DOCSLIB.ORG

Het Enige En Afdoende Middel Tot Bloei En Welvaart

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Het Enige En Afdoende Middel Tot Bloei En Welvaart Het enige en afdoende middel tot bloei en welvaart Mens en landschap tijdens de lange weg naar een gekanaliseerd Westerwolde, 1880-1920 Geert Volders Masterscriptie Landschapsgeschiedenis Auteur: Geert Volders Begeleider: Dr. J.F. (Jeroen) Benders, universitair docent Landschapsgeschiedenis Rijksuniversiteit Groningen Tweede lezer: Dr. A. (Albert) Buursma, auteur en freelance historicus Het enige en afdoende middel tot bloei en welvaart Mens en landschap tijdens de lange weg naar een gekanaliseerd Westerwolde, 1880-1920 Masterscriptie Landschapsgeschiedenis Rijksuniversiteit Groningen Onstwedde, mei 2014 Voorwoord In het kader van mijn masteropleiding Landschapsgeschiedenis begon ik in het najaar van 2013 aan mijn masterscriptie. Door mijn vooropleiding als historicus wilde ik graag een historisch thema onderzoeken in de regio waar ik ben opgegroeid: Westerwolde. De ontwikkelingsgang van dit gebied heeft mij altijd al gefascineerd en zodoende heb ik de kans aangegrepen om nader onderzoek te verrichten over dit landschap. Ik dank dr. Jeroen Benders voor zijn geduldige begeleiding gedurende het hele onderzoek. Ik heb veelvuldig contact gehad met Jeroen en veel suggesties en tips van hem mogen ontvangen. Dank gaat ook uit naar dr. Albert Buursma. Albert was bereid als tweede lezer deze scriptie te beoordelen. Daarnaast heeft Albert mij herhaaldelijk op nuttige publicaties en bronnen gewezen, waardoor ik nieuwe inzichten kon verkrijgen. Naast Jeroen Benders en Albert Buursma, ben ik ook dank verschuldigd aan Jochem Abbes (voorzitter van de Historische Vereniging Westerwolde), Tjarko van Dijk (medewerker Museum de Oude Wolden) en Wilma Koning (archivaris Waterschap Hunze en Aa’s). Ik dank Jochem voor het feit dat ik gebruik mocht maken van zijn collectie historische documenten betreffende Westerwolde. Tjarko vertelde mij over zijn onderzoek ter voorbereiding van de tentoonstelling ‘Vooruitgangsvisioenen’ in Museum de Oude Wolden te Bellingwolde. Wilma begeleidde mij bij het onderzoek in het archief van het waterschap Hunze en Aa’s te Veendam. Dank gaat ook uit naar de medewerkers van het Regionaal Historisch Centrum Groninger Archieven en het Streekhistorisch Centrum te Stadskanaal voor hun hulpvaardigheid en voor de genoten gastvrijheid. Tot slot wil ik mijn ouders danken voor hun steun en interesse tijdens het onderzoek. Ik kon gebruik maken van hun collectie boeken over Westerwolde die mijn grootouders in de jaren 1990 hadden aangeschaft. Daaronder bevond zich onder andere de complete reeks Geschiedenis van Westerwolde. Enkele jaren geleden las ik deze boeken. Het leidde bij mij tot nog meer interesse voor de historie en het landschap van Westerwolde, maar het riep ook nieuwe vragen op. Door middel van deze scriptie kreeg ik de kans onderzoek te verrichten naar de ontwikkelingsgang van het gebied waar ik ben opgegroeid en waar mijn familie al eeuwen woont. Ik wens u veel plezier bij het lezen! Inhoudsopgave Samenvatting……………………………………………………………………………. 1 1 Inleiding………………………………………………………………………………….... 4 1.1 Stand van het onderzoek…………………………………………………. 6 1.2 Probleemstelling……………………………………………………………. 10 1.3 Bronnen en onderzoeksmethoden……………………………………… 12 2 Het landschap van Westerwolde……………………………………………………. 17 2.1 Begrenzing van het onderzoeksgebied…………………………………. 19 2.2 Verkenning van het onderzoeksgebied: vier landschapstypen…...23 2.3 Landschapsgenese…………………………………………………………. 32 2.4 Een korte geschiedenis tot het midden van de 19e eeuw………….. 36 2.5 Twee katalysatoren voor een vernieuwd landschap………………… 39 2.6 Westerwolde aan de vooravond van kanalisatie……………………… 41 2.7 Conclusie…………………………………………………………………….. 