 2020 2013 Materieel openbare werken1 96.000 2020 2014 Permanente bewoning 50.000 2020 2015 Onderhoud bruggen 365.000 2020-2023 2017 Renoveren begraafplaatsen1 20.000 2020 2018 Onderhoud wegen 900.000 2020-2023 2020 Retailvisie p.m. 2020-2023 1 Door afschrijvingen en renteberekening worden kapitaallasten verwerkt in structurele lasten.

Reserves en voorzieningen Van belang voor een goede beoordeling van onze financiele positie is tevens de stand van zaken met betrekking tot reserves en voorzieningen. Onderstaand overzicht geeft de geprognosticeerde saldi weer van de reserves. Hierbij is nog geen rekening gehouden met de cijfers uit de 2e bestuursrapportage 2019.

1/1/2019 1/1/2020 Algemene reserves € 11.575.645 € 7.224.805 Bestemmingsreserves € 19.481.768 € 17.077.098 Gebonden (bestemmings-)reserves kapitaallasten € 6.697.151 € 8.077.428 € 37.754.564 € 32.379.331

De voorzieningen zijn als volgt te specificeren: 1/1/2019 1/1/2020 Voorzieningen Algemene Dienst € 9.945.262 € 10.914.337

De gebonden reserves zijn in bovenstaand overzicht apart opgenomen. Gebonden reserves zijn reserves waarvan de aanwending niet vrij is. Ze worden ingezet ter dekking van kapitaallasten in de begroting op basis van in het verleden genomen besluiten.

Voor een nadere specificatie wordt overigens verwezen naar de staat van reserves en voorzieningen, die als bijlage in de programmabegroting 2020 is opgenomen.

Voor een meer gedetailleerde beoordeling van de financiële positie zijn niet alleen de verwachte saldi van de reserves bij aanvang van het begrotingsjaar van belang. Het is ook belangrijk te weten welk beslag er in de begrotingsjaren daarna reeds op de algemene- en bestemmingsreserves ligt. Op die manier kan worden bepaald welk deel nog vrij besteedbaar is.

In onderstaand overzicht is per groep reserves weergegeven op welk deel van de reserves voor de komende jaren reeds beslag ligt. Dit kan zijn door raadsbesluit, toekenningsbesluit of door de meerjarenraming.

Door hun aard is er bij de gebonden reserves en bij de voorzieningen geen sprake van een vrij besteedbaar deel.

De verwachte toekomstige mutaties in de reserves zijn als volgt te specificeren:

Algemene reserves Bestemmingsreserves Verwachte saldi per 1/1/2020 € 7.224.805 € 17.077.098 Verwachte mutaties 2020 € 39.404 € 283.792 Verwachte mutaties 2021, 2022 en 2023 € 612.316 € 888.606 € 7.876.525 * € 18.249.496

* Afgesproken is dat de algemene reserve een minimum saldo van € 8.000.000 moet hebben ten behoeve van het weerstandsvermogen. Dit saldo moet daarom zo spoedig mogelijk worden aangezuiverd.

Kerngegevens

Foto: Metha Eikens Marktplein Bourtange

Fysieke structuur Per 1 januari 2018 Per 1 januari 2019 Per 1 januari 2020 Werkelijke cijfers Werkelijke cijfers

Oppervlakte gemeente in ha. 28.065 28.064 28.064 - Land 27.576 27.578 27.576 - Binnenwater 489 486 488

Woonruimten 11.791 11.969 12.000 Weglengte in beheer (in km) 759 759 759 - Asfaltwegen 282 282 282 - Klinker en betonwegen 123 123 123 - Zand en puinwegen 116 116 116 - Rijwiel en voetpaden 238 238 238 Openbaar groen (in ha) 307 307 307 - Plantsoen en parken 110 110 110 - Bebossing en singels 197 197 197

Fysieke structuur Per 1 januari 2018 Per 1 januari 2019 Per 1 januari 2020 Werkelijke cijfers Werkelijke cijfers

Aantal inwoners 24.691 25.393 25.616 - 0 t/m 19 jaar 4.768 5.079 5.067 - 20 t/m 64 jaar 13.432 13.754 13.884 - 65 jaar en ouder 6.491 6.560 6.665 Aantal uitkeringen - W.W.B. 518 480 460 - Zelfstandigen 0 2 2 - I.O.A.W. 42 40 38 - I.O.A.Z. 6 5 4 Aantal aanvragen - Bijzondere bijstand 570 462 517 - Schuldhulpverlening 190 202 202 Aantal leerlingen - Openbaar basisonderwijs 1.138 1.129 1.095 - Bijzonder basisonderwijs 757 738 718 - Voortgezet onderwijs 1.224 1.145 1.112 Gewone uitgaven 80.975.000 84.629.000 87.490.760 - Per inwoner 3.278 3.333 3.415 Boekwaarde vaste activa 81.625.000 83.093.000 75.975.000 - Per inwoner 3.305 2.305 2.966 Opbrengst onroerendezaakbelasting 4.974.000 5.092.000 5.385.000 - Per inwoner 201 201 210 Opbrengst overige belastingen, rioolheffing en afvalstoffenheffing 6.124.000 6.131.000 6.396.000 - Per inwoner 248 241 250

Algemene uitkering gemeentefonds excl COA 27.674.000 43.676.000 45.729.000 - Per inwoner 1.120 1.720 1.785 Vaste schuld 17.951.000 16.810.000 19.646.000 - Per inwoner 727 662 767 Reserves en voorzieningen 43.983.000 45.518.000 43.294.000 - Per inwoner 1.781 1.793 1.690

Door de raad te autoriseren begrotingsbedragen 2020 - 2023 Bedragen x € 1.000

Rekening Begroting Begroting Meerjarenraming 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Lasten 1. Veiligheid 2.240 2.370 2.454 2.397 2.430 2.429 2. Openbaar gebied 5.792 6.378 6.204 6.173 6.169 6.167 3. Bedrijvigheid en duurzaamheid 994 695 616 556 556 556 4. Onderwijs 9.090 9.726 9.058 9.301 9.284 9.264 5. Sport, cultuur en recreatie 3.655 4.069 4.135 4.120 4.118 4.117 6. Sociaal domein 42.158 42.289 42.475 41.938 41.520 40.960 7. Milieu en gezondheid 6.450 7.235 7.425 7.475 7.334 7.355 8. Wonen 1.963 1.679 1.664 1.472 1.472 1.397 9. Inwoners en bestuur 5.394 4.030 4.495 4.517 4.516 4.516 Algemene dekkingsmiddelen 1.985 -890 -1.052 -912 -1.025 -1.023 Overhead 8.009 8.790 8.621 8.505 8.681 8.497 VPB 0 0 0 0 0 0 Onvoorzien 0 -217 125 100 100 160 Mutaties reserves 31.130 2.986 1.270 1.270 495 495 Totaal lasten 118.859 89.139 87.491 86.912 85.649 84.890

Baten 1. Veiligheid 106 108 103 103 103 103 2. Openbaar gebied 100 66 40 40 40 40 3. Bedrijvigheid en duurzaamheid 26 33 33 33 33 33 4. Onderwijs 7.147 6.755 6.718 6.718 6.718 6.718 5. Sport, cultuur en recreatie 419 451 471 471 471 471 6. Sociaal domein 9.592 8.910 8.897 8.847 8.839 8.764 7. Milieu en gezondheid 6.324 6.332 6.838 6.827 6.827 6.827 8. Wonen 1.867 608 541 349 349 349 9. Inwoners en bestuur 2.193 400 370 371 373 373 Algemene dekkingsmiddelen 59.280 59.836 62.162 62.050 61.061 60.773 Overhead 121 87 87 87 87 87 VPB 0 0 0 0 0 0 Onvoorzien 0 0 0 0 0 0 Mutaties reserves 31.267 6.021 1.242 568 554 479 Totaal baten 118.440 89.607 87.501 86.463 85.453 85.015

Rekening Begroting Begroting Meerjarenraming 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Saldo (exclusief mutaties reserves) 1. Veiligheid 2.134 2.262 2.351 2.294 2.326 2.326 2. Openbaar gebied 5.692 6.312 6.164 6.133 6.129 6.127 3. Bedrijvigheid en duurzaamheid 968 662 583 523 523 523 4. Onderwijs 1.944 2.971 2.341 2.583 2.567 2.547 5. Sport, cultuur en recreatie 3.236 3.619 3.664 3.648 3.647 3.646 6. Sociaal domein 32.566 33.379 33.579 33.091 32.681 32.196 7. Milieu en gezondheid 127 903 586 648 507 529 8. Wonen 96 1.071 1.123 1.123 1.123 1.048 9. Inwoners en bestuur 3.201 3.629 4.125 4.146 4.144 4.144 Algemene dekkingsmiddelen -57.296 -60.726 -63.214 -62.962 -62.085 -61.796 Overhead 7.888 8.703 8.535 8.418 8.594 8.410 VPB 0 0 0 0 0 0 Onvoorzien 0 -217 125 100 100 160 Mutaties reserves 0 0 0 0 0 0 Saldo voor bestemming 556 2.568 -39 -253 255 -141

Mutaties in reserves (per saldo) -137 -3.035 28 702 -59 16 Saldo na bestemming:

overschot -468 -10 -125 tekort 419 449 196

Programma's

1. Veiligheid

2. Openbaar gebied

3. Bedrijvigheid en duurzaamheid

4. Onderwijs

5. Sport, cultuur en recreatie

6. Sociaal domein

7. Milieu en gezondheid

8. Wonen

9. Inwoners en bestuur

Algemene dekkingsmiddelen

Overhead

VPB

Onvoorzien

Mutaties reserves

Programma 1 Veiligheid

Missie en doelstelling Een veilige gemeente Westerwolde voor iedereen, nu en in de toekomst. De inwoners, ondernemers en bezoekers van Westerwolde moeten met een veilig gevoel kunnen wonen, werken en recreëren. Wel bestaat er tussen de behoefte aan veiligheid en de onmogelijkheid om veiligheid in absolute zin te garanderen een zeker spanningsveld.

We dragen zorg voor hulpverlening en een crisisorganisatie die continue paraat is om een optimale veiligheid voor en bescherming van mensen, dieren, (culturele erf-)goederen en het milieu te kunnen bieden in situaties van brand, rampen en andere buitengewone omstandigheden. Maar ook in de nafase van een incident of ramp.

In samenwerking met partners in de veiligheidsketen zetten we in op preventie en handhaving. Daarbij is bijzondere, en zo nodig extra, aandacht voor het opvangcentrum in Ter Apel met al haar factoren en facetten. Maar ook zetten we in op stimulering van de eigen verantwoordelijkheid door aandacht te vragen voor maatschappelijke waarden en normen. De doelstellingen kunnen als volgt worden omschreven:

 bevorderen van een veilige en leefbare woonomgeving;  handhaving openbare orde;  naleving van regelgeving en vergunningsvoorschriften;  voorbereid zijn op een eventuele crisis of ramp;  investeren in preventie en communicatie, mede met het oog op zelfredzaamheid.

Naast de landelijke High Impact Crimes en de regionale prioriteiten van de politie worden er door de gemeenteraad lokale prioriteiten vastgesteld. Uitgangspunt is wat lokaal kan, doen we lokaal en wat regionaal beter kan, wordt regionaal gezamenlijk opgepakt.

Programmaonderdeel: Crisisbeheersing en brandweer Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Goede voorbereiding op incidenten, rampen 1a. Uitvoering van de gemeentelijke taken ter en crises door planvorming, opleiden - trainen voorbereiding op incidenten, rampen en - oefenen, advisering, evaluatie en de crises. organisatie van het lokale team en het 1b. Het aantal medewerkers voor het regionale regionale Team Bevolkingszorg. Team Bevolkingszorg wordt geleverd.

2. Een adequate en effectieve brandweerzorg 2a. De gemeente Westerwolde beschikt over drie waarbij aandacht is voor preventie en die snel brandweerposten met voldoende vrijwilligers. kan worden ingezet om kwalitatieve 2b. Zorgdragen voor goede secundaire hulpverlening te leveren. arbeidsvoorwaarden voor de vrijwillige brandweer.

2c. Bij de Veiligheidsregio Groningen wordt aangedrongen om de huidige inzet van de buurtbrandweer te behouden.

Programmaonderdeel: Openbare orde en veiligheid Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Versterking veiligheidsgevoel van de 1a. Een bijdrage leveren aan de veiligheids- inwoners en ondernemers. prioriteiten 2020.

1b. Bij casuïstiek wordt samengewerkt met het Sociaal Domein en eventueel met ondersteuning van het Actiecentrum Veiligheid en Zorg Groningen.

1c. Inwoners worden waar mogelijk actief betrokken bij casuïstiek.

1d. Controle op naleving regelgeving.

1e. Uitvoering geven aan het amendement Veiligheid en integratie Ter Apel.

1f. Er wordt invulling gegeven aan het plan van aanpak van de ketenmariniers.

Beleidsindicatoren Beleidsindicator Eenheid Periode Westerwolde Nederland

Aantal per 10.000 Verwijzingen Halt 2018 145 119 jongeren

Aantal per 1.000 Winkeldiefstallen 2018 9,3 2,2 inwoners

Aantal per 1.000 Geweldsmisdrijven 2018 6,5 4,8 inwoners

Beleidsindicator Eenheid Periode Westerwolde Nederland

Aantal per 1.000 Diefstallen uit woning 2018 2,8 2,5 inwoners

Vernielingen en beschadigingen (in de Aantal per 1.000 2018 5,5 5,4 openbare ruimte) inwoners

Jongeren met een delict voor de rechter % 12 t/m 21 jarigen 2015 2,14 1,45

Wat mag het kosten Opsomming van de lasten en baten van het programma: Veiligheid

Bedragen x € 1.000

Omschrijving Rekening Begroting na Begroting Meerjarenbegroting wijziging 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Baten 106 108 103 103 103 103 Lasten 2.240 2.370 2.454 2.397 2.430 2.429 Subtotaal programma: 1 -2.134 -2.262 -2.351 -2.294 -2.326 -2.326

Onttrekking aan reserves 0 0 0 0 0 0 Toevoeging aan reserves 0 0 0 0 0 0 Subtotaal mutaties 0 0 0 0 0 0 reserves

Saldo programma: 1 -2.134 -2.262 -2.351 -2.294 -2.326 -2.326

Programma 2 Openbaar gebied

Missie en doelstelling

De gemeente Westerwolde is een bijzonder en geografisch robuust gebied. Het 280 km² grote grondgebied vormt een betekenisvol geheel en heeft grote waarde. Om ook in de toekomst optimaal gebruik te kunnen blijven maken van de unieke kwaliteiten van ons gebied, willen we zo efficiënt mogelijk invulling geven aan het beheer en onderhoud van onze openbare ruimte. Binnen de bandbreedte van de beschikbare middelen willen we daarom zoveel mogelijk een planmatige en integrale aanpak. We willen:

 een veilige, schone en duurzame leefomgeving bieden aan de inwoners van onze gemeente;  de bijzondere en unieke leefomgeving van Westerwolde duurzaam en veilig in stand houden;  de wegen, openbare verlichting, het wegmeubilair en openbaar gebied op het afgesproken onderhoudsniveau brengen en houden;  de leefbaarheid, bereikbaarheid en verkeersveiligheid verbeteren.

Het ruimtelijk beleid van Westerwolde is geharmoniseerd in een omgevingsvisie en zal verder worden uitgewerkt in een omgevingsplan zodat een goede balans ontstaat tussen het benutten en beschermen van de fysieke leefomgeving. ‘Ruimte voor ontwikkeling, waarborgen van kwaliteit’ is het motto.

Wabo

Sinds 1 januari 2018 voeren we zelf de taken op het gebied van Wabo uit. Dit betekent dat we zichtbaar zijn voor de inwoners, korte lijnen hebben met de inwoners en dat we de vergunningen binnen de wettelijke weten regelgeving en termijnen afhandelen. Voor toezicht en handhaving zetten we in op goede contacten met inwoners en bedrijven tijdens de toezichtfase, zodat we alleen wanneer noodzakelijk handhavingstrajecten opstarten. De milieutaken zijn bij de Omgevingsdienst Groningen (ODG) ondergebracht.

Doelstellingen:

 Kwalitatief goede vergunningen binnen de gestelde termijnen.  Dichtbij en zichtbaar zijn voor de inwoners o.a. op het gebied van vergunningverlening, toezicht en handhaving.  Duurzame groene en veilige leefomgeving.

Op het gebied van vergunningverlening, toezicht en handhaving, werken we nauw samen met de Omgevingsdienst Groningen en met de Veiligheidsregio Groningen.

Beleidsharmonisatie

We hebben een nieuw vergunning-, toezicht- en handhavingsbeleid (Beleidsplan VTH 2019-2023) opgesteld. In dit beleidsplan is het beleid op vergunningverlening, toezicht en handhaving voor de fysieke leefomgeving vastgelegd. De eerste prioriteit ligt bij de Omgevingsvisie die begin 2020 ter vaststelling aan uw raad wordt aangeboden. Er is nog steeds kans dat dit doorschuift naar begin 2020.

Vanaf 1 januari 2021 is de Omgevingswet van kracht. Dit betekent dat inwoners digitaal of aan het loket vergunningen kunnen aanvragen. We moeten op die datum klaar zijn om die aanvragen binnen de (nieuwe) gestelde termijn te kunnen afhandelen. Dit stelt vernieuwde eisen aan onze werkwijze, onze systemen en onze informatievoorziening. De prioriteit voor 2020 is de vernieuwingen door te voeren, ervaring op te doen met de nieuwe werkwijze en de samenwerking in de keten vorm te geven.

Ook zijn we bezig met de aanpak van woningen die in een slechte staat van onderhoud verkeren. Wij willen hiermee – in samenwerking met het Regionaal Woon- en Leefbaarheidsplan (RWLP) – komen tot een eenduidige aanpak voor de gemeente Westerwolde.

Programmaonderdeel: Ruimtelijke ordening Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Klaar zijn voor de inwerkingtreding van de 1. Informatievoorziening en systemen op orde Omgevingswet per 1 januari 2021. en starten met de voorbereidingen voor het Omgevingsplan.

Programmaonderdeel: Verkeer, wegen en water Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Opstellen van een gemeentelijk verkeer- en 1. De top 5 van meest gevaarlijke vervoersplan (GVVP). verkeerssituaties oplossen.

2. De gemeente is goed en veilig bereikbaar: er 2. De wegen met het beschikbare budget zo kan door weggebruikers veilig aan het goed mogelijk onderhouden. Daar waar verkeer worden deelgenomen over goed projecten uitgevoerd worden kijken naar begaanbare wegen en paden. combinatiemogelijkheden.

3. We blijven ons inzetten voor een goede 3. Voortzetten van project Automaatje en bereikbaarheid van onze gemeente. Publiek Vervoer. We blijven aandacht vragen voor beter openbaar vervoer bij het OV- Bureau.

Programmaonderdeel: Openbaar groen Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Met (groene) voorzieningen een duurzame 1. Het planmatig beheren en onderhouden van bijdrage leveren aan de functies wonen, de openbare ruimte. recreatie, natuur, werken en milieu.

2. Het verder actualiseren van beheerpakketten 2. Behoud en herstel van de kwaliteit van het en het wegwerken van achterstallig openbaar gebied waarmee een veilige, onderhoud. Het uitvoering geven aan het schone en duurzame leefomgeving wordt onderhoudsplan groen. Het inspecteren van geboden. 21.000 bomen en het snoeien van de bomen die uit de inspectie naar voren zijn gekomen.

Programmaonderdeel: Openbare ruimte Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Openbare verlichting op een zodanige manier 1. Uitvoering geven aan het beleidsplan vormgeven, dat inwoners veilig gebruik openbare verlichting met beheers - en kunnen maken van de openbare ruimte. onderhoudsplan.

2. Veilige bruggen om een goede infrastructuur 2. Uitvoering geven aan het beleidsplan met te waarborgen. beheersen onderhoudsplan voor 136 bruggen.

Beleidsindicatoren Beleidsindicator Eenheid Periode Westerwolde Nederland

Wat mag het kosten Opsomming van de lasten en baten van het programma: Openbaar gebied

Bedragen x € 1.000

Omschrijving Rekening Begroting na Begroting Meerjarenbegroting wijziging 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Baten 100 66 40 40 40 40 Lasten 5.792 6.378 6.204 6.173 6.169 6.167 Subtotaal programma: 2 -5.692 -6.312 -6.164 -6.133 -6.129 -6.127

Onttrekking aan reserves 0 44 135 135 135 135 Toevoeging aan reserves 0 0 0 0 0 0 Subtotaal mutaties 0 44 135 135 135 135 reserves

Saldo programma: 2 -5.692 -6.268 -6.030 -5.998 -5.994 -5.992

Programma 3 Bedrijvigheid en duurzaamheid

Missie en doelstelling In deze tijd van schaalvergroting en veralgemenisering vinden wij het belangrijk om in ons fijnschalige gebied de lokale identiteit te bewaken, te versterken en verder uit te dragen. Met Cittaslow laten wij zien dat wij een gemeenschap zijn waarin wij het verleden delen en gezamenlijk de verantwoording nemen voor het heden en de toekomst. Hierbij stellen wij de kwaliteit van leven voorop.

Vanuit deze basis zetten wij ons in voor een duurzame samenleving in Westerwolde, ondersteund door een gezonde arbeidsmarkt en een sterk economisch klimaat.

Een inspanning in de marketing moet zorgen voor een grotere toeloop van toeristen in ons gebied. Een nog betere samenwerking tussen ondernemers en meer bezoekers aan ons gebied moeten er voor zorgen dat het toerisme een grotere bijdrage gaat leveren aan de lokale economie.

Programmaonderdeel: Bedrijfsloket en bedrijfsregelingen Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Een sterke economie creëren, wat zorgt voor 1a. Bereikbaar en zichtbaar zijn voor de banen, kansen biedt aan ondernemers en ondernemers én ondernemers (vooral ook welvaart genereert voor de inwoners. starters) actief ondersteunen.

1b. De detailhandel versterken door de maatregelen uit het uitvoeringsplan van de ‘Detailhandelsvisie’ op te pakken.

1c. De samenwerking tussen onderwijs- en kennisinstellingen en ondernemers aanjagen, onder andere via innovatiewerkplaatsen en gebieds-coöperaties.

1d. Nauwe afstemming met de accountmanagers van Afeer.

1e. Innovatie in de agrarische sector aanjagen, onder andere via de Agenda voor de Veenkoloniën, LTO en door innovatieve projecten te ondersteunen.

1f. Regelmatig bedrijfsbezoeken afleggen vanuit het college en vanuit de EZ-ambtenaren.

Programmaonderdeel: Economische promotie Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Cittaslow doorontwikkelen. 1a. De bekendheid en de mogelijkheden van Cittaslow onder inwoners en collega’s vergroten door o.a. meetings, voorlichting en stimuleren initiatieven vanuit inwoners Westerwolde.

1b. Cittaslow inzetten als unique selling point voor het gebied Westerwolde, zowel voor recreatie en toerisme als voor de economie in Westerwolde.

1c. Samenwerking tussen Westerwoldse deelnemers versterken. Nauwere samenwerking zoeken met andere Cittaslow gebieden (waar onder Borger-Odoorn) door gezamenlijke activiteiten op te zetten en good practices uit te wisselen.

2. Profilering van de gemeente als interessant 2a. Vermarkten van bedrijfsterreinen; vestigingsgebied voor bedrijven. 2b. Profilering van onze gemeente, o.a. op beurzen en evenementen.

2c. Uitvoering geven aan de ‘Detailhandelsvisie’ Westerwolde

Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

3. Een toename van de uitgaven van toeristen in 3a. In gezamenlijkheid met SPW werken aan de Westerwolde. transitie van SPW naar een professionele marketingorganisatie

3b. Ondersteuning aan SPW nieuwe stijl om meer bezoekers te trekken.

3c. Onderlinge samenwerking tussen (recreatie)ondernemers faciliteren.

4. Goed functionerende bedrijventerreinen. 4a. Ondernemers ondersteunen bij hun plannen voor het opwaarderen en collectief verduurzamen van bedrijventerreinen.

4b. Samen met parkmanagement deelnemen aan de jaarlijkse schouw van bedrijventerrein ’t Heem in Ter Apel.

5. Westerwolde verduurzamen door CO2 5. Om de ambitie te realiseren is er in 2019 een reductie te bevorderen, energie te besparen, Uitvoeringsprogramma vastgesteld. Deze duurzame energie op te wekken en wordt uitgevoerd in 2019, 2020 en in 2021. circulariteit te bevorderen. In 2020 worden de volgende activiteiten

uitgevoerd: In de Visie Westerwolde Samen Verduurzamen zijn de volgende a. Ontwikkelen Regionale energiestrategie doelstellingen opgenomen: Groningen - In 2030 is de uitstoot van broeikasgassen b. Verder uitrollen plan Oost-Groningen minimaal 49% lager ten opzichte van bespaart energie 1990; - In 2035 is Westerwolde geheel c. Verder ontwikkelen energieneutraal; warmtetransitieplannen - In 2035 is Westerwolde voor de helft d. Verder uitrollen Aanjaagbudget circulair en in 2050 helemaal. duurzame initiatieven (ABDI) e. Proces en maatwerk ondersteuning voor zonnepark initiatieven f. Zorgdragen voor participatie bij zonneparken g. Energietool Westerwolde

Beleidsindicatoren Beleidsindicator Eenheid Periode Westerwolde Nederland

Functiemenging % 2018 42,7 52,8

Aantal per 1.000 Vestigingen (van bedrijven) inwoners in de leeftijd 2018 146,3 145,9 van 15 t/m 64 jaar

Wat mag het kosten Opsomming van de lasten en baten van het programma: Bedrijvigheid en duurzaamheid

Bedragen x € 1.000

Omschrijving Rekening Begroting na Begroting Meerjarenbegroting wijziging 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Baten 26 33 33 33 33 33 Lasten 994 695 616 556 556 556 Subtotaal programma: 3 -968 -662 -583 -523 -523 -523

Onttrekking aan reserves 0 1 1 1 1 1 Toevoeging aan reserves 0 0 0 0 0 0 Subtotaal mutaties 0 1 1 1 1 1 reserves

Saldo programma: 3 -968 -661 -582 -522 -522 -522

Programma 4 Onderwijs

Missie en doelstelling Onderwijs is belangrijk en de basis voor de toekomst. De jeugd van Westerwolde krijgt optimale ontwikkelingskansen om volwaardig deel te kunnen nemen aan de samenleving. Daarom willen we inzetten op een stevige verankering van kwaliteit in het onderwijs. De gemeente Westerwolde kent een goede onderwijsstructuur met voldoende, goed verspreide basisscholen. In samenwerking met de schoolbesturen en de peuteropvangaanbieders biedt de gemeente Westerwolde een groot aantal (onderwijs)voorzieningen, variërend van peuteropvang tot en met voortgezet onderwijs. Basisonderwijs en peuteropvang zijn overal in de gemeente dicht bij huis beschikbaar.

Het openbaar onderwijs (uit de voormalige gemeente Vlagtwedde) blijft in de komende bestuursperiode integraal bestuurd vanuit de gemeente.

Programmaonderdeel: Openbaar basisonderwijs Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

Onderwijskwaliteit

1. Wij blijven de onderwijskwaliteit op de 1. Voor de scholen die rechtstreeks onder openbare basisscholen verder versterken. gemeentelijke aansturing vallen ondernemen wij de volgende acties:  Functiebouwhuis herijken waarbinnen nieuwe functies komen (o.a. leraarondersteuner) die de onderwijskwaliteit kunnen versterken.  Scholing van personeel afstemmen op de kwaliteitsontwikkeling van elke school.  Actualiseren, implementeren en borgen van de kwaliteitsdocumenten.  Uitwerken vastgesteld strategisch beleidsplan.

Passend onderwijs

2. Elke leerling wordt optimaal ondersteund in 2. Wij gaan de middelen van het zijn ontwikkelingsproces van kleuter naar samenwerkingsverband effectief en efficiënt tiener en gestimuleerd om zijn talenten inzetten. (brede vorming) te ontwikkelen.

Programmaonderdeel: Onderwijshuisvesting Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Wij willen binnen de gemeente voldoende 1. In 2019 is het integraal huisvestingsplan basisscholen behouden, met een goede onderwijs opgesteld, waarin de ontwikkeling spreiding over de gehele gemeente. van het aantal leerlingen, de leerlingstromen, Wij willen dat ook de voorschoolse de verduurzaming van de schoolgebouwen voorzieningen dicht bij de ouders en peuters en de budgettaire gevolgen voor de beschikbaar zijn. onderwijshuisvesting inzichtelijk zijn gemaakt. We gaan een start maken met de uitvoering van dit IHP.

2. Wij willen onze scholen voor voortgezet 2 a. Voor de uitvoering van het huisvestingsplan onderwijs behouden. RSG zijn per fase budgetten beschikbaar. De stijgende bouwkosten zijn een risico. Wij zijn geen bouwheer maar proberen wel op het proces en budget te sturen, zodat er op het meest gunstige moment aanbesteed kan worden.

Programmaonderdeel: Onderwijsbeleid en leerlingzaken Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Centraal in het lokaal onderwijsbeleid staat de 1 a. Wij zetten middelen in voor het handhaven samenhang van peuteropvang, voor- en van de kwaliteit van de voorschoolse vroegschoolse educatie en voorzieningen en op financiële onderwijsachterstandenbeleid. Wij vinden het toegankelijkheid voor alle ouders, ook in de van groot belang dat alle peuters gebruik kleine kernen. We doen dit in samenwerking maken van de peuteropvang om zo een goede en afstemming met de peuteropvang en de start op de basisschool te maken. basisscholen.

2. Wij hebben de ambitie dat geen kind zonder 2. We gaan een plan opstellen om de ouders zwemdiploma van school gaat. van het beperkte aantal kinderen uit de bovenbouw van het onderwijs dat niet over een zwemdiploma beschikt, te stimuleren hun kind wel zwemvaardig te maken.

3. De formatie logopedie is uitgebreid zodat met 3. Wij hebben de inzet logopedie ingang van het schooljaar 2019-2020 zowel geharmoniseerd. Wij gaan de wettelijk screening als behandeling in het kader van verplichte preventieve logopedie schoollogopedie op alle scholen in de gemeentebreed stevig neer zetten, ook in de gemeente uitgevoerd kan worden. peuteropvang. We gaan de inzet van curatieve logopedie op de scholen goed volgen, zodat alle kinderen die logopedie nodig hebben, deze ook krijgen.

4. Wij gaan op alle scholen de kinderen extra 4. Op basis van het plan van aanpak gaan wij bewegingsonderwijs bieden, zodat de basis met het onderwijs in gesprek om een voor een gezonde en actieve leefstijl wordt vakleerkracht bewegingsonderwijs vanaf gelegd. groep 3 op alle basisscholen te realiseren. De gezamenlijke investering van onderwijs en gemeente moet voor de toekomst geborgd moet worden. Niet structurele middelen (GIDS-middelen) zullen worden afgebouwd.

5. Wij willen de bibliotheeklocaties in stand 5. Wij blijven met de bibliotheek in ontwikkeling houden en een kwalitatief hoog niveau van naar een maatschappelijke en educatieve activiteiten in de bibliotheken en op de scholen voorziening. Wij blijven inhoudelijk en laten uitvoeren. Deze activiteiten zijn een financieel sturen op hoogwaardige inzet belangrijke pijler in de ontwikkeling en vorming vanuit de bibliotheek in de peuteropvang en van onze jeugd. het onderwijs.

6. Ook muziekonderwijs en cultuureducatie zijn 6. De afspraken over cultuureducatie en de belangrijke pijlers in de ontwikkeling van onze afspraken over muziekonderwijs met jeugd. Wij organiseren een goed aanbod op de Kunstencentrum De Klinker (Winschoten) en scholen, in afstemming met de scholen. Kunstenschool ZG (Stadskanaal) zijn vastgelegd in een meerjarenplan.

7. Het Cittaslow-keurmerk is binnen het 7. We verbinden Cittaslow met duurzaamheid, onderwijs een vast terugkerend thema. cultuureducatie en natuur- en milieueducatie en zorgen structureel voor een aanbod op de basisscholen. Dit is gebaseerd op het bestaand aanbod (educatieproject Cittaslow), maar wordt blijvend doorontwikkeld samen met aanbieders en scholen.

Beleidsindicatoren Beleidsindicator Eenheid Periode Westerwolde Nederland

Aantal per 1.000 Absoluut verzuim 2017 0,3 1,82 leerlingen

Aantal per 1.000 Relatief verzuim 2017 19,52 26,58 leerlingen

Vroegtijdig schoolverlaters zonder % deelnemers aan het 2017 1,6 1,7 startkwalificatie(vsv-ers) VO en MBO onderwijs

Wat mag het kosten Opsomming van de lasten en baten van het programma: Onderwijs

Bedragen x € 1.000

Omschrijving Rekening Begroting na Begroting Meerjarenbegroting wijziging 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Baten 7.147 6.755 6.718 6.718 6.718 6.718 Lasten 9.090 9.726 9.058 9.301 9.284 9.264 Subtotaal programma: 4 -1.944 -2.971 -2.341 -2.583 -2.567 -2.547

Onttrekking aan reserves 0 129 129 129 129 129 Toevoeging aan reserves 0 64 477 477 477 477 Subtotaal mutaties 0 65 -348 -348 -348 -348 reserves

Saldo programma: 4 -1.944 -2.906 -2.689 -2.932 -2.915 -2.895

Programma 5 Sport, cultuur en recreatie

Missie en doelstelling We zetten ons er voor in dat iedereen, ongeacht leeftijd, financiële situatie of eventuele handicap moet kunnen participeren in sport en bewegen. We stimuleren sport en bewegen als middel om de sociale samenhang, participatie en een gezonde leefstijl te bevorderen. We stimuleren kunst en cultuur. We koesteren ons erfgoed, omdat het onze gemeente uniek maakt. Daardoor valt er veel te beleven en te genieten voor inwoners en bezoekers. Kunst en cultuur zorgen daarnaast voor creatieve vaardigheden en sociale verbondenheid.

Programmaonderdeel: Sportbeleid en activering Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. We zetten ons er voor in dat iedereen, 1 a. Samen met verenigingen, lokale ongeacht leeftijd, financiële situatie of sportaanbieders en maatschappelijke partners eventuele handicap moet kunnen participeren stellen we een lokaal sportakkoord op. Het in sport en bewegen. sportakkoord moet mensen en organisaties nog meer verbinden en aanzetten tot samenwerken en uitvoeren.

1 b. Oppakken van actiepunten uit de Sport- en Beweegvisie zoals opgenomen in het Uitvoeringsplan “Gemeente Westerwolde Beweegt”. Er worden activiteiten georganiseerd voor 2-12 jarigen, 12-18 jarigen, senioren en aangepaste sporters. Voor sportverenigingen wordt vraaggerichte verenigingsondersteuning en scholingen aangeboden.

Programmaonderdeel: Sportaccommodaties Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Het behouden van de gemeentelijke 1. Afhankelijk van de besluitvorming in de raad zwembaden in Sellingen en Ter Apel en een over het wel of niet overnemen van het toekomstbestendig zwembad in Vlagtwedde. zwembad van Parc Emslandsmeer zouden de voorwaarden voor de overname in een overeenkomst verder uitgewerkt moeten 2. Het behouden van het huidige worden. voorzieningenniveau van binnen- en buitensportaccommodaties. 2 a. Wij borgen de kwaliteit van de accommodaties met het uitvoeren van het onderhoudsplan.

2 b. Wij maken goede afspraken met de gebruikers om maximaal gebruik te kunnen maken van de accommodaties.

Programmaonderdeel: Cultuurpresentatie, cultuurproductie en cultuurparticipatie Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Stimuleren van kunst en cultuur vanwege het 1. De basis van het cultuurbeleid voor het jaar belang voor 2020 is omschreven in de ‘Cultuurvisie a) persoonlijke ontplooiing en ontwikkeling, Gemeente Westerwolde 2017-2020’. De b) versterking sociale cohesie, gemeente initieert, faciliteert en coördineert c) bevordering van de leefbaarheid. Onder nieuwe activiteiten en projecten op het gebied ‘cultuur’ vallen alle uitingen op het gebied van van kunst en cultuur die passen binnen de erfgoed, beeldende kunst, literatuur, kaders van de cultuurvisie. Groninger en Westerwolder taal & cultuur, architectuur, audiovisuele kunst, podiumkunsten, amateurkunst en cultuureducatie.

Programmaonderdeel: Cultureel erfgoed Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Het bewaren, ontsluiten en verder Cultuurvisie Gemeente Westerwolde 2017-2020 ontwikkelen van het materiële en immateriële realiseren voor 2020 met: culturele erfgoed van Westerwolde. 1 a. Binnen de kaders van de nieuwe Omgevingswet een gemeentelijke monumentenlijst (op vrijwillige basis) instellen.

1 b. De organisatie van de Open Monumentendagen in Westerwolde in aansluiting op het landelijke thema 2020.

1 c. Verdere ontwikkeling van het kampterrein en de barak van Kamp de Beetse op basis van het ontwikkelingsplan 2018-2022. Focus op 75 jaar bevrijding, versterking van de PR en inrichting van een toekomstbestendig organisatiemodel.

1 d. Inzetten op de versterking van de museale infrastructuur op basis van het geharmoniseerde museumbeleid en het cultuur toeristisch profiel van Westerwolde op basis van ‘klooster-vesting-borg’.

1 e. Het Landschapsconvenant Westerwolde wordt met de terreinbeheerders, de provincie Groningen en andere partners verder ontwikkeld. De gemeente participeert daarbij actief in de werkgroep.

1 f. Bijdragen aan de ontwikkeling en versterking van het cultuur toeristisch profiel van Westerwolde met daarbij als basis de trits ‘klooster-borg-vesting’. Onderzoeken van de mogelijkheden om het Grensland- Vestingland-concept op te waarderen en als toeristische ‘branding’ in te zetten.

1 g. Versterkt inzetten op het inventariseren, onderzoeken en ontsluiten van het immateriële erfgoed van Westerwolde (taal, folklore, heemkunde enz.).

Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1 h. Verder werken aan de realisatie van de Landschapsbiografie Westerwolde (verwachte oplevering 2021, incl. symposium). Voorbereidingen treffen voor een cultuur- en natuur toeristische gids voor Westerwolde (handformaat) met digitale applicatie.

1 i. Cultureel café 2020.

Programmaonderdeel: Media Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Toekomstgerichte bibliotheekvoorzieningen 1. Voor 2021 is er en taakstelling van € 50.000 tegen binnen de begroting passende kosten. in de begroting opgenomen. Het huidige aanbod is gebaseerd op de diensten- en productencatalogus en omvat activiteiten vanuit de locaties, in de voorschoolse voorzieningen en op de scholen. Bezuiniging op het subsidiebedrag betekent een-op-een bezuinigingen op deze activiteiten. We gaan hierover in overleg met Biblionet.

Programmaonderdeel: (openlucht) Recreatie Wat willen we bereiken (ambities)

Het onderdeel recreatie wordt benoemd in programma 3: bedrijvigheid en duurzaamheid.

Beleidsindicatoren Beleidsindicator Eenheid Periode Westerwolde Nederland

Niet-Sporters % 2016 62,2 48,7

Wat mag het kosten Opsomming van de lasten en baten van het programma: Sport, cultuur en recreatie

Bedragen x € 1.000

Omschrijving Rekening Begroting na Begroting Meerjarenbegroting wijziging 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Baten 419 451 471 471 471 471 Lasten 3.655 4.069 4.135 4.120 4.118 4.117 Subtotaal programma: 5 -3.236 -3.619 -3.664 -3.648 -3.647 -3.646

Onttrekking aan reserves 0 64 58 56 56 56 Toevoeging aan reserves 0 0 0 0 0 0 Subtotaal mutaties 0 64 58 56 56 56 reserves

Omschrijving Rekening Begroting na Begroting Meerjarenbegroting wijziging 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Saldo programma: 5 -3.236 -3.554 -3.606 -3.592 -3.591 -3.589

Programma 6 Sociaal domein

Missie en doelstelling We hebben een aanzet gemaakt voor de start van de integrale dienstverlening binnen het Sociaal Domein. Het betreft dan de dienstverlening met betrekking tot Jeugd, Wmo en Participatie. Later zal daar ook de schuldhulpverlening aan worden toegevoegd. Dit in afwachting van de besluitvorming over de uittreding uit de GR (gemeenschappelijke regeling) van de Volkskredietbank eind dit jaar. Vandaar dat we een proces hebben gestart voor de integratie van onze dienstverlening. Leidende principes die uitgangspunt vormen voor de dienstverlening binnen het Sociaal Domein zijn:  De zorgvraag van de inwoner staat centraal, waarbij de eigen kracht als uitgangspunt geen excuus is om nee te zeggen. We willen hierbij duidelijk zijn.  We willen laagdrempelig zijn en niet doorschuiven maar aanschuiven. Een vraag kan overal binnenkomen. Integrale dienstverlening staat voorop.  Regels moeten ondersteunen. Simpel wat simpel kan en vooral niet problematiseren. Uitgaan van mogelijkheden. Beleid volgt op uitvoering.  We kunnen het niet alleen; integraliteit, samenhang en ketenbenadering zijn van groot belang.  Hierbij willen wij zoveel mogelijk de basisinfrastructuur die er is kritisch benutten.  We passen ons gedrag en houding aan op alle bovenstaande punten.

Programmaonderdeel: Samenkracht en burgerparticipatie Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

2 a. Een verschuiving van geïndiceerde hulp naar 1 a. We willen het ‘voorliggend veld’ sterk, preventie tot stand te brengen. herkenbaar en goed toegankelijk positioneren. 1 b. Samenwerking met partners; vanuit de gemeentelijke regierol, nauw samenwerken met partijen in de jeugdhulp, politie, huisartsen, verslavingszorg, scholen, etc. 1 c. De pilot Ondersteuner Jeugd en Gezin (OJG) bij de huisartsen in Ter Apel wordt gecontinueerd). 1 d. De ondersteuningsroute Jeugd/Onderwijs wordt goed gehanteerd, waardoor de juiste hulp op het juiste moment wordt ingezet en door de juiste organisatie wordt bekostigd. 1 e. We hebben nadere kaders gesteld voor de nieuwe welzijnsstichting over hun rol in het voorliggend veld; wij hebben in de visie op het sociaal domein en het beleidskader specifieke doelgroepen dit nader beschreven. 1 f. We continueren de afspraken met de welzijnsinstelling over maatwerkmogelijkheden in het project begeleid wonen. 1 g. Wij bieden Algemeen maatschappelijk werk op het COA in Ter Apel.

2. Om zoveel mogelijk een knip in de 2. De Consulenten Wmo en Jeugd hebben hulpverlening Jeugd en Wmo te voorkomen, concrete afspraken, samen met cliënten en willen we een sluitende aanpak 18- en 18+ zorgaanbieders gemaakt over een soepele realiseren. overgang van 18- naar 18+.

3 Wij willen de mantelzorgers ontlasten. 3 a. We gaan maatwerk inzetten om mantelzorgers zoveel mogelijk te ontlasten. 3 b. Het beleid voor mensen met dementie maakt onderdeel uit van het beleidskader specifieke doelgroepen. 3 c. Wie zijn betrokken bij de provinciale ketenaanpak dementie. 3 d. Onze welzijnsinstellingen voeren activiteiten uit voor mensen met dementie en hun mantelzorgers.

Programmaonderdeel: Inkomensregelingen Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Wij willen dat zo weinig mogelijk mensen een 1 a. Wij voeren de Participatiewet goed uit met beroep hoeven te doen op een een stevige poortwachtersfunctie om instroom inkomensvoorziening. in de uitkering te voorkomen; 1 b. Aanvragers van uitkeringen worden goed en duidelijk voorgelicht over de rechten en plichten die verband houden met een inkomensvoorziening.

2. Wij willen uitkomen met het BUIG-budget. 2 a. Het toepassen van een streng, maar rechtvaardig, handhavingsbeleid op de naleving van de verplichtingen voor bijstandsgerechtigden, die samenhangen met het verstrekken van een inkomensvoorziening; 2 b. Onrechtmatig verstrekte uitkeringen worden teruggevorderd.

Programmaonderdeel: Begeleide participatie Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Iedereen doet mee en is zo zelfredzaam 1 a. Mensen in een kwetsbare arbeidspositie gaan mogelijk. Maatschappelijke participatie van wij extra ondersteunen; alle inwoners met een lange afstand tot de 1 b. Er wordt ingezet op projecten die zich ervoor arbeidsmarkt is gewaarborgd. lenen om tijdelijk en/of langdurig werkzoekenden in te schakelen.

2. Niemand zit onnodig thuis. De focus ligt altijd 2 a. Cliënten met een zeer lange afstand tot de op de mogelijkheden van het individu, wij arbeidsmarkt zijn in beeld en worden denken in kansen, niet in belemmeringen. regelmatig gesproken over de voortgang. 2 b. De tegenprestatie naar vermogen wordt toegepast. 2 c. Inwoners die moeite hebben met participeren en/of zich bevinden in een sociaal isolement worden geactiveerd om mee te doen aan de Westerwoldse samenleving.

3. Wij nemen deel in twee Gemeenschappelijke 3. Wij bewaken dat de directies van beide SW- Regelijkingen (GR) voor de WSW. Wij willen bedrijven de bedrijfsactiviteiten en de dat Afeer en Wedeka intensief samenwerken. leerwerktrajecten op elkaar afstemmen zodat er in de regio een breed en aanvullend aanbod is.

Programmaonderdeel: Arbeidsparticipatie Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Een intensief re-integratie beleid om zoveel 1 a. Het intensieve 1-2-3-re-integratiebeleid wordt mogelijk uitstroom uit de uitkering te toegepast, waarbij alle werkzoekenden direct realiseren. worden ondersteund om weer aan het werk te komen. 1 b. Alle cliënten zijn in beeld en worden regelmatig gesproken. 1 c. De re-integratie-instrumenten worden efficiënt ingezet. Bij het niet nakomen van verplichtingen worden afstemmingen toegepast. 1 d. Monitoring per kwartaal van de prestatieafspraken met Afeer. 1 e. Zorgdragen voor een soepele overdracht van onze cliënten naar Afeer en vice versa.

Programmaonderdeel: Inkomensregelingen Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Het terugdringen en voorkomen van 1 a. Verder verstevigen van preventie, financiële armoede. vroegsignalering en het bevorderen van financiële redzaamheid van inwoners. 1 b. Verbinding leggen met (keten)partners en coalities vormen. Oprichten klankbordgroep met (keten)partners. 1 c. Bij kinderarmoede: inzetten op zoveel mogelijk meedoen aan maatschappelijke activiteiten, maar ook inzet van taakveld onderwijs bij voorlichting en educatie. 1 d. Om de doelgroep goed te kunnen bereiken, zetten we intermediairs van (keten) partners, medewerkers Welzijn en onze eigen consulenten in. 1 e. Besluiten omtrent de inzet van de VoorzieningenWijzer (zie programma 8).

Programmaonderdeel: Maatwerkdienst-verlening 18+ Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Het terugdringen en voorkomen van 1 a. Verder verstevigen preventie, schuldhulpsituaties. vroegsignalering en het bevorderen van financiële redzaamheid. 1 b. Om de doelgroep goed te kunnen bereiken, zetten we medewerkers vanuit Welzijn en eigen consulenten in. 1 c. Inzetten op nazorg en daarmee voorkoming van terugvallen in oude situatie via Welzijn.

Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

2. Een laagdrempelige, integrale en uniforme 2. In samenwerking met de GKB en Voorportaal gemeentelijke schuldhulpverlening. schuldhulpverlening onderzoeken of uitvoering van onderdelen van de schuldhulpverlening door de gemeente Westerwolde gewenst en mogelijk is.

Programmaonderdeel: Maatwerkvoorzieningen (Wmo en Jeugd) Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. We maken zoveel mogelijk gebruik van 1. Tijdens het onderzoek wordt actief gecheckt andere financieringsstromen zoals de Wet op de mogelijkheden van financiering via de langdurige zorg (Wlz), Zorg verzekeringswet Wet langdurige zorg (Wlz) of Zorg (Zvw), etc). verzekeringswet (Zvw), etc).

2. De eerste stappen in kwaliteitsborging zijn 2. We hebben integraal afwegingskader gezet. opgesteld in de woonvisie Westerwolde. We beoordelen aanvragen van nieuwe zorg initiatieven voor vestiging in onze gemeente aan de hand van dit afwegingskader.

a. Door een pilot integrale samenwerking tussen Jeugd, Wmo en Participatie te starten, waarbij gebiedsgericht gewerkt zal worden.

b. Wij gaan naar onze inwoners toe op gesprek. Hierbij gaan we gebruik maken van het principe ‘omgekeerde toets’.

3. Zorg op maat bieden voor onze kwetsbare 3a. Goede afspraken maken met de burgers. De eerste stappen in centrumgemeente Groningen omtrent de kwaliteitsborging zijn gezet. overdracht van taken van centrumgemeente naar onze gemeente.

3b. Uitvoering geven aan de OGGZ.

3c. We voeren de 12 speerpunten uit het beleidskader specifieke doelgroepen fasegewijs uit.

4. De geïndiceerde zorg voldoet aan de 4a. Alert blijven bij toetsing van inschrijving van kwaliteitscriteria. nieuwe zorgaanbieders door inkoop.

4b. Toezicht blijven houden op kwaliteit en rechtmatigheid middels deskundige toezichthouders.

Programmaonderdeel: Geëscaleerde zorg 18- Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. We bieden maatwerk waar nodig en 1 a. Het contractmanagement van de RIGG en de algemene voorziening waar mogelijk. Lokale toezichthouder trekken gezamenlijk op in de contractgesprekken met aanbieders. 1 b. We werken integraal binnen Jeugdhulp/ Wmo/ Participatie. 1 c. We werken volgens het principe ‘omgekeerde toets’.

2. We hebben goed zicht op de cijfers 2 a. We zien scherp toe op de noodzakelijkheid Jeugdhulp van toewijzing van zorg en denken actief mee over goedkopere alternatieven. Dit geldt ook voor verwijzingen door (huis)artsen en Gecertificeerde Instellingen (GI’s). 2 b. Waar mogelijk zetten we (voorliggend) groepstrajecten in. 2 c. We bieden Sociale Vaardigheidstrainingen aan individuele kinderen aan (via de Welzijnsinstelling). 2 d. We hebben een Ondersteuner Jeugd en Gezin bij de huisartsen in Ter Apel gecontinueerd.

3. We hebben de zorg voor jeugdigen op COA- 3. Wij ontvangen voor deze nieuwe taak extra locaties goed georganiseerd en blijven binnen middelen uit het Gemeentefonds. de daarvoor beschikbare financiële middelen. We continueren de gezamenlijke werkwijze met alle partijen op het Centrum in Ter Apel met Algemeen Maatschappelijk Werk en Jeugdconsulent AZC.

Beleidsindicatoren Beleidsindicator Eenheid Periode Westerwolde Nederland

Aantal per 1.000 Banen inwoners in de leeftijd 15 2018 600,7 774 – 64 jaar

Kinderen in uitkeringsgezin % kinderen tot 18 jaar 2015 5,87 6,58

% van de werkzame beroepsbevolking ten Netto arbeidsparticipatie 2018 60,4 67,8 opzichte van de beroepsbevolking

Aantal per 10.000 Personen met een bijstandsuitkering 2018 33,3 39 inwoners

Aantal per 10.000 Lopende re-integratievoorzieningen inwoners van 15 – 64 2018 45,8 30,5 jaar

Beleidsindicator Eenheid Periode Westerwolde Nederland

% van alle jongeren tot Jongeren met jeugdhulp 2018 11,3 10,4 18 jaar

% van alle jongeren tot Jongeren met jeugdbescherming 2018 1,4 1,1 18 jaar

% van alle jongeren van Jongeren met jeugdreclassering 2018 0,4 0,3 12 tot 23 jaar

Cliënten met een maatwerkarrangement Aantal per 10.000 2018 86 59 WMO inwoners

Wat mag het kosten Opsomming van de lasten en baten van het programma: Sociaal domein

Bedragen x € 1.000

Omschrijving Rekening Begroting na Begroting Meerjarenbegroting wijziging 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Baten 9.592 8.910 8.897 8.847 8.839 8.764 Lasten 42.158 42.289 42.475 41.938 41.520 40.960 Subtotaal programma: 6 -32.566 -33.379 -33.579 -33.091 -32.681 -32.196

Onttrekking aan reserves 0 416 0 0 0 0 Toevoeging aan reserves 0 0 0 0 0 0 Subtotaal mutaties 0 416 0 0 0 0 reserves

Saldo programma: 6 -32.566 -32.962 -33.579 -33.091 -32.681 -32.196

Programma 7 Milieu en gezondheid

Missie en doelstelling De gemeente Westerwolde streeft naar het behoud van de kwaliteit van de leefomgeving en wil een gezonde levensstijl van haar inwoners bevorderen en een substantiële bijdrage leveren aan duurzaamheid. Hierin draagt Milieubeheer bij in de vorm van de bescherming van de leefomgeving, riolering en water, ongediertebestrijding en de VTH-werkzaamheden (die door de Omgevingsdienst Groningen worden uitgevoerd). Ook geven we invulling aan de wettelijke taak om huishoudelijk afval in te zamelen en ter verwerking af te voeren. Met het project Zwerfvuil - dat samen met uitkeringsgerechtigden wordt uitgevoerd – willen we het publiek toegankelijke buitengebied zoveel mogelijk ontdoen van zwerfvuil. Door uitvoering van de Wet Publieke Gezondheid geven we invulling aan onze taak om de gezondheid van onze inwoners te bevorderen.

Programmaonderdeel: Milieubeheer Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Een duurzame, veilige en zo schoon 1 a. Controlefrequentie milieu harmoniseren. mogelijke leefomgeving. 1 b. Bodemsanering voormalige stortplaats Schaalbergerweg. 1 c. Het gezamenlijk provinciebrede bodeminformatiesysteem vullen met de benodigde gegevens. 1 d. Vergunningverlening, toezicht en handhaving van milieu-inrichtingen door de ODG.

Programmaonderdeel: Riolering Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Een veilig en schoon watersysteem waarbij 1 a. Uitvoering geven aan het verbreed het oppervlaktewater schoon is en afvalwater gemeentelijk rioleringsplan (vGRP) op een verantwoorde wijze wordt afgevoerd 2019-2020. en verwerkt. 1 b. Met waterschap en regiogemeenten voor uitvoering van de watertaken samenwerken aan een nieuw Afvalwaterplan vanaf 2020. 1 c. Een nieuw vGRP 2021-2025 opstellen en ter besluitvorming aan de raad aanbieden; 1 d. Het relinen van een deel van de vrijvervalriolering. Vier hoofdgemalen en vijftig minigemalen renoveren.

Programmaonderdeel: Afval Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Behoud van een schone leefomgeving. 1. Voortzetten zwerfvuilproject en Cittaslow- project op scholen. Bekendheid geven aan de projecten, bewoners bewust maken en betrekking bij (zwerf)afval met als gewenst resultaat het voorkomen van zwerfvuil in dorp en natuur.

2. Op een doelmatige wijze invulling geven aan 2. Het uitvoeren van de maatregelen zoals de inzameling en verwerking van het vastgelegd in het Grondstoffenplan huishoudelijk afval met een optimale 2020-2025. verhouding tussen service, het milieu en de kosten.

Programmaonderdeel: Begraafplaatsen Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Het op een doelmatige wijze beheren van de 1 a. Harmonisatie begraafplaatsenadministratie. begraafplaatsen. 1 b. Inventarisatie onderhoudsniveau begraafplaatsen.

Programmaonderdeel: Volksgezondheid 1. Gezondheidsbevordering inwoners. 1 a. We voeren de lokale Dienstverlenings- overeenkomst (DVO Westerwolde 2019-2020) met de GGD uit.

1 b. We voeren de twaalf speerpunten uit het beleidskader specifieke doelgroepen fasegewijs uit.

1 c. We geven de projecten in onze gemeente uit de tweede fase van Kans voor de Veenkoloniën een structurele inbedding.

1 d. We leggen het accent op de Jeugdgezondheidszorg en een Goede Start van onze jonge inwoners. Hierbij maken we maximaal gebruik van de middelen Gezond in de Stad (GIDS) en Impuls Kansrijke Start.

1 e. We bieden algemeen maatschappelijk werk aan op het COA in Ter Apel.

2. Samenwerkingsafspraken met de 2. We stellen een lokale werkagenda met zorgverzekeraar over Menzis op. gezondheidsbevordering en preventie

Beleidsindicatoren Beleidsindicator Eenheid Periode Westerwolde Nederland

Omvang huishoudelijk restafval Kg/inwoner 2016 199 189

Hernieuwbare elektriciteit % 2016 5,2 16,9

Wat mag het kosten Opsomming van de lasten en baten van het programma: Milieu en gezondheid

Bedragen x € 1.000

Omschrijving Rekening Begroting na Begroting Meerjarenbegroting wijziging 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Baten 6.324 6.332 6.838 6.827 6.827 6.827 Lasten 6.450 7.235 7.425 7.475 7.334 7.355 Subtotaal programma: 7 -127 -903 -586 -648 -507 -529

Onttrekking aan reserves 0 0 0 0 0 0 Toevoeging aan reserves 0 0 0 0 0 0 Subtotaal mutaties 0 0 0 0 0 0 reserves

Saldo programma: 7 -127 -903 -586 -648 -507 -529

Programma 8 Wonen

Missie en doelstelling De gemeente Westerwolde is een aantrekkelijk gebied met een prima leefklimaat en goede voorzieningen. Wij willen een kwalitatief goede woon- en werkomgeving voor burgers en bedrijven en vinden dat iedereen in een geschikte woning moet kunnen wonen. We willen een breed woonpakket aanbieden waarbij we rekening houden met demografische ontwikkelingen en aandacht voor voorzieningen, zorg, leefbaarheid, veiligheid en groen. De komende jaren wordt ingezet op een vernieuwingsslag met instandhouding van een acceptabele woningvoorraad en willen we inwoners betrekken bij het leefbaar houden van hun eigen woonomgeving. Omdat veel woningen nog niet (goed) zijn geïsoleerd willen we in het kader van energietransitie en verduurzaming een warmtetransitieplan opstellen met gezamenlijke uitgangspunten en globaal inzicht in een alternatief voor aardgas.

Doelstellingen:

 Kwaliteitsverbetering woningbestand;  Verduurzamen woningbestand;  Nieuwbouw gasloos;  Kwetsbare inwoners huisvesten in een zelfstandige woning of in een vorm van begeleid wonen waarin toezicht en zorg op afroep mogelijk is.

Gesprekspartners

Om de doelstellingen te bereiken gaan wij met externe partijen samenwerken. Belangrijke gesprekspartners zijn de wooncorporaties, maar ook (vastgoedhoudende) zorgpartijen. Ook onze inwoners betrekken wij bij de invulling van de eigen leefomgeving.

Wonen

Wij werken aan de uitvoering van het Regionaal Woon- en Leefbaarheidsplan, in samenwerking met andere gemeenten in Oost-Groningen. De regionale afspraken zijn verwerkt in de woonvisie Westerwolde.

De kaders voor het woonbeleid hier ook in opgenomen. Aan de woonvisie Westerwolde wordt uitvoering gegeven. SVn leningen worden geharmoniseerd en uitgebreid met de verzilverlening om de woningmarkt zo optimaal mogelijk te stimuleren.

Jaarlijks maken wij prestatieafspraken met de corporaties over hun bezit in de gemeente Westerwolde. De opgave voor huisvesting kwetsbare inwoners wordt hierin specifiek meegenomen. Daarnaast werken wij samen met de corporaties aan het ontwikkelen van plannen voor nieuwbouw, renovatie en verduurzaming. Wij hebben onze bijdrage geleverd aan het duurzaamheidsbeleid. Dit gaan wij voortzetten bij de uitvoering van het duurzaamheidsbeleid.

Programmaonderdeel: Wonen en bouwen Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Werken aan de vijf speerpunten van de 1a. Uitvoeren van de maatregelen genoemd in de woonvisie Westerwolde. woonvisie Westerwolde.

1b. Besluiten omtrent de inzet van De VoorzieningenWijzer (zie programma 6).

1c. Uitvoeren en doorontwikkeling van de prestatieafspraken, zowel lokaal als regionaal.

2. Passende huisvesting van inwoners met een 2. Woonzorginitiatieven beoordelen conform zorgvraag. afwegingskader woonvisie Westerwolde.

3. Aanpak van ‘rotte kiezen’. 3. Uitvoering en doorontwikkeling ‘rotte kiezen aanpak’ in de gemeente Westerwolde via het RWLP.

4. Veilige en kwalitatief goede leefomgeving en 4a. Kwalitatieve goede en transparante bouwwerken voor onze inwoners en omgevingsvergunningen conform het bedrijven. Beleidsplan VTH 2019-2023 en binnen de wettelijke kaders (weten regelgeving en

termijnen).

4b. Inzetten op goed en transparant toezicht, handhaving voorkomen, overeenkomstig het vastgestelde Beleidsplan VTH 2019-2023 en het daarbij behorende uitvoeringsprogramma.

Beleidsindicatoren Beleidsindicator Eenheid Periode Westerwolde Nederland

Aantal per 1.000 Nieuw gebouwde woningen 2016 17,7 7,2 woningen

Wat mag het kosten Opsomming van de lasten en baten van het programma: Wonen

Bedragen x € 1.000

Omschrijving Rekening Begroting na Begroting Meerjarenbegroting wijziging 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Baten 1.867 608 541 349 349 349 Lasten 1.963 1.679 1.664 1.472 1.472 1.397 Subtotaal programma: 8 -96 -1.071 -1.123 -1.123 -1.123 -1.048

Onttrekking aan reserves 0 2 2 2 2 2 Toevoeging aan reserves 0 0 0 0 0 0 Subtotaal mutaties 0 2 2 2 2 2 reserves

Saldo programma: 8 -96 -1.068 -1.121 -1.121 -1.121 -1.046

Programma 9 Inwoners en bestuur

Missie en doelstelling Het gaat hier over de relatie tussen de gemeentelijke organisatie Westerwolde en haar inwoners en over de dienstverlening die inwoners en ondernemers van ons mogen verwachten. Klantgerichtheid is hierbij één van de pijlers. Het doel is dat onze inwoners en ondernemers én onze bezoekers zich ‘Westerwolds Welkom’ voelen. Hierbij verschuift het initiatief steeds meer van overheid naar inwoner/ondernemer en neemt het bestuur een steeds meer faciliterende positie in.

Dienstverlening

Onze dienstverlening is gestoeld op de tien beloften van Westerwolde (uit het dienstverleningsconcept ‘gewoon doun’):

1. wij stellen de inwoner centraal; 2. wij zijn flexibel; 3. wij zijn ambitieus; 4. wij werken samen; 5. wij zijn betrouwbaar; 6. wij zijn betrokken; 7. wij leveren kwaliteit; 8. wij zijn taakvolwassen; 9. wij zijn financieel gezond; 10. wij zijn Cittaslow.

In 2019 wordt er een Westerwoldse visie op dienstverlening gemaakt. De tien beloften komen hier in terug. Hierbij wordt Hostmanship (het ‘Westerwolds Welkom’) als uitgangspunt genomen. Dit betekent dat we de komende periode gaan investeren in klantbeleving, een website- en klantcontactsysteem en opleidingen voor medewerkers.

Om de dienstverlening optimaal te kunnen inrichten, zijn wij ons bewust van het feit dat de rol van onze inwoner steeds een verschillende kan zijn. Zo kennen we de volgende rollen (zoals ook benoemd door VNG realisatie, voorheen KING):

- de inwoner als kiezer; - de inwoner als klant; - de inwoner als onderdaan; - de inwoner als partner; - de inwoner als wijkbewoner; - de inwoner als belastingbetaler.

De verschillende rollen van de inwoner geven richting aan de verwachtingen die hij heeft ten aanzien van de dienstverlening. De gemeente past vanuit verschillende rollen dienstverlening toe en houdt daarbij rekening met de verwachtingen van de inwoner en de eigen verantwoordelijkheid.

Programmaonderdeel: Bestuur Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Het verbeteren van het samenspel tussen 1 a. Organiseren bijeenkomsten voor nieuwe gemeente en samenleving waarbij inwoners. geparticipeerd wordt in initiatieven uit die samenleving. 1 b. Buiten naar binnen halen door middel van invoeren concept ‘Newsroom’.

1 c. Onderzoek naar gebruik mediakanalen inwoners.

1 d. Van “vertellen” naar “in gesprek gaan”. We gaan omgevingsgericht werken uitrollen in de gemeentelijke organisatie. Hiervoor gaat team communicatie trainingen faciliteren in omgevingsbewustzijn.

2. De band tussen inwoner en overheid 2. De gebiedsregisseurs onderhouden versterken. contacten met dorpsraden en dorpsbelangen door regelmatige bezoeken en netwerkgesprekken.

3. Inwoners ondersteunen bij het realiseren van 3. Maatwerk toepassen om onze inwoners zo initiatieven. goed mogelijk te kunnen bedienen in hun belangen. De gebiedsregisseurs hebben hierbij een centrale rol en houden de regie. Voor het mede mogelijk maken van initiatieven is er het fonds Leefbaar Westerwolde.

4. Professionaliseren van gebiedsgericht 4. Organiseren en/ of ondersteunen van werken. bijeenkomsten.

5. Mening peilen van inwoners. 5. Inzet burgerpanel en andere social media.

6. Bevorderen sociale acceptatie lesbische 6. Uitvoering startnotitie/stappenplan seksuele vrouwen, homomannen, biseksuelen, en genderdiversiteit. transgenders en mensen met een intersekse Samen met de interne werkgroep van conditie (LHBTI). collega’s en externe klankbordgroep van betrokken inwoners werken aan sociale acceptatie op terreinen als onderwijs, zorg, sport en gezondheid, maar ook wat betreft veiligheid, participatie en (gemeentelijke) communicatie.

Programmaonderdeel: Burgerzaken Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Verbeteren telefonische dienstverlening; 1 a. Goede kennisoverdracht van vak afdeling zowel in kwaliteit als in kwantiteit. In 2022 naar het KCC. Hier ligt zowel bij de vak wordt 50 procent van de binnenkomende calls afdeling als bij het KCC een in het eerste contact afgehandeld. inspanningsverplichting (wij hebben ‘haal-en breng plicht’ van informatie). Hiervoor gaan wij voortdurend op zoek naar nieuwe manieren om dit te kunnen realiseren.

1 b. Goed content beheer kennisbank.

1 c. Voortdurende training medewerkers telefoonteam.

2. 90 procent van onze baliebezoekers wordt 2 a. Het volledig werken op afspraak is op binnen vijf minuten geholpen. 1 juli 2019 ingevoerd. Vrije inloop is alleen nog mogelijk op de woensdag (in Sellingen) en de donderdag (in Wedde). Door het werken op afspraak zullen wachttijden verkorten. De effecten van deze wijziging worden voortdurend gemonitord. Eventueel gewenste wijzigingen worden onderzocht en daar waar (financieel) mogelijk doorgevoerd.

2 b. Het instrument ‘klantreis’ wordt ingezet om de Verbetering van de dienstverlening aan de dienstverlening verder te optimaliseren. hand van input van onze inwoners.

3. Verbeteren van de toegankelijkheid van de 3a. Er komt een onderzoek naar de onlinediensten. toegankelijkheid van onlinediensten; naar aanleiding daarvan wordt een actieplan

geschreven. Ook wordt een (wettelijk verplichte) toegankelijkheids-verklaring opgesteld.

Efficiënter inrichten van online diensten en 3 b. Onderzocht wordt hoe we het aantal interne processen. E-diensten kunnen uitbreiden.

4. Voortdurende optimalisatie van het proces 4a. Continue opleiding van medewerkers BRP 1e inschrijving in de BRP straat Ter Apel. straat.

4b. Initiëren van verbeterpunten binnen landelijke BRP- straten.

4c. Doorontwikkelen Landelijk Expertise-centrum.

4d. Implementatie van de in 2019 ingezette pilots: - het inschrijven van de ‘vergeten groep’ op locatie; - het vervroegd inschrijven van asielzoekers; - het aansluiten bij het Identificatie-en registratieproces van AVIM.

Programmaonderdeel: Beheer overige gebouwen en gronden Wat willen we bereiken (ambities) Wat gaan we er voor doen (activiteiten)

1. Het professioneel en duurzaam beheren van 1 a. Inventariseren van het gemeentelijk vastgoed. openbare gebouwen. Waardoor inzicht ontstaat welke afspraken er zijn en wat er voor betaald wordt. Dit centraal opslaan voor toekomstig gebruik.

1 b. Het uitvoeren van de vastgestelde “nota onderhoud gemeentelijke gebouwen”.

2. Grondbeleid harmoniseren voor eenduidige 2. Inzicht in de eigendomen vergroten, het en projectmatige verkoop snippergroen. bepalen welke gronden geen strategisch nut hebben en afgestoten kunnen worden.

Beleidsindicatoren Beleidsindicator Eenheid Periode Westerwolde Nederland

Demografische druk % 2018 83,9 69,6

Gemeentelijke woonlasten In Euro’s 2019 810 669 eenpersoonshuishouden

Gemeentelijke woonlasten In Euro’s 2019 816 739 meerpersoonshuishouden

Wat mag het kosten Opsomming van de lasten en baten van het programma: Inwoners en bestuur

Bedragen x € 1.000

Omschrijving Rekening Begroting na Begroting Meerjarenbegroting wijziging 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Baten 2.193 400 370 371 373 373 Lasten 5.394 4.030 4.495 4.517 4.516 4.516 Subtotaal programma: 9 -3.201 -3.629 -4.125 -4.146 -4.144 -4.144

Omschrijving Rekening Begroting na Begroting Meerjarenbegroting wijziging 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Onttrekking aan reserves 0 0 0 0 0 0 Toevoeging aan reserves 0 0 0 0 0 0 Subtotaal mutaties 0 0 0 0 0 0 reserves

Saldo programma: 9 -3.201 -3.629 -4.125 -4.146 -4.144 -4.144

Algemene dekkingsmiddelen

Missie en doelstelling Het programma Financiering en Algemene dekkingsmiddelen bestaat uit de onderdelen saldo financieringsfunctie, algemene uitkering uit het gemeentefonds, lokale heffingen waarvan de besteding niet gebonden is en overige algemene dekkingsmiddelen, waaronder onvoorzien. Kenmerk van de algemene dekkingsmiddelen is dat aan deze middelen geen vooraf bepaald bestedingsdoel gekoppeld is en zij daarmee voor de gemeente vrij besteedbaar zijn.

Treasury

Dit betreft de activiteiten van de gemeente met betrekking tot de treasury-functie:

 Financiering, beleggingen, dividenden etc. waaronder dividend nutsbedrijven;  Schenkingen en legaten.

OZB woningen

Hiertoe behoren de onroerend zaakbelasting op de woning:

 belasting op eigendom woningen;  heffing en waardering woningen;  uitvoering OZB;  bezwaar en beroep.

OZB niet-woningen

Hieronder wordt begrepen de onroerend zaakbelasting op niet-woningen:

 belasting op eigendom en gebruik bedrijven, heffing en waardering onroerende zaken;  heffingen invordering;  bezwaar en beroep.

Belastingen overig

Dit zijn de overige gemeentelijke belastingen, zoals:

 toeristenbelasting;  woonforensenbelasting;  watertoeristenbelasting.

Algemene uitkering en overige uitkeringen gemeentefonds.

Hiertoe behoren de volgende uitkeringen uit het gemeentefonds:

 algemene uitkering;  integratie-uitkeringen (sociaal domein);  decentralisatie-uitkeringen;  artikel 12-uitkering.

Overige baten en lasten

Hieronder wordt verstaan:

 stelposten, taakstellende bezuinigingen, begrotingsruimte, etc.  loonkosten van bovenformatief personeel.

Voor informatie omtrent de overige financiële zaken wordt verwezen naar Hoofdstuk 2 “Financiële positie”, en naar de paragrafen Weerstandsvermogen, Lokale heffingen, Financiering en Onderhoud kapitaalgoederen.

Voor een uitgebreide toelichting op dit programma wordt verwezen naar het overzicht “Algemene dekkingsmiddelen".

Beleidsindicatoren Beleidsindicator Eenheid Periode Westerwolde Nederland

Gemiddelde WOZ waarde Duizend euro 2018 171 230

Wat mag het kosten Opsomming van de lasten en baten van Algemene dekkingsmiddelen

Bedragen x € 1.000

Omschrijving Rekening Begroting na Begroting Meerjarenbegroting wijziging 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Baten 59.280 59.836 62.162 62.050 61.061 60.773 Lasten 1.985 -890 -1.052 -912 -1.025 -1.023 Subtotaal Algemene 57.296 60.726 63.214 62.962 62.085 61.796 dekkingsmiddelen

Onttrekking aan reserves 0 11 561 58 57 57 Toevoeging aan reserves 0 874 775 775 0 0 Subtotaal mutaties 0 -863 -215 -718 57 57 reserves

Saldo Algemene 57.296 59.863 62.999 62.244 62.142 61.852 dekkingsmiddelen

Overhead

Missie en doelstelling In het gewijzigde Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) wordt voorgeschreven dat de baten en lasten van overhead niet meer onder de afzonderlijke programma’s opgenomen mogen worden, maar in een apart overzicht in de programmabegroting gepresenteerd moeten worden.

Door het centraal begroten van de overhead is het niet meer mogelijk om vanuit de taakvelden de tarieven te bepalen. Daarom is in het BBV bepaald dat in de paragraaf Lokale heffingen nadere toelichting opgenomen moet worden over de totstandkoming van de tarieven.

Overhead

Tot de kosten van overhead behoren alle kosten die samenhangen met de sturing en ondersteuning van medewerkers in het primaire proces:

 financiën, toezicht en controle gericht op de eigen organisatie;  personeel en organisatie;  de gemeentesecretaris;  inkoop (incl. aanbesteding en contractmanagement);  juridische zaken;  bestuurszaken en bestuursondersteuning;  informatievoorziening en automatisering van PIOFACH-systemen;  facilitaire zaken en huisvesting (incl. beveiliging);  documentaire informatievoorziening (DIV);  managementondersteuning primair proces.

In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de onderscheiden kosten overhead.

Econ. Omschrijving categorie Bedrag 2020 Bedrag 2021 Bedrag 2022 Bedrag 2023 cat.

1.1 Salarissen en sociale lasten 4.978.583 4.978.583 4.978.583 4.978.583 2.1 Belastingen 5.146 5.146 5.146 5.146 3.2 Duurzame goederen 20.000 20.000 20.000 20.000 3.51 Ingeleend personeel 400.000 400.000 400.000 400.000 3.8 Overige goederen en diensten 3.146.161 3.034.504 3.214.904 3.039.904 Inkomensoverdrachten - overige instellingen en 4.38 11.385 11.385 11.385 11.385 personen 4.39 Inkomensoverdrachten - onverdeeld 0 0 0 0 7.2 Mutaties voorzieningen 9.505 9.505 9.505 9.505 7.3 Afschrijvingen 41.639 36.882 32.813 24.119 7.4 Toegerekende reële en bespaarde rente 8.749 8.541 8.356 8.192 8.621.168 8.504.546 8.680.692 8.496.834

af: doorberekende overhead 3.52 Uitgeleend personeel 68.647 68.647 68.647 68.647 3.8 Overige goederen en diensten 8.000 8.000 8.000 8.000 7.5 Overige verrekeningen 10.000 10.000 10.000 10.000 Totaal doorberekende overhead 86.647 86.647 86.647 86.647

Per saldo onverdeelde overhead 8.534.521 8.417.899 8.594.045 8.410.187

Beleidsindicatoren Beleidsindicator Eenheid Periode Westerwolde Nederland

Formatie Fte per 1.000 inwoners 2020 10.51 n.b.

Bezetting Fte per 1.000 inwoners 2020 9,14 n.b.

Apparaatskosten Kosten per inwoner 2020 630 n.b.

Kosten als % van totale Externe inhuur loonsom + totale kosten 2020 11,6 n.b. inhuur externen

Overhead % van totale lasten 2020 9,8 n.b.

Wat mag het kosten Opsomming van de lasten en baten van Overhead

Bedragen x € 1.000

Omschrijving Rekening Begroting na Begroting Meerjarenbegroting wijziging 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Baten 121 87 87 87 87 87 Lasten 8.009 8.790 8.621 8.505 8.681 8.497 Subtotaal Overhead -7.888 -8.703 -8.535 -8.418 -8.594 -8.410

Onttrekking aan reserves 0 102 4 0 0 0 Toevoeging aan reserves 0 0 0 0 0 0 Subtotaal mutaties 0 102 4 0 0 0 reserves

Saldo Overhead -7.888 -8.601 -8.530 -8.418 -8.594 -8.410

VPB

Missie en doelstelling Met ingang van 2016 rust er een vennootschapsbelastingplicht op winstgevende ondernemingsactiviteiten van gemeenten met als doel een gelijk speelveld te creëren tussen overheidsondernemingen en private ondernemingen. De verschuldigde vennootschapsbelasting wordt extracomptabel berekend over (winstgevende) ondernemersactiviteiten

Vennootsbelastingplicht (VPB)

Op dit taakveld wordt (de raming van) het te betalen bedrag vennootschapsbelasting als last geboekt. Het gaat om het (geraamde) bedrag van de aanslag vennootschapsbelasting voor het betreffende begrotingsjaar/verantwoordingsjaar. Dit bedrag is verschuldigd vanwege fiscale winst die per saldo is gerealiseerd op ondernemingsactiviteiten, in het betreffende begrotingsjaar, na eventuele verrekening van fiscale verliezen uit eerdere begrotingsjaren. Ook in de jaarrekening zal het veelal nog gaan om een raming van het bedrag van de aanslag, omdat de definitieve aanslag dan nog niet is ontvangen. Daarom wordt op dit taakveld ook het eventueel voorkomend verschil geboekt tussen het bedrag van de in het begrotingsjaar ontvangen definitieve aanslag vennootschapsbelasting over een ouder begrotingsjaar en het bedrag dat als raming in de jaarstukken voor dat oudere jaar is opgenomen.

Voor de gemeente Westerwolde is, naar aanleiding van de geïnventariseerdet, vooralsnog geen begrote post voor vennootschapsbelasting opgenomen omdat geen sprake is van vennootschapsplichtige activiteiten.