47 3 Kanalisatieplannen……………………………………………………………………… 48 3.1 Bestuurlijke ontwikkelingen……………………………………………. 49 3.2 Onderzoekscommissies…………………………………………………… 52 3.3 De Vereeniging ter bevordering van de kanalisatie van Westerwolde…………………………………………………………………. 56 3.4 Kanalisatie in theorie……………………………………………………… 60 3.5 Naar Koninklijke goedkeuring…………………………………………… 74 3.6 Conclusie…………………………………………………………………….. 78 4 Motieven, belangen en doelen………………………………………………………. 80 4.1 De herenboer: Boelo Tijdens…………………………………………….. 81 4.2 Mens en landschap in beweging………………………………………… 88 4.3 Van tegenstellingen naar onrust……………………………………….. 95 4.4 Orde door hervorming……………………………………………………... 98 4.5 Hervorming door kanalisatie?...................................................... 101 4.6 Conclusie…………………………………………………………………….. 102 5 Uitvoering en uitwerking van de kanalisatie…………………………………… 104 5.1 Kanalisatie in de praktijk……………………………………………….. 105 5.2 Verandering van het landschap…………………………………………. 115 5.3 Westerwolde gekanaliseerd………………………………………………. 124 5.4 Herinnering………………………………………………………………….. 129 5.5 Samenvatting………………………………………………………………… 133 6 Conclusies…………………………………………………………………………………. 135 6.1 Onderzoeksresultaten…………………………………………………….. 135 6.2 Eindconclusie……………………………………………………………….. 138 6.3 Aanbevelingen en slotwoord……………………………………………… 139 Bronnen en literatuur………………………………………………………………….. 141 Archieven (inclusief gepubliceerde bronnen)………………………………………. 141 Literatuur…………………………………………………………………………………… 144 Websites…………………………………………………………………………………….. 146 Verantwoording………………………………………………………………………….. 147 Afbeeldingen………………………………………………………………………………..147 Kaartfragmenten………………………………………………………………………….. 149 Bijlagen…………………………………………………………………………………….. 150 Bijlage I Thematische kaarten Westerwolde……………………………. ………. 151 Bijlage II De kanalisatie in poëzie………..................................................... 154 Bijlage III Kosten van de kanalisatie………………………………………………… 158 Bijlage IV Waterstanden 1906 en 1938…………………………………………….. 159 Samenvatting Het is bijna honderd jaar geleden dat het kanalisatieproject in Westerwolde werd voltooid. Hoewel er al eeuwen kanalisatieplannen werden gemaakt voor Westerwolde, leek er pas in 1880 echt schot in de zaak te komen. De door de Oldambtster herenboer en Tweede Kamerlid B.L. Tijdens opgerichte Vereeniging ter bevordering van de kanalisatie van Westerwolde gaf de aanzet tot de kanalisatie. Dit onderzoek probeert nieuw licht te werpen op een groots project dat tot stand kwam dankzij een particulier initiatief. De probleemstelling waar antwoord op wordt gegeven luidt als volgt: Wat was de maatschappelijke en landschappelijke context van de kanalisatie van Westerwolde tussen 1880 en 1920? Met welke belangen, doelen en motieven werd de kanalisatie van Westerwolde uitgevoerd en wat zien we hiervan terug in het landschap? Om hier antwoord op te geven zijn een viertal deelvragen gesteld. Deze vragen zijn beantwoord door interdisciplinair onderzoek te verrichten. Archiefonderzoek, kaartanalyse en literatuuronderzoek spelen een grote rol. 1. Hoe ontwikkelden mens en landschap zich in Westerwolde tot het midden van de 19e eeuw? Westerwolde was eeuwenlang een zandeiland omringd door heide en veenmoerassen. Dit landschappelijke isolement had een maatschappelijk isolement tot gevolg, waardoor Westerwolde lange tijd verstoken bleef van een goede waterhuishouding en infrastructuur. Daarnaast bestond een groot deel van Westerwolde aan het einde van de 19e eeuw nog uit onontgonnen woeste gronden. Doordat de omringende veengebieden in de 19e eeuw in een hoog tempo verdwenen, werd de waterdruk op de Westerwoldse rivieren groter. De slechte infrastructuur en de waterproblematiek waren belangrijke redenen om iets aan de waterstaat te doen. Er zijn twee belangrijke ontwikkelingen die grote invloed hebben gehad op het