Beleidsindicatoren Beleidsindicator Eenheid Periode Westerwolde Nederland

Wat mag het kosten Opsomming van de lasten en baten van VPB

Bedragen x € 1.000

Omschrijving Rekening Begroting na Begroting Meerjarenbegroting wijziging 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Baten 0 0 0 0 0 0 Lasten 0 0 0 0 0 0 Subtotaal VPB 0 0 0 0 0 0

Onttrekking aan reserves 0 0 0 0 0 0 Toevoeging aan reserves 0 0 0 0 0 0 Subtotaal mutaties 0 0 0 0 0 0 reserves

Saldo VPB 0 0 0 0 0 0

Onvoorzien

Missie en doelstelling Het Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten (BBV) bepaalt in artikel 8 dat de post ‘Onvoorzien’ in de begroting opgenomen moet worden. Deze is bedoeld als dekking voor lasten die niet in de begroting opgenomen zijn. Dit maakt het mogelijk om gedurende het begrotingsjaar onvoorziene (niet begrote) uitgaven op te vangen. De post ‘Onvoorzien’ is uitsluitend bedoeld voor dekking van onvoorziene lasten en maakt onderdeel uit van de weerstandscapaciteit (zie hiervoor ook de paragraaf Weerstandsvermogen van deze begroting).

Het doel is een gezonde financiële positie van de gemeente Westerwolde te bewerkstelligen middels het realiseren van een sluitend meerjarenperspectief.

Onvoorzien omvat de onderstaande onderdelen:

Onvoorzien:

Het onderdeel onvoorzien is bedoeld om uitgaven waarvoor géén budget voorzien was, maar die wel noodzakelijk en niet te vermijden zijn, alsnog te kunnen doen.

Incidentele baten en lasten:

Baten en lasten met een incidenteel karakter en/of die niet zijn toe te rekenen aan een specifiek product worden hier verantwoord.

Stelposten:

Ramingen welke nog een nadere invulling behoeven kunnen hier worden geraamd. Bij realisatie van deze invulling worden de ramingen overgeheveld naar de desbetreffende producten.

Beleidsindicatoren Beleidsindicator Eenheid Periode Westerwolde Nederland

Wat mag het kosten Opsomming van de lasten en baten van Onvoorzien

Bedragen x € 1.000

Omschrijving Rekening Begroting na Begroting Meerjarenbegroting wijziging 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Baten 0 0 0 0 0 0 Lasten 0 -217 125 100 100 160 Subtotaal Onvoorzien 0 217 -125 -100 -100 -160

Onttrekking aan reserves 0 0 0 0 0 0 Toevoeging aan reserves 0 0 0 0 0 0 Subtotaal mutaties 0 0 0 0 0 0 reserves

Saldo Onvoorzien 0 217 -125 -100 -100 -160

Totaal overzicht lasten en baten van de programma's

Onderstaand is een samenvattend overzicht van de lasten en baten over het boekjaar 2020 van de programma's opgenomen, zoals genoemd in het programmaplan. Voor de goede orde wordt hierbij opgemerkt dat dit de bedragen zijn, zoals opgenomen in de primitieve begroting.

Voorgesteld wordt om onderstaande bedragen voor de lasten en baten vast te stellen.

Progr. Omschrijving Lasten Baten Saldo

1 Veiligheid 2.454.383 103.042 -2.351.341

2 Openbaar gebied 6.204.069 39.949 -6.164.120

3 Bedrijvigheid en duurzaamheid 615.734 32.850 -582.884

4 Onderwijs 9.058.454 6.717.664 -2.340.790

5 Sport, cultuur en recreatie 4.135.243 471.148 -3.664.095

6 Sociaal domein 42.475.092 8.896.584 -33.578.507

7 Milieu en gezondheid 7.424.751 6.838.453 -586.298

8 Wonen 1.664.126 540.960 -1.123.166

9 Inwoners en bestuur 4.494.515 369.824 -4.124.692

Saldo programma's 78.526.368 24.010.474 -54.515.894

Algemene dekkingsmiddelen -1.051.860 62.162.148 63.214.008

Overhead 8.621.168 86.647 -8.534.521

VPB 0 0 0

Onvoorzien 125.000 0 -125.000

Saldo van baten en lasten 86.220.676 86.259.269 38.593

Toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves 1.270.087 1.241.615 -28.472

Saldo na bestemming 87.490.763 87.500.883 10.121

Ingevolge de richtlijnen van de BBV dient een onderscheid gemaakt te worden tussen het resultaat voor bestemming en het resultaat na bestemming. Door dit onderscheid wordt de invloed van de verrekening met reserves op de begrotingsuitkomst afzonderlijk zichtbaar gemaakt.

In bovenstaand overzicht is het verwachte (positieve) begrotingsresultaat 2020 ad € 10.121 nog niet verwerkt in de reserves.

Voor een toelichting op de “algemene dekkingsmiddelen”, “onvoorzien” en “mutaties in de reserves” wordt verwezen naar het volgende hoofdstuk.

Algemene dekkingsmiddelen, onvoorzien en mutaties in reserves

Algemene dekkingsmiddelen In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van deze inkomsten alsmede de overige dekkingsmiddelen. Vervolgens wordt een korte toelichting gegeven bij een aantal inkomsten.

Algemene dekkingsmiddelen Begroot bedrag

Algemene uitkering 45.866.846

Uitkering COA 546.772

Integratie-uitkering deelfonds sociaal domein 9.674.470

OZB eigenaren woningen 4.770.493

OZB niet woningen 615.270

Toeristenbelasting 241.333

Forensenbelasting 56.000

Dividend BNG 80.000

Dividend vennootschappen verkoop Essent 185.000

Saldo financieringsfunctie 254.034

Overige algemene dekkingsmiddelen 923.790

Totaal 63.214.008

Algemene uitkering De algemene uitkering is gebaseerd op informatie uit de meicirculaire 2019.

Uitkering COA Voor het opvangcentrum ontvangt de gemeente een financiële vergoeding. Bij een opvangcapaciteit vanaf 1.500 asielzoekers is de vergoeding gebaseerd op 2.000 asielzoekers. Bij een opvangcapaciteit van minder dan 1.500 is de vergoeding gebaseerd op 1.650 asielzoekers.

In de begroting is een vergoeding van structureel € 547.000 opgenomen. Met ingang van 2019 wordt er niets meer in de BR COA gestort (Ombuiging 2019).

Belastingopbrengsten De OZB is een algemeen dekkingsmiddel. In tegenstelling tot bijvoorbeeld leges, rioolrechten en afvalstoffenheffing zijn deze inkomsten niet geoormerkt. De OZB wordt geheven van eigenaren van binnen de gemeente gelegen onroerende zaken en gebruikers van niet-woningen.

Opbrengst Onroerendzaakbelasting

De opbrengst voor OZB niet woningen bedraagt € 640.000 Af: leegstand, bezwaar en oninbaar € -25.000 € 615.000 De opbrengst voor OZB-eigenaren woningen bedraagt € 4.730.000 Af: bezwaar en oninbaar € -40.000 € 4.770.000

Toeristenbelasting Toeristenbelasting wordt geheven terzake van het houden van verblijf met overnachten binnen de gemeente in hotels, pensions, vakantieonderkomens, mobiele kampeeronderkomens, niet beroepsmatig verhuurde ruimten en op vaste standplaatsen tegen vergoeding in welke vorm dan ook door personen die niet als ingezetene in de Gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens van de gemeente zijn opgenomen. Bij watertoeristenbelasting (voormalig gemeente Vlagtwedde) gaat het om overnachting in havens. De heffing is gebaseerd op artikel 224 van de Gemeentewet. Belastingplichtig is degene die gelegenheid biedt tot verblijf.

Forensenbelasting Forensenbelasting wordt geheven van natuurlijke personen, die zonder in de gemeente hoofdverblijf te hebben, op meer dan 90 dagen van het belastingjaar voor zich of hun gezin een gemeubileerde woning beschikbaar houden. Hier is dus sprake van een tweede woning. De heffing is gebaseerd op artikel 223 van de Gemeentewet. Het tarief is afhankelijk van de waarde van de woning in het economisch verkeer. Met ingang van 2020 zijn de verschillende tarieven van de voormalige gemeenten geharmoniseerd. Hiervoor krijgt de raad nog een seperaat voorstel.

Dividend De verwachte dividenduitkering bedraagt € 265.000 en is als volgt gespecificeerd:

Instellingwaarde per aandeel aantal aandelen dividend BNG € 2,75 29.055 € 80.000 Vennootschappen verkoop Essent € 0,83 222.642 € 185.00 Totaal € 265.000

Onvoorzien In de begroting zijn stelposten opgenomen die in de loop van het begrotingsjaar via een begrotingswijziging functioneel verwerkt zullen worden. Stelposten die dit jaar niet worden ingevuld kunnen incidenteel worden ingezet. In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van deze stelposten.

Stelposten Begroot bedrag Onvoorzien incidenteel € 100.000 Onvoorzien verkiezingen € 25.000 Totaal € 125.000

Mutaties in reserves

Reserveringen Begroot bedrag

Toevoegingen 1.270.087

Onttrekkingen 1.241.615

Per saldo 28.472

Het resultaat voor bestemming bedraagt € -38.593 (positief). De mutaties op de reserves worden verrekend met dit bedrag. Na verwerking van de mutaties van per saldo € 28.472 bedraagt het resultaat na bestemming € 10.121 (begrotingsoverschot 2020). Hieronder worden de bedragen aangegeven die aan de betreffende bestemmingsreserves worden toegevoegd of onttrokken.

Toevoeging:

Reserve: (bedragen)

- BR groot onderhoud MFA Vlagtwedde 17.292

- Alg.reserve, herindelingsbijdrage 775.404

- BR groot onderhoud OBS (alle OBS-en) 18.385

- BR onderwijshuisvesting 50.000

- BR personeel OBS 369.282

- BR leerlingafhankelijk OBS 15.799

- BR Leerlingafhankelijk OBS (saldo begr.wijz.104 - 2019) 23.925

1.270.087

Onttrekking:

Reserve: (bedragen)

- BR groot onderhoud MFA Sellingen 2.876

- Alg.reserve, progr.landelijk gebied (Mip 1512) 60.000

- Alg.reserve, tekort Wedeka (2018-2021) 101.000

- Alg. reserve onttrekking Herindelingsgelden (1e Berap 2019) 500.000

- BR sociaal domein, ombuiging maatwerkvoorz. WMO (1e BW 2019) 50.000

- BR Duurzaamheid Vlw, MIP 1909. (1e BW/2019) 5.000

- Alg. reserve onttrekking Fonds Leefbaar Westerwolde (Mip 1911) 75.000

- Geb BR Traverses N366, (Mip 1207) 37.848

- Geb. BR Optimaliseren parkeren plein Molenweg, (Mip 1305) 1.111

Onttrekking:

Reserve: (bedragen)

- Geb. BR. Voet/fietspad Emslandermeer/Vlw dorp 6.552

- Geb. BRHerinrichting centrum Blijham 4.000

- Geb. BR Brug vesting Bourtange Vriesseweg 6.000

- Geb BR Brug vesting Bourtange, Friessche Poort 10.800

- Geb. BR Bosbrug, Ter Apel 2.500

- Geb BR Brug Klein Ulsda, renovatie 2.500

- Geb BR Brug Vries Brug 3, Vriesseweg (OOR 2019) 6.000

- Geb BR Muntersche Poort, (OOR 2019) 11.200

- Geb BR Bourtanghe Sluis, (OOR 2019) 1.040

- Geb BR Westerstraatbrug, (OOR 2019) 4.000

- Geb BR 6e verlaat Zandberg 3.400

- Geb.BR Verduurz. Openb. verlichting (Mip 1201) 12.028

- Geb BR OV Fietsr, openb verlicht langs fietspaden 3.357

- Geb BR Openbare verlichting Bellingwolde Noord 650

- Geb BR Verbeterplan Wollingboerweg 886

- Geb BR Koppeling Runde - Ruinten Aa 445

- Geb BR Marktgebouw Ter Apel 1.134

- Geb. BR Dagrecr. Terr. Sellingerbeetse (Beetswerweg 58) 646

- Geb. BR Markt TA tourist info/openbaar toilet 4.741

- Geb BR onderwijshuisvesting, Verbouwing Westermarke tbv VO 3.227 asielzoekers

- Geb BR RSG inrichting openbare ruimte 6.436

- Geb BR Uitbreiding toestelbergingen ( Mip 1003) 4.593

- Geb BR Kindercentrum Bourtange 4.727

- Geb BR Zwembad Moekesgat aanpassing entree 327

- Geb BR Afdekdeken diepe bad Moekesgat 4.793

- Geb BR Zwembad Moekesgat verduurzaming 4.351

- Geb BR Zwembad Sellingen bassinafdeking 2.233

- Geb BR Oeverbescherming Westerwolde-Zuid (OOR 2019) 36.250

- Geb BR verwerven orginele barak Kamp de Beetse 750

- Geb BR Oude stelmakerij Sellingen 3.625

Onttrekking:

Reserve: (bedragen)

- Geb BR Verbouwing infocentrum Bourtange 2.485

- Geb BR Renovatie sporthal TA 6.000

- Geb BR Renovatie sporthal TA 1.992

- Geb BRKunstgrasveld Ter Apel, toplaag 22.437

- Geb BR Kunstgrasveld Ter Apel, onderbouw 13.366

- Geb BR Tijdelijke jeugdonderkomen Sellingen en Vlagtwedde 3.582

- Geb BR Kunstgrasveld Ter Apel, veldverlichting 2.819

- Geb BR Stimulering jeufd en skatevoorziening Ter Apel 1.870

- Geb BR Woonplan, WP 2005-2007 restant maatregelen 1.143

- Geb BR Woonplan seniorenwoningen Sellingen (MIP 701) 938

- Geb BR Ontwikkeling website 4.370

- Geb BR Hypothecaire geldlening St Manege TA 6.500

- Geb BR Hypothecaire geldl. Manege de Woudruiters 4.250

- Geb BR Werk/vergaderuimte gemeentehuis (Mip 1112) 5.253

- Geb BR Kantoormeubilair 1.545

- Geb Br Optimalisering werkklimaat +fietsenstalling MFA Vlw 7.000

- Geb. B.R. Overbeschoeiing Barnflair Oost/West Nota OOR 2019 (4e 20.250 BW/ 2019)

- BR personeelsbeleid OBS 112.274

- BR vervanging leermiddelen OBS 12.144

- B.R. gebouwafhankelijk OBS 8.187

- BR onderwijshuisv., huurvergoeding gymzaal H.Gerardus 4.773

- BR zorgfonds basisonderwijs (6de wijz 2019) 12.410

1.241.615

Verplichte paragrafen

1. Lokale heffingen

2. Risico’s en weerstandsvermogen

3. Financiering

4. Onderhoud kapitaalgoederen

5. Bedrijfsvoering

6. Verbonden partijen

7. Grondbeleid

8. Investeringsprojecten

Lokale heffingen

Belastingopbrengsten In onderstaande tabel hebben wij een vergelijking opgenomen van de belangrijkste belastingen en van de daarop gebaseerde opbrengsten.

Belastingopbrengsten Begroting 2020 Begroting 2019 Rekening 2018

Algemeen:

Onroerende zaakbelastingen:

- OZB gebruiker niet woningen 615.000 597.000 1.631.000

- OZB eigenaar woningenen niet 4.770.000 4.630.000 3.324.000 woningen

Toeristenbelasting 241.000 241.000 183.000

Forensenbelasting 56.000 61.000 39.000

Specifiek:

Afvalstoffenheffing Westerwolde 2.686.000 0 0

Afvalstoffenheffing en 0 1.355.000 2.115.000 reinigingsrechten Vlagtwedde

Afvalstoffenheffing en 0 951.000 222.000 reinigingsrechten Bellingwedde

Rioolrechten Westerwolde 3.710.000 0 0

Rioolrechten Vlagtwedde 0 2.210.000 2.211.000

Rioolrechten Bellingwedde 0 1.493.000 1.491.000

Liggelden 2.600 2.600 2.900

Marktgelden 18.900 18.900 15.000

Leges:

- Secretarieleges Titel 1 210.000 240.000 426.000

- Omgevingsvergunningen Titel 2 283.000 350.000 1.047.000

- Apv en bijzondere wetten Titel 3 15.000 20.000 19.000

- Lijkbezorgingsrechten 70.000 70.000 71.000

Totaal 12.677.500 12.239.500 12.796.900

Beleid ten aanzien van lokale heffingen

Op grond van artikel 229 b van de Gemeentewet moeten de tarieven, geheven op grond van artikel 229, eerste lid, onderdeel a en b, zodanig vastgesteld worden, dat de geraamde baten van de rechten niet uitgaan boven de geraamde lasten terzake. Dit houdt in dat de door deze gemeente geheven afvalstoffenheffing, rioolrechten, liggelden, marktgelden, leges en lijkbezorgingrechten niet meer dan kostendekkend mogen zijn. Uitgangspunt voor het tarievenbeleid bij de afvalstoffenheffing en rioolheffing is

een kostendekkendheid van 100 procent. De geraamde opbrengsten van deze heffingen zijn daarom gelijk aan de uitgaven, vermeerderd met BTW. Voor de toerekening van de overheadkosten aan de kostprijs van rechten en heffingen waarmee kosten in rekening worden gebracht, en van goederen, werken en diensten die worden geleverd aan overheidsbedrijven en derden, wordt gerekend met een vaste opslag per direct productief uur. Deze opslag wordt berekend door de totale overheadkosten te delen door het aantal direct productieve uren.

Alle belastingverordeningen zijn met ingang van het belastingjaar 2020 geharmoniseerd.

Overzicht op hoofdlijnen van de diverse belastingopbrengsten

Onroerende-zaakbelastingen

De OZB wordt geheven van eigenaren van binnen de gemeente gelegen onroerende zaken en gebruikers van niet-woningen. De maatstaf is de vastgestelde waarde in het kader van de Wet waardering onroerende zaken. Deze waarde wordt vastgesteld voor een tijdvak van één jaar. Op dit moment is de voorbereiding voor de herwaardering voor het belastingjaar 2020 in volle gang. Voor het vaststellen van de waarde van woningen zijn de verkoopcijfers van woningen rond de waarde peildatum (1 januari 2019) van belang. Voor niet-woningen geldt een speciale methode. De OZB is een algemeen dekkingsmiddel. De totale OZB- opbrengst wordt verhoogd met 3 procent (inflatiecorrectie). Er bestaat een relatie tussen de OZB en de Algemene Uitkering uit het Gemeentefonds. Gemeenten worden gekort op deze uitkering vanwege het hebben van de z.g. belastingcapaciteit.

De totale geraamde OZB opbrengst bedraagt voor 2020 € 5.385.000,-.

Toeristenbelasting/Watertoeristenbelasting

Toeristenbelasting wordt geheven terzake van het houden van verblijf met overnachten binnen de gemeente in hotels, pensions, vakantieonderkomens, mobiele kampeeronderkomens, niet beroepsmatig verhuurde ruimten en op vaste standplaatsen tegen vergoeding in welke vorm dan ook door personen die niet als ingezetene in de Gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens van de gemeente zijn opgenomen. Bij watertoeristenbelasting gaat het om overnachting in havens De heffing is gebaseerd op artikel 224 van de Gemeentewet. Belastingplichtig is degene die gelegenheid biedt tot verblijf.

De totale geraamde opbrengst toeristen/watertoeristenbelasting bedraagt € 241.000,-.

Forensenbelasting

Forensenbelasting wordt geheven van natuurlijke personen, die zonder in de gemeente hoofdverblijf te hebben, op meer dan 90 dagen van het belastingjaar voor zich of hun gezin een gemeubileerde woning beschikbaar houden. Hier is dus sprake van een tweede woning. De heffing is gebaseerd op artikel 223 van de Gemeentewet.

De totale geraamde opbrengst forensenbelasting bedraagt € 56.000,-.

Afvalstoffenheffing

De afvalstoffenheffing is gebaseerd op artikel 229, eerste lid, aanhef en onderdelen a en b, artikel 229 d, eerste lid onderdeel c en tweede lid en 255 a van de Gemeentewet, alsmede artikel 15.33 van de Wet Milieubeheer. Belastingplichtig zijn diegenen die in onze gemeente feitelijk gebruik maken van een perceel waarvoor de gemeente een inzamelplicht heeft tot het inzamelen van huishoudelijk afval. Ten behoeve van de inzameling wordt één grijze, één groene ter beschikking gesteld.

Het dekkingspercentage is 100% kostendekkend. Dit leidt tot onderstaande berekening van de raming van de heffingsopbrengst in 2020.

Berekening kostendekkendheid afvalstoffenheffing 2020

Kosten taakveld afval/reiniging incl. rente € 2.374.152 Inkomsten taakveld(en), excl. Heffingen € 320.000 Netto kosten taakveld € 2.054.152

Toe te rekenen kosten: Overhead 5.638 uur * € 36,11 € 203.588 BTW € 428.687 Totale kosten € 2.686.427

Opbrengst heffingen € 2.686.427

Dekkingspercentage 100%

Rioolheffing

Deze belasting wordt geheven van degene die bij het begin van het belastingjaar het genot heeft krachtens eigendom, bezit of beperkt recht van een eigendom dat direct of indirect is aangesloten op de gemeentelijke riolering. De heffing is gebaseerd op artikel 229, eerste lid, aanhef en onderdeel a, van de Gemeentewet.

Het dekkingspercentage is 100% kostendekkend. Dit leidt tot onderstaande berekening van de raming van de heffingsopbrengst in 2020.

Berekening kostendekkendheid rioolheffing 2020

Kosten taakveld riool incl. rente € 3.011.952 Inkomsten taakveld(en), excl. heffingen € 12.038 Netto kosten taakveld € 2.999.914

Toe te rekenen kosten: Overhead incl. (omslag)rente € 503.666 BTW € 506.568 Totale kosten € 3.710.148

Opbrengst heffingen € 3.710.148

Dekkingspercentage 100%

Door de kosten voor het (afval)water volledig te berekenen in de tarieven voor rioolheffing wordt hier recht gedaan aan het principe “de vervuiler betaalt”. De gemeente rekent de kosten van het taakveld riool door in de rioolheffing, waarop de niet verkenbare kosten voor beleidstaken in mindering zijn gebracht. Dit taakveld omvat de activiteiten die betrekking hebben op de zorgplicht voor het inzamelen en transport van afvalwater en afvloeiend hemelwater, de kwijtschelding rioolheffing en de kosten voor heffing en inning en bezwaar- en beroepsprocedures inzake de rioolheffing, alsmede een reservering voor toekomstige vervangingsinvesteringen en egalisatie van tarieven. In het taakveld zijn ook de salariskosten opgenomen van de in het primaire proces betrokken ambtelijk medewerkers op basis van een inschatting van het aantal uren dat zij aan riolerings- en watertaken besteden. In overeenstemming met de systematiek die gehanteerd wordt bij de afvalstoffenheffing, worden ook in het tarief voor rioolheffing de indirecte kosten voor overhead en compensabele BTW meegenomen. De tarieven rioolheffing worden vastgelegd in de verordening rioolheffing.

Liggelden

Deze rechten worden geheven terzake van het gebruik van de gemeentelijke haven te Bourtange, de aanlegsteigers aan de Hoofdstraat te Ter Apel en de aanlegmogelijkheden aan weerszijden van de Westerstraatbrug te Ter Apel. De heffing is gebaseerd op artikel 229, eerste lid, aanhef en onderdeel a en b, van de Gemeentewet.

Berekening kostendekkendheid liggelden 2020

Kosten taakveld liggelden incl. rente € 82.269 Inkomsten taakveld(en), excl. heffingen € 380 Netto kosten taakveld € 81.889

Toe te rekenen kosten: Overhead incl. (omslag)rente 500 x € 36,11 € 18.055 BTW € - Totale kosten € 99.944

Opbrengst heffingen € 2.600

Dekkingspercentage 2,6%

Marktgelden

Deze belasting wordt geheven voor het innemen van een standplaats op de markten. De heffing is gebaseerd op artikel 229, eerste lid, aanhef en onderdeel a van de Gemeentewet.

Berekening kostendekkendheid marktgelden 2020

Kosten taakveld marktgelden incl. rente € 75.995 Inkomsten taakveld(en), excl. heffingen € 14.000 Netto kosten taakveld € 61.995

Toe te rekenen kosten: Overhead incl. (omslag)rente(1.000* € 36,11) € 36.110 BTW € - Totale kosten € 98.105

Opbrengst heffingen € 18.850

Dekkingspercentage 19,2%

Leges

Onder deze naam worden rechten geheven terzake van het genot van, door en of vanwege het gemeentebestuur verstrekte diensten, genoemd in de legesverordening en de daarbij behorende tarieventabel. De belangrijkste heffingen in dit kader zijn de leges burgerlijke stand, reisdocumenten, rijbewijzen en bouwvergunningen. Over de leges reisdocumenten moet nog opgemerkt worden dat het Rijk hiervoor maxima heeft vastgesteld. De gemeente Westerwolde brengt de maximale tarieven in rekening. Op een tariefsaanpassing van het rijk heeft de gemeente geen invloed, tenzij er een lager tarief dan het maximale in rekening wordt gebracht. De heffingen zijn gebaseerd op artikel 229, eerste lid, aanhef en onderdeel b, van de Gemeentewet.

Berekening kostendekkendheid leges 2020 Titel 1 Burgerzaken Leges Kosten taakveld incl. rente € 716.270 Inkomsten taakveld(en), excl. heffingen - Netto kosten taakveld Toe te rekenen kosten: Overhead incl. (omslag)rente 12.029 uur x € 36,11 € 434.367 BTW - Totale kosten € 1.150.637 Opbrengst heffingen € 210.000 Dekkingspercentage Titel 1 18,3 %

Titel 2 Bouwleges(wabo) Kosten taakveld incl. rente € 417.603 Inkomsten taakveld(en), excl. Heffingen € 66.587 Netto kosten taakveld € 351.016 Toe te rekenen kosten: Overhead incl. (omslag)rente 3.663 * € 36,11 € 132.522 BTW - Totale kosten € 483.538 Opbrengst heffingen € 283.000 Dekkingspercentage Titel 2 58,5 %

APV en bijzondere wetten Titel 3 Kosten taakveld incl. rente € 155.850 Inkomsten taakveld(en), excl. Heffingen - Netto kosten taakveld € 155.850 Toe te rekenen kosten: Overhead incl. (omslag)rente 3.000 * € 36,11 € 108.330 BTW - Totale kosten € 264.180 Opbrengst heffingen € 15.000 Dekkingspercentage Titel 3 3,3 %

Lijkbezorgingsrechten

Deze rechten worden geheven voor het gebruik van de begraafplaatsen en voor het door de gemeente verlenen van diensten in verband met de begraafplaatsen. De heffing is gebaseerd op artikel 229, eerste lid, aanhef en onderdelen a en b, van de Gemeentewet.

Berekening kostendekkendheid Lijkbezorgingsrechten 2020

Kosten taakveld lijkbezorgingsrechten incl. rente € 141.378 Inkomsten taakveld(en), excl. Heffingen € 0 Netto kosten taakveld € 141.378

Toe te rekenen kosten: Overhead (380 * €36,16) € 13.740 BTW -- Totale kosten € 155.118

Opbrengst heffingen € 70.000

Dekkingspercentage 45,2 %

Kwijtschelding

Huishoudens met een inkomen op minimumniveau (jaarlijks vindt een inkomens- en vermogenstoets plaats) kunnen in de gemeente Westerwolde in aanmerking voor geheel of gedeeltelijke kwijtschelding van lokale belastingen en heffingen. In verreweg de meeste gevallen heeft de kwijtschelding betrekking op de afvalstoffenheffing. De kosten van onder meer de hierboven genoemde bouw-, overige- en secretarie leges komen niet voor kwijtschelding in aanmerking. Kwijtschelding wordt verleend op basis van 100 procent van de bijstandsnorm, waarbij ook een vermogenstoets plaats vindt. Afhankelijk van de inkomens- en vermogenstoets worden de woonlasten voor minima geheel of gedeeltelijk kwijtgescholden.

De gemeente Westerwolde beoordeelt de aanvragen niet zelf. Al jaren bestaat er een samenwerkingsverband met het Waterschap Hunze en Aa's. Door deze samenwerking hoeft belanghebbende slechts één aanvraag in te dienen bij het Noordelijk Belastingkantoor. Na een advies van het Noordelijk Belastingkantoor over al of niet verlenen van kwijtschelding verstuurt de gemeente de beschikking . Voor 2020 is hiervoor een bedrag geraamd van € 80.000,-.

Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Inleiding De risicoparagraaf is één van de verplichte paragrafen van de begroting (artikel 9 Besluit Begroting en Verantwoording BBV). Onder weerstandsvermogen wordt in algemene zin verstaan de mogelijkheid om tegenvallers op te vangen. Het weerstandsvermogen van de gemeente Westerwolde wordt bepaald door twee componenten: de (financiële) risico’s en de weerstandscapaciteit om deze risico’s op te vangen.

Er is geen wettelijk grondslag die een minimum of maximum aan weerstandscapaciteit voorschrijft.

Deze paragraaf bestaat uit een inventarisatie van de weerstandscapaciteit en de risico’s die zij op moeten vangen en een beoordeling van het weerstandsvermogen. Ook zijn aan het eind van deze paragraaf een aantal wettelijk voorgeschreven kengetallen opgenomen die behulpzaam kunnen zijn voor een beoordeling van de positie van de gemeente.

Weerstandscapaciteit Onder weerstandscapaciteit wordt verstaan: het geheel aan financiële middelen dat beschikbaar is en aangewend kan worden om mogelijke risico’s en omstandigheden op te vangen. De aanwezigheid van weerstandscapaciteit is belangrijk om te voorkomen dat ongewenste beleidswijzigingen moeten worden doorgevoerd wanneer zich niet afgedekte risico’s voordoen.

De weerstandscapaciteit bestaat uit een incidenteel en een structureel deel, die beide worden gesplitst in onderdelen.

Incidentele weerstandscapaciteit De incidentele weerstandscapaciteit bestaat uit het vrij aanwendbare deel van de algemene reserve, de begrotingsruimte en de post onvoorzien incidenteel. Deze capaciteit wordt aangewend om incidentele en, zo nu en dan, structurele financiële tegenvallers gedurende een begrotingsjaar op te vangen. In het volgende begrotingsjaar wordt, waar nodig, een oplossing gezocht voor tegenvallers met een structureel gevolg. De incidentele weerstandscapaciteit is als volgt opgebouwd:

Incidentele weerstandscapaciteit Bedrag

Algemene reserve per 1.1.2020 ( vrij aanwendbaar) € 7.224.805

Begrotingsruimte (nadelig) na ombuigingen € 10.000

Onvoorzien € 100.000

totaal € 7.334.805

Structurele weerstandscapaciteit Deze weerstandscapaciteit wordt ingezet ter dekking van structurele tegenvallers, wanneer dekking op een andere manier niet lukt. De structurele weerstandscapaciteit bestaat uit onvoorzien structureel en de onbenutte belastingcapaciteit. De begrotingsruimte kan ook tot de structurele weerstandscapaciteit gerekend worden, wanneer het meerjarenperspectief positief is.

Structurele weerstandscapaciteit Bedrag

Onvoorzien € 100.000

Onbenutte belastingcapaciteit € 1.058.000

Begrotingsruimte (positief saldo jaarschijf 2023) na ombuigingen € 125.000

Totaal € 1.283.000

Risico's Een risico is de kans op het optreden van een gebeurtenis met een negatief gevolg voor de gemeente. Een gemeente loopt tal van risico’s. Een deel van de risico’s wordt afgedekt door specifieke maatregelen. Voorbeelden hiervan zijn het afsluiten van verzekeringen en het inrichten van de Interne Controle. Naast de afgedekte risico’s, loopt een gemeente ook altijd risico’s die niet kunnen worden afgedekt. Om te voorkomen dat er ingrijpende beleidswijzigingen moeten worden doorgevoerd zijn de risico’s geïnventariseerd. Om risico’s te kwantificeren dienen zowel de kans op als de impact van het risico te worden bepaald. Hieronder volgt een overzicht met de geïnventariseerde risico’s met een toelichting erop.

Omschrijving risico I/S Kans Impact Risico in € Risico's overschrijdingsregeling I 10% 2.500.000 250.000 Leningen aan woningbouwcorporaties I 10% 6.417.000 641.700 Leningen aan deelnemingen (scenario voledig afboeken) I 10% 680.000 68.000 Overige verstrekte leningen (scenario volledig afboeken) I 10% 5.530.000 553.000 Gewaarborgde geldleningen (scenario volledig opgeëist) I 10% 18.149.000 1.814.900 Algemene uitkering (Uitkomst onderzoek Jeugdzorg) I 50% 440.000 220.000 Uittreedsom VKB I 100% 458.000 458.000 4.005.600

Onderhoud openbare ruimte (garantie basisniveau) S 100% 1.500.000 1.500.000 Sociaal Domein S 50% 1.000.000 500.000 Gemeenschappelijke regelingen (scenario 5% extra) S 50% 410.000 205.000 Beschermd wonen (Verdeelmodel Centrum gemeente) S 50% 100.000 50.000 Algemene uitkering (Plafond BCF) S 50% 60.000 30.000 2.285.000 Voor de begroting 2020 worden de incidentele financiële risico’s geschat op € 4.005.600 en de structurele financiële risico’s op € 2.285.000.

Incidentele financiële risico's

 Risico’s overschrijdingsregeling: het college van burgemeester en wethouders vormt het bestuur van het openbaar onderwijs (O2SV). De overschrijdingsregeling bepaalt dat het algemeen vormende bijzonder onderwijs naar dezelfde maatstaf als het openbaar onderwijs wordt bekostigd. In het geval dat de gemeente meer geld uitgeeft aan het openbaar onderwijs dan via rijksbijdragen ontvangen wordt, betekent dat ook een bedrag aan het bijzonder onderwijs beschikbaar gesteld moet worden. Voor de gemeente is dit een risico en hier is rekening mee gehouden. Over de jaren 2006-2010 is door het bijzonder onderwijs een claim ingediend bij de gemeente Vlagtwedde ter hoogte van €2.000.000. Deze claim is door de Provincie Groningen uiteindelijk afgewezen. Op dit moment is er sprake van een hoger beroep wat is ingesteld. De totale claim die hier mee gemoeid is bedraagt circa € 2.500.000. De gemeente is echter van mening dat gezien de huidige uitspraken de kans klein is dat dit risico gelopen wordt met betrekking tot de overschrijdingsregeling.  Leningen aan woningcorporaties: voor de woningbouwcorporatie Acantus heeft de gemeente een financiële garantstelling afgegeven. Dit betekent dat wanneer Acantus zelf niet aan haar aflossingsverplichting kan voldoen, de gemeente hiervoor zorg moet dragen. De kans dat dit zich voordoet, schatten wij in op 10%  Leningen aan deelnemingen: de gemeente heeft leningen verstrekt aan onder andere Enexis en bezit ook aandelen van Enexis. Het risico bestaat dat de leningen oninbaar worden en om die reden afgeboekt moeten worden. De kans dat dit scenario zich voordoet, schatten wij in op 10%.  Overige verstrekte leningen: de gemeente heeft aan diverse instellingen en bedrijven leningen verstrekt. Het risico bestaat dat de leningen oninbaar worden. De kans dat dit scenario zich voordoet, schatten wij in op 10%.

 Gewaarborgde geldleningen: aan diverse instellingen heeft de gemeente een financiële borgstelling afgegeven. Dit betekent dat wanneer de instelling zelf niet aan haar aflossingsverplichting kan voldoen, de gemeente hiervoor zorg moet dragen. De kans dat dit zich voordoet, schatten wij in op 10%.  Algemene uitkering: Bij de meicirculaire 2019 zijn extra middelen voor jeugdzorg beschikbaar gekomen voor de periode 2019 t/m 2021 aflopend tot € 440.000. Voor de jaren 2022 en 2023 mogen deze middelen structureel doorgetrokken worden, alleen zijn deze middelen door het rijk nog niet formeel toegekend. Veiligheidshalve is alleen voor 2022 het bedrag van € 440.000 in de raming opgenomen. Voor een nadere toelichting op de algemene uitkering wordt verwezen naar de financiële positie.  Uittreedsom VKB: In juni 2019 heeft de gemeente, vanwege de harmonisering, besloten uit te treden uit de GR (gemeenschappelijke regeling) van de Volkskredietbank (VKB) en de uitvoering van de gemeentelijke schuldhulpverlening door de GKB te laten doen. Zodra de uittreedsom hierover bekend is, wordt dit in de meerjarenbegroting verwerkt.

Structurele financiële risico’s

Onderhoud Openbaar Ruimte en gemeentelijke gebouwen De omvangrijke openbare ruimte van Westerwolde daagt ons steeds meer uit. Door een veelal praktische manier van werken in combinatie met forse financiële ombuigingen zijn de afgelopen jaren forse achterstanden ontstaan in het onderhoud. De achterstanden in het onderhoud worden via extra inzet uit de Nota OOR zoveel mogelijk weggewerkt. Met de beschikbare middelen wordt bovendien zo efficiënt mogelijk invulling gegeven aan het integraal beheer. De achterstanden gelden niet alleen voor de bruggen, oevers, steigers, aanlegvoorzieningen en beschoeiingen, maar ook voor het openbaar groen, de wegen, sportvelden en het onderhoud van (laanbomen). Naast de openbare ruimte staat ook het onderhoud aan de gemeentelijke gebouwen onder druk. Ook bij de gebouwen zal stapsgewijs onderhoud plaatsvinden en een greep worden gedaan op de resterende reserves.

Sociaal Domein De financiële omvang van het sociaal domein (Jeugdzorg, Wmo en participatie) is vanaf 2016 enorm gestegen. De komende jaren moet nog steeds met een stijging rekening gehouden worden, ook al vlakt het wel iets af. Het risico blijft aanwezig dat de geschatte zorgbijdragen voor het sociaal domein niet voldoende zijn en dat hier extra middelen moeten worden betaald. Bij de jaarrekening 2018 was de overschrijding rond de € 1.500.000, voor komend jaar wordt het risico geschat op € 1 miljoen.

Gemeenschappelijke regelingen De gemeente participeert in diverse gemeenschappelijke regelingen (zie paragraaf Verbonden partijen). Het risico bestaat dat een gemeenschappelijke regeling te maken krijgt met een financiële tegenvaller, die dan ook de individuele gemeente treft. Wij gaan er vanuit dat de lastenverzwaring met maximaal 5% zal toenemen. De kans dat dit scenario zich voordoet schatten wij in op 50%.

Beschermd Wonen De centrumregeling beschermd wonen is een intergemeentelijke samenwerking rondom de taken vanuit de beleidsterreinen inloop GGZ, beschermd wonen en begeleiding maatschappelijke opvang & vrouwenopvang. Het budget van het Rijk gaat rechtstreeks naar de centrumgemeente Groningen. Deze middelen worden benut om ons lokaal voor te bereiden op de uitvoering van Beschermd wonen en Opvang. Gelden die niet besteed zijn, worden jaarlijks uitgekeerd aan de deelnemende gemeente. In de raming hebben wij structureel € 100.000 opgenomen. De hoogte van de jaarlijkse uitgekeerde middelen is niet bekend en kan daarom als risico aangemerkt worden.

Algemene uitkering gemeentefonds Jaarlijks ontvangt de gemeente ruim € 42 miljoen uit het gemeentefonds. De rijksoverheid kijkt bij de verdeling van het gemeentefonds onder meer naar het aantal inwoners, jongeren en uitkeringsgerechtigden en de oppervlakte van de gemeente. Bij de circulaires in mei, september en december kan het voorkomen

dat er wijzigingen zijn in de hoogte van de algemene uitkering. Een structureel risico in de algemene uitkering is de raming van de ruimte onder het BCF plafond van € 60.000. De laatste berichtgeving in de meicirculaire 2019 luidt dat deze ruimte jaarlijks minder dreigt te worden.

Werkvoorzieningschap Vanaf 1 januari 2015 is de WSW afgesloten voor nieuwe instroom en is de wachtlijst komen te vervallen. Het uitvoeren van de reguliere dienstverbanden, heeft de gemeente aan Wedeka en Afeer overgedragen. Indicatiestelling wordt uitgevoerd door UWV. De gemeente ontvangt de rijkssubsidie door de uitvoering van de WSW rechtstreeks van het Rijk.

Wedeka komt in de concept begroting 2020 uit op een nadelig saldo van € 7.247.000, terwijl de reserve volledig uitgeput is. Het nadelig saldo komt volledig voor rekening van de deelnemende gemeenten. Het aandeel van de gemeente Westerwolde in het nadelig saldo voor 2020 is + 18,3 procent, zijnde € 1.131.000. Ook vanaf 2020 komen de tekorten van Wedeka volledig ten laste van de deelnemende gemeenten. De bijdrage voor Westerwolde bedraagt in 2021 t/m 2023 respectievelijk € 1.297.000; € 1.196.000 en € 1.084.000.

Bij de start van Afeer is overeengekomen om de jaarlijkse gemeentelijke bijdrage aan Afeer te bepalen op basis van een drietal elementen (verdeelsleutels) namelijk bijdragen voor de uitvoering van de WSW, voor beschut werken en voor de re-integratietaak. Ten opzichte van deze huidige regeling is de bepaling van de bijdrage in het exploitatietekort opnieuw omschreven, omdat de verdeelsystematiek in de huidige regeling als gevolg van gewijzigd rijksbeleid niet meer te bepalen is. De nieuwe verdeelsystematiek voor de gemeentelijke bijdrage in het exploitatieresultaat wordt per bestuursperiode bepaald, waardoor deze voorspelbaar en tussentijds inzichtelijk en toetsbaar wordt.

Met deze aanpassing van de verdeelsystematiek in de GR, worden de onderlinge verdeling van de gemeentelijke bijdrage anders. Het begrotingstotaal blijft conform de eerder afgegeven meerjarenraming.

De concept begroting 2020 Afeer sluit met een negatief exploitatieresultaat van € 29.806.000. Na verrekening met de resultaten verbonden partijen Afeer en de SZW subsidieallocatie, resteert voor de deelnemende gemeenten een bijdrage van € 29.079.000. Het aandeel van Westerwolde hierin bedraagt met de invoering van de nieuwe verdeelsystematiek € 3.594.000. De re-integratie van werkzoekenden trede 3 en hoger zijn met ingang van 2019 budgettair neutraal overgegaan naar Afeer. In hoofdlijnen komt dit neer dat de van Afeer geraamde bijdrage lumpsum ad € 950.000 vervalt en daar tegenover vervallen de diverse lasten behorend tot de uitvoering van de re-integratie van bijstandscliënten. Ook na 2020 komen de tekorten van Afeer volledig ten laste van de deelnemende gemeenten. De bijdrage voor Westerwolde bedragen voor de jaren 2021 t/m 2023 respectievelijk € 3.489.000; € 3.432.000 en € 3.339.000.

In het verleden heeft Afeer (Synergon) verliezen gedekt uit het eigen vermogen. Inmiddels heeft Afeer geen eigen vermogen meer. Eventuele tegenvallers zullen moeten worden opgevangen door de deelnemende gemeenten.

Niet te kwantificeren risico’s

RSG Ter Apel Als gevolg van de aantrekkende economie stijgen de kosten van bouwmaterialen en is er een toename van de vraag aan aannemers. Bij het in de markt zetten van de verschillende fasen verbouwing RSG Ter Apel is er een risico dat de offertes hoger uitvallen, dan het gevraagde krediet. Het financiële risico is op dit moment lastig in te schatten.

Rechtmatigheid en interne controle De (interne) organisatie is verantwoordelijk voor een adequate inrichting van de administratieve organisatie en interne beheersing binnen de afdelingen alsmede voor het afleggen van verantwoording. Dat vraagt niet

alleen om het inhoudelijk inrichten van processen en procedures, maar ook het inschatten van risico’s, het inrichten van beheersmaatregelen en het afleggen van verantwoording. Om een adequate procesgang te kunnen borgen, zullen er procesbeschrijvingen opgesteld moeten worden, (interne) controlemaatregelen aangebracht worden in de lijn en verantwoording worden afgelegd over de uitvoering van deze controles. Het geheel zal ingebed moeten worden in de totale cyclus van beheersing met een duidelijke aansturing vanuit de organisatie aan de voorkant en een evaluatie van de uitkomsten aan de achterkant op managementniveau. De urgentie is hoog met het oog op ontwikkelingen op het gebied van rechtmatigheid en het financiële perspectief van de gemeente. Vanaf 2021 moet het college van Burgemeester en Wethouders een in control statement afgeven in het kader van rechtmatigheid.

Informatiebeveiliging Om te kunnen voldoen aan de eisen zoals gesteld in de Algemene Verordening Gegevensbescherming is de beveiligingsorganisatie ingericht. Toch blijven er hier ook risico’s die niet gekwantificeerd kunnen worden. Dit zijn risico’s zoals datalekken of het niet voldoen aan de AVG.

Personeelsbeleid Steeds vaker zien we dat het lastig is om goed gekwalificeerd personeel te werven en te behouden. Het risico bestaat daarbij dat we onvoldoende expertise en/of capaciteit hebben. Door tijdelijke externe inhuur kan tegen extra kosten de meest kwetsbare functies worden ingevuld. Het financiële risico is op dit moment lastig in te schatten. De komende periode zal vooral in het teken staan van de (door)ontwikkeling van medewerkers en teams. Daarnaast is in 2019 de Risico Inventarisatie en Evaluatie opgemaakt door de arbodienst. Hierin zijn de risico’s opgenomen die een bedreiging vormen voor de gezondheid, de veiligheid en het welzijn van onze medewerkers. In het plan van aanpak RI&E zijn de maatregelen opgenomen om de geconstateerde risico’s zoveel mogelijk beheersbaar te maken. De uitvoering van het plan van aanpak zal grotendeels in 2020 plaatsvinden.

Financiële Kengetallen Op 9 juli 2015 heeft een wijziging plaatsgevonden in het BBV (Besluit Begroting en Verantwoording). Deze wijziging houdt in dat met ingang van de begroting 2016 en de jaarrekening 2015 zes kengetallen moeten worden opgenomen in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing bij de begroting en de jaarrekening.

Deze kengetallen zijn erop gericht om de raad op eenvoudige wijze inzicht te geven in de financiële positie (en het verloop daarvan) van de gemeente.

De zes kengetallen zijn in onderstaande tabel weergegeven en omvatten het volgende:

1. Netto schuldquote en de netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen De netto schuldquote geeft inzicht in het niveau van de schuldenlast van de medeoverheid ten opzichte van de eigen middelen. Het geeft zodoende een indicatie in welke mate de rentelasten en aflossingen op de exploitatie drukken.

2. De solvabiliteitsratio De solvabiliteitsratio geeft inzicht in de mate waarin de medeoverheid in staat is aan zijn financiële verplichtingen te voldoen. Onder de solvabiliteitsratio wordt verstaan het eigen vermogen als percentage van het balanstotaal.

3. Structurele exploitatieruimte Dit kengetal is van belang om te kunnen beoordelen welke structurele ruimte een gemeente heeft om de eigen lasten te dragen, of welke structurele stijging van de baten of structurele daling van de lasten daarvoor nodig is.

4. Grondexploitatie Dit kengetal geeft weer hoe de waarde van de grond zich verhoudt tot de totale (geraamde) baten. Voor de berekening van dit kengetal worden de niet in exploitatie genomen gronden en de bouwgrond in exploitatie bij elkaar opgeteld en gedeeld door de totale baten uit de programmabegroting en uitgedrukt in een percentage.

5. Belastingcapaciteit De belastingcapaciteit geeft inzicht hoe de belastingdruk in de gemeente zich verhoudt ten opzichte van het landelijke gemiddelde. Het betreft hier de woonlasten meerpersoonshuishoudens in jaar t (het begrotingsjaar) ten opzichte van het landelijk gemiddelde in jaar t-1 (het jaar voorafgaand aan het begrotingsjaar), uitgedrukt in een percentage.

Overzicht financiële kengetallen

Kengetallen Begroting Begroting Begroting Begroting 2020 2021 2022 2023

Netto schuldquote 24% 23% 22% 21%

Netto schuldquote gecorrigeerd 33% 31% 31% 28% voor alle verstrekte leningen

Solvabiliteitsrato 39% 39% 40% 40%

Grondexploitatie 7% 7% 7% 7%

Structurele exploitatieruimte -1.0% -0,6% -0,3% -0,1%

Belastingcapaciteit 83% 83% 83% 83%

Met deze set van kengetallen wil de wetgever de raadsleden ondersteunen bij het geven van inzicht in de financiële positie van de gemeente.

De netto schuldquote is niet primair gericht op een beoordeling van het weerstandsvermogen, maar beoogt inzicht te geven in de mate waarin de vaste schuld van de gemeente drukt op de begroting. De provinciale toezichthouder beoordeelt een schuldquote onder de 90 procent als minst risicovol. Met een netto schuldquote van rond de 4 procent kan geconstateerd worden dat de schuldenlast van de gemeente niet excessief op de begroting drukt.

De weergegeven kengetallen voor solvabiliteitsrisico, structurele exploitatieruimte, grondexploitatie en belastingcapaciteit kunnen in de eerste plaats als aanvulling gezien worden op de beoordeling van het weerstandsvermogen. Ook mag tevens de geconstateerd worden dat de risico’s op de grondexploitatie beperkt zijn.

Conclusie De gemeente Westerwolde beschikt over een incidentele weerstandscapaciteit van € 7.334.805 om de incidentele risico’s van € 4.005.600 af te dekken en een structurele weerstandscapaciteit van € 1.283.000 teneinde de structurele risico’s van € 2.285.000 op te vangen. De ruimte binnen de incidentele weerstandcapaciteit kan gebruikt worden om structurele tegenvallers gedurende een begrotingsjaar op te vangen. In het volgende begrotingsjaar wordt, waar nodig, een oplossing gezocht voor tegenvallers met een structureel gevolg. Zodoende mag geconcludeerd worden dat de gemeente Westerwolde voldoende weerstandsvermogen heeft.

Financiering

Inleiding Het beleid van de gemeente Westerwolde voor de financieringsfunctie is vastgelegd in een treasurystatuut van de gemeente Westerwolde (vastgesteld 18 december 2018)

De doelstellingen van het treasurybeleid zijn:

 het verzekeren van een duurzame toegang tot financiële markten (gelden kapitaalmarkt) tegen acceptabel condities;  het beschermen van gemeentelijke vermogens- en renteresultaten tegen ongewenste financiële risico’s zoals renterisico’s, koersrisico’s, kredietrisico’s en liquiditeitenrisico’s;  het minimaliseren van de interne verwerkingsprocessen en externe kosten bij het beheren van de geldstromen en financiële posities;  het optimaliseren van de renteresultaten binnen de kaders van de Wet financiering decentrale overheden (Wet Fido) respectievelijk de limieten en richtlijnen van het treasurystatuut.

Dit statuut beoogt het sturen en beheersen van het verantwoorden over en het toezicht houden op de financiële vermogenswaarden, de financiële geldstromen, de financiële posities en de hieraan verbonden risico’s. De wet Fido is een belangrijk wettelijke kader voor de financieringsfunctie van de gemeenten. Er is dagelijks aandacht voor het liquiditeitenbeheer van onze gemeente. Periodiek wordt de samenstelling van de leningenportefeuille bekeken. Aan de hand van een analyse van de ontwikkeling van de structurele geldstromen is een liquiditeitenplanning opgesteld, waardoor een betere sturing op het doen van werkelijke betalingen in relatie tot (verwachte) ontvangsten mogelijk is. De ontwikkeling van een gedegen liquiditeitsplanning heeft enige tijd gekost, omdat ervaring een belangrijke informatiebron is.

Schatkistbankieren Het schatkistbankieren verplicht decentrale overheden hun liquide middelen voortaan aan te houden bij de schatkist van het Rijk. Schatkistbankieren vertaalt zich direct in een lagere staatsschuld. Iedere euro die deelnemers aan het schatkistbankieren bij de schatkist aanhoudt, vermindert de externe financieringsbehoefte van de Staat. Het draagt ook bij aan het terugdringen van risico’s van bijvoorbeeld beleggingen van decentrale overheden.

Verplicht schatkistbankieren voor de decentrale overheden is ingesteld om de overheidsschuld terug te dringen. De verplichting houdt volgens het kabinet echter ook haar waarde als Nederland in de toekomst weer blijft binnen de door Europa vastgestelde schuldgrens. Schatkistbankieren is dus een structurele maatregel.

Binnen de wettelijke grenzen gelden voor decentrale overheden de volgende regels:

 Gelden minder dan 0,75 procent van het begrotingstotaal mogen in eigen beheer worden gehouden. Dit geldt voor gemeenten met een begrotingstotaal tot € 500 miljoen.  Decentrale overheden kunnen te allen tijde geld aan elkaar uitlenen uit hoofde van de publieke taak.

Risicobeheer Met betrekking tot risicobeheer gelden de volgende algemene uitgangspunten:

 De gemeente mag leningen of garanties uit hoofde van de “publieke taak” uitsluitend verstrekken aan door de gemeenteraad goedgekeurde derde partijen, waarbij vooraf advies wordt ingewonnen over de financiële positie en de kredietwaardigheid van de betreffende partij;  De gemeente mag middelen uitzetten uit hoofde van de treasuryfunctie indien deze uitzettingen een prudent karakter hebben en niet zijn gericht op het genereren van inkomen door het lopen van overmatig risico;  Het gebruik van derivaten is toegestaan, maar deze worden uitsluitend toegepast ter beperking van financiële risico’s.

Rentevisie Om een afgewogen keuze te maken welke vorm van financiering op enig moment aantrekkelijk is, mag een rentevisie niet ontbreken. Een rentevisie geeft een verwachting weer van de ontwikkeling van de rentestand in de toekomst. Wij maken gebruik van de rentevisie die de BNG regelmatig publiceert en actualiseert op haar website.

Kasgeldlimiet, financieringsbehoefte en renterisiconorm Voor het beheersen van renterisico’s gelden twee richtlijnen, te weten de kasgeldlimiet en de renterisiconorm. Om de renterisiconorm te kunnen bepalen is inzicht in de leningenportefeuille (ofwel de financieringsbehoefte) noodzakelijk.

Kasgeldlimiet

De kasgeldlimiet geeft de limiet aan voor de vlottende schuld van een gemeente. Onder vlottende schuld worden onder meer verstaan leningen met een looptijd tot maximaal één jaar en schulden in rekening courant verminderd met onder andere contante gelden en tegoeden in rekening courant. De kasgeldlimiet wordt bepaald door een percentage van de totale begroting van de gemeente bij aanvang van het dienstjaar. Zodra een gemeente met de omvang van de vlottende middelen deze grens structureel overschrijdt, ontstaat een verplichting de omvang van de vlottende middelen te verlagen. Dit is mogelijk door vlottende middelen te vervangen door een langlopende geldlening. Indien de gemeente voor het derde achtereenvolgende kwartaal een overschrijding heeft van de kasgeldlimiet moet de Provincie op de hoogte worden gesteld. Voor 2020 bedraagt het begrotingstotaal € 86,8 miljoen (per dd. 02-09-2019). Het door het Ministerie vastgestelde percentage bedraagt 8,5 procent. Derhalve bedraagt de kasgeldlimiet voor onze gemeente in 2020 € 7,3 miljoen. Dit is dus het maximum wat de gemeente aan vlottende schuld mag hebben.

Financieringsbehoefte

Per 1 januari 2020 bedragen de opgenomen vaste geldleningen € 21.062.535,-. Hiervan is € 6.416.785,- aan Acantus door verstrekt. Het nieuwste deel van de opgenomen leningen betreft een nieuwe lening om de bestaande achtervang van Acantus uit te breiden met een fixe lening van € 5 miljoen.

Renterisiconorm

De renterisiconorm heeft als doel om het renterisico bij herfinanciering te beheersen. De renterisiconorm houdt in dat de jaarlijks verplichte aflossingen en renteherzieningen op vaste schulden niet meer mogen bedragen dan 20 procent van het begrotingstotaal. Voor onze gemeente betekent dit een absolute norm van 20 procent van € 86,8 miljoen (stand 02 september 2019) is € 17,3 miljoen. De gehele leningenportefeuille is afgesloten met een vast rentepercentage; renteherzieningen worden vooralsnog niet verwacht. De verwachte aflossingen in 2020 bedragen ruim € 0,7 miljoen. De gemeente Westerwolde blijft dus ruimschoots binnen de renterisiconorm; ook op de lange termijn.

Berekening renterisiconorm ( bedragen x € 1.000)

Componenten 2020 2021 2022 2023 1 Renteherzieningen 0 0 0 0 2 Aflossingen 751 754 758 762 3 Renterisico (1+2) 751 754 758 762 4 Renterisiconorm 17.367 17.367 17.367 17.367 5 Ruimte 15.865 16.613 16.609 16.605

Begrotingstotaal 86.837 Percentage 20% Renterisiconorm 17.367

Kasbeheer Het kasgeldbeheer heeft betrekking op geldstromenbeheer en saldo- en liquiditeitenbeheer korter dan één jaar. Het betalingsverkeer wordt zoveel mogelijk via één bank, de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG), uitgevoerd. Door gebruikmaking van de overeenkomst financiële dienstverlening van deze bank wordt een optimaal rendement bereikt. Teneinde de kosten van het geldstromenbeheer te beperken, wordt:

 het liquiditeitsgebruik beperkt door de geldstromen op gemeenteniveau op elkaar en de liquiditeitsplanning af te stemmen. Hierbij wordt erop toegezien dat de liquiditeitspositie voldoende is om te garanderen dat de verplichtingen tijdig kunnen worden voldaan;  het betalingsverkeer zoveel mogelijk elektronisch uitgevoerd door één bank (BNG).

Rentelasten in de begroting Om een eenduidige handelswijze tussen gemeenten met betrekking tot rente in de begroting en jaarstukken te bevorderen is het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) op dit punt per 1 januari 2018 aangepast. Vanaf deze datum mogen enkel de verwachte werkelijke rentelasten, gesaldeerd met de verwachte rentebaten, worden opgenomen in de begroting en worden doorberekend aan de vaste activa. Daarnaast wordt het berekenen van een rentevergoeding over het eigen vermogen en de voorzieningen afgeraden.

Gevolg hiervan is dat gemeenten die verhoudingsgewijs veel activa financieren met eigen vermogen, zoals bij onze gemeente het geval is, nog slechts een lage “omslagrente” over de activa mogen berekenen. In het geval van de gemeente Westerwolde is dit omslagpercentage berekend op 0,5 procent. Enkel in het geval van projectfinanciering, dat is wanneer een lening extern is aangetrokken voor de financiering van een specifiek project, mag de werkelijke rente aan een activum worden toegerekend. Dat is bijvoorbeeld het geval bij de financiering van de RSG nieuwbouw.

Renteschema De rentelasten van externe financiering, het renteresultaat en de wijze van rentetoerekening in de begroting is uiteengezet in onderstaand renteschema.

Berekening renteomslag

Externe rentelasten lange termijn financiering € 418.705 Externe rentelasten korte termijn financiering € 20.000 Totale externe rentelasten € 438.705 + Externe rentebaten lange termijn financiering € 207.552 Totale externe rentebaten € 207.552 -

Rentesaldo € 231.153 + Af: rentelasten grondexploitatie 2% over € 150.183,- € 3.017 - Af: rentelasten van projectfinanciering die rechtstreeks aan het betreffende taakveld moeten worden toegerekend € 273.587 - Bij: rentebaten van doorverstrekte leningen waarvoor een specifieke lening is aangetrokken € 109.087 +

Totaal aan de taakvelden toe te rekenen rente € 63.636

De totale boekwaarde van de activa die integraal zijn gefinancierd (1/1/2020) € 65.310.321 Dit resulteert in een renteomslag-percentage van 0,10% Na afronding op een half procent hanteren we een renteomslag-percentage van 0,50%

Taakveld Treasury Alle rentelasten en –baten worden in eerste instantie centraal begroot op het taakveld Treasury. Van daaruit wordt het rentesaldo toegerekend aan de verschillende taakvelden. Omdat de renteomslag op een half procent wordt afgerond, ontstaat er een renteresultaat op het taakveld Treasury. De berekening is als volgt:

Berekening renteresultaat op het taakveld Treasury

Renteomslag: 0,5% over € 65.310.321 € 326.551 Werkelijk aan de taakvelden toe te rekenen rente € 63.636

Voordelig renteresultaat i.v.m. afronding renteomslag op 0,5% € 262.915 + Bij: ontvangen baten uit deelnemingen (dividend) € 265.000 + Af: rentelast deelnemingen (renteomslag) € 8.880 - Voordelig resultaat op het taakveld Treasury € 519.035

Administratieve organisatie, interne controle en verantwoordelijkheden In het treasurystatuut zijn de functies, verantwoordelijkheden en bevoegdheden opgenomen. Er wordt gewerkt op basis van de algemene uitgangspunten zoals opgenomen in het treasurystatuut.

Onderhoud Kapitaalgoederen

Inleiding De paragraaf Onderhoud Kapitaalgoederen geeft een dwarsdoorsnede van de begroting. Lasten van onderhoud van kapitaalgoederen kunnen op diverse programma’s voorkomen. Met het onderhoud van kapitaalgoederen is een groot deel van de begroting gemoeid. Daarom zijn voor een helder en volledig overzicht het beleidskader en de hieruit voortvloeiende financiële consequenties van de belangrijkste kapitaalgoederen in deze paragraaf samengevat.

In de openbare ruimte wordt gewoond, gewerkt en gerecreëerd. Voor al die activiteiten zijn kapitaalgoederen nodig. Deze worden als volgt ingedeeld:

 Infrastructuur (wegen, straten, pleinen, rioleringen, kunstwerken, waterwegen en havens);  Voorzieningen (openbaar groen, begraafplaatsen, sportfaciliteiten, verlichting);  Gemeentelijk vastgoed (scholen, sportgebouwen, gemeentehuis, welzijn, cultuur etc.).

De gemeenteraad geeft de kaders aan voor de inrichting van het onderhoud en het beoogde onderhoudsniveau voor het openbaar groen, water, riolering, wegen, kunstwerken (bruggen) en gebouwen. Dat kan zij doen in nota’s en beleidsplannen, maar in geval van kleinere wijzigingen ook in deze paragraaf.

Het beleid voor het onderhoud van de kapitaalgoederen is in diverse nota’s verwoord:

 Bomenbeleidsplan;  Nota openbare verlichting;  Nota openbare ruimte;  Nota bruggenonderhoud;  Nota wegenonderhoud;  Gemeentelijk verkeers- en vervoersplan;  Nota onderhoud gemeentelijke gebouwen;  Regionaal Waterplan;  Verbreed gemeentelijk rioleringsplan 2019-2020.

Behalve deze nota’s zijn er diverse beheerplannen voor specifieke onderdelen als wegen, verlichting, bruggen, waterlopen en groen. Dit zijn feitelijk de inventarisaties en uitvoeringsplannen van de verschillende beleidsnota’s en worden door het college vastgesteld. In 2019 zijn de verschillende geharmoniseerde nota’s ter besluitvorming aan de raad voorgelegd.

Bomenbeleidsplan In 2019 wordt het Bomenbeleidsplan ter besluitvorming aan de raad voorgelegd. De gemeente heeft momenteel 63.000 bomen langs gemeentelijke wegen in het digitale beheerspakket geregistreerd. Daarnaast zijn er nog meer dan 30.000 bomen in parken, coulissen en bospercelen. Kaders voor de bescherming, het behoud en diversiteit van de bomen staan in dit beleidsplan opgenomen.

Nota openbare verlichting De nota openbare verlichting is in april 2019 door de raad vastgesteld. De NOR bevat de kaders van de verschillende disciplines (groen, wegen, bruggen, oevers, etc.) en is bedoeld om een integraal beeld te geven van de kaders voor het beheer- en onderhoud van de objecten in de openbare ruimte.

Nota openbare ruimte De nota openbare ruimte (NOR) wordt in 2019 ter besluitvorming aan de raad voorgelegd. De NOR bevat de kaders van de verschillende disciplines (groen, wegen, bruggen, oevers, etc.) en is bedoeld om een integraal beeld te geven van de kaders voor het beheer- en onderhoud van de objecten in de openbare ruimte.

Nota bruggenonderhoud In 2019 wordt de nota bruggenonderhoud ter besluitvorming aan de gemeenteraad voorgelegd. Op basis van meldingen en bruginspecties wordt jaarlijks een selectie gemaakt van bruggen die voor onderhoud in aanmerking komen. De bruggen in slechte staat en bruggen op strategisch belangrijk plekken die onderhoud nodig hebben, krijgen de grootste prioriteit. De meeste bruggen bevinden zich in een matig tot redelijke staat van onderhoud. Binnen de beschikbaar gestelde budgetten willen we zo goed mogelijk uitvoering geven aan de maatregelen. Dit kan op onderdelen leiden tot herprioritering. In de begroting is geen rekening gehouden met vervanging van bruggen.

Nota wegenonderhoud In 2019 wordt de nota wegonderhoud ter besluitvorming aan de raad voorgelegd. Op basis van meldingen en weginspecties wordt jaarlijks een selectie gemaakt van wegen, wandel- en fietspaden die voor onderhoud in aanmerking komen. Binnen de beschikbaar gestelde budgetten zullen we zo goed mogelijk uitvoering geven aan de maatregelen. Dit kan op onderdelen leiden tot herprioritering.

Gemeentelijk verkeers- en vervoersplan Eind 2019/ begin 2020 wordt het gemeentelijk verkeers- en vervoersplan (GVVP) ter besluitvorming aan de raad voorgelegd. In het GVVP staan de kaders opgenomen hoe de gemeente met bepaalde keuzes omgaat zoals zonebeleid, bebording, belijning, etc. Een belangrijk onderdeel van het GVVP is het risicogestuurd aanpakken van gevaarlijke knelpunten in de openbare ruimte. In 2020 wordt de top 5 van gevaarlijke punten aangepakt.

Nota onderhoud gemeentelijke gebouwen In de ‘Nota Onderhoud Gemeentelijke Gebouwen Westerwolde’ is al het groot- en planmatig onderhoud opgenomen voor alle gemeentelijke gebouwen. Ook wordt hierin de landelijke verduurzamingsopgave opgenomen dat van toepassing is op gemeentelijke gebouwen (minimaal label C in 2023 en minimaal label A in 2030). Alle gemeentelijke gebouwen worden daarmee opgenomen in een voorziening.

Regionaal Waterplan Het regionaal waterplan heeft een looptijd tot 2021. In 2020 worden samen met gemeenten in Groningen en Drenthe een nieuw regionaal waterplan opgesteld met een looptijd tot en met 2025. Daarvan afgeleid wordt in Westerwolde in 2020 een eigen verbreed gemeentelijk rioleringsplan (vGRP) opgesteld.

Verbreed gemeentelijk rioleringsplan 2019-2020 Het verbreed gemeentelijk rioleringsplan 2019-2020 is in april 2019 door de raad vastgesteld en heeft een looptijd tot 2021. De reiniging en inspecties die in 2019 zullen worden afgerond leiden tot maatregelen die in 2020 worden uitgevoerd. Met name het renoveren van 4 hoofdgemalen en 50 minigemalen staat op de planning plus het relinen van het een deel van het vrijvervalriool.

Lasten kapitaalgoederen

Programma's 2020 2021 2022 2023

1 Veiligheid 3.545 3.545 3.545 3.545

2 Openbaar gebied 285.908 282.641 282.641 282.641

3 Bedrijvigheid en duurzaamheid 6.521 6.521 6.521 6.521

4 Onderwijs 359.216 610.492 602.204 590.740

5 Sport, cultuur en recreatie 246.274 243.267 243.267 243.269

6 Sociaal domein 46.977 43.395 43.395 43.395

7 Milieu en gezondheid 843.989 843.989 843.989 843.058

8 Wonen 6.670 6.670 6.670 6.670

9 Inwoners en bestuur 5.904 0 0 0

Algemene dekkingsmiddelen 0 0 0 0

Overhead 41.163 36.406 32.337 23.643

VPB 0 0 0 0

Onvoorzien 0 0 0 0

Activa indirecte producten 486.028 448.329 445.744 445.748

2.332.195 2.525.254 2.510.312 2.489.229

Kapitaallasten Staat van activa 2.332.195 2.525.254 2.510.312 2.489.229

Waarvan gedekt door reserve -297.951 -284.734 -283.515 -283.515

Totaal 2.034.244 2.240.520 2.226.797 2.205.714

Bedrijfsvoering Westerwolde

Bedrijfsvoering algemeen Na een eerste jaar Westerwolde is onze basis redelijk op orde. In 2019 zijn we van deze basis een stevige fundering gaan bouwen waarop de gemeente Westerwolde gebouwd kan worden. We streven naar een soepel draaiende organisatie die taakvolwassen is. Deze organisatie zal uitvoering gaan geven aan het collegeprogramma.

HRM In 2019 is meer vorm en inhoud gegeven aan het HRM beleid. Basale personeelsinstrumenten zoals functioneringsgesprekken en een opleidingsplan hebben invulling gekregen in de nieuwe organisatie. Het zijn belangrijke basisinstrumenten om de organisatie te monitoren en verder te ontwikkelen.

Het hoge ziekteverzuim was een belangrijk ontwikkelpunt de afgelopen jaren. Door het trainen in gesprekstechnieken, het bespreken van casuïstiek door leidinggevenden, het aanpakken van frequent verzuim en vaker het gesprek aan te gaan met medewerkers die niet lekker in hun vel of functie zitten (preventief verzuim voorkomen), is al een verzuimreductie gerealiseerd. Dit heeft geleid tot een daling van de verzuimpercentages en –frequentie in de eerste helft van 2019. Om het verzuim structureel omlaag te krijgen zijn nog wel verdere interventies noodzakelijk. Een van die interventies is een uitbreiding van het ziektevervangingsbudget om adequate vervanging snel en doeltreffend te regelen bij uitval van medewerkers. Hierdoor wordt voorkomen dat andere collega’s door toegenomen werkdruk ook dreigen uit te vallen. Bij een gemiddeld verzuim van 5% op jaarbasis is het verlet 5% van de loonsom berekent op ruim € 700.000,-. Inhuur van verzuim zou bij 5% verzuim begroot moeten worden op ruim € 1.000.000,-. Op dit moment is het huidige budget voor ziektevervaning € 400.000,-. Gezien de huidige financiele positie wordt het budget niet verhoogd en wordt het budget zeer kritisch ingezet..

Het curatief bestrijden van het verzuim is slechts één kant van het verhaal tot verzuimreductie. Het vitaal houden van medewerkers en de organisatie (de preventieve kant) is net zo belangrijk. Daarom is in 2019 onder andere een Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) gehouden door de arbodienst. Uit dit onderzoek komen belangrijke aanbevelingen om naast het veilig kunnen werken ook het welzijn en vitaliteit van de medewerkers te vergroten. Een vitale tevreden medewerker presteert beter immers. In 2020 zullen deze aanbevelingen uit de RI&E verder worden uitgewerkt in een meerjarenplan en de eerste aanpassingen reeds worden opgepakt.

In 2019 heeft de implementatie van de Wet Normering Rechtspositie Ambtenaren plaatsgevonden. Alle bestaande arbeidsvoorwaarden zijn herijkt en waar nodig aangepast aan de nieuwe wetgeving en cao. Dit resulteert in een handboek Arbeidsvoorwaarden Westerwolde. Tevens heeft elke ambtenaar een arbeidsovereenkomst gekregen waarbij zij per 1 januari 2020 vallen on het Burgerlijk Wetboek en de cao Gemeenten 2020.

Puntsgewijs zal het team HRM zich in 2020 richten op:

Beheerkant HRM  Vergroten daadkracht HRM d.m.v. het verbeteren van de managementinformatie;  Zicht krijgen en houden op gebied van o.a. formatiebeheer en kosten t.b.v. personeel van derden.

Ontwikkelkant HRM  Verdere ontwikkeling personeelsinstrumenten (o.a. functioneren en beoordelen (gesprekscyclus);  Begeleiden van het management development traject;  Ontwikkeling van teams en individuen;  Implementatie Omgevingswet.

Informatievoorziening en automatisering Er voltrekt zich een digitale transformatie. Digitale technologie dringt door in alle aspecten van onze samenleving. Technologische ontwikkelingen stellen gemeenten niet alleen voor nieuwe uitdagingen, maar bieden ook nieuwe mogelijkheden.

Onze gemeente staat voor de uitdaging om de dienstverlening met een goed werkende ICT-organisatie verder te optimaliseren. Met de ICT-organisatie wordt bedoeld het geheel van informatiemanagement, automatisering, applicatiebeheer, databeheer en de documentaire informatievoorziening.

Voor een toekomstbestendige ICT-organisatie zetten we in 2020 in op de volgende zaken.

Grip op informatie krijgen We willen de basis van onze informatievoorziening verder op orde krijgen en meer grip krijgen op informatie en de randvoorwaarden die hiervoor nodig zijn.

Van onderstaande zaken is al bekend dat deze uitgevoerd gaan worden:

 Overgang naar een nieuwe versie van Microsoft Office;  Overgang naar een nieuwe versie van het databasemanagementsysteem (Oracle);  Acties die noodzakelijk zijn door wijzigingen in weten regelgeving zoals de nieuwe privacy verordening (bescherming van elektronische communicatie), de Omgevingswet, PGB 2.0, WVGGZ (Wet Verplichte Geestelijke Gezondheidszorg) en WOO ( Wet Open Overheid).

Kwaliteitssysteem optuigen Informatie van de overheid moet voldoen aan de kwaliteits- en duurzaamheidseisen van de Archiefwet. Daarom gaan we het kwaliteitssysteem voor informatiebeheer verder vorm en inhoud geven.

Optimaliseren en beschrijven van processen inclusief informatiestromen De meest urgente processen gaan we optimaliseren en beschrijven. Per proces wijzen we een proceseigenaar aan. De processen worden periodiek geëvalueerd en opgenomen in een kwaliteitscyclus.

Efficiënter gebruik van ICT middelen en optimaliseren van de informatiearchitectuur We gaan de informatiearchitectuur verder optimaliseren. Door het applicatielandschap in beeld te brengen, wordt de architectuur meer schaalbaar en flexibeler. Op die manier kunnen we snel inspelen op het uitbreiden, dan wel verkleinen of aanpassen van de architectuur en de applicaties. Het gebruik van landelijke standaarden helpt ons om grip te krijgen op onze informatievoorziening en deze in samenhang aan te sturen. Ook is het doel om te voorzien in de informatiebehoefte van inwoners, ondernemingen en de eigen organisatie op strategisch, tactisch en operationeel niveau.

Door ontwikkelen van zaakgericht en digitaal werken Zaakgericht en digitaal werken is een randvoorwaarde voor het verder verbeteren van de dienstverlening en het duurzaam borgen van informatie. In 2020 staat de doorontwikkeling hiervan centraal. We gaan onze organisatie hierin ondersteunen en faciliteren.

Informatiebeveiliging Informatiebeveiliging gaat verder dan ICT alleen. Beveiliging van gegevens en systemen is een zaak van de hele organisatie en betreft niet alleen de technische maatregelen zoals het slim inrichten van processen en procedures. Het gaat ook om de mensen in onze organisatie, om de manier waarop zij met risico’s omgaan en om kennis en bewustzijn. .

Of de dreiging nu komt van een onbewuste medewerker, een criminele organisatie of een stroomstoring: de technische en organisatorische maatregelen om schade te voorkomen, te beperken en te vermijden zijn hetzelfde. Risicomanagement is de basis van een goede informatiebeveiliging.

In 2020 wordt de BIO (Baseline Informatiebeveiliging Overheid) ingevoerd als vervanger van de BIG (Baseline Informatiebeveiliging Gemeenten). De BIO geldt dan als basis voor de informatievoorziening van de overheid, dus ook voor gemeenten.

De BIO legt meer nadruk op risicomanagement dan de BIG. De rol van de bestuurder en lijnmanager is ten aanzien van risicomanagement explicieter dan de BIG aangeeft. Het college van burgemeester en wethouders is verantwoordelijk voor de informatiebeveiliging van de gemeente. De lijnmanager is verantwoordelijk voor de inrichting van processen en systemen, zodat de risico’s teruggebracht worden tot een acceptabel niveau. Om daaraan invulling te geven wordt tegelijkertijd met de BIO een handreiking ‘10 bestuurlijke principes voor informatiebeveiliging’ van kracht. Deze principes ondersteunen bestuurders bij de invulling van hun verantwoordelijkheid.

Ter ondersteuning en uitvoering van deze verantwoordelijkheid is er een ambtelijk team opgericht. Dit zogenaamde CIO-team wordt gecoördineerd door de CISO (Chief Information Security Officer) en bestaat uit een groep medewerkers uit verschillende taakvelden die tot informatiebeheerders benoemd zijn. Dit team zet zich in op een grotere bewustwording in de organisatie en gaat zich bezig houden met het implementeren van de verplichte BIO maatregelen. Deze medewerkers willen we goed faciliteren, zodat ze hun rol goed uit kunnen voeren.

Externe ontwikkelingen

De volgende ontwikkelingen gaan de komende jaren een rol spelen op het gebied van informatievoorziening, automatisering en informatiebeveiliging:

 Het werken aan een solide digitale identiteit die werkt als volwaardig digitaal identiteitsbewijs;  Het opstellen van toepasbare regels om de Omgevingswet goed uit te kunnen voeren;  Ketensamenwerking en aansluiting op landelijke voorzieningen en het aanpassen van de informatievoorziening aan externe ontwikkelingen zoals de Omgevingswet.

De lopende begroting 2020 is niet toereikend om bovenstaande zaken te realiseren. In 2020 gaan we op zoek naar mogelijkheden om hier alsnog middelen voor beschikbaar te stellen.

Communicatie De wereld verandert, de maatschappij verandert en de gemeente Westerwolde verandert mee. We leven in een netwerkmaatschappij waarin verschillende ontwikkelingen zich tegelijkertijd voltrekken. Ook op het gebied van communicatie is er de afgelopen jaren veel gebeurd.

Trends hierbij zijn, meer eigen verantwoordelijkheid, meer eigen initiatief, overheidsparticipatie in plaats van burgerparticipatie, versplinterd mediagebruik, afnemend gezag van instituten, debatten die zich steeds vaker afspelen in de (sociale) media en een groeiende behoefte aan het actiever openbaar maken van informatie door de overheid. Deze ontwikkelingen vragen om een gemeente die omgevingsbewust is, aansluit bij burgeracties, die duidelijk maakt waar ze voor staat, die informatie (ongevraagd) publiceert, zich bedient van een ‘crossmediale aanpak’ en ‘conversatie’ hanteert als centrale communicatiestijl: luisteren, monitoren en interactie, online en offline.

De komende jaren staan daarom in het teken van ‘vertellen naar in gesprek gaan’. We vinden het belangrijk dat onze inwoners, ondernemers, organisaties, verenigingen en andere partners zich door de gemeente uitgenodigd en vervolgens gehoord voelen. Door proactief te communiceren en geen afwachtende houding aan te nemen, zoeken we zoveel mogelijk in een vroeg stadium contact over onderwerpen, projecten en beleid. Om dit te bewerkstelligen gaan we omgevingsgericht werken. Dit houdt in dat we ‘buiten naar binnen gaan halen’. We betrekken onze omgeving op verschillende manieren bij diverse onderwerpen en vertalen de informatie die we ontvangen vervolgens naar beleid en activiteiten. We zetten in op het communicatiever en omgevingsbewuster maken van onze medewerkers.