landschap en de maatschappij in Westerwolde aan de vooravond van de kanalisatie. De eerste was de ontmanteling van de vesting Bourtange, waardoor het niet meer noodzakelijk was de oostgrens nat te houden. De tweede was de opheffing van het stelsel van de boermarken. De boermarke had vanaf de Middeleeuwen een grote invloed gehad op mens en landschap in Westerwolde. De boermarke beheerde en reguleerde het gebruik van de woeste gronden. Met de opheffing van de boermarken werden de enorme woeste gronden particulier bezit. Door de slechte bereikbaarheid en beroerde waterstaat konden veel van deze woeste gronden niet gebruikt worden. Hoewel deze twee ontwikkelingen geen aanleiding vormden 1 voor de kanalisatie, werkten ze wel als katalysator om iets aan de waterstaat van Westerwolde te doen. 2. Op wiens initiatief en op welke wijze kwam het kanalisatieplan van Westerwolde tot stand? Nadat een in 1880 ingestelde onderzoekscommissie van Gedeputeerde Staten van Groningen onder leiding van de Gedeputeerde J.D. Lewe Quintus zonder succes de kanalisatie van Westerwolde had onderzocht, werd in 1891 de Vereeniging ter bevordering van de kanalisatie van Westerwolde door B.L. Tijdens opgericht. Deze vereniging bekostigde een kanalisatieplan dat werd opgesteld door de op dat moment voor Rijkswaterstaat als opzichter werkende A.J.H. Bauer. De Vereeniging creëerde door middel van bijeenkomsten, brochures en de mogelijkheid tot inspraak draagvlak voor het kanalisatieplan. Toch stuitte de Vereeniging op veel weerstand. Zo werden er ook diverse alternatieve kanaalplannen gecreëerd. Uiteindelijk werd het plan-Bauer in 1901 goedgekeurd door de Rijksoverheid en kon het uitgevoerd worden. 3. Wat was de drijfveer om Westerwolde te kanaliseren, welk voordeel werd hier mee behaald en waar zou kanalisatie in moeten resulteren? De kanalen zouden de infrastructuur en de waterstaat aanmerkelijk moeten verbeteren. Tijdens had hier geen direct politiek of financieel voordeel van. De duizenden hectares woeste grond van Westerwolde zouden makkelijker in cultuur gebracht kunnen worden dankzij
Load more

Recommended publications
  • De Standerdmolen Van De “Fortresse” Bourtange
    De standerdmolen van de “fortresse” Bourtange door G. S. Koeman-Poel In ondoorgrondelijk duister bleef verborgen de juiste bouwdatum van de eerste walmolen in het kleine fort Bourtange. Een ongedateerde plattegrond uit het Koninklijk Huisarchief geeft op e~n der bastions een kruisje aan. Misschien een aanduiding, dat daar al in de jongste dagen van de vesting een molen stond (1)*. (Bourtange werd opgeworpen in 1593). Het lijkt geen overdreven voorstelling van zaken. Geen garnizoen kon het stellen zonder daaglijks brood. Gebakken uit meel dat eens a16 graan naar de molen werd gebracht. Zelfs het leger te velde voerde molens mee. Op wagens geplaatste maalapparatuur, dat zeer waarschijnlijk uit handmolens zal hebben bestaan. Het jaar 1619 gaf meer zekerheid voor de eerste walmolen van het kleine maar toch zo sterke fort Bourtange. In de lente-maand van dat jaar 1619, toen het twaalfjarig bestand in de 80-jarige oorlog met Spanje, een tweede lustrum kon vieren, tekende ingenieur Schoner een kaart. Deze ingenieur van de schansen in Westerwoldingerland. maakte een plattegrond van de sterkte Bourtange. waarop duidelijk de vormen van een standerdmolen waren te onder- kennen (2). Links van de Friesche Poort, sloegen wieken gaten in de lucht boven één der ‘dwingers’ (= bastion), wieken van een standerdmolen, groot en stoer in zijn contouren. De oudste vertegenwoordiger van de windkorenmolens in Nederland. Het grote vierkante molenhuis kon in zijn geheel om de zware houten spil (standerd) draaien. Het molenhuis was aan voor- en achterzijde smaller dan aan de zijkanten. Deze bouwwijze was om zo weinig mogelijk wind op de molenkast te vangen.