Iedere medewerker moet zich ervan bewust zijn dat hij/zij voortdurend bezig is met communicatie. Dat hij/zij een ambassadeur is van Westerwolde, ongeacht functie of taakgebied. Team communicatie treedt hierbij op als facilitator, adviseur en begeleider. De medewerkers van team communicatie zijn sparringpartner van het gemeentebestuur, het management en de medewerkers en voorzien hen van (strategisch) communicatieadvies. Het team is alert op nieuwe ontwikkelingen en weegt af welke van deze ontwikkelingen

kunnen bijdragen aan deze actieve manier van communiceren en aan de profilering van de gemeente en het gemeentebestuur.

Branding en Promotie De promotie van Westerwolde is een belangrijk aspect in de gemeentelijke communicatie. We zijn een nieuwe gemeente die op het vlak van toerisme, recreatie, cultuurhistorie en natuur erg veel te bieden heeft. We willen het merk Westerwolde op de kaart zetten en meer bezoekers/toeristen, inwoners en investeerders trekken en ondernemers interesseren zich te vestigen in de gemeente. We willen al het goeds dat Westerwolde te bieden heeft vanuit de Cittaslow gedachte actief en wervend uitdragen samen met onze inwoners, ondernemers, organisaties, verenigingen en andere partners.

Doelstellingen

 Van “vertellen” naar “in gesprek gaan”. We gaan omgevingsgericht werken uitrollen in de gemeentelijke organisatie. Hiervoor gaat team communicatie trainingen faciliteren in omgevingsbewustzijn;  Een beeld krijgen van de door de inwoners gebruikte media. Hiervoor gaan we een onderzoek doen naar het gebruik van de gemeentelijke communicatiekanalen door inwoners;  Buiten naar binnen halen. Weten wat er buiten het gemeentehuis speelt en deze informatie toepassen;  Alert zijn op nieuwe ontwikkelingen en afwegen welke van deze ontwikkelingen kunnen bijdragen aan het bereiken van de doelstellingen van de gemeente. Door het constant toetsen van het strategisch communicatieplan kan er eenvoudig worden ingesprongen op veranderingen in de omgeving.

Dienstverlening In de komende periode wordt er een integrale visie op dienstverlening ontwikkeld. Hiertoe worden er leidende principes geformuleerd. Deze leidende principes worden vervolgens aan de hand van klantreizen getoetst en daarna vastgesteld.

Daarnaast blijven wij onze servicelevels monitoren en sturen bij waar nodig én waar (financieel) mogelijk is.

Telefonie:

 Het servicelevel bij telefonie is op dit moment 63 procent (63 procent van de calls wordt opgenomen binnen 30 seconden). De doorgroei naar 80 procent blijft ons doel.  De aanpassing van de telefooncentrale heeft nog niet plaatsgevonden maar staat wel gepland voor 2019. Dit houdt in dat ook de monitoringstool pas dan gebruikt kan worden.  Het percentage in 1e contact afgehandeld blijft nog wat achter bij de verwachtingen (was 34 procent en is nu 30 procent). Meer actieve sturing is hierbij dan ook noodzakelijk om uiteindelijk 50 procent te kunnen afhandelen; het streven voor 2022.  Om een stijging van het percentage in eerste contact afgehandeld te kunnen realiseren is het belangrijk dat het KCC in gesprek blijft met de vakafdelingen. Dit faciliteren wij onder andere door het fenomeen ‘KCC on tour’ én ‘Gast van de maand’ te introduceren. Daarnaast blijft optimalisatie van de kennisbank een voortdurend aandachtspunt.

Burgerzaken:

 Bij de balie burgerzaken werken wij sinds 1 juli 2019 uitsluitend op afspraak. Alleen op de dag van de avondopenstelling is vrije inloop mogelijk (op woensdag in Sellingen en op donderdag in Wedde). Hierdoor zal het servicelevel gaan stijgen. Op dit moment is het SL 84 procent. Het ultieme streven is en blijft 90 procent.  (Burgerzaken) producten worden zoveel mogelijk gedigitaliseerd (implementeren en doorontwikkelen van E-diensten en E-formulieren) waardoor baliebezoek door onze inwoners steeds minder noodzakelijk wordt. Door de doorontwikkeling van E-diensten wordt het aantal controlemomenten door de Backoffice burgerzaken gereduceerd waardoor efficiënter werken mogelijk is.

 In 2020 zal, in voorbereiding op de verkiezingen van 2021, een begin gemaakt worden met het verbeteren van de toegankelijkheid van de stemlokalen zodat wij voldoen aan de kieswet. Tevens wordt onderzocht of het huidige aantal stembureaus in stand moet blijven.

Online:

 In 2020 is onze website dusdanig ingericht dat inwoners de voorkeur geven aan dit kanaal;  Dit jaar doen wij een onderzoek naar digitale toegankelijkheid en stellen wij een plan van aanpak op om te voldoen aan de wettelijke eisen.  Hoe onze (digitale) dienstverlening wordt ervaren door onze inwoners, gaan we meten door gebruik te maken van het instrument ‘klantreizen’. Door een klantreis te doorlopen, leren wij hoe we de dienstverlening vanuit het perspectief van inwoners en ondernemers het best kunnen inrichten.

BRP-straat:

 In 2020 zal de nadruk liggen op de doorontwikkeling van de BRP straat waarbij gefocust wordt op de ontwikkeling van de medewerkers.  Op dit moment wordt samen met de ketenpartners onderzocht of het mogelijk is om de eerste inschrijving eerder in het proces te laten plaatsvinden (streven is dag drie; op dit moment is dat op dag vijf).  Vanuit de BRP-straat wordt aansluiting gezocht bij de verschillende ontwikkelprogramma’s in de keten.

Juridische zaken. In 2019 zijn de laatste stukken geharmoniseerd die geharmoniseerd moesten worden. Het taakveld juridisch zaken besteedt een groot gedeelte van haar tijd aan reactieve werkzaamheden, zoals vergunningverlening, bezwaar en beroep, handhaving, asin gerelateerde onderwerpen en rechtszaken. In de overige gedeelte gaan we het komende jaren werken aan het opstellen van beleid dat wenselijk is en borgen van kwaliteitszorg en mediation.

Huisvesting gemeente. Naar aanleiding van een hierover gehouden informatieve raadsbijeenkomst, zal op basis van nader te bepalen gezamenlijke uitgangspunten over o.a. dienstverlening, flexwerken, en inzicht in diverse kostenaspecten, het onderzoek naar de toekomstvisie op huisvesting van de gemeente Westerwolde opnieuw worden bezien.

Verbonden partijen

Een verbonden partij is een privaatrechtelijk of publiekrechtelijk rechtspersoon waarin wij als gemeenten een bestuurlijk en financieel belang hebben. Dat zijn vooral de Gemeenschappelijke Regelingen, Stichtingen en Naamloze Vennootschappen waar we deel vanuit maken.

Onze financiële risico’s liggen dus niet alleen in onze eigen activiteiten maar ook in deze samenwerkingsverbanden.

Gemeenschappelijke regelingen Een Gemeenschappelijke regeling (GR) is een publiekrechtelijke vorm van deelnemen. De betrokkenheid verschilt per regeling sterk, maar in elke regeling hebben we een vertegenwoordiger in het Algemeen Bestuur, deze leden zijn aangewezendoor het college of de raad. In een groot aantal van deze regelingen hebben we ook zitting in het Dagelijks bestuur.

We lopen in de GR’en een financieel risico. De tekorten in de GR’en worden in principe naar rato verdeeld over de deelnemende gemeenten.

De gemeente Westerwolde neemt deel aan de volgende gemeenschappelijke regelingen:

Naam Samenwerkingsverband afvalstoffen verwijdering Oost- en Zuidoost Groningen (SOZOG) Vestigingsplaats Hoogezand Verbonden Partijen Zes gemeenten (Midden Groningen, Pekela, Oldambt, Stadskanaal, Veendam en Westerwolde). Bestuurlijk belang Samenwerking op het gebied van verwijdering van afval. Het accent ligt op het afsluiten van afvalverwerkingscontracten en afvalinzamelings-contracten. Financieel belang De gemeentelijke bijdrage aan SOZOG in de organisatie. Financiële kengetallen De SOZOG heeft geen eigen of vreemd vermogen. Het exploitatieresultaat wordt met de deelnemende gemeenten afgerekend. Voor 2020 is vooralsnog geen bijdrage verschuldigd. Voornemens 2020

Naam Werkvoorzieningschap de Kanaalstreek (Wedeka) Vestigingsplaats Stadskanaal Verbonden Partijen Gemeenten Stadskanaal, Westerwolde, Borger-Odoorn, Veendam en Midden Groningen. Bestuurlijk belang Mensen met een arbeidshandicap een passende werkomgeving bieden en/of begeleiding bieden indien de werkomgeving bij een reguliere werkgever is. Dit gebeurt in het kader van de wet Sociale Werkvoorziening. Financieel belang De bijdrage in het nadelig saldo van Wedeka van onze gemeente voor 2020 bedraagt € 1.331.000, -. Financiële kengetallen De ontwerpbegroting 2020 sluit met een negatief exploitatieresultaat van € 7.247.000.-. Dit verlies zal volledig door de deelnemende gemeenten moeten worden betaald. Voor onze gemeente betekent dit voor 2020 een bijdrage in het exploitatietekort van € 1.331.000, -. Dit betekent een verhoging van € 114.000 ten opzichte van de geraamde gemeentelijke bijdrage ad. € 1.217.000, - die voor 2020 op grond van de begroting 2019, jaarschijf 2020 van Wedeka bedrijven was geraamd. Voornemens 2020

Naam Afeer Vestigingsplaats Winschoten Verbonden Partijen Gemeenten Oldambt, Pekela en Westerwolde. Bestuurlijk belang Mensen met een arbeidshandicap een passende werkomgeving bieden en/of begeleiding bieden indien de werkomgeving bij een reguliere werkgever is. Dit gebeurt in het kader van de wet Sociale Werkvoorziening. Gezamenlijke uitvoering van de taken betreffende de re-integratie van trede 3 en hoger (uitkeringsgerechtigden met arbeidspotentieel) op grond van de Participatiewet. Financieel belang De deelnemende gemeenten dragen bij in het na aftrek van de Rijkssubsidie overblijvende nadelige saldo. De financiële bijdrage van de gemeente Westerwolde wordt geraamd op € 3.594.000,-. Financiële kengetallen Gegevens begroting 2020: Eigen vermogen: 1-1 34.000,- Vreemd vermogen: 1-1 € 4.704.000,- Het verwachte resultaat over 2020 is 0,00 Na resultaat bestemming). Voornemens 2020 Het jaar 2020 zal in het teken staan van doorontwikkeling. Daarnaast wil Afeer in 2020 de samenwerking met de werkgevers in de regio verder uitbreiden door gezamenlijk (praktijk)leerprogramma’s te maken voor werkzoekenden.

Naam Bestuursacademie Noord Nederland Vestigingsplaats Arnhem Verbonden Partijen Deelnemers aan de gemeenschappelijke regeling BANN, waaronder de gemeente Westerwolde Bestuurlijk belang De gemeenschappelijke regeling BANN is na de fusie met de Bestuursacademie Oost-Nederland omgevormd tot een vangnetvoorziening voor na de privatisering doorlopende werkgeversverplichtingen. Financieel belang In de begroting van 2020 is geen bijdrage geraamd. Financiële kengetallen - Voornemens 2020 -

Naam Veiligheidsregio Groningen (VR Groningen) Vestigingsplaats Groningen Verbonden Partijen Alle Groninger gemeenten Bestuurlijk belang De VR is op 1 januari 2014 ontstaan na splitsing van de “oude” regeling Veiligheids- en Gezondheidsregio Groningen (V&GR) in een nieuwe VR Groningen en de PG&Z. Binnen de VR Groningen werken de Groninger gemeenten samen op het gebied van brandweerzorg en rampenbestrijding (crisisbeheersing). De VR Groningen is zelf uitvoerende organisatie. Financieel belang Financieel belang: aansprakelijkheid indien de Veiligheidsregio Groningen niet aan haar verplichtingen kan voldoen. De geraamde gemeentelijke bijdrage aan de Veiligheidsregio bedraagt in 2020 € 1.917.823. Bij de begroting 2020 wordt op dit moment uitgegaan van de huidige verdeelsystematiek. De bijdragen aan de GHOR, crisisbeheersing en de gemeentelijke kolom worden bepaald aan de hand van het aantal inwoners. De bijdrage aan de brandweer wordt bepaald door de verdeelsleutel op basis van het aandeel voor brandweerzorg in het gemeentefonds. Financiële kengetallen Het begroot resultaat over 2020 bedraagt nul euro. Voornemens 2020 VRG focust zich de komende jaren op het professioneel verrichten van de kerntaken, brandweerzorg, geneeskundige hulpverlening, bevolkingszorg en crisisbeheersing en zal daarnaast, in afstemming met het bestuur, haar rol op andere terreinen verkennen, door samen met partners nieuwe taken te onderzoeken en/of tijdelijk op te pakken. De VGR kijkt zorgvuldig naar de aard

van het risico, de impact en de eventuele taak en rol van VRG. De rol van VRG kan per dossier verschillen, van een trekkende rol namens het bestuur tot een meer adviserende rol. Of en hoe een nieuwe taak onderdeel wordt van het structurele takenpakket van VRG, wordt aan het bestuur voorgelegd, zoals bijv. voor aardbevingen, buurtbrandweerzorg en omgevingswet het geval zal zijn. Daarbij is ook de mogelijkheid voor een (beperkt) lokaal pluspakket een optie voor gemeenten met specifieke wensen.

De ambitie van de VRG is gemeenten grip te bieden op veiligheid door zich te focussen op haar kerntaken en deze proactief en professioneel uit te voeren. Dit doen we in nauwe verbondenheid met de gemeenten en in samenwerking met onze partners. Kernwaarden als proactief, nauw verbonden met gemeenten, het centrum voor samenwerking en professioneel staan hierbij centraal.

Naam Publieke Gezondheid & Zorg (PG&Z) Vestigingsplaats Groningen Verbonden Partijen Alle Groninger gemeenten Bestuurlijk belang Binnen de PG&Z werken de Groninger gemeenten samen op het gebied van de publieke (jeugd)gezondheidszorg. De GGD is de uitvoerende organisatie en heeft de taak te zorgen voor de bescherming en bevordering van de gezondheid van de Groninger burgers. Het algemeen bestuur wordt gevormd door één collegelid per deelnemende gemeente Financieel belang De bijdrage aan de PG&Z is voor 2020 geraamd op € 676.000,-. Dit is inclusief de bijdrage voor uitvoering van de JGZ 0-4 jarigen. Financiële kengetallen Eigen vermogen 1-1 € 1.261.000,- / 31-12 € 1.146.000,- Vreemd vermogen 1-1 € 2.432.000,- / 31-12 € 2.105.000,- Voornemens 2020 De inhoudelijke ambitie van de GGD richt zich in 2020 op speerpunten als de preventieagenda, gezondheidsbevordering en de gezondheidsproblemen als gevolg van de gaswinning.

Naam Eems Dollard Regio (EDR) Vestigingsplaats Bad Nieuwe Schans Verbonden Partijen Grensoverschrijdend samenwerkingsverband in het noordelijk Nederlands-Duits grensgebied. Bestuurlijk belang Op allerlei terreinen contacten in de regio tussen mensen, overheden, ondernemingen en organisaties tot stand te brengen en te versterken. In de E.D.R.-raad is de gemeente Westerwolde vertegenwoordigd met 1 lid. Financieel belang De bijdrage van de gemeente Westerwolde wordt over het jaar 2020 geraamd op € 3.000,- .

Financiële kengetallen - Voornemens 2020 Grensoverschrijdende werkgelegenheidsprojecten.

Naam Volkskredietbank Noord-Groningen

Vestigingsplaats Appingedam

Verbonden Partijen Op zakelijke en sociaal verantwoorde wijze te voorzien in de behoefte aan volkskrediet en financiële hulpverlening.

Bestuurlijk belang In het Algemeen Bestuur zijn de deelnemende gemeenten vertegenwoordigd, elk met één lid

Financieel belang De bijdrage van de gemeente Westerwolde ter zake van deelneming in de Volkskredietbank voor 2020 wordt geraamd op € 145.000,-.

Financiële kengetallen Financiële kengetallen 2020: Eigen vermogen is 1-1 € 0 , eigen vermogen 31-12 is € 0 , vreemd vermogen 1-1 € 6.400.000,- , vreemd vermogen 31-12 € 6.350.000,- , het resultaat over 2020 is geraamd op € 0.

Voornemens 2020 Bij ons besluit van 16 april 2019, onder nr. 4b3, hebben wij besloten de gemeente Westerwolde als deelnemer uit de GR VKB te laten treden. Er dient nog te worden onderhandeld over de hoogte van de uittreedsom.

Naam Omgevingsdienst Groningen (ODG) Vestigingsplaats Veendam Verbonden Partijen Alle Groninger gemeenten en de provincie Bestuurlijk belang De Omgevingsdienst Groningen borgt dat de VTH-taken op het gebied van de fysieke leefomgeving kwalitatief op een hoogwaardig niveau worden uitgevoerd. Zij doet dit in opdracht van de gemeenten en de provincie. Financieel belang Over 2020 dient de gemeente € 490.640,- bij te dragen aan de ODG. Financiële kengetallen E.V. 630 miljoen, E.V. eind 2020 605 miljoen; V.V. 2.816 miljoen, V.V. eind 2020 2.832 miljoen. Voornemens 2020 Van de Omgevingsdienst Groningen worden alleen de basis- en milieutaken afgenomen. De Wabo-taken worden door de gemeente zelf uitgevoerd.

Naam Centrumregeling beschermd wonen Vestigingsplaats Groningen Verbonden Partijen Alle Groninger gemeenten Bestuurlijk belang Intergemeentelijke samenwerking rondom de taken vanuit de beleidsterreinen “inloop GGZ” “Beschermd Wonen” en “begeleiding maatschappelijke opvang & vrouwenopvang” Financieel belang Budget van het Rijk gaat rechtstreeks naar de centrumgemeente Groningen Financiële kengetallen De meerjarenraming van Beschermd wonen laat een geprognosticeerd overschot zien. In het bestuurlijk op overeenstemming gericht overleg is, gebaseerd op het solidariteitsbeginsel, afgesproken dit overschot terug te laten vloeien naar de deelnemende gemeenten. Voornemens 2020 De middelen worden benut om ons lokaal voor te bereiden op de uitvoering van Beschermd wonen en Opvang. Het overschot van 2020 lokaal ingezet voor de transformatie: “Van Beschermd Wonen naar wonen met begeleiding op maat”. In 2019 is er een subregionaal (Oost-Groningen) plan opgesteld voor de uitvoering van de decentralisatie Beschermd Wonen per 1 januari 2021.

100

Naam Publiek vervoer Groningen Drenthe) Vestigingsplaats Assen Verbonden Partijen Alle Groninger en Drentse gemeenten Bestuurlijk belang Is het bewerkstelligen van een kwalitatief goede en doelmatige uitvoering door de Bedrijfsvoeringsorganisatie van de uitvoerende taken in het kader van doorontwikkeling en contractmanagement van vervoer in het gebied van de deelnemers. Financieel belang De bijdrage van onze gemeente voor 2020 bedraagt € 26.000. Financiële kengetallen Eigen vermogen 1-1 € 0 miljoen, 31-12 € 4.2 miljoen Vreemd vermogen 1-1 € 0 miljoen, 31-12 € 0 miljoen Voornemens 2020 2020 zal in het teken staan van enerzijds going concern in de uitvoering en anderzijds het door ontwikkelen van het vervoerssysteem tot een meer integraal systeem waarbij openbaar vervoer en publike vervoer meer met elkaar verweven zullen zijn.

Naamloze/Besloten Vennootschappen Bij besluit van 25 juni 2013 is het BBV aangepast waar het de voorschriften betreft die voor de paragraaf verbonden partijen gelden. De paragraaf dient op grond van die aanpassing een overzicht te bevatten van alle verbonden partijen waaraan de provincie of gemeente deelneemt met de volgende informatie:

 De naam en vestigingsplaats;  Het openbaar belang dat op deze wijze wordt behartigd;  De geraamde veranderingen gedurende het begrotingsjaar in het belang dat de provincie of gemeente in de verbonden partij heeft;  Het eigen en het vreemd vermogen van de verbonden partij aan het begin en aan het einde van het begrotingsjaar;  Het geraamde resultaat van de verbonden partij in het begrotingsjaar.

Naam NV Bank Nederlandse gemeenten (BNG) Vestigingsplaats Den Haag Verbonden Partijen Nederlandse overheidsinstellingen waaronder alle Nederlandse gemeenten Bestuurlijk belang De NV BNG is de bank van en voor overheden en instellingen voor het maatschappelijke belang. Met gespecialiseerde financiële dienstverlening draagt de BNG bij aan zo laag mogelijke kosten van maatschappelijke voorzieningen voor de burger. Daarmee is de bank essentieel voor de publieke taak. De gemeente heeft geen zetel in het bestuur van de BNG. De gemeente heeft als aandeelhouder wel stemrecht in de algemene vergadering van aandeelhouders. Financieel belang De bank is een structuurvennootschap. De Staat is houder van de helft van de aandelen, de andere helft is in handen van gemeenten, provincies en een Waterschap. Onze gemeente bezit 29.055 aandelen met een nominale waarde van € 72.638. (€ 2,50 per aandeel). Geraamde dividend opbrengst over 2020 wordt geraamd op € 80.000. Financiële kengetallen Gegevens uit de jaarrekening 2018 BNG: Eigen vermogen 1-1 € 4.486 mln., 31-12 € 4.991 mln. Vreemd vermogen 1-1 € 135.041 mln, 31-12 € 132.518 mln. Voornemens 2020 onbekend

101

Naam CBL Vennootschap BV Vestigingsplaats ‘s – Hertogenbosch Verbonden Partijen Zes provincies en 110 gemeenten Bestuurlijk belang De functie van deze vennootschap was de verkopende aandeelhouders van energiebedrijf Essent te vertegenwoordigen als medebeheerder (naast RWE, Essent en Enexis) van het CBL Escrow Fonds en te fungeren als "doorgeefluik" voor betalingen in en uit het CBL Escrow Fonds.

Voor zover na beëindiging van alle CBL’s (CBL: Cross Border Leases) en de betaling uit het CBL Escrow Fonds van de daarmee corresponderende voortijdige beëindigingvergoedingen nog geld was overgebleven in het CBL Escrow Fonds, is het resterende bedrag in de verhouding 50%-50% verdeeld tussen RWE en verkopende aandeelhouders. Financieel belang Met de liquidatie van het CBL Escrow Fonds is alleen nog sprake van een risico en daarmee aansprakelijkheid voor de verkopende aandeelhouders ter hoogte van het bedrag dat als werkkapitaal wordt aangehouden in de vennootschap. Daarnaast is het risico en daarmee de aansprakelijkheid voor de verkopende aandeelhouders relatief gering en beperkt tot de hoogte van het nominale aandelenkapitaal van deze vennootschap (totaalbedrag € 20.000), art 2.81 BW. Financiële kengetallen Gegevens begroting 2020: Eigen vermogen 1-1 90.000,-, 31-12 € .0,-. Vreemd vermogen 1-1 € 0,-, 31-12 € 0,-. Het resultaat over 2020 is -/- € 0,-. Voornemens 2020 Eind juni 2016 is het CBL Escrow Fonds geliquideerd. Het restantbedrag is volledig uitgekeerd aan de aandeelhouders naar rato van het aandelenbelang in de vennootschap. Ondanks dat het CBL Escrow fonds in juni 2016 is geliquideerd, dient de vennootschap als gevolg van contractuele verplichtingen nog in stand gehouden te worden. Het bestuur van de vennootschap is in overleg met de andere contractuele partijen om na te gaan wanneer de contractuele verplichtingen voortijdig kunnen worden beëindigd en de vennootschap vervolgens kan worden ontbonden.

De verwachting is dat de vennootschap in 2019 of begin 2020 zal kunnen worden ontbonden en/of zal kunnen fuseren met één van de andere vennootschappen die bij de verkoop van Essent zijn opgericht.

102

Naam Enexis Holding NV (voorheen NV Essent) Vestigingsplaats ‘s – Hertogenbosch Verbonden Partijen Zes provincies en 110 gemeenten Bestuurlijk belang Als gevolg van de invoering van de Wet Onafhankelijk Netbeheer (WON) in Nederland diende Essent uiterlijk voor 1 januari 2011 gesplitst te worden in een Netwerk en een Productie- en Levering Bedrijf. Essent heeft eind 2007 een herstructurering doorgevoerd waarbij het economisch eigendom de gas- en elektriciteitsnetten binnen de Essent-groep zijn verkocht en overgedragen aan Enexis. De afsplitsing van het netwerkbedrijf vanuit Essent naar haar publieke aandeelhouders is geëffectueerd op 30 juni 2009 via een uitkering in natura. Essent heeft daarmee 100 procent van de aandelen in de Vennootschap Enexis Holding uitgekeerd aan de aandeelhouders naar rato van hun aandelenbezit. Financieel belang De gemeente bezit 222.642 aandelen met een nominale waarde van € 1,- per aandeel. Enexis is financieel gezond. Enexis heeft de Standard & Poor's (S&P) rating A+ (Stable outlook) en bij Moody's Aa3 (stable outlook). Het risico voor de aandeelhouders is gering omdat Enexis opereert in een gereguleerde(energie)markt, onder toezicht van de Energiekamer. Daarnaast is het risico gering in relatie tot de (intrinsieke) waarde van Enexis Holding NV. Wettelijk is minimaal 40 procent eigen vermogen vereist, Enexis heeft op dit moment meer dan 50 procent eigen vermogen. Gecombineerd met de achtergestelde status van de ‘Vordering op Enexis vennootschap’ die loopt tot september 2019, levert dit een laag risico op voor de aandeelhouders van Enexis Holding NV. Een aanvullend risico is het achterblijven van de geraamde dividendinkomsten. Het risico is echter gemitigeerd middels overeengekomen streefwaarde van € 100 miljoen voor het jaarlijkse dividend. Financiële kengetallen Laatst bekende gegevens 2020 Enexis ( Gebaseerd op halfjaarcijfers 2019): Eigen vermogen 01-01 € 4.021 mln. Vreemd vermogen 01-01 € 3.691 mln Voornemens 2020 Enexis beheert (via haar dochtervennootschap Enexis Netbeheer BV) het energienetwerk in Noord-, Oost- en Zuid-Nederland voor de aansluiting van ongeveer 2,7 miljoen huishoudens, bedrijven en overheden. De netbeheerderstaak is een publiek belang, wettelijk geregeld met o.a. toezicht vanuit de Autoriteit Consument en Markt.

De vennootschap heeft ten doel het realiseren van een duurzame energievoorziening door state of the art dienstverlening en netwerken en door regie te nemen in innovatieve oplossingen. Dit om de energietransitie te versnellen én excellent netbeheer uit te voeren.

103

Naam Vordering op Enexis BV Vestigingsplaats ‘s – Hertogenbosch Verbonden Partijen Zes provincies en 110 gemeenten Bestuurlijk belang Omdat Enexis BV over onvoldoende contante middelen beschikte om de koopprijs voor de gas- en elektriciteitsnetten te betalen is deze onverschuldigd gebleven en omgezet in een lening van Essent Nederland BV. De lening is overgedragen aan de verkopende aandeelhouders en ondergebracht in deze vennootschap. Financieel belang Aandelen Vordering op Enexis; De aandeelhouders lopen zeer beheerst geachte risico’s op Enexis voor de niet - tijdige betaling van rente en/of aflossing en, in het ergste geval, faillissement van Enexis en voor het bedrag dat als werkkapitaal wordt aangehouden in de vennootschap. Daarnaast is het risico en daarmee de aansprakelijkheid voor de aandeelhouders relatief gering en beperkt tot de hoogte van het nominale aandelenkapitaal van deze vennootschap (totaalbedrag € 20.000), art 2.:81 BW. Financiële kengetallen Gegevens begroting 2020: Eigen vermogen 1-1 € 0 31-12 € 0. Vreemd vermogen 1-1 € 0 mln, 31-12 € 0 mln. Het financieel resultaat over 2020 na belasting € 0. Voornemens 2020 Op het moment resteert alleen nog de lening van de 4e trance. De 4e trance mag niet vervroegd worden afgelost. De vennootschap zal eind 2019/begin 2020 kunnen worden ontbonden na de aflossing van de 4e Tranche op 30 september 2019.

De vennootschap zal bij ontbinding een negatief Eigen Vermogen hebben. In de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 5 april 2018 is besloten een eventueel tekort in het Eigen Vermogen tijdelijk middels een rekening-courant aan te vullen vanuit de andere vennootschappen en dit te verrekenen met een winstuitkering uit deze betreffende vennootschap(pen).

104

Naam Verkoop Vennootschap BV Vestigingsplaats ‘s – Hertogenbosch Verbonden Partijen Zes provincies en 110 gemeenten Bestuurlijk belang In het kader van de verkoop in 2009 van Essent aan RWE hebben de Verkopende Aandeelhouders een aantal garanties en vrijwaringen gegeven aan RWE. Het merendeel van deze garanties en vrijwaringen is door de Verkopende Aandeelhouders overgedragen aan Verkoop Vennootschap.

Ter verzekering van de betaling van eventuele schadeclaims heeft RWE bedongen dat een deel van de verkoopopbrengst door de verkopende aandeelhouders gedurende een bepaalde tijd in het General Escrow Fonds werd aangehouden. Financieel belang Met de liquidatie van het General Escrow Fonds is alleen nog sprake van een risico en daarmee aansprakelijkheid voor de verkopende aandeelhouders ter hoogte van het bedrag dat als werkkapitaal wordt aangehouden in de vennootschap. Het financiële risico is na de liquidatie van het General Escrow Fonds relatief gering en beperkt tot de hoogte van het nominale aandelenkapitaal van deze vennootschap (totaalbedrag € 20.000), art 2.:81 BW. Financiële kengetallen Gegevens begroting 2020: Eigen vermogen 1-1 € 0, 31-12 € 0,- . Vreemd vermogen 1-1 € 0,-, 31-12 € 0,-. Resultaat over 2020 na belastingen van € 50.000,- . Voornemens 2020 Eind juni 2016 is het General Escrow Fonds geliquideerd. Het restantbedrag is volledig uitgekeerd aan de aandeelhouders naar rato van het aandelenbelang in de vennootschap.

Ondanks dat het General Escrow fonds in juni 2016 is geliquideerd, dient de vennootschap als gevolg van contractuele verplichtingen nog in stand gehouden te worden. Het bestuur van de vennootschap is in overleg met de andere contractuele partijen om na te gaan wanneer de contractuele verplichtingen voortijdig kunnen worden beëindigd en de vennootschap vervolgens kan worden geliquideerd. De verwachting is dat de vennootschap in 2019 of begin 2020 zal kunnen worden ontbonden en/of zal kunnen fuseren met één van de andere vennootschappen die bij de verkoop van Essent zijn opgericht.

105

Naam CSV Amsterdam BV (voorheen Claim Staat Vennootschap BV) Vestigingsplaats ‘s – Hertogenbosch Verbonden Partijen Zes provincies en 110 gemeenten Bestuurlijk belang Op 9 mei 2014 is de naam van Claim Staat Vennootschap B.V. gewijzigd in CSV Amsterdam B.V. De statuten zijn gewijzigd zodat de nieuwe organisatie nu drie doelstellingen vervult: a. namens de verkopende aandeelhouders van Essent een eventuele schadeclaimprocedure voeren tegen de Staat als gevolg van de WON; b. namens de verkopende aandeelhouders van Attero eventuele garantieclaim procedures voeren tegen RECYCLECO BV (hierna Waterland); c. het geven van instructies aan de escrow-agent wat betreft het beheer van het bedrag dat op de escrow-rekening n.a.v. de verkoop van Attero is gestort. Financieel belang Het financiële risico is beperkt tot eventuele claims van Waterland als gevolg van garanties en vrijwaringen die door de verkopende aandeelhouders zijn afgegeven en tot het maximale bedrag van € 8.035.783,-. Die nog resteert op de escrow-rekening en voor het bedrag dat als werkkapitaal wordt aangehouden in de vennootschap. Daarnaast is het risico en daarmee de aansprakelijkheid voor de aandeelhouders relatief gering en beperkt tot de hoogte van het nominale aandelenkapitaal van deze vennootschap (totaalbedrag € 20.000), art 2.:81 BW. Financiële kengetallen Gegevens begroting 2020: Eigen vermogen 1-1 € 530.000,-, 31-12 € 0,- . Vreemd vermogen 1-1 € 0, 31-12 € 0. Het financieel resultaat 2020 na belasting is -/- € 150.000,-. Voornemens 2020 De looptijd van deze vennootschap is afhankelijk van de periode dat claims worden afgewikkeld. Eventuele claims kunnen door Waterland tot 5 jaar na completion (mei 2019) worden ingediend. Na afwikkeling van deze eventuele claims van Waterland zal de escrow-rekening kunnen worden opgeheven en het restant op deze rekening kunnen worden uitgekeerd aan de aandeelhouders naar rato van het aandelenbelang.

Naar verwachting zal de vennootschap eind 2019 / begin 2020 kunnen worden geliquideerd. Echter is er een dispuut tussen de vennootschap en Waterland/Attero over een belastingteruggave over het boekjaar 2011. De vennootschap is van mening dat zij recht heeft op doorbetaling van de belastingteruggave en Waterland/Attero is van mening dat de teruggave verrekend moet worden met de belasting die vervolgens later weer wordt geheven. Echter heeft deze belastingheffing betrekking op een jaar na verkoopdatum.

106

Naam Publiek Belang Elektriciteitsproductie BV Vestigingsplaats ‘s – Hertogenbosch Verbonden Partijen Zes provincies en 110 gemeenten Bestuurlijk belang Onderdeel van Essent in 2009 bij de verkoop aan RWE, was het 50 procent aandeel in N.V. Elektriciteits Productiemaatschappij Zuid-Nederland (EPZ), o.a. eigenaar van de kerncentrale in Borssele.

Het bedrijf Delta N.V. (destijds 50 procent aandeelhouder, nu 70 procent aandeelhouder) heeft de verkoop van dit bedrijfsonderdeel van Essent aan RWE in 2009 bij de rechter aangevochten. Als consequentie op deze gerechtelijke procedure is in 2009 het 50 procent belang van Essent in EPZ tijdelijk ondergebracht bij Publiek Belang Elektriciteitsproductie B.V. (PBE).

In 2010 is op gezamenlijk initiatief van de aandeelhouders van PBE en de provincie Zeeland als belangrijkste aandeelhouder van Delta N.V. een bemiddelingstraject gestart om het geschil tussen partijen op te lossen. In 2011 is dit bemiddelingstraject succesvol afgerond. Op 30 september 2011 is, twee jaar na de verkoop van de aandelen Essent, het 50 procent belang in EPZ alsnog geleverd aan RWE.

PBE blijft bestaan met een beperkt takenpakket. PBE zal de zaken afwikkelen die uit de verkoop voortkomen. Daarnaast is PBE verplichtingen aangegaan in het kader van het Convenant Borging Publiek Belang Kerncentrale Borssele uit 2009. Hiermee is een termijn van acht jaar na verkoop gemoeid. Financieel belang Conform de koopovereenkomst kon RWE tot uiterlijk 30 september 2015 potentiële claims indienen ten laste van het General Escrow Fonds (zie Verkoop Vennootschap B.V.). RWE had op 30 september 2015 geen potentiële claims ingediend m.b.t. verkoop van het 50 procent belang in EPZ. Het General Escrow Fonds is in juli 2016 geliquideerd en uitgekeerd aan de aandeelhouders.

Met de liquidatie van het General Escrow Fonds is alleen nog sprake van een risico en daarmee aansprakelijkheid voor de verkopende aandeelhouders ter hoogte van het bedrag dat als werkkapitaal wordt aangehouden in de vennootschap. Het risico en daarmee de aansprakelijkheid voor de aandeelhouders beperkt tot de hoogte van het nominale aandelenkapitaal van deze vennootschap (totaalbedrag € 1.496.822) (art 2.:81 BW). Financiële kengetallen Gegevens begroting 2020: Eigen vermogen 1-1 € 1,6 mln., 31-12 € 1,6 mln. Vreemd vermogen 1-1 € .0,-, 31-12 € 0. Het financieel resultaat 2020 na belasting is € 0. Voornemens 2020 Ondanks dat het General Escrow fonds in juni 2016 is geliquideerd, dient de vennootschap als gevolg van contractuele verplichtingen nog in stand gehouden te worden. Het bestuur van de vennootschap is in overleg met de andere contractuele partijen om na te gaan wanneer de contractuele verplichtingen voortijdig kunnen worden beëindigd en de vennootschap vervolgens kan worden ontbonden.

De verwachting is dat de vennootschap in 2019 of begin 2020 zal kunnen worden ontbonden en/of zal kunnen fuseren met één van de andere vennootschappen die bij de verkoop van Essent zijn opgericht. In de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 11 april 2019 heeft het

107

bestuur van de vennootschap hiervoor een voorstel besluit aan de aandeelhouders voorgelegd.

Naam N.V. Waterbedrijf Groningen Vestigingsplaats Groningen Verbonden Partijen Alle 20 Groninger gemeenten, de gemeente Tynaarlo gedeeltelijk en de provincie Groningen Bestuurlijk belang Zorg voor duurzame beschikbaarheid van schoon drinkwater tegen een maatschappelijk verantwoord en een zo laag mogelijk kostendekkend tarief. Financieel belang Onze gemeente bezit 11 aandelen met een nominale waarde van € 5.500. (€ 500 per aandeel). Er wordt geen dividend uitgekeerd. Voornemens 2020 Waterbedrijf Groningen richt zich op een duurzame winning, zuivering en distributie van schoon, veilig en smaakvol water.

Naam Schier B.V. Vestigingsplaats Wedde Verbonden Partijen De gemeente Westerwolde Bestuurlijk belang De gemeente Westerwolde is 100 procent aandeelhouder. Het bestuur wordt gevormd door de gemeente Westerwolde, die één wethouder gemachtigd heeft. Financieel belang Onze gemeente bezit alle 18.001 aandelen à € 1,- per aandeel. Financiële kengetallen Eigen vermogen: € 18.001,- aandeelwaarde, geen vreemd vermogen, dividend wordt uitgekeerd in het geval van een positief eindresultaat, verwacht financieel eindresultaat: € 0,00 Voornemens 2020 continuering dienstverlening

Naam Grid N.V. Vestigingsplaats Scheemda Verbonden Partijen De aandeelhouders zijn de gemeenschappelijke regeling de Kompanjie, Oldambt en Westerwolde. Bestuurlijk belang Het bestuur van de NV is opgedragen aan een directie onder toezicht van de raad van commissarissen bestaande uit drie leden Financieel belang Onze gemeente bezit 20 procent van de aandelen (€ 9.000,-) van € 1,- nominaal. Financiële kengetallen Onze bijdrage aan GRID voor het jaar 2020 bedraagt € 796.000. Voornemens 2020

Stichtingen en verenigingen Stichtingen en vereniging zijn ook vormen van privaatrechtelijke deelnemingen. In een aantal verenigingen en stichtingen heeft de gemeente bestuursdeelname en ook een financiële verbondenheid.

Te weten in de:

 Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG)  Vereniging Groningse gemeenten (VGG)

Daarnaast zijn er ook een aantal stichtingen, waarin de gemeente deelneemt.

 Stichting Centrum voor de kunsten Zuid Groningen  Stichting Bedrijvenpark Zuid-Groningen  Stichting Openbaar Onderwijs Oost Groningen.

108

Naam Bedrijvenpark Zuid-Groningen Vestigingsplaats Sellingen Verbonden Partijen Gemeente Stadskanaal en Gemeente Westerwolde Bestuurlijk belang Ontwikkelen werkgelegenheid door middel van exploitatie bedrijventerrein Financieel belang Exploitatie fase 1 is met winst afgerond. Financiële kengetallen - Voornemens 2020 De stichting wordt "slapende" gehouden.

Naam Agenda voor de Veenkoloniën Vestigingsplaats Stadskanaal Verbonden Partijen Gemeenten Veendam, Pekela, Stadskanaal, Westerwolde, Borger-Odoorn, Aa en Hunze en Emmen, de waterschappen Hunze en Aa’s en Velt en Vecht en de provincies Groningen en Drenthe Bestuurlijk belang Het verbeteren van de sociaal-economische ontwikkeling van de Veenkoloniën. Financieel belang De bijdrage in de kosten van het projectbureau en de proceskosten voor 2020 bedroeg € 7.200. Financiële kengetallen - Voornemens 2020

109

110

Grondbeleid

Algemeen De nota grondbeleid, die in 2019 is vastgesteld, biedt een kader voor de (grond) positie die gemeente actief of passief wil gaan innemen om haar doelstelling van leefbare, vitale en duurzame omgeving te kunnen bewerkstelligen.

Met de vaststelling van de omgevingsvisie zal worden gekeken of de nota grondbeleid tussentijds een aanvulling behoeft/moet worden geactualiseerd.

Beleidsharmonisatie Voor de verdere uitvoering van de genoemde kadernota, wordt gewerkt met/aan uniforme prijzen voor uitgifte en huur. De daaraan verbonden overeenkomsten zullen eveneens uniform zijn. Bestaande huur- en bruikleenovereenkomsten zullen zo mogelijk worden geharmoniseerd.

Financiële positie Er is geen sprake van actieve grondexploitaties. De bedrijfs- en bouwkavels zijn na afwaardering opgenomen in het complex Overige Gronden. Zie ook “bestemmingsreserve”.

Tussentijdse winstneming Gelet op de huidige situatie met betrekking tot de grondexploitatie (er is geen activiteit) is van winstneming geen sprake.

Bestemmingsreserve grondzaken De bestemmingsreserve grondzaken is ingesteld om negatieve exploitatieresultaten en risico’s zoals waardevermindering van gronden op te vangen. Daarnaast is het de bedoeling de reserve aan te wenden voor het adequaat inspelen op ontwikkelingen op het gebied van de ruimtelijke ordening.

Het saldo van de bestemmingsreserve grondzaken bedroeg per 1 januari 2019 € 100.000,- . Uit deze reserve is een bedrag van € 50.000,- onttrokken vanwege het afvoeren en verwerken van verontreinigde bermgrond, waarna per 31 december 2019 een saldo resteert van € 50.000,- .

De stand van de reserve Grondzaken bedraagt per 1 januari 2020 € 50.000,- Toevoeging 2020 € 0,- rente 2020 € 0,- Geprognosticeerde stand per 31 december 2020 € 50.000,-

Voorraad gronden Kavels Sellingen Dorp De kavels van het bedrijventerrein “Sellingen Dorp”, waar een combinatie van wonen en werken tot de mogelijkheden behoort, zijn momenteel te koop. Aan het einde van 2020 bedraagt de waarde van het complex (13.960 m2) na aftrek van de voorziening (€ 160.000,-) € 42.000,- (circa € 3,- p/m²).

Kavels Ter Apelkanaal Onderdeel van het complex Overige gronden zijn een tweetal percelen grond in Ter Apelkanaal die voor de realisering van de tweede fase van het Bedrijventerrein Zuid Groningen zijn gereserveerd.

De kosten van aankoop en de bijkomende kosten (rentelasten, waterschapslasten, kosten planontwikkeling, kosten bestemmingsplan enzovoort.) bedragen in de opgenomen voorziening per 31 december 2020 € 1.772.441,-. De waarde van deze gronden, gerekend naar de verkoopprijs van landbouwgrond is € 846.000,- (281.952 m² á € 3,-).

111

Blijham- grond Blouw –Schoollaan De realisatie van het appartementencomplex is inmiddels afgerond. In de exploitatie is de bouw van twee woningen onder een kap opgenomen. Na realisatie door de aannemer kan de grondexploitatie kostenneutraal worden afgerond. Geraamde opbrengst € 74.000,- (d.m.v A-B-C levering).

Perceel Raadhuisstraat ‘voormalige gymzaal’ te Blijham Er worden twee bouwkavels te koop aangeboden voor een vrijstaande woning. Per kavel vragen we € 65.000, excl BTW.

Overige (mogelijk) te ontwikkelen en te verkopen gronden Naast bovenvermelde percelen bezit de gemeente nog een aantal gronden die in ontwikkeling genomen kunnen worden:

Percelen aan de Schoollaan in Blijham Op de locatie van de voormalige palletfabriek kunnen vijf woningen op gerealiseerd worden. Drie op particuliere gronden, twee op gemeentegrond. Verwacht wordt dat in de loop van dit jaar alle kavels zijn uitgegeven.

Overige kavels en gronden De gemeente bezit een aantal percelen grond verspreid over de gemeente. Er zal een heroverweging plaatsvinden over wat met deze percelen grond gedaan moet worden.

112

Bijlagen

1. Staat van reserves en voorzieningen

2. Liquiditeitsplanning

3. Recapitulatie programma's - taakvelden

4. Lasten en baten per programma per taakveld

5. Incidentele lasten en baten

6. Structurele toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves

7. EMU-saldo en geprognotiseerde balans

8. Beleidsindicatoren

9. Ombuigingen 2020 - 2023

10. Mip projecten 2020 – 2023

11. Raadsbesluit

12. Afkortingenlijst

113

114

Staat van reserves en voorzieningen

115

S T A A T V A N D E R E S E R V E S E N V O O R Z I E N I N G E N S T A A T D 2020

NAAM RESERVE / VOORZIENING Plafond Saldo per Vermeer- Vermin-Overboeking Afroming Saldo per reserve 1 januari deringen deringentussen reserves/ 31 december voorz.

Rubriek A, Algemene reserves 1 Algemene reserve 7.224.805 775.404 736.000 0 7.264.209 Subtotaal rubriek A 7.224.805 775.404 736.000 0 7.264.209

Rubriek B, Bestemmings reserves 1 B.R. recreatie en toerisme 21.922 0 0 0 21.922 2 B.R. automatisering/informatisering 300.000 25.224 0 0 0 25.224 3 B.R. fiscaal 300.000 298.610 0 0 0 298.610 4 B.R. Grondzaken 100.000 0 0 0 100.000 5 B.R. COA gelden 301.772 0 0 0 301.772 6 B.R. egalisatie riolering 46.783 0 0 0 46.783 7 B.R. beheer openbare ruimte 4.923.860 0 0 0 4.923.860 8 B.R. aangegane verplichtingen 6.285 0 0 0 6.285 9 B.R. duurzaamheid 197.844 0 5.000 0 192.844 10 B.R. leerlingafhankelijk OBS 94.051 39.724 12.144 0 121.631 11 B.R. personeel OBS 1.214.074 369.282 112.274 0 1.471.082 12 B.R. zorgfonds basisonderwijs 53.505 0 12.410 0 41.095 13 B.R. gebouwafhankelijk OBS 271.060 18.385 8.187 0 281.258 14 B.R. MFA Vlagtwedde 107.771 17.292 0 0 125.063 15 B.R. MFA Sellingen 18.466 0 2.876 0 15.590 16 B.R. GOA 74.154 0 0 0 74.154 17 B.R. OHBA 109.895 0 0 0 109.895 18 B.R. wegen 125.804 0 0 0 125.804 19 B.R. Sandjers park 9.529 0 0 0 9.529 20 B.R. Beschermd wonen 1.065.988 0 0 0 1.065.988 21 B.R. omgevingswet 1.000.000 698.253 0 0 0 698.253 22 B.R. onderwijshuisvesting 4.390.427 50.000 8.000 0 4.432.427 23 B.R. sociaal domein 352.993 0 50.000 0 302.993 24 B.R. woonvisie 1.301.223 0 0 0 1.301.223 25 B.R. groot onderhoud gebouwen 1.267.605 0 0 0 1.267.605 Subtotaal rubriek B 17.077.098 494.683 210.891 0 0 17.360.890

116

Rubriek C, Voorzieningen 1 VZ pensioenen wethouders 1.580.321 32.192 0 0 1.612.513 2 VZ groot onderhoud gemeentelijke objecten 0 47.511 0 0 47.511 3 VZ groot onderhoud gebouwen vesting Bourt. 38.040 0 0 0 38.040 4 VZ groot onderhoud rioleringen 1.379.282 535.373 0 0 1.914.655 5 VZ vervanging rioleringen 0 0 0 0 0 6 VZ wachtgeldverplichting vm. collegeleden 419.629 0 0 0 419.629 7 VZ pensioenverplichting vm. wethouders 493.933 0 0 0 493.933 8 VZ verplichtingen vm. personeel 0 0 0 0 0 9 VZ eg. onderhoud buitenkant basisscholen 0 0 0 0 0 10 VZ eg. onderhoud gemeentelijke gebouwen 0 0 0 0 0 11 VZ egalisatie afvalstoffenheffing 0 0 0 0 0 12 VZ egalisatie tarieven riolering 1.390.222 0 0 0 1.390.222 13 VZ Dubieuze debiteuren 1.675.275 0 0 0 1.675.275 14 VZ achtergestelde lening Emslandermeer 1.830.075 0 0 0 1.830.075 15 VZ materiële vaste activa 1.947.560 0 0 0 1.947.560 16 VZ voorraden 160.000 0 0 0 160.000 Subtotaal rubriek C 10.914.337 615.076 0 0 0 11.529.413

Rubriek D, Gebonden (bestemmings-)reserves 1 Geb. bestemmingsreserves (diversen) 8.077.428 0 294.723 7.782.705 Subtotaal rubriek D 8.077.428 0 294.723 7.782.705

Totaal rubriek A,B,C en D 43.293.668 1.885.163 1.241.614 0 0 43.937.217

117

118

Liquiditeitsplanning

119

OVERZICHT LIQUIDITEITSPLANNING 2020

JAN FEB MRT APRIL MEI JUNI JULI AUG SEP OKT NOV DEC BEGIN SALDI * 549.176 2.330.676 98.356 494.651 543.611 1.690.166 717.806 6.381.486 6.546.221 8.605.001 6.563.781 7.824.951

ONTVANGSTEN - belastingen 600.000 200.000 1.700.000 1.500.000 1.800.000 1.600.000 700.000 800.000 900.000 200.000 1.400.000 600.000 - rijksuitkeringen Samenleving 1.600.000 600.000 900.000 600.000 1.000.000 622.440 622.440 622.440 622.440 622.440 622.440 622.440 - DUO 800.000 500.000 583.300 800.000 583.300 583.300 700.000 392.440 392.440 392.440 392.440 392.440 - Alg. uitkering 4.100.000 4.200.000 4.200.000 5.200.000 4.100.000 4.200.000 6.300.000 4.300.000 6.500.000 4.400.000 4.400.000 2.200.000 - overige ontvangsten 1.000.000 500.000 1.000.000 1.100.000 700.000 1.300.000 2.100.000 500.000 400.000 700.000 1.500.000 2.200.000 - wmo 51.500 51.500 51.500 51.500 51.500 51.500 51.500 51.500 51.500 51.500 51.500 51.500 8.151.500 6.051.500 8.434.800 9.251.500 8.234.800 8.357.240 10.473.940 6.666.380 8.866.380 6.366.380 8.366.380 6.066.380

UITGAVEN - investeringen 1.232.545 1.232.545 1.232.545 1.232.545 1.232.545 1.232.545 1.232.545 1.232.545 1.232.545 1.232.545 1.232.545 1.232.545 - crediteuren betalingen 4.300.000 5.400.000 4.900.000 6.900.000 4.000.000 5.200.000 5.800.000 4.000.000 3.600.000 5.800.000 5.000.000 5.500.000 - salarissen - personeel 675.000 675.000 675.000 675.000 675.000 675.000 675.000 675.000 675.000 675.000 675.000 675.000 - salarissen - onderwijs 195.000 195.000 195.000 195.000 195.000 195.000 195.000 195.000 195.000 195.000 195.000 195.000 - afdr. belastingdienst 1.200.000 531.320 511.180 554.725 581.120 437.600 437.600 437.600 437.600 437.600 437.600 437.600 - subsidies 2.300.000 1.200.000 1.300.000 600.000 1.200.000 2.200.000 1.000.000 800.000 1.600.000 1.000.000 500.000 1.000.000 - Uitkeringen WMO 200.000 300.000 300.000 300.000 300.000 300.000 300.000 300.000 300.000 300.000 300.000 300.000 8.870.000 8.301.320 7.881.180 9.224.725 6.951.120 9.007.600 8.407.600 6.407.600 6.807.600 8.407.600 7.107.600 9.340.145

FINANCIEEL - rente afl. betalingen -157.325 -138.580 -568.000 -94.045 -63.195 -62.065 - rente ontvangst 17.500 22.185 1.455 246.000 65.585 352.725

- kasgeldleningen 2.500.000 - Compensatiefonds 3.597.340

2.500.000 17.500 -157.325 22.185 -137.125 -322.000 3.597.340 -94.045 2.390 290.660 EIND SALDI 2.330.676 98.356 494.651 543.611 1.690.166 717.806 6.381.486 6.546.221 8.605.001 6.563.781 7.824.951 4.841.846

120

121

122

Overzicht recapitulatie programma/taakvelden

123

Begrotingsjaar 2020

Nr Programma Lasten Baten Taakveld Lasten Baten Activiteiten Lasten Baten

1 Veiligheid 2.454.383 103.042 1.1 Crisisbeheersing en brandweer 2.022.907 39.500 Brandweer, VRG 1.867.610 Rampenbestrijding 128.138 Brandweergarage Ter Apel 27.159 39.500

1.2 Openbare orde en veiligheid 431.476 63.542 Veiligheidsmaatregelen 165.016 APV en bijz. wetten 155.850 15.000 Opvangcentrum/Huis van bewaring 77.925 Politiebureau Ter Apel 32.685 48.542

2 Openbaar gebied 6.204.069 39.949 2.1 Verkeer en Vervoer 3.265.547 22.669 Verhardingen, algemeen Groot onderhoud wegen 1.012.913 Klein onderhoud wegen 444.399 Verhardingen, asfalt 25.975 Verhardingen, klinkerwegen- en betonwegen 145.345 Verhardingen, zandwegen- en puinwegen 45.870 Verhardingen, rijwielpaden 29.954 Inritten 44.954 15.000 Bruggen 608.375 2.719 Openbare verlichting 426.968 4.250 Gladheidsbestrijding 162.761 Openbaar vervoer en verkeersveiligheid 227.900 700 Bebording 59.213 Straatmeubilair 30.920

5.7 Openbaar groen en (openlucht)recreatie 2.938.522 17.280 Openbaar groen 2.432.909 17.280 Bermen en sloten 505.612

3 Bedrijvigheid en 3.2 Fysieke bedrijfsinfrastructuur Economie en handel duurzaamheid 615.734 32.850

3.3 Bedrijfsloket en bedrijfsregelingen 75.995 32.850 Weekmarkt Ter Apel 45.196 19.000 Weekmarkt Vlagtwedde 30.799 13.850

3.4 Economische promotie 539.739 Economische promotie 195.069 Beleid recreatie en toerisme Marketing en promotie recreatie en toerisme 257.038 Cittaslow 87.633

124

Nr Programma Lasten Baten Taakveld Lasten Baten Activiteiten Lasten Baten

4 Onderwijs 9.058.454 6.717.664 4.1 Openbaar basisonderwijs 5.638.299 5.788.710 Openbaar basisonderwijs, ABB 152.152 55.500 Openbaar basisonderwijs, personeel 4.952.999 5.158.153 Willem Lodewijckschool, Bourtange 58.716 62.066 Basisschool Interschool 108.453 115.052 Plaggenborg, Jipsinghuizen 55.584 65.795 Op d'Esch, Sellingen 39.416 41.965 De Vlinder, Ter Apel 149.331 172.061 De Klimop, Ter Apelkanaal 72.021 67.200 De Clockeslach, Vlagtwedde 49.627 50.918

4.2 Onderwijshuisvesting 1.302.600 199.200 Huisvesting openbaar onderwijs 391.044 78.880 Huisvesting bijzonder onderwijs 285.072 75.421 Huisvesting RSG Ter Apel 369.398 Huisvesting Dollard College Bellingwolde 20.676 Huisvesting VO asielonderwijs Westermarke 29.737 22.795 Gymnastieklokalen algemeen 5.483 Gymnastieklokaal Wedde 39.565 500 Gymnastieklokaal De Vlinder 40.219 2.000 Gymnastieklokaal Kapelweg 25.045 1.750 Gymnastieklokaal Sellingen 59.582 16.104 Gymnastieklokaal Bourtange 20.163 1.000 Gymnastieklokaal Ter Apelkanaal 16.615 750

4.3 Onderwijsbeleid en leerlingzaken 2.117.555 729.754 Bijzonder basisonderwijs, algemeen 85.000 Lokaal onderwijsbeleid 156.129 34.000 Voortgezet onderwijs asielzoekers 15.585 Onderwijsondersteuning 114.290 Onderwijsachterstandenbeleid 644.081 641.496 Logopedie 237.158 Leerlingenvervoer 597.598 5.966 Volwasseneneducatie Leerplicht 72.133 Expl. Peuterspeelzaal de Plaggenborg 1.980 Expl. Peuterspeelzaal Bourtange (Dikkertje Dap) 26.614 Expl. Kindercentrum Ter Apel (Speeldoos) 113.337 42.711 Expl. Peuterspeelzaal TAK (Takjes) 3.839 Expl. Peuterspeelzaal Hanetangerweg (Nijntjes) 1.809 Expl. Peuterspeelzaal Bellingwedde 48.003 5.580

5 Sport, cultuur en recreatie 4.135.243 471.148 2.3 Recreatieve havens 82.269 2.980 Vaarrecreatie 82.269 2.980

125

Nr Programma Lasten Baten Taakveld Lasten Baten Activiteiten Lasten Baten

2.4 Economische havens en waterwegen 99.784 Vaarwegen 99.784

5.1 Sportbeleid en activering 430.931 12.500 Sportstimulering 430.931 12.500

5.2 Sportaccommodaties 1.399.147 190.039 Zwembad Ter Apel 256.376 50.250 Zwembad Sellingen 220.208 47.500 Sporthal Ter Apel 240.501 35.500 Sportzaal Vlagtwedde 111.891 5.000 Sporthal de Meet 90.432 22.792 Sportcomplex Blijham 49.902 9.000 Sportterreinen Bellingwedde 85.165 4.182 Sportterrein Vlagtwedde 84.496 3.310 Sportterrein Sellingen 41.237 2.423 Sportterrein 't Heem 182.734 5.743 Sportterrein Jipsingbourtange 6.567 Tennisbanen 26.426 3.731 IJsbanen 3.214 608

5.3 Cultuurpresentatie, cultuurproductie en Subsidies muziekscholen cultuurparticipatie 468.919 13.846 334.094 Subsidies cultuur 134.825 13.846

5.4 Musea 341.138 139.907 Streekmuseum De OudeWolden 336.657 139.907 Kamp De Beetse 4.481

5.5 Cultureel erfgoed 381.092 14.294 Subsidies cultureel erfgoed 99.121 Molens 33.664 Huis te Wedde 11.064 1 Oude Stelmakerij Sellingen 10.511 300 Vesting Bourtange 226.732 13.993

5.6 Media 763.126 96.583 Subsidies bibliotheken 667.843 29.927 Hesse bibliotheek 37.511 50.666 Bibliotheek de Meet 20.719 5.314 Bibliotheek de Koningsspil 37.053 10.676

5.7 Openbaar groen en (openlucht)recreatie 168.837 1.000 Dr. Mansholtsportpark 10.341 1.000 Speeltuinen en speelweiden 91.105 Monumentenzorg algemeen 36.207 Hertenkamp Vriescheloo 31.184

126

Nr Programma Lasten Baten Taakveld Lasten Baten Activiteiten Lasten Baten

6 Sociaal domein 42.475.092 8.896.584 6.1 Samenkracht en burgerparticipatie 3.976.867 166.866 Jeugdbeleid 764.314 Ouderenbeleid 421.570 7.207 Algemeen maatschappelijk werk 478.186 Buurtwerk 138.350 Kinder en peuteropvang 608.607 63.863 Welzijnsactiviteiten 431.310 Bureau Slachtofferhulp 5.195 Huisvesting Steunstee's 29.796 1.457 Vluchtelingen en statushouders 204.393 42.660 Algemene voorzieningen (WMO), incl. eigen bijdr. 564.052 Buurthuis Wedde 34.172 9.000 Buurthuis Vriescheloo 12.636 Buurthuis Rhederbrug 31.813 9.000 Buurthuis Veelerveen 36.033 9.450 Buurthuis de Meet 74.327 19.064 Jeugdgebouw Blijham 9.388 Jeugdgebouw Wedde 12.440 Jeugdgebouw Bourtange 8.503 Jeugdgebouw Sellingen 25.915 1.880 Jeugdgebouw Ter Apel (De Pitt) 27.716 Jeugdgebouw Ter Apel (Hebe) 38.473 1.750 Jeugdgebouw Vlagtwedde 19.678 1.535

6.2 Wijkteams 1.336.109 Eerstelijnsloket (WMO) 665.950 Eerstelijnsloket (Jeugd) 583.978 Centra voor Jeugd en Gezin 86.181

6.3 Inkomensregelingen 9.804.862 7.916.350 Algemene bijstand 7.120.045 7.701.500 Uitvoering IOAW/IOAZ 787.562 Uitvoering Bijstand zelfstandigen 300.192 193.350 Bijzondere bijstand en armoedebeleid 1.412.929 21.500 Kwijtscheldingen 87.000 Fraudebestrijding 97.133

6.4 Begeleide participatie 9.952.437 Sociale werkvoorziening 9.952.437

6.5 Arbeidsparticipatie 1.510.454 164.568 Werkdeel WWB 1.419.426 92.068 Inburgering nieuwkomers TDC 91.028 72.500

127

Nr Programma Lasten Baten Taakveld Lasten Baten Activiteiten Lasten Baten

6.6 Maatwerkvoorzieningen (WMO) 906.240 5.000 Maatwerkvoorzieningen materieel (WMO) 906.240 5.000

6.71 Maatwerkdienstverlening 18+ 7.065.642 310.000 Maatwerkvoorzieningen immaterieel (WMO) 5.810.850 PGB immaterieel (WMO) 655.980 10.000 Eigen bijdragen immateriële voorzieningen (WMO) 194.813 300.000 Schuldhulpverlening 404.000

6.72 Maatwerkdienstverlening 18- 800.000 PGB immaterieel (Jeugd) 800.000

6.81 Geëscaleerde zorg 18+ 149.022 281.300 Opvang en beschermd wonen (WMO) 149.022 281.300

6.82 Geëscaleerde zorg 18- 6.973.460 52.500 Transitiearrangement nieuwe taken (Jeugd) 6.973.460 52.500

7 Milieu en gezondheid 7.424.751 6.838.453 7.1 Volksgezondheid 985.514 9.830 Gezondheid 985.514 9.830

7.2 Riolering 2.705.452 3.722.186 Riolering Vlagtwedde Riolering Bellingwedde Riolering 2.705.452 3.722.186

7.3 Afval 2.371.735 3.036.427 Afval: halen Bellingwedde Afval: brengen Bellingwedde Afval: verwerking Bellingwedde Afval: indirect Bellingwedde Niet verhaalbare kosten afval Bellingwedde Reinigingsrechten en afvalstoffenheffing Bellingwedde Afval Vlagtwedde Reinigingsrechten en afvalstoffenheffing Vlagtwedde Afval: halen Vlagtwedde Afval: brengen Vlagtwedde Afval: verwerking Vlagtwedde Afval: indirect Vlagtwedde Niet verhaalbare kosten afval Vlagtwedde Afval: halen 783.000 Afval: brengen 449.000 Afval: verwerking 700.000 150.000 Afval: indirect 362.152 15.000 Afval: niet verhaalbaar 77.583 30.000 Afval: baten 2.841.427 128

Nr Programma Lasten Baten Taakveld Lasten Baten Activiteiten Lasten Baten

7.4 Milieubeheer 1.220.672 Milieubeleid en-beheer 1.070.210 Ongediertebestrijding en kadavers 57.147 Duurzaamheid 93.315

7.5 Begraafplaatsen en crematoria 141.379 70.010 Lijkbezorging 9.952 Baten Lijkbezorging 70.010 Gebouwen begraafplaatsen 30.448 Exploitatie begraafplaatsen 100.979

8 Wonen 1.664.126 540.960 8.1 Ruimtelijke ordening 349.656 Controle en handhaving ruimtelijke ordening 103.900 Ruimtelijke ordening 245.756 Omgevingswet

8.3 Wonen en bouwen 1.314.470 540.960 Krimp 217.848 191.873 Algemeen volkshuisvestingsbeleid 265.701 66.587 Omgevingsvergunningen 151.903 282.500 Controle en handhaving volkshuisvesting 70.133 Geografische informatievoorziening 333.938 Wonen en Leven (lokaal leefbaarheidsplan) 274.949

9 Inwoners en bestuur 4.494.515 369.824 0.1 Bestuur 1.714.550 Raad en fracties 311.799 Raadsondersteuning (incl.griffie) 191.810 Burgemeester en wethouders 818.954 Voormalig personeel / bestuurders 219.983 Bestuurlijke samenwerking en internationale contacten 172.004

0.2 Burgerzaken 2.540.434 209.751 Burgerlijke stand 226.168 Basisregistratie personen 236.875 Persoonsdocumenten 9.020 Overige leges 244.208 209.751 BRP-straat Ter Apel 1.793.944 Straatnaamgeving en kadastrale informatie Verkiezingen en referenda 30.220

0.3 Beheer overige gebouwen en gronden 239.531 160.073 Woningen en overige gebouwen 81.746 28.544 Landerijen en gronden 157.785 131.529

Algemene 0.5 Treasury Treasury dekkingsmiddelen -1.051.860 62.162.148 -155.570 363.464 -155.570 363.464 129

Nr Programma Lasten Baten Taakveld Lasten Baten Activiteiten Lasten Baten

0.61 OZB woningen 250.655 4.770.493 Uitvoering Wet WOZ 250.655 OZB eigenaren woningen 4.770.493

0.62 OZB niet-woningen 615.270 OZB niet-woningen 615.270

0.64 Belastingen overig 137.783 27.500 Invorderingskosten gem. belastingen 137.783 27.500

0.7 Algemene uitkering en overige uitkeringen Uitkering gemeentefonds Gemeentefonds 20.183 56.088.088 20.183 46.413.618 Integratie-uitkering deelfonds sociaal domein 9.674.470

0.8 Overige baten en lasten -1.304.911 Algemene baten en lasten -1.305.270 Saldo kostenplaatsen 359

3.4 Economische promotie 297.333 Forensenbelasting 56.000 Toeristenbelasting 241.333

130

Nr Programma Lasten Baten Taakveld Lasten Baten Activiteiten Lasten Baten

Overhead 8.621.168 86.647 0.4 Overhead 8.621.168 86.647 Beleidsadvisering 238.087 Beleidscyclus 821.480 12.000 Gemeentesecretaris 134.951 Ondernemingsraad 12.224 Extern advies 202.575 Publieksvoorlichting, communicatie en representatie 204.469 Online dienstverlening 205.850 Catering Sellingen 30.856 Catering Wedde 18.000 3.000 Personeels- en salarisadministratie 79.120 Opleiding personeel 267.142 Arbeidsvoorwaarden en rechtspositie personeel 76.440 Functiewaarderingsysteem 25.975 Organisatie 88.425 Arbeidsomstandigheden 103.605 Advisering overlegstructuren 15.585 Telefonie 109.775 Telefonische dienstverlening 266.250 Postbehandeling 208.054 Kantoorbenodigdheden 139.925 3.000 Archief 542.681 Automatisering en systeembeheer 1.668.666 Overhead, overig 729.404 68.647 Financiële administratie 422.667 Personeelsvoorzieningen 442.780 Leidinggeven 811.667 Gemeentehuis Wedde 194.853 Gemeentehuis Sellingen 257.792 Klachtenafhandeling 46.755 Gebouw en terrein werkplaats Sellingen 37.451 Gebouw en terrein werkplaats Ter Apel 32.366 Gebouw en terrein werkplaats Vriescheloo 65.326 Goederen werkplaatsen 119.973

Onvoorzien 125.000 0.8 Overige baten en lasten 125.000 Onvoorziene uitgaven 125.000

Mutaties reserves 1.270.087 1.241.615 0.10 Mutaties reserves 1.270.087 1.241.615 Mutaties reserves 1.270.087 1.241.615

Totaal 87.490.763 87.500.883 87.490.763 87.500.883 87.490.763 87.500.883

131

132

Lasten en baten per programma per taakveld

133

Begroting 2020

Programma Taakveld Lasten Baten Saldo

1 Veiligheid 1.1 Crisisbeheersing en brandweer 2.022.907 39.500 -1.983.407 1.2 Openbare orde en veiligheid 431.476 63.542 -367.934 Subtotaal Veiligheid 2.454.383 103.042 -2.351.341

2 Openbaar gebied 2.1 Verkeer en Vervoer 3.265.547 22.669 -3.242.878 5.7 Openbaar groen en (openlucht)recreatie 2.938.522 17.280 -2.921.242 Subtotaal Openbaar gebied 6.204.069 39.949 -6.164.120

3 Bedrijvigheid en duurzaamheid 3.2 Fysieke bedrijfsinfrastructuur 3.3 Bedrijfsloket en bedrijfsregelingen 75.995 32.850 -43.145 3.4 Economische promotie 539.739 -539.739 Subtotaal Bedrijvigheid en 615.734 32.850 -582.884 duurzaamheid

4 Onderwijs 4.1 Openbaar basisonderwijs 5.638.299 5.788.710 150.411 4.2 Onderwijshuisvesting 1.302.600 199.200 -1.103.400 4.3 Onderwijsbeleid en leerlingzaken 2.117.555 729.754 -1.387.801 Subtotaal Onderwijs 9.058.454 6.717.664 -2.340.790

5 Sport, cultuur en recreatie 2.3 Recreatieve havens 82.269 2.980 -79.289 2.4 Economische havens en waterwegen 99.784 -99.784 5.1 Sportbeleid en activering 430.931 12.500 -418.431 5.2 Sportaccommodaties 1.399.147 190.039 -1.209.108 5.3 Cultuurpresentatie, cultuurproductie en cultuurparticipatie 468.919 13.846 -455.073 5.4 Musea 341.138 139.907 -201.231 5.5 Cultureel erfgoed 381.092 14.294 -366.798 5.6 Media 763.126 96.583 -666.544 5.7 Openbaar groen en (openlucht)recreatie 168.837 1.000 -167.837 Subtotaal Sport, cultuur en 4.135.243 471.148 -3.664.095 recreatie

6 Sociaal domein 6.1 Samenkracht en burgerparticipatie 3.976.867 166.866 -3.810.001 6.2 Wijkteams 1.336.109 -1.336.109 6.3 Inkomensregelingen 9.804.862 7.916.350 -1.888.512 6.4 Begeleide participatie 9.952.437 -9.952.437 6.5 Arbeidsparticipatie 1.510.454 164.568 -1.345.886 6.6 Maatwerkvoorzieningen (WMO) 906.240 5.000 -901.240 6.71 Maatwerkdienstverlening 18+ 7.065.642 310.000 -6.755.642 6.72 Maatwerkdienstverlening 18- 800.000 -800.000 6.81 Geëscaleerde zorg 18+ 149.022 281.300 132.278 6.82 Geëscaleerde zorg 18- 6.973.460 52.500 -6.920.960 Subtotaal Sociaal domein 42.475.092 8.896.584 -33.578.507

7 Milieu en gezondheid 7.1 Volksgezondheid 985.514 9.830 -975.684 7.2 Riolering 2.705.452 3.722.186 1.016.734 7.3 Afval 2.371.735 3.036.427 664.692 7.4 Milieubeheer 1.220.672 -1.220.672 7.5 Begraafplaatsen en crematoria 141.379 70.010 -71.369 Subtotaal Milieu en gezondheid 7.424.751 6.838.453 -586.298

8 Wonen 8.1 Ruimtelijke ordening 349.656 -349.656 8.3 Wonen en bouwen 1.314.470 540.960 -773.510 Subtotaal Wonen 1.664.126 540.960 -1.123.166

9 Inwoners en bestuur 0.1 Bestuur 1.714.550 -1.714.550 0.2 Burgerzaken 2.540.434 209.751 -2.330.684 0.3 Beheer overige gebouwen en gronden 239.531 160.073 -79.458 Subtotaal Inwoners en bestuur 4.494.515 369.824 -4.124.692

134

Programma Taakveld Lasten Baten Saldo

Algemene dekkingsmiddelen 0.5 Treasury -155.570 363.464 519.034 0.61 OZB woningen 250.655 4.770.493 4.519.838 0.62 OZB niet-woningen 615.270 615.270 0.64 Belastingen overig 137.783 27.500 -110.283 0.7 Algemene uitkering en overige uitkeringen Gemeentefonds 20.183 56.088.088 56.067.905 0.8 Overige baten en lasten -1.304.911 1.304.911 3.4 Economische promotie 297.333 297.333 Subtotaal Algemene -1.051.860 62.162.148 63.214.008 dekkingsmiddelen

Overhead 0.4 Overhead 8.621.168 86.647 -8.534.521 Subtotaal Overhead 8.621.168 86.647 -8.534.521

Onvoorzien 0.8 Overige baten en lasten 125.000 -125.000 Subtotaal Onvoorzien 125.000 -125.000

Mutaties reserves 0.10 Mutaties reserves 1.270.087 1.241.615 -28.472 Subtotaal Mutaties reserves 1.270.087 1.241.615 -28.472

Totaal generaal 87.490.763 87.500.883 10.121

135

136

Incidentele lasten en baten

137

progr. Omschrijving Bedrag 2020 Bedrag 2021 Bedrag 2022 Bedrag 2023 Lasten Baten Lasten Baten Lasten Baten Lasten Baten 2 Ecologisch bermbeheer (MIP 1910) 7 3 Progr. Landelijk gebied (MIP 1512) 60 5 Zwembad Sellingen bassinafdekking 2 6 Tijdelijke jeugdonderkomens Sellingen en Vlagtwedde 4 6 Tekort Wedeka (2018-2021) 101 13 6 Gebundelde uitkering (BUIG) 325 6 Verhoging taalniveau statushouders 29 29 7 Gezond in de Stad 115 115 115 115 7 Gezond in de Stad, kansrijke start kinderen 17 17 17 17 8 Krimpmiddelen 192 192 10 Herindelingsbijdrage 775 775 11 Ontwikkeling website 4 1 Totaal 531 1.454 147 908

138

Structurele toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves

139

Bedrag 2020 Bedrag 2021 Bedrag 2022 Bedrag 2023 Progr. Omschrijving programma Reserve Onttrekking Toevoeging Onttrekking Toevoeging Onttrekking Toevoeging Onttrekking Toevoeging 2 Openbaar gebied Geb. B.R. brug 6e verlaat Zandberg 3.400 3.400 3.400 3.400 2 Openbaar gebied Geb. B.R. brug Bourtangersluis 1.040 1.040 1.040 1.040 2 Openbaar gebied Geb. B.R. brug vesting Bourt. Vriesseweg (brug 3) 6.000 6.000 6.000 6.000 2 Openbaar gebied Geb. B.R. brug vesting Bourtange Munstersche poort 11.200 11.200 11.200 11.200 2 Openbaar gebied Geb. B.R. Oeverbeschoeiing Barnflair Oost/West 20.250 20.250 20.250 20.250 2 Openbaar gebied Geb. B.R. Westerstraatbrug Ter Apel 4.000 4.000 4.000 4.000 2 Openbaar gebied Geb. B.R. Verbeterplan Wollingboerweg 886 886 886 886 2 Openbaar gebied Geb. B.R. Koppeling Runde - Ruiten Aa 445 445 445 445 2 Openbaar gebied Geb. B.R. Optimaliseren parkeren plein Molenweg 1.111 1.111 1.111 1.111 2 Openbaar gebied Geb. B.R. Renovatie sporthal TA 6.000 6.000 6.000 6.000 2 Openbaar gebied Geb. B.R. Traverses N366 37.848 37.848 37.848 37.848 2 Openbaar gebied Geb. B.R. Verduurzamen openbare verlichting 12.028 12.028 12.028 12.028 2 Openbaar gebied Geb. B.R. Voet/fietspad Emslandermeer 6.552 6.552 6.552 6.552 2 Openbaar gebied Geb. B.R. Bosbrug, Ter Apel 2.500 2.500 2.500 2.500 2 Openbaar gebied Geb. B.R. Brug Klein Ulsda, renovatie 2.500 2.500 2.500 2.500 2 Openbaar gebied Geb. B.R. Brug vesting Bourtange, Friessche Poort 10.800 10.800 10.800 10.800 2 Openbaar gebied Geb. B.R. Brug vesting Bourtange, Vriesseweg 6.000 6.000 6.000 6.000 2 Openbaar gebied Geb. B.R. herinrichting centrum Blijham 4.000 4.000 4.000 4.000 2 Openbaar gebied Geb. B.R. OV Bellingwolde Noord 650 650 650 650 2 Openbaar gebied Geb. B.R. OV fietsroutes 3.357 3.357 3.357 3.357 Totaal programma 2 140.567 140.567 140.567 140.567 3 Bedrijvigheid en duurzaamheid Geb. B.R. Dagrecr. Terr. Sellingerbeetse 646 646 646 646 3 Bedrijvigheid en duurzaamheid Geb. B.R. Markt TA tourist info/openbaar toilet 4.741 4.741 4.741 4.741 3 Bedrijvigheid en duurzaamheid Geb. B.R. Marktgebouw Ter Apel 1.134 1.134 1.134 1.134 Totaal programma 3 6.521 6.521 6.521 6.521 4 Onderwijs B.R. gebouwafhankelijk OBS 8.187 18.385 8.187 18.385 8.187 18.385 8.187 18.385 4 Onderwijs B.R. leerlingafhankelijk OBS 12.144 39.724 12.144 39.724 12.144 39.724 12.144 39.724 4 Onderwijs B.R. onderwijshuisvesting(WW) 3.227 50.000 3.227 50.000 3.227 50.000 3.227 50.000 4 Onderwijs B.R. onderwijshuisvesting(WW) - huurvergoeding H Gerardus 4.773 4.773 4.773 4.773 4 Onderwijs B.R. personeel OBS 112.274 369.282 112.274 369.282 112.274 369.282 112.274 369.282 4 Onderwijs Geb. B.R. RSG inrichting openb. Ruimte 6.436 6.436 6.436 6.436 4 Onderwijs Geb. B.R. Kindercentrum Bourtange 4.727 4.727 4.727 4.727 4 Onderwijs Geb. B.R. Uitbreiding toestelbergingen 4.593 4.593 4.593 4.593 Totaal programma 4 156.361 477.391 156.361 477.391 156.361 477.391 156.361 477.391

140

Bedrag 2020 Bedrag 2021 Bedrag 2022 Bedrag 2023 Progr. Omschrijving programma Reserve Onttrekking Toevoeging Onttrekking Toevoeging Onttrekking Toevoeging Onttrekking Toevoeging 5 Sport, cultuur en recreatie Geb. B.R. Afdekdeken diepe bad Moekesgat 4.793 4.793 4.793 4.793 5 Sport, cultuur en recreatie Geb. B.R. Kunstgrasveld Ter Apel 38.622 38.622 38.622 38.622 5 Sport, cultuur en recreatie Geb. B.R. Oude stelmakerij Sellingen 3.625 3.625 3.625 3.625 5 Sport, cultuur en recreatie Geb. B.R. Renovatie sporthal TA 1.992 1.992 1.992 1.992 5 Sport, cultuur en recreatie Geb. B.R. Verbouwing infocentrum Bourtange 2.485 2.485 2.485 2.485 5 Sport, cultuur en recreatie Geb. B.R. Zwembad Moekesgat aanpassing entree 327 327 327 327 5 Sport, cultuur en recreatie Geb. B.R. Zwembad Moekesgat verduurzaming 4.351 4.351 4.351 4.351 5 Sport, cultuur en recreatie Geb. B.R. Oeverbeschoeiing Westerwolde- Zuid 36.250 36.250 36.250 36.250 5 Sport, cultuur en recreatie Geb. B.R. verwerven originele barak Kamp de Beetse 750 750 750 750 Totaal programma 5 93.195 93.195 93.195 93.195 6 Sociaal domein Geb. B.R. Stimulering jeugd, skatevoorziening TA 1.870 1.870 1.870 1.870 Totaal programma 6 1.870 1.870 1.870 1.870 7 Milieu en gezondgheid B.R. duurzaamheid 5.000 5.000 5.000 5.000 Totaal programma 7 5.000 5.000 5.000 5.000 8 Wonen Algemene reserve Westerwolde - fonds leefbaar Westerwolde 75.000 75.000 75.000 8 Wonen Geb. B.R. Woonplan seniorenwoningen Sellingen 938 938 938 938 8 Wonen Geb. B.R. Woonplan, restant maatregelen 1.143 1.143 1.143 1.143 Totaal programma 8 77.081 77.081 77.081 2.081 9 Inwoners en bestuur B.R. sociaal domein (WW) - ombuiging maatwerkvz WMO 50.000 50.000 50.000 50.000 Totaal programma 9 50.000 50.000 50.000 50.000 Saldo financieringsfunctie Geb. B.R. Hypothecaire geldlening St. Manege TA 6.500 6.500 6.500 6.500 Totaal algemene dekkingsmiddelen 6.500 6.500 6.500 6.500 Overhead Geb. B.R. Kantoormeubilair 1.545 1.545 1.545 1.545 Overhead Geb. B.R. Werk/vergaderruimtes gemeentehuis 5.253 5.253 5.253 5.253 Totaal overhead 6.798 6.798 6.798 6.798 Kostenplaats B.R. MFA Sellingen 2.876 2.876 2.876 2.876 Kostenplaats B.R. MFA Vlagtwedde 17.292 17.292 17.292 17.292 Kostenplaats Geb. B.R. Optimalisering werkklimaat + fietsenstalling 7.000 7.000 7.000 7.000 Totaal kostenplaatsen 9.876 17.292 9.876 17.292 9.876 17.292 9.876 17.292 Eindtotaal 553.769 494.683 553.769 494.683 553.769 494.683 478.769 494.683

141

142

Berekening EMU-saldo en geprognotiseerde balans

143

EMU-Saldo

Op basis van art. 20, lid 1, sub c van het BBV moet er een berekening van het aandeel van de gemeente in het EMU-saldo worden opgesteld.