    [Show full text]
  • A Geological History of Groningen's Subsurface
    A geological history of Groningen’s subsurface Erik Meijles, University of Groningen Date June 2015 Editors Jan van Elk & Dirk Doornhof Translated by E.L. Howard General introduction Ground acceleration caused by an induced earthquake is strongly dependent on the composition of local shallow soils. NAM commissioned Deltares to conduct a detailed survey of the shallow subsurface above the Groningen gas field. The survey focuses on Quaternary geology with an emphasis on the upper 50 metres. This report provides an introduction to Groningen’s Quaternary geology as a background to the comprehensive Deltares report, which has culminated in a detailed model of Groningen’s shallow subsurface. This report was written by Dr ir Erik Meijles, Assistant Professor of Physical Geography at the University of Groningen. Wim Dubelaar, Dr Jan Stafleu and Dr Wim Westerhoff of TNO Geological Survey of the Netherlands (TNO- NITG) in Utrecht assisted with editing this report and provided a number of key diagrams. Title A geological history of Groningen’s subsurface Date June 2015 Client NAM Author Erik Meijles, Assistant Professor Edited by Jan van Elk of Physical Geography and Dirk Doornhof Organization University of Groningen Organization NAM Significance for Research theme: earthquake Predicting ground acceleration research Explanation: Ground acceleration caused by an induced earthquake is strongly dependent on the composition of local shallow soils. NAM commissioned Deltares to conduct a detailed survey of the shallow subsurface above the Groningen gas field. This survey focuses on the Quaternary geology of Groningen with an emphasis on the upper 50 metres. Directly This research serves as background to the report entitled ‘Geological schematisation of related the shallow subsurface of Groningen’ written by various Deltares staff members.
    [Show full text]
  • Exchange Guide Incoming Students Faculty of Science and Engineering Disclaimer
    Exchange Guide Incoming Students Faculty of Science and Engineering Disclaimer: This Exchange Guide was made with care before the COVID-19 pandemic. Therefore, some information does not correspond with the current situation. When in doubt reading through the Exchange Guide, do contact the International Office to inquire about the most up to date information. Home to the Nobel Prize in Chemistry 2016 CONTENT Welcome General Information University of Groningen Student Support Living in Groningen Studying at the Faculty of Science and Engineering Contact Information International Office [email protected] Bernoulliborg Room 5161.0143 Nijenborgh 9 9747 AG Groningen the Netherlands WELCOME Dear exchange student, Welcome to the Faculty of Science and Engineering (FSE) of the University of Groningen! We hope your exchange period will be an unforgettable experience. By joining us, you will become part of an inspiring, diverse and creative international community of staff and students. This guide will support your international experience and besides this guide, the [email protected] or visit us at the Bernoulliborg on Zernike Campus. International Office Team of FSE is here to help you! You can contact us at We wish you a fantastic and memorable time at the University of Groningen! Henrïette Mulder AThe International Office Team Martine Roukema Annouckstrid Beijen-Den van Zutphen Boer GENERAL INFORMATION University of Groningen The University of Groningen has a rich academic tradition dating back to 1614. The University has a strong international international ranking lists. Inreputation 2016 Professor and maintains Ben Feringa a firm won position the Nobel in the Prize top 100in Chemistry, of leading becoming the fourth member of our academic family to have received this honour.
    [Show full text]
  • Repertorium Van Nederlandse Kaartmakers 1500 - 1900
    Repertorium van Nederlandse kaartmakers 1500 - 1900 samengesteld door Marijke Donkersloot-de Vrij Utrecht, 2003 aanvullingen en correcties naar [email protected] http://www.maphist.nl/Repertorium_van_Nederlandse_kaartmakers.pdf © M. Donkersloot-de Vrij Pagina 1 van 230, Laatst afgedrukt op 28-11-2003 11:18 Volgorde van de gegevens in het repertorium: -naam en naamsvarianten -geboorteplaats en jaar, plaats van overlijden en jaar. (de opgegeven sterftedatum is in werkelijkheid wel eens de begrafenisdatum; de gebruikte bronnen bevatten nu eenmaal deze kleine onnauwkeurigheden) - hoedanigheid (d.w.z. aard van de werkzaamheid) in relatie tot de kartografie. - opleidingen, leermeesters - (familie)relaties met anderen uit het repertorium - woon- en werkplaatsadressen - eventueel andere niet-kartografische beroepen - overige bijzonderheden - kaarten, atlassen en globes waarbij de persoon betrokken was als auteur. Gebruikte afkortingen: ARA = Algemeen Rijksarchief, Den Haag (tegenwoordig: Nationaaal Archief genoemd) CT = Caert-Thresoor, tijdschrift voor de geschiedenis van de kartografie in Nederland. GA = Gemeentearchief RA = Rijksarchief TMK = Topographisch en Militaire Kaart UBL = Universiteitsbibliotheek Leiden VOC = Verenigde Oostindische Compagnie WIC = Westindische Compagnie © M. Donkersloot-de Vrij Pagina 2 van 230, Laatst afgedrukt op 28-11-2003 11:18 Korte toelichting In het repertorium zijn in alfabetische volgorde personen opgenomen die een inhoudelijke bijdrage hebben geleverd aan de vervaardiging van kaarten in Nederland in de
    [Show full text]
  • Zorgboerderij Voor Dementerende Ouderen
    leader oost-groningen Alle projecten van 2017 jaaroverzicht projecten LEADER 2017 Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: LEADER Europa investeert in zijn platteland OOST-GRONINGEN Voorwoord Inhoudsopgave Algemeen Projecten pagina: Verbetering economie en Waardig wonen op Erve Pollingh 8 leefbaarheid 4 Expositieruimte eninformatiecentrum in Erve Huisingh 8 Economische stimulans drie thema’s / aanvragen en Pannaveld bij de speelplaats in Westerlee 9 projectgroep / steungroepen en LAG Uitbreiding en gevelaanpak croissanterie Veendam 9 goed op stoom Evaluatiebijeenkomst 2017 5 Doorontwikkeling sportschool De Wenakker 10 Duurzamer dorpshuis Boven pekela 10 LEADER internationaal - Het tweede jaar van deze LEADER-periode is alweer afgerond en ik heb de indruk dat we het afgelopen lidmaatschap Elard 5 Koers Oostzee: handelsdelegatie met historisch schip 11 jaar goed op stoom zijn gekomen. Vorig jaar heb ik het op deze plek ook al genoemd en ik herhaal Namen van de leden van de Opzetten nieuwe productielijn kunststof kozijnen 14 het nog eens: deze vierjarige periode leggen we de nadruk op structurele economische projecten en stuurgroepen en de LAG 6 Kinderboerderij Veendam 14 duurzaamheid. We willen de ondernemer een duwtje in de rug geven bij bedrijfsontwikkelingsplannen Tien verhalenbanken voor Veendam 15 en zo werkgelegenheid en leefbaarheid creëren. De LEADER-subsidie moet mogelijk maken wat Drie hoofdthema’s 7 Economische impuls Verbeterslag camping Zonnegloren in Sellingen 16 anders niet of zeer sober zou lukken. Daarbij stellen
    [Show full text]
  • Smokkelroute
    SMOKKELROUTE 76 NOORDERLAND Smokkelen in de schimmige grensstreek met Duitsland Alleen de maan ziet Jenever, roomboter, eieren en tabak. Ja, zelfs complete varkens werdenhet… gesmokkeld in onze grensstreek. Van Duitsland naar Nederland, of andersom. Schimmige praktijken in het duister. De “romantiek” ervan was maar betrekkelijk: commiezen schoten met scherp en straffen waren niet mals. Wij pakten de fiets en verkenden een spannend stukje Noorderland. TEKST EN FOTOGRAFIE JOLANDA DE KRUYF st. Hoor jij wat? Het knarst ge- gids van vandaag. Hij kent de wegen, heimzinnig in het kreupelhout. de geheime sluip- en kruipdoorpaad- De ademtocht stokt, wel een jes, hij weet wat er speelde én speelt. Spaar seconden lang. Het is een Jarenlang zoog Wubbe de verhalen op, stormachtige nacht vol van belofte. als zijn (inmiddels overleden) schoon- Oostenwind en adrenaline jagen over vader op de praatstoel zat; tientallen de akkers in het grensgebied. Zompig had de man er paraat. Zo uit z’n blote niemandsland van sloten en beekjes, hoofd. Spannende vertellingen als uit kronkelpaadjes. Donker en dicht een jongensboek, doorspekt van avon- struikgewas. Ideale omstandigheden tuur, maar ook van constant gevaar. voor praktijken die het daglicht niet kunnen verdragen. Vooral de oudere ALLEEN DE MAAN ZIET HET autochtonen in deze grensstreek ken- Het ritselt. Is het de wind wel…? Er nen de verhalen die rond zoemen. klinken gedempte stemmen. Alleen Mannen als Wubbe Schoenmaker. In de maan is getuige, een smalle sikkel het dagelijks leven manager van De aan de hemel vannacht. Ze kiezen hun Vesting Bourtange, en onze smokkel- momenten, de mannen: hoe minder NOORDERLAND 77 SMOKKELROUTE licht hoe beter.