Het EMU-saldo is het gezamenlijk begrotingstekort van het Rijk, lokale overheden en sociale fondsen.

Het saldo wordt weergeven in procenten van het bruto binnenlands product (BBP). Het tekort van een land mag maximaal 3% van het BBP bedragen.

2019 2020 2021 Omschrijving x € 1000,- x € 1000,- x € 1000,- Volgens realisatie Volgens begroting Volgens tot en met sept. 2020 meerjarenraming 2019, aangevuld in begroting 2020 met raming resterende periode

1. Exploitatiesaldo vóór toevoeging aan c.q. onttrekking uit reserves -2.568 39 253 (zie BBV, artikel 17c)

2. Mutatie (im)materiële vaste activa 15.402 7.168

3. Mutatie voorzieningen 969 615 775

4. Mutatie voorraden (incl. bouwgronden in exploitatie)

5. Verwachte boekwinst bij verkoop effecten en verwachte boekwinst bij verkoop (im)materiële vaste activa

Berekend EMU-saldo -17.001 -6.514 1.028

144

Geprognotiseerde balans

Op basis van art. 20, lid 1, sub b van het BBV moet in de begroting een geprognosticeerde begin- en eindbalans van het begrotingsjaar opgenomen worden die tenminste de posten bevat om het EMU-saldo te kunnen berekenen.

Geprognotiseerde balans (bedragen x € 1.000) 01.01.2020 31.12.2020

Vaste activa Immateriële vaste activa 561 533 Materiële vaste activa 63.352 63.581 Financiële vaste activa 8.909 8.743

Overige voorraden Voorraden 151 151 Uitzettingen met een rente typische looptijd korter dan één jaar 8.283 8.141 Liquide middelen 600 600 Overlopende activa 2.000 2.000

Totaal activa 83.856 83.749

Vaste Passiva Eigen vermogen 32.379 32.408 Voorzieningen 10.914 11.529 Vaste schulden met een rente typische looptijd van één jaar of langer 21.063 20.312

Vlottende passiva Netto vlottende schulden met een rente typische looptijd korter dan één jaar 11.000 11.000 Overlopende passiva 8.500 8.500

Totaal passiva 83.856 83.749

145

146

Beleidsindicatoren

147

Inleiding

Met de wijziging van het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) van 5 maart 2016 is de gemeente voortaan gehouden om in de programmabegroting de maatschappelijke effecten die met de verschillende programma’s worden beoogd of gerealiseerd, toe te lichten aan de hand van beleidsindicatoren. In de Regeling van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties van 24 maart 2016 zijn 39 verplicht op te nemen beleidsindicatoren benoemd. De beleidsindicatoren 1 t/m 5 (zie programma 1) worden bij de gemeenten zelf berekend.

Onderstaande gegevens zijn gedownload van de website www.waarstaatjegemeente.nl

De gemeente hoeft geen extra inspanning te leveren als de bronhouder de gegevens niet verstrekt heeft.

Prg Omschrijving Omschrijving beleidsindicator Eenheid Bron Periode 2020 Ned 1 Veiligheid Verwijzingen Halt Aantal per 10.000 jongeren Bureau Halt 2018 145 119 1 Veiligheid Winkeldiefstallen Aantal per 1.000 inwoners CBS 2018 9,3 2,2 1 Veiligheid Geweldsmisdrijven Aantal per 1.000 inwoners CBS 2018 6,5 4,8 1 Veiligheid Diefstallen uit woning Aantal per 1.000 inwoners CBS 2018 2,8 2,5 1 Veiligheid Vernielingen en beschadigingen (in de openbare ruimte) Aantal per 1.000 inwoners CBS 2018 5,5 5,4 1 Veiligheid Jongeren met een delict voor de rechter % 12 t/m 21 jarigen Verwey Jonker Instituut – Kinderen in Tel 2015 2,14 1,45 3 Bedrijvigheid en duurzaamheid Functiemenging % LISA 2018 42,7 52,8 3 Bedrijvigheid en duurzaamheid Vestigingen (van bedrijven) Aantal per 1.000 inwoners in de leeftijd van 15 t/m 64 jaar LISA 2018 146,3 145,9 4 Onderwijs Absoluut verzuim Aantal per 1.000 leerlingen DUO 2017 0,3 1,82 4 Onderwijs Relatief verzuim Aantal per 1.000 leerlingen DUO 2017 19,52 26,58 4 Onderwijs Vroegtijdig schoolverlaters zonder startkwalificatie(vsv-ers) % deelnemers aan het VO en MBO onderwijs Ingrado 2017 1,6 1,7 5 Sport, cultuur en recreatie Niet-Sporters % Gezondheidsenquête (CBS, RIVM) 2016 62,2 48,7 6 Sociaal domein Banen Aantal per 1.000 inwoners in de leeftijd 15 – 64 jaar LISA 2018 600,7 774 6 Sociaal domein Kinderen in uitkeringsgezin % kinderen tot 18 jaar Verwey Jonker Inst – Kinderen in Tel 2015 5,87 6,58 6 Sociaal domein Netto arbeidsparticipatie % van de werkzame beroepsbevolking tov de beroepsbev. CBS 2018 60,4 67,8 6 Sociaal domein Personen met een bijstandsuitkering Aantal per 10.000 inwoners CBS 2018 33,3 39 6 Sociaal domein Lopende re-integratievoorzieningen Aantal per 10.000 inwoners van 15 – 64 jaar CBS 2018 45,8 30,5 6 Sociaal domein Jongeren met jeugdhulp % van alle jongeren tot 18 jaar CBS 2018 11,3 10,4 6 Sociaal domein Jongeren met jeugdbescherming % van alle jongeren tot 18 jaar CBS 2018 1,4 1,1 6 Sociaal domein Jongeren met jeugdreclassering % van alle jongeren van 12 tot 23 jaar CBS 2018 0,4 0,3 6 Sociaal domein Cliënten met een maatwerkarrangement WMO Aantal per 10.000 inwoners GMSD 2018 86 59 7 Milieu en gezondheid Omvang huishoudelijk restafval Kg/inwoner CBS 2016 199 189 7 Milieu en gezondheid Hernieuwbare elektriciteit % RWS 2016 5,2 16,9 8 Wonen Nieuw gebouwde woningen Aantal per 1.000 woningen Basisregistratie adressen en gebouwen 2016 17,7 7,2 9 Inwoners en bestuur Demografische druk % CBS 2018 83,9 69,6 9 Inwoners en bestuur Gemeentelijke woonlasten eenpersoonshuishouden In Euro’s COELO 2019 810 669 9 Inwoners en bestuur Gemeentelijke woonlasten meerpersoonshuishouden In Euro’s COELO 2019 816 739 Algemene dekkingsmiddelen Gemiddelde WOZ waarde Duizend euro CBS 2018 171 230 Overhead Formatie Fte per 1.000 inwoners Eigen gegevens 2020 10.51 n.b. Overhead Bezetting Fte per 1.000 inwoners Eigen gegevens 2020 9,14 n.b. Overhead Apparaatskosten Kosten per inwoner Eigen begroting 2020 630 n.b. Overhead Externe inhuur Kosten als % van totale loonsom + totale kosten inhuur externen Eigen begroting 2020 11,6 n.b. Overhead Overhead % van totale lasten Eigen begroting 2020 9,8 n.b.

148

Ombuigingen 2020 – 2023

149

Programma 1 Veiligheid

Onderwerp Ombuiging Stapsgewijze verhoging tarieven apv en bijzondere wetten

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 5.000 10.000 15.000 15.000 Incidenteel of structureel structureel

Activiteit APV en bijzondere wetten

Omschrijving De kostendekkendheid van dit product bedraagt 3,3%. Om dit product meer kostendekkend te maken is een verhoging aangeleverd. De betreft leges voor onder andere evenementen, standplaatsen, collectes, etc.

Maatschappelijk effect Tarieven stijgen. Hierdoor meer druk op organisaties.

Programma 2 Openbaar gebied

Onderwerp Ombuiging Afsluiten ruiten Aa kanaal voor (plezier) vaart.

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 20.000 20.000 20.000 20.000 Incidenteel of structureel Structureel

Activiteit Bruggen

Omschrijving Het Ruiten Aa kanaal wordt relatief weinig gebruikt. Het afsluiten voor pleziervaart en vastzetten van de bruggen bespaart in onderhoud. Daarnaast is op de lange termijn vervanging aanzienlijk goedkoper. Deze vervanging is nog niet begroot. Niet afsluiten betekent op termijn verhoging van de onderhoudsbudgetten.

Maatschappelijk effect Inschatting is gering, vanwege laag gebruik van deze route.

Programma 2 Openbaar gebied

Onderwerp Ombuiging Zondagsopenstelling bruggen beëindigen

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 16.000 16.000 16.000 16.000 Incidenteel of structureel structureel

Activiteit Bruggen

Omschrijving Bruggen worden zondag niet meer geopend voor pleziervaart.

Maatschappelijk effect Vaarverbinding ligt hierdoor zondag stil. Mogelijk ontwijken toeristen ons gebied.

150

Programma 2 Openbaar gebied

Onderwerp Ombuiging Verhoging tarief aanleg inritten

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 5.000 10.000 15.000 15.000 Incidenteel of structureel structureel

Activiteit Inritten

Omschrijving De kostendekkenheid van dit product bedraagt 38%. Om dit product meer kostendekkend te maken is een verhoging aangeleverd. Dit betreft inritten op verzoek en kosten van particulieren of bedrijven.

Maatschappelijk effect Hogere lasten aanvragers.

Programma 2 Openbaar gebied

Onderwerp Ombuiging Openbaar groen

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 10.000 10.000 10.000 10.000 Incidenteel of structureel structureel

Activiteit Openbaar groen

Omschrijving Om kosten te besparen in het openbaar groen een aantal percelen onderhoud anders organiseren. Deels door gras met wildbloemen, deels door onderhoud overlaten aan omwonenden.

Maatschappelijk effect Meer participatie inwoners.

Programma 3 Bedrijvigheid en duurzaamheid

Onderwerp Ombuiging Geen deelname aan de jaarlijkse Noordelijke Promotiedagen in Groningen.

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 10.000 10.000 10.000 10.000 Incidenteel of structureel Structureel

Activiteit Economische promotie

Omschrijving De gemeente is jaarlijks met een groot netwerkplein en een aantal Westerwoldse ondernemers te vinden op de Noordelijke Promotiedagen in Groningen. Gezien het feit dat de kosten niet direct opwegen tegen de baten wordt besloten dat de gemeente vanaf 2020 geen deel meer neemt aan de Noordelijke Promotiedagen.

Maatschappelijk effect Op provinciaal niveau zal de gemeente een stuk minder zichtbaar worden. De afwezigheid op deze beurs zal op regionaal niveau minder invloed hebben op de zichtbaarheid.

151

Programma 4 Onderwijs

Onderwerp Ombuiging Peuteropvang, peuterspeelzalen

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 100.000 100.000 100.000 100.000 Incidenteel of structureel Structureel

Activiteit Peuterspeelzalen

Omschrijving Door verandering van weten regelgeving is er een hogere bijdrage ontvangen. Hiervoor was het idee om de leeftijdsgrens te verlagen van 2,5 jaar naar 2 jaar.

Maatschappelijk effect Gering

Programma 4 Onderwijs

Onderwerp Ombuiging Vrijval reserve zorgfonds basisonderwijs

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 62.770 Incidenteel of structureel Incidenteel

Activiteit Basisonderwijs

Omschrijving Deel van de reserve is gebruikt voor inzet 2019 logopedie. Nu dit in de begroting 2020-2023 wordt opgenomen kan deze reserve vrijvallen.

Maatschappelijk effect Geen

Programma 5 Sport, cultuur en recreatie

Onderwerp Ombuiging Afstoten/sluiten 6 sportvelden

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 30.000 30.000 30.000 30000 Incidenteel of structureel Structureel

Activiteit Sportterreinen

Omschrijving Er is volgens de KNVB-norm een overschot van 13 velden in de gemeente. Het voorstel is om de velden (boven de KNVB-norm + 1), af te stoten en het onderhoud bij de vereniging neer te leggen dan wel te sluiten.

Maatschappelijk effect De bezuiniging doorkruist de harmonisatie van de afspraken, waarbij steeds als kader is gesteld dat de harmonisatie budgettair neutraal zou worden uitgevoerd. Dit is ook gecommuniceerd naar de verenigingen toe. Een effect van het afstoten van het onderhoud is zwaardere belasting resterende velden of meer druk bij de verenigingen.

152

Programma 5 Sport, cultuur en recreatie

Onderwerp Ombuiging Verkoop 5 molens

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 60.000 60.000 60.000 Incidenteel of structureel structureel

Activiteit Molens

Omschrijving Een molen is voor de gemeente een kostenpost. Geen onderhoud meer plegen van een molen levert een besparing op de onderhouds- en exploitatielasten. De intentie is ook om te kijken of de molens kunnen worden verkocht.

Maatschappelijk effect Bij verkoop geen invloed meer op onderhoudsniveau.

Programma 5 Sport, cultuur en recreatie

Onderwerp Ombuiging Stapsgewijze verhoging tarieven zwembaden

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 15.000 25.000 35.000 35.000 Incidenteel of structureel Structureel

Activiteit Zwembaden

Omschrijving De tarieven worden jaarlijks verhoogd met respectievelijk 15%, 10% en 8%.

Maatschappelijk effect De zwembadkaartjes worden duurder. Dit kan inwoners/toeristen er van weerhouden het zwembad te bezoeken.

Programma 5 Sport, cultuur en recreatie

Onderwerp Ombuiging Afstoten hertenkamp Vriescheloo

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 6.500 6.500 6.500 6.500 Incidenteel of structureel structureel

Activiteit Hertenkamp

Omschrijving Het hertenkamp in Vriescheloo wordt (deels) onderhouden door de gemeente. Dit betreft het overdragen van de hertenkamp aan de buurtschap.

Maatschappelijk effect Meer participatie inwoners.

153

Programma 5 Sport, cultuur en recreatie

Onderwerp Ombuiging Doelgroepenbudget/activiteitenbudget

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 28.000 28.000 28.000 28000 Incidenteel of structureel Structureel

Activiteit Sportstimulering

Omschrijving Stopzetten van het contract met het Huis voor de Sport Groningen voor de sportcoach "Uniek Sporten" levert € 28.000 besparing op.

Maatschappelijk effect De coördinatie van het sporten voor mensen met een beperking is weg. De sportcoach "Uniek sporten" is de verbindende schakel tussen de sport en maatschappelijke partijen. Deze, voor verenigingen ook moeilijk te begeleiden, groep mensen zal (weer) buiten de boot gaan vallen.

Programma 5 Sport, cultuur en recreatie

Onderwerp Ombuiging Taakstelling Muziekschool

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 30.000 30.000 30.000 Incidenteel of structureel Structureel

Activiteit Muziekschool

Omschrijving Verlagen subsidie muziekschool. In overleg met muziekschool aanbod verminderen, waarbij het onderwijs wordt ontzien.

Maatschappelijk effect Minder breed aanbod.

Programma 5 Sport, cultuur en recreatie

Onderwerp Ombuiging Vermindering subsidies cultuur

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 5.000 5.000 5.000 Incidenteel of structureel Structureel

Activiteit Subsidies cultuur

Omschrijving In algemeen zin verminderen subsidies of bepaalde subsidies van evenementen verminderen.

Maatschappelijk effect Meer participatie inwoners en inzet andere subsidiegevers/ sponsoren.

154

Programma 5 Sport, cultuur en recreatie

Onderwerp Ombuiging Beperking producten bibliotheek

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 50.000 50.000 50.000 Incidenteel of structureel Structureel

Activiteit Bibliotheek

Omschrijving Uit de productencatalogus van de bibliotheek activiteiten verwijderen, zoals bijvoorbeeld het taalhuis.

Maatschappelijk effect Minder diversiteit aanbod.

Programma 6 Sociaal Domein

Onderwerp Ombuiging Onderhoud jeugdgebouw

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 8.000 8.000 8.000 8.000 Incidenteel of structureel Structureel

Activiteit Jeugdgebouw Sellingen

Omschrijving Voor jeugdgebouw kunnen de onderhoudskosten vervallen.

Maatschappelijk effect Geen.

Programma 6 Sociaal Domein

Onderwerp Ombuiging Verlagen mantelzorgbudget

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 90.000 90.000 90.000 90.000 Incidenteel of structureel Structureel

Activiteit Algemene voorzieningen (Wmo) incl. eigen bijdrage

Omschrijving Het mantelzorgcompliment is een blijk van waardering voor onze mantelzorgers. Tijdelijk zou gekozen worden om dit mantelzorgcompliment te verlagen.

Maatschappelijk effect Inkomensderving plaatselijk ondernemers.

155

Programma 6 Sociaal Domein

Onderwerp Ombuiging Inloop GGZ lokaal regelen

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 40.000 40.000 40.000 Incidenteel of structureel Structureel

Activiteit Opvang en beschermd wonen (Wmo).

Omschrijving Op dit moment maken we gebruik van twee inloop GGZ-functies, te weten Stadskanaal en Oldambt. Alternatief is om dit binnen de gemeente te organiseren en te laten aansluiten op bestaand aanbod.

Maatschappelijk effect De financiële bijdrage aan het instandhouden van deze gemeenschappelijke voorzieningen staat in geen verhouding tot het gebruik wat er door inwoners van Westerwolde van wordt gemaakt. Door de inloopGGz laagdrempelig aan te sluiten op lokale welzijnsvoorzieningen wordt het bereik wellicht zelfs verhoogd i.p.v. verlaagd.

Programma 6 Sociaal Domein

Onderwerp Ombuiging Vrijval reserve beschermd wonen

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 350.000 0 0 0 Incidenteel of structureel Incidenteel

Activiteit Opvang en beschermd wonen (Wmo).

Omschrijving In de gemeentebegroting staan activiteiten opgenomen die toegerekend kunnen worden aan het (voorkomen van ) Beschermd Wonen. De reserve Beschermd Wonen wordt hiervoor als dekkingsmiddel gebruikt. Het betreft Wedde dat ’t lukt ; begeleid wonen jongeren 18 – 27 jaar; begeleiding kwetsbare inwoners; project Rzijn Even Buurten; mantelzorgconsulent. Maatschappelijk effect Het in stand kunnen houden van een preventief aanbod voor onze kwetsbare inwoners.

Programma 6 Sociaal Domein

Onderwerp Ombuiging Leges gehandicaptenparkeerkaart

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 5.000 5.000 5.000 5.000 Incidenteel of structureel Structureel

Activiteit Maatwerkvoorzieningen (Wmo)

Omschrijving Voor de afgifte van een GPK worden geen leges in rekening gebracht. Hiermee is de kostendekkendheid 0%. Voorgesteld wordt om naast leges in rekening te brengen ook een bijdrage voor medisch onderzoek in rekening te brengen.

Maatschappelijk effect Hogere lasten en mogelijke drempel aanvragers.

156

Programma 6 Sociaal Domein

Onderwerp Ombuiging Bijdrage medisch onderzoek gehandicapten parkeerkaart

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 25.000 25.000 25.000 25.000 Incidenteel of structureel Structureel

Activiteit Maatwerkvoorzieningen (Wmo)

Omschrijving Voorgesteld wordt om naast leges in rekening te brengen ook een bijdrage voor medisch onderzoek in rekening te brengen.

Maatschappelijk effect Hogere lasten en mogelijke drempel aanvragers.

Programma 6 Sociaal Domein

Onderwerp Ombuiging Herindicatie financiële vergoeding vervoer

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 30.000 30.000 30.000 Incidenteel of structureel Structureel

Activiteit Maatwerkvoorzieningen (Wmo)

Omschrijving Iemand met een (eigen) auto kan een vergoeding krijgen voor de kosten van het gebruik van 720 euro per jaar. Voorwaarde is dat deze kosten niet algemeen gebruikelijk zijn. Iemand met een eigen auto moet meerkosten in het gebruik hebben vanwege zijn beperkingen. In het verleden is hier soepel mee omgegaan. De indicaties die afgegeven zijn, zijn voor onbepaalde tijd afgegeven. Er heeft nooit een herindicatie plaatsgevonden.

Maatschappelijk effect Minder vergoedingen, meer beroep op partnerschap.

Programma 6 Sociaal Domein

Onderwerp Ombuiging Inzet transitie middelen Wmo

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 45.000 45.000 45.000 45.000 Incidenteel of structureel Structureel

Activiteit Maatwerkvoorzieningen (Wmo)

Omschrijving In de begroting 2020 staan middelen in het kader van de transitie WMO. Deze kunnen per 2020 vervallen.

Maatschappelijk effect Geen

157

Programma 6 Sociaal Domein

Onderwerp Ombuiging Participatieregeling

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 67.000 67.000 67.000 67.000 Incidenteel of structureel structureel

Activiteit Bijzondere bijstand en armoedebeleid

Omschrijving Participatieregeling (pp), individuele inkomenstoeslag (iit) en bijzondere bijstand (bb) regelingen de inkomensgrens terugbrengen van 110% van de van toepassing zijnde norm naar 100%. Een alternatief kan zijn om voor de individuele inkomenstoeslag (iit), de bijzondere bijstand (bb) en de participatieregeling (pp) de inkomensgrens van 110% van de van toepassing zijnde norm te handhaven en als alternatieve optie de tegemoetkoming op grond van de participatieregeling te verlagen van € 120, per persoon per jaar, naar € 40,- per persoon per jaar Maatschappelijk effect Lager inkomen en verhoging prikkel naar werk.

Programma 7 Milieu en gezondheid

Onderwerp Ombuiging Verhoging baten lijkbezorging

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 35.000 35.000 35.000 35.000 Incidenteel of structureel structureel

Activiteit Opbrengst baten lijkbezorging

Omschrijving De kostendekkenheid van dit product bedraagt 48,9%. Om dit product meer kostendekkend te maken wordt een verhoging voorgesteld van € 35.000.

Maatschappelijk effect Hogere lasten nabestaanden

Programma 8 Wonen

Onderwerp Ombuiging Verhogen tarieven omgevingsvergunningen met 17%

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 50.000 50.000 50.000 50.000 Incidenteel of structureel structureel

Activiteit Omgevingsvergunningen

Omschrijving De kostendekkenheid van dit product bedraagt 53,6%. Om dit product meer kostendekkend te maken wordt een verhoging voorgesteld.

Maatschappelijk effect Hogere lasten aanvragers.

158

Programma 10 Algemene dekkingsmiddelen

Onderwerp Ombuiging Verhoging OZB met 19%.

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 500.000 500.000 500.000 500.000 Incidenteel of structureel structureel

Activiteit OZB eigenaren en niet woningen

Omschrijving De OnroerendZaakBelasting is in de gemeente Westerwolde relatief laag ten opzichte van omliggende gemeenten. Voorgesteld om een verhoging van de OZB van 10% gemiddeld.

Maatschappelijk effect Hogere lasten inwoners en ondernemers.

Programma 10 Algemene dekkingsmiddelen

Onderwerp Ombuiging Toeristenbelasting verhogen met € 0,25.

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 45.000 45.000 45.000 45.000 Incidenteel of structureel structureel

Activiteit Toeristenbelasting

Omschrijving Op dit moment is het tarief 1 euro. Een verhoging van € 0,25 levert een extra bate op van € 45.000,-.

Maatschappelijk effect Hogere lasten toeristen.

Programma 11 Overhead

Onderwerp Ombuiging Congressen/Bijeenkomsten

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag 5.000 5.000 5.000 5.000 Incidenteel of structureel structureel

Activiteit Organisatie

Omschrijving Tijdelijk niet of minder bijwonen van congressen en bijeenkomsten, zoals het VNG congres.

Maatschappelijk effect Geen.

159

Programma 11 Overhead

Onderwerp Ombuiging Concentratie gemeentegebouwen

Jaartal 2020 2021 2022 2023 Bedrag p.m. p.m. p.m. Incidenteel of structureel structureel

Activiteit Gebouw en terrein werkplaats Ter Apel

Omschrijving De gemeente bezit een aantal gebouwen. Het samenvoegen of een her allocatie van gebouwen kan een bezuiniging met zich mee brengen.

Maatschappelijk effect Bij de keuzes de maatschappelijke effecten zo klein mogelijk houden.

160

MIP projecten 2020 – 2023

161

Programma 11 Mip nummer ______2005

Naam project: Digitaliseren perceels c.q. panddossiers vm. gemeente Bellingwedde

Beleidsargumentatie: In 2021 wordt de omgevingswet ingevoerd. In het kader hiervan is het nodig (waarom?) de perceelsdossiers van de voormalige gemeente Bellingwedde te digitaliseren. De bouwen milieudossiers van de voormalige gemeente Vlagtwedde zijn al gedigitaliseerd en digitaal beschikbaar in Join.

Projectomschrijving: Het gaat om het digitaliseren van de perceelsdossiers van de voormalige (wat gaan we doen?) gemeente Bellingwedde.De materiële verzorging van de dossiers is inmiddels afgerond. De digitalisering zal gebeuren via een onderhandse aanbesteding door een extern bedrijf. De kosten worden geraamd op € 45.000,-- (In 2018 is al een extra krediet aangevraagd van € 220.000,--. Daarin was het genoemde bedrag voor het nieuwe MIP-project ad. € 45.000,-- reeds opgenomen. Het programma 11 Overhead, Mip nr. 1903 kan hierdoor verlaagd worden met € 45.000,-- naar € 175.000,--.

Is er een wettelijke Ja, art. 12 e.v. Archiefwet verplichting?

Totaal benodigd bedrag € 45.000,--

Voorbereidingskrediet? (percentage of bedrag) Dekking

Afschrijven in:

BTW toets:

Toename onderhouds- of exploitatielasten

Tijdpad: voorbereiding 2020 investering 2020 Beslag op eigen uren: nvt voorbereiding investering

Prioritering MT: hoog

162

Programma 2 Mip nummer ______2016

Naam project: Opstellen Wegenlegger Westerwolde

Beleidsargumentatie: De gemeente Westerwolde is op basis van de Wegenwet (artikel 27, 34) (waarom?) verplicht om een wegenlegger op te stellen en ter vaststelling aan Gedeputeerde Staten van de provincie Groningen voor te leggen (art. 35) Een wegenlegger toont de openbare wegen en paden buiten de bebouwde kom en hoe de verantwoordelijkheid en onderhoudsplicht voor deze wegen is georganiseerd. De wegenlegger bestaat uit een gedigitaliseerde kaart met informatie over alle wegen, duikers en kunstwerken en de toegangswegen naar de treinstations. Voor Westerwolde-Noord heeft het bureau Antea in 2017 al een wegenlegger opgesteld, maar is nog niet door het college vastgesteld. Daar moet het zuidelijke deel aan worden toegevoegd om tot één wegenlegger Westerwolde te komen. (actualisering en digitalisering papieren wegenlegger) Projectomschrijving: Het bureau Antea zal de wegenlegger noord uitbreiden met het zuidelijke (wat gaan we doen?) deel van de gemeente, waardoor één geactualiseerde en gedigitaliseerde wegenlegger van de gemeente Westerwolde beschikbaar komt. De wegenlegger dient dan door het college ter vaststelling aan Gedeputeerde Staten (art. 35 Wegenwet) worden aangeboden. Op voorbereiding van een wegenlegger is de Algemene Wet Bestuursrecht van toepassing (artikel 34). De wegenlegger wordt na gereedkoming ook toegankelijk via de BGT.

Is er een wettelijke Ja, de gemeente heeft op grond van de Wegenwet (artikel 27, 34) de verplichting om een wegenlegger op te stellen. De Wegenwet gaat in de toekomst op in de nieuwe Omgevingswet. verplichting?

Totaal benodigd bedrag Netto € 25.000,-

Voorbereidingskrediet? Nee (percentage of bedrag) Dekking Uit begrotingsresultaat

Afschrijven in: Ineens

BTW toets: BTW is volledig compensabel.

Toename onderhouds- of Nee exploitatielasten

Tijdpad: voorbereiding Voorbereiding in 2019, uitvoering in 2020. investering Beslag op eigen uren: Uitvoering door extern bureau (Antea). voorbereiding investering

Prioritering MT: hoog, de wegenlegger betreft een noodzakelijk te harmoniseren beleid.

163

Programma 2 Mip nummer ______2019

Naam project: Verduurzaming openbare verlichting

Beleidsargumentatie: De gemeente Westerwolde heeft nog veel oude lichtmasten met traditionele (waarom?) energieonzuinige lampen, die nodig aan vervanging toe zijn. Vervanging scheelt én energie én storingen én onderhoud, omdat LED verlichting zeer energiezuinig is, nagenoeg geen storingen geeft en weinig tot geen onderhoud nodig heeft. Het vervangen van verouderde en energieverslindende openbare verlichting uit de 60-er en 70-er jaren levert een kostenbesparing is die de kapitaalslasten van de investering dekt.

Projectomschrijving: In Bellingwolde de vervanging van 167 lichtpunten. In Vriescheloo-Veelerveen (wat gaan we doen?) de vervanging van 150 lichtpunten. In Totaal gaat het om 317 lichtmasten.

Is er een wettelijke Ja : BW deel 6 : het waarborgen van de veiligheid en zorgplicht mbt verplichting? openbare verlichting.

Totaal benodigd bedrag Lichtmasten € 190.000 en armaturen € 195.000 100 uur projectleiding € 10.000 Totaal benodigd netto krediet € 395.000 Voorbereidingskrediet? Nee (percentage of bedrag) Dekking Uit de regulliere begroting 63210070 Openbare Verlichting.

Afschrijven in: Lichtmasten in 40 jaar, LED armaturen in 25 jaar.

BTW toets: BTW is volledig compensabel.

Toename onderhouds- of Nee exploitatielasten

Tijdpad: voorbereiding Voorbereiding 2019-2020, uitvoering 2020-2021 in deelopdrachten. investering Beslag op eigen uren: voorbereiding projectleiding 100 uur: € 10.000. investering

Prioritering MT: hoog, zie kadernota.

164

Programma 11 Mip nummer ______2020

Naam project: invulling afspraakbanen

Beleidsargumentatie: quotum arbeidsbeperkten overheden (waarom?)

Projectomschrijving: 6 banen creeren. (wat gaan we doen?)

Is er een wettelijke ja verplichting?

Totaal benodigd bedrag € 90.000,--

Voorbereidingskrediet? nvt (percentage of bedrag) Dekking Begroting

Afschrijven in: nvt BTW toets: nvt

Toename onderhouds- of nvt exploitatielasten

Tijdpad: voorbereiding ntb prioriteitenlijst HRM investering ntb Beslag op eigen uren: ntb voorbereiding investering

Prioritering MT: hoog i.v.m. boetes en voorbeeldfunctie.

165

Programma 3: bedrijvigheid en duurzaamheid Mip nummer ______2001

Naam project: Professionalisering marketing

Beleidsargumentatie: Westerwolde heeft als gebied de potentie om het toerisme een substantieel (waarom?) onderdeel van de lokale economie te laten zijn. Dit is een stevige aanbeveling uit een herindelingsadvies. Hiervoor moeten meer toeristen worden aangetrokken. Daarnaast promotie van het gebied als prettig woongebied om nieuwe bewoners te trekken en het promoten van het gebied om te ondernemen. Gebleken is dat de regulier begrote middelen niet toereikend zijn om goede, professionele marketing te voeren.

Projectomschrijving: Een professionalisering van de marketing. De marketing niet langer laten (wat gaan we doen?) uitvoeren door vrijwilligers maar door een marketingspecialist. Nog meer focus leggen op nieuwe media, verrassende content en social media. SPW wordt omgevormd tot een andere stichting met de focus op professionele marketing. Deze professionaliseringsslag vraagt een extra bijdrage bovenop het regulier begrote bedrag voor marketing en promotie. In 2019 wordt de transitie van een vrijwilligersorganisatie naar een professionele organisatie wordt in 2019 afgerond. In 2020 worden de extra middelen bijgeschakeld om Westerwolde echt stevig op de kaart te zetten.

Is er een wettelijke Nee. verplichting?

Totaal benodigd bedrag € 200.000,- (per jaar € 50.000,-)

Voorbereidingskrediet? (percentage of bedrag) Dekking onvoorzien

Afschrijven in: nee

BTW toets: Niet BTW-plichtig

Toename onderhouds- of n.v.t. exploitatielasten

Tijdpad: voorbereiding investering 2020-2023 Beslag op eigen uren: voorbereiding investering

Prioritering MT: laag / gemiddeld / hoog

166

Programma 2 Openbaar gebied Mip nummer ______2002

Naam project: Aanleg rondweg Oudeschans

Beleidsargumentatie: Oudeschans is een van de twee vestingdorpen en daarmee belangrijke (waarom?) trekpleister voor toeristen in onze gemeente. Karakteristieke eigenschappen van het dorp worden sinds eind twintigste eeuw weer in originele staat teruggebracht, om het dorp aantrekkelijker te maken voor toeristen. Rondom het dorp hebben diverse grote agrariërs zich gevestigd. Deze brengen veel en groot agrarisch- en vrachtverkeer met zich mee. Momenteel rijdt dit verkeer door het vestingdorp. De smalle wegen en brug zijn hier echter te weinig op berekend, en lopen regelmatig schade op. Daarnaast levert het grote verkeer geluidsoverlast op bij inwoners. Het voorstel is daarom om een 'rondweg' aan te leggen. De voordelen van deze rondweg houden niet op bij het omleiden van agrarisch verkeer en daarmee het voorkomen van overlast in het dorp en het besparen op onderhoudskosten. Andere voordelen zijn dat het dorp nagenoeg autoluw wordt, de bereikbaarheid van het parkeerterrein wordt vergroot en het verkeer is makkelijker om te leiden tijdens evenementen. Projectomschrijving: Een rondweg wordt aangelegd, tussen de Uiterdijksweg en de Koudehoek. (wat gaan we doen?) Hiervoor ligt een offerte van KWS Infra Leek van 297.000 euro (eenvoudig maar duurzaam betonpad). De rondweg wordt aangesloten op de parkeerplaats bij de vesting, deze grond is reeds in eigendom van de gemeente. De aan te kopen grond is in eigendom van een agrariër, welke bereid is een deel van het perceel te verkopen voor het aanleggen van de weg. Het gaat om ca. 3450 m2 aan te kopen grond. De agrarische waarde ligt momenteel rond € 6,25. Rekening houdende met vorm of snijschade aan het perceel en het wellicht moeten inleveren op fosfaatrechten wordt hier € 1,- extra bij gerekend. 7,25 x 3450 = € 25.012,50. Daarnaast wordt nog rekening gehouden met het eventueel aan moeten brengen van verlichting wanneer dit noodzakelijk blijkt, kosten ca. € 2.000,-. Voor ontwerpkosten wordt € 5.000,- gerekend. Dat maakt totaal € 329.012,50. Dit is afgerond naar € 350.000,- zodat ook onvoorziene kosten tot iets meer dan € 20.000,- zijn afgedekt. Is er een wettelijke Nee verplichting?

Totaal benodigd bedrag 350.000,-

Voorbereidingskrediet? N.v.t. (percentage of bedrag) Dekking

Afschrijven in: Ineens

BTW toets: BTW compensabel

Toename onderhouds- of Toekomstige onderhoudskosten van de nieuw aan te leggen weg. exploitatielasten

Tijdpad: voorbereiding Aanbesteding in 2020 investering Beslag op eigen uren: 50 uur op Ruimtelijk Beheer voorbereiding investering

Prioritering MT: laag / gemiddeld / hoog

167

Programma ______5 Sport Cultuur Recreatie Mip nummer ______2003

Naam project: Projecten cultuur

Beleidsargumentatie: ‘Cultuur’ richt zich op alle facetten van het gemeentelijk cultuurbeleid. Naast (waarom?) regulier beleid zetten we expliciet in op ‘cultuurhistorie & landschap’. Westerwolde heeft veel te bieden op deze terreinen. In de jaren 2020-2022 (tweede helft coalitieperiode) gaan we verschillende onderdelen van het beleid uitvoeren met jaarlijks ruimte voor zelfstandige projecten. Leiddraad voor het cultuurbeleid is de 'Cultuurvisie Gemeente Westerwolde 2017-2020', waarin op onderdelen het cultuurbeleid en de ambities zijn beschreven. Om de visie in de komende jaren ten uitvoer te kunnen brengen is een jaarlijks budget geraamd van € 30.000,--)

Projectomschrijving: De Cultuurvisie Gemeente Westerwolde wordt in 2020 uitgewerkt in de vorm van (wat gaan we doen?) deelplannen op grond van prioritering en afstemming met het college. In elk geval staan de volgende vier onderwerpen op de agenda: a) revitalisering Grensland-Schansenland; b) een versterkt museaal beleid (dat in 2019 is geharmoniseerd); c) de verdere uitwerking van het landschapsconvenant en d) de verdere uitbouw van Kamp de Beetse. Daarnaast dienen zich jaarlijks kleinere ad hoc-projecten aan die passen binnen de beleidskaders en waarbij het relevant is dat de gemeente zich daarbij aansluit dan wel een initiërende dan wel coördinerende rol speelt.