    [Show full text]
  • Nieuwsbrief Februari 2016
    Tekst digitale Nieuwsbrief februari 2016 Nutfonds projecten gerealiseerd 2016 Elk jaar ontvangt het Maatschappijbestuur vele tientallen subsidieaanvragen die stuk voor stuk uitvoerig behandeld worden tijdens de bestuursvergaderingen. Stichting Rijnmond Multicultureel Centrum en het project Love to Live ontvingen een subsidie van het Nutfonds in 2015. Invalidentoilet en keuken voor Stichting Rijnmond Multicultureel Centrum De stichting Rijnmond Multicultureel Centrum zet zich in voor de multiculturele samenleving in Rotterdam. Hiertoe organiseert de stichting met vrijwilligers tal van activiteiten voor de voornamelijk allochtone achterban in de regio Rijnmond. De activiteitenlocatie is 7 dagen per week geopend en dient als ontmoetingsruimte. Er worden bijeenkomsten georganiseerd, buurtfeesten, voorlichtingsavonden en culturele uitstapjes. Foto: officiële opening invalidentoilet Vanwege het ontbreken van een invalidentoilet waren de activiteiten regelmatig niet te bezoeken door mensen met een lichamelijke beperking. Deze konden bij deelname niet langer dan twee uur blijven of dronken gedurende de dag (te) weinig om toiletbezoek te voorkomen. Juist deze kwetsbare doelgroep wilde de stichting niet buitensluiten. 1 Tegelijkertijd werden plannen gemaakt om buurtbewoners met elkaar te verbinden door kooklessen aan te bieden en aanschuifmaaltijden voor minderbedeelde inwoners. De keuken was aan een grondige vernieuwing toe. Mede dankzij de financiële bijdrage in 2015 van het NUTfonds heeft Stichting Rijnmond Multicultureel Centrum het invalidentoilet en de vernieuwde keuken kunnen realiseren op de activiteitenlocatie in Rotterdam. Love to Live in première In 2015 verleende het NUTfonds ook subsidie aan een inspirerend project: Love to Live. Love To Live is een filmproject van Karin Bruers met in de hoofdrol Margreet Bos. Margreet, een ras optimist, heeft ondanks de dramatische wending die haar leven twintig jaar geleden nam, altijd een positieve en dankbare kijk op het leven weten te behouden.
    [Show full text]
  • Ruimtelijke Onderbouwing Uitbreiding Zonnepark Vlagtwedde
    Ruimtelijke onderbouwing Uitbreiding Zonnepark Vlagtwedde Ruimtelijke onderbouwing Ruimtelijke onderbouwing Uitbreiding Zonnepark Vlagtwedde 07-04-2020 Ruimtelijke onderbouwing Uitbreiding Zonnepark Vlagtwedde Inhoudsopgave Ruimtelijke onderbouwing 5 Hoofdstuk 1 Inleiding 7 1.1 Aanleiding 7 1.2 Ligging projectgebied 8 1.3 Geldend bestemmingsplan 8 1.4 Leeswijzer 9 Hoofdstuk 2 Projectbeschrijving 11 2.1 Huidige situatie 11 2.2 Toekomstige situatie 15 Hoofdstuk 3 Beleid 23 3.1 Rijksbeleid 23 3.2 Provinciaal beleid 23 3.3 Gemeentelijk beleid 26 Hoofdstuk 4 Omgevingsaspecten 31 4.1 Archeologie 31 4.2 Bodem 31 4.3 Cultuurhistorie 31 4.4 Ecologie 32 4.5 Externe veiligheid 33 4.6 Geluid 34 4.7 Ladder voor duurzame verstedelijking 35 4.8 Luchtkwaliteit 37 4.9 Water 37 4.10 Verkeer 43 4.11 Milieuzonering 44 4.12 M.e.r.-(beoordelings)plicht 44 4.13 Cumulatie 45 Hoofdstuk 5 Uitvoerbaarheid 47 5.1 Economische uitvoerbaarheid 47 5.2 Maatschappelijke uitvoerbaarheid 47 5.3 Netaansluiting 47 3 Ruimtelijke onderbouwing Uitbreiding Zonnepark Vlagtwedde 4 Ruimtelijke onderbouwing Uitbreiding Zonnepark Vlagtwedde Ruimtelijke onderbouwing 5 Ruimtelijke onderbouwing Uitbreiding Zonnepark Vlagtwedde 6 Ruimtelijke onderbouwing Uitbreiding Zonnepark Vlagtwedde Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Aanleiding De voorliggende ruimtelijke onderbouwing heeft betrekking op het uitbreiden van het zonnepark 'Vlagtwedde', nabij het dorp Harpel in de gemeente Westerwolde. Zie hiervoor de onderstaande figuur 1.1. De activiteit betreft het plaatsen van zonnepanelen met de daarbij behorende voorzieningen op agrarische percelen. Naast het vergunde zonnepark aan de Vloeiveldweg heeft de initiatiefnemer de beschikking gekregen over een aaneengesloten perceel van ongeveer 76 hectare onbebouwde agrarische gronden. Het voornemen is die onbebouwde gronden voor een periode van dertig jaar te gebruiken voor een zonnepark.
    [Show full text]
  • PDF Van Tekst
    Monumenten in Nederland. Groningen Ronald Stenvert, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Sabine Broekhoven en Redmer Alma bron Ronald Stenvert, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Sabine Broekhoven en Redmer Alma, Monumenten in Nederland. Groningen. Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist / Waanders Uitgevers, Zwolle 1998 Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/sten009monu04_01/colofon.php © 2010 dbnl / Ronald Stenvert, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Sabine Broekhoven en Redmer Alma i.s.m. schutblad voor Ronald Stenvert, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Sabine Broekhoven en Redmer Alma, Monumenten in Nederland. Groningen 2 Uithuizermeeden, Herv. kerk (1983) Ronald Stenvert, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Sabine Broekhoven en Redmer Alma, Monumenten in Nederland. Groningen 4 Stedum, Herv. kerk, interieur (1983) Ronald Stenvert, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Sabine Broekhoven en Redmer Alma, Monumenten in Nederland. Groningen 6 Kiel-Windeweer, Veenkoloniaal landschap Ronald Stenvert, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Sabine Broekhoven en Redmer Alma, Monumenten in Nederland. Groningen 7 Voorwoord Het omvangrijke cultuurhistorische erfgoed van de provincie Groningen wordt in dit deel van de serie Monumenten in Nederland in kaart gebracht. Wetenschappelijk opgezet, maar voor het brede publiek op een toegankelijke wijze en rijk geïllustreerd gebracht. Monumenten in Nederland biedt de lezer een boeiend en gevarieerd beeld van de cultuurhistorisch meest waardevolle structuren en objecten. De serie is niet bedoeld als reisgids en de delen bevatten dan ook geen routebeschrijvingen of wandelkaarten. De reeks vormt een beknopt naslagwerk, een bron van informatie voor zowel de wetenschappelijk geïnteresseerde lezer als voor hen die over het culturele erfgoed kort en bondig willen worden geïnformeerd. Omdat niet alleen de ‘klassieke’ bouwkunst ruimschoots aandacht krijgt, maar ook de architectuur uit de periode 1850-1940, komt de grote verscheidenheid aan bouwwerken in Groningen goed tot uitdrukking.
    [Show full text]
  • Concept Schouwkaart 2020 Kaartblad C4
    J JJJ J JJ J J J J J J { T N u V s e ie e eg s u w e ter n w s B d e n e W i v L j e k J n T n i j e d eg g H e w sw e e n g H e u n s i w g v id r e k e e a ch t ls S l la n o O g a a H l W e L s T W t E EG # eg w H ngs i A bind C OL Ver H TE EG K g W e H W O e L m TE A T S W CHT E p R w E G E k RW E H e s G O E E S b LT o g t E s T W S w n r E i J R S e S B S I IN N g e d e G H K n e n W G J d g i e E e b n e H w v r n O W S e . e n E i { e n e R e V k M w G B e c L B w E g O e h E e K J u g S G d o WE ER S g T c i S S h K N e E d o O e Wessinghuizen R i s EB d i KO n U A g e l s w w k w e M K g J r N A o S n e K tr e s A A e L k E w g S o S e W e t U g M E i g N S S r A l IN K G A a e L w H E U e S S g IZ c S we E h L s U ing R o M eid W a w o h E l Sc e G w E e g M t e S g n S N n U A R { J { e K u g M rwe V ze W ui i J h e g .