Is er een wettelijke Gedeeltelijk. verplichting?

Totaal benodigd bedrag 30.000,-- per jaar voor de periode 2020 - 2025.

Voorbereidingskrediet? n.v.t. (percentage of bedrag) Dekking

Afschrijven in: ineens

BTW toets:

Toename onderhouds- of exploitatielasten

Tijdpad: voorbereiding investering Beslag op eigen uren: 1000 vanuit formatie P&P voorbereiding investering

Prioritering MT: gemiddeld

168

Programma 5 Sport Cultuur Recreatie Mip nummer ______2004

Naam project: Projecten internationalisering

Beleidsargumentatie: Na de gemeentelijke herindeling is Westerwolde in de provincie Groningen de (waarom?) grensgemeente bij uitstek geworden. In het Collegeprogramma 2018-2022 wordt ingezet op het versterken van de (internationale) samenwerking. Naast de gemeenten Rhede (Ems) en Haren (Ems), waarmee reeds jaren een partnerschapsrelatie wordt onderhouden, grenst de gemeente ook aan Bunde, Dörpen en Lathen. In het herindelingsadvies en het collegeprogramma zijn daarom ambities geformuleerd om te komen tot een stevige 'grensagenda'. Als onderlegger daarvoor dient de 'Notitie Internationale Contacten Gemeente Westerwolde', die in 2017 door de gemeenteraden van Vlagtwedde en Bellingwedde zijn geaccordeerd. In de notitie worden ambities en ontwikkelingslijnen uitgewerkt om te komen tot een actief, gemoderniseerd en effectief internationaal beleid met als speerpunt de 'grensagenda' met de Duitse buurgemeenten.

Projectomschrijving: Met de Notitie Internationale Contacten als leidraad zijn de volgende (wat gaan we doen?) projecten reeds in gang gezet dan wel worden in gang gezet: a) kennismakingsdag gemeentelijke bestuurders en ambtenaren, b) opzetten van een overlegstructuur op locatie (themagebonden), c) werkbezoeken (zowel ambtelijk als bestuurlijk), d) educatieve projecten (taal, leer-werk trajecten, uitwisseling), e) ontwikkeling grensoverschrijdend cultuurhistorisch netwerk en f) sociaal-economische samenwerking, waarbij wordt ingezet op grensoverschrijdende contacten tussen ondernemers en grensoverschrijdende arbeidsbemiddeling.

Is er een wettelijke Neen. verplichting?

Totaal benodigd bedrag € 10.000,- per jaar voor de periode 2020-2023.

Voorbereidingskrediet? n.v.t. (percentage of bedrag) Dekking Onderzocht wordt of onderdelen in aanmerking komen voor subsidie.

Afschrijven in: Ineens.

BTW toets:

Toename onderhouds- of exploitatielasten

Tijdpad: voorbereiding investering Beslag op eigen uren: 400 uren vanuit de formatie van P&P voorbereiding investering

Prioritering MT: gemiddeld

169

Programma 5 Sport Cultuur Recreatie Mip nummer ______2006

Naam project: Stichting Nedersaksenlijn

Beleidsargumentatie: Met het verlengen van het spoor van Veendam naar Stadskanaal neemt ook (waarom?) de kans op een spoorverbinding tussen Stadskanaal en Emmen toe. De vraag is of Ter Apel aan dat spoor komt en zo ja, of het wel een station krijgt. De drie ondernemersverenigingen in Ter Apel willen zich hiervoor inzetten en hebben al landelijk het nieuws weten te halen met een bijeenkomst hierover in het Boschhuis met kopstukken uit politiek en de spoor- en vervoerwereld. Naar het succesvolle voorbeeld van de Stichting Snel Internet Westerwolde Stadskanaal willen de ondernemersverenigingen een Stichting Nedersaksenlijn oprichten en daarbij de lobby structureren en breed focussen op de structuurversterking van de regio Ter Apel / Ter Apelkanaal.

Projectomschrijving: Met het budget willen de ondernemers de succesvolle lobby voor de spoorlijn (wat gaan we doen?) via Ter Apel verder vorm geven, gedeeltelijk naar voorbeeld van het project Holwerd aan Zee. Zelf willen zij jaarlijks € 1.500,- toevoegen aan de stichting. Met het budget willen de ondernemers een stichting oprichten, een actuele website en social media bijhouden, informatiemateriaal maken, bijeenkomsten organiseren, een samenwerking langs het traject opzetten en onderzoeken en opdrachten naar de realiseerbaarheid en de financiering doen. De structurele kosten worden op € 5.000,- geraamd. Van de gemeente (Economische Zaken) wordt daarnaast verwacht dat zij een actieve rol in de overleggen blijft nemen, waarmee meteen ook toezicht op de werkzaamheden en de besteding van het geld gewaarborgd is.

Is er een wettelijke Nee. verplichting?

Totaal benodigd bedrag € 3.500,- per jaar voor de jaren 2019, 2020 en 2021.

Voorbereidingskrediet? (percentage of bedrag) Dekking Reserve.

Afschrijven in:

BTW toets: Het krediet wordt overgemaakt aan de stichting.

Toename onderhouds- of N.v.t. exploitatielasten

Tijdpad: voorbereiding investering Beslag op eigen uren: voorbereiding investering

Prioritering MT: laag / gemiddeld / hoog

170

Programma 2 Openbaar gebied Mip nummer ______2007

Naam project: Herinrichting Molenplein

Beleidsargumentatie: Om Ter Apel als werk-, woon- en winkelcentrum sterk te houden, wordt het (waarom?) Molenplein (tussen de Heemker Akkerstraat en De Omloop) heringericht. Na de herinrichting van het Marktplein, de Hoofdstraat en de Kruier is dit als afronding van de centrumvernieuwing te zien. Doordat het leegstaande bankgebouw aan dit plein door een ontwikkelaar wordt opgevuld met een supermarkt, neemt ook de parkeerbehoefte toe. Daarom is de gemeente met de ontwikkelaar in gesprek over een verdeling van de kosten. Eerder toegezegd krediet vanuit MIP 1305 voor achterstallig onderhoud wordt meegenomen bij deze volledige herinrichting.

Projectomschrijving: Het parkeerterrein aan De Omloop en Molenweg wordt heringericht. Het (wat gaan we doen?) aantal parkeerplaatsen wordt vergroot, het busstation wordt verplaatst en de busroute verlegd. Ook worden de fietsparkeerplaatsen verplaatst. De herinrichtingsplannen worden nog aan de raad voorgelegd. Eerste concepten worden intensief met de omgeving van het plein afgestemd. Voor rekening en verantwoordelijkheid van de ontwikkelaar wordt het voormalige bankgebouw vanvangen door een supermarkt. Werkzaamheden worden nauw afgestemd.

Is er een wettelijke Nee. verplichting?

Totaal benodigd bedrag € 1.250.000,- (gebasseerd op twee onafhankelijke ramingen van ingenieursbureau's) Voorbereidingskrediet? (percentage of bedrag) Dekking € 375.000,- als aanvullend benodigd krediet, afhankelijk van onderhandeling* € 250.000,- als subsidie van de provincie (reeds beschikt) € 125.000,- bijdrage van de ontwikkelaar van de supermarkt (toegezegd) € 450.000,- vastgestelde MIP 1305 (krediet moet nog beschikbaar gesteld) € 50.000,- vastgestelde MIP 1305 (huidig beschikbaar werkkrediet)

* Het aanvullend benodigd krediet ad € 375.000,- is te verminderen met de uitkomst van de verdere onderhandelingen met de ontwikkelaar over een verhoging van zijn bijdrage. * Daarnaast wordt met de provincie gesproken over een geringe aanvullende bijdrage (subsidie) voor de fietsparkeerplaatsen bij het busstation. Afschrijven in:

BTW toets: Alle bedragen hier zijn excl. BTW. De conclusie van de BTW toets is dat het krediet netto kan worden aangevraagd omdat de BTW compensabel is (dan wel verrekenbaar op aangifte). De bijdrage van de ontwikkelaar is niet belast met BTW. Toename onderhouds- of Niet noemenswaardig. exploitatielasten

Aanvang van de uitvoering is zo mogelijk in 2019, zodat ten minste eerst het volledige MIP-1305-budget benodigd is. Tijdpad: voorbereiding investering Beslag op eigen uren: voorbereiding investering

Prioritering MT: laag / gemiddeld / hoog

171

Programma 5 Sport, cultuur en recreatie Mip nummer ______2008

Naam project: Aankoop centrumgebouw Parc Emslandermeer

Beleidsargumentatie: Het centrumgebouw van Parc Emslandermeer is een belangrijk onderdeel (waarom?) van het vakantiepark, maar het vervult ook een maatschappelijke en economische rol voor het dorp Vlagtwedde en de omgeving. De Stichting Belangen eigenaar Parc Emslandermeer (SBPE) heeft het centrumgebouw uit het faillissement in 2014 gekocht en het sindsdien geprobeerd te verkopen aan een commerciële partij. Dit is niet gelukt en SBPE is voornemens het te slopen. Door het centrumgebouw te kopen van SBPE kan worden voorkomen dat het park in een negatieve spiraal terecht komt, waarbij ook (toekomstige) investeerders geen vertrouwen meer hebben in het park.

Projectomschrijving: Het centrumgebouw inclusief het zwembad en het parkeerterrein kopen van (wat gaan we doen?) de huidige eigenaar (SBPE), achterstallig onderhoud wegwerken, het wellnessgedeelte sluiten en een energiescan uitvoeren voor aanvullende duurzaamheidsmaatregelen.

Is er een wettelijke Nee. verplichting?

Totaal benodigd bedrag € 150.000,- eenmalig voor de aankoop en daarna € 150.000,- structureel, waarbij SBPE jaarlijks daar bovenop een bijdrage in de exploitatie doet.

Voorbereidingskrediet? (percentage of bedrag) Dekking

Afschrijven in:

BTW toets:

Toename onderhouds- of exploitatielasten

Tijdpad: voorbereiding investering Beslag op eigen uren: voorbereiding investering

Prioritering MT: laag / gemiddeld / hoog

172

Programma 9 Inwoners en bestuur Mip nummer 2009

Naam project: GRIP op informatie en ICT

Beleidsargumentatie: Om de juiste informatie op de juiste plek in het juiste formaat en het juiste (waarom?) moment beschikbaar de hebben voor verschillende groepen belanghebbenden is het nodig om de informatievoorziening te beheren vanuit één blauwdruk voor de gemeente Westerwolde, die relaties heeft met allerlei verschillende soorten informatie die door onze processen stromen. Denk hierbij b.v. aan persoonsgegevens, gegevens over bewaartermijnen, groepen zaaktypen, systemen die in gebruik zijn per proces enz. We hebben wel een blauwdruk op dit moment, maar die is van een standaard gemeente en niet van de gemeente Westerwolde. Concreet kan onze informatie nu dus niet worden beheert en is er kwaliteitssysteem om de kwaliteit van de informatie die door de processen stroomt te waarborgen. In het kader van de omgevingswet, verplichte in control statement is het noodzakelijk om deze werkzaamheden in 2021 af te ronden. Projectomschrijving: 1. Processen beschrijven (wat gaan we doen?) - Prioriteren van de processen die als eerst beschreven moeten worden aan de hand van een analyse - Deze processen beschrijven en optimaliseren + aanwijzen proceseigenaren - Rasci + PDCA kwaliteitscirkel - I navigator vullen met bovengenoemde informatie - Rollen per proces beoordelen (in samenwerking met HRM: is een los project) 2. Applicatielandschap in beeld brengen - In beeld brengen van het applicatielandschap + processen die hier door stromen + vullen van de gemma catalogus en architectuurplaat 3. Doorstart zaakgericht werken - Opnieuw bepalen zaaktypen en relatie met de processen en in I-Navigator verwerken zodat deze als bron gebruikt kan worden. 4. Kwaliteitssysteem optuigen (inclusief Planning & Controlcyclus) 5. Digitalisering Burgerzaken

Is er een wettelijke Ja verplichting?

Totaal benodigd bedrag € 220.000 incidenteel en € 15.000 structureel

Voorbereidingskrediet? n.v.t. (percentage of bedrag) Dekking Algemene Middelen

Afschrijven in: n.v.t.

BTW toets: n.v.t.

Toename onderhouds- of n.v.t. exploitatielasten

Tijdpad: voorbereiding 2 jaar investering Beslag op eigen uren: 5000 voorbereiding investering

Prioritering MT: hoog

173

Programma 6 Sociaal Domein Mip nummer 2010

Naam project: Diversiteit

Beleidsargumentatie: In 2018 heeft de gemeente een provinciale convenant ondertekent om zich in (waarom?) te zetten voor veiligheid, weerbaarheid en sociale acceptatie van LHBTI’ers, zodat iedereen zichzelf kan zijn. In 2019 wordt dit convenant vertaald in een plan van aanpak voor de gemeente Westerwolde.

Projectomschrijving: Kern van het plan is om zowel intern, binnen de gemeentelijk organisatie, als (wat gaan we doen?) extern het bewustzijn rondom (seksuele) diversiteit te vergroten en waar mogelijke en wenselijk hieraan acties te koppelen. Het gaat een breed scala aan beleidsterreinen betreffen: communicatie, burgerparticipatie, zorg en ondersteuning, veiligheid, onderwijs, sport & vrije tijd en de gezondheid. Voor 2020 is het wenselijk een budget beschikbaar te hebben om een aantal praktische activiteiten op bovenstaande terreinen te kunnen realiseren.

Is er een wettelijke Nee verplichting?

Totaal benodigd bedrag € 6.000,=. € 3.500, = hiervan is bestemd voor uitbreiding pakket Discriminatie Meldpunt Groningen met voorlichting. € 2.500,= is bestemd voor de financiering van (incidentele) activiteiten.

Voorbereidingskrediet? n.v.t. (percentage of bedrag) Dekking Het betreft een nieuw beleidsonderwerp. Er is geen bestaande post waauit dit beleid gefinancierd kan worden. Afschrijven in: n.v.t.

BTW toets: n.v.t.

Toename onderhouds- of n.v.t. exploitatielasten

Tijdpad: voorbereiding Najaar 2019 middels beleidsplan investering Jaarlijks, verspreid door het jaar Beslag op eigen uren: voorbereiding Beperkt, verspreid over enkele medewerkers investering Beperkt (ca. 40 uur per jaar)

Prioritering MT: laag / gemiddeld / hoog

174

Programma 5 Sport. Cultuur en recreatie Mip nummer 2011

Naam project: Vervanging beregeningsinstallaties voetbalvelden Noord

Beleidsargumentatie: De huidige vier beregeningsinstallaties zijn eind 2019 afgeschreven. Het (waarom?) onderhoud neemt toe. De gemeente faciliteert de installaties in de vorm van aanschaf en onderhoud terwijl de voetbalverenigingen zelf de beregening voor hun rekening nemen.

Projectomschrijving: Er worden vier beregeningsinstallaties vervangen inclusief de pompen. (wat gaan we doen?)

Is er een wettelijke Nee verplichting?

Totaal benodigd bedrag € 60.000,- (inclusief BTW) - afschrijven in 10 jaar/0,5% rente = € 6.000 (afschrijving) + € 300 (rente) = € 6.300 per jaar Voorbereidingskrediet? Nee (percentage of bedrag) Dekking Vrijval van de kapitaallasten van de oude installaties ter grootte van € 2.913,-

Afschrijven in: 10 jaar

BTW toets: De BTW op sport-investeringen is ingaande 2019 niet meer verrekenbaar en werkt dus kostenverhogend. Toename onderhouds- of Toename exploitatielasten is € 6.300 -/- € 2.913 = € 3.387 per jaar. exploitatielasten

Tijdpad: voorbereiding investering 2020 Beslag op eigen uren: voorbereiding investering

Prioritering MT: laag / gemiddeld / hoog

175

Programma 2 Openbaar gebied Mip nummer 2012

Naam project: Bebording voor evenementen en omleidingen

Beleidsargumentatie: De gemeente Westerwolde krijgt regelmatig verzoeken voor bebording in (waarom?) verband met omleidingsroutes bij evenementen. Zelf heeft de gemeente ook deze borden nodig als bijvoorbeeld een brug wordt gerenoveerd of een straat wordt vernieuwd. De gemeente heeft zelf slechts enkele van die borden en het kost veel tijd om de gele omleidingsborden steeds van nieuwe bestikkering te voorzien. Het zou veel efficiënter zijn om meer gele omleidingsborden te hebben met voorbedrukte teksten die universeel inzetbaar zijn bij omleidingen. Om die reden wordt de raad voorgesteld hier een krediet voor beschikbaar te stellen.

Projectomschrijving: Aanschaf van gele (omleidings)bebording voor evenementen en (wat gaan we doen?) (gemeentelijke) wegwerkzaamheden.

Is er een wettelijke Ja, het waarborgen van de verkeersveiligheid. verplichting?

Totaal benodigd bedrag Totaal benodigd netto krediet € 25.000

Voorbereidingskrediet? Nee (percentage of bedrag) Dekking Uit begrotingsresultaat

Afschrijven in: 40 jaar.

BTW toets: BTW is volledig compensabel.

Toename onderhouds- of Nee exploitatielasten

Tijdpad: voorbereiding investering Beslag op eigen uren: voorbereiding investering

Prioritering MT:

176

Programma 2 Openbaar gebied Mip nummer 2013

Naam project: Aanschaf materieel Openbare Werken

Beleidsargumentatie: Openbare Werken (OW) voert een belangrijk deel uit van het reguliere (waarom?) dagelijkse onderhoud aan de openbare ruimte. Daarnaast verzorgt OW de gladheidsbestrijding, is het eerste aanspreekpunt voor meldingen openbare ruimte en is dé 24 uurs storingsdienst voor spoedgevallen en calamiteiten. Om dagelijks beheer en onderhoud te garanderen is voor het jaar 2020 extra materieel nodig.

Projectomschrijving: Het betreft de aanschaf van drie servicewagens (3 x € 32.000 inclusief (wat gaan we doen?) uitrusting en inrichting) en een hoogwerker (€ 75.000). De kapitaalslasten van de hoogwerker kunnen uit de reguliere begroting worden gedekt en zal voor het reguliere bomenonderhoud worden ingezet. Hierdoor kan meer werk worden verricht en de bedrijfsvoering worden gecontinueerd.

Is er een wettelijke De gemeente heeft een zorgplicht om zoveel mogelijk de veiligheid in de verplichting? openbare ruimte te garanderen.

Totaal benodigd bedrag Netto € 171.000 Niet compensabele/verrekenbare BTW € 1.760 Benodigd krediet € 172.760

Voorbereidingskrediet? Nee (percentage of bedrag) Dekking € 75.000 voor de hoogwerker uit de reguliere begroting 63570050

Afschrijven in: 10 jaar

BTW toets: Van de 21% btw is 4,9% niet terug te vragen.

Toename onderhouds- of Ja, voor onderhoud is € 3.000 benodigd, brandstof € 10.000, verzekeringen € 2.760. exploitatielasten

Tijdpad: voorbereiding investering Beslag op eigen uren: voorbereiding investering

Prioritering MT: hoog, zie kadernota.

177

Programma 8 Wonen Mip nummer 2014

Naam project: Handhaving permanente bewoning recreatieparken Gemeente Westerwolde

Beleidsargumentatie: In juni 2017 is een start gemaakt met het handhaven op permanente (waarom?) bewoning op recreatiepark Emslandermeer in Vlagtwedde. Permanente bewoning op recreatieparken is strijdig met de ter plekke geldende regels van ruimtelijke ordening. Begin 2018 is het dossier overgedragen aan de toezichthouders van de gemeente Westerwolde om verder te gaan in het handhavingstraject. Om rechtsongelijkheid te voorkomen, is het nodig dat niet alleen ingeschrevenen worden aangepakt, maar ook de andere groep die de woningen permanent bewoond, maar niet staan ingeschreven. Aangezien we nu gemeente Westerwolde zijn, is het voorstel om handhaving breed op te pakken. Dit betekend dat ook het bungalowpark Weddermeer en Buitenplaats Wedderbergen meegenomen worden in het het handhavingstraject.

Projectomschrijving: Aan MB-ALL is gevraagd om prijsopgave te geven voor het uitvoeren het (wat gaan we doen?) project. MB-ALL is het handhavingsbureau dat in opdracht van gemeenten handhaaft op onder andere de beleidsterreinen Bouwen, Wonen en RO. MB- ALL heeft veel ervaring en kennis op het gebied van handhaving en ondersteunt hierin ruim 100 gemeenten. In de quickscan worden gedurende twee maanden (buiten de vakanties) drie keer alle woningen van de recreatieparken bezocht. De controles zullen worden uitgevoerd om daadwerkelijk vast te stellen dat er sprake is van onrechtmatige bewoning van de recreatiewoningen. Op basis van de uitkomsten van deze quickscan en een administratief onderzoek, moet duidelijk worden bij welke recreatiewoningen moet worden overgegaan tot handhaving. Ook deze fase (2) zal worden uitgevoerd door MB-ALL. De laatste fase betreft het afwikkelen van eventuele bezwaar- en beroepsprocedures, op voorhand is niet te zeggen om hoeveel dit zal gaan.

Is er een wettelijke Ja, permanente bewoning van recreatiewoningen is strijdig met de vigerende verplichting? bestemmingsplannen / beheersverordeningen.

Totaal benodigd bedrag € 50.000 ex btw (kosten quickscan (fase 1), handhaving (fase 2), bezwaar- beroepsprocedures (fase 3), reiskosten en onvoorzien) Voorbereidingskrediet? Nee (percentage of bedrag) Dekking AMR

Afschrijven in: ineens

BTW toets: ?

Toename onderhouds- of nvt exploitatielasten

Tijdpad: voorbereiding start in 2020 investering Beslag op eigen uren: 240 voorbereiding zie boven investering zie boven

Prioritering MT: hoog

178

Programma 2 Openbaar gebied Mip nummer 2015

Naam project: Onderhoud en vervanging bruggen

Beleidsargumentatie: De gemeente Westerwolde heeft 136 bruggen in beheer. De vervangings-waarde (waarom?) van het totaalbestand aan bruggen is geraamd op € 60 mln. Onderhoud : Het onderhouden van 136 stuks bruggen in de gemeente Westerwolde bestaat uit klein/dagelijks onderhoud (schoonhouden, smeren, bijverven slechte plekken), jaarlijks onderhoud (kleine vervangingen onderdelen bij slijtage en schade) en groot onderhoud (schilderen grote onderdelen brug, vervangen slijtlaag dek, vervangen versleten delen van de brug). In de afgelopen jaren is achterstand ontstaan in groot onderhoud en vervanging. In Westerwolde-Noord is een begin gemaakt met het wegwerken daarvan door de uitvoeringplannen nota OOR. De middelen hiervoor zijn steeds uit reserves gehaald en dat kan niet langer, hiervoor moet een structurele oplossing worden gezocht. In 2019 wordt een nieuw beleidsplan opgesteld voor alle bruggen in Westerwolde. Exacte becijfering moet nog plaatsvinden, maar voor onderhoud van alle bruggen schatten wij in dat jaarlijks vanaf 2020 een bedrag benodigd is van € 640.000,- . Het huidig budget (€ 275.000,- ) moet daarom worden verhoogd met € 365.000,- per jaar. Vervanging : Na afloop van de levensduur van een brug (60 jaar) moet deze worden vervangen. Veel bruggen zijn inmiddels aan vervanging toe. Ter voorkoming van opeenhoping moeten we aan de hand van een goed plan stapsgewijs beginnen met de vervangingsopgave. Hiervoor zijn geen middelen in de begroting opgenomen. Daarom stellen wij voor vanaf 2020 structureel ruimte voor vervanging in de begroting op te nemen. De vervanging van 136 bruggen met een levensduur van 60 jaar betekent gemiddeld 2,27 brug per jaar vervangen. De totale vervanging van alle bruggen kost € 60 miljoen; dit betekent € 440.000 per brug. Bij vervanging van gemiddeld 2,27 brug per jaar wordt jaarlijks € 1.000.000,- geïnvesteerd. Door zorgvuldig plannen moeten we ervoor zorgen dat we jaarlijks ook daadwerkelijk voor dit bedrag bruggen gaan vervangen of renoveren zodat niet weer achterstanden ontstaan. De hierbij behorende kapitaallasten bedragen € 37.000 per jaar (2% rente / 60 jaar lineair). Deze kapitaallasten cumuleren: in 2020 € 74.000, in 2021 € 148.000 enz. In theorie moeten we dit 60 jaar volhouden echter op een nader te bepalen ijkmoment moeten we de vervangingsplanning evalueren. Een goed moment hiervoor kan zijn de herziening van het beleidsplan na 4 jaar.

Projectomschrijving: 1. Het in stand houden van de bruggen door het plegen van planmatig onderhoud. (wat gaan we doen?) 2. Het opstellen van een beleidsplan bruggen 2020 - 2024. Hierin wordt voorzien in het planmatig onderhoud en beheer van de bruggen met bijbe-horende financiële onderbouwing, planningen en uitvoeringsplannen. Dit beleidsplan stellen we zelf op; hiervoor zijn geen extra middelen nodig. 3. Het doen van vervangings- en renovatieinvesteringen, volgens een in het beleidsplan opgenomen planning, gefinancierd uit in de begroting te creëren ruimte voor kapitaallasten.

Is er een wettelijke Ja : BW deel 6 : het waarborgen van de veiligheid en zorgplicht voor de bruggen / verplichting? WegenWet 1930 / WaterWet 2012 / OmgevingsWet en Bouwbesluit / BBV 2003

Totaal benodigd bedrag Wij adviseren vooralsnog voor kapitaallasten voor vervanging en/of renovatie de volgende budgetten in de begroting 2020 en meerjarenraming op te nemen, in afwachting van het op te stellen beleidsplan : structureel vanaf 2020 € 37.000 kapitaallasten. Dit bedrag neemt trapsgewijs jaarlijks toe met € 37.000 (d.w.z. € 74.000 in 2021, € 111.000 in 2022 enz.) tot een nader te bepalen ijkmoment. De raad wordt jaarlijks meegenomen in de vervangingsopgave voor dat jaar.

Voorbereidingskrediet? € 15.000,- (percentage of bedrag) Dekking Afschrijven in: 60 jaar BTW toets: Toename onderhouds- of Het jaarlijkse onderhoudsbudget voor bruggen structureel verhogen met exploitatielasten € 365.000,- .

Tijdpad: voorbereiding investering Beslag op eigen uren: 750 uur perjaar voorbereiding investering

Prioritering MT: laag / gemiddeld / hoog

179

Programma 2 Openbaar gebied Mip nummer 2017

Naam project: Renoveren hoofdpaden op begraafplaatsen Poortweg en Kapelweg

Beleidsargumentatie: De hoofdpaden op begraafplaatsen Poortweg en Kapelweg bestaan op dit (waarom?) moment uit losse morene split (veegsplit afkomstig van nieuwe slijtlagen wegen), waardoor de begraafplaatsen slecht toegankelijk zijn voor minder validen. Door de hoofdpaden te renoveren en te vervangen met koertsmix worden de begraafplaatsen goed toegankelijk.

Projectomschrijving: Het losse split van de hoofdpaden wordt verwijderd en vervangen met (wat gaan we doen?) koertsmix. Na het walsen is de koerstmix een egaal pad. Het betreft: +- 500m2 Poortweg à €11 = € 5.500 +- 900m2 Kapel à €11 = € 10.000 Overige bijkomende kosten (o.a. randafwerking) € 4.500

Is er een wettelijke De gemeente heeft een bepaalde zorgplicht dat nabestaanden de mogelijkheid hebben om het graf van hun overledene(n) zonder belemmeringen te kunnen bezoeken. verplichting?

Totaal benodigd bedrag Netto € 20.000,-

Voorbereidingskrediet? Nee (percentage of bedrag) Dekking Uit begrotingsresultaat

Afschrijven in: Ineens

BTW toets: BTW is volledig compensabel.

Toename onderhouds- of Nee exploitatielasten

Tijdpad: voorbereiding Voorbereiding in 2019, uitvoering in 2020. investering Beslag op eigen uren: voorbereiding 10 uur investering

Prioritering MT:

180

Programma 2 Openbaar gebied Mip nummer 2018

Naam project: Groot Onderhoud Wegen

Beleidsargumentatie: Na de uitgevoerde nulmeting van de gemeentelijke wegen is veel inzichtelijk (waarom?) gemaakt over de kwaliteit over het te beheren areaal. In de gemeente hebben we ongeveer 2,8 miljoen m2 aan verharding te onderhouden. Dit zijn verhardingen van beton, asfalt en beton en gebakken klinkers. Vanuit de weginspectie is af te leiden dat 46% een matige of ernstige schade heeft. De overige 54% heeft geen of alleen lichte schade. De inspanning die moet worden geleverd om op CROW basisniveau te komen bedraagt circa € 1,6 miljoen per jaar. In het jaar 2020 moet een extra inspanning van € 200.000 worden geleverd om achterstanden weg te werken. In de begroting is € 900.000 opgenomen. Er is een tekort van € 900.000 in 2020 en € 700.000 in de jaren daarna om aan het basisniveau te voldoen. Een lager onderhoudsniveau is niet wenselijk. Door een lager onderhouds-niveau te hanteren worden wegen onveilig voor de weggebruiker. In 2022 volgt er een nieuwe weginspectie om de onderhoudsstaat van de wegen te bepalen en het benodigde budget voor de komende 5 jaar. Projectomschrijving: Met het beschikbare budget de wegen op niveau te brengen zodat we aan het (wat gaan we doen?) basisniveau voldoen.

Is er een wettelijke De gemeente heeft op basis van artikel 16 van de Wegenwet de verplichting de in haar bezit zijnde wegen in een goede staat van onderhoud te hebben danwel te houden. verplichting?

Totaal benodigd bedrag Structureel (t/m 2022) is er jaarlijks gemiddeld € 700.000 extra nodig om de wegen op basis niveau te houden. In 2020 is incidenteel € 200.000 extra nodig om achterstanden weg te werken.

Voorbereidingskrediet? (percentage of bedrag) Dekking nog nader te bepalen

Afschrijven in:

BTW toets:

Toename onderhouds- of exploitatielasten

Tijdpad: voorbereiding investering Beslag op eigen uren: 200 voorbereiding investering

Prioritering MT:

181

Programma 3 Bedrijvigheid en duurzaamheid Mip nummer 2020

Naam project: Uitvoeringsplan retailvisie Westerwolde (MIP pro memorie)

Beleidsargumentatie: Het voorzieningenniveau in Westerwolde wordt voor een belangrijk deel (waarom?) bepaald door het detailhandelsaanbod. Dit aanbod draagt bij aan de leefbaarheid van een kern en vormt een belangrijk deel van de lokale economie in het gebied. Een voldoende aantrekkelijk aanbod heeft bovendien een positief effect op de recreatie- en toerisme sector (en vice-versa) en vervult daarnaast een functie voor de omliggende regio. Het in 2016 in opdracht van de provincie Groningen uitgevoerde koopstromenonderzoek voor de voormalig gemeenten Bellingwedde en Vlagtwedde heeft duidelijk gemaakt dat er veel verandert in de detailhandelsbranche. Wanneer de gemeente Westerwolde niet tijdig op deze ontwikkelingen inspeelt, zal dit op korte en lange termijn zeer nadelige effecten hebben. Denk aan verpaupering en leegstand, terugloop toerisme, bevolkingskrimp, etc. Er wordt daarom op dit moment op gemeentelijk niveau een koers uitgezet met de ondernemers voor een heldere visie op de toekomstige detailhandelsstructuur van Westerwolde.

Projectomschrijving: De gemeente Westerwolde heeft Broekhuis Rijs Advisering verzocht om een (wat gaan we doen?) detailhandelsvisie, inclusief uitvoeringsplan, voor de gemeente Westerwolde op te stellen, waarbij zowel voor de hoofddorpen als voor de gemeente als totaal de visie op detailhandel in beeld wordt gebracht. Het uitvoeringsplan zal pas in de zomer (juni/juli) afgerond zijn, echter kan er al wel op hoofdlijnen aangegeven worden waar het uitvoeringsplan zich op richt: •Streven naar een aantrekkelijke retailsector, denk hierbij aan imagoverbetering, leegstand en verpaupering, versterking toerisme, opvolgingsvraagstuk, beleving, bereikbaarheid, enz.; •Streven naar concentratie van de (grootschalige) voorzieningen; •Inzicht geven in de positie en het perspectief van de verschillende winkelgebieden; •Expliciete keuzes maken voor kansrijke en kansarme winkelgebieden, denk hierbij aan het aantrekkelijker maken van het winkelgebied Molenplein en De Kruier in Ter Apel; •Alternatieven voor kansarme gebieden (herstructurering, sloop, functieverandering); •Aandacht besteden aan de ruimtelijke effecten van online detailhandel;

Is er een wettelijke Nee verplichting?

Totaal benodigd bedrag De kosten voor dit project kunnen nog niet worden geraamd. Voor het uitvoeren van de retailvisie kan vanuit de provincie Groningen een subsidie ontvangen worden van maximaal 50% van de subsidiabele kosten, tot een maximum van € 400.000. Voorbereidingskrediet?

Dekking Nog niet bekend

Afschrijven in: _____ jaar / ineens

BTW toets:

Toename onderhouds- of exploitatielasten

Tijdpad: voorbereiding investering Beslag op eigen uren: 1500 voorbereiding investering

Prioritering MT: hoog

182

Raadsbesluit

183

No. .

De raad van de gemeente Westerwolde; op voorstel van Burgemeester en Wethouders d.d. 1 oktober 2019, no.Z/19/093569/DV.19-163 , afdeling Dienstverlening; type eventuele tekst;

b e s l u i t :

1) .In te stemmen met ombuigingsvoorstellen voor de jaren 2020 tot en met 2023; 2) De de programmabegroting 2020 en het daarbijbehorende meerjarenperspectief t/m 2023 vast te stellen; 3) De Mip-kredieten met een wettelijke verplichting (nrs. 2005, 2016, 2019 en 2020) beschikbaar te stellen.

Aldus besloten in de openbare vergadering van 13 november 2019.

De raad voornoemd,

raadsgriffier voorzitter

184

Afkortingenlijst

185

Afkortingen in de begroting 2019

3 D’s De drie decentralisaties in het sociaal domein

ABB Administratie Beheer Bestuur (rijksvergoeding onderwijs)

AR Algemene Reserve

Arhi Algemene regels herindeling

AWBZ Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten

BAG Basisregistraties Adressen en Gebouwen

BBV Besluit Begroten en Verantwoorden provincies en gemeenten

Bbz Besluit Bijstand zelfstandigen

BCF Btw- compensatiefonds

BNG Bank Nederlandse Gemeenten

BOA Buitengewoon opsporingsambtenaar

BR Bestemmingsreserve

BRP Basisregistratie Personen

BSN Burger Service Nummer

BUIG Bundeling uitkeringen inkomensvoorziening gemeenten

BZK Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

CAK Centraal Administratie Kantoor

CASO Centrale Administratie Salaris en Onderwijs

CBS Centraal Bureau Statistiek

Cittaslow is het internationale keurmerk voor gemeenten die op het gebied van leefomgeving, landschap, streekproducten, gastvrijheid, milieu, infrastructuur, cultuurhistorie en behoud van identiteit tot de top behoren.

CJG Centrum Jeugd en Gezin

CJGV Centrum Jeugd Gezin en Veiligheid

COA Centraal Orgaan opvang Asielzoekers

DMS Documentmanagementsysteem

DVO Dienstverlenings overeenkomst

186

EDBF Eems Dollard Business Forum

EDR Eems Dollard Regio

EHS Ecologische Hoofdstructuur

EMU Economische en Monetaire Unie

Energie potentiekaart een gedetailleerd overzicht van (on-)geschikte locaties per energiebron voor een bepaald gebied

Fido (Wet) Financiering decentrale overheden

GBA Gemeentelijke basisadministratie

GGD Gemeenlijke Gezondheids Dienst

GHOR Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie

CITO Centraal Instituut voor Toets Ontwikkeling

GR Gemeenschappelijke Regeling

GRP Gemeentelijk Rioleringsplan

GS Gedeputeerde Staten

HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs

HRM term die gebruikt wordt voor personeelsbeleid,

personeelszaken, personeelsmanagement

IBT Interbestuurlijk toezicht

ICT Informatie- en CommunicatieTechnologie

IKB Individueel keuze budget

IOAW Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijke arbeidsongeschikte werknemers

IOAZ Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijke Arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen

KCC Klantcontactcentrum

KING Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten

L.D.D. Levering Diensten Derden

MFA Multifunctionele accommodatie

187

MIP Meerjaren Investerings Plan

MKB Midden en Klein Bedrijf

WPG Wet publike gezondsheidszorg

NASB Nationaal Actieplan Sport en Bewegen

NUP Nationaal Uitvoerings Programma

OAB Onderwijs Achterstandenbeleid

OBS Openbaar onderwijs

OCW Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

ODG Omgevingsdienst Groningen

OKE Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie

OLP Onderwijs Leer Pakket

OOR Onderhoud Openbare Ruimte

OZB Onroerende Zaakbelasting

PGB Persoonsgebonden budget

PI Penitentiaire inrichting

POTERNE Ondergrondse bomvrije gang door een fort of vesting met een functie als toegangs- of uitvalspoort

POP Persoonlijk Ontwikklelings Plan

RWE Rheinisch-Westfälisches Elektrizitätswerk

RWLP Regionaal Woon en LeefbaarheidsPlan

RO Ruimtelijke ordening

SMART Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch, Tijdgebonden

SOZOG Samenwerkingsverband afvalstoffenverwijdering Oost en Zuidoost Groningen

SW Sociale Werkvoorziening

TA Ter Apel

TDC Trainings Diagnose Centrum

Terra Mora Moerasland

188

VDI Virtual Desktop Infrastructuur

VGR Veiligheidsregio Groningen vGRP Verbreed Gemeentelijk Riolerings Plan

VNO-NCW Verbond van Nederlandse Ondernemingen (VNO) en het Nederlands Christelijk Werkgeversverbond (NCW).

VMBO Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs

VPB Vennootschapsbelastingplicht

VROM Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer

VVV Vereniging voor Vreemdelingenverkeer

VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs

WABO Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht

Wajong Werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten

WKR Werkkosten regeling

WMO Wet maatschappelijke ondersteuning

WOG Waardebehoud Onroerend Goed

WON Wet Onafhankelijk Netbeheer

WOZ (Wet) Waardering Onroerende Zaken

WRO Wet Ruimtelijke Ordening

WSW Wet Sociale Werkvoorziening

WW Werkloosheidswet

WWB Wet Werk en Bijstand

WUP Wabo-uitvoeringsplan

UWV Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen

ZZP Zelfstandige Zonder Personeel

189