    [Show full text]
  • Kaart Natura 2000-Gebied Lieftinghsbroek
    Natura 2000-gebied #21 Lieftinghsbroek G 267000 268000 269000 270000 271000 ra 272000 273000 274000 275000 276000 esch ch N368 t St g obb in enw Het id eg Aschkamps le Sl O Lage Goor Gd Rhederveld Slu Smeerling nst Semper Florens isw we Achter 22 eg 24 dd 26 er esch Oer w e Sch sl De Huitsinghoeve g 16 N365 25 27 28 op de 2 29 561000 561000 B Wischmei o 23 Weite Hermannahoeve u Ria's erf a g 30 r M A e t Mee De Staakenborgh a w u veld n n r s g 1 s Ru i t e e g d e s 't Winsel n d r e i w le l d De e V A e S ta g o ke a n Het De Hem V bo Hooghei Metbroekbosch Lage Esch rgw Dingen Veensel eg m e t Vledderkampen k a Stakenborg B n Sl a Sl a r Ooster k a Eemboerveld h l o 17 o R r u n Ellersinghuizen it w e esch n e g - g e A 31 Redoute a w van Bommelhoeve R Bakoven n uit e 560000 e n Aa 560000 Eindpunt n Begr pl Barkhoorn n e Sl V Hidsmeden Sl 2 Doeze Doene Vlagtwedder-Veldhuis Freehoeve De Kampen k Barlage a n Tuinen kampen a 't Plathuis Tu a sse l nwe 1 't Veldhuis g e 2 B e Sl a esch rd r B oo l N N975 a a g Bourtange r Gd l e l a naa 32 r a g rk w Veldhuizer ge e Bourtangersluis rtan e u r Bo w Wisch g Barke esch (Sch sl) e g Ellersinghuizer N976 R o n veen Renneborg Gd De Vennen d w A e g c g Heephoeve h De Ekenhorst e t w e 559000 r m r 559000 le e Boschlust w e t I rp Ooster e n a g u 3 H n Lake d Liefstinghs a Nieuwe Mede esch t Sl ie Brake eg 19 Leemdobben w nw e ike g M We De Meijen us veld se broek l A a Berg Wollingboermarke 33 D Weende akkers e 2 Strengen M Weiken e De Vesting ije n d Wold markte Zo Z Hoorn De Bril o Loegmarkte
    [Show full text]
  • BOG TRACKW a YS in the NETHERLANDS W.A. Casparie Biologisch-Archaeologisch II/Stitl/III, Grol/Il/Gel/, Nether/{/I/Ds ABSTRACT: T
    BOG TRACKW AYS IN THE NETHERLANDS W.A. Casparie Biologisch-Archaeologisch II/stitl/III, Grol/il/gel/, Nether/{/I/ds ABSTRACT: This article presents an overview of the prehistoric and historicai wooden trackways and paths that have been found in the peat-bogs of the Netherlands. The description is based on the relevant information at the Biologisch-Archaeologisch Instituut. In a few cases cobble trackways are concerned. Of the 40 items dealt with 22 are certainly or most probably bog trackways or paths; 5 items are possibly bog trackways and 13 are certainly not. The oldest trackway dates from c. 2100 BC,the youngest from AD 1665. Much information, especiaIly from the 19th and the beginning of the 20th century,is very unclear. 12 trackways and paths have been studied in some detail; in most cases the function could be demonstrated. The trackways and paths described were very seldom part of a traffic system. KEYWORDS: The Netherlands, overview,prehistoric and historicai,peat-bog, wooden trackways. l. INTRODUCTION lands (fig. 4) and the accompanying dissection of the landscape, this is a remarkably small number. Since the beginning of the 17th century AD almost The total time spa n within which these trackways all of the raised bogs in the Netherlands' have fall is about 3700 years. disappeared as a result of peat-digging. Of the In addition to the investigations made by Kars­ prehistoric and historical remains present in these ten, research on the Dutch bog trackways was bogs probably only a small proportion have been carried out mainly by G.J.
    [Show full text]